6tottJaffer~ ~ateinif~ ~~eutf~eß ed)u(~ unb ~anbtDbrterbud)+ ~ritte, umgearbeitete 2'Cuf!age ltYR4<'E'NQ bon . IDlidjad ~etfdjenig. @in!eitung unh et~mo!ogildjer c;teH neu oearoeitet bon ~ran3 6htif d). D z. pozustalostf p, p[Of. D~ UJitn. 15' % e m 1J ?S f t), @. 15 r e t) tag. @.m.b.~ . . 1910. ;;sm gfeidlen )ßrrfage ifterfdj.irnen: @leIttoll f @ ri e cf) i f cf) ~ ~ eu t1 cf) e ~ @S cf) u 1~ u nb ta n b \tJ ö r t er fi u cf). 821 @Seiten. 2ct ifonformat. , \ßrei~ gebunben M.8.- = K 10.-. ~iefeß )ffiöderbudj genügt aUen 111l1f~tüdjel1 beil ~dJu{~ nnD UnHmfitiiHlftnbitu\10. 2rUe ffiedjtc, einfcf)Hf~fid) be~ Üfirrfe§ungi3recf)te~, \:JorbegaHen. SDtutf non 'lIbon .por!~anfen in mim, r, unb I, .pof· unb Unib"fltiit~.lBudibnt3 barf icf] IJoffen, baB nuef) bie neue 2'Cuf[age beß @ltolunfferjef)en'lliörteroncfJel3 e6enfo lUie bie borigen mnnef)e13 bringt, lUnl3 beu luiffenfef)nftIief)en [ßerfen üoer ~t~mofogie 3uftntten ronuuen fönnte. mie \yorberung, ~tlJmoIogien, bie b1o\3 /I lunI)t\ ef)einfief)" ober /I möglicf) 11 finn, gan/; fort15ulnff en, lonnte unb l110ef)te icf) ltur teülUeife erfüllen; bie @rünbc brmtef)e icf) für @lnef)berftänbige nief)t bntcrulegen. lBreiJlnlt. <0t 0 \l) a Her, ~ateinifdHDelltfclje~ 0dJull1Jörterbuclj, 3, !l(uf!, b IV 58eröeicf)nh3 ber <0u)riftfteIfer unb <0dJriftcn. - ~ericfJtigultgen. Caesar: de belio Gallico, de be110 civilL Catullus: f. ~fegifet:. Cicero: 1. Webeu: pro S. Roscio Amerino, divinatio in Caecilium, in Verrem IV, V, pro Archia, de imperio Cn. Pompei, in Ca- tilinam, pro Milone, pro Su11a, pro Sestio, pro Murena, pro Plancio, pro Ligario, pro rege Deiotaro, pro Marcello, Phi- lippicae I, II, III, VII. 2. Ij3gifofo~fJifu)e <0cfFifteu: Cato Maior, Laelius, Tusculanae disputationes, de officiis, de natura deorum, de re 1mblica. 3. WfJetorifcfJe <0u)riften: de oratore, Brutus, orator, de optimo genere oratorum. 4. ~riefe: ~n9, ~w3ge\tJäglte ~riefe ~iceroß unh feiner ßeitgenoffen. 6. ~{ufL ~crfin 1902. metüueifer, M. Tullii Ciceronis epistulae selectae. 2. ~{uff. @otga 1898. ~utfJl1ter, ~ußge\1.1äfJfte ~riefe ~iceroß. ~ei~3ig 1894. *) ®ief)c Wacf)trag auf 15. 803 unb 804. Curtius. ~!egifm ~iefe, ~tömifuJe ~fegifer. 2. ~uff. ?IDien u. ~ei~3ig 1905. - 0urenra, ~Ul'lluafJf aUß ben römifcfJen ~9rifern. ~ei~6ig u. ~er[in 1903. - <0U)u1öe, ~tömifcfJe ~fegifer. 4. ~ufL ~erfiu 1900. Horatius. Livius mit ~w3fcfJfuji ber epitomae. ~~rHcr: f. ~fegifer. Monumentum AncYl'anum. Nepos. Ovidius: Metamorphoses, Fasti, Tristia, epistulae ex c Panta, Heroides; aujierbem ogt ~fegifer. Phaedrus. Plautus: Trinummus, Captivi. Plinius minor: epistulae.*) Propertius: f. ~[egifer. Quintiliani liber decimus. Sallustius: bellum Catilinae, belium Iugurthinum. Tacitus. Tibullus: f. ~fegifer. Vergilius: Bucalica, Geargica, Aeneis. (SDa;3 an etHer @SteUe ftef)enbe lIDort ift ba!3 Orbnung;3mort.) ab-normis: Iie;3 ab-normis, e (norma). ad-imo C3eHe 11): cmit in/.' ift f)inter ben SDoppelpullft 1.10r adimalll crU feten. ago: Iie;3 actus für actus; barnael) auclj co-actus, actio, coactor ufrn. Albintemelium: Iiei3 Albintimilium. alienätio: tilge 'bie burclj fingierten SBerfauf bernerf, fteHigte'. alienus: für bie unter B. 3. c. angefül)t±en SSei(pieIe fete: ignoratio rerum aliena naturae deorum est Ci. Antonius: unter 3. liei3 Iullus fiait Julus. apertus II. 1. oce. füge f)in3u: impetus maris un, gel)emmt C. apIscor (3. 4): Hei3 fiamonium fiaH fiaminium. Bacchius: He(j BacchIus. Calchedonius: Iie;3 baf)inter Uhalcedonius [tatt Oalce- donius. H. cedo: lie(j cessi, cessurus für ces si, cessurus; ebenfo barnacl) cesso, cessatio, accessi, accessum, abscessus, accessio ulrn. centuriatus: füge f)in~u: 2. Gl:inteifung in 3entu, rien L (?). com-e~o (3. 1): füge f)in3u: eoni. pr. comedim Ci. com-pes, corni-pes: bie Bänge ber @ScljIujifiIbe edIäti ficlj mie bie' lJon pes, s. s. v. eom-pesco, pescui: lie;3 com-pesco, pescni. coneu hi:na: liei3 in ber ~(ammer concumbo ftaU con- cubo; ebenfo bei concublnus, concubitus concubius. eon -festim : lie;3 con -fes tim unb bar~acf) in ber ~lammer *festis unb festIno. eonopium: Iie;3 § 91, Illbf. 3 fiatt § 91, ~bf. 2. eon-saneseo: He;3 cön-sanesco. Cynosura ift ein SBorgebirge auf @Salami!3. ex-auctoro: füge 3. 4 ljinter L f)incru: cexauctorare, qui sena dena stipendia fecissent in bie ffiefertle fieUen T.' unb tUge meiter unten biefeIbe @SteIfe. tuticus: lie;3 Wticns. un-dEi . .. (8. 7): Iie;3 undeoctöginta ftatt undeoctö- ginta. ustulo: tilge cdemin. lJon'. SSei einigen anberen fIeinen SBerfeIlen ergibt fiel) bie ent[precf)enbe ~orrdtur lJon fdbft. V 3ll t llt t t k tt n g t tt. 1. ~bfüquugen ber ~utorennamen unb ;titel ber IScljriften: C = Caesar; B. G. = bellum Mil. = pro lVIilone 0 = Ovidius; Am. = Amores, Gallicum, B. c. = bellum Mur. = pro Murena Fast(i), Her(oides), Met(a- civile o.ff. = de officiis morphoses), Pont. = epi- Ca = Oatullus Or. = orator stulae ex Ponto, Trist (ia) Ci = Cicero Phil. = orationes Philip- Ph = Phaedrus ad Quint. fr. = epistulae picae Pl == Plautus; Capt(ivi), Tl'i- ad Quintnm fratrem Plane. = pro Plancio n(ummus) Arch. = oratio pro Archia Rosc. = pro Roscio Amerino Pli = Pliniu[J Att. = epistnlae ad Atti- Best. = pro Sestio Pr = Propertius cum Tuse. = Tusculanae dispu- Q = Quintilianus Brut. = Brutus tationes Qu Ci = Quintus Cicero Denat. deol'. = de natura Verr. = in Verrem B = Sallustius; Cat. = bellum deorum Cu = Curtius Oatilinae, lug. = bellmn De or. = de oratore H = Horatius; Od. = Oben, Iugurthinulll De re p. = dere publica Epod. = (,l;poben, Bat. = @Sa, T = Tacitus; Agr(icola), An- De sen. = de senectute timt, Ep. = (,l;pifteln n(ales), Dial(ogus), Ger- Fam. = epistulae ad fallli- L = Livius m(ania), Hist(oriae) liares N = Nepos; Aleib(iades), Att(i- Ti = Tibullus Lael. = Laelius cus), Con(on), Eum(enes), V = Vergilius; Aen(eis), Ecl(o- Ligar. = pro Ligario Phoc(ion), Tim(otheus) gae), Ge(orgica) II. ~n betreffber ~af)retl~af)len lei bemedt, baji nur bie SDaten naclj ~f)rifti @eburt aUtlbrücHiclj becreicljnet ftnb. SDaten oljne SSecreicljmmg l.lerfteljen ficlj aUe lJon ber 3eit lJ 0 r ~ljriftU;3. m. SDie nu anti t ä t ift nur in beu langen lSilben angegeben, au~genommen in ben rrle);ion;3filben i, 0 unb es im ~httal, mie Aborigines. IV. ~ at a 9 t all f) e n 3 ei clj e n (§, §§) lJermeif en auf öie entfllrecljenben ~aragrapf)en ber SBorvegtiffe. V. SSef onbete Illbtüqungen: abf)äng (ig) . abl(ativus) abl(ativus) instr (1,tmenti) abl(ativus) Umit(ationis) abl(ativtts) loc(i) Illvf (at) abs (ol~tt) abstr(aetum), abftr(aft) Clcc(usativus) c(um) i1lf(initivo) ace(~tsativus) gr(aemls) act(ivtun ober -ve) adi(eetivum) ober abj(eHilJi(clj) adv(erbium) ober abu (erbieU) aljb. = aHf)ocljbeutfclj aU(ilJ ober ,ilJifclj) aUinb(ifclj) aIU(ateini[clj) aItnb. = aHnorbifclj Illnm (edung) arclj(aiftifclj) ahlnb(etifclj) aitrib (util.l) Illttrib (ut) beet) SSeb (eutuug) SSein(ame) ber(üljmt) be j( ouber(3) SSelu(of)ner) bifbI(iel) c(um) cas(us); cas(us) obl(iquus) collect(ive) ober foHeft(il.l) eomp(arativus) coniunct (io) coni (unctivus) cos. = ~onfuI; coss. = ~onfuln b. f). = bM Ijeijit b. i. = ba;3' Ht dat(ivus) balJ (on) decl(inatio) ~en (ination) beff(iniert) decomp(ositum) § 72 bgI. = bergleicljen demin(utivum) depon(ens) desid(erativwn) bicljt (erifclj) SDicljt (er) dict(ator) bir(eU) DOPP (eIt) Dor(ifclj) btfclj. == beutfclj eigtI. = eigentlicQ Gl:inl1.1 (of)ner) epexeg(eticus) etc. = et cetera, unb (0 meiter etm (a;3) eu,phem(istisch) expl (icativus) f. ober fem. = femininum jinit(um) rrl(uji) folg (enb) rrr(age), rrragefat jrequ(entativum) fut(~tn{m) ex(actum) rrlU. = rrrembmort, § 88 ff. geb (oren) @eg(. = @egenfat gen (etivus) germ (anifclj) ger(w~dium) ober ger(undivum) geft(orben) gem(öf)nHclj) got(i[clj) gr(aecus), gr(iecljifclj) gramm (atifclj) f)b. = f)ocljbeut(cf) hist (oricus) i1111jJ (erativus) impers(onale) ober impersonaliter impf. = impMject~tm incoh(ativum) b* VI indecl(inabilis) indef( initum) ind(ieativus) inbir(eft) inbogerm(anifdj) inf( initivus) . instr(umenti) ober instrumentalis intens (ivum) interi (eetio) intr(ansitivwn), intranfititl isol. = Hofiert, § 59, :3 italCifdj) Iuxtap(osition), § 67 0'(a!)r) jemb. = jemanb i (ej)t) leIt(ifdj) flaff (ifdj) tolldt (iv) toniunft (ioneH) fonh(et) fonfon(antifdj) ~onftr (uftion) fonftr (uiert) .\3anbfdj (aft) Iat(einifdj) loeat(ivus) .\3m. = .\3e!)nmort m(asculinum) med(ium), meb(iaI) metaph(oriseh) . meton(ymiseh) metronym (icum) m!)b. = mitteI!)odjbeutfdj milH(iirifdj) n(eutn~m) nad)fI (affifdJ) NB. = nota bene 91bf. = mebenform n!)b. = neuI)odjbeutfdj nö. = norböftIidj nörbI(idj) nomen ag(entis), § 56, 2 nomen pr(oprium) nom (inativus) 91m. = morbmeften um. = norbmeftIidj mtm(er'Zle) obi(ectivus) 18emerfungen. Obi (eU), obi(eftitl) obl(iquus) oce (asionell), § 80 'optat(ivus) ÖttI (idj) Drtfdj (aft) öftI (idj) part (itivus) :pafi (itl) ober :paffitli[dj pass(ivum) ober pass (ive) :patri3(ifdj) pat1"onym (ieum) )15. ober )15erf (on) pe1"s(onae) :perfönl (idj) :perfon (ifiiliert) pf = perfectum ppf = plusquamperfeetum :p!)Uof (o:p!)ifdj) :pleb(eiifdj) pl. unb plurCalis) poss(essivus) pr (aesens) )15riib (Hat) praedic(ativus), :priibif(atitl) p1"aep (ositio), )15tii:p. u. )15rii:pof (Hiou) :prii:pof (Hionell) praet(or) prolept(iee), :prole:pt(ifdj) pron(omen) :prof (aifdj) pt. = participium qual (itatis) rebu:pI(i3iert) rejl(exivus) ober rejlexive relat(ivum), reIat(itl) r!)et(ori[dj) röm(ifdj) s. v. = sub verbo f (ie!)e), f. b. = fiehe biefef3, f. o. = He!)e oben se (ilicet) = ergiin3e fem(itifdj) sg. ober sing. = ßingular fö. = füböftIidj f:pridjm (örtIidj), ßpridjm (ort) ßt (abt) unb (im etl)mologi[djen :-reU) ßtamm subi (eetum), fubjeftitl, ßubi (elt) subst(antivum) . fubft(antitli[dj) ober fubftantitliert [übl(idj) sup(erlativus) supin(um) ßltl. = ßübmeften, [m. = fübmeftIidj syneed(oehice), fl)ndb (odjifdj) fl)nf(opiert) t. t. = terminus teehnieus trans (itiv) tr(ibunus) pl(ebis) über!) (aupt) überf (ej)e) Überf (ej)ung) übertr(agen) u. a. = unb anbere(f3) u. 3m. = unb ilmar uneigtL = uneigentHdj un:perf (önIidj) ur[pr (üngIidj) ufm. = unb [0 meiter )Bbb. = )Berbinbung tlbb. = tlerbunben verb (tIm) ober verba )Ber!) (iiItnif3) tlerro (anbt) tlgl. = tlergleidje tliell (eidjt) voe(ativus) )BoW3etl)m (ologie), § 95 tlorfI(affi[dj) tJulg (iir) maf)rfdj (einfidj) meftI(idj) ill.lil. = ill.lur3eI 3. lB. = 3um lBeifpieI ileitr(idj) 3ufammengef (ej)t) 3ufammenf (etJung) 3m. = 3meifeI!)aft * be3eidjnet 3ur ~rfIiirung fonftruierte ober nidjt belegte ill.lortformen. ~ i u lei t U U ß. § 1. -S'ebe 6~racfJe tft bal3 Gfrgelinh3 einet: vieftanfenb~ jäI)t:igen Gfnhutdlung. mon biefet: Gfntitlidfung alier tft unl3 unmittefbar tenntficfJ nur berjenige steil, ber ficfJ in l)ifto~ rifcfJer ßeit aof~ielt. :Die vorfliftorifcfJe Gfntiuidlnng einer ®~racfJe ttlie bal3 ~ateinif cfJe fönnen \1Jir nur burcfJ ben mer~ gleicfJ mit vmtlanbten 6~racfJen erfcfJfiej3en. § 2. :Die näcfJften mer\lJanbten be\l ~ateinl3 finh bie 6~racfJen ber anberen itafifef)en 6tämme, bal3 UmlirifefJe, bal3 moll3fifcfJe, ba\l lJJ(arfifcfJe, ba\l D~fifcfJe (hie 6~raef)e ber 6amnitcn) U. a. -S'ljre am leicfJteften15u erfennenben Gfigeu~ tümficfJfeiten finh, haj3 fie an ®teUe von lat. qu ein p, an 6teUe von b faft burcfJ\lJeg ein f 15eigen. 60 ift lat. quis in jenen :Dialeften pis, lat. album ift aHom. rubel' 'rot' ift eine ecfJt iateinifcfJe U:orm, rufus 'rot' muj3 all3 ~eljuluort aul3 einer jeuer 6~racfJen gelten. 60 erUiirt ficfJ aucfJ bal3 merljäftni\l bet: Wamen Alfius-Albius, Tifernum-Ti- beris Tibur, Venafrum- Velabrum; bie U:ormen mit f finb nicfJt ecfJt lateinifcfJ. m3ie jene 6~racfJen, fo ift aucfJ bal3 ~ateinifcfJe einf± nur ein eng oegren15ter :Dialeft geluejeu, ber :Dialeft bel3 ®tamme\l ber ~atiner in ber 9cälje ber stiliermünbung. m3ie fidl biefer 6tamm ~ofitifcfJ aUmäljficfJ öum .\)erren von ganö -S'tafien macfJte, fo ljat fein :Diafeft in beu le~ten -S'aljrljunberten v. ~ljr. aUmäljlicfJ bie anbern genannten ganl! aw3 hem @ebraucfJ verbrängt. § 3. :Die @efamtljeit ber itafifcfJen:Diafefte oifbet ferner ein @fieb in ber meilje ber fogenannten inbogermanifcfJeu 1. ~a~iteL mOn ben ~onionllnten+ § 5. Gfin steil ber ~onfonanten, mit beuen \1Jir unfere 18etracfJtuug beginnen \1JoUen, ljeij3t ftumllle. GfI3 fiub bie~ jenigen, benen man lieim Ww3.f~recfJen feine :Dauer verfeiljeu fann, roie g p. -S'm @egenfa~ ÖU iljneu fteljen bie :Dauer~ . lante, bie man oefieliig fange anljalten fann, Itlie bie 6~i~ ranten (ßifcfJlaute) f w s unb bie ~iquibii 1 r m n. :Die ftummen ~onfonanten teift man nacfJ ber6teUe iljrer .\)erbor~ liringung in ~eljI~, ~i~~en~ unb ßaljnlaute (@utturale, 2aliiale, :Dentale), nacfJ ber Wrt il)rer .\)erborliringung in ljarte, roeicfJe (tenues, mediae) unb folef)e, bie ficfJ mit einem h-~aut verbinben (aspiratae). Wm Harften ift biefet ßu~ ftanb ber Urf~racfJe im @riecfJifcfJen erl)aften: .IM)l1uute iliwenluute 3ugnluute tenues mediae ')I ß 0 aspiratae X cp {). § 6. :Dal3 :DeutfcfJe fO\lJolj( Itlie ba{l ~ateinifcfJe ljaben an bem alten 18eftanbe, Itlie iljn ba{l @riecfJifdJe äei9t, eigentüm~ ficfJe ~eränberungeu vorgenommen. 18ei bem ~ateinifcfJen betreffen fie nur bie Wflliraten. :Die :Dentalaf~irata {) er~ fcfJeint anlautenb al{l 6~iran{l f (bgL stljeobor = ruff. ®~raefJen. :Die m3iffenfcfJaft ber 6~racfJbergleicfJung flat ge~ öeigt, baj3 oie ~ufturf~racfJen morberafien{l unb Gfuro~a{l auf bal3 6~raef)gut einer Urnation l5urüd15ufüljren finD. 2fuf afiatifcfJem 180hen finb biefer Urnation entf~ronen bie -S'nber, roeldJe 6auilfrit, unb bie 18aftrer, lueXcfJe ßenb f~recfJen, ferner bie $erfer unb hie Wrmenier; in Gfuro~a geljören auj3er hen -S'tarifern bie @rieefJen, Sl'eften, @ermanen, -S'fll)rier ober Wllianefen, 6laben unb ~ittauer bem inbogermanifefJen 6tamme an. 6einen 9camen f)at man iljm nacfJ bem öft~ IicfJften unb \1JeftficfJftell ber stocfJterbölfer, ben -S'nbern unb ben @ermanen, gegeben. § 4. U:ür unjere ß\lJcde ift von biefen mer\lJanbtfcfJaft{l~ berljäftniffen bal3 intereffantefte uub ItlicfJtigfte bal3 öU ben @riecfJen unb 15u ben @ermanen. :Die merfcfJiebenl)eiten, lueXcfJe ~ateinifcfJ, @rieef)ifcfJ unb :Deutfef) untereinanber auf~ Itleifen, oliltlof)l fte auf eine Urf~racfJe öurüdgeljen, erHären ficfJ baraul3, baj3 bie einaefnen steife ber Urnatiol1 ben engen ßufammenljang untereinanber verloren unb baljer aucfJ f~racfJIicfJ eine getrenl1teGfnhtJidfung burcfJmacfJten. :Diel3 läj3t fief) oeooaef)ten auf bem @eoiet bet: ~aute, ber U:onnen unb ber 18ebeutung. Wul3 aUen brei @eliietel1 lietracfJten Itlir ljier biejenigen GfrfdJeimmgen, bie für bal3 merftänbnil3 beil IateinifcfJen ill.lortfcfJa~el3 (bie fogenannte Gft~morogie) von befonberer m3icfJtigfeit finb. :Daran fügen luir aum 6cfJlnj3 einen liXofcfJnitt über bie U:rembroörter, bie einen nicfJtgeringen 18eftanbteiI bel3 lateinifcfJen ill.lortfcfJa~e(l ollben. 5'eübor, lJJ(artf)a = ruft. lJJ(arfa). :DaI)er elltf~riefJt ficfJ {)vßOS - fümus, {)V(!U! - fores. -S'ttt -S'nlaut erfdJeint für griecfJ. {) lat. d unb, ItJenn ein r in ber Wälje ift ober ein 1.1 boraul3geljt, b. mgL afßw - aedes; n-{)i-VUl- con-de-re, ad-de-re;*) Il(!v{)(!os-ruber, IlAsv{)s(!os-libel', iubet (älter ioubet) - aftinb. yodMyati cer fe~t in 18e\tJegung'. § 7. :Die ~i~~enaf~irata cp ift IateinifcfJ im WnIaut f, im 8nlaut b. mgL CPljß1) - fama, cpe(!w - fero, CP1)f'OS - fa- gus; aAcpoS- albus,vscpeA1) -nebula, o(!cpavos - orbus. § 8. U:ür X erfcfJeillt im Wnfaut teill3 h, teil(l f, im 8nlaut teill3 h, teül3 g. mgL für ben WnIaut einerfeitl3 Xaßui - humus, xuvoavw - (pre) hendo, anbererfeitl3 Xew XVT(!u-fundo, für ben -S'nlaut einerfei~{l GXOS 'ill.lagen' ~ veho, anbererfeitl3 ayxw - ango.**) Ulirigenl3 luccfJfeH anlautenb oi{lltlellen im feloen ill.lort f unb h, \1Joljl *) ~iefel6e m:luraeI :tE fteat in luci-dus 'ilid)t uringenb' unb acer-bus bon acer 'ia)arf muclJenb'. **) I2(nluutenbe~ h tumbe bon ben mömern ~äufig gun3 unterbrMt, \1Jie geute im S'tulienifd)en unb ~ran3öfifa)en; bager [tegt a. ~. anser (= hans er ) neuen X~v ®un~, aruspex neuen haruspex, ave neuen have. ~alJer uud) bie oIrontruftionen nJl, mI, prendo, debeo, nemo au~ nihil, mihi, prehendo, de- hibeo (für *de-habeo), *ne-hemo (§ 51). VIII >Borbegriffe. § 9--19. burd) ben Gtinffuj3 ber miaierte. 'Faedum', faHt l'Yeftw3, 'antiqui dieebant pro haedo, fostem pro hoste.' § 9. ?meit ftäder ift bie )ßeränbentUg ber ftuntnteti ~aute im meutfcf)en geluejen. Blueünaf flaben bie germa< nijef)en ~~racf)en einen ?med)fe{ ber ftummen ~aute burcf)~ gemaef)t, ben mau uad) bem Q\organg feine13 Gtutheacr13 . ~afob @rimm (geb. 4. ~lhtUer1785 ~u J)anau, geft. 20. ~e~t. 1863 öU lBerlin af13 ~rofeffor ber beutfd)en ~~racf)e unb ~iteratur) gemeinlJiu bie ~ant\.Jerfef)iebuug nennt. § 10. mie erfte ~aut\.Jerjef)iebung fcf)ieb aUe germa~ nifd)en ~~rad)en \.Jon ben ur\.Jetluanbten, inbem nie arteu steuuel3 gried). 11: 'C U 3-u ~~iranten f th (gef~roef)en luie engf. th )h, bie 9JCebiae ß ° y ölt sr enuel3 p t k, nie 1l'Cf~i" raten p {) X au 9JCebiae b d g \1Jurben. Ilhtf biefem ~tanb" 1mufte ftanb bal3 @otifd)e nub fteqt fleute nod) 3-. lB. bal3 Gtnglifd)e (Iltngelfäd)fifefJe); ngL rca'C17Q pater - father, 'tQia tria - three, lBgL engf. father-nlJb. )Sater,*) heart-~eq; three-brei, brother -lBruber. § 12. 2. mie germclIlild)en stenuel3 eniluiaefn im J)od)" beutfa)en ftarfe J)iuneiguug aur fogenannten Iltffrifata, b. f). eiuer >Berbinbung ber stenuil3 mit bem entf~red)enben ~~i" ~anten.(ts gefd)rieben z, pf, keh). ~o ift t 3u Z gC\1Jorben tU alUet - eng!. two, J)eq - engL heart unb in ben fatei" nifd)en ~eflnluorten 11.1ie 9JCin6e - menta, Weün3e - mo- neta. lltul3 p lJat fid) öunäeflft pf, bann aber luetter bie ~~iranl3 f ent\1.1iaeft j \.Jg1. auef) lJier afo einfacf)ftel3 lBeif~ie1 bie fateinifcf)en ~elJn\1Jörter jJ3funb - pondo, engL pound; tjfaum (feber) - pluma, engL lilume; raufen - eaupo- nari. Iltnfautenbel3 k lJat im J)od)bentfcf)en einer älJnlid)en ?manbfnng \1Jiberftanben, bgf. ~erfer - Career, faufen- caL;ponari, ift aber iu" unb auo(autenb fct)ließfief) aua) ~um ~~ttanten geluorben; eg'o - got. il{ - f)b. id), iug'um- got. juk -lJb. -Sod). § 13. 3. >Bon ben germanijcf)en 9JCebien f)at fief) im J)od)bentfcf)en nur bie bentafe beriinbert, nnb 31uar öur stenuil3: engL daughter -11lJb. ;tocf)ter. b unb g finb geblieben. >BgL Xijv hanser (§ 8 Iltnm.) -engf. ~;oose, flb. &aU13 i cp1)YOS fagus - engf. beeeh, 9b. !Bud)e. 2'foer el3 gab 9ier Iseitrid)e unb örtIid)e ~cf)11.1anfungen 3luifd)en 9JCebia 1mb stenuil3, bon benen manef)er Gtigenname nod) ie~t Beug" u[,3 aDfegtj bgf. 6' lB. jJ3ud)uerg neben ~ud)uerg, jJ3erd)" tflofbeborf neben ~ertqofb, geotfer neben 3 w-~autel3 \.Jor. >Bon biefen ~nlanut.te:1gefe~ten @utturafen ljat fid) oie stenuil3 am heften tm [atennfef)en qu erflaften. ~ie fteat 3. lB. in quis quid, que, quotus, sequor, equus. ?met fliemit grieclj. 'fiS 'Ci, 'C~, 11:0 60S, ii1l:0,llat, tJi1I:OS uergleid)t, fielJt, baß im @rie" d)lfd)Clt bor lJeUem lßOl'ltf 'C, bor buuf[em 11: entfvricljt j bil~ neben finbet fid) unter 6ejonbmn lBebingungen uno in ben mia[eften auef) 11 (iol1ifd) uoloS U060s). mall @enllanifclje mns nacf) § 10 kw Isu hw 11.1anbefn. maller entf~ricI)t bem quis quid, 'CiS 'fi gotifef) hwas, aftflOd)b. hwer, hwas i aber bann IllÜ man in biefer unbequemen ~antgru~~e bal3 h faUen [affen unb \0 ifi unfer wer wal3 entftanben. *) .pier ift alfo bal3 ~atein urfvrünglicf)er a[13 bal3 @rie> cf)ifd)e uno @ermani\cfle. \)cur in 31uei l'YäUen, oie luir in ben §§ 16' unb 17 bclJanbefn, f)at baß qu ?mano{ungen ourd)gemad)t. § 16. mer ~rouol11inafftaml11 quo-, gried)ifd) 1W-, f)at bieIfad) im \lateinifcf)en fein anlautenbe!) qu \.Jerforen. :So i,ft bie :R'0m~arati\.Jform 1I:0'CeQos,**) iouifef) u07:eQos, tbenttfd) nnt lat. uter, beffen ärtere uorm ficf) in ne-euter (= neuter) erlJaHcn flat. ~o ift ne6en ubi (eigentficf) cubi) boef) nod) ali-eubi, neben unde ali-eunde erl)aIten bie in gIeid)em 5ßedlltftniffc ftclJen \1.1ie quis 15u 8,liquis. ' § 17 0 ~obann lJat bal3 qu \.Jor bem >Bofaf u uno bor Stonjonanten feinen w-~altt verforen, b. f). eo ift 1lum Mosen e ge\uorben. >BgL quis quem - euius eui; loqui sequi -loeutus seeutus seeundus; l'elinquo -relietus. J)iemlt lJängt el3 &ujammen, baß ana) in lllal1cf)en i\'äUen bie ®!fbe quo- z,u eo- ge\1Jorben ift. ~o ift eolus genau = gttea). 1I:OAos. § 18. mie 9JCebia g mit bem w-Bufa~ erfcljein± im ~atein. afl3 v, im @~'ied)ifcf)en (unb ebenjo im Dlltifd)" Umbnfd)en) afl3 ßi ble gntturafe 9Catnr tritt nur nod) im meutfd)en !ler\.Jor. lßgf. venio - ßaivw, ol3f. ben- 'fontlltCu' --:- got. kWima, uI)b. {omme (\.Jg1. bequem); vivus - ßioS, oM. bivus 'oie \:lebenbigen' - Duea(fifber); vesei - ß0611e6{)at. @ried). ßovs, nlJo. ~u[) öeigen, baß bal3 ~tinb im ~ateinifd)en eigentfid) "vos [leij3en müste; bos müffen bie \Römer \.Jon ben Dl3fern ober Umbrern entfeflnt lJaben. llIuef) gw verliert bal3 w \.lor .R'onfonantj agnus '\lamm' ift = *agwnos, 11.10rauo grieclj. *dßvoS, d,uvoS (§ 35)0 . ~ 19. Iltucf) ber @utturaI mit bem w-Bnfa~ flatte eine af1Jt~te.rte U'01'111; fie erfcf)eint im @ried)ifef)en aII3 p, im ~atemtfd)en a[13 gv ober v, bgf. grieef). veipet- lat. ninguit -nivem. *) IDeniel6en 1J(6faU be~ anlautenDen h fann man im @er~ 11lanifdjen and) 6ei ben @rtLp~en hl, hr, hn oemerfen, bie (e6en< faUIl :lad) § 10) aU(l Irl, Irr, 1m fJerDOrfjefjangen fillb. IDafJer ent[~rlcf)t 3. \8. griec!j. "Avro, [at. (in)clntus bem aft~odJb. hlut l~f)od)~. laut (bgl. G):f)lob\1Jig = I:'ub\uig, G\:~fotlJar = I:'otf)ar), "Uv~ (m)clmo - aftl)ocl)b. hlinen, l1f)od)b. fe!jnen, "(1Ea<; cruor- al)odJb. hro, lüJ0c!jb. rof). **) IDie ~om~aratibform mit u(1o, \uie im @riec!jifcf)en ~ar urfpningltclj aucf) bem \latein geläufig. 100 finD $l'ompara< !tbe pos-teri al-ter (au ahus) u-ter in-ter dex-ter (bge OE- 1;.,u(1o.,'). 100. finb magister minister (au magis minus) elgentfld) IDo~peffomparatibe. 1J([1l [päterf)in ball \8e\1JlIj3tfein tlon ber fOll1p~ratwlfc!jen \l1atllr bell ter [c!j\1Janb, fcf)uf man bie neuen $l'oll1pm:atlbe pos-ter-ior in-ter-ior dex-ter-ior u. a. m. >BorDegriffe. § 20-30. IX § 20. ?meHere nid)t geringe >Berfd)iebenljeiten ö\1.1ifd)en ~ateinifclj unb @ried)ijef) lJaben fid) auf bem @ebiete ber J)aIb\.JofaIe v unb j fOl1.1ie bel3 ~vit:anten s ent\1.1iaeft. ?mir Wred)en 151tnäd)ft bom v. miefen ~aut lJat oal3 @ried)ifd)e fef)fiej3fid) böUig \.JerIoren, \uäflrenb if)n ball ~ateinifd)e (luie bal3 meutf d)e) im gan3Cl1 treu be\1JalJrt f)at. ~o öeigt ba;3 >BerlJäHnil3 Iat. videre - beutfd) '11.1ifjen' - gried). ioezv, baj3 einfi aud) IOsi.v mit migamma (Vau, .F) anfautete, unb eine ~1Jur ba\.Jon lJaben luir nod) iu bem f~Uabifcf)en llIugment bon sloov = *s-hoov. Gtbenfo \.JerlJäft fid) fat. vIeus - beutfd) '?meicf)~bifb' (= ~tabtgebiet) - gr. oluos für .Fo1uos, veho1' - '®agen' - 0XOS für .Foxos, verbum - '®ort' - U'utnrum SQW für .feQW. § 21. >Bon ben l'Yl1Uen, 11.10 v aud) im ~ateinijef)en ge" jd)\1Juuben ift, er\1Jäflneu \1Jir bie fofgenben; 1. mal3 v ift ge" fd)luunoen \Jor 0 unb u, auer auef) ba uieffad) nad)tl'ägfid) \1.1ieberlJergefteUt \1Jorbcn. Iltw3 bem 9Ceutrum parvom (äftere l'Yorm ftait parvum) ift parum entftal1ben, aber biel3 flat fid) nur afolltbberoium unbinparumper (§ 47) erI)aiten, \1Jäflrcub oie ~l1fnl3form fid) \1Jieber 3u tJoUftänbigem parvum 3-urüa" bilbete nad) lltl1l1fogie bon parva, parvi, parvo uflu. (\.Jgf. § 59, 2). ~o ift deus deum aul3 deivos deivom, ber älteren U'orm bon divus divum, entftanben: öuuäd)ft fief bal3 v 11.1eg, bann \1.1urbe deios öU deus unb uad) ber \Rege[ voealis ante voealem eorripitur ön "'deus (ug1. bal- neum, § 91). Unb \1JälJrenb nun bie i\'ormen diva divi divis uj\1.1. 3m 9CeubiIbung bon divus divum fiif)rten, befam deus deum einen neuen @enetin, matib ufl1.1. dei, deo uj\1.1. § 22. mal3 v ift 2. oft gefef)11.1uuben 3luifd)en gfeid)en >Bofafen, balJer dltiae für divitiae, sIs 'Iueml bn \1JiUft', 'gefltUigft' für si vis. §.23. 9JCit \.Joranl3gelJenbem d lJat fid) v öU b \.Jer" jef)mof3en. ~o fMlen im ~atein nebeneinanber bie äHeren U'ormen duellum perduellio nnb bie jüngeren bellum 1'e- bellare. Iltuf biefe ?meife erffärt fid) bal3 ~edläftnil3 bon Iat. bis öu gried). oiS: bie @ruubform ift dvis (bgL duo), luorin oie @ried)ett bal3 v uad) § 20 faaen fiesen. § 24. Iltud) ber anbere J)afbuofaI j ift im @rieef)ifd)en meift böUig erIofd)en, bgL ~1I:aQ - ieeur. mod) öeigt er fid) mand)maI nod) im ?mortnnfang aII3 t, bgL tevyvvll-t tvyov - iungo iugum. ~tetl3 ift er mit anfautenbem d öu t berfdjmoI%enj fo ift Zev aul3 ,djev entftanben, bgf. ,dtos· mal3 ,\:latein lJat biefe @ru~~e dj I5U j bereinfad)tj oafler ljies Zev 1I:a'CeQ lJier urf~rüngfid) *J eu pater, 11.10rau13 (naef) §§ 40, 47 f.) Juppiter. mal3 f~ltte ~atein \.JerlJieft fid) bagegen ljier 11.1ie bal3 @ried)ifd)e; 11.1enn diabolus diaeonus bei fd)nefIem ~~recf)elt 6u djabolus djaeonus \1Jurben, jo entftanb baraul3 zabolus zaeonus. § 25. lBeftänbiger afl3 ba;3 @ried)ifef)e lleigt fid) bal3 ~atein aud) in ber lBelJanbfung bel3 s. ~o flat el3 im Iltnfaut \.Jor >Bofafen bal3 s ge\1JalJrt, 11.1äI)tenb lJier bal3 @ried)ifef)e bafür ein H, ben jogenannten spiritus asper eintreten fäj3t. ~o ift v1I:eQ = super, V1I:O = sub, iiQ1I:w =serpo, aAS = sal, s1I:0ll-at = sequor (§ 15) u. a. m. § 26. ?mie bao einfad)e s, fo ift aucf) bie @ru~~e sv im IltnIant bor lßofaIen bon ben @riea)en befeitigt. mie lRömel' belJaHen in fOld)em ~afIe \uenigftenl3 bal3 s flei i am beutfid)ften ift bie urf~rüngfief)e ~autgrn~~e im meutfd)en 3n erfcnnen; bgL; . fat. sudor - gried). UjQWS für (JhoQwS - beutld) ~d)ttJeij3. sve \1Jirb im ~ateinifd)en ~u s6: fat. soeer (für sveeer) - gried). euvQOS (für (J.feuvQos)- beutfclj ~d)ttJieger(tJatet) ~d)\lJälJer. § 27. mie @ru~~e s + ~onfonant im Iltnfaut berqäft fid) bei @ried)en unb ~tömern berfd)iebett, je naef)oem ber /sum s lJil1/iutrctenbe ~onfonant ein f)arter ober anberer Iltrt ift. ~m erften i\'aUe ift bal3 s 11.1dt fefter nnb flat fief) fef6ft im @ried)ijd)en meift erf)aIten. Iltud) bal3 @ermanifcfJe befJäft eine jofd)e @rn~pe bei, olJne ben 1s11.1eiten ~ol1fonanten bel' ~autberfef)iebnllg l5u unter\1Jerfen j nur sk 11.1irb aLt seh. >BgL: fat. stare - gried). C5'T:i)vat - bcutfd) fteryen, Iat. speeio (eonspieio, aspieio) - griecf). 6Ue1l:7:0,uat (mit UmfteUung \.lon k unb p) - bentfcf) f~älJen, fat. seabo - gried). 6Ua1l:rUJ - beutfa) fcf)l1ben:*) l'Yreifief) fann baß s in biefen lßerbinbungeu aua) ab~ faUenj og1. gried). (J'Ceyw - lat. tego (6'CeY1) = 'CeY1)) , 6'CvQßa!;w = 'CvQßatw - Iat. turbare. ~o entf~ricf)t Iat. eaveo = gried). uoew 'merfe' (\.Jg1. {)V06uo.FoS 'D~fer" fd)auer' Dei J)omet) bem beutfa)en fU)anen. § 28. >Bur anberen ~ol1fonanten afl3 ben lJaden ift bal3 anfautenbe s im ~ateini\d)eu fo gut bem ~d)\1.1unbe aul3" gefe~t 11.1ie im @rieef)ifcf)en. mal3 :ventfef)e ermögfid)t auer in f ofd)en U'äfIen bequcm bie ~rfenntnio beo urf~rünglid)eu Iltnfauto. >BgL 6' lB.: nix (für snix) - v/pas, velpet (für (JVo) - @)d)nee, nurus (für snurus) - vvos (für 6V.) - @)d)nur (~d)11.1iegertod)ter) . ~o ift lis unb loeus /sunäd)ft aul3 slis unb slocus f)ernorgegallgen, biefe bann lueitcr aul3 stlis unb stloeus (bg1. deeemviri stlitibus iudieandis, beutfcf) @)treit). § 29. ?mie bie @ried)en im Iltnfaut bor >Botafen bal3 S bejeitigten, jo auef) im ~nfaut öluifd)en 15Mi >BofaIen. ~.o erHären fid) bie fontralJierten U'ormen ber S-~tämme \ute yeyovs aul3 '*genesos (ogf. fat. generis). >Bor ~onjo" Hanten aber Mieb bw3 S im ?mortinnetu, nnb fo erHärt el3 fid), baj3 l'Yormcu, bie bon ein unb bemfcfben ~ta111me ao" gefeitet finb, l5um steif ein S entflaften, Iln111 steif .nief)t. %ben EM-'COS fteflt Eew für .x·SS6W, neben s611:aC5-ll-at 8611:a6-{)1)v ftelJt (J;n;aw für ·"(Jml(Jw. -Sm ~cdeinifd)m \.Jer" luanbefte fief) einfad)el3 S inter\.Jofafif ef) I5U R (Rhotaeismus), erlJieft fid) jebocf) bor oen f)aden ~onfonanten t, e, p in ber l'Yorllloifbung. malJcr ftelJen nebeneinanber genuS generis (für ~'geneSis, ngf. yevovs aul3 ~'genesos), honoS ho- noris (auo bem @enetib umgebilbet ein jüngerer 9(ominatilJ honor), EtruS-ei unb Etrur-ia, Falis-ei unb Falel'-ii, LiguStieus nnb Ligures gried). AiyveS (= ,x'Aiyv6eS), funes-tus seeleS-tus unb funel'-is seeler-is, maes-tus unb maer-eo, eas-tus 'entlJaItfa111' unb ear-eo. ~o \1Jirb aud) bal3 >BerlJäHl1io bel3 ~erfcftl3 us-si unb bel3 ~ltviunml3 us-tum oum ~räjenl3 uro (ftatt *uso) begreiflid), \.Jg1. gessi gestum non gero (ftatt *geso). l'Yerner fernt man fo ben Unterfd)ieb bon dir-imo (ftatt *dis-emo) unb dis-eedo berftelJen. ?menn in 9.ßorten \1Jie eausa easus haesi (bon haereo = *haeseo) fid) s öl1.1ifa)en >Bofafen un\.Jeränbert öeigt, jo f)anbeIt eo lia) um ein urf~rüngfid) bo~~eftel3 ss, 11.1ie man aud) 11.1irHid) noa) eaussa gefd)rieben finbet j lJinter fangen >Bofafen unb mi~IltlJon9en fd)\1Janft bie Drtf)ograiJflie nud) fonft 3\1Jifef)en einfacf)en unb bo~~eften Stonfonanten, bgL paulus - paullus n. a. (§ 36). § 30. Iltnberl3 afl3 bor e t p ber1Jäft fief) inlantenbel3 s bor faft aUen übrigen Stonfonanten. ma fef)\1Jinbet eil mit fogenannter Gtrfa~belJnung, b. lJ. 11.1enn bem sein fuqer >Bofaf ooraul3ging, fo luirb er ge\1Jifjermaßen öum Gtrfa12 für *) ~gl. ball ~erl)äItni~ bon scamnum scribo 3lt ben bnrml~ c;\\t!cf)ntm beutfc!jen )illorten @5dJel11C1 fd)teibe. , ·X morbegriffe. § 31-38. ben mer[uft bel3 s fang. mgL~ . .\B. nIdus aue *nisdus beutfef) '9ceft', pono für *posno (6ead)te positus), dinu- mero diVello unb öal)freief)e anbere Sl'om~ofita mit di-· für *dis-numero *dis-vello ujllJ. mon oornl)erein [ang war ber oorauegel)enbe mofa( 3 . .\B. in vIn '\lJiUft bu'?' aue vis-ne, andIn 'I)örfi bu?' aus audisne, iudex aue *iüs- dex 'l}(ed)tf~reef)er', audire fiatt *aus-dir-e 'Di)r geben'. mielfaef) finb unter biefen merl)ältniffen and) ganae Sl'on~ fonantengru~~en gefef)\lJuuben, wenn fie auf s fd)foffen. E50 ift ävolant amens aue abs-volant abs-mens entftanben, inbem 1sunäef)ft iu ber unbequemen mereiuiguug ber brei Sl'on~ fouanten bal3 b fef)llJanb (ogL asportare für abs-portare) unb bann *asvolare *asmens öU ävolare ämens IlJurbe \lJie *dis-vello *dis-mitto au dIvello dImitto. ~lienfo ift exmitto, ba x = es ift, aunäd)ft 3lt *eslIlitto, bauu alt emitto gellJorbeu. ~iuen gan3 äf)nüef)en ~r03eß f)at iumen- tum bnref)gemaef)t i bal3 m fM)t I)ier, IlJie bie äftefte latei~ nifef)e 3nfef)rift 3ei9t, für xm. [)amit ift bie I)Jcöglid)feit ge\lJonnen, bae merf)äftnie Don agmen an exämen öU er< Hären. 2ruef) examen fommt Don agerei bae ift am narften, IlJenn man an bie .\Bebeutung '.\Bicnenfd)llJarm' beult Examen l)ieß alfo einft exagsmen ober exaxmen. agmen I)at bagegen nie ein s entf)alten unb fonnte barum feinen @uttural nief)t oerlieren. § 31. 2rul3fautenbel3 S \lJurbe im ~ateinif ef)en oieffaef) fo fef)\lJaef) gef~rod)en, baß el3 auef) in ber E5ef)rift nief)t immer lieöeief)net IlJurbe. [)al)er I)aoen bie älteften [)ief)ter ee liei ber .\!3erl3bilbung oft unberücffief)tigt ge1aHen. ~in fofef)er [)ief)ter fef)reibt beif~iefl3llJeife im .pe~ameter: et lateralis dolor, certissimus nuntius mortis. [)ic ~nbung is IlJmbe in fofef)em U'aUe e gef~roef)en j man mufi affo biefen .pe~ameter leIen et laterale dolor, eertissimu nuntiu mortis. - 2ruf biefe jffieife erffären fief) öunäd)ft bie I.Jcebeuformen ber liMiten l.j3erfon E5ing. ~aff. IlJie laudare nelien laudaris, amabere nelien amaberis. 2rber auef) mage unb pote finb fofef)e 2rliftum~fungen Don magis unb potis. potis ift eigent< lief) nur l.lCominatio bee WCa13fulinum13 'mäef)tig' = gried). :n:OOIS '@atte' (eigentHef) '.pm'). [)al)er I)cifit potis est 'er fann'; wirb aber naef) hem olien @elagten potis Öu pote, jo entfM)t pote est, b. 1). bie u1ll3 geIäufige U'ornt potest. § 32. E5ef)waef) wie ba13 au13fautenbe S IlJar im ~L1tei~ nifef)eu auef) ba13 aw3fautenbe mOor .\!3ofa(en. [)al)er Iief)an~ befn bie [)ief)ter auf m aw'lgel)enbe E5üben IlJie oofaüf d) au13< geljenbe (guam modo gui me-.Enum atque unicu~mi­ cum habult). l2(lier auef) in I.j3rofa fM)t co-acervo = *com- acervo, circu-itus circu-eo = circum-itus, eircum-eo u. a. m. WCan fagt nebeneinanber laudatum iri nnb lau- datuiri, nnb in jffiorten IlJie animadverto, veneo neben animum adverto, venum eo ift oöllige merlcf)leifung IlJie in ber ~oefie eingetreten. § 33. ßu mannigfaef)en lantfief)en meränberungen füljrt ba13 ßulammenftofien Don 151uei ober mef)reren Sl'onfo~ nanten. WCanef)e13 Don biefer 2rrt ift fef)on im .\!3orau13< gel)enben bel~roef)en (ogL §§ 24, 26 ff., 30). [)et beque~ meren 2ru13f~raef)e 3uriebe fäfit man gewöl)nfief) ein ober aud) 3wei Sl'onfonanten IlJeg ober man affimiHert /sllJei Sl'onfo~ nanten. mie1e13 baoon fann man bei ber Bujammenle~ung Don ~rä~ofitionen mit .\!3erlien Iieoliaef)ten. I)J'L1I1 erinnere fid) an ävolant dIvello emitto (§ 30) nnb beaef)te 3- . .\B. noef) bie Sl'om~ofita mit ad (accedo, affero, aggero, alligo, annuo, appono, arripio, asto für adsto, attendo), con- ober com- (concedo colligo committo comparo corrigo), per (pellicio für perlicio), sub ober subs (suc- cedo suf:fl.eio suggero summitto suppono, SUSClplO sustineo für subs-cipio subs-teneo) uflU. [)ie ein15elnen l}(egefn laffen fid) I)ier nief)i auföäl)fen; Jie werben, wo el'l nötig ift, in ben einöefnen 2rrtifefn be13 ~e~ifon;3 angefül)rt IlJerben. 9cur folgenbe ~rfd)einungen woffen IlJh: afl'l 6efon~ Der13 luid)tig nod) f)ier anfcfJliefien. § 3c!. m}' nnb sr luethen im [Gortinnern 15n br . .\!3gL einerfeit13 hibernus au13 *hibrlnus *himrinus (§ 42), grieef). XS!f1sQWOS, anbererfeih'l funebris au13 *funes-ris (ogL funes-tus funeris, § 29). 0m jffiortanfaut wirb sr öU fr . .\!3gL frIgus = grieef). [{i)JOS aul3 *OQl)JoS· § 35. c oor n IlJirb öU g. dignus gef)öt! 15n decet unb ift au13 *dec-nus I)erborgegangen. ilignus 'aul'l E5tein~ eid)enl)of1s' rommt Don ilex unb fM)t für ilecnus (ogL § 48). - P unb b \lJirb oor n au m. somnus ftel)t für *svepnus (§ 26), ogL v:n:VOS. scamnum '.\Banf' fM)t für *scabnum, bgi: ba13 [)emmntio scabellum. § 36. [)al'l in § 33 bef~rod)ene attendo ifi eine junge U'orm. 3n oorl)iftorifd)er Beit ergab fief), IlJenn 3wei ftumme [)entaUaute (dt ober tt) öufammentrafen, oiel~ mel)r ss. [)iC13 lieigt lief) Iicfonberl3 ba, luo bie ~nbung be13 E5u~inum13 -tum ober be13 ~artiöi~ium ~erfefti ~alfioi -tus (ama-tus, moni-tus ullU.) an einen E5tamnt antritt, ber auf d ober t fef)üefit: passus (Don patior) für *pat- tus, fassus (Don fateor) für *fat-tus, a,ggressus (Don aggredior) für *aggred-tus. l.Jead) fangen .\!3oMen, [)i~l)tf)ongen (§ 29 am ~nbe) unb Sl'onfonanten oereinfaef)t fid) bal3 [)o~~ef-S: occIsus (Don occIdo) für *occId-tus, laesus (oonlaedo) für *laed-tus, versus (Don verto) für *vert-tus UfllJ. ~ine 2rw'lnaf)me maef)en bie jffiorte, in benen auf DT ober TT ein R fofgt. .pier entftef)! str. mgL claustrum für claudtrum. § 37. ?mand)e Sl'onfol1antengru~~en werben aud) Da< buref) f~reef)liarer gemaef)t, baB Fd) in iqre WCitte ein IuWr moM einfd)iebt (fogenannte moMentfaftung ober 2rna~tl)~e). CSo fM)t nelien perlclum oraclum poclum bie ana~t9mfef)e U'orm pericUlum oracUlum pocUlum. .\Befonber13 alier finbet biele ~rfef)einnng liei ber Üliernaf)me grieef)ilef)er [Görter fMt, bie oft eine für ben römifef)en WCunb unliequeme .päufung Don Sl'onfonanten barlioten. E50 tuurbe '.AAuP1jV1] 15u AlcU- mena, 0QaXp,n 3-u drachUma. 9celien (bor.) AlouAamos (a!t. '.AoUA1]mos) trat Aesclllapius, mina ftammt au13 p,va. § 38. Sl'onfonanten lieeillffuffen fief) nief)t lifofi, wenn fie fief) unmittelliar Iierül)ren (§ 33 ff.), fonberu lii13\lJeifen auef), luenn fie buref) anbere ~aute getrennt finb. 1. ~efonber13 1sei9t fief) biel'l, IlJenn in einem jffiorte I5wei gfeief)e ~iquiben (1-1 ober r-r) aufeinanberfolgen. 3n biefem U'aUe luirb a) einer ber Iieiben ~aute ganö lieleitigt ober b) el3 finbet fogen. [)iffimifation fMt, inbem einee ber Iieiben 1 in r, eine13 ber liriben l' in 1 übergeqt. mgL a) prae- stigiae für praestrigia,e Don praestringere, percrebui neben crebresco. CSo edfärt el3 fid) auef), bafi man Iiei jffiorten ber 1. unb 2. [)ef[ination, bie im E5tamme ein R entf)alten, ben @enetiou13 ~lura[i13 nief)t gern auf -a,rum -orum bifbet, foubern il)m, IlJeml mögfief), bie äftere füwre ~nbnnß -um gibt, 15 . .\B. amphorum, triumvirum, libe- rum, triarium, barbarum; b) ol'aclum periclum neoen simulacl'um sepulCl'um. jffiie im le~ten U'aU ba13feflie E5nffi~ balb a[13 crum balb af13 clum erfef)eint, je naef) ber oorau13gel)enben ~iquiba, fo lueef)left nad) bemfellien ~rinl5i~ -aris unb -alis; ogr. consul-aris milit-aris singul-aris mit mur-ahs plu l'-alis. - [)ie [)ilfünHation Ilweier 9cafale I)at ftattgefunben in lympha (~e9nluort) = grieef). VV!UP17. morbegriffe. § 39-45. XI 2. Umgefel)rt lieoliad)tet man lii13weilen auef) 2rffhnifa~ tionoon nief)t benaef)liarten Sl'onfonanten. quinque ftel)t für *pinque, luie beutfd) fünf (§ 10), grieef). :n:ev'rs aeigt. 2. Sfll~itel. !Born ~f6ent. § 39. [)er gricd)ifef)e 2rI15ent Iieftanb in einer ~rl)öl)ung ber E5timme (fogen. mufifafild)er 2rföent), ber lateinifef)e in einer merftärfung ber E5timme (fogen. e~~iratorifef)er 2rf3ent). [)al)er finben fief) im ~ateinifef)en jffiirfungen be13 2rf15ent13, bie bem @rieef)ilef)en meift gema fremb finb. § 40. [)ie E5iflie, auf ber ber 2rföent fteqt, I)at ficfJ in~ folge ber fef)arfen 2rn13f~rad)e lii13llJcifen oerfür3t, womit oft eine .\!3erbo~~efnng bel3 folgenben Sl'onfonanten oerbunDen if±. E50 ftel)en büca sucus nelien bucca succus; narro ift eigentfief) *gnaro 'id) maef)e lunb' Don gnärus (g oor n fällt ab IlJie in gnatus -natus). 2rm I)änfigften jeboef) beobaef)tet man bie ~rfef)einung, IlJenn ber 2rr3ent eine13 jffiorte13 buref) 2rntritt einel3 fd)llJaef) Iietonten (enmtifd)en) jffiortel'l oerfef)ärft luirb. Juppiter fM)t für Ju.pate1' (ogL § 24), Mdie für *h6 die 'an biefem ~age' (ho after 2rliIatio ön hic, in Dem ba13 e feI)lt, wie in ben jßluralformen ho1'um neben horunc Uf\lJ.). . § 41. jffieit ftärfer f)at ber 2rföent aber bie if)m fof~ genben E5Huen be13 jffiorte13 oeeinffufit. Bluei jffiirfungen finb 3n beoliad)ten: bie fogen. mofaflef)luäef)nng unb bie .\!3ofaf~ an!3ftofinng (ober E59nfo~e). [)ie mo I a lf ef) IlJ ä ef) u n 9 beoli~ adjtet man am einfaef)ften in 6nlammengeje~ten merben mit furöem E5tammoofaL ~!3 f)eifit lego alier colligo, eado alier concido (oeadjte aud) cecidi). 2rnbere .\Beif~iefe finb reddidi neoen dedi, novitas für *novotas = gried). VSO'r1]S. elo ift 1 ber geluöl)nfief)fte molaf in unlietonten E5üoen. 2rnbere mofafe treten af13 E5dJluäd)ungl'l~robuft feltener unb nur unter beftimmten .\Bebingungen ein. E50 erfdJeint naef) oorau!3gel)enbem i nief)t i, fonbern e, IlJeil man gegen bie U'ofge ii eine 2rbneigung l)atte. ~13 f)eifit bal)er nief)t *piitas für *piotas, fonbem pietas. ~benfo fteUt fief) e fMt 1 ein oor folgenbem 1'; ba13 ~erfeftum Don pario I)eifit bamm nief)t *pepiri, fonbern peperi. [)aljer bfeiben auef) gero .nnb fero in ber Sl'om~ofition unoeränbert (aUfero suggero). - 3n ber l.lCaef)barlef)aft Don laoialen ~auten (p, b, f, m) wieberum aeigt fid) oielfad) ein bunf(erer molal aI13 E5ef)luäd)nng13~robnH; fo ftammt contUmax Don contemno unb fM)t aflo für *contemax, aucupor fommt Don avis unb capio. mgL optumus maxumus nelien opti- mus maximus. - E5ef)llJäef)ung in E5ef)lußfH6en faun man Iieobad)ten 3 . .\B. an expers - pars, auccps Don capio, aurifex Don facio. § 42. [)ie E59nfo~e öeigt fief) ~ . .\B. in U'äUen wie valde für '"valide neben validus, soldus neben solidus, lardum nelien laridum, caldus neben calidus, surgo pergo für subrego perrego. Dft 9at ber mofalau13faU IlJeitere ~rld)einungen 1lur U'ofge, bie ben Urf~rung be13 jffiorte(l faft nnfenntfief) maef)en fönnen .. auceps ift au13 avi- caps entftanben (avis, capio) mit E59nfo~e b~~ liMiten E5iflie unb E5d)luäef)ung ber CSef)IufifHbe (§ 41). I2fl)nfief) ift v naef) ber CS~nfo~e 3n u geworben in e1uo au13 *e-lavo, denuo an13 *de novo 'Don neuem' (§ 67). - [)a13 [)emi~ nutio Don locus loci I)eifit loculus, aflo foUte man bon ager agri ein [)eminutio *agrulus erllJartenj aber barau13 ift au~ näef)ft *agl'lus *agerlus ge\lJo,~ben unb l)ieran13 buref)2rffimi~ lation Don 1'1 (§ 33) agellus. 2(1)nfief) ftel)t e13 um scabellum '.\Bänfd)en' j scamnum (autete urf~rüngLief) *scabnum (§ 35), ba13 [)eminutio ljieoon *scabnulum unb baraul3lUarb *scabnlum *scabenlum unb (wieber buref) 2rffimifation naef) § 33) scabellum. praeco '2ru13rufer' ift berjenige, ber prae- dicat; el3 fteqt alfo für *praedico, biel3 warb öU *praedco, buref) 2rffimifation öU *praecco unb mit mereinfaef)ung be13 Sl'onfonanten naef) bem [)i~l)tljong (§ 29) 3n praeco. Dft I)at bie CS9nfo~e bie E5ef)luBfifOe 3weifHbiger jffiorte betroffen. sacer ager ftel)en für sakros agros (grieef). a,yQOS) , IlJa(l fief) nngefäl)r \uie 'kagrulus agellus ent~ IlJicfefte: 1. E5tnfe *sakrs *agrs, 2. ~infef)ieoung eine13 e: *sacers *agers, 3.2rbfaU be13 s: sacer ager. - [)a ber E5tamm Don sors pars sorti- parti- fautet (fiel)e bie ~fural~ genetiDe sorti-um parti-um), fo f)iefi ber l.lCominatio be13 elin< gufar133-nnäef)ft sortis partis; baran13 entftanb bnref) 69nfo~e *sorts *parts unb IlJeiter sors pars . .pier büeli ba13 s naef) bem r erf)alten, IlJeH e!3 ba13 t in fid) aufgelogen ljat. - [)uref) E59nfo~e ber le~ten CSiflie finb auef) ac nec entftanben. atque me, neque te u. bgL wnrben *atqu me *nequ te, wa13 nad) § 1 7 /su ac me, nec te oereinfad)t IlJurbe. [)er l2(oluurf Don -us (-os) I)inter l' finbet fief) ülirigenl3 auef) in mel)rfifOigen jffiorten. mgL Alexander = '.AAI!- GavöQos, signifer für *signiferus ulllJ. § 43. E50weit IlJir lii13 je~t molafjd)llJäef)ung unb CS~n~ fo~e betraef)tet I) a6 en, finb fie oeranlafit buref) ben 2rf3ent auf ber 2rnte~ännftima unb fönnen afjo nur bie lieiben le~ten E5ilben betreffen. Über bie 2rnte~änuItima barf ber 2rf1lent im I)iftorifef)en ~atein nid)t 3urücfgel)en, ja IlJenn bie l.j3änuf~ tima rang ift, bann ift ber 2rf3ent jogar an biefe E5ifbe ge~ bunben. 2rber in oorf)iftorifef)er Bdt Iietonte ba13 ~atein dnft fämtfief)e jffiorte auf ber erften CSi[6e, ol)ne jebe l}(ücffief)t auf bie ~änge be13 jffiorte13 unb bie Duan~ tität feiner E5ifben. elo erffären fief) U'äUe wie conficio '(Don facio), conscendo (Don scando), concido (Don caedo), in benen anlef)einenb ein Iietonter mofa!: gefef)luäef)t ift. [)a13 Urf~rüng[ief)e IlJar *confacio *conscando *con- caedo; erft naef)bem ber 12U3ent auf ber erften E5ifbe bie eldJllJäef)nng f)erlieigefüI)rt I)atte (conllcio eonscendo con- cIdo), ging ba13 ~atein 3u bem fogen. [)reifi1liengefe~ ülier, b. 1). e13 fef)oo ben 2rl3ent auf bie britt[e~te (conficio), ref~ef~ ~toe bei fang er l.j3ännftima auf bie oorfe~te E5illie (eonscendo). U6er bie .\!3ofafe, bie al13 E5ef)llJäef)ung13~robuft erfd)einen, ift in § 41 gef~roef)en j l)in3u3ufügen ift I)ier nur noef), bafi ae au I luirb (ogL aufier concIdo 3 . .\B. noef) existimo für *exaestimo), au IlU ü (claudo - concludo) unb baß für fuqe mofafe bor meqrfad)er Sl'onfonan3 nur e, nief)t 1 eintritt (conscendo Don scando) . .\!3gL § 51 2rn111. § 44, E50 erffärt fief) nun auef) bie CS9nfo~e Don mofafen, bie in I)iftorifef)er Beit ben 2rfllent gel)alit ljalien mürben. jffiie ba13 ~erfeft Don pario peperi lautet, \0 mufite ba13 Don 1'eperio urf~rüngüef) *repeperi l)eißen, unb biefe U'orm Liegt offenliar in reppel'i oor mit E59nfo~e ber 3weiten E5ilbe. *repeperi f)ätte nid)t fo f9nfo~iert werben fönnen; ee ift alfo offenbar auef) I)ier Don ber .\Betonung *repeperi au13l1ugef)en. quindecim [tatt quinquedecem fe~t bie .\Be~ tonung *quinquedecem, haburef) oeran{afite E59nfo~e *quinqudeeem unb fd){iefiLief) .\!3ereinfad)ung ber unlie~ quemen Sl'onfonantengru~~e nqud öU nd (§ 33) oorau13. - 2ruef) reicio percutio finb au13 *reiacio *perquatio buref) CS9nfo~e bel'l a entftanben i naef) hem jffiegfaU bel3 eigentfid)en mofal13 ber 31lJeiten CSiflie ging feine U'unftion auf i nnb u über. § 45. Unoetonte CSiflien erleiben nief)t nur mofal~ fef)wäef)ung ober el9nfo~e, fonbern werben unter Umftänben and) oerfüqt. [)ie13 gelef)ieqt befonber13 oft mit ben CS ef) I u B< XII morJiegriffe. § 46-54. fiiben iambifdjer m>örter. [lager geij3t e{l recttl vere, aber bene male; baI)er finbet fid) neoen bem 2tufatilJ modö ba{l 2rblJerbium modo (ugL audj quo modo Hor. sat. I 9, 43, dummodo); baf)er ftef)en nisl qU:1s1 neben si; bager fdjluanft bie uuantität ber Ie~ten l3irbe iu mIM tiM sibl iM ubt [la videsne 'fiegft bu?' nadj § 30 jetn s, nad) § 53 ba{l fef)fiej3enbe e lJerfieren fonnte, fo ent\uid'efte e{l fid) ÖU vi den unb fd)fiej3fidj, roeü e13 iamuifdj luat, 3u viden. § 46. lBi13lueifen fdjeint audj bie l3übe bor bem 2rföent ,R'üröung erfitten Öu f)auen. omitto entgäft bie Ißrä~ofition ob ober obs (ug1. ostendo für *obs-tendo 'entgegen~ ftred'en' nadj § 33); obmitto müj3te ommitto (§ 33), obsmitto müj3te *osmitto ·-ömitto luerben (§ 30). ~n iebem ü'aUe eni9äft omitto eiue ,R'üW, bie uid)t urf~rüng~ Iidj fein fann unb buref) ben 2rf~ent ber 31uciten l3übe gerbei~ gefüf)rt fein mag. mieUeidjt fiellt man bager audj rief)tig 3ufammen canna - canalis, dis Sero - dlsertus u. a. § 47. m>ie im ®riedjifdjen, fo gi6t elJ audj im ~atei, uifdjen m>orte, bie einelJ eigeuen 2rföentl3 entbegren unb fidj enfütifef) an bal3 lJoraul3gegenbe anfdjfiej3en. [lie 6eiben aföelv tueU 15ufammengef)örigen m>orte luerben getuögnIid) afl3 eine{l ge~djrieoet1. Grnffitif dj finb uidjt 6foj3 que, ve, ne, ce (ne- que, itaque, sive, videsne, eritne, hosce), [onbern audj uiefe anbere m>örter, barnnter ü'ormen Don esse (meumst malest) tuie im @rieef)ifef)et1 SOTt, ferner ba{l Ißronomen quis in inbefiniter mer\uenbnng (siquis, efTts, bentfdj: roenn luer), bie nadjgefte[ften Ißrä~ofitionen in mecum no- biscum semper (*sem = grieef). sv, § 25, aflo 'in einem gin' ober 'itt einem fOtt'), pan:lmper 'furöe Beit ginbnrdj' (§§ 21 unb 59, 2), pote in utpote. [la{l ~atein fdjfiej3t auer fogar l3uoftantilJe in biefer m>eife an anbere m>orte an; llgf. h6die (§40), Juppiter (§ 40), quare, tresviri u. a. 3. SfIl~ite1. ?Bom ~ofll1ient1te. 2rbgefeI)en \Jon ben bnrdj ben 2rfllent f)erllorgernfenen meränbernngen im Iateinifef)en mofafi{lmulJ llerbienen fof~ genbe [linge ~efonbere Grr\uäf)nung: § 48. E ift \Jor n mit fofgenbem @uttnraf öU I ge~ \uorben: quinque, grieef). :n:svre (§ 38, 2), tinguo, gried). rS)J)Jw. incumbo incola ingero finb au{l encumbo en- cola engero cntftauben (grieef). sv), Dann gat fief) \Jon gier au{l bie ü'orm in auef) bor nief)t gutturafe ~ante uerfd)fe~~t (infero intendo uflu.). attingo confringo ftei)en für *attengo *confrengo, biefe naef) § 43 für *at-tango *con-frango. - Grbenfo luirb E öu I uor~gn; ~gr. dignus für *decnus, § 35. - mor u unb v ift E öU 0 geluorben: novuS ift = grieef). vsos vS.FoS (§ 20). [ler gried)ifdje [li~gtgong ev erfef)eint im äHeren ~atein aI13 ou, luorau{l f~äter ü geluorben ift: lücet ftegt für *loucet uub gef)ört öU J.evu6Si iügera = !;e1.J)Je(o)a !;eVrl) (§§ 24, 29). 130 entf~rief)t Dem ZeiJ mheQ im ~atein ö1tnädjft * J oupater; f)ieraulJ *JüpateT Juppiter naef) §§ 24,40,47. § 49. r ift bi(i\ueifen bon einem börangegenbeu R auf~ gefogen luorben, fo baj3 aul3 RI 31tnäef)ft R, bann ER entftanb. ~at. tel' ift au{l ters trs tris (grieef). r:QiS) entftauben. § 50. 0 öeigt oft ,piuneigung ÖU U. ~n ben Grnbungen ber ö\ueiten [leflinatlol1 (bonus bonum) ift 11, luie ba{l ®rie~ d)ifdje öeigt, au{l 0 gerlJorgegangen, unb in ben m>orten auf -uus uub -vus (assiduos, equos, servos) f)at fief) 0 im ?nominatill unb 2rffufatiu noef) oil3 in bie ,R'aifer~eit erl)alten. \llgnfief) bergält fief) volt vult, voltus vultus, volteu vultur uf\u. 21uj3erbem \Jg1. Ö. l.8.unguis unb l'wvG· - mor v ift oöfter13 öU a geluorben; fo ftegt lavo nebeu griedj. J.08ccJ für *J.o.FS0, caveo nebeu UOSCiJ, lw.Few (§ 27). . fov~o unb faveo fhtb urf~rüngüef) ibentifef); bie @runb~ bebeutung ift 'Iuännen' 'f)egen', bal)et. 'begünftigeu', un.b biefe neue lBebeutung I)at 15ttr ,R'onftruHton lJon faveo mtt bem [latill gefül)1:t. - ~n ben ®ru~~en vor, vos, vot tft 0 im 2. ~agrgnnbert ll. ~gr. au e geluorbeu; älter vorto vosteT voto, jüuger verto vester veto. § 51. WCand)e ,R'oufonanten, befonber{l 1, fiub f03-u~ fagen für ben mofa[f(ang bttref)fäffig; ein iqnen uoranl3~ geI)enber mofa[, faft immer e, färbt fief) uadj bem folgenben mofa[ geU ober bunfe1. [luger volo für *velo, aber velim; bager oliva aniJ grieef). sJ.al(.F)a: balJ foIgenbe a färbt baB E: bunfef 6laiva, bann tritt I3d)roädjung beB [li~f)tgongiJ naef) § 43 ein. *) homo giej3 urf~rünglidj hemO (\JgL nemo anlJ *ne-hemo, § 8 2rnm.); bonus giej3 in äftefter Beit dvenus (og1. § 23), unb bal3 2rboerbium bene 3-eigt beutfid), roie ber ~ofa[ ber erften l3ifbe bon bem De~ 3-lueiten abging. - m>enn fonft ber mofal ber uuoetouten l3üDe i ~u fein ~f[egt (§ 41), fo ift er \Jor 1 mit foIgenbem bunfelumofal geluögnlidj U; bg1. famUlus-familia, sedUlo (§ 62). § 52. [lie [li~gtf)ouge gaoen im ~ateiu Jämtlidj. ?n.ei~ guug, 3-u einfad)en ~.5ofalen ÖU luerben. an tft ber enwge [li~gtgong ber fidj bauernb ergaften 9at; aoer neben ben ü'ormen mft au öeigen fidj audj foldje mit ö, roie cötes neoen cautes, explodeTe ueoen applaudere (og1. e~~Iobieren neoen a~~I!lubieren), plostrum neben plaustrum, 010- dius neben Olaudius. [liefer gäufige ®eef)feI oraef)te elJ auef) mit fid), baj3 man umgefegrt ftatt etne{l rief)tigen ö eiu au fdjrieb. 130 finbet fidj ausculum = ösculum, auriga ftammt llon aureae = öreae 'Bügel'. - on luirb öU ü, fOluogf bal3 aul3 eu entftanbene (§ 48) roie iebe{l an~ bere. 130 ift ou mcgrfadj burdj l3~nfo~e au{l ovi entftanben (bg1. au aul3 avi, § 42) unb bann au ü geroorben; 3. lB. gegt nüper anf noviper nouper 'ueulid)' 3-ttrüd' (§ 78). 9ceben ü fiubet fidj aud) ö für ou (nönus aul3 *n6venus, og1. § 59, 1). - mou ben i-[li~gtgongen luirb ei ölt I (oe!UVV,UI- deico dico), lue{lgafb uoef) in ber ,R'aiferaeit ei oft aII3 I3djreibnng für i erfef)eiut. - oi, roofür man auef) oe fefFeibt, luirb öU ü: moenia - münire, poena griedj. :n:owi} - pünire impünis. ,pinter v tritt ei unb lu eiter i ein (vinum vidi vicus - [.F]olvos [.F]oloa [.F]oluos)· - Grnbfief) ai erfe~t man bnrd.) ae: laevus - grieef). J.al6s für J.al.F6s. [laiJ mou f~rad) für ae and) e: pretor uflu.; )0 ift llieUeidjt prehendo für *praehendo au berftegen. § 53. 2rul3fautenbe mofale luerbeu oefauntfidj uor uofa~ fifdjem 2rnlaut im ?Berfe elibiert. 2rudj biefe Grrfef)einung gerabe roie bie gfeief)e bei auiJfautenbem m (§ 32) ift nid)t eine Grrfiubung ber [lief)ter, fonbern ber l3~raef)e bel3 täg~ üdjen ~eoenlJ abgelaufdjt. 130 ift nuHus au{lne-uHus 'nief)t einer' (llg1. ne-scio ne-que), sodes 'roenn'l3 gefällig ift' aw3 si audes (§ 52) entftanben; summopere magnopere ftei)t neben summa opere, magno opere. 2ruf biefe m>eife erffärt fidj 15. lB. ber 2rbfaU uon e in viden aw3 videsne, scin aul3 scisne' (§§ 30,45). 4. SfIl~HeL ~llnterfdJeinnngen in e;ilben~ gnt~~en nub ~l1rtgru~~en. § 54, )fienn 3roei gleidje ober fegr äguIief)e l3ifOen ein~ auber folgen, f~ringt man (eidjt im l3~redjen DOU ber eineu *) lJ(ucl,J 1 mit folgenbem ston[onanten färbt bunfef. ~ie 3. 'l3er[on \)on volo Itlar ur[~rünglief) *velt, barau3 volt vult morliegriffe. § 55-57. XIII auf bie anbere über. 130 fM)t Aniensis für Ani [ en ] ensis, fastidium (IUO[)[ aue fastus unh taeilium) für fas[tiJti- dium (i für ae nac!) § 43), semestris (= f)llfbmonatlidi, feHen!) für *se [mi] mestris, semodius für se [mi] mo- dius. inpraesentiarum foU aulJ in praesentia ~'erum entftanben fein (schol. Bob. Oic. 284, 32 01'.). 2rf)ufief) fagen luir .\Beamter fMt .\.Beamteter, Bauucrin fMt Ban6e~ min, aud) Illogl 'anberfeit0' fMt 'anbererfeit0', bie ®rieef)en UE:AUlVE:rp17S a,urpo(2evS ftatt ueJ.Ulvo-verpi}s a/lrpl-rpoQevs· § 55. m>ir gaben gefegen, baß mand)e ü'ormen bor bofaiijef)em 2r11("ut bee folgenben m>ortell entftegen (6' lB. viden, § 53), anbere Dor foujonantifef)em (6' lB. ac nec, (§ 42). Dft lileiben folef)e ~ormen igm urf~rüngnef)en I3teUung lange tren. 130 \uirb in ber oeften l3~raef)e ac immer nur Dor sronjonant, uief)t bor moM gefe~t. lBei anberen ü'ormen ber Illrt aoer f)at malt fel)e fritf) \Jcrgeffeu, L ~1l~HeL ::Die m:ulllogie. § 56. [lie m>orte fiub GrrinnCrtmg!Joifber bou @c~ f)örtem ober @cfc[eucll1, b. I). bon l3innel3einbrüd'en. 130fef)e Grrinnerungl30ifber bellcief)uet bie Ißjl)ef)ologie af{l morfte[~ lungen. m>ie uun jeoe morfteUung mit einer \lteiqe bon al1~ beren eng \Jerfnü~ft (affoöiicrt) ift, fo baj3 Utan fte nidjt tUß lBeluuj3tfciu llurüd'rufen fann, of)ltC gleief)öeitig jene anberen ber I3d)lueUe bel3 lBeluuf;tjein>3 mefF ober lueniger Ual)e ölt bringen, jo ift e{l auef) mit ben m>otten. ~ebee )fiort ftegt in uieffaef)er 2rff06intioll mit anberen ))J:)orten, bie einem megr ober roeniger leid)t 'einfaHm', \uenn einmaf jenee erfte gef~roef)en ober gefefen \UirD. Unb öllJar finb biefe 2(ffollia~ tiouen f)alt~tfäef)Iia) bon breierlei ~)(atur. 1. Grng untereil1anber affol5iiert finb aUe )fiorte uub m>ortformen \Jom gleicf)en @Stamm,aljo 15. lB. oie ü'ormen impero, -as, -at, -amus, -are, -avi uflu. (mit anberen m>orten aUe t:\'onuen e!lleil lßarabigmalJ) uno bie 2rbleitungen \JOll biejem merbnm mit aUen HJren ü'ormen, aIfo impera- tor, -oris, -ori UfIU., imperium, -ii, -io ujIU., imperiosus uflu. [la biefe 2rffol5iation auf bem m>ortftoff bernf)t, neunt man Fe 'ft 0 f ff i ef) c' . Gr{l tft flar, baß U'ormen luie bie ge~ nannten nicf]t nur buref) oie @emetnfamfeit bel3 I3tammee eng miteinanber \Jerrnü~ft finb, fonbern aud) burcf] bie lBe~ oeutung{lDer\uaubtfef)aft: in bem gemeinfamen I3tamme fted't ein gel1leinjamer @nmbbegriff, ber fid) freificlj lJ'etfef)ieben anBgeftaftet, balb all3 merbum, balb all3l3ubfianti\J, oa(b a(il Wbiefti\J, balb aI13l., 2., 3. ~erfolt, Ißräfenl3 ober lßer~ feH, balb a({l 91ominatiD, @eneti\J ujllJ. [lnrdj ®e\uöf)nung fann 1sluifef)en ben ü'onnen cine13 lßarabigll1a13 aud) bann enge ftofffief)e 2rffo1siation eiutreten, luenn fte l1ief)t Dom feIoen tStamme finb. 130 ftei)en 6n ein~ anbet 'gut, lieffer, amoeften'; oQaw elÖOY (J1j.JO,UUl; bonus melior optimusj meJus peior; fero tuli latum u. a. 2. Grine 311.leite enge 2(ffolliation lJeftef)t ~Iuifef)en ),ffiorten bon gleief)er ~unftion. Gr13 ftnb uuter einanber affo;)iiert Ö. lB. aUe ®enetibe, unb 3-luar bejonberl3 eng bie bel3 l3ingu~ far{l uuter fief) unb bie be{llßfnraI{l nnter fief). Gr{l finb ebenfo untereiuanber affoatiert Ö. lB. aUe 2. lßerfoltCl1 ber meroen, (§ 50). insulto insulsus [oUten al~ stol11~ofita bon salto salsus eigentlief) nad) § 43 ®d)lnji *inselto *inselsus ljeijien; ba~ u irt bnrrlj 1 + ston[onant bewirft. IJ(lier 11 änDert bie ß'aroe be~ l!Malll nid)t: velle vellem. lßgf. vello, auer vulsus 'gerupft'. luie fie eigeutfief) öU berftegen flnb, uno fe~t fie baf)er ogne \JLücffid)t auf ben foIgenben 2rnfaut. [lie ü'rage~artifef anne ifi aw3 at unb ber ü'rage~artifeI ne entftanben (2rffIl11ifation nad) § 33). m>o fte llor ,R'onfol1anten trat (anne dicam) trat l3~nfo~e (§ 42) unb folgelueije mereinfaef)ung bel3 nn eilt, benlt *ann dicam Haug roie an dicam. [lie ~orm an gef)öt± affo eigenHief) nur Dor ,R'onfonanten, aDer fegr früf) f)at man aud) ja)on an eam u. bg1. gejagt. Umgefef)rt ift nihil aw3 nihilum ('nief)t ein ,paar') auteDoMifef) ent~ ftanoen (~. lB. nihil(um) adfero, § 32) unb bann auef) aute~ ronfonantifef) geluorben (nihil fero). [la{l 0.lfeief)e gilt Don ben fubftantl\Jierten 2fbjeftiben auf -al -ar (animale illud- animal illud, § 53 - animal saevum). - WCanef)e anbere ü'ormen fönuen jOluogf \Jor lßoM roie lJor ,R'onfonant entftanben fein. 130 hic huic hunc für hice huice hunce (og1. hosce hasce), die duc fac fer für dice duce face fere u. a. 6efouben3 eng natürfief) luieber folcf]e beil gfeidjeu 9cumeru13, ste111~u{l, WCobu{l uflu. Gr13 finb aber ferner untereinanber affoötiert aud) aUe nomina agentis (laudator pictor im- perator textor tonsol' censor defensor uf\u.), aUe no- mina actionis, aUe 2rb\Jeroien uflu. WCan nennt foldje 2rffo;)iation 'formelle' ober 'fuuftioneHe'. 3. GrubIief) fönnen m>orte affoatiert feiu burdj igre lBe~ beutuug. 130 finb e(l 3. lB. bie farlienbe15eief)nenben 2rbieftioa (grün, gelo, rot ufw.), fo finb e{l bieBagfroörter, fo finb elJ iul30ef onbere aber auef) m>orte, bie gegenfä~fidje lBegriffe au{l~ btMen, \uie ?nornen -l3üben, leief)t - fef)roer. § 57. [lie gefef)ifberten 2rff03iationen finb uun für bie ®rammatif baburef) \1Jief)tig, baj3 affo15iierte m>orte möglidjft formägnlief) geuifbet roerben. lBei ber 3roctten \lteige Don 2rffo3iationen ift bal3 ogne lueiterel3 Har; grOBe WCaffen funf~ tionl3gfeief)er m>orte gaben immer gleidje Grnbuugeu (15. lB. bie 3\ueite ~crfoll l3ing. ü'ut. 2rftibi in ber 1. unb 2. ,R'ou~ jugotion -bis, in ber 3. unb 4. -es; [lati\Je unb 2'(ufati\Je be{l lß(uraf{l -is ober -bus; mal3fuüne nomina agentis -tor ober -SOl' uf\1J.). ~ür bie crfte \lteif)e luirb el3 uoUenD13 feinee lBerocifel3 bebürfeu: balJ GrigentümIief)e ber 'ftofffid)' affo3iierten m>orte ift ja eben im aUgemeinen bie ®emeinfam~ feit bell m>ortftal1tlne>3. ü'ür bie britte \lteige ne()me man al{l lBeif~ief et\lJa bie lateinifef)en ü'arbenabieftilla luie gilvus helvus :flavus ravus, bie aUe auf -vus fef)fiej3en. ,pierauf berugt uuu bie WCögfief)teit bel3l3~red)enl3 ü6er~ gau~t. ,R'ein 9Renfef) fann aUe ü'ormen, bie er in feinem ~eoen gebrauef)en muj3, erlernt f)abeu (fei e{l burdj ,pören ober ~efen); unb fellift bie, bie man roirfüd) gegört ober ge~ leIen f)at, fönnen nidjt aUe bauernber lBefi~ be>3 ®ebädjt~ niffc13 \uernen. Gre genügt, baß man ftdj eineu steil gemerft I) at ; banu ift mau jeber3cit im lBebarfl3faUe fägig, uadj 2rnalogie befannter ü'onnen audj fofdje, bie man uod) uidjt gebrauef)t I)at, nen au oirbeu. [lieil 3ei9t ftdj am einfadjften uei ber fIlftematifef)en GrrIernung frember l3~radjen. WCan lemt ein lßarabigma, etlua mensa mensae ufro., unb foroie Ulau roettere I3nuftautü.le auf -a audj uur im ?nominatill fernt (rana ciconia), afioaiieren fid) bie m>orte mit ienem lßarabigma unb man faun nadj igm jeben ,R'afU{l ber neu~ gefernten m>orte birben. 2rnber13 (nur nief)t jo fIlftematifd)) erlernt man fdjriej3lid) andj feine WCutterf~radje uidjt, uub auef) ber er\uaef)fene WCenfef) luirD ieberaeit noef) in bie ~age f0l111ltCn, in biefer m>eife t:\'orlllen 1sum crfteumal in feinem ~eben XIV morbegriffe. § 58-61. au bUben. geur gefef)iegt ber morgang gier aUetmeift gaJ1i un~ oettJUBt, toägreub ber ~ttfänget 1Juuäef)fi bie ~uaIogieliilbung naef) mensa ZC. nm mit einigem 9Caef)benfett boUöieI)en fann. § 58. ~ber biel'l lSef)affeu bon )fiortfotmen, toie roir el'l bil'lger gefef)ifbert gabcu, bermef)tt noef) nlef)t ben @efamt~ befi~ ber lS~raef)e an borganbenen uormcu. ~I'l fommen aber auf berfelbeu @runbIage auef) gana- neue, bi13 bagin übergau~t uod) nief)t borganbeu geltJefeue uormeu 3uftanbe. ~Ue 9CeubUbungeu, buref) bie fief) eine lS~raef)e forteuttoicMt, finb (tocun ItJir bon ber Urlef)ö~fuug ber lS~raef)e abfegeu) Ilfna[ogieuHbuugen auf @runb ber gefef)Uberteu Ilfffo3iatloueu. )fieun 15 i8. ~iceto (ad Attic. IX, 10, 6) bie 9Ceu~ ui(buugen sullaturio unb proscripturio ('ief) gabe ~uft ItJie lSuUa öU ganbefn', 'ön ~roffribiereu') luagt, fo fonnte er biel3 tun in ber moraU13fe~ung, baB feine ~efer biefe )fiort~ gebilbe an bie fogeuannteu verba desiderativa (parturio canturio cenaturio ufI1J.) anlcf)fieBeu toürben, ItJie er feLb!t fie naef) bereu ~nafogie gebilbet gatte; el'l fiegt 'formelle' ~ff 03iatiott 3ugrunbe. § 59. ~ber el'l ItJerbeu auf @runb ber ~flo3iationel1 nief)t MOB neue fronnen butef) ~l1aLogiebUbul1g gefef)affen, fonbern auef) borganbene uormen betänbett. 1. \IM fanl1 liUl1äef)fi baburef) gefef)ef)en, baB aftererb±e unb miteinanber affo15iierte )fiorte merfef)iebenf)eiten in ber fiorm aufltJeifen, bie bem Ij3rin3i~ mögfief)fter äUBerer 2(gu~ Iief)feit affoöiierter )fiorte ItJiberl~reef)en. \Dal'l ~atein ererbte bal'l BagfltJort für 9 mit einem n am ISef)Iulle: *noven, ItJie man noef) an nollus unb nonaginta feIlen rann . .pier~ butef) ergab fief) ein geltJiffer @egenfa~ öU septem, decem, bie aII'lBag!begriffe mit ber 9 eng affoöiiert finb (§ 56,3). \Die frofge ift bie ~na!ogiebi!bnng. noveID. 2. ~I'l fann lobann ber ~aut\lJanbeI, toie er im I. steil gefef)i!bert ift, bie borI)anbene äUBere 2(gnIief)feit affoöiierter )fiorte 3erftören; bann beleiHgt bie ~nafogie oft bie bom ~aut~ toanbel gefef)affenen merfef)iebengeiten unb fterrt bie sftf)nfief)feit toieber ger. ~in fef)öne13 i8eif~iel I)auen ItJir in § 21 feunen geIernt. ~n bem lj3arabigma geominatib parvos parvom, @enetib parvi, \Datib parvo, ~ffuflltib parvom, ~6(atib parvö ftörte ber ~aut\tJanbel bie @Ieief)mäBigfeit, inbem er parvos parvom liu *parus parum maef)te. \Die enge ~ffo~ 3iation a1tJifef)en ben uormen einel'l lj3arabigmal'l fügrt öur ~w3gIeicf)ung i naef) parvi parvö (auef) parva parvae Uito.) IlJirb ber 9Cominatib parvus parvum, ber ~nufatib parvum neu gefef)affen. \Die uorm *parus geIlt gans unter; parum (ebt nur noef) aUBergalb be13 lj3arabigma13 all'l ~bber~ bium unb in ber merbinbung parumper (§ 47) fort. ~I'l ift ef)arafteriftifcf), toie ficf) babei bie ~ff03iation mit bem lj3arabigma nief)t nur Iautfief) eftoffiiefj'), fonbern auef) in ber i8ebeutung gelouert f)at. ?man nennt uonnen, bie in biefer ober ägnfief)er )fieife au13 bem Bufammengang einel'l ganöeu lj3arabigmal'l aU13gefef)ieben finb, 'if 0 fi e r 1'. 3. ~eDel'l )fiort ~ffegt nief)t nur einer, fonbern me9reren in fief) affoaUerten @ru~~en bon )fiorten an3ugef)öten, Ö. i8. ±lavus ber @ru~~e bou frarbabjeftiben, aber auef) ber formeU affoöiierten @ru~~e ber 9Cominatibe auf -us unb ber ftoff~ rief) aff03iierten @ru~~e ±lavus, ±lavi, ±lavo, ±lava UfltJ., ±laveo, ±lavesco, ±lavidus. ~ber el'l fief)t uief)t öU aU biefen @rn~~en in gIeief)mäBig fefter i8eliiegung unb bie ueftigfeit ber i8eöief)ung 3u ben einöeftten @ru~~en fann ItJeef)feln. stritt ber Ie~tere uaU ein, fo lann fief) baburef) bie uorm bel'l betreffenben [ßortel'l änbern. senatus bifbet urf~rüngfief) ein lj3arabigma naef) ber 4. \Deffination (ftofffief)e @ru~~e). ~ber ber 9Colllillatib senabIS ift auef) mit ben 9Cominatibcn ber 2. \DeWnatton roie hortus Ufto. aff03iiert (formeUe @ru~~e) unb ftegt öU populus buref) feine i8ebeutung in eugfte~ i8eaiegung (senatus populusque). j)ier ertoeifen fief) bie !e~ten beibeu ~ffo3iationeu oft ftäder aI13 bie erfte, unb fo finben roir (15. i8. bei lSaUuft) bie ~nafogiebilbuitg @enetib senati naef) horti populi. - ?man mag bamit ba13 mer~ ljaften ber !ateinifef)en lS~raef)e gegenüber bem grieef)ifef)en [ßorte aX1)f.J,a bergIeief)en. ~Io biel'l inl'l ~atein eintrat, gätte el'l \ief) \1JogI in feiner ule~ion an )fiörter toie poema thema toreuma anfef)fieBen foUen, ön benen eo auef) im @riecf)ifef)en gef)örte. 2fber biefe @ru~~e entfegnter 9Ceutra luar jebenfaU13 ItJeniger umfangreief) unb im römifef)en lS~raef)berouBtfein ItJeniger febenbig aI13 bie taufenbe bon femininen )fiörtern ber a-\Deflination (porta cena fama ufltJ.). \Daf)er ent~ ftanb buref) ~inorbnung in biefe uormgru~~e ber ~nufatib schemam, ber ~6fati\.1 schema. ~m 9Jeunbe bel'l' ~in6efnen erfef)eint fo!ef)e >.Berfef)iebung ber ~inorbnungl'lgru~~en afl3 lS~raef)feg!er; burcf) oftmafige )fiiebergoIung unb Duref) ~ul'lbegnnng auf bie ?mef)rf)eit ober bie ganöe 9Jcaffe ber lS~reef)enben ItJirb bie neue merbinbung berart Mftig, haB fie bie rief)tige ~nIegnung böllig bergeffen läBt unb - usus tyrannus - buref) @eluogngeitl'lreef)t @üftigfeit errangt. ~n ben nultmegr fOlgenben ~lifef)nitten ülier ule~10n unb )fiortbifbung ItJirb bie i8etraef)tung ber ana(ogifef)en 9Celtbif~ bungen im >.Borbergwnbe ftegen. )fiir fü9ren nur fObiel an, aII'l ~ur ~rnärung analogifcf)er ~rfef)einu11gen übergau~t ober aum merftänbnil'l ber ~t~mologie bon be[onberer)fiief)tigfeit ift. 2. SfIl~iteL )Bon ber ~le~ion. Ä. tld'liuatiou. § 60. ~uf bem @ebiet ber \Deffinatlon fiigenltJir ben früf)er er\tJäl)nten .?Beif~ieIen ber ~nalogiebifbung (§ 59, 3) noef) einen j)intoeil'l auf bie britte \Deffinatlon oei, in ber I-lStämme unb fonfonantifcf)e IStämme nebeneinanber fiegen unb fief) mannigfaef) analogifef) beeinf(uBt galien. 9Celien ben utf~riingfief)en @enetiben bon I-lStämmen api-um agre- sti-um finb naef) ~naIogie ber fonfonantifef)en apum agre- stum gebilbet; umgefe~rt gaben I-lStämme im ~bfatib lSingulari13 bieffaef) bon fonfonantifef)en bie ~nbung e über~ nommen (monte neben monti-um). \Da bie ~nbung bel'l \I)atib -Ilfb[atib Ij3lurafil3 -bus ift, foUte man bon fonfo~ nantifcf)en IStämmen toie pastor grex \Datibe ItJie *pastor- bus * gregbus erltJarten; pastoribus gregibus finb ~na~ logieliifbungeu naef) \Datiben ber i-lStämme toie turri-bus monti-bus civi-bus. ?man fann fef)on gier lieobaef)ten, 1tJ(t1'l unl'l bei ber [ßortbilbu.l:tg öfter liegegnen toirb, baB ~nbungen 6ei ber analogifef)en Ubertragung nief)t fdjarf abgegren~t, fonbern oft um eilt IStüu vom boraul'lgegenben 1Stamme vergröBert berf ef)!e~~t toerben; man gat bei ber 9Caef)bifbung fälfef)Hef) turr-ibus civ-ibus l5erfegt. quiem neben quietem ift nief)t IauHief) entftanben, fon~ bern IlfnaIogiebifbung naef) caedem cladem (caedes : cae- ~em = quies : quiem) u. a. Orpheus gat fief) bei ber U6ernagme inl'l ~atein ber -us-\Deffinatton angefef)Ioffen; bager @enetib Orphei, \Datib Orpheo ufltJ. § 61. >.Bief eigentümfief)er aII'l bie bi13ger angefügrten uäUe 6erü~ren tml'l biejenigen, toO ölt ben Casus obliqui ein 9cominatib ober etltJa gar öU einem lj3(uraI ein ganöer lSingll(ar analogifef) neugefef)affen toirb. morbcgriffe. § 62-64. xv 1. \Dao erftere ift 1\. i8. gefef)egen 6ei Pollux. \Da bie13 )fiort entfegntel'l flOAVOSVWfJS ijt (mit lS~nfo~e ber I\roeiten lSifbe nacf) § 44 unb ~ffimi!ation be13 1 d), fo lautete ea im ~atein öunäef)ft *Polluces Pollucis Polluci Pollucem. \Die fe~ten brei ~afUI3 Hangen fo beutfief) an Iucis luci lucem an, luoran ba13 clarum Tyndaridae sidus auef) in ber i8e~ beutung erinnerte, baB man naef) lux nnn auef) Pollux fef)uf. mgL honor (fMt honos) naef) honoris honori, § 29. 2. \Die geeubifbung eincl'l ganöen lSingufarl'l fann teifl'l liU fo!cf)en Ij3IuraIen gefef)egen, bie borger einen anberen lSin~ gUlar I)atten, teifl'l ön f olef)en, bie borger übergau~t feinen gatten. \Dal'l erftere tritt ein, toenn ber nrf~rüng!ief)e lSingular ungeroögnfief)e frorm gat ober burcf) feHenen @ebrauef) aul'l bem i8eltJuBtfein fef)ltJinbet. \Daa grieef)ifef)e SEVWV, !at. xenium, brang buref) @oetfwlSef)iUerl'l 'xenien' afl'l Ij3furalform ilofiert (§ 59, 2) ina \Deutfef)e ein. Un~ fenntnil3 ber ~ntftegung fügrte öU ber analogifef)en lSingular~ bifbung 'bie xenie' (ltJie 'bie 9Cänie'). 2tgnüef) 'bie mofabef' rüugebilbet au13 bem 1j31ural 'bie mofabefn' (bg!. 'bie uabe(' fabula, 'bie uabeln') ftatt vocabulum. mg!. ferner bie lSingu!are 'bie j)~mne', 'bie @efte', 'bie ?m~tge', 'bie st~~e' ftatt ber j)~mnu13, @eftul'l, ?m~tgu13, :l~~ul'l liu ben lj3!uralen 'bie j)l)mnen, @eften, ?m~tf)en, :l~~en' neu ginliugebifbet. ~lttf~recfJeub fiegen bie \Dinge bei Iat. iugerum, -i. Bu bem Ij3luraf iugera (iugerum, iugeribus) = grieef). tsv- )Js( a)a tsv)J1) gegört eigentfief) ein lSingu!ar *iugus *iuge- ris = grieef). tsv)Jos tsv)JOVS. \Der lSingu[ar ItJar toogf nief)t 9äufig in @ebraud), geriet bager in >.Bergeffengeit, unb nun ItJurbe naef) ~uafogie ber mergältniffe arvum arva, armentum armenta ber lSingular iugerum neu gefef)affen. 3. ~nbere )fiorte e~iftierten urf~rüng!icf) übergau~t nur . im Ij3lural (pluralia tantum), betamen bann aber buref). ~nalogie einen lSingular ober luenigftenl'l finguIarifef)e uorm. cervices 'ber 9Cauen' ift anfänglief) nur im Ij3fural bor~ ljanben unb erft bie \Dief)ter be13 1. ~agrgunbertl'l b. ~gr. 9~ben, um eine für3ere, metrifef) bequemere frorm 3u ge~ romnen, ba3u ben lSingular cervix ucugebifbet, roobei )[\er~ gäHniff e \tJie coxenclix 'j)üfte', lj3!ura! coxendices bor~ fef)ltJebten. j)äufig finbet fief) biefer >.Borgang bei aufammcw gefe~ten lSuliftantiben, bie eine ?me~rgeit bon \Dingen beaeief)ucn unb barum notltJenbig aunäcf)ft nur ~[utClfifef)e uorm gauen. )fiir fagen im \Deutfef)en '\Die geifigen brei ~önige', @oetge bifbete (~~i~gania13, m. 7 f.) baou fef)er3~ gaft ben lSingular: Unb toenn au breien ber bierte 11.Jär', (00 toär' ein f]eü'ger SDrei<.lrönig mef]r. \Der lSingu[ar \tJirb affo ana[ogifef) (bg1. ~önige = ~?nig) ginöugebi!bet, obgleief) iI)m bal'l BagItoort eigcntIief) rotberf~rief)t. ~benfo im ~ateinifef)en, toO au ben Bnfammen~ fe~ungen septem-triones 'bie fielien ISterne be13 grOBen i8äten', duo-viri decem-viri ufto. bie lSingu[are septem- tri~ duovir decemvir (etltJa 'lSiebenftern' ,'Bef)nmann') gebtfbet unb aUgemein gebrauef)t tourben. - lSofef)el'l ~u13~ ItJaef)fen eine13 un\.1oUftänbigen lj3arabigmal'l öU einem boU~ ftänbigen nennt man j) ~ ~ 0 ft a f e. § 62. j)l)~oftafe fann man aber logar auef) in ber @e~ ftaft beobaef)ten, baB au einem einlielnen ftarren ~aful'l ein boUftänbigel'l lj3arabigma gin3ugebilbet luirb. mon tres- :iri fcf)eute .man fief), einen lSingular tresvir öU bilben, lebenfaU.1'l )Unl man in ber uorm bon tres ben Ij3lura! noef) liu beutflef) anl'lgebrüut fanb, a!l:l baB man ben lSingufar vir bamit gätte berbinben mögen. \Da malt aber boef) oft in bie 9Cotroenbigfeit berfe~t toar, einen ein3efnen aua ber i8egörbe ber \Dreintänner 3u lieöeief)nen, fo ga!f lltan fief) gier in an~ berer )fieife. ?man tat e13 3unäef)ft, inbemman ben ~artitiben @enetib ge6rauef)te, affo C. Julius Caesar triumvirum (für triumvirorum, § 38, 1 a) '~äfar (einer) bon ben \Dreimännern' ober Caesar triumvirum est '~äfar ge~ gört au ben \Dreimännern' . \Dann aber fef)uf man liu biefer Bufalltmenfe~ltng triumvirum, bie eigentHcf) nur im @e~ nettb e~iftieren foUte, analogifd) (naef) vir viri) einen boU~ ftänbigen lSingular triumvir, triumviri unb Ij3Iural triumviri, triumviris. ~oenfo duumvir aul3 duumvirum. - ~tr)n1icf) gat bal'l ~bjeftibum sedulus öunäcf)fi nur all'l ~bbetb sedulo e~iftiert, b. i. se dolo 'ogne~rg' (lSef)luäef)ung bon 0 3u u naef) § 51 a111 ~nbe); auer hic est homo sedulo lonnte man nief)t rooI)l fagen unb fo entftanb sedulus. mgl. pernox anl'l per noctem, obvius anl'l obviam, securus aul'l se cura, proconsul propraetor aul'l pro consule pro praetore. - Juppiter ift eigentfief) nur mofatib (§ 48). § 63. ~n triumvir aeigt fief), ItJägrenb ber öltJeite steil boUfomll1en beflinierliar geltJorben ift, ber erfte boUfommen erftartt. ~tltJal'l äf)nfief)e13 tann man liei ber \Datibform bel'l ~bjeftilJ13 in getoiffen beutfef)en Drtl'lnamen ItJie gag[en~lierg, j)ogen~liruu, 9Ceuen~burg bcmeden. ~uef) fie ift eigentfief) nur berftänbfief) in ~onftruftionen ItJie 'öum ~af)lenberg', '3Ut: j)o~enbruu', 'in ber 9Ceucnburg'. ~ber aucf) I)ier gat man, of)ne auf bie (rntftef)ung ber )fiorte acf)t 3u gaben, bie erftante uorm be13 Ilfbjeftibl'l auef) in ben 9cominatib~~ffu~ fatib 'ber ~af)lenberg', 'bie 9Ceuenburg' berfef)[e~~t. lSoIef)e ~rftarrung ifi im erften steif 6ufammengefe~ter )fiorte gan3 geroögnfief). ?man fagt nief)t ltur duodeviginti homines, fonbern auef) d. hominum, d. hominibus ftatt *duorum de viginti, duo bus d. v. ß. l{oniugation. § M. Ilfuef) auf biefem @ebiete finb bier analogifef)e 9Ceubilbungen au beobaef)ten. ~in ~aar befonberl'l einfaef)e ober toief)tige finb bie foIgenben. Fieri ift neben ben aftiben uotmen bel'l intranfitiben merbuml'l fio (fis fit fiam uf)tJ.) bie cinaige ~alfibe uorm, offenoar um ber .?Bebeutung ItJiUen ben gcroöl)nfief)en lj3affibinfinitiben luie amari dari ferri ttaef)gebifbet. \Die ~m~erfefta amabam monebam regebam audie- bam finb BufCttl1lnCltfe~ungen aul'l ben lj3artiöi~ien amans monens regens audiens nnb einem ~ll1~erfeft fam (bafür im )fiortinnern -bam naef) § 7) b011 bell1felben IStamm ItJie fui fore Ufto .. \Der lSinn ift alfo 'icf) toar fiebenb' Ufto. 9Cun gatten amabam monebam bie alten ~nfinitibe amare monere unh ben alten gonjunftibu13 ~m~erfefti amarem monerem ne6en fief), toägrenh audiebam Ief)!eef)t au audire audirem ~aBt. \Die uo[ge babon toar, baB man ben ~nbi~ fatib audibam nen fef)l1f, ben 111an bei mergil u. a. finbet. *) ambire ift eht ~om~ofitum aul'l ber aften Ij3rä~ofition ambi = grieef). CL/upi unb ire. ~6er ber ~nfinitiv ffingt fo nage an -3'nfinitibe ber 4. ~onjugation toie audire an, baB ambire faft gan~ in biefe ~oniugation übertritt, bager . *) ~ud) r)i~r lann man toieber eine &rftarrung lieoliacT)ten, ble ben 1lt § 62 f. 6ef)anbelten gana äljnlic!J ift. ;;Der \ßlural bon amabam toar urflJrünglid) *amantes bau1Us, batis, baut. IJIber man bergaB bie eigentfid)e .\Bebeutung be~ erften steil~ bon amabam, tlla~ umio ldd)te, gefd)ef]en lonnte, al~ ber Ilauttounbef (amausbam amasbam amabam, § 30) ba~ amans fuft un> renntfid) gemad)t f]utte, unD ronjugierte buf]et einfad) burd): amabam -as -at amabamus -atis -auto - &lienfo (tef]t üuri> gene calefacio füt calens facio. XVI >Borbegriffe. § 65-69. ambio ambhmt ambiam ambies ambiebam ufl1.1. (baneben gefegenHief) amblbat bei ~i\.line DuiD SI:acttne). (;tin befonben3 merf\1.1ürbigee Q)eif~ie[ \.lon \lfnaL()gie~ biLbung finb bie 2. Iß. IßLur. lßaff. auf -mini, bie fol~ genbermaj3en entftauben finb. ~ae ~atein qatte ein)t ein mebiaL~affi\.le>3 lßartil5i~ bee Ißräfen0 auf menus (mnus), ben grieu)ifef)en lßartil5i~ien anf -p,evos entf~teef)enb. 8tefte biefer Q)ifbung finbet man cr. )S. in femina, alumnus (0 T:(!erpo,uevoS), Vertumnus (0 T:(!e~op,evos), columna ('bie fiu) erqebenbe') \.lon (ex) cello, terminus (\.lOlt tero) u. a. ~nru) fofef)e lßarti6i~ia (mit 3lt crgänaenbem estis ober este) erfe§te man nun bie 2. Ißhtr. lßaff. beo Ißräf. -Snb. unb -Sm~er.: agimini = fLyop,evol BaT:e, ferimini = rpe(!op,evol 8rJT:8 Uf11.1. ,s'nfoLge be0 ftänbigen @ebrauef)fl fofef)er l\'orll1en für bie 2'. I,j.I[ur. lßaff. fU)\1.1anb ba>3 )SeI1.1uj3tfein ifltel3 Urf~runge0 \.lofffoll1men unb man ge~ l1.1öqnte fiu), in -mini eine für biefe ~erfon be01j3affiu13 ef)arafte~ riftifef)e (;tnbung öU feflen. ~afler übertrug mall fie auu) in bie SI:ell1~ora unh Wobi anj3etqafb be>3 ~räfen>3unb be>3-Snbtfati\.l13 unb bifbete agebamini, agamini, agcmini, laudabimini Uf11.1., bie fiu) aü3 lßart16ien gar nief)t meqr \.lerfteflen (affen. 3. ~1l~iteL lBon ber morihHbnng. 1. 'urnmmmrt'~Ult9. § 65. Btuei ober meqr ~orte, bie qäufiger 3ufammen gebrauef)t werben, fönnen für ba0 ®~raef)em~finben fel)[iejj~ lief) 3U einem einf)eiHief)en ~ort luerben. ~iefe (;tinfleitfief)~ feit ~rägt fief) bann oft burel) fautrief)e (;trfuJeitwngen ober bnref) bie Q)ebeutung Ctl\>3. ®o [Jat 15. )S. verisimilis nur ci n e n Ilff3ent, \1.1äfltenb bae getrennte veri similis 3-11.1ei ge~ qaot qauen muj3 i manumittere qeij3t niu)t mefF aUgemein 'etl1.1a>3 au>3 ber j)anb faffen'! fonbern \1.1irb \.lon bem ,penn gefagt, ber ben ®ffa\.len au>3 feiner @e\1.1aft entfäjjt uf\1.1. § 66. ~enn wir 3unäef)ft \.lon Bufammeufe§ungen au>3 Ißrä~ofition unb >Berbum gan6 abfeqen, fo fönnetT l1.1ir 3-11.1ei ®ef)ief)ten \.lon Bufammenfe§ungen im ~atein (11.1ie aud) im @rieef)ifu)en) unter[el)eiben, eine äftere unb eine jüngere. ~ie ältere ift baran fenntüef), bajj fie ~or±formen entqäft, bie ein3ehl in ber ®~raef)e nief)t \.Jorfoml1ten. ~ie Q)eftanb~ teile \.lon agrl-cola (agr'i, cola) e~iftieren nur in biefer .R'om~ ~ofttion j ebenfo tft e0 bei ignl-fer, lucl-fer ufl1.1. >Bon·einem ~orte l1.1te longl-manus 'fangqänbig' fOl11mt l1.1enigftenl3 her erfte ~eif long'i- nief)t al>3 uefonberee ~ort \.lor. ~al3 \.lorbere @lieb ift in jofef)en ~orten urf~rüng(ief) ber reine ®tamm gel1.1efen. Q)ei ignifer tft baI'J oflne \1.1e1tere>3 öU er~ ieqen (\.lgL @en. ~fur. igni-um). )Sei agrl'-cola longl- manus erfennt man c>3, luenn man gtied). aYQo-vo,uos p,au(!o-Xet(! lt. bgt \.lerglcief)t i agricola longimanus fteflt für *agro-cola *16ngo-manus (®u)luäcf)lmg naef) § 43). >Bon fofu)en U'ormen au>3 flat fiu) bal3 'i in ber U'uge foIef)er .R'om~ofita analogifu) \.lerbreitet. ~a ber ®tal11m bon lux nur luc- ift, foUte ba>3 .R'om~ofitltm nief)t lucifer, fonbern *luc-fer qeij3eni ba0 i ift \.l011 ~orten l1.1ie igni-fer signi- fer (= *signo-fer) aW3 eingebrnngen. )Seginnt ba>3 31ueite @lieb mit >Bofaf, fo l1.1irb babor ba>3 i elibiert (§ 53). ®o fte9t sol1ers 'gefel)ic'ft' für *solli-ars (§ 41) 'nr'tv-T:€');vos'· ~iefe .R'om~ofitiou>3art qat ba>3 ~ateinifu)e au>3 uralten Beiten ererDt unb e>3 faun flier iml1ter nur bie älteren Q)ei~ f~iefe mit öiemfief)er (;tintönigfeit uau)aqmet1. :vaqer ift auel) bie ~(nöaql ber &llJeiten @lieber reu)t befef)ränfti -fer, -ger, -:ficus (\.Jon facio mit ®ef)11.1äef)ung bel3 >BofafI'J) finb bie ge\1.1öqnHef)fien. @erabe IueH. biefe 6e[onber0 qäufig uor< {ommen, fann man an igltett eine eigcntümriel)e Ilfbfu)11.1iief)uug bei.l E?innee lieoliacl)ten; fie finD manef)mal faullt meqr l1.1ert afil eine Ilflileitung>3fiflie ober eine einfaef)e >Berfängernng. 1lf111 liefien fieflt man ba>3 an magnificus unb mirificus; bal3 Iei2tere tft faul1l et\1.1al3 anbere>3 ol>3 mirus. § 67. ~ie jüngere glaffe ber BufamlllCl1fe§ungen, Die man auu) Bufmnmeurüd'ungen ober -Su~ta~ofitionell nennt, fügt ö\1.1ei ober meqr fefbfiänbige ~orte 3-ufalllmCl1. ®o er~ fef)eillCn in fofu)en Bufamme1t\1.1irfungen qäufig ~af1t>3formen unb >Berben, bie \.lon jener äfteren .R'om~ofition0art gan6 aul'lgefef)foffen finb. ®o finbet man fJier Bu[al11menriic'fuugen mit bcm @eneti\.l, Illie aquaeductus iurisconsultus agri- cultura, mit Dem Ilfbfati\.l l1.1ie manumittere usucapio, mit bem Ilfffu[ati\.l \1.1ie anim(um) advertere nomenclator pessumdare. \lIoer auu) Ilfbberuia tlereiuigen fid) mit ifltell 5ßerben in benedicere maledicere satisfacere, ®1l6ftan~ ti\.la mit \lfbjef!i\.len ober ~ronol11ina in revera eiüsmodi qu6modo quemadmoelum (\.lgL § 47), ~rä~ofitionen mit bellt öu9eflötigen ~afu>3 in admodum sedulo (§ 51) denuo (au>3 denovo) iml)rimis 6 bviam; ja ~onjllnf~ Honen mit ifJren 5ßerven (af[o gallöe eingefel)ooene ®ä§e) \1.1erbcn ölt einem ~orte in dumtaxat (\1.1oflf \.lon einem aften >Berbum taxare, berl1.1anbt mit tangere '6eriiIltCll', alfo '6i>3 er verüf)rt' i mittere mulieres dumtaxat quinque 'bi>3 er fünf berügr±" b. IJ. 'f)öu)ften>3' ober '[ebig~ rief) fünf'), qWlmvis ('fo feyr DU l1.1iUff), ubivis, quilibet, forsitan, utpote (sc. est), scilicet (au>3 scire licet mit ®~nfo~e nau) § 44, Ilfjjimi[ation alt sclllicet unb (;tinfaef)~ fef)reioultg bel3 11 nau) § 29 am (;tnbe). § 68. >Bon jofel)en jüngeren srom~ofita finb et~mo~ logifu) befonber13 interefj"ant biejenigen, bie eine Ißrä~ofitiou etttqaften. ~enn an ifJnen aeigt fief), baj3 bie ®u)ufregef I5lt eng ift, bie flinter jeber ~rä~ofition einen ueftimmten .R'afu0 \.lerfangt. >BielmefF fault \.l011 einer ~rä~ofitioll [läufig auef) ein ftarreiJ ~ort a6fJängig gemaef)t \1.1erben, Da>3 unfüf)ig ifi, in ben eigentfiu) riu)tigen ~ajw3 öu treten. 2(m einfaulften tft bal3 ölt cr[eyCl1, l1.1enn \.lon ber Ißrii~ofition ein \llb\.lerbium abllängt: de-inde ex-inde post-häc post-ibi qua-circa. 9ciu)t anberll ift postmoc1o ÖU \.lerftef)et1 (Hol'. carm. I 28, 31); e>3 9eijjt eigentliu) 'nau) balb', b. IJ. 'in htrber Beit'. -Sn per-egre fieat ein after ~ofati\.J \.l011 ager, agre 'auf bcmllfc'fer' i peregre (gc[d)loäu)t nau) § 43 a111 ®ef)lnjj) lleij3t 'butel) (bal3) IJinbnref), (Iuaß) auf bem Ilfc'fer tfi', b. fl. jcnfeit>3 bcl3 llfc'fer>3. (;tillC üIlnfiu) füql1e ~onftruItion, bie aber nod) nid)t 15um feften ~om~ofltul1t gCI1.10rben ift, aeigt in allte diem III. KaI. unb ex ante diem III. KaI.: 'auf ben 3. SI:ag oor ben ~aL' unb 'feit bellt 3. SI:ag uflo.'; ante diem [längt \.lOll ben Ißrä~ofitiol1en in unb ex au. § 69. Ilfn ber ~ol1t~ofition IäBt fid} 6i0tueifen eine metfl1.1ürbige ~üW bel3 Ilfw3bntcr>3 beobau)ten. m,an läBt, um 3'lt f~aren, einen SI:eil be>3 ~om~ofituml3 fort. ®o ift Die Ißrä~ofitiol1 circum au>3 incircum 'im grei>3 (UUt ehoa>3) fJerum' entftallben, gerube l1.1ie loir im ~eutfel)en 'fraft feiner >BoUmau)t', '\1.1egen bel3 ~inbe>3' fh'tit 'aul3' ober 'in ~raft f. >B.', '\.lon l1.1cgen be>3 ~.' jagen. - Wean barf [Jier einen U'all l1.1ie quisque anfügen. ~ie>3 ift nr~ f~rüngfid) gebrauel)t nur in feften >Berbinbungen l1.1ie ubi quemque hominem invellero, ubi quisque mihi veniet obviam. ,pier ranlt man überje§en '100 unb loen ief) ge~ funben flaben \1.1erbe', '\1.10 unb l1.1er mir entgegenfoUtmell \1.1irb', b. 11. Utan eden nt , bajj quisque aw3 teiati\.lifef)em quis '\1.1er' unD que 'unb' l5ufCll11mengeje§t ift. -Sn Q)eif~iefen, >Boroegriffe. § 70--75. XVII \1.1te fie eben beigebrael)t finb, befommt nun aber quisque buref) ben ßufammenqaug ben ®inn 'jeber einl5efne', ltnb in biefer )Sebeutuug erfel)eint e>3 fortan allein, auef) ol)ne ein borau>3gegenbe>3 ubi. § 70. BI1.1eiteHige ~orte fönnen auef) auf bem ~ege ber Ilfbleitung entfteqen. Ilfoleitungen fann man nämfiel) au>3 ~ort\.lerbinbungen auef) ~ann l)erfteUen, l1.1enn öie >Berbin< bung noef) fein feftel3 ~om~ofitum ift. >Bon N ovo Como 'aul'l Novum Comum', Lepti magna 'au>3Leptis magna' fann malt aoreiten N ovocomensis Leptimagnensis. 2{u>3 de genere, per hiemem fann man ein 5ßerbum aoreHen, fo gut l1.1ie aU0 bem einfaef)en genus unb hiems; \.lgf. dege- nerare perhiemare mit generare unb hiemare. § 71. (;tnbliel) betrau)ten tuir noef) bie ~om~ofita au>3 Ißrä~ofition unb 5ßeroul1t. ,pier unterju)eiben fiel) ältere unb jüngere )sifbungen, je nau)bel1t in bem >Berbum 5ßofaf~ fdJl1.1äef)nng eingetreten ift ober nief)t: älter reddere ftatt *red-dare, jünger circumdare; älter colligo, jünger intel- lego. )Sil3weiLen finben fief) bei bemfel6en ~om~ofitum heiDe l\'ormen, 6' )S. perimo unb peremo; bann nennt man bie I5I1.1elte l1.1oql 8Mom~ofttion, ludI qier per gel1.1iffermaBen mit emo auf0 neue, aum öl1.1eiten War fom~oniert er[u)eint. ~enn qier ba>3 ~om~ofitum beUt ®im~fe~ in ber l\'orm ftärfer angegliu)en ift, all3 e>3 eigentfiu) ba>3 ~autgefe§ ber 5ßofalfef)tuäef)ung erfauDt, jo feflen l1.1ir auef) ge(egent~ liu) umgefeqrt, baB öU .R'om~ofiten einnene>3, beffer ~affeltbe>3 ®im~le~ f)in3ugebifbet wirb. 'U'üej3en' qeij3t eigentfief) im ~ateinif ef)en fiovere; in ben ~om~oftta perfiovo defiovo Uf11.1. mUßte unbetonte>3 ov ÖU u 11.1 erben l1.1ie in denuo für *denovo (§ 67). ®o entftanben perfiuo defiuo, unb biefe jef)ufen naef) iqrem Wufter ein neuee ®im~fe~ fiuo. § 72. ~enn in 5ßeroi>3 com~ofiti0 bie Ißrä~ofition mit bem 5ßerbum berart \.ler[ef)mifat, baj3 Derbe Q)eftanbteife nief)t meqr Har fenntfief) finb (3. Q). sUmo au>3 '*subs- emo - *subs-mo, § 42 - *susmo, § 30; surgo = *s1.1brego) ober 11.1et1n ba0 ®tautml1.10rt al0 ®itu~le~ in ber ®~rael)e erlifel)t (og(, pre-hendo ÖU xavoavcu; im-pIere 15u (~l,u)~A1)(fht), plenus; so-lüo öU AVCU), bann gilt im )Se< loujjtjein ber ®~reef)enben ba>3 eigentfiel) fom~onierte >Berbum uereit0 a[>3 einfaef)e0 unb fann eine neue >Berbinbung mit Ißrä< ~ofitionen eingeqen (fogen. verba decomposita). ®o l1.1urbe beut[el) eHen buref) bereffen I5U fuffen, tuelef)e13 fief) l1.1ieber öU berfreifen befom~oniertei leiten gau geleiten, ba>3 in gleiten flJnfo~iert ÖU begleiten füqrte. (;t6enfo ift Aei~cu = beut[el) 'leiben' i ba\.lon bttref) 'be~leibel1' '6feiben' i ba\.lon '\.let< Dfeioen'. Ilfuef) IJier ift alfo, l1.1ie in \.liefen früqer angefüflrten U'äUen,ultt buref) bie>Bergej3lief)feit ber®~reef)enben bie 9(eubiI~ bung mögfiel) gel1.10rben. ,s'm ~atein finb ~erom~ofita ber erfien Ilfrt oei[~iell3l1.1eife ad-, ab-, con-sumere; ex-, con-surgere; fofef)e ber ölueiten ~rrt, auf @runb erlofef)ener ®tammtuörter gebilbet: re-, com-prehep.do, ex-, ab-solvo, ad-impleo uf\1.1· ~oel) finb bie meiften ~efom~ofita erft f~äte )Si(bungen. 2. ~blfihm9' § 73. IlfOfeitung gefef)ieflt im aUgemeinen buref) Ilfn< fügung fogenannter ®uffi~e unb fef)afft au>3 5ßerben 9(omina (fiuo - fiumen, fiuidus) unb >Berba (areo - aresco), au>3 9cominibu>3 >Berba (fogen. ~enominati\.la i 3. Q). sig- num - signare; genus - generare; tussis - tussirei :11bus - albere), au>3 ®ubftanti\.len ®ubfiantiba ober Ilfbjef~ li\.la (civis - civitas - civilis), au>3 Ilfbjelti\.len ®u6ftan~ li\.la ober Ilfbjefti\.la (trux - truculentus - truculentia). Q)ei ber Ilfntuenbung jolef)er ®uffi~e tritt bie ~idung ber \lfnafogie luieber auf0 fiärffte f)er\.lor. ~ir erl1.1ä9nen ue~ fonbere folgenbe (;trfel)einungeu. § 74. (;t>3 gibt ®ufft~e, oie 15tt11äef)ft nur ber IlfOfeitung au>3 5ßerben, anbere, nie öunäef)ft nur ber Ilfoleitung aU0 9(omina bienen. ,pier fann man oft beobaef)ten, baB bicfe (;tigentibufief)feit aUmäqfief) \.lerforen geqt. -Snfoqati\.le >Berben tuerben iqrer (;tl1tftequng gemäjj \.lon >Berbalftämmen aoge~ leitet: aren - aresco, luceo - illucescit, rubeo·- eru- besco uftu. Ilfber ba fiel) illucescit Ö. Q). auel) auf lux ue< aiellCl1 läj3t, 10 fügte man f~äterIlin bie -Snfoqati\.lenbung auef) an 9cominalftämme ein, 10 bajj l\'uriuiJ \.l. \lfn±tmn fief) erlauDte, terra lutescit (\.lon lutum ~eflm) 3u bilben ober noctescit ('el3 l1.1irb 9caef)t' \.lon nox) uftu. Umgefeqrt luerben Ilfbjeftt\.le auf -idus öunäcf)ft nur \.l011 ®uuftanti\.len gebilhet (lucidus \.lon lux, morbidus \.lon morbus, sor- didus \.lon sordes uftu.), aoer ba fief) 15. Q). lucidus auef) an ba>3 >Berbum lucere anfef)üeBen fieB, fo entftanben 9Ceu~ bilbungen l1.1ie avidus oon avere, callidus \.lon callere, fiuidus \.lon fiuere. § 75. ®eqr qäufig tritt auef) bei ber IlfDfeitung eiu, \1.1a0 \1.1ir in § 60 für bie :veffination beobaef)tet flauen: l1.1enu cln ®uffi~ au meflrere ~orte mit bemfelben ®tammau>3laut ane tritt, 10 \1.1irb Diefer ®taml1tau>3laut ieief)t af>3 Q)eftanbteil be>3 ®uffi~e>3 em~funbenunb ba>3 ®uffi~ erfef)eil1t fortan in fo er~ tuetterter @eftaft. ®o ift 3. Q). -änus entftanben. ~a ba0 A ber A-~emnatiol1 urf~rüngfief) fang tuar (f1.1ga = rpvyfj, bor. rpvyri), [0 ernärt fiu) Romä-nus, Thebä-nus, AIM-nus einfaef) bnrel) Q)eioellaftung ber alten Duan±tät \.lor ber Q)il~ bung>3filbe -nus. -Snbem man auer falfef) abteilte Rom-änus uftu., getuann man bie >BorfteUung \.lon einer (;tnbung anus, bie bann in Tuscul-änus (Tusculum), praetori-änus (\.lon praetorium, bie ~eiuI1.1aef)e), mund-anus (mundus), font- anus (fons), urb-anus unb taufenb anbe,ren auftrat. -Sn ber >Berbinbung mit ben arten @entifuClmen (gens Tullia, Fabia, Cornelia) ergab fiu) Tulliä-nus, Fabiä-nus, Cor- neliä-nus, nie feIbft l1.1ieher bie >BorfteUung einer (;tnbung ÜtU US erll.1ec'ften, bie ana[ogi[el) antrat in Galbianus (\.l011 Galba), Constantin-ianus (\.lon Constantinus),Valentin- ianus (bon Valentinus). (;tvenfo ging bie fogenannte (;tn~ bung lUUS \.lon I-®tänt1uen au>3 (Praenestl-nus, Reatl- nus, canl-nus), übertrug fiu) aber bann anf A- unb 0- ®tämme, bie \.lor bem ®tam11taltl3faut i auf\1.1iefen: Lat-lnus (Latium), Florent-inus (Florentia), unb enbfiel) ollne jeben fautfief)en 8tüc'fqaft analogifel) in l\'ormen l1.1ie Plaut-lnus, Paul-lnus, Agripp-lna, div-lnus, equ-lnus, femin-lnus. Iliqnlief) enttuic'feft ba>3 ®uffi~ trum (grieef). T:(!ov) in ara- trum u. a. buref) haus-trum, claus-trum, ras-trum (§ 36) ein analogifef)e>3 ®uffi~ strum, ba>3 in lu-strum, mOll-strum l1.1ortoilbenb tuirft. -Snoell1 biefe>3 an a-®tämme trat olea-strum, siliqua-strum, ent\1.1ideft e(l fef)einoar ein ncue>3 ®uf~~ astrum. >Bgt api-astrum. ~a>3feloe gift \.lon bem ®uffi~ lis (ris), 11.1e(ef)e0 fiel) je nClef) bem ®tall1ll1aul3gange ber @runbl1.1örter au älis, 11is, elis, ülis geftaltete, bie in>3gefamt analogifef)e >Ber~ l1.1enbuug fanben. ®o luar \.lon A-®täll1men (mit (;trIlaftung ber urf~rüng(ief)en Duantttät) animä-lis, naturä-lis, poe- nä-lis,materiä-lis, familiä-ris (§ 38,1 b), \.lonI-6täll1men hOStl-lis, CiVl-lis, gentl-lis, iuvenl-lis, \.lon U-®tämmen tribü-lis, \.lom E-®tamme fides fiele-lis gel1.1orben. 9(aef) bem ebenllful3gefüqrten ent\1.1ic'fefte fief) f u)einoar ein )silbungl3~ efCl11Cnt aUs, ba>3 an O-®tämme (riv-älis, arV-äles, ann- älis) unb fonfonantif ef)e (consul-aris, mor-alis, iuven-alis , XVIII ?Boroegriffe. § 76·-80. neben iuveni-lis) trat. ~oenfo finbet fief) hall I ber 1-lStämme mit bem ~uffi~ Hs öu His bereint anafogifef) an aaedet anberen ~tämmen (an-nis, sen-lJis, puer-lJis), ja fefbft bie felteneren tyormen bon V- unh E-~tämmen fef)einen in edulis, crudelis u. a. Ilfnafogieroirfungen au 9aoen. § 76. ?mie ItJir aoer gefegen 9aoen, baß in ber ty[e~ion aull ben ooGqucn ,R:afull gerau1l ein neuer 9cominatib ge~ fef)affen ItJerben faun, affo bie ß'orm, bie nnll geltJifferlllaßen afll @runbfage bell ganaen meffinationllf~ftelllll erf ef)eint, flJäter ift afl3 aae ü6rigen ,R:afua, fo fann man anef) oei ber 1lf6Ieitung oftmala fonftatieren, baß bie anfcf)einenbe @runb~ form in ?mirffief)feit erft aua ber Ilfvleitnng erfef)Ioffen ifi. pugnare fommt bon pugnus 'tyauft', 9eißt alfoeigentiief) etroa '9aubgemein ItJerbeu'. Ilf((l mau fief) biefer Ilfbleitnng nicf)t me9r boa veltJnßt ItJar, fef)uf man naef) Ilfnalogie bon ?Ber9äItniffen ttJie cena: cenare, flamma: flammare, cura: curare ein nenell @runbroort pugna. mie Ilfbleitnng ift alfo 9ier nief)t buref) Ilfnfügung einea ~nffi~ea, fonbern im @egentciI buref) ?megftreief)en einca ~uffi~ea gefef)e9en. ?man nennt bager ben ?Borgang auef) rüatäufige Ilfbleitnng. miefe ~i(bungaltJeife ift im ~atein fe9r berlireHet. ?BgI. 3' . .\B. de- gener aull degenerare (§ 70), illustris aua illustrare (biell bon in lustro roie degenerare bon de genere, alfo 'ina~ief)t fe~en' j illustrare: illustris = levare: levis). Pürus ift aull einem aHen ?Berlium p-ürare 'im tyeuer fäntern' gergefeitet, baa feinerfeita bon bem aHen inbo~ germanifcflen ~uoftan±ib pür '!Jener' (grieef). :nV{}) fommt. mer ?BerIuft bell @runbll10rtell füf)rt 3n ber faIfef)en ~r~ fdJIießung bon purus naef) bem ?mufter bon varius: va- riare, cruentus: cruentare ufro. § 77. ~1l ift aum ~ef)Iuß nötig, ein ?mort ülier bie .\Bilbung ber Ilfbbervien unb ber I.j3rälJofitionen au fagen. ~ie veftegen, fOltJeit ell nief)t aIterer6te unb unaedegliare ?mörtcf)en finb ltJie in ad ob per sub, affermeift aull ,R:afullformen, bie fief) buref) Ilfnua9me ber ncuen .\Bebeutung aua igrem l.j3ara~ bigma aullgefonbert, i[oIiert 9a6en. ~o erfennen ItJir a6Iati~ bifef)e Ilfbber6ien (merito falso rara subito, Mc illäc exträ infrä inträ), aUufatibifef)e (paulum, multum, nimium, fa- eile; bgI. bie in § 79 au lieflJreef)enben partim, statim), fofati~ bifef)e (tempori ober temperi; temere eigentIief) 'im munfef', berltJanbt mit tenebrae; noctu, vesperi). mie auf -e roie recte alte fteffen einen arten fonft aUilgeftorvenen 1lf6Iatib bar. § 78. . BiemGcf) 9äufig finb auef) mallMine unb neutrafe 9Cominatibe bell ~ingufara au Ilfbberbien (unD I.j3rälJofitionen) erftarrt. ~o finb versus, adversus (ad- versum), 1'ursus rursum.(= *reversus *reversum), prorsus (= proversus), ItJie fief) auf ben erften .\BIia aeigt, . ifoIierte l.j3artiailJieit bon vertere unb feinen ,R:omlJofitil3. ?mit exercitus pugnat adversus Caesarem 'bail .peer fämlJft gegen ~äfar gerlcf)tet' liegann bie ~ntltJialnng i aIIl man baa erftarrte . adversus in ~ä~e berfd)IelJlJte ItJie pugnaverunt Galli adversus Caesarem, ItJarb baa ?mort bereitil aIIl I.j3rälJofition gefüI)H. ~o ift anef) ball Ilfbberb mordicus nief)tll alil ein ifoGerier 9Comin. ~ing. ?mailf. einell betloten gegangenen Ilfbjeftibl3 mordicus, -a, -um (mordicus : mordeo =medicus : medeor). Eguus mor- dicus eum interfecit liegreift fief) barnaef) buref) lJräbifa~ tiben @ebraucf) be(lllfbjefttlJI3. ~ef)\tJanb bail @efü[)I bon ber eigentfief)en ß'orm unb .\Bebeutuug beillffiortea, fo ItJar egui mordicus eum distraxerunt ober hydra eum necavit mordicus mögIief) geltJorben: bie tyuuftion bea ?mortel3 ItJar nunme9r bie eiuel3 Ilfbber6iuml3. 9Cief)t aubet13 ift deinceps eigentüef) ein fingnlarifef)er 9Cominatib, genau ItJie princeps gebifbet (deincipem antiqui dicebant proximum quemque captum, ItJägrenb ber princeps = *primi-ceps ber ~rftgenomllleue ift). Ilfuef) bie Ilfbber6ia auf ter, ItJie breviter aequaliter, finb ItJoI)I eigentfief) 9Cominatibeauf -terus ober -terum mit ~~nfolJe naef) § 42 ~cf)ütß ober ?Berluft be(l -um, ItJie in nihilum naef) § 55. mie ~nbung -terus ift urflJrüngficf) fomlJaratibifcf)en ~innell gelOefen (§ 16Ilfnm.). nuper 'neu~ lief)' ftei)t im le~ten @runb für ;':'novi-parus 'neu erltJorven' . (§ 41, 43, 52). § 79. mie Ilfbberbien auf -im fiub, ItJie fd)on in § 77 gefagt, ~mnfatibe. partim ift ber rief)tige afte IlfHnfatib öU bem i-~tamm pars parti- (§ 42). ~o ge9t aucf) statim auf ein aItel3 ~ubftantib * sta-tis 'bail ~te9en' = gried). 07:arJIS ö-urüa. ?mit biefem ~uffi~ -tis ItJurben einft 6a9I~ reief)e stätigfeit13a6ftrafta gebilbet (bgf. 6' .\B. mors für *mortis 'ba(l ~terben' bon morior); afl3 e13 bann buref) anbere ~uffi~formen (uamentfief) -tio, bgL sta-tio) ber~ bräugt rourbe, lonnten umfo Ieief)ter eiuöefnc ,R:afuil ber aHen ~u6ftantiba 3u ~(bberbien erftarren. mager bon rapio iungo stringo ufltJ. rap-tim iunc-tim stric-tim ufltJ., bon ber~ bafen :Dentalftämmen sensim passim für "'sent-tim *pad- tim (pandere) naef) § 36, bon ?Berben ber erften ,R:onjuga~ ±ion separä-tim citä-tim gravä-tim. ?Bon ben Ie~ten ge9t -Mim afil ein9eitfief)eil ~uffi~ aull, bail nun auef) an ~ubftan~ tilJe u. bgL angefügt wirb: gener-ätim n(affenltJcife', bon genus, nief)t bon generare ), oppid-ätim, summ-ätim uff. II!. ~eif. ~ebeutung$UHUtber. § 80. ß'ür bie gefamten Ilfnge9örigen einer ~lJraef)~ gcnoffenfef)aft berbinbet fief) mit jebem einlle[nen lffiorte (of)uc müafief)t auf beffen Ilfbftammung) 7;.) ein oeftimll1ter ?Bor~ ftelIungl3in9aft. BltJar ItJirb naef) ben ~rfa9rungen bell ein~ öefnen biefer valb reief)er, bafb qrmer fein, aber im ganaen ItJirb bie ?Borfteffuug fief) mit i9rem flJraef)Iief)en Ilfuilbruae *) lffienn gier bon 'lBebentung' ber lffiöt!er gefproef)en \uirb, fo ift babei bie etgmofogifdj ttl1lröefgafte lffiortliebeutung au~ge< fdjloffen. Aquila (urfprüngfief) mit augebadjtem auis) mar 'ber fdjmaröe' (?Eogel); gier gaben ltJir e~ bloa mit bemjenigen 5Bc~ beutung\llieftunbe au tun, ber erfidjtlidj in ber flaffifdjen CSpracf)e bodiegt. ~al1lal~ mar man be\l 3ufal1ll1lenljange~ 3ltJifd)en aq ui- lus, aquila, aquilo fief) nief)t melJr be\uujjt unb aquila ljatte einfadj bie @e!tung 110n '~bfer'. beaen. '~ferb' unh '.\Boa' faßt ber 9Catnrforfef)er, ber .\Bauer, ber ~täbter ungleief) genau auf; aver in ben allgemeinen @runbllügen ltJirb ber ?BorftelIungs3in9aft 6ei allen gIeief) fein. miefe .\Bebentung ift alfo bie ufueHe, bie affgemeine. ?menn jebod) bcr sturner bon 'l.j3ferb' unb '?Boa' flJricflt, fo berfte9t er barunter ~ aOltJeief)enb bon ber Ilfffgemeinvebeu~ tung - stutngeräte, er berbinbet mit bem lffiorte einen ber~ änberten befonberen ?BorftelIungllin9aft unb erltJartet bon bem .pörer bie gleid)e Ilfuffaffung i biell ift gel e gen tri ef) e (0 n a~ fioneHe) lffiortbebeutnng (bgI. equus-aries aIs3l.j3ferb ~ ?Boa im geltJö9nlief)en uub militärifef)~tecf)nifef)en@ebrauef)e). Ilfuf biefer offafiouelIen IlfnltJenbung oeru9t nun alIe .\Be~ beutungl3entroialung ber ~lJraef)e. maburef) uämXief), baB bie jüngere geIegentfief)e lffiortvebeutuug affgeme1n @ertung ?Boroegriffe. § 81 ~8 5. XIX errangt, tann ein lffiort meljrfaef)e ?Bebeutnngen geroinnen, bie freiIief) buref) ein innere>3 ?BanD /iufammenge9aIten ltJerben müHen. ~o ift erieius 'ber -SgeI' unb ber (ige!ftaef)elige) 'flJanifef)e metter' , echinus ba\lfef6e, aber auef) ber (ltJie ein -SgeI eingeroffte) ?mulft an borifef)en ,R:alJitäfen ober bie (igef~ ftaef)eHge) ,R:aftauienfd)ale. § 81. lffiid)tig ift biell für bie Q:utfte!)ung ber ~igen~ namen. miefe finb in bieIen !Jäffen urflJrüngfid)e @attuugll~ namen, bie in offafioueffer ?Bebeutuug affmägfief) ufueff ge~ brauef)t ItJerben. '~tabt' ItJirb bon ben UmltJ09nern einer beftimmten ~tabt nur auf biefe beaogen. 9Cur bager fommt ell, baß aa-rv = Ilftgen, urbs = mom ItJirb unb bie @ef~ tung einel3 9afben ~igenuamenil er9äit. (?BgL '~tabt' für beu erften lffiiener @emeinbebeairf.) ~o finben fief) auef) Drtilnamen ItJie .\Brunn, .\Berg, .pof, ~tein, micb, Drt, @münb (= @munben), benen im ~ateinif d)en lffiörter ItJie N eapolis (bgL ?mieuer~9Ceuftabt), Emporium, Cannae, Rubi, Salinae, Aquae, Forum, Firmum, Castrum, Fa- num, Classis fid) anreH)ell. miefe .\Beaeief)nungen Mieben im ?muube ber Umro09tter @attuugl3namen, bill tyerner~ ftegenbe fie im ~intte bon ~igennamen 3ur ?Bqeief)nung bon • -Snbibibuafitäten' gebrauef)ten. ?Bielfaef) erlofd) bann bie IlflJ~effatilJbebeutung ber affo gebrauef)ten lffiortftämme gan6, fo baß in ben Q:igennamen eine groBe ?menge aHen bebeutenben ~lJraef)gutell fief) er9aften 9at, ball 09ne biefe 1lf11ltJenbung lJöffig berfd)olIen roäre. § 82. ~6enfo entftegen tyamHiCltnamen: ~ef)äfer, .pht, ~inger (~antor), .\Braucr, ?müffer (?moHtor) 9aoen buref) offafioneffe ?BerltJenbung ebeufo bie @eftung bon nominibus propriis errangt (ltJei( ber 1lf9n9err ber tyamifie tatfäcf)Iief) ~d)äfer, .pirt, ?müffer ItJar), ItJie Iat. Salinator (Livius S.l, Fabius Pietor, Oppius Cornieen, Iunius Bu- bu'lcus, Nigidius Figulus u. a. m. Ilfnbere 9Camen roie Niger (~ef)roarJ)' Brutus (' ,R:loJ2'), Lepidus mein), Rufus (motI)), Caeeus (~Hnb), Crispus (,R:rauil), Calvus (@fa~), 9Camen ferner, bie auffäffiger .\Bilbung bon ,R:örlJerteifen ItJie Dorso, Oapito, Labeo, N aso, Fronto i9ren UrflJrung \.1erbanlen, ftef)en in Ilfffge~ meinbebeutung unb offafioneffer ?BerltJenbung oft noef) neben~ einanber. ~9nIief) fte9t el3 mit ben W6leitnngen bon Drtll~ uCt1nen, bie aul3 if)rer llffgemeinen ~ebeutuug buref) gc(egeut~ Hcf)e IlfnltJenbung öU tyamifiennamen ltJerben. ?Bnmner, tye9riuger, ~amlJerl3torfer, mofegger, @ruber bebenten roie bie burd)fid)tigeren I.j3rager, ~in3er, lffiieuer u. a. ~eute, bie nrflJrüngIief) aull .\Brunn, ß'e9ring ufltJ. ftammen. L. Ser- gius Fidenas, Sempronius Tuditanus (;;rnber in Q:trurien), Valerius Antias, Roscius Amerinus, C. Marcius Coriolanus tragen berfei Wamen. § 8S. Q:1l ItJirft alfo bie oUafioneffe IlfnltJenbuug auf bie Ilfffgemeinbebeutung 1. flJeaiafifierenb. lffiie ',R:raut' alIgemein jebe .\Blatt1Jj1an3e veöeief)net (bgI. '@ral3 unb ~raut'), fo flJeöiafifiert e>3 fief) fübbeutfef) /iU bem .\Begriffe beil lffieij3M)fl3 (bgI. ',R:raut unb müben'), in einöeIner Ilfn~ ltJenbung vebeutet el3 fogar bie bereitl3 fertige ~lJeije (bgI. ',R:raut unb ,R:nöbel'), roä9renb ell anbererfeitll im ?munbe bell mauef)erll (\.1gf. 'ein feinell ,R:raut') aur .\Beaeief)uung bell stabafolattell bient. ~o ift caulis jeber ~trunf, ltJirb aver flJe3ieff ber '.11>09(' (~fttl1nf), fo flJeöiaHfieren fid) ~toffnamen ItJie aes, argentum, aurum (beutfef) ,R:ulJfer, ~ifver, @ofb) 15m .\Beöeief)mmg ber auil bem ?metalI gefef)IagenClt ?mün3en, ja jef6ft anberer @egenftänbe (bgf. Aen. I, 640), ItJie roir unter '~if6cr' stafefgefef)irr berftef)en. ~9nIief) f1Je/iiaIifiert ber firef)Iief)e @evrauef) bie gana alIgemeiuen llful3brüae eniauo:nos, :neeaß-(m'.{}OS, OUtuovos (Ilfuffcger, Ilflbermanu, miener) au ben firef)Iief)en .\Begriffen .\Bifef)of, I.j3riefter, miafon. ~ 84. 2. mie offafioneffe .\Bebeutung faun bie IlflIge~ meinbebeutung auf einen steif bell ttrjlJrüngfief)en -Sn9aItea 6 e f ef) r ä n ft aeigen. .pieger ge9örf ball gan3e @eliiet ber ?metalJger. Inc'idere befcf)ränft fief) (buref) ?Beduft ber eigentfief)en ?Borfteffung bell lYaffenll) alt incidere in mor- bum, ebenfo inire soeietatem, magistratum; timor incessit ober invasit improbos Iseigt bie gfeief)e .\Be~ fd)ränfnng. 'Otp!9aÄ,u6s- oculus -Ilfuge 9eißt ancf) bie ,R:noflJe iufoIge bon .\Befef)räufnng bell ?Borfteffungl3~ in9aIte1l auf bie äUßere tyorm bel3 @egenftanbel3; pa p a- verum capita-?m09ntö~fe öeigen .\Befef)ränfuug bon ',R:01Jf', roie auef) caput aqua;e (DuelIe) unb rad i ce s mon- tis (ltJir fagen 'tynß' bell ?Bergel3 mit anDerer ?metalJljer). miefe ?Befef)ränfung geftattet bie UOertragung bon ?Bc;< Iseief)nungen finnfid)er ~m~fiubungen auf ber\tJanbte ~mlJfin~ bnngen anberer ~inne; amarum fel - dulce mel, au~ näef)ft bom @efef)maa gebaef)t, roirb (auf 'angene9m' uub 'ltJibrig' oefef)ränH) in dulce ridere - amarus sonitus auf ball @e9ör, in dulces tepores ~ amarum gelu auf lffiärme~ unb .I1>äfteemlJfinDungen "übertragen. mer [e~te ~ef)ritt ift bie f 0 ungemein 9äufige UOertragung bon fonfret~ finnlief)en ?Borfteffnngen in baß aoftraft~geiftige @ebiet. ~o cntflJred)en fief) amarus hostis unb duleis amicus; amari unb dulces sermones u. a. m. (?BgI. sen tire dolorem - vera sentire; quid rectum sit videre mI1Clt vi- dere stellas; ignis vivus - ignes amoris, irae. Niger capillus, aber auef) nigri ignes bom ~ef)eiter~ f)aufen, niger sol bom Uugfüa13tag.) ~oenfo ift eil eine -Su9aItil6efef)ränfung, ItJeun ~igennamen mH befoubeter .perborf)ebnng einer Q:igenfef)aft foaufugen aplJelIatilJifef) ge~ braucf)! ltJerben (Catones, IlfItrömer j Cicerones, große mebner). ?LsgI. sint Maecenates (freigebige @önner), non derunt, Flacce, Marones (große mid)ter). ~o ItJirb Caesar (Kalaa{}) Öu ',R:aifer', ber große Karl iu ben fla\tJifef)en ~lJraef)en au kral (~önig). § 85. 3. Dffafioneffe ?Berwenbltug fan!,t mobifillierenb auf bie Ilfffgeme1ubebcutung einltJirfen buref) U b e rt ra 9 11 n 9 bell ?mortell auf räumficf) ober faufat nagefteI)cnbe .\Begriffe. mie st9corie ber IlfIten faj3te biefe ?Borgänge unter ben 9CamClt ?meton~mie unb ~~nefboef)e. .pieger reef)net man bie Wennung bea gerborfted)enben steilell für bal3 @anlse (pars pro totol, ItJie 'umbo' für ~cf)ifb (bgI. Aen. VII, 633; IX, 810 u. a.), ',R:Iinge' fitr ~d)ltJert; ':fistula', 'cieuta', 'avena' für bie m09rflöte rei9en fief) an, 'toga' = pax, 'sagum' = bellum finb metou~mijcf) nad) bem I)erborfteef)enben ,R:leibe, ItJie' ja aud) 'toga' bie .petäre ober 'stola' bie ~atriaierilt beöeief)net. ~o fagen roir ~cf)üröe für tyrauenaimmer (' ein ~d)ürlsenjäger'), ffiotröcIe für eng~ Iifcf)e ~ofbaten,' ,R:rone für igren sträger lt. a. m. ~e9r I)äufig übertragen fief) Drt13beöeid)mmgen auf ball in igl1Cn ~ebenbe: Ur b s vino somnoque sepulta (?Bergif); domus ift ebenfo '.pans3' ltJie 'tyClmifie', schola bie lJf)Ho~ fOlJI)ifef)e ~ef)ule (~efte). ~s3 ift nur eine UmfeI)r biefel3 @e~ braud)ell,ltJenn eivitas (5Sürgerfef)aft) öur '~tabt' ItJirb (HaI. citta, franaöf. eiM) ober euuÄrjaia unb avva')-'w')-'~ (?Berfamm, fung) e6enfo Drtiloeaeief)mmgen ItJerben: ~~nagoge, ecclesia (franaöf. eglisel, ItJie beiflJieIilltJeife curia (= *co-viria '?Berfammlung ber ?männer') fonfret öltnt matf)aua ltJirb. ?Befonbera oft ltJerben fo ?Bo[fllnamen öu ~anbna11ten ItJie '~aef)fen' I '?Ba~ern', 'I.j3reußen' (eigentIief) dat. pl.) xx morbegriffe. § 86-88. ober ölt iu)ter notllJenbig, ben @e~ brandJ von schola ön entfu)ufbigen (huic transmisit suam scholen quam dicunt), ja fogar ~icero fJat 46 v. ~f)t. bem ®orte, aUerbingß in befonberer ~ebeutung, baß ~ürger~ re# nou) nidJt 3nerfannt (Tuscul. I 8 scholas, ut Graeci appellant). -Sn bel.' gaifer3eit aber ift baß :illort fo voHß~ tümfiu) geluorben, baß eß (fo luie Inß [>entfdJe) in bie roma~ nifdJen l31Jrau)en einbrang - aber ofJne baß unrömifdJe h (haf. scuola, franaöf. ecole). § 94. ®enn ein ®ort bei ber .perübernaqme aUß ber fremben l31JradJe feine @eftaft entfdJeibenb veränbert qat unb 3um ~eql1\lJort ge\lJorben ift, fo fann eß f1Jäterqin auf>3 neue in unveränberter öorm entfeqnt werben: bai!feHie ®ort e~i~ fiiert bann afi! 52eql1\lJort unb afß ~rembllJOrt. [>eutfdJei! '58ogt' unb '~bvofat' finb oeibe aui! advocatus, 'biu)ten' nnb 'biftieren' aul'! dicta1'e entfeqnt. 130 fteqt im ~atein neben bem aHen ~eql1\lJort purpura (§ 91) baI'! junge lJrembllJOrt porphyrites, jo erfdJeint VVftqJTJ auerft a[ß lympha (§ 38, 1; nodJ ärter ift *lumpa § 91, IlJovon limpidus 'flar' mit 58ofafaffimifation § 51), f1Jäterqin a(ß lJrembwort nympha. 58gL massa - maza. § 95. [>en ~remb\tlorten nnb 52eql1\tlorten feqIt beim ~intritt in bie enHeqnenben l31JradJen jener ~nfdJfuj3 an baß übrige ®ortmateriaf, Itlie ifJn jebei3 einqeimifdJe ®ort burdJ bie in § 56 ff. gefdJHberten ~ff03iationen qat. 58ieffadJ wirb nun fofdJer ~nfu)fnj3 rein äUßerfiu) nadJ faumu)en ~nf(ängen oqne iebe \Rüd'fidJt anf bie ~ebeutung gefdJaffen, ia ei3 Itlirb, um fofdJen ~nfdJfuj3 ÖU fdJaffen, bü3weifen bie lJorm bei3 fremben ®ortee erbarmungefoi3 verbreqt. ®ir nennen biefen 580rgang 58oneet~mofogie. ®enn wir ö.~. bae beutfcf)e ®ort '~rmfll:uft' betradJteu, jo füngt '~rm' unb '~rnft' an unjer Dqr, oqne baj3 man iebodJ abjeqen fann, Itloqer bie ®affe biefen jonberbaren 9camen qat. [>ie WtorifdJe ~etradJtung ber l31JradJe feqrt, baj3 in bem :illorte eine ~nt~ fteUung aue lat. a1'cuballista vorliegt. 130 ift andJ bel.' finnige 9Came ber ~flanöe '~iebftöd'e(' aue lat. ligusticum entfteat, unb bae (at. liqui1'itia in einbentfu)ei3 '~afri~en' verwanbert worben. ~ber audJ lat. liq uiri tia fefbft (l3üj3f)of3-) verbanft feine ~orm einer 580163et~mofogie. ~fJ erinnert offenbar in feiner ~autgeftaft an liquere, oqne baß fief) aofeqen fieße, Itlie ber I3tamm bee ®ortei3 'fließen' öur ~el5eidJnung ber füj3en ®ur3-ef qätte bienen rönnen. \RidJtig fieqt man in bem ®orte nur eine ~n(eqnung beI'J grieu). )'AVuvQQtta ('l3üj3~ ltluq') an fateinifdJe ®ortgru1J1Jen. Rosmarinus fdJeint '?mcertan' au bebeuten, ift icbodJ nur bae entfteUte gricdJ. QOVS (@erbetbaltln). [>ai! ?meffing nannten bie @rieu)en O(!eixaAUos, ber ~ateiner geftartete baI'J ®ort 3n auri- chalcum um, afß 00 aurum ber erfte ~eftanbtei( bee gom~ 1Jofitum \uäre (um. ber lJaroe Itliffen) i architectus ftatt a(!XI-rsu-rwv vennhtefte fidJ burdJ bae (at. ~artiai1J tectus. [>ae griedJifdJe ß.1jJV(!-ros, a1jJiv{)wv fdJrieoen bie ~ateiner Absyrtus, absentium in ~nfeqnung an bie viefen mit ab 3-ufammengefe~ten ®örter, genau fo Itlie ba13 grieu). ii1piS (~ff. ii1jJtoa) im [>entfdJen au '~bfeite' entfteUt Itlurbe. 9cidJt anbere fiefJt obsonari, obsonium aUi3, aIe ob barin bie ~rä1Jofition ob au fudJen fei, Itläf)renb bae ®ort bodJ tatfädJIidJ aue olj)(lJVtov entIefJllt ift. 130 Drang uflTJ11:iS (~n. uflTJ11:tOa) in bai3 52ateinifu)e ein, aber ftatt bei3 öU er~ Itlartenben * c1'eplda finben wir c1'ep'ida, offenbar um bee ~n~ ffangel3 an crepitus, crep'lto ItliUen. Oentaureum, eigent~ fidJ '~entaurenftaut', bot burdJ centum aurei eine ltloqIfeiIe [>eutung, bie un[er ';;[:anfenbgüfbenfrant' luiberf1Jiegelt. ~udJ afe bie \Römer ben 9Camen ber I3tabt Äu(!ayas (2m. Äu(!a)'av-ra) au Agri-gentum nmgeftafteten (§ 92), mag bel.' gemeine ?mann etltlae wie ager unb gens in bellt ®orte gefüqft qaoen, gana wie el\tla ber bee l3(altlifdJrn un~ funbige [>entfdJe bei 'Dftrau' (ost1'ov = S:nfef) fidJ an D ft ern unb ~ u erinnert füqIt. ?man vergfeiu)e ba3u bie Umgeftaftul1g bee 9camen1l Maleventum in Beneventum (52iv. 9, 27) l1adJ bem l3iege über ~~rrf)o1l (275). Dffen~ bar Hang bem \Römer ber 9Came etlua luie 'Übeffommen' unb er gfanbte iqn in '®iUfommen' ver\lJanbeln au müffen. ;;[:atfäd)lidJ aber qiej3 bie I3tabt MaJ..oets (~n. MaA6ev-ra), b. q. vieUeiu)t ~tJfelgarten. 2tqnfiu) foUen Egesta unb Epi- damnus um bee ~nHange1l an egestas unb damnum ItliUen in Segesta unb Dyrrhachium umgenanut Itlorben fein. [>odJ entaie1)en Fu) bedei ~nfef)nungen, ba fte eben rein auf bem fubjeftivelt ~uffaffen bel.' l31JredJenben beruf)en, jeber anberu ali3 b~~ gelegentfidJen ~rffärung. § 96. Ubrigeni3 erftred't fiu) bie 58oHi3et~mofogie niu)t 01013 auf enHeqnte, fonbern vielfadJ audJ auf 1)eimif dJe ®örter, beren I3tämmc bem 58oHeoeltluj3tfein entfdJltlinben ober bunfef ltlerben, fo baB fie bann fälfdJfidJ an anbere I3tälltme ange~ feqnt Itlerben, etwa Itlie man bei uni3 'aufe ger a be ® 0 1) (' ftat! 'aufi) @eratemofJl', 'thfdJtranr, gegeffdJieben' ftatt 'lJ if dJ tr an, ge ge ff dJ db en' qÖtt. 130 fdJrieo man 3-.~. accipi:ter ftat! acipiter, ale 00 bae ®ort alt acci- p e1'e gefJörte, ja man nannte ben .pabiu)t f1Jäter fogar acceptor, Itläqrenb ba1l ®ort eigentfidJ Itloq( ber 'l3u)neU~ ffiegenbe' oebeutet (vgt wuvs unb peto = 11:ewftat, beutfdJ ~eber). -25n ber öamifie ber 2itifier ()atte man bae gognomen Sarranus, bal3 von bem itafifcf)en 9Camen für ;;[:IJnte Sarra qerfommt. ®eif aber von einem ber ~tifier er3-äqft Itlurbe, bie ~bgefanbten bee l3enat1l, bie iqm bie ~rnennul1g 3um Sfonfuf meLbeten, qätten iqn bei ber ~efteIfung bei3 ~d'ere (se1'e1'e) getroffen (Oie. pro Rose. Amer. 50), wurbe Sarranus 311 Serranus umgeformt. ?mand)maf füqrt bie 58olf(let~mofogie nidJt öur Umge~ ftafhmg bee :illorte(l, fonbern nur öu feiner Umbeutung. [>et I3tabtteiI Argiletum ift eigentfidJ eine ';;[:ongtuoe' (von argilla ';;[:on', Itlie sabuletum 'l3anbgntbe' von sabulum 'l3anb', arundinetum '\RöqridJt' von arundo ufw.), aber ee Itlurbe f1Jäter er3äf)ft, baj3 bort bie ;;[:ötung einee .pero13 ~rgw3 (Argi letum) erforgt jei. A. A 2ibfüqung 1. be:3 ~ränomen:3 Aulus. 2. auf ben I5timmtafeIn bel.' midjter a(bsolvo); baf)er littera salu- taris Ci; @egf. c(ondemno), littera tristis Ci. 3. bei ber I2(bftimmung über @efeße a(ntiquo) s. v.; @egf. u. r. (uti rogas) Ci. 4. in ben :tU:3fufanen A = auditor, JYI = mag'ister. IRerbinbungen: 1. a. cl. = a(nte) d(iem) af:3 illatum. 2. a. u. c. = ab urbe condita. a (oef! er a[(l ah, bgL gr. i'i) adj! af)! f)a J ~üt:3ruf ber [ßef)' mut, IRentlunbewng unb 8mücrweifung: spem gregis, a! reliquit V; tlerboppelt (mit ~iatuß): a, a! solutus ambulat H ab, abs (aps), a (og!. &n-6, btfdj. ab). 1. :iDie @runbform ap (og!. ap-erio, gr. &n-6) ift im Ilateinau ab ertueid)! worben, ba~ bor bem .\ronf. v gelegentlidj affimHiert wirb: 'af vobis', l,uEta, § 91) CiL; meton. Acaclemia vetu~. et nova bie afabemi[dje ~f)Hofopf)ie, IllH, unb ~1eu:platonifer Ci; metaph. ein ®l)mnafium auf ~iceroß Banbgut in 1u~, fulum Ci; acli. Academicus 3 3ur Ill. gef)örig: philo- sophi Illfabemifer Ci; subst. Acaclemici, örum, m. bie Illfabemifer, Acaclemica, örum, n. :pf)Hof. ?mert ~icero~ über bie Bef)ren ber aHen unI) neuen Illfabemie. acalanthis, iclis, f. (~\1J. &xalav:ftc;) :DifteIfinr, 6tiegIit V. Acamas, antis, m. ('Axa,ua,) (01)n beß 1~efeu;3 unb ber ~f)äbra. acanthus, i, m. (~ttJ. l1xav:fo,) ~flan3enname. 1. ägl):p~ tifdjer immergrüner !Baum, waf)r[ef). eine Illfacrie VGe. 2,119. 2. ~ätC1tffan (breitbIättrig, bifteIäf)nIidj): inauratus 0, flexus V; bie \}orm ber !Blätter biente aI;3 mufter für 6djnitereien (molli circum est ansas amplexus acan- tho V), 6tiuereien (circumtextum croceo velamen acantho V) unb für 6äulenrnäufe. Acanthus, i, f. C'Axav:fo,) S\'üftenftabt auf ber üfHüfte ber ~f)ambife. Acarnan, anis, m. ('Axa(!vav) Illfarnanier: Acarnanum amnis IlldjeIouß 0; aIß Ill:p:pofitton: Alexander Acar- nan L; acli. Acarnanus 3 N unb Acarnanicus 3 (,Axai!vcwcxo,) L ararnani[dj; Acarnania, ae, j. gr. Banb[dj. 3wi[djen I2ttoIten unb @pitltß, i. 0 ami a. Acastus, i, m. C'AxarJ,o,) 60f)n beß ~eItaß, 1Bater ber Baobamia, !Bruber berIllIfefti;3. ac-cedo 3. cessi, cessum (pj. accestis = accessistis V, § 54). I. 1. ~cr3u", ~eralttrctClt, ~craufnmmClt, fi~ uä~crn; I 2. occ. a. bittenb tta~CIt; b. feinbIidj anriicfcn; I e. aI6 S\'äufer auftreten, f)er3utommen; 3. metaph. fummcu, gelaugcn, fidj nä~ern, fid) etnfteUcn; i 4. an etwaß fdjreiteu, fief) an etwaß madjClt, eine' 1ätigreit iibcrncf)mCll i 5. fidj näf)em = naf)efommcu, äf)ltItdj fctu; I 6. fidj attfd) Itcjj Clt, bcitrcicu, bci~fftdjten. II. 1. mit fuUft. 6u6i. (benneljrenb) ba3ufommcu, fidj I 3uge[eHen, ~iU31ttrctcn; 2. un:perf. mit 6at aIß 6ubi. a. ba3n fnmmt undj, bajj; b. ii6crbicil gcfdjic~t cil, bajj. 1. 1. accessit propius Ci, quo nemo acceclit wo niemanb Sutritt [)at N. 8ieI ace. ROl11am Ci, clomos Ditis, Buthroti urbem V, Bocchus Iugurtham aclce- clit S; pass. si qua elementer accedi poterant 1'; meift mit pntep. acl urbem, acl Aquinum, acl hominem Ci; ltJenn e!3 ein @ültreten ift, in: in oppiclum, pm:tum Ci; bi cI) t. mit clat. accessit clelubris aclvena O. 2. a. ex more acl chiliarchum accessit N, senatus supplex acl Oaesarem accessit Ci. b. propius muros accessit N, pleraque loca hostiliter cmu equitatu aclceclit S, praedones acceclere incipiunt Syracusas Ci, a cl moenia L; bef. a cl manum acceclere non licebat f)anbgemein werben N c. acl hastam publicam num- quam accessit beteiIigte fidj an feiner öffentItdjen 1Berfteige, rung N, acl illucl scelus sectionis auclet acceclere Ci. 3. llllclae comitiormn acl alios acceclunt, ab aliis re c e cl un t Ci; acceclere in infamiam geratenPl, acces- sit acl amicitiam Phllippi wurbe i~m befreunbet N, febris acceclit tritt ein N, fama acl nos acceclit L, in tenebris iacerent omnia, nisi litterarum lumen accecleret Ci. 1Bon ber Seit: ubi quarta accesserit aestas V, acceclllllt anni ba;3 Illlter fteHt fidj ein H, acceclente senecta H 1Bom \}ort[ ef)ritt ber ffiebe: pro- pius acceclere ber 6aef)e näf)ertreten Ci; tJom @intreten eine~ 8uftanbe;3: Remis studium propugnanclia c c e s- 7 accensus sit, hostibus spes POthlllcli oppicli cliscessit er, ltJadjte ... [djwanb C, civibus animum accessurum 9J1ut befontmen (nidjt cwadj[en') N; bidjt. mit clat. fervor accessit capiti ber ?mein fteigt 3U S\'o:pfe H 4. acl rem p. acceclere bie :poHtifef)e Baufbaf)n be, treten N Ci, acl maleficimu, facinus, coniurationem Ci, acl houores @IrcenfteUen übernef)men Ci, acl cau- sam accessi f)abe bie 6adje übernommen (aIß 1Bertei, biger) Ci, acl causam publicam fidj ber z5adje beß 6taateß annef)men Ci; acl haec bona !Befit ergreifen tJon Ci, acl poenam 3U'C !Beftrafung f djreiten Ci, acl scribenelum Q; occ. tJom ®egenftanb ber :DarfteIlung : acceclam acl sing'ulas querellas Graecorum wiH mief) befaHen mit, rommen 3U Ci, uaturae acceclere partes be[djreiben V. 5. qui acl sapientiam proxime acceclunt Ci, pro- xime eleos accessit Oloclius Ci, quem 0f ergilium) Homero maxime acceclere Q. 6. acl consilium N, cur alius acl istam rationem nemo accesserit Ci, acl Oaesaris amicitiam accesse- rant C. 91adjfL mit clat. Q; mit ace. societatem ein !Bünbniß eingef)en T. 11. 1. CUl11 acl has suspiciones certissimae causae acceclerent C, acl gravem valetuclinem labor acceclit Ci, acl praeelam clamnatio Roscii velut cumulus acceclit Ci. :Daf)er fef)r oft mit IHlC, istuc, eo, eoclem: Imc acceclit summus timor Ci, accessit istuc eloctrina Ci. 2. a. huc acceclit, q u 0 cl ... nemo potest esse Ci 1atfadje, baf)e'C incl., nidjt IlU tJerwedjfeIn mit \}älIen wie: accessit, quocl (re1atitJ) aperiret eormn clemen- tiam f)ie~u fam (ein Umftanb) ber ... entf)üUen foHte N. b. acceclebat IHlC, u t magnis intervallis proeliare- tur C, acceclit, u t conturber Ci, acl Appii Olauclii senectutem accedebat, u t caecus esset trat f)in3u Ci. ac-celero 1. (celer) 1. trans. befdjfcllutgclt! Ourio iter accelerat C; metaph. id, quocl natura cogeret, sibi accelerare N, consulatum ei aclceleraverat f)atte früf)er tJerfdjafft T, cetera aclcelerantur T. 2. intro cHcn, fidj fputen: si accelerare volent, consequen- tur Ci, accelera, signifm' L, aclcelerant Volsci eHen f)erbei V: ac-cendo 3. cencli, census (* candere, bgf. candela, § 43) 1. aU3iinbeu, anfteuen: homo quasi hnnen cle suo Iu- mine accendat Ennius, acervos scutormu V, ig'nem V, ignis accenclit llion H; mit ace. gr. accensa comas V. mit meton. ,obi. lucernam ba;3 Bidjt in ber Bam:pe Ph, cornua ba~ ffieifig auf ben .pörnern L, accensis aris \}euer auf ben Illltären 0 = focum a. 0; oce. a. Cr, ~effclt! luna accensa solis racliis Ci; b. cr~t~en! solis vapor accenclit harenas Ctt, calor oram tJerfengt Cu; mit innerem ,obi. sol accenclit aestus [djafft gIüf)enbe .pite V. 2. metaph. ent3ünben, aufeuct:lt, cntflammen: pariter accenclit et arelet entflammt anbere unb gIüf)t [dbft in Biebe 0, accensus ira, amore L, oclio, iniuria T; abs. sic accensa profatur V; animos acl virtutem S, acl libidinem L; rf)et. in rabiem llur ?mut L; bidjt. clat. animos bello V; lYIaritun contra lYIarcelImn aufbringen S = animos in hostem V; occ. a. llufad)eu, crregcn! sitim Cu" infancllnn bellum (Martern) V, clictis virtutem V, ing'entem curam alicui tJerur[adjen L; b. tJermef)ren, ftetgcru, fdjiircll! firmare animos mi- nuenclo metu, accenclencla spe T, accenclit ma- gis animos quam minuit L, accendi magis clis- corcliam quam seclari L, accensa est vis venti wudj;3 L. ac-censeo 2. census f)in3uredjnen, f)in3Ulläf)len: his accensi cornicines L; accenseor illi werbe if)r 3uge[ elft 0 Met. 15, 546. :DatJ. pt. pf pass. subst. isol. accensus, i, m. 1. gewöf)nI. pl. accensi, orum, m. cSugeteme, ilcidjtbcwaffuete ber fünften fernianifdjen S\'Ia[fe; acceptio He ftanben in 15 \}ä'f)nlein aIß ffiefemeoataillon 'f)inter ben ;;triariern unb rücHen bann mit ben lIDaffen ber' im S'l'ampfe @efaHenen in bie I5cljlacljtIinie ein. ma man biefe accensi 3U Orbonnan3en verwanbte, 'f)ei~t 2. ac- census, i, m. Orbonnan3, &lUt~btcner, @ericljtßoote, alicui u. alicuius. 1501clje accensi ()atten bie 'f)ö'f)eren 9J1agiftrate 1JU ffiom unb in ben mrouin1Jen. acceptio, anis, I (accipio) baß ~mpfangen, ~mpfang, na()me: frumenti B. accepto 1. (fi·equ. tJ. accipio) anne'f)men; metaph. Immo acceptante opus ba er Ieicljt 3uIie~ Cu. acceptor, aris, m. (accipio) ~~fänger: illorum verbis falsis acceptor fui oilligte Pl Trin. 204. acceptus 3 (adi. isol. pt. pj: pass. b. accipio) cfreunbIiclj auf, genommen', luillfommen, Heb, erwünfcljt, angene~lU: quocl aclprobaris, icl gratum acceptmuque habeuclum Ci, quo carior acceptiorque omnibus erat B; maxime plebi acceptus C, longe acceptissimus Panue- nioni Cu. accerso s. v. arcesso. accessio, anis, I (accedo) 1. maß -PCt31tfolUlUCU, I2Innäl)erung: quiel tibi in consilium huc accessiost? Pl. II. 1. ßnltJadj~, baß .lJin1Jufommen: eOrHm neque ac ces si 0 ne meliorem vitam fieri nec ele ce s si one peiorem Ci, tanta pecuniae facta est accessio wucljß fo fel)r N. 2. meton. ßngabc, Buwacljß, 8ufall, ~ei, lage: paucorum annonuu Ci, accessionem aeelibus acliunxit 8uoau Ci, Syphax accessio Punici belli L; Epirus a. reg'no lYIaceeloniae I2In'f)ängfeI L. accessus, ÜS, m. (accedo) 1. baß .perange'f)en, 2In, nä~ernng, baß 91a'f)en, 91a'f)efommen, 8utritt: accessmu acl urbem nocturnum metuere Ci; metaph. solis acces- sus eliscessusque Ci, accessus et recessus lunae Ci, ventormn I2Inbrang V, accessus acl res salutares 91eigung Ci, ela accessum lacrimis 'f)öre auf mein \}Ie, 'f)en O. 2. meton. ßttgaltg: navibus alium accessum petere L, Olunem accessmn lustrare V. ac-cido 3. cieli (cado, § 41) 1. nieDerfaUcn, 'f)infaUen: missa a Gallis tela gTavius accielebant C, acciclere in mensas ut rosa lnissa solet 0; metaph. quo improvisus gTavior aclcieleret il)n üoerfaUe, i'f)m üoer ben .paIß fomme B; oce. oittenb nieberfaUen: aelpeeles omnium accielente Oloclio Ci, genibus principis C1.t T, quo accielam? wo'f)in (uor wem) foU iclj miclj nieberwerfen? Ennius. 2. metaph. I)inbringen, gefangclt: quocl a el omtlos animmuque acciclerit Ci, vox acciclit acl populi aures Ci, ael hostes L, clamor fama accielit ueroreitete Hclj, brang 1JU Ol)ren L. 3.' alt~faUclt, ab~ laltfcn. 9J1it abu. ~eftimmung: omnia contra opinionem accielunt C, si secus acciclerit llJenn' ß anberß (b. 1). fcljlecljt) aolaufen foUte Ci, peius Sequanis acciclisse für bie 15. C, aoer auclj opportune Oaesari accielit C. 4· cilttrctClt, borfaUclt, fid) creigltClt, meift uon nner, freuIicljen ~reigniffen: sin quicl aelversi acciclisset N, si quicl gravius acciclisset im \}af[ einer 91ieberlage C acciclit periculum, cletrimentmu, calamitas, mors C; aoer auclj uon @IücfßfäUen: secunclas res acciclisse eius opera N, quae prospere ei cesserunt ea vi consilii accielerunt N; unoeftimmt: quae vivd se accielerUllt futura praeclixit bie ~reigniffe feiner 8eit N iel quücl accielit waß wirfficlj eintrat N. 9J1it dat. ltJ{bcrfa~rclt, 3ltfto~ett: neque turpis mors forti viro potest acci- clere Ci, si quicl gravius ei a Oaesare accielisset wenn ~. gegen i'f)n I)ärter uerfü'f)re C, si quicl acciclat Romanis wenn ben ffi. etwaß 1Juftie~e, euphem. = wenn He oefiegt würben C; si quicl alicui accielat wenn il)m etwaß WienfcljIicljeß oegegnen foUte Ci. l2Iuclj uon (,l;rfreuIicljem: supplicatio clecreta est, quocl ante iel tempus acciclit nulli C. ~ef. unperf. si ita acciclisset fo 3ugetroffen 'f)ätte Ci; mit (,l;rgän3ungßfall: accielit, nt magna tem- 8 accipio pestas oreretur N (lIDirfung cfo baf); feIten quocl (;;tat, faclje) ob. irif. (oro~e ~orfte[[ung). ac-cldo 3. cleli, cisus (caedo, § 43) 1. an'f)auen, alt~ fdjlteibelt: arbores C, ornum ferro V, ,accisis crinibus mit geftulltem .paar T; bicljt. accisis clapibus wenn bie I5peifen ueqe'f)rt finb v. 2, metaph. fdjltJiidjcn, fcljmälern, 'f)ernnteroringen; meift pt. pi pass. robore iuventutis acciso L, res accisae Ci L, opes acCisae H ac-cingo 3. cInxi, cInctus (iJ~f. pr'. pass. aItr. accin, gier V); aet. 1. bicljt. angürtclt: lateri accinxerat ensem V. 2. ltmgürten: accingitur ense, ferro V, feminae pellibus accinctae T; abs. miles accinctus. gerüftet T; metaph. rüften, bcrfe~elt, anßftatten: pubes facibus accingitur V, ultrix accincta flagello V, se quoque accingeret iuvene uerfe'f)e ficlj, ne'f)me 3U ficlj T. l5eIten aliquem ael aliquiel 1JU etwM rüften, tloroerei, ten T. 3. nifl. med. fidj bereitelt, fertig macljen, an- fcljicfen: quin accing'eris? raffe biclj auf L, accing'i acl ultionem T, in proelium ficlj fcljlagfertig macljen T; bi clj t. mit dat. te pug'nae accinge maclje biclj oereit 3U V, praeclae V; mit in! accingor clicere pugnas V, navare operam T; mit ace. gr. magicas accingier artes (wie eine lIDaffe) anlegen, ficlj 1tleuben 3U V; aet. = rejl. accingunt omnes operi fegen .panb anß lIDer! V. ac-cio 4. clvi (cii), cltus (cieo) 'f)eroeilJofen, lommen raffen, oerufen, oefcljeiben: Alexanelro cloctorem Ci, ex Latio fortissimum quemque B, elictatorem ab exercitu L, emu in Hirpinos L, Nmuam Ouribus Romam ael regnanelulll Ci, in aeloptionem T; pt. p.! pass. accItus 3 eingefül)rt, fremb, aUßfänbifclj: scien- tia, lascivia T. ac-cipio 3. cepi, ceptus (capio, § 43) A. (ba~ ®ulijeft aWb gebad)t): I. 1. Itc~llten, alt fidj nc~llten, anne~lltClt, in ~llt~faltg tte~lltCIt; 2. oee. a. (@e[b) ciltlte~lUCIt; b. (>:'aften) aUf fidj lte~lUClt, übmte~ll1elt; 3. metaph. etwai3 lllmcf)lIten; oee. billigen, gltt~eif1elt, fidj (mit etw.) 3ufricnengebclt, gerten {affelt. TI. 1. cllt~faltgen, altfltef)ll1clt; 2. oee. beltJirtelt; 3. metaph. jemb. (irgenbwie) be~aItDCIlt, il)m' entgegenfommen. IIT. 1. (mit ben ®innen ober bem Urteif) attfllC~ll1Clt, berne~ll1elt, ltJa~rneOll1elt; 2. oee. f)örclt; 3. metaph. attflte~ll1Clt, altffaff en, begreifcn; oee. (in einem beftimmten ®inne) alt~IcgCll. I B. (ba~ l5ubjeft ~ a ff i tJ gebad)t): 1. ell1~faltgclt, er~aftelt, bcfolltlUClt; oee. erlciDclt; 2. metaph. bernef)llten, ~örclt, erfaf)rclt, übcr= folttlltelt; oee. erlernen. A 1. 1. et clan s et accipiens L. Wiit ace. iuvenis epistulam a Pausania acl Artabazum accepit na'f)m (crur ~efte[(ung) N; ensem, galeam V, arma obsi- clesque üoerne'f)men C; mit bopp. ace. iel clonum (aIß @.) L; pecuniam ab aliquo @erb ne'f)men (um ficlj oeftecljen 3U faff en) Ci, rationes ficlj ffiecljnung legen raffen Ci. 2. a. tabulae, in quibus sibi expensa pecunia (~IUi3gaoen) lata sit acceptaque (@n- na'f)men) relata ueroucljt finb Ci, ratio acceptorum et clatorum bie ffiecljnung üoer (,l;inna'f)men unb l2(uß' gaoen Ci, (ei aliquiel) acceptum refmTe im .pauptouclj alß empfangen eintragen, gutfcljreiben Ci. 0'm ~iIbe: omnem quietem acceptam refert elementiae tuae fcljreibt er 3U Ci, salutem alicui acceptam referre auf jembß. ffiecljnung fcljreiben, i'f)m 3ufcljreiben (uerbanren) C. b. apes onera accipiunt venientum V, tergum onus 8,ccipio accipit Ci; metaph. rem in cervices ficlj auf'f)alfen L, elecumas ficlj oelaben Ci, iug'um ficlj mit bem 0'oclj {Je, laben laffen L. 3. (@egf. c1Jurücf1tleifen'). 8unäcljft uon S'l'onfretem: praeter vitulinam nihil accepit na'f)m nicljg an N, fremlm ficlj gefanen laffen, tragen LV, accipe claque fielem V; oee. couclicionem N C Ci L, satisfactionem, orationem, excusationem C, pacem L; oft accipere omen (augurium) ein ~ot1Jeicljen ag gültig erfennen, canne'f)men' Ci LV. \}acljaußbri\cfe beß ffiecljg, Ieoenß: leg'em (rogationem) accipere anne'f)men = aIß gültig ertIären Ci, nomen ben 91amen anne'f)men = ben fSellJCrOer 1Jur lIDa'f)f 1Julaffen L. O'f)ne Ooi. accipio (sc. q uae tu clixisti) ciclj raffe eß geIten' = meinetwegen! gut! H Bat. 1,5,58. 11. 1. Delos errantem accepit 0, quas eg'o te per terras vectum accipio! V, te comitem (afß ~egleiter) accipio V. ~on BeOIofem: terra vos accipiet reclllCes V, galea accipit sortem V, navis aquam (imbrem V) accipit nimmt auf, 3ie'f)t lIDaffer L, campi accipümt flu- vium Cu, palucles accipümt ruclus T; accipere austrum ben l5üb1tlinb aufne'f)men = gegen l5üben geregen fein Cu; bi clj t. cervix crines fusos accipit V, alter ab unele- cimo me acceperat annus iclj war inß näcljfte naclj bem 11. 0'a'f)re getreten V, ubi quarta acceperit aestas (sc. equum) V. maß lIDo (= 1tloburclj?) mit OIo~. abl. acCipit alveo Aenean V, milites urbe tectisve L, auras follibus V, hunc tu caelo accipies V, noctem oculis bie ffiuIJe, ben \}rieben ber 91acljt V. lIDo'f)in? ace. mit in: Romanos in urbem L, emu in sinus suos O. 0'm ~iIbe: aliquem in civitatem in bie ~ürger, fcljaft Ci, in eleclitionem bie Unterwerfung annel)men C, in fielem Cu, in amicitiam Ci, in regmuu 1Jum 9J1it, 'f)errfcljer macljen T. 2. illos porticibus rex accipie- . bat in amplis V. 9J1eift mit 9J1obalbeftimmung: me accepit Aricia hospitio moclico H, hospitaliter Cu, eleganter, bene Ci, laute H 3. quemaelmoclum essent accepti, auclistis ex ipsis Ci, honorifice emu accipere Ci, leniter glimpfficlj, elementer Ci. 9J1eift in üOIem l5inne: verbis male accipere Ci, hOluinem verberibus acl necem üoel 3uricljten Ci, Antigomuu male acceptum coegit reclire bem er üoel mitgefpieIt ()atte N. II1. 1. mare acceptmn bM eingefcljhtcfte 0, eae res, quae sensu accipiuntur Ci, oculis, voltu Ci L, ut non solUlu auribus acciperetur, secl etiam oculis cerneretur N, aliquicl secunclis (pronis T) auribus günftigeß, geneigteß O'f)r leil)en L, @egf. sinistris auribus ungern 'f)ören L; accipite haec animis ne'f)mt 3U .peqen V, solacia ;;troftworte O. 2. stupet acci- piens sonitum pastor V, nostram mmc accipe men- tem (l2Ioficljt) V, elamorem L, volenti animo (gern) cle ambo bus B. 9J1it inbir. \}rage: accipe, qua ratione queas clitescere H 3. celeriter accipiebat quae traclebantur lernte, begriff N, ea pannu accepi Ci, haec accipi posse laffe ficlj oegreifen Ci; oee. mit 9J1obaloeftimmung: icl omen ita acceptum est L, ser- mones militum clurius C. 9J1it präbifatiuem ace. aliquiel omen Cu, aliquicl tamquam suum crimen T, beneficium contumeliam (aIß I5cljimpf) Ci. l2Iuclj verisi- milia pro veris L, rem proclig'ii loco, oraculi vice T, aliquiel in bonam partem naclj ber guten l5eite 'f)in Ci, aliquicl in omen L, procligimu T, contumeliam Cu ali3 ~oroebeutnng, I5cljimpf auffaff en. B I. praecepta C, veniam pro coniuge 0, lit- teras, mmtios Ci, praemia V. mie paffiue ~eb. ber l2Iußbrücfe fpiegeft ficlj in bem 'f)äufig ba1Jutretenben ab wieber: pecuniam ab aliquo N, hereclitatem a patre N, rem a maioribus eroen Ci. 9J1it abftraftem Doj. beneficiis ultro clatis acceptisque Ci, plausum Ci, voluptatem ex aliqua re empfinben Ci, nome11 9 accommodo (cognomentum) oenannt 1tlerben C1.t Ci. ~ef. oft (3ltt ~erwaItung üoertragen) oefommen: provinciam (hono- rem) Ci, Albam regenclam V; oee. in üOIem l5inn: vulnera, quae circmu patrios muros accepit V; im ~ilbe: accepit vulnus morte filii wurbe tief getroffen N, elaclem eine 91ieberIage, I5cljfappe erleiben = cletrimen- tum C, calamitatem N; clamnum H, oft iniuriam Uurecljt leiben, ab aliquo C. 2. signum tuba Cu, rem rumore C, reliquos cleos ne fama quielem acceperunt fennen fie nicljt eiumal tlom .pörenfagen C, sic a ma, ioribus (patribus) accepimus Ci, haec auclivimus, haec accepimus, haec legimus 'f)aoen wir ge'f)ört, wHfen wir Ci; ut cle Hercule accepimus wie uon.p. oericljtet wirb Ci. 9J1it folg. ace. e. inj. accipio patres icl aegTe tulisse L, ober inbir. \}rage: quae gerantnr, accipies ex Polione Ci; oee. usus ac clisciplina, quae a nobis accepissent C, artem a magistro O. ~gI. acceptus 3. accipiter, tris, 11'1. (tJoTf~ctlJmo(ogifd) an accipio ange(ef)lÜ, bgI. § 96) .paoicljt, \}aUe; sacer ales ag lIDei~fageuogeI V. accltu (bon * accitus ba~ 18erufetlj tJgf. accio) auf ben ffiuf, auf @e'f)ei~ V T. Accius, ii, m., L. oerü'f)mter ;;trag Her, um 170 geo., geft. um 100; adi. Accianus 3: versus Ci. acclämatio, anis j. 8uruf, fowo'f)f beifäUig aIß ta, belnb. ~on ac-clämo 1. 3urufen, ilufcljreien (lolienb unb tabefnb): ac- elamavere, ut legatione ea perfungeretur er foIfte T; mit ace. praeclie. si nocentem aclcIamaverant burclj 8uruf fcljulbig fpracljen T, aliquem liberatorem accla- mare aIß ~efreier aUßrufen L. ac-cläro 1. avi (cluro) flar macljen, offenoaren: uti tu signa nobis certa aclelarassis = acclaraveris L .1, 18,9. ac-clrnis, e (lnücffJilbung aUß accl'lno, § 76) ficlj anfe'f)nenb: accline iUglUll geneigt 0; mit dat. colla acclinia maID 0, arboris aclelinis trunco V; metaph. acclinis falsis animus 3ugeneigt H Bat. 2, 2, 6. ac-clrno 1. (* clino, gr. xUvw, got. hlains ,piigel, alJb. (h)lin8n (el)l\ell, § 15 \trnm.) anle'f)nen, 'f)inneigen: se ac1clinavit in illmn 0; metaph. castra acclinata tUlllulo angele'f)nt L, se acl causam senatus 3um l5enat IJarten, i'f)n unterftüllen L. ac-clivis, e (cllvus) anfteigeub, ficlj erIJe6enb: collis leniter aclclivis C; trames, limes O. matl. accllvitäS, tatis I Be'f)ne, fanfte (,l;r'f)eoung: pari ac- clivitate collis nascebatur C. ac-cola, ae, m. (accolo) I2Inwo'f)ner, 91acljliar: Oereris beß ~ereßtempelß C, eius loci in ber 91ä'f)e wo'f)nenb L; accolae fluvii bie 91ebenfIüffe TAnn. 1, 79. ac-colo 3. ui an ehlJaß wo'f)nel1, oenacljoart fein: gens illum locum accolit Ci, Macecloniam L, Pontum T. accommodatus 3, adv. e (adi. isol. pt. pf. pass. \Jon ac- commoc1o) I. angepa~t, geeignet, ~affcltD, fcljicfIiclj, ent~ f~redjenb: puppes ac1 magnituclinem fluctuum accom- moelatae C, clicere ael veritatem aclcommoclate ent, fprecljenb Ci, cletis veniam accommoelatam huic reD Ci, tempora clemetenclis frugibus accommoclata Ci. 2. metaph. geeignct,. gewacljfen: minime acl te conso- lanelum accommoclatus Ci, servus nulli serio mini- sterio accommoclatus T. ac-commodo 1. 1. anfügen, anlegen: clipeUlu acl clorsum Pl, coronam sibi acl caput Ci, tempus elefuit acl insignia accolllluoclanela C, la teri aclcommoclat ensem V. 2. metaph. anlJaffelt, naclj etwaß eiltridjtClt, anfcljIie~en: ael novos casus tempo rum novorum con- siliorum rationes Ci, in OlUllem eventmu consilia L, ael eius testimonium vestrum iusiuranclum euer Urteil al1fcljIie~en Ci, cliis effigiem uerIeil)en Cu, se acl rem p ficlj wibmen Ci. ~gI. accommoclatus. accommodus ac-commodus 3 (mücrbirbung au~ accomm'ldo, § 76) bi cl;J t. geeignet, :paff enb: vallis adcommoda fraudi V. ac-credo 3. didi @lanben fcl;Jenfen, grauben woHen: rex prima non accreclidit N; mit dat. tibi nos ad- credere par est H ac-cresco 3. crevi (cretus) 1. altttJacl)felt, ali3 .8u, wacl;Ji3 f)hqufommen: c1ictis factisqne ac1crescit fic1es geJuinnen !nertrauen L, in partem pretii emptoribus ac1crescebat (vectigal) T, trimetris ac1crescere iussit nomen iambeis Iie~ He gewiunen H Ep. 2, 3, 252. 2. anltJacljfw, 3unef)men, ficl;J mef)ren: in c1ies cl010res accrescere sensit N, ac1creverat agger pectori usque T, ac1crescente unda T. accretio, onis, f (aCC1'6ScO) .8U1uacl;J;3, .8nnaf)me: accre- tio et cleminutio luminis (uom monbe) Ci. accubitio, onis, f (accumbo) bai3 >plallnef)men CCba;3 ficl;J 3U ~ifcl;Je legen'): a. epularis amicorum Ci. ac-cubo, are 1. gelagert fein, Hegen: ferarum ma- xima inxta accnbat V, cac1us accubat horreis lagert im ®:peicl;Jer H; bicl;Jt. nemus accubat umbra ber .pain Hegt im ®cl;Jatten V. 2. oce. bei :!ifclje (anf bem ®pei[e[ofa) Hegen: homines accubantes in conviviis N Ci, qui tum accubabant bie anwefenben @äfte N. ac-cumbo 3. cubui, cubitum 1. Hcl;J legen, ficlj ru~ gexn: in acta (~üfte) cum SlUS accubuerat N. 2. occ. ön :!ifclje gc~Clt ('ficl;J regen') >prall nef)men: eoclem lecto Scipio et Hasc1rubal ac1cubuerunt L, Lacec1aemonii cotic1ianis epulis in robore accumbunt Ci; bicl;Jt. mit clat. epulis accmnbere divom teilnef)men V. accumulator, oris, m. ~nf)äufer: opum T. !non ac-cumulo 1. anf)äufen, auff)äufen; metaph. accumu- lat curas filia meas fteigert, erf)öf)t 0, maximus hic fastis accnmulatur honos wirb in reicl;Jftem ~na~e er, wiefen 0, animam nepotis c10nis überf)äufen V. accuratio, onis, f (accüro) ®orgfalt Ci Brut. 67, 238. accuratus 3, aclv. e (adi. isol. pt. pi. pass. bon accüro) 1. mit ~orgfurt altllgeaxbeitct: oratio, commentationes Ci. 2. fllxgfiifttg, genau, eingef)enb, aUi3füf)rHcl;J (nur bon ®ud)CI\): accuratior delectus L, belllll11 accura- tissime ac1ministrare Ci, accurate agere, scribere Ci, accuratissime accusare aufi3 ftrengfte N, accuratius agere cmu eo fcl;Järfer auftreten N. ac-curo 1. ®orgfaIt uerwenben: bouos aclcurare ad- c1ecet, culpam ut ab se segregent Pl Trin. 78. ac-curro 3. accurri, äHer accucurri f)in3u" f)eran, laufen, ~crbcictfelt: cmu sec1erem domi, accurrit Vene- rins Ci, accurrisse Romam clicitur Ci, illum ac1 praetorem quasi ac1 lauc1em accurrisse Ci, in sini- strnm cornu L, equo ac1misso l)eranf:prengen C, auxilio suis S; trans. iacentem ac1currere T; un, :perf. ac1curritur ab universis T. mau. accursus, us, m. bai3 .perbej" .per3ulaufen: populi T. accusabilis, e (accüso) fIagbar, beIangbar: turpitudo bie ben @egenftanb einer mage bilben fann Ci. accusatio, onis, f (accuso) 1. ~nnugc, SSefcl;Jwerbe, ~nfcl;Jurbigung: accusationem comparare, instruere, suscipere Ci; mit gen. subi. me Oatonis accusatio commovebat Ci; mit gen. obi. snbscribere accusa- tionibus Hannibalis SSefcl;Jwerben über .p. L; occ. Orispus accusationes cmu pl'aemio exercuit biente ali3 menun3iant T. 2. meton. 5!(nflugefcljrifi: quinque accusationis libri Ci. accusator, oris, m. (accüso) ~nfIäger (in ~riminal, facl;Jen; bagegen petitor in .8iuiIfacl;Jen). accusatorius 3, aclv. e (accüsatol') anfIägerifcl;J; al;3, wie ein ~nnäger: artificium accusatorium I2Xbuofaten, fnHf Ci, Latine me scitote, non accusatorie loqui icl;J rebe fIar unb übertreibe nicl;Jt Ci. ac-cuso (unb accusso) 1. (ad unb causa, jelllb. 3um ~l'o3ej3 (lringen, § 70) 1. gericljtHclj befungen, anfrugelt: eos 10 acer qui defenelere consuerunt, vieles accusare Ci; mit ,obi. accus:wit O. Antonium Ci. mit abl. Pario etsi crimine est accusatus wegen ber !not, gänge in >p. N; invicliae crimineaccusari auf eine gel)äfHge SSefcl;Julbigung f)in N;accusati sunt uno no- mine consulares untet gfeicl;Jem ~itel (!norwanb) Ci. SJJeit gen. be;3 !nergefJeni3: aliquem ambitus (ber I2Xmti3' etfcl;Jleicl;Jung), proclitionis, coniurationis, rei capi- talis N Ci. ~nit gen. ber ®trafe in ber O:onneI: capitis accusare auf \leben unb ~ob anfIagen N. ~ucl;J de veneficio, ele repetunclis unb immer c1e vi, inter sicarios wegen 9Jeeucl;Jelmorb(l Ci. ~bf)ängige ®älle: Lysandrum accusarunt, q uo cl sacerc10tes corrumpere conatus esset (weil) N; aber accusantibus Oyrenell- sibus violatum a Blaeso thesaurum T (ace. c. inj. a[i3 ~nf)aIt ber ~[age). 2. metaph. tubeln, ficlj bc~ fIagen, ficl;J bef eIJweren: si i el non me accusas Pl, in quo libro eius perficliam accusarat N, graviter eos accusat, quocl ab üs non subleveturC, regem teme- ritatis, consulem segnitiae L. Ace, es, j. CLt"r;) :pf)önirrifcl;Je ®tabt, f:päter Ptolemais ober Acca, j. St. Jean c1'Acre. aceo, ere (llgI. acer) fauer, fcl;Jarf fein. acer, eris n. ~l)orn (§ 10); coloribus impar nacl;J bem mafer bei3 .pO[3ei3 O. acer, acris, acre, aclv. acriter (;u aceo, ades, bgI. paciscor unb pax; gr. a"tq, i:i,,(?Oq, btid). ~cIj el). 1. f,),Ji~, fcljurf, fcl;Jneibenb; 2. metaph. (uon ®inne~wa~rneljmungen) fcljurf, burcl;J' bringenb, ftecl;Jenb, bei~enb u. a. m.; 3. (bom 9(alurefl) feurig, eifrig, fcl;Jneibig; occ. (in labernbem ®inn) fcljrllff, ItJUb, leiD cnfclj aftIiclj i I 4. (bom merftanb) f cIj I1rf, f cIj urffiltltlg i 5. (\Jon ~6ftraftem) fcljutf, flud, ~eftig, f)uft. 1. ferrum acre T unb bilbL acres stimuli VHT; prolept. acres arcus fcl;Jarffcl;Jie~enbe = gef:pannte v. 2. !nom @efcl;Jmacf: acris rapula fcl;Jarf H, stomachus fauer, uerborben H; @erucl;J: acerrima suavitas un- guenti burcl;Jbringenb Ci; meton. acres canes naribus mit fcl;Jarfer ®:pütfraft 0; @el)ör: acer SOlUtUS flamnae fcl;Jatfei3 ~ni[tern V; meton. acris tibia f)efIftimmig H; @eficl;Jt: acriter intueri solem fcl;Jarf Ci, acer sensus vic1enc1i Ci; meton. acres oculi Ci; @efül)[: acer ven- tus, flatus fcl;Jneibenb C~" tempestas raul) C, hiems H, sol fteeI)enb H; Enallage: acris solis potentia V, morsus doloris Ci; übertr. acer elolor bittet V, memo- ria fcl;JmerrrIicl;J T. 3. acerrimi viri praestans prn- c1entia energif cl;J N, acer rusticus eifrig V, viI' fortis et acris mumi Ci, milites acres, non infitiatores lenti Ci, potor fcl;Jarfet ~rinfer H, pocula aui3 benen fcl;Jarf ge3ecl;Jt luirb H, equus feurig V, acriter pugnare V; mit abl. loc. bellis, equis ac er im ~am:pf, 3U ffio~ V; locat. acer militiae im ~riege T; meton. acer voltus militis fam:pfe(lmutig H; ace. acer fugitor ein eifriger ~ui3rei~er Pl, vinc1ex ftreng Cu = a. iuc1ex Ci, acer hostis Bupalo Ieibenfcl;Jaftlicl;J H, pugna cmu acerrimo ac1versario Ci, acriter increpare Cu. !non ~ieren: leo acer grimmig N, aper wirb V, canis biffig Ci Ph. 4. viI' acerrimo ingenio Ci, acre iudicium Ci, me- moria fcl;Jarfei3 @ebäcl;Jtni(l C~, Ci, consilium fcl;Jarf' finnig Cu, acriter intellegere, acrius cavere H 5. SSef. non @emüti33uftänben: acer metus, amor V, stuclium Ci, oc1ium, cupielitas leibenfcl;Jaftlicl;J Ci; proe- lium, impetus, pugna, bellUln Ci, fuga f)illig V, acerrimo concursu im f)eftigften @etümmel N, aber acri militia im ftrammen ~riegi3bienft H, acerrima sen- tentia fel)r ftreng Ci, supplicium, tormentum graufarn, f)art Ci, lex lata est acerrima Ci, acerrüue virg'is caec1unt Ci, quae nox acerrima fuit ei3 gingf)art 6er i acerbitas 11 acies in jener ~lacl;Jt Ci; acrior annona l)öf)ere @etreibe:preife T; n. subst. isol. ridiculUlU acri fortius secat res \läcl;JetIicl;Jmacl;Jen fcl;Jneibet tiefer al(l bittere ®eIJätfe H acerbitas, tatis, j. (acerbus) 1 . .pcrfif)cit, .perbe: fructus magna acerbitate permixti Ci. 2. metaph. .piitte, ~trcllge, )8itterfeit, UnfreunbIicl;Jl'eit, ffiücfficl;Jg, lofigfeit: acerbitas imperii N, morum, legis, suppli- ciorum, iniuriae Ci, iambi SSiffigfeit Q; monitio acer- bitate careat Ci, humanitate vestra levatus potius quam acerbitate violatus Ci, hlClices c1electi ac1 spem acerbitatis Ci. 3. SSitterfeit, :!xuurigfeit: acer- bitas mei casus Ci, pristini temporis acerbitas N Ci. 4. ~rIl!tgfaf, (HCllD, ~ammer: in meis acerbitatibus lacrimas plurimas effuclisti Ci, omnes acerbitates, omnes c1010res perfelTe Ci. acerbo, are (acerbus) uerbittern; metaph. uerfcl;JIim, mern: formic1ine crimen V Aen. 11, 407. acerbus 3, aclv. e (lU acer, ugI. § G ~llllllerfllng unb § 46) 1. fauer, ~erfi, bitter; metaph. recitator luibetIicf) H; fri- gns rauI) H, vultus acerbi faurei3 @eficl;Jt 0; bicl;Jt. n.pl. [tatt aclv. (ug1. oswa ßAS:n:WV) acerba tuens mit I)erbem SSIicf V, acerba fremens bitter fnirfcl;Jenb V, acerba sonans raul) V. 2. nnreif, nn3eitig, unfertig: nolo acerbam (sc. uvam) sumere bie faure ~taube Ph; metaph. virgo unerwacl;Jfen 0, partus acerbi O:rüf)' geburt 0, impolitae res et acerbae unfertig Ci, fn- nus ftüIneitig V, acerbe indigneque mori Ci. 3. me- taph. rIlnf), ~art, unfreunbIicl;J, ftreng: acerbe (-ius, -issime) invehi in aliquem Ci, acerbe necare grau, farn Ci, qlUS acerbior, quis crudelior fuit? Ci, homo, hostis, lex Ci, mater acerba in suos partus O. !non 5!(6ftraftem: imperiUlu ftreng N, animi c1uriores acerbioresque Ci, oclium acerbissimum bitterfter Ci, poena, supplichll11, cruciatus, sententia Ci. !non ber ffiebe: vox acerba Ci, lingua L, facetiae frän, fenb: 'f)erbe ?fiorte' T. Subst. acerbus SSefrittIer H Ep. 1, 18, 95, quae probortllu ... non acerborum sunt C®auertö:pfe' Ci De 01'. 2, 43, 182. 4· fcljmexöUclj, betrübenb, bitter, trultrig: acerbus c1010r, iniuria, luc- tus Ci, spectaculum acerbum et miserum Ci, caec1es Ci. SSef. acerbe ferre mit U\1\wiffen aufnel)men, fcf)mer3Hrf) em:pfinben C Ci: c10lebam et acerbe fere- bam Ci. acernus 3 (acer) aui3 ~l)ornl)ol3. acerra, ae, j. ?fieif)taucl;Jfäftcl;Jen. Acerrae, anllU, f ®tabt in ~am:panien, j. Acerra; (s;inw. Acerrani, orum, m. acervatim (acervo, § 79) l)aufenweife; metCl}Jh. ge, btängt, bünbig Ci. acervo 1. (aC81'Vus) .paufen bilben, auff)äuf~n: Clll11U- los hominum L; metaph. acervatarum legum Cl1lUU- lus L. acervus, i, m. (eigtl. adi. au acus, aceris @etreibel)iilfe, ®preu, bann subst.) 1. ®etrcibe~ultfClt: frumenta in acervis sunt C, acervus ex sui generis granis (effi- citur) Ci, a. farris O. 2. metaph . .pultfe: sarcinas in acerynm conicere L, a. annorum C, caesormu, morientum 0, civil1ln insepulti acervi Ci, a. mllU- morum Ci, aeris et auri H, acervi scelerum ge, I)äufte !nerbrecl;Jen Ci. 3. oce . .pultfenfcljflt~ (OW(!si7:'f)S): ratione ruentis acervi H Ep. 2, 1, 47. acesco 3. acui (incoh. öll aceo) fauer werben H Acesines, is, m. O:(u~ im >penbfcl;Jab, j. mfcl;Jenab Cu. Acesta, ae, f. ('.A"E(17:r;) aItet 91ame non ®egefta. Acestes, ae, m. ~önig in ®i3iIien, @rünber uon ~cefta. acetum, i, n. (8uhst. isol. pt. pi. pas8. bon acesco, sc. vinum: rauer geworbener .'ffiein, got. akeit) ?fieineffig, (S;f' Hg; metaph. Italo perfnsus aceto bei~enber ?fiill, '\lauge' H Sat. 1, 7, 32. Achaemenes, is, m. Il([)n bei3 :perHfcl;Jen ~önig(lf)aufei3, @ro~uater bei3 äItern 0:ljrni3; acli. Achaemenius 3 :perfifcl;J, :partf)ifcl;J 0 H; patronym. Achaemenides, ae, m. ('.AXIXt,UEvtO'I') 3ur :perfifcl;Jen mljnaftie gef)örig, IlCcl;Jämenibe; bei 0 V nomen pT. einei3 @efäf)rten bei3 übL)ffeu;3. Achaeus 3 ('.AX(u6q) acl;Jäifcl;J. !non ben äIteren SSewoI), nern be;3 >pelo:ponne;3 wurben bie Achaei, orum, m. burcl;J bie borifcl;Je ?fianbernng teiIi3 nacl;J ~Ieinafien ge, trieben, teiIi3 an bie 910rbfüfte gebrängt, bie feitbem Achaia, ae,j. (sc. terra; Acha'ia 0) l)ei~t. ®eit 146 «(S;rob. uon ~orintI) be3eicl;Jnet Achaia bie römifcl;Je >pro, uin3 CSlrieeI)enlanb nörblicl;J bii3 nacl;J ~f)eff alien; balJer aueI) Achaei bie (s;inw. uon gan3 @riecl;Jen{anb Ci; bie griecl;J. ~oloniften am ®cl;Jwaqen ~neere 0 Pont. 4, 10, 27. Acha'ias, ac1is, f. ('.Axa'iaq) l1llc1 Achals , iclis (AXa1~) acl;Jäifcl;Jei3 (?fieib ober \lanb, rVYfj, ri) O. Acli. Acha'icus 3 (AXa'i,,6,) acl;Jäifcl;J, gtiecl;JifeI). Achl- vus 3 (au~ biaIeft. 'AXIXd6q, § 43) acl;Jäifcl;J, griecl;Jifcl;J 0; pl. subst. AchlVi, orum (gen. Ach1vom V) m. bieI)t. bie @riecl;Jen nor ~roia; ®:pricliw. quic1quicl c1elirant reges, plectuntur Achivi ber o:ürften ~otf)eit bü~t bai3 !noH H Ep. 1, 2, 14. Achates, ae, m., acc. en, vae. unb abl. e @efäf)rte bei3 IiXnea;3. " Achelous (oos), oi, m. ('.AXdwoq) .pau:ptffu~ I2Xtolieni3, grö~ter O:lu~ @riecl;Jenlanbi3, j. Aspropotamo; :per, fon. ali3 O:lu~gott 0; acli. AchelO'ius 3 (LtXEÄW'iOq): cornua 0, pocula V = uoH O:lu~waffer, Oallirhoe bie ~ocl;Jter bei3~. 0; ba3u Achelois, idis, f. unb Ache- lOlas, adis, f. ('.AXEÄw'L~, '.Axdw'iaq) ~clieIoUi3tocl;Jter; meton. ®irene O. Acheron, ontis, m., acc. onta, ontem ('.AXE(?WV) 1. O:lu~ in (S;:pirui3 L, j. Gurla. 2. 0:1. in SSrnttium L. 3· 0:1. in bet Unterwelt (nacl;J 1.), über ben bie !nerftorbenen fellen mu~telt' meton. bie UnterweLt: perrupit Acheronta Hercul~us labor H, Acheronta movebo bie 9Jeäcl;Jte ber Unterwelt V. 2'Cltere O:orm Acheruns, untis, m. (feIten f.): ab Achenmte reclimere aui3 ber Unterwelt erIöfen N; aber aelvenio Acherunte Ennius; locat. Achen1llti in ber U. Pl; Achen1lltis OStit1ll1 c.pöHen, toX:> ftinfenbet:ort Pl Trin. 525. Acli. Acherusius, ärte~ Acherunsius 3 ('.AXE(?OVt1tOq) I. 3um 0:1. ~. ge, l)örig: aqua L. 2. 3ur Untenuelt gef)örig: Acherunsia templa Orci traurige ffiäume bei3 Illcl;Jeron Enni~,s. Acherontia, ae, f a:pulifcl;Je(l O:elfenneft füblicl;J uon Venusia, j. Acerenza H Achilles, is, m. gen. aucl;J Achilli, Achillei u. nam. Achilleus H clat. 1, acc. em l1llc1 ea, voc. e, abl. e ('.AXtUEV" § in) ~oI)n bei3 >pefeUi3 unb ber 91ereibe ~f)etii3; metaph. alius iam partus Achilles ein iugenbIieI)er .peIb V. ma3u acli. Achilleus 3. ('.AxtUEW'); patronym. Achillides , ae, m. ('.AXtUEt01jq) l)1acl;Jfomme bei3 ~cl;Jmei3 O. AchlvuS s. v. Achaeus. Achradina, ae, f. (nid)t -lna, l1gl. '.Ax(?aow~) bai3 be, beutenbfte ®tabtuierteI uon ®ljrafui3 Ci L. Acldalia, ae, f ('.A"toaÄtIX) l)1ame ber !nenui3, angeb, Iief) uom OueH Acic1alia in SSöotien, bem SSabeort ber @ra3ien V. acidus 3 (aceo) 1. faltet: sorba V. 2. metaph. ItJtberUcIj, riiftig: quoc1 petis, ic1 est invisum acidum- que H Ep. 2, 2, 64. ades, ei, f. (bon aceo \1.1ie ser-ies, spec-ies) l-~~iirfe, ~cljltctbe i metaph. .. 1 . I. 1. 5!(ngcnfcljiitfc, ®el)fraft; bilb1. ®ciftcllfcljiitfej· ·1 2. meton. )8.Ucf i 3. IjJlt,),Jiffe i I 4. syneccl. 5!(ltgc. Acilius I , TI. 1. (bie ®d)neibe be~ .pem~) GdjIttdjt1htic, GtljIadjt~ rci~c i 2. synecd. GdjIadjtorhmmg, .peer, :tru~~en; 3. meton. GdjIadjt, iYeIbfrI)Iad)t. @runbbeb. acies gladii C~t, falcis V, se curium Ci; synecd. stat ferri acies bM fd)neibige @fen (l5d)wert) V; b iI b 1. acies auctoritatis hebescit Ci. 1. 1. stupet insanis acies fulgoribus H, aciem oculorum praestring'ere bienben Pl; metaph. aciem ingenii (animi, mentis) praestringere ben fd)arfen @eift UIenben Ci, animi acies obtusior gefd)wäd)te @eifte!3' fd)ärfe Ci. 2. aciem in omnes partes climittere 0; bid)t. steliarum acies bM SEIinfe1k Tl: 3. acies ipsa (?!'CugapfeI), quae pupula vocatur Ci. 4. sanguineam volvens aciem bM UIutunterIaufene Tl: 11. 1. prima ac secuncla ades C, cluas acies ho- stem propulsare, tertiam opus perficere iussit C. 2. acie triplici instructa l5d)lad)torbnung in brei mnien C, agmina potius quam acies el)er in 9J1arfd), fteHung al!3 in I5d)Iarl)torbnnng L; acies peclestris iYuji, truppen Cu, concurrunt Tyrrhenae acies V; bi d) t. acies Volcania iYeuermeer Tl: 3ur l5ee: navimn acies N. 3. in acie cececlit Ci, exercitum in aciem proclu- cere N, acieclimicare L (in acie C), aciem complere bM I5d)Iad)tfelb Cu; b iI b 1. philosophi in aciem non saepe proclelrnt laffen fid) nid)t in S{ampf ein Oi. Acllius 3 91ame einer pIeb. gens mit ben iYamiIien Balbi unb GIabriones. SEef. 1. lVI'. Ac. GIabrio, tr. pI. 201, aI!3 cos. 190 l5ieger über 2Xntiod)u!3. 2. O. Ac. GIabrio, [5erfaffer eine!3 gried)ifd)en @efd)id)t!3bud)!3 über ben 2. punifd)en S{rieg, um 156. 3. M'. Ac. GIa- brio, cos. 67. aClnaces, is, m. (pcrfifcf) ber mebifd),perfifd)e S{rumm, fäbd: aUtValliflS IIc:QrJtuoV sltpoS Herodot; Mec1us acinaces C~t H acinus, i, nt. SEeere, bef. lIDeinbeere. acipenser, eris, m. ein iYifd), 'l5tör', tlon ben ffiömem fel)r gefd)äl1t. .. Acis, ic1is, m., voc. Aci 0 ('Axl,) iYIüjid)en. am ~Ctna, j. fiume cU J aci; in ber l5age pirte, Biebl)aber ber @alatl)ea O. aclys, yc1is, f (&yxvU,?) fIeiner lIDurffpieji mit einem I5d)Ieuberriemen Tl: aconlton unb aconltum, i, n. (~\v. &X6VlTOV) ~ifen9ut; synecd. Inric1a aconita @ift O. ac-(ad-)quiesco 3. quievi 1. aur ffiul)e fommen, altilru~clt: reseclit, ut si lassituc1ine cuperet acquie- scere N, in lecto Ca, sonlllO C~t; occ. [terben, Cltt~ fdjlafen: anno acquievit septuagesimo N. 2. me- tapk. ffilt~e I)aben: res familiaris ac1quiescit wirb nid)t angegriffen L. 3. fidj bei etwM fict1tI)igcn, mit etwa!3 3ufrichcn fcin: morte Oloclii Ci, parva spe ac- quiescit L; occ. fro~ [ein, fein @{ücr in etWM fin, ben: in lrnico filio Cu, in tuo ore vultuque ac1- quiesco Ci. ac-(ad-)qulro 3. qUIslvi, qUlsltus (quaera, § 43) 1. ha3u ctwerben: mihi quicl est quocl iam ael vitae frnctum possit aclquiri Ci, ut aliquic1 ac1quireret einen [5orteil 3iel)e C, fama vires ac1quirit eunclo tlermet)rt, gewinnt gröjiere S{raft Tl: 2. erwerbcn, gewinnen, fid) tler, fd)affen: (militum) favorem largitione et ambitu male ac1quirere T, ac1quirenclae pecuniae iter @eIbetltlerb T. Acraeus 3 (&x(la,o,) auf pöl)en tlerel)rt, !Seiname be!3 ~uppiter unb ber ~uno L. Acragas, Acragans s. v. Agrigentum. acriculus 3 (demin. bon äcer) etwa!3 l;iSig; subst. ille acriculus ber fIeine pi!lfopf Ci. Acrisius, ii, 1n. ('.Ax(!tawr;) 150l;n be!3 ~(ba!3, S{önig von ~XrgO!3, [5ater ber :nanae; adi. Acrisioneus 3 12 actito ('.Ax(!LauhvElo,): arces bie !Surg tlon 2Xrg0!3 0, coloni argitlifd)e 2XnfiebIer V; patranym. Acrisioniades, ae, m. ('.Ax(llalwv~M11') QSerfeu'3 aI!3 ~nfeI be!3 ~C O. acriter s. v. acer. . acroama, atis, n. (~\v. &x(l6afla bon aX(l0Eia[}a,) 1. ba!3 @el)örte, S{unftgenuji, ~ortrag, quocl acroama aut ctilus vocelll libentissime aucliret Ci. 2. meton. ~or~ tragenDer, WCufifer, l5änger, [5odefer u. bgL: non aliucl acroama quam anagnostes N, non solum spectator secl actor et acroama Ci. Acroceraunia, örum, n. (TlX '.AX(!OXE(!C(7Jvla) [5or, gebirge in ~pirn!3: infames scopuli Acroceraunia H; tlgL Oeraunia. Acrocorinthus, i, f CAx(!ox6(!w[}o,) bie !Surg tlon S{orintl; L. acta, ae, f (~\v. &xr~) gUftc, Gccgeftahc: in acta cmn suis accubuerat N, in acta cum mulierculis iacebat ebrius Ci; OCC. Gtranhfebm: istorum actae et vo- luptates Ci, istius acta cOl1ll1lemorabatur Ci. ?!'({!3 nomen pr. Acte, es, f after 91ame tlon ~(tma; acli. Actaeus 3 ('.Axrat:o,) attifd) 0; in Actaeo Aracyn- tho V (tlieH. appeHatitl: ba!3 S{üftengebirge 2Xr., tlgL Aracynthus). Actaea, ae, j. 0 unb Actias, aclis, f ('.Axr ux,) 2Xtl;enerin V. acta, örum, feIten sg. actum, i, n. (subst. i801. pt. pf. pa88. bon aga) 1. :tafclt, lIDerfe: acta cleos mUll- quam mortalia falhrnt 0, acta Herculis 0, patris Q, ficleliter acta S. 2. OCG. [5erfügungen, ~etorbltltltgen: acta Oaesaris confirmata sunt a senatu Ci, acta convellere, rescinclere rücrgängig mad)en Ci, proprie clici potest actum eius Ci. [5on ben S{aifern: Tibe- rius in acta sua iurari non permisit bie 2Xufred)t, l;aftung ber [5erfügungen befd)wören T. 3. meton. GCltat~~rotofoIIe, Iunius Rusticus conponenclis Im- trum actis clelectus aur [5erfaffung ber l5enat!3proto, foHe T. 4. srage!3d)ronif, 2Xmtilbfatt, sragbIatt: pu- blicis actis perscriptum ftanb in ber 3eitung T; acta populi, acta cliurna, cliurna urbis acta T, acta ur- bana, urbanarum rerum Ci. Actaeon, onis, m., aCG. ona ('.Axratwv) ~'ltfeI be'3 S{abmu!3, 150 l)n ber ?!'Cutonoe O. Actaeus 3 s. v. acta, ae. Actiacus 3 s. v. Actium. Actias s. v. acta, ae. . actio, önis,f (aga) 1. 2Xlt0fU~ru1tg, ~midjtltng. 9Jm gen. abi. actio illarmll rerum Ci, gTatiarum actio :nanffagung Ci. 2.:nQi3 srun, '!ätigfett, .panhfnng, motus et actio clivina Ci, aclhibencla est actio man muji tätig fein Ci, suscipere actionem Ci; mit gen. s1,tbi. eius actiones Unternet)mungen Ci, actio vitae :praftifd)e!3 ~eben Ci. 3. occ. a. öffentIid)e panblung, 2Imt01janhfltng; pl. 2Imt0fU~rltltg: tribuniciae actio- nes L; Gracchorum actionibus nobilitas obviam ierat il)ren Umtrieben S, actiones suas scriptis man- clare Ci. b. Glcridjtilbcr~anhfltng, I,J)rD3e~. [5on ber ~(nnage: peclrniae civili actione et privato iure re- petlrntnr Ci, tu actionem instituis belangft il;n Ci, actionem percluellionis intenclerat eine S{Iage anf .\Jod), tlerrat Ci. [5on ber [5erteibigung: actio maximae cau- sae clebilitatur loco bie qsroaejifül)rung Ci. @ana an, gemein: inquieta urbs actionibus T. 4. meton. SHageformcI, QSroaejitlerfal;ren: illa actio: 'ope consi- lioque tuo furtmll aio factum esse' Ci, (legis). ac- tiones QSr03ejitlorfd)riften Ci. 5. ~fagmdjt, ~rIaubni!3 3ur S{Iage: leg-atus actionem se claturmll negavit Ci, actio perit L. 6. S{(agerebe, magefd)rift: actiones Verrinae gegen [5erre!3 Ci. 7- srermin: xv viri prima actione non iuclicaverunt Ci. actito 1. (SDoppelfreqnent. 0011 aga) tlieI betreiben: multas privatas causas Ci, mimos barfteHen T. Actium 13 Actium, ii, n. [5orgebirge am 2Xmbrafifd)en ~ufen r;tit 2X:poHotempeI, I5d)Iad)t 31; aum 2Xnbenfen an btefen I5te~ erbaute 2Xuguftu!3 bafeIbft bie gIeid)namige I5tabt. ~atl. ad~. Actius 3: belia, litora, Apollo V; Actlacus 3 ('.Axuax6,): froncles apoIlinifd)er ~orbeer 0, legiones bie bei 2X. fod)ten T. actor öris m. (aga) 1. :trciber: Tirynthius pirt (peraire'3) 0, pecuclmll O. 2. ~arftcIIer,. 2Xuffül)rer: suorum carminum actor L; acc. I5djanf~tefcr: actor stetit in scaena H, actoris partes chorl:s clefenclat er vertrete einen l5d)aufpieIer EI. 3. ~emdjtct, [501(, aiel)er, ~eforgcr: dux, auctor, actor illarmll rerum fuit Url)eber unb 2Xu!3fül;rer Ci, auctorem actoremque ha- bere aliquelll al!3 !Seiftanb in ffiat unb srat N. 4. gIäger: accusatorem pro actore et petitore appello Ci; aCG. l5ad)waIter, 'iYUrf~red)er: actor hic clefensOl:- que causae meae Ci. 5. ~ermögmilberwaUcr: TI- berius mancipari sing-ulos actori publico iubet ffient~ meifter ber I5taat!3bomänen T. Actor, oris, m. (''.Axrw(!) 1. [5ater be!3 9J1~nö~iu!3, @ro~, tlater be!3 qsatrofht!3. !Seibe bal)er Actorldes, ae, m. ('.AXTO(!{0'l') 91ad)fomme be!3 ~. 0: 2 .. ~ater ber WCe[, fenier ~Urt)tU!3 unb S{teatu!3, bte bet 0 g[etd)fa[f!3 Acton- clae, arum, m. I)eijien. actuarius 3 (actus) Ieid)t au treiben, fd)neH: navigium (navis) GdjncIIfcgIer. actum s. v. acta, ÖrUlll. actuosuS 3, aclv. e (actus) tätig, wirffam, tloHer srätig, reit: virtus Ci. actus, ÜS, m. (aga) 1. ball :treiben (be~ [5iel)!3): p~- cuelum actus 0 feram aelmonitu, non actu mflectere C~. 2. ~ewegnng:' fertur in abruptmll magno mo~~ im- pro bus actu in gewaltigem I5tuq V; occ. a. gor~er~ bewegnng: actus corporis Ci, venit spectabilis actu 0; b. GlcberhenWieI: carminum imitanclorum acü:s bem ~n9aIte ber @ebid)te entfPted)enbe!3 @eberbenfpteI L, histrionum actus Q. 3. meton. ~arfteIIltug: a;ctus fabellarum L. 4. 2btf3ltg, 2m: neve minor neu sit quinto proc1uctior actu fabula fünfaftige!3 l5d)au, fpiel H, non solum unum actmll, sec 1 totam fabulal~ Ci; metCtph. 2Xbfdjnttt, sreH: (vitae) extremus actus C~. 5. ,palthIung, :tat: hic restat actus,. in hoc elabo- ranclum est Ci, felices, quibus haec IpSO cognoscere in actu contigit 0; acc. a. öffentIid)e srätigteit, ~crttfil~fftdjtett: inter meclios rerum actus Q; b . .patth~ Inngilwcifc: actmll, quem clebuisti, secutus es ent, fpred)enb, rid)tig tlerfal)ren Pli Epist. 10,97, 1. actutum (adv., eigt!. n. O. *actutus 'tätig', ba~ bon actus, üs abgeleitet ift, wie astütus 'fiftig' bon astus 'l1ifn im 2Xugenblirf, auf ber I5teHe, fogleid), fofort, aI!3baIb. aculeus, i, nt. (subst. isol. adi. Uon acula '91abeC) Gtad)~I: a. apis Ci, sagittae qsfeiIfpil1e L; metaph .. (bef. tu: pl.) aculeos habuisti in me reprehenclenclo. C~, aculel orationis I5tad)eln Ci, ille pectus punglt aculeus 150rge Pl; occ. haec acl milmos stilllulanclos aliquem aculeum habent I5porn L; aculeos relinquere in animis tiefen~inbrucr Ci. acumen, inis, n. (acua) 1. G~t~e.: lignum sin.e acumine l5d)aft (ber ~anae) 0, aUSplclUlll ex acmm- nibus günftige!3 ,omen, wenn bie ~anaenfpil1en iYunfen fprül)ten (~Im'3feuer) Ci, rostri, cligiti, cauelae, mon- tis O. 2. metaph. Gdjarfftnn, l5d)ärfe, lIDi~: in- o'enii N clialecticorum Ci, (Romanus) GraeCls acl-~ovit a~mllina chartis feinen I5rl)arffinl1 H 3. I5pil1' finbigfeit, ~niffe, nota meretricis acumina H .. acuo 3. aClil (acütus) (acus, acies, acer) 1. fdjarfcn, f~t~clt, We~clt: aucliet cives acuisse fe~Tum ~ gl~­ c1ios Cu L sagittas cote H, clentes 111 proelm T~. 2. metapj~. f djärfClt, iificn: non ing'enii acuencli causa cleclamas Ci, lingualll H, mentem acuere et ad o btunclere Ci. 3. antreiben, amcgcn, aufrei3cn: illUlll acuere hos fallere Ci acl cruclelitatelll te acuit oratio 'eorum Ci, qual~ (Allecto) llrno hisacuit verbis V, ignaviam anfpornen Cu, lupos acuunt ba- latibus agni V CUl'is acuere mortalia corcla quä(en V, primos furore~ Tl: 4. \)crmcfjtCn, er~ö~en, fteigern, berftädcu: acuunt llletmll mortalibus V, .curam aCl:ebat L, acuere stuclia populi L, lVIartem bte S{ampfgter V, iras rumoribus Tl: acus, üs j. (og!. axt, '®pif2e') 91abeI: vulnus acu punc- tum wie ein 91abeIftid) Ci, acu ping'ere ftiefen 0 V. acutulus 3 aiemIid) f:pi1lfinbig: conclusiones Ci. Demin. tlon acutus 3, Ctdv. e (adi. i801. pt. pi. pass. Uon acuo) 1. ge, fpil1t, gefd)ärft, wt~, fdjarf: sucles .C, felT:llll H; aI'3 [tänbige ~igenfd)aft: cuspis contI V, spmae V, nasl1s Pl, anres Satyrorum H; tlon 91abeIbäumen: pinus, cupressus O. 2. metaph. (Don ®inne(\\valj:< neljl1lnnnen) fdjarf. [lom @efüI)I: gelu acutum fdJ!let, benb H sol fted)enb H; @el)ör: acute sonare C~ = acutulll' resonare H, vox 0, striclor 1)0 rl) , frl)riH H, sonus :ni'3fant Ci (@egf.: gravis vox !Saji), hinnitus burd)bringenb V, tinnitus 0; überfragen: eernis ~cu­ tum bn fiel)ft fd)arf H, acutae nares fd)arfe (feme) 91afe H; tlg1. populi Romani oculi acres atque ac.uti Ci. 3. (born @eifte) fdjarfftltltig, wil1ig: acute cogltat:llll geifireid)er @ebanfe N, acutus acl frauclem tlerf d)mtl1t, :pfiffig N, hominum genus nilll~~ acu~mll et SUSPIClO- sum Ci multa acuta et subtilla C~, acute collecta crimin~ Ci. 4. acc. ~cfttg, afut: acutus morbus l)iSige!3 iYieber H; üb edr. per acuta belli burd) bie rafd)en lIDed)feIfäHe be!3 S{riege~ H Od. 4, 4, 76. Acylla, ae, j. 15t. in !Sllcracium L. ad (bialeftifcf) ar, urfprlingliclj rooljl *at, bg!. at-avus; got. at) 3lt, an. A. ~autIid)e!3. ~ie :nialeftform ar (nihil ar me LUGili1.ts) aud) in ar-cesso, ar-biter. ~lt ber 3n, fammenfel1ung meift afiimiliert, f. § 33. B. ~CbtlerbielI (in ber 3ufammenfel1ung) bebeutet e'3 1. au, an' 2. bei [5erben ber !Sel1:legung: auf .. l)il1, I)in au, I)~r au; acc. (abbititl) ba3u, überbie!3, barauf; 3. bei [5erben ber ffiul)e: babet, an, baneben; 4. me- taph. 2Xnnäl)erung unb SEeginn beaeid)nenb: an; 5. un, gefäl;r, faft; fiel;e 0. III. 1. 1. acllilnnio, aclmiror, aclhortor, aclversus, arripio u. a. m. 2. acleo, accuno, aclequito, aclmoveo, ael- venio aclvoco' acc. aclclo, aclclisco, aclicio. 3. ael- iaceo' asta 'aclhaereo. 4. aclamare Iiebgel1:linnen; aclaeque nal)eaU gIeid); aeleclere anfreffen; aclurere anbrennen 11. a. m. C. qsräpofitioneII beim 2XUufatitl. I. räumIid): 1. 'lIDol)in': gegen ... ~ilt, nadj ... 1)in, 3lt, ttadj, altf ... I)ht; occ. a. (bei ®t?btnall1e~\) in Dic Glcgcltb; b. (3um Grnbpunfte) bt(J 3lt, btil ; an; . 2. 'lIDo': an, bei, ltalje alt; acc. a. (bei ®tabt- namen) in hcr UmgcgeltD; b. (fcf)einliar =) in, attf, alt, 3lt. TI. aei tri d): 1. sr e t m i n e angebenb: 31t, alt ; 2. 3iele: btil 3lt, fiiil an; 3. 3eit:punfte ungefäl;r beaeid)nenb: gegclt, ltm; 4. bie 3 eitb auer beftimmenb: aUf, fUr. III. 3 a I) I unb 9J1a ji b efti m menb: 1. gegclt, alt, u1tgcfä~r; 2. fii0 3lt, fit(j altf. ad 14. adaequo 2luf anbere lBeIJiel)ungen übertragen, u. BIn. 1. fi na {: ~U, für; ace. in be3ng aUf, Üt 9lüd" ficljt aUf; 2. faufal: auf, ütfDlge, naclj; 3. mobal: gcmä~, naclj; ace. gleidjfteHenb: 1I ucbelt, im ~ergfeiclj mit; 4. abbitin: ba~lt, neben, 3lt, au~cr. 1. 1. Sunädjft bie blojie ffiidjtung anbeutenb: manus ad Oaesarem tendit C, recessit acl auroram 0, cla- morem acl aethera tollit V, ea pars vergit ad sep- tentriones C, ad meridiem N, ad orient em solem spectare C, ad sonitum vestigia torsit in ber ffiidjtung be~ 6djalf~ V, ad OHmes partes nacf) aUen 6eHen C, quem acl finem bi~ wie weit C Ci L, ad infimum nadj nnten C. :1:lal)er: proficisei ad emll C, postqual1l acl aequora venit V, ad genitorem imas Erebi clescen, dit ad llillbras Y. 9JCerfe bef. legiones ad hostel1l clucere CL, ire ad ho stern gegen ben iYeinb L; pass. ad hostel1l venitur N; librul1l ad aliquem mittere jemb. 3ufenben = bebi1Jieren Ci; bal)er liber ad Rho- dios de Manlii rebus gestis an bie ffil). (gefdjrieben) N, lYl. Tulli Oiceronis de senectute liber ad T. Pom- ponium Atticmn Ci; occ. a. ad Genavam pervenit C, a Salonis ad Oricum venit C, ad Oapuam pro- ficisei Ci. b. ab imis ung'uibus usque ad sum- mllill verticem Ci, extenclere agmen ad mare C~t, cinctae ad pectora vestes 0, urbs ad sohun cliruta Cu. 2. sepultus est ad quintUln lapidem N, sur- git ad hos nor, unter biefen 0, ad me fuit war bei mir (auf lBefudj) Ci, ad S11111n l1laneat patrem Pl, ad pa- rentem, iuclicem, populum nor, adest ael aras V, acl impeelimenta pugnatllill est C, acl Hispaniam esse C, pilum elucere acl Oaesarem im .peere be~ (L C, acl eius pecles iacet Ci, ael villam alere Ci. :'rlal)er fuq victoria ael Oannas, proelium acl Trebiam L, ficlus acl limina custos Y. Unb fo fiere acl superos auf ber Oberwelt Y, nomen acl omnes nationes sanctum C, gloria acl posteros T. 2lI~ iYadjltlort bient: ad urbem esse (manere, remanere) cDor ber 6tabt DerltleHen' Ci, nom iYelbl)errn, ber uor ber 6tabt (minbeften~ mille passus) rampieren muji, ba er im lB~ise be~ imperium bie lBaml' meile nicf)t betreten burfte. 60 fagt man audj ad lunam YH ober acl lmnina hmae ° beim (im) 9JConb, fdjein, acl hlillen bei Bidjt Ci, ael tibiam (acl tibi- cinem) unter iYlötenf:pieI, 3UX iYlöte Ci, ad vinum beim @ein Ci; occ. a. ad Alesiam castra fecit Ci. b. ad clexteram, ael sinistram (sc. mamull) redjg, Iinf~, ad forum auf bem iY. Ci, ael omnia eleonull templa Ci, ael aeelem Felicitatis Ci. :1:larau~ mit ~Hi:pfe: acl Oa- storis, acl Bellonae im :rem:pel Ci. 11. 1. acl aelventmll imperatorum elecesserant bei N, acl praestitutam (certam) cliem Cu, acl eliem (clictam) Ci, acl tempus crur (redjten) Seit C Ci, acl clecem l1lilia annonUll in 3el)ntaufenb ~al)ren Ci. 2. acl senectutem vixit N, ab hora septima a cl vesperum pugnatllill est C, ad postrel1lum 3uleSt. C, ael finem servati amores 0, acl icl (hoc) tempus bi~ jest = acl icl alOC) L, acl solis occasum CV, ael noctem Cu, ad multam noctem bi~ tief in bie 91adjt C, ad nostram memoriam bi~ auf unfere Seit N. 9JCeift mit usque nerbunben: usque ad extremam aetatem ab adu- lescentia N, usque acl septimUlll cliem N; ugI. usque unb aelusque. 3. acl meridiem, ad mediam noctem Ci, ad hiemem S, ad extremam orationem gegen (am) 6djluji ber ffiebe C; acl extremul1l, postl'enlllill, ultimllill 3ulest, fcf)IiejiIidj. 4. acl exig'Ulull tempus Ci, ael paucos dies auf ein :paar :rage Ci, ad tempus auf Seit (b. l). uidjt bauernb) Ci. II1.t. ~n biefer [lerltlenbung audj abuerbien: oe- eisis ad homimull. milibus IV ungefäl)r C, acl eluo- rum milium numero ceciderunt C. Öfter:p fä:p 0 f, homines ad quincleeim Ci, familia acl .JlOminum mi- lia X C, equitatus ael numenUll quattuor milium C, oppida mlillero ad. XII C. 2. obsides ael numerum miserunt bi~ 3ut beftimmten Sal)I = uoHiräl)Iig C, ad LXXX pedes Cu, ad partem dimidiam 1Jux .pälfte L, ad plenum noU H; bUbI. ael necem eaecli bi~ 1Jum :robe Ci, ael interneeionem Cu; oft in abDerbiellen 2lu~brücl'en: ad ultimum, extremUlll auf~ äujierfte. 6el)r oft ad unum omnes C (naves ael unam Olllnes C) caUe bi~ auf ben lesten' (unb audj biefen nodj; affo) in~gefam1. [lgI. acl assem perclere H, ael nummum convenire bi~ auf ben lesten .pelfer Ci, exosus acl unmll Troianos bi~ auf ben lesten 9JCann V Ci, ael verbUlll ecliseere wörtIidj Ci. IV. 1. exereitus contrahitur acl bellmll Aegyp- tium N, ire ael solaeia um ilU tröften 0, quocl acl pernieiem fuerat cogitatum, acl salutem convertit N, regem acl supplicium reposClmt Y. 6eI)t oft mit ace. gerund. ael quocl bellum gerendmll praetor factus 3ur iYül)rung N, pertinere ad effeminanclos anbllos irHr [lerltleidjIidjung C. 9J1eift geftüst burdj aeZiectiva: ael omnes res aptus C, promptus acl arma 0, iu- venei fortes (tüdjtig) acl aratra V, natus, paratus, utilis ael Ci, aemulus ad eleterrima T; ober verba: acl id missi erant L, acl iel factum C Ci, acl id ipsum factum eigen~ bailu L. 6eHen alfein: res quae slmt acl incendia ilu . . . bienen C. [lgI. bie ffieben~arten nihil ael me! qnicl id ad me? (sc. pertinet) ltlM gel)t midj bM an? !So bef. irHr I2lngabe eine~ @efdjäfte~, für ba~ man beftimmt ift: servos acl remmll clare al~ ffiu, berer L, biiugi ad frena leones anfdjirrbar, ge, 3äl)mt Y; occ. meift bei adi. ad motus concursusque leviores N, rudis acl aliquiel CttL, hoc impedimento est ael pugnam C, viI' ael cetera egregius L, infrac- tae acl proelia vires V; tutus ad ictus L, ad hono- rem antecellere Ci, disputare acl aliquicl über Ci. 2. ael haec respondit C Ci 0, ael voeem (clamol'em) coneurrere CV, acl imperatum C, acl verba revo- eantis resistit 0, acl nutllill Cu C, ad eius conspec- tllill Ctt, ael famam belli legiones conscribere L, ael spem veniae se eleclerunt in ber .poffnung auf L, ad nomen Thisbes OClllos erexit 0, acl illorum preces auf illre lBitten L. 3. ael praeseriptllill ag'ere C, ad normam Ci, ael certUln ponelus C, ad Inmc (eunclem) moclum folgenbermajien (gleidjermajien) C; oft quem acl moelmll wie; ael naturam naturgemäji Ci, ael arbitrium nadj feinem ~rmeffen C, ad voluntatem nadj feinem lBeIieben Ci, acl speeiem 1Jum 6djein; occ. ad sapien- tiam Imius ille nugator fuit Pl, haee ad nostram consuetuelinem slmt levia N, seuta acl amplituelinem eorpormll parUlIl lata L, viI' bonus, secl nihil acl Persium Ci. 4. acl haee acceclit, quod Ci, nisi quicl vis acl haec überbie~ Ci, ael eetera vulnera hane quoque plagam infligere Ci. 2lUein: ael icl, hoc, haec, ad cetera überbie~, aujierbem L. NB. 91acljgcfte1Xt: quos ad Gi Nat. deor. 2,10, volabat litus ad Libyae V Aen. 4, 256, ripam ad Araxis T Ann. 12, 51. adactio, önis, f (adigo) bM .pinbringen: a. iuris iu- rancli ~eretbigultg L. ad-aeque adv. naI)eilU gleidj, ebcltfn. 9J1eift mit 91ega, Hon: nulla aelaeque est Acheruns atque (al~) ubi ego fui Pi Capt. 999. ad-aequo 1. 1. 1. cangleidjen', g!cicljmacljclt! molibus moenibus aelaequatis C, tecta .solo aelaequare bem ~nDcn gfetcljmacljen, nieberbrennen L. 2. metaph. gIeidjmadjen: Pompeius CUlll virtute fortunam aelae- adamanteus quavit Ci, mit dat. virtutem nostris aclaequare C; ace. bcrgfeicljen! (sua fata) Alexandri fatis T. II. glctcljfnmmclt, errcicljclt! equorum cursum adae- quabant C, gratia apuel Oaesarem aclaequare gleidj, fein C, adaequare famam hominis S. . adamanteus 3 (*&d'a,uavTEtoq) unb adamantinus 3 (&d'a,uavnvoq) ftäI)Iern, ftal)ll)art, et1enfeft: tunica 6tal)I, :panilet H, iug'a Pr, adamanteis Yuleanum naribus efflant O. [lon adamas, antis, m., ace. anta (ß'\u. &ad,uaq, 'ber Unlie3\uing< Iielle') 6tal)l: nexae aclamante eatenae 0; bi dj 1. ac1a- lnas licet alliget illucl ~ifenbanbe 0; in pectore ac la- manta g'erit I)at ein eiferne~ .perir 0. ad-amo 1. Iiebgeltlinnen, 91eigung irn etltlM geltlinnen. ad-aperio 4. aperui, apertus (:0efompofitum, § 72) 1. aufbedcn, entblöjien: aelapertis forte, quae ve- Ianela erant L. 2. öffncn, aufmadjen: adaperto cuniculo L; metaph. aures acl criminationem ac la- pertae Cu. adapertilis, e aufilumacf)en, mit einer Öffnung uer, fel)en: latus adapertile tauri O. ad-augeo 2. auxi, auctus nermel)ren, nergröjiern: haee alUs nefariis cumulant atque adaugent Ci. ad-bibo, ere fidj antril1ren Pl; metaph. adbibe pee- tore verba fauge ein, nimm auf H ad-blto, ere (am. baetere, 'geljen', § 43) l)in1Jugel)en Pl. ad-c ... unter ac-c ... ad-decet e~ öiemt fidj Pl. ad -denseo, ere (densus) uerbidjten: acies Y. ad-dlco 3. cUxi, dictus ~ufagen, iluf:predjen, u. 1Jltl. ace. 1. (im ~{ugurah1Jcfen) gihtftig fein, günftige [lor, 3eidjen geben: Pal110 pl11li auspicio (abl.) non aelcli- xerunt L, aclclicentibus auspiciis voeat contionem T. 2. (im lRecljt~[eliell) 31tctfCltltClt, 3ltWrccljcn. [lom ffiidjter (praetor), beff en :rätigfeit bie brei @örter elo-dieo-addieo umfdjreiben: liberum corpus in servitutem adclicere ben iral)lung~unfäl)igen 6djulbner 1Jur 6djuIbrnedjtfdjaft uerurteilen L. :'rlal)er pt. p.l pass. sttbst. isal. addic- tus, i, m. 6djulbfnedjt: cluei aclclietos prohibuit L. 3· (bem mietenben) ~nfcljIagen, überIaffen, betfmtfcn! acl- clietis et venclitis eleeumis Ci, bona in publicum ein, öiel)en (unb tJerfteigern) C; mit fingiertem Stauf:prei~ (nm bie 6djenfung 1Jn tJerftecfen): elomUlll nummo addicere cum einen :'rlreier uerfemfen' = nerfdjenfen H; metaph. regna pecunia Ci, vendita atque adclicta sententia Ci. 4. meta:ph. WiDmcn, 3U eigen geben, ergcbcn! senatus, cui me semper aclelixi beHen q5arteigänger idj war Ci, sententiis quibusdam quasi acldicti Ci; meift in ül1Iem !Sinne: hominem servis, morti Ci, Galliam servi- tuti C; bidj1. mit in/. addietus iurare in verba ma- g'istl'i tJerpffidjtet, nerbul1bel1 H 5. 3ltfcljreiben, bei, legen: orationes, quae Oharisi nomini aeleliClmtür Q. ad-disco 3. dieliei ba1JnIernen: Solon se eotielie ali- quiel adcliseentem senem fieri clieit Ci (1''Y)(2(uJUw b' als! Jt"aAAa O!Oa6Uo,usvoS). 9Jm in/. adclielici regimen carinae fieetere 0. additamentum, i, n. (llon *addito, jrequ. llon addo) Sugabe; metaph. Lig'llS a. inimicol'lun meormll %llt, l)ängfeI Ci. ad-do 3. clicli, elitus (§ 6 u. 71) 1. 1. ~ht3utun, f)ht3ltfiigclt; ace. ab bieren; 2. metaph. ~in3ltgebC1t,. ~in31tItC~mCn, ~in31tfc~clt, ba3ufun. II. 1. beitult, "gebclt, ~fc~elt, "fcgClti ace. beigefeUelt; 2. metaph. bciliriltgclt, berfcljaffcn, cinffö~en. 1. 1. sexagena milia modium acldidisti Ci, mllltas res novas in' eelietllill N, vim vietis tJermel)ren V, noctem operi nodj baJu tJerltlenben V, hOlninem Troiae periturae il)n in :rroja~ 6tnrJ mitI)ineinJiel)en V. [let> 15 adduco für1Jte @enbungen: graelum adclere (sc. g-r a cl ui) 6cf)ritt 3U 6djritt fügen, ben 6djritt befdjleunigen Pl L; quaelri- gae aclelunt in spatia (sc. spatia) fügen Umläufe 3U Umläufen = befdjlellnigen ben Banf V; occ. adclenclo cleclucencloque viclere, quae reliqui summa fiat Ci. 2. aelclita clenulltiatione belli Cu, laborem acl opera eoticliana C, sceleri scelns L, seelus in scelus ° [lerbredjen anf [lerbredjen l)änfen, q u 0 nihil aclcli pot- est = untJergleidjIidj Ci, ugI. pOßma pronuntiabat sie, ut nihil posset adcli N. lBef. non ber ffiebe: aelclit 'ARATORUM PECUNIA' fügt in bie iYorme1 Ci, ali- quicl ore, verbis V, verbum non amplills aelelam H, aelclito metu l1l0rtis :robe~brol)ung Cu, aclclunt cl e Sabini morte C. 9Jm folgenbem ace. c. inj. acldit illud equites non optimos misisse Ci; nadj bem pass. acl- elitur se mori '1'. 9JCit folgenbem .peifdjefas: aelclielit, u t reclirem in patrial1l Ci. ~m abl. abs. adcli to mit bem lBet1as: paucis reeeptis et acldito, ne cae- lestis religio decerneretur T. .pällfig im imp. adele nimm ba311, füge l)inöu. 9JCit Obi. aclcle hue fontium perennitates Ci, aclele his saltatores Ci. 9JCit Stau, faI1as: aelele, quoel OL. :1:lie ifoIierte iYorm adele audj in ber %(nrebe an eine 9JCel)rlJeit L. I!. 1. frena feris anlegen V, equo ealearia f:pornen L (bUbI. H), iugis arcem anbauen V, album in vestimentum auftragen L, fletus ml11iebri ingenio aelclitus ift beigegeben, 1Jugefe{(t Pamtvitts; ace. his ego te eluctorem milibus aelclam V, aeldere comitem aliquem alicui LV, Teucris adclita Iuno 3ugefeUt (al!3 iYeinbin), feinbIidj, auffäffig V; nequitiae adclitus custos Dom @eier be~ :ritlJO~ H 2. decns ebori a. geben Y, furorem animis, melltibus arclorem V, homini ani- mlUll 9JCut einflöjien Y, spes acldita erneute .poffnung Y, honorel1l alieui erltJeifen L Y. ad-doceo, ere l)incrlllegrm: ebrietas aclclocet artes H Addua unb Adua, ae, j. 91ebenfluji be~ q5o, bei 0:te' mo na münbenb T, i. Adda. ad-dubito 1. fidj öum Sltleife1 lJinneigen, einige!3 lBe, benfen tragen: cle quo Panaetium adclubitare cliee- bant Ci. Un:perf, paululmll de legatis aclelubitatllill est man ilweifeIte L; res aclclubitata beöltleifeIt Ci. NB. stonftruiert roie dubito. ad-duco 3. eliixi, eluctus I. an fiel) 3ic~clt, f)cranatcf)clt; ace. a. firaff alt" 3ie~en, f~allltcn; b. 3ltfammc!t3ic~elt, run3cllt. II. 1. ~cran~, ~cqltfit~ren, fcttclt, bringelt; ace. 3lt" fii~relt ; 2. metaph. in eine Bage bringcn, in einen 8uftanb berfe~clt; ace. einen Suftanb mit ficf) bringen; 3. jemb. 1Ju etlna~ bringen, bcwegen, bermögen, lmanfaff Clt; I 4. ace. 31tln (lHaltben befUmmclt. 1. ramum adelucere et remittere 0, aeleluctis laeertis Dom ffiuberfdjlag V, peelem anfgeben 0; occ. a. aclelucto arcu (DgI. sagittal1l a. V) mit gef:panntem lBogen V, habenas aclclncere vel rel1littere anf:pannen, funes C, balistas Ci. b. adclucit cutem l1laeies 0, sitis aelcluxerat artiis Y. II. 1. :1:lidjt. elextris aclelucor litora remis = ducor ad litora 0. 60nft: me acl aral1l adduxit N, Lilybaeo adeluxit operarios Ci, iUl1lenta acl oppi- cllUn C, legiones ael Ul'bel1l Ci, hominem seCUlll Ci, navem in Italiam Ci, supplementmll ab Roma L, in i uelici um uor @eridjt criel)en Ci; bafür audj in ius Ci; occ. quos sibi subsiclio aclcluceret N, aquam l)erbeiIeiten L. 2. rem a. ad finem N, ael effectlUll 1Juftanbe brin, gen L, res est adducta in eum locum, u t ift bal)in adedo 16 Adherbal gebrael)t (gefommen) Ci, hominem in invicliam inill @)erebe Ci, in desperationem allt ?Beq11Jeif[ung N; in suspicionem nerbäcIJtigen N, se in consuetuclinem fiel) ge11Jöf)nen NC, nepos avmn in capitis discrimen ad- c1uxit Ci, vitam pro libertate in c1iscrimen in @)e~ fa(F ftüraen Ci, ac1 smumam inopiam ac1c1uci in bie (Jöd)fte 910t tommen C; ace. ac1c1uxere sitim tem- pora H, opella forensis ac1c1ucit febres H. 3. ac1 iracundiam aeleluci Ci, in maximam spem aelc1uci, in spem conficieneli belli, ac1 credenclum fid) überaengen (affen, in opinionem fiel) an ber ~Xnnaf)me ner(eiten laffen. ~Jht froIgefall: regem ac1eluxit, ut emu terra elepelleret N, nullo frigore aeleluci, ut capite operto sit fiel) beftimmen laffen Ci. l5elJr oft im pt. pj. pass. mit abl. instr. aeleluctus oratione ner~ leitet C, cupiditate regni be11Jogen C; oft blo~ burel) eine p1'aep. au überfellen: puelore aeleluctus au!3 l5el)am C, timore, spe adcluctus auill frurd)t, in ber ,poffnung C, amore adducti au'3 Biebe Ci, his rebus aclcluctus be!3f)aIb CCi, precibus auf !Bitten C, mercecle um Bof)n L. 4. illie noIIftänbigen I[Cu'3brücl'e aclelucor, u t existimem, u t putem, u t creclam u. a., benen ace. c. inj. aI'3 0'n~ f)aIt bei3 @)ebael)ten folgt, nertüraen fiel): non adelucor quemquam bomuu putare iel) laffe mid) niel)t über~ aeugen Ci. illan. pt. pj. pass. a[li. isal. adductus 3, aclv. e (nur comp.) an~, aufammengeaogen; metaph. cruft, ftrcng: frons tam aclelucta gefaltet Q; metaph. moclo familiaritate invenili et rursus aclductus T, Gothones regnantur aclcluctius ftrammer T. . ad-edo 3. Mi, esus 1. anfreffen, anbei~en, tlnntlgcn: favos acleclit stellio V, exta aclesa L; biIbL cmn me aclec1erit ignis ner3el)rt 0, scopulus adesus aqua aui3ge11Jafel)en 0, lapis aelesus abgefel)euert, abgerieben H 2. metaph. teH11Jeife tlUf3c~rcn, neraef)ren: non ac1esä iam, sec1 abunc1anti pecunia Ci, aelesa bona, ac1esae fortunae T. ademptio, anis, j. (ac1imo) lffiegnaf)me, ~nt3ief)llng: provinciae T, bononun ~inaief)ung T. ad-eo, Ire, aelH (3. )ß. sg. acHt = aeliit T), ac1itus 1. ~Ü13lt~1 ~cttlltgc~CIt, fidj ltÜ~Crlt, naI)erommen; 2. oce. a. temanb angeIJen, bittenb, fragenb fidj tln jcmtlnD itJeltben; b. 6cfltdjClt, licrcifelt, nifitieren; e. tlltgreifclt, [oßgef)cn auf temanb; 3. metaph. an ein (\5cfdjiift ge~CIt; 4. fiel) einer Bage uiel)t entaieI)en, fidj ltlttcrötcf)clt+ 1. 9J1it bIo~. ace. ac1ire regem, l)enates, c1omos, ri- pam V, Cephisiclas unclas 0, epulas bei11Jof)nen 0, quo exercitus aclire non potest unaugängfiel) Ci, Tar- peia rupes centmu graclibus ac1itur man fteigt em~ por T, qua ac1iri poterat Ci; mit praep. in con- ventum Ci, prohibentur aclire a cl filios Ci; bef. ad praetorem, in ius Dor @)erid)t erfd)einen (aB mäger), tragbar 11Jerben C Ci. 2. a. oraneli causa Ci, te senatus Panhormitanus acliit supplex Ci, mille elomos ac1iere aI'3 !Bittenbe 0, Simili senatlun aclie~ nmt Ci, quin acleas vatem (um bie 3utunft au er~ forfel)en) V, oraculum a. ° L V, aras c1eonuu betenb an bie I2Htiire treten Ci; unperf. acliüun est ac1 libros Sibyllinos man 11Janbte fidJ au Ci. b. coetus be~ fuel)en 0, sacrum bei11Jof)nen 0, quis tot loca aclire potuit? Ci, castra Danamu altl l5piif)er V; biel)t. sielera aelibam fama ftieg 3U ben l5tetneu emlJor V, mare in l5ee gef)en Cu, insulam rauben C, hiberna Difitieren T. c. anc1et a. virmll V, tempus aelenneli ilum I[Cugtiff C, oppida castellaque nnmita S. 3. acl rem p. (l5taati3gefd)äfte) Ci, ac1 causas Ci, hereelitatem antreten Ci. 4. periculum N, ad periculum C, la- bores auf fiel) nef)men V, inimicitias Ci, elec1ecus, servitutem T.· ad -eo (ad unb adv. eö Ijilft Ci; mit innerem ,ooi. non mul- tum acl rem adiuvat leiftet reine fonberlicljen ~ienfte C. ad-l ... s. v. al-I ... ad-mäturo, are mit illlr ~eife oringen, oefcf)leunigen: c1efectiollem C. ad-metior 4.' mensus sum 5umeffen: frumentum mi- liti L. Admetus, i, m. C'AOfLl)TOC;) 1. Sfönig 1.10n ~lierae, @e, maI)1 ber ~mefti5 0. 2. 9J1oloffertönig N. adminiculum, i, n. 1. \Rc'6~fllf)I: vites claviculis aclminicula apprehendlmt Ci. 2. ~til~e: arboris stipiti se applicuit, cleinde ne illo quidem aclmini- culo sustinente C~t; oilbI. eoclem aclminiculo in- niti L. 3. metaph. lSeif)ilfe, ~ciftllltb: mulis aclmini- culis, secl Marte nostro Ci, principis labores egellt aclmilliculis T. ad-minister, tri, m. unb ad-ministra, ae, f. (ffiüabifbung au~ administro, § 76) 1. 2lr'6ctter: opus et aclministros tutari S. 2. metaph. GJc~Hfc, ~filt: ad- ministris acl ea sacra clruidibus lltlmtur C, artes administrae lmius virtutis Ci. 3. .pdfcriJ~eIfcr: auclaciae Ci. administra tio, onis, f. (ac1ministro) 1 . .pilfeleiftung, :!ltcnftfetftlmg: sine hominum aclministratione Ci. 2. ).leitung, Benfung: navis C. 3. metaph. )!5ctltla{~ tuug, )Beforgllng: belli \}üljrung C," portüs aclmini- strationes ber )EerM)t im .pafen C, rerum Ci; occ. operum magnituclo onmem aclministrationem tarcla- bat bM lSeIagenmg511.Jerr C, officia et aclministratio- nes amtliclje )Eerricf)tungen T. administrator, oris, m. ,\leiter: belli gerendi Ci. )Eon ad-ministro 1. 1. fettclt, fenfen: navis privato con- silio aclministrabatur C. ~aI)er: bellum leiten, C Ci, classem tommanbieren C, exe1'citmll C, a. et reg'ere mlmclum Ci, virtutem tuam pari inclustria aclmini- strari geI)anbljaOt wirb Ci. 2. metctph. befurgelt, llllil~ fliijren, filijrcn: legationes biplomati[clje QSetI)anblungen füljren N, rem Unterneljmung aU5füljren C Ci, ea, quae qluS imperat bie lSefeI}le aU5füliren C, clextram par- tem operis bie recljte @5eite oeforgen = auf bem linfen \}lügel angreifen C. occ. a. tJcxltlllftelt: rem fami- liarem; oef. rem p., provinciam, iudicia, leges. b. 2Iltftaltcn treffeIl: haec ita Oaesar aclministrabat Ci, per se quae videbant.ur achninistrabant trafen ~wecfmä~ige )Eodeljrungen C; aof. neque milites acl- ministrare poterant ~ienft tun, aroeiten S. admlräbilis, e, aclv. admiräbiliter (ac1mlror) I. llCItlUllberltng\'lltliirbtg, ftaunen511.Jert, Itlnnberbar: in clicenclo Ci, mula virtus achnirabilior misericorclia Ci. 2. oec. llllffllllCltb, oefrembenb, fdtfllm: haec aclmira- bilia, secl proclig-ii simile est, quocl clicam Ci, nimis aclmirabiliter dicel'e cparaboJ;' Cio ~a1.1. admlräbilitäs, tatis, f. 'Belllunberungi3würbigfeit: cae- lestiulll rerum Ci, aclmirabilitatem facere lSewunbe, ntng erregen Ci. admirandus 3 (adi. isol. pt. p". pass. bon admlror) oe, wunbern5wert: aclmiranclum in lllodum N, a. specta- clua V; viI' in plurimis admiranclus in 1.1ieler .pin, ficljt Q. admiratio, onis, f. (admlror) 1. )Bel111tltbmmg, 0'n, tereffe an etllla5: magna est a. copiose dicentis Ci, aclmirationem habere 0'ntereffe erregen Ci, aclmira- tione affici 'Bewltnberung finben Ci. 2. QSerl11ultbc~ rnng, @5iallltCn: a. omnium vestnun facta est aHe5 1.1erlllunberte ficlj Ci; mit gen. obi. sententiae ancipitis üoer L. admlra tor, oris, m. 'Bewunberer Fh T. Nomen ag. 1.10n ad-miror 1. 1. beltlnnDern, llnfialtltcn: On. Pomp ei bella, victorias, triumphos, consulatus aclmirantes Ci. 2. fiel) tJcrl11UltDcrn: non ac1mirere, cmn icl me ex te primum auclisse confitear Ci. 9J1it Obi. stultitiam eius N. 9J1it acc. c. in! ut uonnumquam ita fac- tum esse populus admiretur Ci. 9J1it q u 0 cl: aclmi- rari solebamus, quocl in equo senex haerere posset Ci. 0'nbir. \}r. aclmiror, quo pacto iuc1icimn effugerit H. 3· oec. fiel) llllil ber l\:llffltng '6ringclt Illffen: nil admi- rari res est, quae possit facere beatum H, nihil aclmirari, cmn acciclerit Ci. ad-misceo 2. miscui, mixtus 1. 1. I)in3U', bci~ mifel)cn: tunsum gallae aclmiscere saporem V. 2. me- taph. beifligcn, oeigefeHen: legionibus milites C, ver- sum orationi Ci. II. tJexmifel)C1t, 1.1ermengen: genus radicis aclmixtum lacte C, aer calore admixtus Ci. admissum, i, n. (subst. isol. pt. pi. pass. bon admitto) ~ergc~c!t, @5c1julb, \}reueI. ad-mitto 3. mIsi, missus (inf pr. pass. aclmittier V) I. Ijinfcljie~en laffen, geljen laffen, Üt )Beltlegltng fc~en, (uilIllffclt. TI. 1. 1Julaff en, e1nlaff Clt; 2. oee. a. (am IlTubiena) borIaffcn; b. (am :reif, naf)me an ell1.1aß) 3n3ic~e!t, 3nIllffclt; 3. metaph. 3nIllfiClt, 3ngebw, geitaUen; 4. (eine Übertat) bcrfel)ltfben, begc~Clt, ficlj ilU @5cliul, ben fommen laffen. 1. equum aclmisit in Postmninm fprengte gegen ~. L, aclmissus equus bM eilenbe, Iaufenbe 0, equo aclmisso im @alopp C Ci. ~atl1ac6: quocl semel acl- lllissUlll est in @ang georacljt ift Ci, unb bicf)t. acl- misso passn eilenben @5cliritt5 0, ac1missae aquae rei~enbe [ßogen 0, uncla se aclmittit läjit [iclj freien Bauf O. 11. 1. turn clelllum aclmissi stag'na exoptata revi- sunt V, in clomlUll Ci; spectatum etwa!3 anfcljauen laffen H; metctph. neque ante preces aclmissae, quam iurarent man Hef) ilinen fein ,oljr T, conclicio- nes vix auribus (acl aures) aclmittere 1.10roringen laffen L, numquam acl consilium casus aclmittitur Ci, aliquicl acl animum oef)er5igen L. 2. a. salu- tatulll veniebant; aclmissus est nemo Ci. b.· acl officium 5U einem %rmte N, horum in munerum N, Nisus et Euryalus admittier orant V (sc. in con- silium). 3. aclmittitis exemphun? T; in ber @5pracfJe ber %rugurn: aves aclmittlmt erlauoen e5 L. 4. ~ie 1.10He ~ljrafe lautet: quocl in me facinus aclmisi? Ci; bann mit Unterbrücfung be5 reff. )Eerlj. cleclecus, fa- cinus, maleficium, fiagitium, scelus; stuprlUll cmu aliquo T. admixtio, onis, j. (admisceo) lSeimif cljung: animus aclmixtione corporis liberatus Ci. ad-modum (luxtap. ad modum, § 67 'oi~ 3um Wcaße'j balier) 1. oei ®rabangaoen: tJölltg, glllt3, fe~t', un, 2* admolior gemein, äu~erft; bei adi. unb adv. a. aml1lum signum Ci; bef. bei IltIter;3beftimmungen: non a. grandis natu Ci; bal)er auclj bei ben subst. a. adulescens Ci, puer L, infans T u. a. noclj fel)r jung. 0'rt merbinbung mit 9k gationen: non a. multi nicljt eben tliele N, nihil a. ganrr unb gar nicljt;3, burcljau;3 nicf)t;3 Ci, pugna nulla a. fuit L. l5eItener bei merben: a. c1iligere, clelec- tari Ci. 2. bei 3al)lenangaben: ultgefä~r, im gmt3Clt: mille a. equites praemiserat Cu, secuti eum sunt a. D equites L, filius X annos a. habens I)öcljften;3 L. ad-molior 4. Itus sum I)infellen: natura rupes ad- molita est C1-I. ad-moneo 2. ui, itus 1. erinnern, ma~nclt: recte admones: Polyclitum esse c1icebant Ci. 2. bcfc~rClt, \1Jamcn: prodigiis a diis aclmonemur Ci, admonent quiclc1am, quod cavebimus Ci. 3. aUfeucrn, an~ treiben: nihil est, quod me hortere, nihil quod in- vites; admoneri me satis est Ci; bicljt. aclmo- nuit biiugos trieb fie an v. Sl'onftruiert mit l5acljergiinaung im gen. ac1monebat eum egestatis suae erinnerte an S; feItener mit c1e: de quo (proelio) vos paulo ante ac1monui Ci; oft mit p1"On. neutr. ac1monet illud, quod istmn fugerat baran Ci; feIten mit beftimmtem S~tbst. eam rem nos locus ac1monuit S. @:;3 folgt a . .peif cfFf a1l: emn aclmonuerunt, liberis SlUS parceret N; meift mit ut, ne: tantum aclmonebo, ut in sinu gaudeant Ci. b. lltu;3fage (ace. e. inf.): necessitas ... admonet esse hominem Ci. C." inbir. l}rage: ipsa natura admonet, quam paucis rebus egeat Ci. d. :Dicljt. i11f vesper c1ecedere caml)is admomut V. :Datl. pt. pI pass. subst. admonitum, i, n. ~rllta~mlllg. admonitio, 6nis, I (admoneo) @:rinnerung, @:rmal)~ nung, lillarnung: ac1monitio et praecepta Ci. admonitor, 6ris, m. (admoneo) @:rinnerer, l)]1al)ner: operum l)J1al)ner rrur ;riitigfeit O. admonitus, ÜS, m .. (admoneo) nur im abl. ac1mo- nitü 1. @:rinnerung, ID1a~uultg, iIDamltug: acrior ac1- monitu est O. 2. Wuffllrbemug: ac1monitu Allobro- gum C. Sulpicium misi Ci. ad-mordeo 2. (momoreli), morsus anbei~en, annagen: bracchia ac1morsa colubris tlon ber fterbenben Sl'leo~ patra Pr; ac1morsus stirps V. admotio, 6nis, I ba;3 Iltnlegen: dig'itorum ber l}inger~ fall beim l5aitenfpiel Ci. mon ad-moveo 2. m6vi, m6tus 'l)eranbemegen' 1. ltä~crn, nal)ebringen, alt ... (egclt, alt ... fe~c1ti 2. oee. a. in bie 91iil)e bringen, ~crOetfü~telt; b. (mi, litär) amüden laflClt; e. (3hiegßmafdjinen) bllrfdHebclt; d. (lieim D~fer an uen ~(ltat) fii~rClli 3. metaph. (acitIid) ua~cbrtltgcui I" 4. (ein mittel) alt\1JCIlbCU i 5. (l.]3erfonen) mol)in gelangen laffen, fü~mt+ 1. ignem .anlegen Cu Ci, pollicem 0, aurem (um au gorcljen) Ct, aclmorunt (= aclmoverunt) ubera tigTes fäugten y. l)]1it ac1: ora ac1 ora 0, fasciculum acl nares Ci; urbem acl mare nal)e am I)Jleere anlegen Ci. I)Jm dat. hastam pectori C~t, filituu collo um~ armen C~t, fomenta corpori UmfcljIäge macljen Cu scalas moenibus C T, alicui calcar (stimulos) jemb: ftacljeln Ci, angues curribus um fie anaufpannen 0 manum operi teif;3 '6etaften', teif;3 '.panb anlegen' 0' labra poculis Y; c1ii manum ac1movellt nocentibu~ tlergreifen ficlj an C~t L; aec1incia ac1mota muris an~ geleImt, angebaut Cu; b iIb 1. acumina chartis feinen l5cljarffinn ricljten auf H, ei clesiclerium eYluecfen Cu. 2. a. canes Cu, equos uorfül)ren L, si tibi sol pltues ac1moverit aures mel)r 3ul)öm aufül)rt H. 2D adopto b. exercitum propius urbem Ci, copias L, armatos muris L; mit augebacljtem Obj. rex ac1movebat Iie~ anrücfen Cu. c. machinas, arietes Cu, opus ac1 turrim hostium C, opera L. d. Hannibalem alta- ribus L, tauros templis 0, pecus aris V. 3. occa- sionem Cu, c1iem leti Cu; pass. ac1motus supremis feinem @:nbe nal)e T. 4. herbas a. 0 I)ei~t eigt!. 'auf~ legen'; bal)er: curationem eine Sl'ur ctnmenben Ci. iB il b 1. preces suppliciter admotae bemütig lJorgebracf)t C~t 0, blanclitias 0, terror oppic1anis ac1motus est man tlerfucljte ben iBellJol)nern mit l5cljrecfmitteln bei&u~ fommen L. 5. nbi te ventns ac1moverit orae Y; bal)er: emn in propiorem amicitiae locnm C~t, in ic1em fastigium erl)eben C~t. admurmuratio, 6nis, I ®emurmel, l)]1urren, fomoI)l beifiiHig al;3 mi~fiiHig Ci. mon ad-murmuro 1. babei murmeln, babd murren Ci. ad-mutilo 1. aufhtllen; metaph. preIfen Pl Capt. 269. ad-n ... unter an-n ... ad-oleo 2. evi. ®runbbeb.: uerbampfen laffen; 1. in ber Opferfpraclje: )Braltbll~fcr barbrtltgClt, ll~ferll, ber~ c~relt, "verbenas ac101e et tura V, Iunoni iU8S0S aclolemus honores bie e()renben :Opfer barbringen v; :flammis ac101ere penates burclj Opferfeuer el)ren V, ac101et altaria taedis entaÜllbet ba;3 auf bem %ntar 53iegenbe V, precibus et ig'ne puro burclj ®elJet llnb l}eueropfer lJerl)errlicljen T, captivo cruore aras ba;3 iBlut ber l}einbe barbringen T. 2. bCrfircltlteu: sti- pulae demptis ac10lentur aristis O. adolescens, ricljtiger adulescens, ntis (adolesco) 1. aI;3 pt. pr. l)eranmacljfenb, jltug, jltgcltbft(~: cmn c1uo- bus aclulescentibus filiis Ci, homo a. Pl Ci. 2. s~tbst. m. ~üugnltg, j. ~llngfran, M. Caelius, eques Roma- nus, lectissimus ac1ulescens Ci; ~ur Unterfcljeibung gleicljnamiger \15erfonen: mittit Brutmu aclulescentem ben jüngeren iBr. C. :DalJ. adolescentia, ricf)tiger adulescentia, ae, I 1. ba!3 .peramuacljfen, ~ugenb3eit (etma tlon 17-30 0'al)ren): citius ac1ulescentiae senectus, quam pueritiae aclu- lescentia obrepit Ci. 2. meton. bie ~ltgCllb, bie ~Ültgnltge, stuclia aclulescentiam ahmt, senectutem oblectant Ci. adolescentulus, ricljtiger adulescentulus, i, m. (demin. lJon ac1ulescens) gan~ junger l)]1enfcf). I. ad-olesco unb adulesco 3. aclolevi (in/. pI ac1o- lesse 0) aclultus (au~ ac1 unb alesr.o, incoh. au alo) 1. f) Cralttllllel) fClt, auhuacljfen: (Romulus) ut acloleve- rit Ci; uon \15ffan&en: ac101escunt rami, segetes 0; metaph. ClUU primmu ac101evit aetas tlorrücfte L, ver aclolescit T. 2. metaph. lDadjfclt, erftaden, 3lt~ !tC~lIte1t: postquam res p. aclolevit S, ingenium brevi ac101evit reifte I)eran S, aclolescebat lex maiestatis ge, mann an Sfraft T. mgl. aclultus. II. adolesco, ere (incoh. au adoleo) auffobern V. Adon, 6nis CAOWV) nnb Adonis, icUs, m. (AOWV'<;) <5ol)n be;3 [inlJrct;3, Sfönig;3 uon [lJpern, unb feiner ;rocljter 3mlJrna (l)]1lJrrl)a), uon menU;3 geHebt; flat. Adonic1i Ci; ace. Aclonem PT; voc. Acloni O. ad-operio 4. openu, ol)ertus (§ 72) 1. 3ltbedclt, bcdjüffCll: 11lunUS :floribus, tellus marmore ac10perta 0, capite ac1operto L. I)Jlit ace. gr. ac10perta vultum O. 2. &umacljen, fel)ftc#clt: acloperta lumina somno O. adoptatio, 6nis, I (adopto) jüngere 91bf. lJon ad-optio, 6nis, j. (bon *ad-opio, lJgl. s. v. opto) %(n~ na()me an Sl'inbe;3 l5tatt, Ilt bop ti 0 n. adoptlvus 3 (adopto) anr Iltboption gel)örig, burcf) Iltb. ermorben: nobilitas O. ad-opto 1. 1. aU;3erfeI)en, crlDä~{elt, tlltucf)mw. l)]1it (tee. praedie. is agit causam, quem sibi provincia cle- ador 21 adusque fensorem sm m1'is ac10ptavit Ci; bi clj t. Etruscas Turnus ac10ptat opes nimmt alt .piffe o. 2. oee. an Sl'inbe;3l5tatt annel)men, tlbo~ttcren, Q. Caecilius mo1'iens testamento Atticmn ac10ptavit N; a. in 1'egnum al;3 91acljfoIger in ber .perrfcljaft S; bicf)t. ut cuique est aetas, ita quemque facetus ac10pta gib il)m bie )ßer~ manbtentiteI H. ador, ac161'is, n. l5peIt, :Dinfel, eine ®etreibeart. :DalJ. adoreus 3 au;3 l5pelt: aclorea liba subichmt epulis l5pelttucljen V. :DalJ. subst. isol. adorea, ae, I @:l)rengabe von l5pelt; meton. jRlt~lIt, l5ieg: dies alma risit aclorea H. ad -orior 4. ac10rtus SUlll 'ficlj gegen etma!3 aufmacljen'; 1. angreifen, anfa[(en: inermem tribunum g'lacliis aclo- riuntur Ci, navem piratae ac10riebantur Ci, urbem vi L. 2. metaph. (mit 18itten u. a.) altgc~clt! cum Delphicmn oraculum corrumpere non potuisset, Do- donam aclortus est N, hominem minis, crilninatio- nibus T. 3. ficlj anfcljicfen, alt ctlDaß gef)CIt, luttcr~ lle~llteU, ficlj unterfangen: fortuna emn c1emerg'ere est aclorta N, mahlS ac10rta nefas Y. ad-orno 1. 1. tlltllrüftelt, aU;3ftatten, ~errtel)teu, be~ reiten: naves onerarias aclornavit C, Italiae maria praesicliis aclornavit uerfal) Ci; oee. accurationem et petitionem anorbnen Ci. 2. iu)lltüden: loricas auro C~t, forum ornatu Ci, emn honores aclornant L. ad-oro 1. 1. altffcf)Clt, tlnoeten: numina montis aclo- rant 0; c1eos acloravi, ut lnihi c1arent L. Iltuclj uon lSacljen: hanc (linguam) ego non, ut me c1efenclere temptet, acloro O. 2. crf{ef)clt! cum pacem cleum ac10rasset L. 3. bCtc~rClt: Phoebum 0; lJon ber nQo(JllvV1)(JtS: vulgus ficlj lJerbeugen vor T; mit abl. c1eos sanguine voto O. ad-p ... unter ap-p .. . ad-qu ... unter ac-qu .. . ad-r ... unter ar-r ... boclj aU;3genommen: ad-rado 3. si, sus 'anfrallen'; uom iBadl)aar: aclraS\lS qluclam l)alb rafiert H. Adramytteum, i, n. (,AOI2C<,UVTUWV, § 91) Sl'üftenftabt in I)]1lJfien, j. E clremi t; @:iltlu. Adramyttenus, i, m. ('Ad'(!CCiaTo<;) Sl'önig uon IlttgO;3, l5cf)miegeruater be;3 \15ollJnicei3. 1lt{;3 l}lil)rer ber @:pi, gonen aerftört er bie l5tabt ;rI)eben, tlerliert aber feinen l5ol)n ?)"(gialeu;3, über beffen merInft er ficlj alt ;robe l)iirmt; bal)er Aclrastus pallens V. Adria, Aclriacus u. a. s. v. Haclria, Haclriacus ufm. Adrumetum s. v. Haclrfunetum. ad-s ... unter as-s ... ad-sc ... , ad-sp ... , ad-st ... unter a-sc .. , a-sp .. , a-st. . " ad-t ... unter at-t ... Aduatuca, ae, f. Sl'aftelf im ®ebiete ber @:6urolten in ber ®egenb tlon 2imburg C. Aduatuci, 6rum, m. germanifclje;3 moff im beigifcljen ®aIlien &mifcljen I)Jlaa!3 unb l5cljelbe C. adUlatio, 6nis, f. (adulor) 1. fnecljtifclje l5cljmeicf)elei, ~rieel)crct, l5peicf)ellecferei: in amicitiis nulla pestis est maior, quam aclulatio Ci, a. aclversus· (in) supe- rio res T, canum Ci. 2. fncd)ttfel)e lßercf)t1tltg (ngofJuv- V1)fJlS): IUllui iacentium aclulationes L. ad filator, 6ris, m. (adulor) Sl'riecljer, l5peicljellecfer; adi. adUlätorius 3 friecljenb, fcljmeicljlerifcf): cleclecus erbiirmliclje Sl'riecljerei T. adulescens u. a. s. v. ac10lescens ufm. adUlor 1. feIten adulo (uieUeicl)t au altinu. vala-s ®cfJ\ueif' f)aar) 'amuebeln'; 1. fiel) f (~lltctd)e{ltb anDrängclt: canes aclulantes, ag'men ferarum ac1ulantum 0; bicljt. aquila aclulat sanguinem ftreift l)in über Aeeius. 2. metaph. i(~metel)eIlt, frieel)cn; trans. plebem L; pass. ne aclulari nos sinamus Ci; mit dat. ac1ulatus est Antonio N; acc. futcfiifftg lJerc~ren (nQo(Juvvslv): more adulantium procubuerant L. ad-ulter, era, ertun (\Rücfbüuung au~ adultero, § 76) eI)cbreel)crifel), lJerbuI)It: aclultera coniux, virgo 0, mens 0, crines bul)Ierifclj gefcljmücrt H; s~tbst. isol. adulter, eri, m.; adultera, ae, f. 1. ~I)cbrcel)er, ~~ebteel)ertlt: Darc1anius ac1ulter \15ari;3 Y, Lacaena achutera .pelena H 9Jlit gen. obi. adlutera patris O. 2. 2iebl)aber, ;S1t~{e; bi clj t. ac1ulter Pasiphaes tlon bem l5tiere 0; Danaen turris aenea mlmierat nocturnis ab ac1ulteris H. :Dau. adulterlnus 3 nacljgemacljt, ltnecljt, falfclj: nummi Ci, clavis 91acljfcljlüffel S. adulterium, ii, n. (adultero) ~~cbrltd)i pl. ;Slt~{~ fel)aftClt, el)ebrecljerifclje;3 ~reiben: homo vino, ganeis, lenociniis aclulteriisque confectus Ci. l)]1it gen. subi. a.Veneris cum Marte O. ~JHt gen. obi. a. Mutiliae el)e~ brecljerifclje;3 merl)iiltni;3 mit ber 1)]1. T; bicljt. Untreue O. ad-ultero 1. (a\l~ *ad-altero bon altera 'au einer anueen gegen', §§ 70 uno 51 2lnm.). 1. @:l)ebruclj begeI)en, bll~{clt: latrocinari, frauc1are, ac1ulterare Ci; lJon ;rieren: achuteretur columba miluo H. 2. uerfälfcljen, Itael)~ mael)cn: simulatio tollit iuc1icium veri ic1que ac1ulte- rat Ci; bicljt. (Proteus) faciem ac1ulterat arte lJer, iinbed O. adultus 3 (adi. isol. pt. pf.pass. bon adolesco) 1. f)cralt~ gCIDadHelt, erlDtlel)fcu, virgines aclultae Ci, apum fe- tus aclulti Y; bicljt. ac1luta vitium propago H. 2. metaph. (aeitlidj) bllrgcriicft! aclluta aetate filius Ci, ac1ulta nocte in lJorgerücfter 91acljtfhmbe T, ac1luta aestate im l5pätfommer T. 3. erftarft, entmicfeIt: ac1ulta rei p. pestis Ci, nonclum aclulta seclitio T, Parthi nonc1um adluti politifcf) Had T. adumbrätio, 6nis, j. (adumbro) Umri~; metaph. Iltnbeutung Ci. ad-umbro 1. (~nnft\1:lort ber malerei, gt. 11 x, Ci Y(>CiCfJELV, fc!)attieren, ffiaaieren) metaph. 1. im angemeinen fcljif, bern, altbeutcn, heroum veteres casus dicenclo Ci. 2. oce. nael)a~lItclt: mores Persarum Cu. :Dau. pt. pj. pass. adi. isol. adumbratus 3. 1. ffiaaiert, altgc~ beutet, istorum aclumbratorum deonull lineamenta atque formae Ci"; metaph. UItDClttrid), unuoUftänbig: consectatur nullam eminentem efligiem virtutis, secl aclumbratam imaginem gloriae Ci. 2. et~ büf)tet, falfclj, bl1rgebItd), fd)chtbar: res nctae et acl- umbratae Ci, inclicilml Ci, laetitia T. aduncitäs, tätis, f. bie (einmiirt;3geI)enbe) Sl'rümmung: rostronun Ci. mon ad-uncus 3 'augefrümmf, einmärt;3 gefrümmt, l)afetv förmig: ungues Ci, baclumn L, aratnun, falx, hami, vomer 0, ferrtUll \15feHfpille mit lilliberl)afen 0, 1'0- strum, ora 0; praepes ac1lmca Iovis ber frummfcljniib, Uge Iltbler O. ad-urgeo, e1'e, anbriingen; bicljt. remis ac1urgens nacljbriingenb, lJerfolgenb H. ad-uro 3. ussi, ustus a1l6tCltltclt, fengen, berfengcu! merulae aclusto pectore H, Dionysius clutros me- tnens carbone sibi aclurebat capilhun Ci; b ii b L a. iglUbus (al1loris) H Oft lJon .pille unb Sfälte: ne tenues pluviae 1'apicUve potentia solis acrior aut Boreae penetrabile frigl1s ac1urat Y; ac1ustus hOl1li- nUl1l color unb aclustioris coloris esse fonntlerbrannt fein L; rigor nivis ac1ussit pec1es Iie~ erfrieren Cu, ne frigus aclurat poma O. ad-fisque (oic!)t. Umfteflung llatt usque ad) 1. = usql1e ac1 biß alt, biil alt i ö rt 1. via peio1' aclusque Bari moenia H, Protei ac1usque cohunnas exulat Y; aeHL aclusque SUprel1llun tempus H; grabuell: adustus qu.ae ad:ls.qu~ bellmu evalescereut T. 2. = usque: oneus tlbl VICtuS adusque qua tiuo'itur Iudia Gauge ni6 baflin 1110 O. b adustus s. v. adnro. advecUcius 3 (advectus) einnefüflrt: vinum S. advecto, ~re (fr~qu. bon adveho) fläufig öufüflren: rei frnmentanae copIam T. advectus, üs, m. (adveho) ~infüfltUng: deae T. ad~veho 3: vexi, vectus 1. ~erbetfüf)rclt, flernei~ brmgen: qnmqne naves aclvexerant leO"atos L maO"- num frumenti nllmerum Ci; bicljt. badvehit' l~cla rates träg.t gerbei O. 2. pass. ~etll!tfaijten, "fetten, "fegcln.: CISIO ad urbem aclvectus Ci, citato equo aclve~Itnr L, Locros hexere (navi) advectus L :ß~anus Utica~ ad:vehitur lanbet, rommt, gelannt S; bIcljt. unb fpat mIt nlo~. ace. DarclamlS aclvehitur Teucros V, ut quosque aclvectus erat T. ad-velo, are umfliUIen: tempora lanro ndränöen v. a~vena, a~.' 1.n. (a.dve,;,io) 121nfömmIing, ijremDIiltg, fre11tD, altilfaltbtfdj: Icl sIg'num cives atque incolae colere, ~dvenae visere solebant Ci; aI6 I2Ippofition: a. exerCltus ba6 frembe ,peer V; ace. advenam la- qu.eo gTuem captat ben 3ugDogel Straniclj H; a. Thy- bns be~ aU6 ber arembe rommt O. ad-vemo. 4. veni, ventmu 1. ~Üt", ~ct3n"1 ~crLln" fommcn: m tempore aclverns Pl; 12Iu6naug burclj abl. 0,ypro C~t, abl. mit praep. ex Hyperboreis Ci. 3lel. burclj a.ce. Tyriam nrbem V, ace. mit praep. navlS aclve-';lIat acl urbem 0, in provinciam Ci; nei lJ5erfonen nut dat. properantibus Blaesus aclvenit T. 2. metaph. ~bon. Beit unb Gl'reigniffen) ftdj ltä~ern, nafle~ Lommen: Ubl clles aclveuit S, ubi (pericula) aclve- nere T. 3· (uon Gl'r\ucrliungen) 3ltfalIcn: res sua sponte mox acl eum adventura L, Numicliae partem adventuram S. adventlcius 3 (advento) 1. Don au~en rommenb, ~ltil[ältbifdj, fremD: auxilia Ci. 2. metaph. äujier~ Itclj". fu.mb: e~te.rnus et a. tepor Ci. 3. Lllt~er. gCitJOf)ltI~dj, 3ufaHIn: pecunia auf anberm ?mege er. lannt C~, frnctus l)1enenne111inn L. adv,~nto, are (nur pr. unb impf.; f,'equ. bon advenio) ~nrt~cfCn, ~eml!lta~en (uon unmitte!liar beuorfteljenber \l{nfunft), 11lt Jn3ltgc fem: cmu classis aclventaret N Oaesar acl;rentare iam iamque et acl.esse nuntiabatu~' C; 3iel bur cf) ace. Romam S, propmqua Seleuciae T' mit praep .. acl urbem T, sub finem V; Dei T mit' dat. Partllls. 12I~6nang6punft: ex Maceclonia Cu; metaph. aclventat ches naflt S, tempus rommt immer näfler Ci mors, senectus Ci. ' adventus,. üS'. m. (advenio) 1. I2Infltltft: clies acl- ventus mm rechtusque Ci, a. alienanllu gentium ~in. lDanberung T. ~J1it ace. ber Drt6ncnnen: consulis R?mam a. L unb mit praep. acl urbem, in urbes Cz; met01:t, meus a. appropinquabat bie 3eit ber I2In, runrt N. Cz. 2. ace. \[(l!lltQrfdj, bM I2Inrücfcn: de Oaesans aclventu Helvetii certiOl'es facti sunt C pr~eclonum . a, Ci, Gallicus bie gaHifcl)e 0'nDafion cl pnmo statIm adventu gleiclj naclj bem I2Inrüd'en d meton. aclventum imperatoris speculari ben @n1Jug i 3: metaph. bM 9~a~clt, Ilfnumdj, I2Iltilomdj! a. peclu~ bte naflenber~ V, a~te.luci~ aclve~tum Dor ~age6annrltclj S, a. l~al?IUm C~, nnaglllllln III animos Ci. adversarl~s, am. advorsarius 3 (adversus) Cent, gegenf~~flenb , .u. ~111. ag ~egner: entgegen, 111iberfirenenb, geg~cnfdj, fcmbhdj. 9Jht dat. iis rebus nox aclver- sana ~st C; a. factio ].,~ cluces Ci, frater H meift S~t?st. ~s~l. 1. a~versar~us, ii, m. a. @egncr, ?mIberpart /bor @ertd.Jt): CrImen aclversarionllu Ci. b,. ~etltb (1m .lttiege): multitucline aclversariorum cir- cum N, ne mons ceclentibus aclvorsariis receptui 22 adversus foret S. c, ijeiltD (im allgemeinen): clolor esse vide- t~r .acerrimus virtutis aclversarius Ci. 2. adver- sarIa, ae, 1- @cgncrin Ci. 3. adversaria orum n. !Seflauptungen bef3 @egnerf3 Ci. " ad:versor, am: advorsor 1. (adversus) 1. itJiDrig fem, entgegen fcm: aclversante vento nei 111ibrigem ?minb '!" a~veI'sante uncla genen bie ?meHe T, 2. metaph. ftdj itJtbcrfc~ett, lDiberftrenen, entgegentreten: neque me aclvors~tllln tibi Pl, aclversante et repugnante na. tura C~, aclversantibus cliis C~t. I. adversus, aHI. advorsus 3 (adi. isol. pt. pf. pass. uon adverto) <3ugefel)rt', u. 1Jm. 1. bOrn, Dorber, Dornfteflenb; 2. gegcn, gegenüber befütbHdj, entgegen j 3. met(/;ph. ~ntgegen, g~.glt~rifdj, fcinbftdj; ace. a. itJtDrtg, ltngIttcfhdj; b. 3ttitJiber, l1er~a~t. 1. aclvm'si solis raclii Cu, -cicatrice~-;;'clverso cor- pore exceptae .DOru auf ber !Sruft Ci, porta, po- s~e~ V, Ootta III aclversum os vulneratur Dorn im @eft~t C!' ~entes aclversi ?Borbeqäflne Ci, adversis hastIs :nIt emg~legten (Dorgefirecrten) Banöen V, aclversi raeclar~um oCClclllllt Don Dorn Ci; ace. (militärifdj) aclversl hostes bie feinbHcf)e aront C. 2. collis aclversus huic et contrarius Cantrum V. aclverso in limine nnmitielbar am ~ingdng V. anti: P?des adversis vestigiis stant contra nostra' vesti- g'Ia Ci, aclversa itinera gegen ben aeinb T. mafler: aclverso amne Cu, flumine C V gegen ben 6trom = ftromauf111ärt6, Dariiert 1JU aclvm'sa ripa L; aclvm'so colle gegen ben Sjügel = nergan, nergauf C, in montes aclversos 0 L.' aclverso s?le. ~er 60nne entgegen V. ~ef. DO,m. ?mmbe: aclverslssIllll navig'antibus venti I)ocljft mtbttne C; subst, adversum, i, n. bie entgegen~ ~efei3te ffiicljt,ung:, ventus iis adversum tenet meflt gegen fte N SJJlelft mIt praep. ex aclverso gegenüner C~tL, In acl verSllln entnegen V. . 3· secu~clas fortunas amittm'e et in aclversis sme remeclio permanere Ci; mit clat, mentes im- probormu mihi Slillt infensae et aclversae Ci' mit gen. adversus populi partimu (subst. ein @egne~) S· aclverso senatu L, aclversis cliis gegen ben ?miHen Cu: ace, a. secunclae et aclversae res @Xücr unb UngXücr; casus aclversi N proelium uugXücrliclj C nox ftü.rmifclj C, valetuclo CuL. ,oft subst, adver~ s~m, 1, n. UnnXücr, 9J1ijigefcljicr: si quicl aclvm'si acci- clisset N C Ci, in aclversa mutari ungXücrliclj um, fcljlagen S, si quanclo aclversa vocarent V. b. iis omllla reg-na aclvorsa Stillt S. maD, H. adversus (adv. i801. nom. sing. ",asc.) unb adver- sum (adv. isol. 120m. sing. neut?-., § 78), am. advorsus advorsum <1Jugemanbt'; bafler ' I. abDernieH: cntgegclt. TI. :pr äp 0 f iti 0 ne {[: 1. gegen ... ~in; metaph. gegen, itJiDer I im ~tD erf~rndj mit; 2. gegenüber; metaph. a. im ~crgfcidj mit; b. in ,ptltjidjt anf. 1. nemo a. ibat L, a. arma tulerant l)atten auf 6eite ber @egner gdämpft N II. !Seim a~c. (ber 3U bem in a cl ver s u s lienenben acl.3n benren Ift; acl te versus = aclversus tel 1. nupetum a. montem in cohortes facitmt C; me- taph. a. eum bellmu gessit N, a. rem p. facere gegen ... l)an?eln C, sm'monem aclversum maiestatem h~bere T, ,etIam 'pro patria, neclum a,clversus pa- tIl~~ L, Ies~oncllt a, ea baranf L. !B~I. acli. unb pt. fOltlS a. hommem Ph, aclvorsum clivItIas invictum adverto 23 aedicula· arnmlllll gerebat S; adversus qnocl L, aclvorsum quam im ?miberfptnclj mit bem, ma6 . . . Pl. 2. a. aclvocatos cOllsiclere gegenüner L; metaph. a. a, im- peratorem comparari L, cluo bella a. tot clecora L. b, pietas est iustitia aclversum cleos Ci, quemadmo- clum nos a, homines g-eramus Ci, excusatione uti a. eos Ci, lentae aclversum imperia anres T. NB. ~1adjgefteUt: quos advorsum S lug. 101, hunc ad- versus N Gon. 2, 2, Tim. 4, 3. ad-verto (aHI. ad-vorto) 3. verti, versus 1. ~iltitJenDen, auf et111a6 ridjtclt; ace. (15ad)roort Der ],) SJlacf)fomme bei3 I}L, bef. stflefeui3 O. Aegiae s. v.Aegeae. Aegimurus, i, f Sl'Ii:p:peninfeI im @orf uon Sl'artI)ago L. Aeglna, ae, f (AZywa) 1. SJ'h)m:pfle, SJJtutter bei3 l}(aeUi3. 2. ,;'infel fw. uon I}ftflen, j. Eghina; {,I;ÜlW. Aegrnetae, ärum, m. (AlywijTat) Ci. Aegrnium, ii, n. (Aly{vwv) @renafefte SJJta3ebonieni3 am ~eneui3, j. Erkinia; {,I;imu. Aeglnienses, imn, m. L. aegis, idis, f, ace. icla (ß'w. aly{,) Me 2tgtG+ !Sei ,pomer ber I5cf)Hb bei3 3eui3, mit bem er bai3 Unwetter erregt, !SUb ber fcf)warilen lillettettuoHe; bamacf): cum (Iuppiter) nigrantem aegicla concuteret V. 150nft ali3 ber SJJ1inerua eigentümHcf) gebacf)t, u. i\W. balb ali3 3iegen, feU (ars) mit bem SJJlebufenflanpt über bem ~a113er, balb ali3 I5cf)Hb am Hnten I}(tln 0 J-L Aeglsos, i,f (AZyuJ'O'o,) I5tabt in SJJtöfien 0, j. Isacze. Aegisthus, i, m. (ArYU1{}O,) 150fln bei3 st6lJeftei3, SJJtör, ber bei3 I}Ureui3 unb I}(gamenmon. Aegium, ii, n. (AZywv) I5tabt in I}fcf)aia öftL uon ~atrM, j. Vostiza; adi. Aegiensis, e: civitas T. Aegos flumen (A/ya, nOTa(-l6" 3iegenffuji) ~luji im tflrailif cf)en 0:flerf onnei3 N. aegre (adv. llon aeger) 1. fdjmcqftdj, fräufenD: hoc mihi aegTest ei3 hänft micf) Pl, aegre ferre ficf) hänfen Ci TltSe. 3, 21. 2. mit 91nt, 11tH imiibe, mü6fam, fdjllJer: impetrare C, conglutinatio recens aeg're clivellitur, inveterata facile Ci, cluctus anhelitus aegre 0, aegre rastris terram rimantur mü6feIig V; oce. bcilwbe utdjt, laum: oppugnationem sustelltare C. 3· 11tH llbcrllJiuDuug, ungern: eo carent aegrius Ci. Oft aliquicl aegre (aeg-rius, aegerrime) ferre Ci, pati L. SJJ1it ace. e. il~f. aegre fert se pauperem esse hänft ficf) barüber Ci. srJ1it Sl'aufalfaj) aeg-re fert, q u 0 cl C%, aegre habere, quoel L. aegresco, ere (incoh. alt aegreo IranI fein) 1. er, tranfeu: ne sollicitucline aegresceret ficf) nicflt auf, rege T. 2. metaph. ärger werben, 31I1tC~11tC1t: violen- tia Turni aeg-rescit meclenclo V. aegrimonia, ae, f (aeger) !Setrübni>3, Sl'ümmemii3, )Eerftimmung Ci I-L aegritudo; inis, f. (aeger) 1. Üb efbefütDClt, ltu~äff~ Itdjfett: aegritucline fessus sive simulato morbo lec- ticä clelatus T, aegrituclo Germanico acciclerat 6atte befaUen T. 2. metaph. Sl'ul1t1ner, @Jra11t: aegris corporibus simillima animi est aegrituelo Ci. aegrotatio, önis, f (aegröto) l5iecI)tnm, Sl'ranfl)eit: aegrotationem morbum CUln imbecillitate appel- lamus Ci; metaph. aegrotationes animi Ci. aegroto 25 aegroto, äre (aegrötus) 1. franf fein: graviter, le- viter Ci; im !SHbe: aegrotans ac prope clesperata res p. Ci. 2. metaph. (griflig) letben: ex ea re animus aegrotat Ci, me aegrotare animi vitio J-L 3. barllteberItegcu: si in te aegrotant artes antiquae tuae Pl. aegrotus 3 (vom ®t. aegro- \uie gr. (-ltO'{}w-T6,) frauf, fiecf): non aurum aegroto clomini clecluxit COl'pore febres H, leo H; bUbI. animus ae. Ci, ut te vi- clere audireque aegroti sient einen lilliberwiHen ent:p' finben Pl Trin. 76. Aegyptus i, f (A'(yvnTo,)) mgl)pten: in Aegyptum ire N, aber ancf) Aegyptum proficisci N; Aeg'ypto remeans aui3 mg. T. Meton. Aeg'yptum secum vehit bie srJ1acI)t uon ~tg. V, Aegyptus et Indi terga verte- bant V; adi. Aegyptius 3 (Alyvnno,) ägl):ptifcf): belltUll N, coniunx Sl'Ieo:patra V, littera~ ,pierogIl)' :pflen T; subst. isol. Aegyptius, ii, m. I}fgl):pter. aelinos, i, m., ace. on StlageHeb O. )EgI. Linus. . Aelius 3 SJ1ame einer plebeifcf)en gens; adi. lex Aeha (156 u. 0:flr.) , welcf)e ben srJ1agiftraten bai3 ffiecf)t gab, an aUen lillaflUagen sp ectio anGuftelfen, unb bie 3a61 ber lillaflftage befcf)ränfte. Adi. Aelianus 3 einem ~tliUi3 geflörig. Aemilius 3 !Seileicf)nnng einer aUen :pattiGifcf)en g-ens mit uielen ~ammen, mie Be:pibi, ~auHi, l5eanri. mafler Ae- milii, örum, m. bie 2:Cl)n6erren bei3 äm. ,pauf ei3 N. 1}{Ii3 adi. Aemilia tribus ; Aemilia via L ober bIoji Ae- milia Ci Fam. 10, 30, 4, fü6rie uon ffiimhti über !So' Iogna nacf) ~iaeenGa unb wurbe uon 9Jt. I}(m. Be:pibUi3 cos. 187 angelegt. Aemilius ludus @labiatorenfaferne, uon einem unbdannten Be:pibui3 gebant J-L Aemilia- nus 3 aum äm. @efcfllecf)t ge1)ötig; bef. agnomen bei3 ~. 0:orneIini3 I5ci:pio ~(mHianni3, 1506nei3 bei3 ?)'(mUiui3 QSauHui3; praedia Tigellini Aemiliana @runbftücre in ber )Eorftabt Amniliana (n. pl.) unweit bei3 9Jtari3felhei3 TAnn. 15, 40. aemulatio, önis, j. (aemulor) 1. IJCadjcifcruug, ~ett, etfcx, SJ1acf)ftreben: inter eos tanta lauclis erat aemu- latio N, aemulatio bona T. 2. C\:tferfndjt, 9.ntff01lltft, ffitl.JaHtät! vitiosa Ci, inter eos infensa aemulatio exercebatur T. aemulatus, US, m. nacf)fL = aemulatio T. aemulor 1. (aemulus) 1. nadjftrebclt, erftreben, uadj~ eiferu, wetteiferu: aemulancli amor T. @eltl. mit ace. morem C~t, Epaminonclam N, Pinclanml H, virtutes maiorum T; mit dat. veteribus aemulantur Q. 2. oee. etfcl'fitdjttg, ucibifdj feiu, rtl.JaUftcteu: aemu- lantis est angi alieno bono Ci. 9JCit dat. (ugI. invi- clere) quocl iis aemulemur, qui ea habeant, quae nos habere cupiamus Ci; ne mecmn aemuletur L, aemulantes inter se T. . aemulus 3 1. nadjftrcbcnb, uadjcifernD: aemula Pri- stis bai3 wettfa1)renbe l5cf)iff V. SJ)1it dat. Oaesar sum- mis oratoribus aemulus T; gew. mit gen. prog'enies mea aemula elomesticae lauclis T. micf)t. tibia tubae aemula bie ei3 iflr (an stonftärfe) gleicf)tun ltliH J-L 2. s~tbst. IJCadjctferer: ille aemulus atque ünitator stucliorum meorum Ci; oee. Il{u~äuoer: muus (Ze- nonis) inventorum aemuli Stoici nominantur Ci. 3. etferfiid)ttg, nctbtidj: Triton, senectus V. 4. s1tbst. 91ebeububler, 9lebenbufjlertu: si non tamquam virum secl tamquam aem ul um removisset Ci, Oarthago aemula imperii Romani S. Aenaria, ae, j. ,;'infel im @olf uon. SJlea:pel, j. Ischia. Aeneas, ae, m., ace. am, bicf)t. an, voe. a, abl. ä (AlvE(ac;, § 91) 150()n bei3 I}fncf)i[ei3 unh ber )EenUi3, I}(l)n, 1)ett bei3 römifcf)en )EoIfei3 (Aeneae urbs ffiom 0), aI<3 Iuppiter inclig-es uereI)rt. Pcttr.~nym. Aeneades, ae, m. (AlvEar1>],) SJ1acf)fomme bei3 I}(., u. 3ltl. l}(uguftui3 0, aequabilitas l}(i3caniui3 V; pl. Beute, mlannfcf)aft bei3 ~(. V, stroer V, ffiömer OV; !Seltloflner ber I5tabt Aenus V Aen. 3, 18. 91bf. Aenldes, ae, m. (uon AlvE1!, = AlvE{a,) 1501)n bei3 m.; voe. Aenlele V Aen. 9, 653; adi. Aen..elus 3 (nacf) gr. adi. auf ijros gebHbet): nutrix bei3 2:(, 0 V; Aeneis, iclos,. idis, f, .aee. icla (nad) , lAuf, ge]Jitbet) bM Bieb uon l}(neai3, bie I}(neibe O. aeneus, aucf) aheneus s. v. aenus. Aenla, ae, f (AZvELa) I5tabt anf 0:flalfibife L. Aenianes, mn, m. (AlvtiivE,) )EoH im fübL stl)effalien an ben ,pängen bei3 [)ta Ci L. aenigma, atis, n. (~w. arvtl'(-la) ffiätfeL aeni-pes, peclis et3füjiig: boves O. Aeno-barbus nnb Aheno-barbus, i, m. 'ffiotbarf, cog-nomen in ber gens Domitia. aenus nnb ahenus 3 (*aes-nus, *ajes-nus von *ajes, oer Urform bon aes ~r3, § 30) aUG )8rou3c, cIjern: crateres, thorax V, falx 0 V. mi cf) t. lux @lana bei3 {,I;qei3 V, manus eifenfeft H; bau. S1,tbst. aenum unb ahe- num, i, n. e~erne(j (tjefäff, ~effef: litore aena 10- cant V; bef. uom ~ärbedeffel: Tyrium O. )Eom s%bst. a(h)enum ift abgeleitet bie jüngere ~orm bei3 adi. aeneus unb aheneus: sigmUll, loricae galeaeque Ci. maller: proles bM eflerne 3eitaUer 0; metaph. iugum unaerbrecf)Iicf) H, hic murus aeneus esto fefte m1aner H. I. Aenus, i, j. (Alvoc;) I5tabt in stflra3ien, j. Eno s an ber SJJtatitamünbung; (,I;Ü1W. Aenii, orum, m. (AZvwt) L. H. Aenus, i, m. her ,;'inn T. Aeoles, um, m. (AloAEi:,) gr. )EoHi3ftamll1; auf Bei3boi3 unb im 110rbltleftL Sl'feinafien; adi. Aeohus 3 (AI6Aw,) äoIifcI): puella l5a:p:pl)o H, carmen b.er Bei8' bier l5a:p:pflo unb l}(IeäUi3 H; s%bst. isol. Aeoha, ae, j. (sc. terra) bie SJ10rbwefHüfte Sl'leinafieni3 uom ,permui3 bii3 an ben ,peUei3:pont mit awölf uerbünbeten I5täbten N; Aeolis, iclis, f (AlaU" BC. yi)) ~(oIien. Aeolus (bicf)t. Aeolos), i, m., aee. on (A'(OAO,) 1. 150l)n bei3 ,peUen, Sl'önig bei3 tfleffalifcf)en srJlagnefia, ,petoi3 e:ponl)mOi3 bei3 äoIifcf)en I5tammei3 G. 2. 150~n bei3 ,pi:p:potM, !Sel)enfcf)er ber äoIifcf)en (li:parifcf)en) ,;'in, feIn, llacf) f:päterer l5age ,pettfcf)er ber lillinbe V; pa- tronym. Aeolides, ae, m. (AloUo>]c;) 91acf)fomme bes ~t. 1. l5if1l:PflUi3 0 H, 2:(tflamai3 0, l5almol1eni3 0, ali3 l5öflne bei3 Sl'önigi3 ~t.; bi cf) t. beff en (,I;nfeI 0:e:pflahti3, 1501)n bei3 meion O. !Sei V hortator scelenun Aeo- licles = Dlixes, ba beffen SJJ1utter I}l11tifIea uor il)rer )Eermä6lung uon l5iftlllflUi3 entel)rt ltlorben .! ein f 0[(; 2. Misenus Aeolicles 1506n einei3 stroeri3 l}foIUi3 V; pl. Aeolielae, ärum, ?n. bie fecf)~ l5ö1)lte bei3 Sillinb, gottei3 0; adi. Aeohus 3 bei3 l}(ohti3 ober bei3 I}(of!, ben: 1. postes bei3 I}U6amai3 0; 2. virg'o = Oanace, stocf)ter bei3 ,pi:p:potaben I}t, 0, pro cellae V; bef . . ~ubst. Aeolia ae, j. (BC. insula, AloUa sc. vijrJoc;) bie l}(olUi3' infel, j. Stromboli. Aeolis, ieUs, f (AtaU,) stocf)ter bei3 m. = Alcyone O. aequabilis, e, ctdv. aequabiliter (aequo) 1. gfeicf)' ilufteIlen, gIcidj, oIetdjmäffig, gIeidjfiirmtg: vis hos~ilis CUln istoc fecit meas opes aequabilYs gleicf) ben femen Pl Capt. 302, aequabilis praeclae .~artitio Ci, pu~­ veris vis S, frumentum aequabihteremere Cz, aequabile orationis genus Ci. 2. oee. ~. lllt~ar~ teUfd): status rei p. non in. OlUlles orclmes ae- quabilis Ci; b. gfeidj: in suos fteti3 gleicf) (fanft) T. mau. aequabilitas, tätis,f :. @JIetdjnt~ffigfeit: ~notusCi.; metaph. aequabilitas Ulllversae vItae @[et~mut Cz. 2. 1tu~artemdjfett: aequabili,tate clecernencll praetor offensionem vitat Ci; aIi3 Uberfetnng uon loovo(-lia (@leicf)fleit uor bem @efete) Ci. aequaevus 26 aequor aequ-a~vus 3 (aequus unb .aevum) gIeicljaIterig. I aequiperare queat Ennius; mit ace. ingenio mores B,equahs, e, aclv. aequahter (uon aequus naclj § 75) aequiperante places 0; mit ace. unb abl. limit. 1: eben, gfetdj~ strata .aequaliter unda V, loca 3:eq::a- portus urbem dignitate aequiperat N, aequiperas ha S, dorsum montls T. 2. metaph. gfetdjfDX" voce magistrum V. mig, gI.ctdjmii#ig~ ~ollis aequaliter c1ec!ivis C, ut te~ra aequitas, tatis, f (aequus, § 41) <(l'Heicljqeit', u. ~ru. aeq;Iahs ab .omm parte for~t 0, 1m? er. aequalior metaph. 1. @ebuIb, 9hl~C, ®Ieidjl\111t, ®cIaffclt~ett~ aCClc1ens aunbus L, aequahus prOVlllCIaS reg'ere animi aequitate plebem continere C haec meam g~eicljfö~mige; T, nil~l aequale illi fuit er. blieb f~cr) an,imi aequitatem inclicent @enügfamfeit N. . 2. ®retdj" me . gletclj B., aeq.uahter parere T. 3. gfetdj, gIetdj ~ett lJor bem @efese, ®mdjitgfcit, ~tIItgfeit: quam geartet~ aequah corpore ~ymphae V, ~horus habet aequitatem, ut qui agrum habuit amittat? Ci, Dry~dum ~cljruefte.rcljo~ V; .. mtt .dat. pa~'s pedls ae- Aristic1is aequitate factum est, ut imperium trans- quahs alten partl. Cl, bafur: vlrtu~es III t.er se ae- ferretur ad Athenienses N, summa aequitate res quales et pares Cl.. 4. oee. a. gIetdjaIteng,; sltbst. copstituit N, aequitas condiciomnn C. 3. oee. ~iutg" 2HteriJgenoffc, ®cf~tere: soror N, aequah tecmn fett (gegenüber ftrengem ~ecljte): in omni iure civili ae- p~lbesceret a~vo V; mi~ dat: fui~ .lmic. aeq:lalis an- quitatem reliquerunt, verba ipsa tenuenmt Ci, seI" ms 0, exerCltus aequahs stIpencllls sms mtt ebenfo, vare aequitatem quae est iustitiae maxime pro· niel ~ienftiaqren 11Jie er L; emn senem ac1ulescens c1i- pria Ci. ' lexi ut aequalem Ci, inter aequales equitat H, Acca, aequo 1. (aequus) ex aequalibus una ber @efpieIinnen eine V. b. gIctdj, acitigj sttbst. ,8cttgcltoffe: scriptor aequalis illis tem- poribus L; (Demosthenes) maximos oratores habuit aequales Ci. ~an. aequalitas, tatis, f 1. @Ieicljqeit, ®Ietd,Jmii#tgfcit: fraterna in ber .panblung'311Jeife Ci, tanta aequalitate T. 2. oce. ®Ictdj~eit nor bem @efese: exuta aequalitate iussa IJrincipis adspectare T. 3. gIeidjeiJ miet:; meton. 2[ftcriJgcltoffcn: plausus aequalitatis Ph. aequatio, onis, f (aequo) @IeicljfteHung, ~Xu'3gIeicljung: iuris L, gratiae, c1ignitatis, suffragiorum Ci, bono- nnn gIeiclje lnerteHung Ci. aeque (adv. b. aequus) 1. gIeiclj, ilt gIeidjer )ficife, gcrallcfo, cbcltfo. 'Bei acli. unb adv. trabes aeque lon- gae C, ae. boni viri Ci, mnnquam c1extro oculo ae. bene usus est N; bei verb. quod ae. tegeret, cu- ravit ebenfogut N, quem forum magis luxit, quem ae. tribunalia desic1eraverunt? Ci; boppert: aeque pauperibus proc1est, locupletibus aeque HT. 2. (in merg(eid:)ung~fäi2en) ebcufu, ltid)t altbere, gIetdj. ~ie lJer, gIicljenen 'Begriffe fitqrt et ein: aeque promptmn est milli et ael versario meo (eigtI. gI ei clj 3ur .panb mir unb meinem @egner, bal)er: ebenfo mir 11Jie m. @.) Ci; öfter at q u e (ac): tibi sunt aeque noti ac mihi Ci. 'Bei lJergIicljenen l5äsen: ut aeque nitic1a iml1enta edu- ceret, ac si in campestribus ea locis habuisset N. areiere aügungen: non Liber aeque, tristes u t irae H, nihil aeque eos terruit q uam robm et color impe- ratoris L T, quocl aeque optatum conting'ere possit, quam ut L. Aequi, orum, In. itaIifclje'3 lnoIt im Batinergebirge lJon :rilJoIi bi'3 3um aucinerfee; meton. (§ 85) transire ex Volscis in Aequos in'3 ~(quergebiet L; adi. Aequi- cus 3 äquifclj. Aequlculi, orum, m. itaIifcf)e'3 lnoU, ben Aequi be, nacljbart, nörbI. gegen ~miternum l)hl. Sg. Aequi· culus acer 0; aI'3 acli. gens Aequicula V. aequi-libritas, tatis, f (libra, § 66) ba'3 @Ieiclj, ge11Jicljt'3gefes Ci. Aequimaelium unb Aequimelium, ii, n. splas in ffiom 311Ji!cljen vicus Iug-arius unb ~apitoI Ci L. aequinoctiälis, e 3ur :rag" unb 91acljtgleicf)e geqörig: caeli furor ~(quinoftialfturm Ca 46, 2. lnon aequi-noctium, ii, n. (aequus unD nox, § 66) :rag, unh 91acqtgleiclje: vernum, autumnale L. . aequiperabilis, e (aequipero) lJergleicljbar: Pl Trin. 466. aequi-pero unb aequi-paro 1. (aequus unh pario, § 66) 1. gleicljmacljen; meift metaph. (beurteilenb) gIetdj" ftellclt, gIeicfJfesen, iJergicidjclt; aequiperare Iovis So- lisque equis c1ictatorem L. 2. e'3 gIeicljtun, gfetdj" lommen, meidjcuj abs. nemost qlli factis (an :raten) 1. eolten, gfcidjmadjenj 2. (mit anberem) gIcic~lltadjclt, gfeid,Jftcllcltj occ. gIeiclj, fieIfen = lmgletdjclt; 3. altiJgfetdjclt, gfeidjmii#ig iJedetfcn; 4. (et11Ja'3 ficlj gIeicljmacljen =) mcidjclt, gIcidjfolltmClt.1 1. antecedebat testuc10 loci aequandi causa C, aequata agri planities Ci, aequare caJnpos Cu, ha- renas pedibus V, mensam 11Jagrecljt fteHen 0; aI!3 aaclj11Jort ber ~rieg'3funft: aequare frontes, aciem bie aronten aU!3ricljten, gerabericf)ten L; aequatis velis aUe I5cljiffe qatten gIeiclje l5egeIfteUung V, aequatis rostris V; aequato examine bM 3ünglein fteqt gIeiclj V. 2. ali- quic1 solo aequare bem ~rbboben gIeicljmacljen CttL T, f. s. v. solmn; tecta, machina aequata caelo bem .pimmel gleicljgemacf)t, l)immelqoclj V. 0'm 'Bilbe: quibus caelo te lauclibus aequem 3um .pimmel erqeben V, animos aequabit Olympo V, numerum cum navibus aequat macljt bie 3aqI ienedler I5cljiffe gleiclj V, aequare nocti luchnn gleiclj lang macljen, bie 91acljt beim I5pieI burcf)llJacljen L V. ~aqer 1'Iifl. unb pass. libri se illis aequarunt fteqen gIeicf) Ci; occ. se diis Cu, Car- thaginiensibus Maceclonas L, tenuiOl'es c um princi- pibus Ci. 3. ira aequavit vires L, aequato iure omnium L, aequato omnium periculo spem fugae tollere C, laborem partibus iustis naclj 'BiHigfeit ner, teilen V, amorem gleiclje Biebe be11Jeifen V, aequabat funera Mavors teUte gIeicf)mä~ig 3u V; pecunias ae- quare lJom ~ommuni'3mu'3 Ci; non iuriftifcf)em ~U'3' gIeicf): leges, foeclera aequare aI'3 ~u'3gIeiclj (~ompro, mi~) ~uftanbe bringen L. 4. fhnninis altitudo equo- rum pectora aequabat Cu, sulcos aequant sata V; cursum aequare Cu = aliquem cursu gIeiclj fcljneH laufen L, fluctüs sequendo V; ille c1ucem aequat l)äU gleicf)en I5cljritt V, sagitta aequans ventos 11Jinb, fcljneH V; facta clictis nacljfommen = 11Jürbig preifen L, pondus L lnilia talentorum aequabat Ou, munia comparis aequare bie ~lufgabe einer @attin erfüHen H aequor, oris, n. (aequus) 1. ~beltc, ö'Iiid,Jc: mons est deductus in aequor 0, aequor campi V, Libyci aequoris harenae V. 2. bicljt. ba'3 ffaclje ö'cIb, ferro scindimus aequor V. 3. ber glatte BRmciJf~tcgcr: aequor ponti 0, maris Vi lJom aluffe: Thybris ster- nit aequor V. 4. synecd. BReer: concita ventis aequora 0, aequor Aegaeum, Ionium 0, unclosum V, venti aequore fervic10 deproeliantes H; aequor me- clhun 9.nitte be'3 9Reere'3 0, inclusum 'Bucljt 0, assic1uo aequore detritus lJom eruigen illiogen 0. 0'm 'Bilbe: mag'no feror aequore ° 11Jir ftanb V, 111 aequa lauc1e ponel'e Ci, aequi ealores~, numeri. ffiq;)tqn:;en 0, caestüs labor V. nQn passlbus aeqms nut ruqeren I5cljritte~ V, aequi~ portionibus (pensionibus) L, ae~uis partibus non gIeicljen :reHen V, aequa sors L, aequo nu:e mnn civibus vivm'e Ci; Athenae cum :fiorer~nt aeqUl~ leo·ibus in bemohatifcljer lnerfaffung Ph. ~ef. paratl ae"'quo Marte acl dimicanc1um mit gIeicljer ~U'3ficljt a:rf l5ieg C, contendere C~~, pugnare L; .. aequo proeho cliscec1ere oqne ~ntfcljetbung C, 11Jofur auclj aequa manu absceclere (c1iscedere) S T, aequa pugna ~~ent' fcljieben L. 9.nit abl. (11Jorin?) numerone an vmbus aequi V. 9J1it dat. aequa viro iqm gIeiclj an I5tanb O. aerariae structUl'ae ~qgruben C. 2. oee. ~1t~fer" geIb betreffenlI, triblIDi aerarii 3aqlmeifter, bie ben l50lbaten ben 150Ib (aera) aU'3teiIen Ci. 3· subst. aerarius, ii, m. (sc. civis) lib:aricr, ~ngeqöriger ber Iesten 'Bürgerflaffe in ffiom, bie non aUen ffiecf)ten unb Baften bi'3 auf bie ~opffteuer (aera) frei war. ~ie lner, fesung in biefe ~Iaffe war bie fcf)llJerfte I5trafe: his equi adempti, tribuque moti, aerarii omnes facti ~. 4. subst. aerarium, ii, n. I15dja~ftl1tt1tter, I15taatiJfafle. 3unäcljft bie röm. 15 t a at '3 raff e im l5aturnui3tempe~, lJerbunben mit bem I5taat'3arcljiu, in bem auclj bte Begion'3~eicljen lJenlJaqrt 11Jurben: in bene:ficiis acl aera· rium c1elatus est ruurbe ~ur 'BeIo[)llttng an bie I5taat'3, faffe gellJiefen Ci. ~ocf): cleCl'eta patnun ac1 aerarimll c1eferre I5taat'3arcljilJ T. Unter aerarium sanctius L nerfieI)t man bie geqeimen 'Beftäube ber I5taat'3faff e, bie für ben 910tfalf 3urüctgeqaIten 11Jurben. l5eit 6 .n. [{Ir. ift aeraritnn militare bie ~rieg!3faff e T. UnetgentItclj lJon anbern ~affen: Delum commune aerarium esse voluerunt N privatmn aerarium spri\latfaffe N; lit- teras public~s, quas in sanctiore am'ario conc1itas habebant Syracusani @eI)eimarcljin Ci. aeratus 3 (aes) 1. eX3bejdjIagw; a~rati postes ~, lecti aerati et candelabra aenea Cl, aerata navls (puppis 0) mit eqbef cf)lagener ffiamme C H, classis. mit eqernen I5cljnäbeIn V, acies gepan~ert V. 2. b t clj t. e~Ctlt, aerata cuspis 0, seeuris V. aereus 3 (aes) 1 .. e~et1t, signa ae~'ea et nlarn~o­ rea L am'eus enSIS V, g-alea, vectls V. 2. er3" befdj{agcn, puppis 17, clipeus Cu V, rota, temo V. aeri -fer, fera, fenun (aes uno fero, § 66) eqerne @;tjm, beln tragenb: manus 0. aeri-pes pec1is (aes unb pes, § 66) er~fit~ig = XaJ,,- uo:n:ovS: 'tauri 0, cerva V. (0'm l5inne non ia (25.) '1', puerilis,. firmata, meelia, constans , provecta, infirma; seg'nis Cu; bicljt. mit inj. aetas pati hymenaeos V. 3. a. prop- tel' aetatem eius amiei erant in curatione regni C, te superesse velim, tua vita dignior aetas V, in ip~o robore aetatis C~t elonec te c1eseret aetas H. b. III aetatem venire 3~ 0agren lommen L. c. aetatis va- catio N, excusatio luegen bei3 gogen I2XIteri3 Cu C, propter aetatem pedibus iam non valebat N, ae~ate confectus C. 4. infirmitas puerorum, gravttas constantis aeta tis Ci, omnis aetas L, Olllnes aetates jung nnb aft Ci, puellis parcere, a qua aetate hostes abstinerent L. 11. 1. Olnnis aetatis clarissimus Cu, omnia fert aetas V; nec si quicllusit Anacreon, dele-yit ~etas 1! 2. extrema aetas imperatonun Athemensnun bte feMe ®lani\:Periobe N, Thucyclides eiusc1em aetat~s fuit mar 3eitgenoffe N, praesens aetas C%'. superIor C, heroieis aetatibus Ci. 3. aurea prIma sata est aetas ° Olnnis quem crecliclit aetas V, nos, dura aetas Ii ~icljt. verbonun vetus aetas bie ueralteten lIßörter H aetatula 30 affectus aetatula, ae, j. (demin. DOn aetäs) 5arteß 2tltet Ci. aeternitäs, tatis, j. (aeternus) 1. ~itJigfcit; fuit quaedam ab infinito tempore aeternitas Ci, ex omni aeternitate von Q:111igfeit Ci; l)1)perboli[ef): vitam tuam ipsa aeternitas tuebitur Ci. 2. Ultftct6Itd)fcit: ani- mo rum Ci. beati aevo sempiterno frunntur Ci. 2. ~eliclt~~cit, ~elicltj bi ef) t. aevmu agere, agitare, exigere; tradu- cere leniter H, natura generis hUluani aevi bre- vis furl1Iebig S; oec. imCltfd)enaIter: tel' aevo functus (Nestor) H 3. ,\lebenß3eit, 2tftcr, 2t{teißftufc: meum si quis te percontabitur aevUlU H, arbor occulto aevo H; oee. a. S'ugenb! flos aevi 0, integer aevi sanguis ungefef)ruäef)t V, Ascanius in berSBIilte ber 0ugenb V; b. @rcifeltllfter: aevi matu~'us von reifem 2tIter V, aevo solutus aIter~fef)111aef) 0, confectus, ob- aeterno, are (aeternus) vere111igen: virtutes in ae- vum H aeternus 3 (alU. aeviternus Don aevum) 1. citJig: deus Ci, ig'nes bie @eftirne v. 2. ltltlmgältgHcf), ltltfter6fid): pro mortalibus gloria aeterni S, . virtus clara aeternaque habetur S, memoria Ci, Perg'allla ltnfterblief)en lJ1ameM V. 3. licftäubtg, fnrt~ itJä~rcltb: corpus aeternis sordibus squalidmu Cu, pia et aeterna pax Ci, vincula, helIum Ci, sollicitudo S, amor V. SDav. sttbst. isol. aeternum, i, n. ~itJig~ fett, meift abverbieU: urbs in aeternmu condita 'für bie Q:lvigfeit' = auf e111ig L; blo~er ace. sedet aeter- numque sedebit Theseus V, aeternum servire für immer bar H, aeternulll latrans raftIoß v. Aethalia, ae, j. alter 91ame ber 0nfef ~1)iOß L 37, 13. a!,!ther, e1'is, m. (ß'IV. alS~e) 1. bie obere ,\luft[ef)ief)t, 2tt~erf naef) ben I5toifern l5ijJ beß @ementarfeuerß: (aera) amplectitur inmensus aether, qui constat ex altissimis ignibus Ci; bal)er ex aere aether oritur = '\}euer' Ci. 2. SDicf)t. .pimmel: recludam aethera bie l)immIi[ef)en SDinge 0, rex aetheris Iuppiter V, fama super aethera notus V; quod memoro, nostri caelum, Graii perhibent aethera Pacttvhts; meton. bie @iitter: oneravit aethera votis V, quos evexit ad aet~era virtus l1U ben @öttern v. 3. synecd. ~ltft: vellens ab aethere telmu V, ferar penna per ae- thera H; occ. bie DlicritJcIt: vellent (mortui) aethere in alto pauperiem pati V. 4. perfon. ber .pimmeIß~ gntü pater omnipotens Aether descendit V. SDav. aetherius 3 (alStew<;) 1. ~um Iiit~Ct gt~örtg: na- tura Ci, sol, sidera V. 2. f)immHfd): sedes, arces 0, aurae, astra V, domus H 3. aum .pimmel rageub: Olympus V. 4· htftig: iter buref) bie ,\luft 0, llimbi V. 5· n6CiitJeItItd): vesci aura aetheria leben, atmen V. Aethiops ' .. opis, m., pl. Aethiopes, um, ace. as (AWim/J) '2Hl)iopier, 9Jlol)r, 15ef)111arl1er; adi. Aethiopes lacus 0. . aethra, ae, j. (ß'tJo. a'iSea) l)eUe, reine ,\luft, .pimmeIß' gIan3: lucic1ns aethra siclerea polns V. 2trß nomen pT'. Aethra, ae, j. gr. \}rauenname. Aetion, onis, m. gr. WCalet ber aIej;anbrinifef)en 3eit Ci Brut. 18, 7'0. A~tna, ae, f~{~e.n Aetne, es, j. (A'iTV'1) 1. SDer '2( tn a auf 151&tllen, ben 0uppiter auf ben @iganten Q:nceIabuß ge1110rfen l)aben fo[[; bal)er I5prief)ru. onus Aetna gTavius Ci. Q:r gart etIß )2I\erfftätte beß lEur, canuß; adi. Aetnaeus 3 (Alrva,o<;) vom ~L, beß ~L: pastor ~oI1)pI)em 0, tellns l5i&iIieu 0, fratres bie 31)' tropen V, Aetnaei ig'nes ge111aftige @{ut V Aen. '7 786 (metaph.). 2. I5tabt am \}u~e beß mtna' @iltlv. Aetnenses, imu, m. Ci. ' Aetolus 3 (AlrwAo<;) ätoIifef), l1U mtolien gel)örig: arma beß SDiomebeß 0, Arpi, urbs 111eH eß von bem SlttoIier SDiomebeß gegrünbet fein foIfte V, plagae 0agbuejJe ('fa, h)boni[ef)e 0 agb') H; subst. isol. Aetoli orum unb ~et?l~m V, m . . Sltto~ier; Aet.olis, idis,:j. (AlrwU<;) 2ttolterm 0. )2I\elterbrIbuug adt. 1. Aetohus 3 (Alrw- AW<;) ätoIifef): heros SDiomebeß 0; subst. isol. Aeto- Ha, ae, j. (sc. terra) bie Banbfef)aft mtoIien in 9Jlittel, grieef)eulanb; 2. Aetolicus 3 (AlrWA'''O,) ätoIifef): belIUlu L. aev~m, i, n. (am. aevoll1, gr. al(.F)Wv, ale/JEt, § 20, alt. iub. ayu '\leuen', got. aiws 'Beit') 1. bic unlicgrcll~te ßeH, ~itJtgfeit: aevum, in omne aevum für el1Jig H, in caelo situs aevo von 0al)ren gebeugt V. 4. 3eit, ßcHaftet: nostrmu, vetus 0, haud inscius venturi aevi ber 3u, funft funbig V, veteris aevi ber lEergaugenl)eit 0, per tantum aevi [0 lange 3eit T, aevo sequenti in fünf, ±igen 3eiteu v. af, praep. beim abl. Ci Or. 47, 158; s. v. ab. Afer, Afra, Afrum puni[ef) , afrifani[ef); Afer murex girbitaui[cIJer ~urpur H, Afra cochlea 2tufternar± H, Afra avis baß (numibi[ef)e) ~ern)ul)lt H; subst. isol. Afer, Afri, m. ~unier: dirus Afer = .panui6al H; pl. Afri, orum, m. ~unier, 2tfrifaner; discincti l11egen il)rer )2I\eicf)Iief)feit V; meton. (§ 85) nos hinc ibimus Afros naef) '2{frifa V. affäbilis, e (affari, 'anfpred)!iar') leutfeIig, umgängIief): affabilis, blandus N, in muni sermone adfabilem se omnibus esse volebat Ci, nec c1ictu adfabilis ulli für niemanbß '2(nrebe 5ugängIief) V. SDav. affäbilitäs, tatis, j. ,\leutfeIigfeit: senuonis im müubI. lEerfel)r Ci. af-fatim (ad-fatim, Iuxtap. aUi) ad fatim = 'litll crllr &r. miibung' § 67, ugL fatigo) l1Ut @enüge, im Überma~, x eiclj Iid), genug: adfatim commeatum parare S; mit gen. pecuniae aclfatim est L. affätus, ÜS, m. (affari) 2tnrebe, 2tnfpraef)e: reginam ambire affatu V. affectätio, onis, j. (affecto) I5treben: Germanicae orig'inis 2tnfpruef) auf germ. 2tbftammung T Germ. 28. affectio, onis, j. (afficio) 1. ~iltitJttfltllg! praesentis mali sapientis adfectio nulla est maef)t feinen Q:inbrucr Ci Tuse. 4, 6, 14. 2. (auß &inluirfung erfoIgcnbe) lSe~ fd)affen~cit, ßlIftaltD: vitia adfectiones slmt manen- tes Ci, animi adfectio lmuine mentis carens amentia est Ci, firma corporis acH. '~ouftitlltion' Ci. 3. I5tiltt~ mlUtg: rectae animi affectiones virtutes appellan- tur Ci; occ. 1110l)I1110Henbe I5timmung, 91eigultg: laetae audientium affectiones freubige SBel11egullg T, argen- tum sequuntur nulla affectione animi nief)t aUß ,\lieb, l)aberei T. af-fecto 1. (Jrequ. Don afficio) 1. fid) an ctitJa~ lttad)cn: dextra adfectare mit ber .panb nalJe fommen V Aen. 3, 670; iter ein[ef)Iagen Ci, viam Olympo 3ur UnfterbIief)feit v. 2. metaph. tracljten, crftrelien, 3n crringClt ]ltd)Clt, liebacljt feilt, 2tnf~t1ld) ed)clicu: mun- ditiam, non affluentiam affectabat N, cur opus ac1- fectas novum? 0. ,oft in übLem l5inu: regnum Cu L, caelestia regna 0, famam, carminmu studium T, immortalitatem Cu, studia militum T, bellmu bie \}ül)rung beß ~riegeß L, civitates ge111innen, an fief) bringen S T, spem l)egen 0 L. 9:lCit il~f qui esse c10cti adfectant Q. affectus, ÜS, m. (afficio) 1. ßuftaub, lEerfaffung: adfec- tus animi in bono viro laudabilis Ci; oee. @emütß, ftimmung, @cfü~f! dubiis adfectibus errat 0, adfectus dulciores Q. 2. @emügberuegung, ~etbeufd)aft, lSe~ gleibe: opes atque inopiam pari aclfectu concu- piscunt T. affectus 3 (adi. i8ol. pt. pf. pa88. Don afficio) 1. 1. alt, getan, bcrfc~en, alliJgerüftet: lictores affecti virgis Pl, viri fortes ac libero animo affecti bie ben l5inn für \}reiI)eit oefijJen Ci, animi affecti virtutibus, vitiis Ci; affero ballet plnrimis adfecti beneficiis überl)äuft Ci. 2. metClph. licfd)affclt, eingcrid)tct, tu ... ßltftauD: manus adfecta recte Ci, oculus probe adfectus acl suum mlmus fungenclum Ci; oee. gcftimmt, gCfiuuü eodem modo erga amicmu affecti, quo erg'a nosmet ipsos Ci. . II. altgcgriffcu, crfcf)ii~ft, gefd)itJäcljt: affec- tus valetudine von angegriffener @efunbl)eit C, iIupe- rator affectus tranf L, senectute, aetate aclfectus aIterßfef)ruaef) Ci, mit Enallage: nemo aetate tam ad- fecta fuit Ci; affecta res familiaris l1errüttet L, Sicilia sic adfecta l)erabgefommen Ci, fides lV an, renb T; oee. 31tt j)1cigc ge~cltb, enbenb: bellum affec- tmn et paene confectum Ci. af-fero, ferre, attuli, allatus 11. ~erlieitragelt, ~lirtltgelt, ~fd)affeu, mit6riugcuj 2. oce. (lBriefe, 91acl)rid)ten) ü6etliriugeui ol)ne ,obieft: mefbcu, bedünDcni 3. metaph. (manus, vim afferre) @eltJaIt alttuu, .paltb alt jcmD. fcgeu, fief) vergreifen; 4. ba3ubringen, ~ht~ttfitgcu, mitbring eu i 5. beibringen, aUfii~rclt, bni6x!ngcu i 6. briugen = IJCrurfad)en, 6mitclt, gcitJäf)teltj oee' l beitragclt. 1. rogavit, ut sua, quae attulerat, liceret efferre mitgebraef)t l)aHe N; 3ieI: munera eo sunt allata N, huc affer scyphos H; mit praep. lapiclem ad in- troitmn aedis N, hominem in forum L; uur bief)t. dat. alimenta nubibus l1ufül)ren 0; 2tußgangßpunft: sacra ab illis huc Ci, ex nrbibus cibaria L; bief)t. lmde malmn pedem attulistis lvol)er il)r UnfeIige ramet Ca 14, 22; 1'efl. unb med. huc te adfers bu bringft bief) l)et, er[ef)einft, 'fommft V; mit 3ieI, an gab e: hanc urbem aclferimur näl)ern lUlr unß V; 2tußgangßpunt±: sese a moenibus Relenus adfert rommt l)er V. 2. adferuntur ex Asia cotidie litterae Ci, ut exoptatum inimico mmtium primus adferret Ci, nuntius, fama affertur läuft ein, fommt. 9:l1it ace. e. inj. suspicio allata est hostem appropin- quare N, nuuores afferuntur Belgas coniurare Ci, terror affertur Scythas ac1ventare bie l5ef)recrenßnaef)' rief)t Cu; bal)er ace. e. inj. aHein: afferebant mmtii male rem gerere Da1'ium N, allatum est eum dic- tatorem dictum esse L; cle Rortensii morte mihi est allatum man benacf)rief)tigte mief) Ci. 3· ut sumptum faciat in militem, nemini vis ad- fertur 111irb genötigt Ci, ipse manus non attulit N; alienis bonis manus adferre fief) vergreifen Ci. 4· quantum tuis operibus detrahet, tantmu ad- ferat lauc1ibus Ci, multa in re militari nova attulit braef)te auf, erfanb N, Inmc animum attulit ac1 triblmatum Ci, priIuus ille in praefectumm se1- lam curulem attulit Ci; bUbI. aliquic1 acl amicitiam popnli R. C, opem .pUfe bringen ° L, hoc auctorita- tis ad accusandmu adferebat Ci, adiumentum di- gnitati Ci. 5· affe1're testimonium, consilium, argmuentmu, exemplmu, rationem, causam; mit inbir. \}r. cur c1'edam, acHerre possum Ci; abs. nihil affenmt, qui negant He bringen eigentIief) nief)g uor Ci. 6. detrimentum afferre rei familiari N, hoc aliquid deformitatis afferebat N, hora saepe adfert magnas clades Ci; adferre finem, gloriam, honorem, spem; dolorem, mortem, odium u. a.; haee clies acltulit ultro uerfef)affte v. occ. SDuref) bie \}ormel aliquid utili- tatis adferre Ci geruinnt afferre bie SBebeutung: liei~ trag cu, uii~eu: quid oves aliucl afferunt, nisi ut ho- mines vestiantur? Ci, aliquid aclferre ad communem utilitatem Ci. 31 affirmate af-ficio 3. fe ci, fectus (facio,§43) antun, ein111irfen, u. 3111. 1. lie~aube{u, iu eiuen ,8uftaltb berfc~eni 2. ace. a. (bell @eift) erregen, atttcgcu, fttmmcu; b. (ben ~örper) augreifcll, fcliitJäcljcu; 3. (mtt abi. inst".) ltlomit begaben, bel)aften, erfiiHclt, berfc~en. 1. exercendum est corpus et ita afficiendum Ci, ut abs te aclfecta est (civitas Syracusana) Ci. 2. a. in L. Murenae periculis ita sum animo ac1- fectus Ci, quonam modo vos ille vivns adficeret Ci, terror milites hostesque in cliversmu affecit T. b. aestus labor fames sitisque corpora affichmt L, oppngnatio ipsos affecerat L. 3. \}aft nur mit '2(u, ftraften: piratae non metu aliquo adfecti uon \}utef)t erfüUt Ci dolore tanto adficior Ci, vgI. 'fef)meqerfü[[f, desiderid Cu. 0m SDeutfef)en oft ein lEerbum: muneri- bus afficere bef ef)enfen, praemiis (b i ef) t. pretio) beIol)nen, lauclibus loben, exilio verbannen, poena beftrafen, morte, cruciatu, cruce töten, foltern, anß ~reu3 fef){agen, v111ne1'e uer111unben, uno vu1nere in mortem mit eiuem I5to~e töbIief) ver111unben T, honoribus el)ren, sepultura beftaHen IaHen, populum servitute fneef)ten Ci. Dft pass. morbo affici edranfen, 1eto fterben, ben ~ob finben, clifficultate in eine fef)lvierige ,\lage geraten C, sollicitucline in '2Iufregung geraten C, supplicio adfecti slmt 111urben l)ingerief)tet Ci, beneficiis afflci fief) )2I\ol)I, taten er111ei[en laffen, fie erl)aIten. lEgt. affectus 3. af-figo 3. flxi, flxus 1. lluf)cftclt. WCit dat. falces longuriis adfixae C, homines cruci anß ~reu3 l)eften, rreul1igen C~t L, signa adfixa clelubris (aIß ~ro:pl)äen) H. m1it praep. cuspide ad terram anfpie~en L, litteram (K) ad caput Ci. 2. metaph. 6cfeftigcn: flammam adfixit bteri befeftigte ben SBranber V, apes ac1fixae venis l)aftenb an V, mdicem terrae adfigere einbringen IaHen V, corpus adfigit humo (animum) l)äH am SBoben feft H, causa in animo meo adfixa atque insita Ci, hominem lecto adfigere anß ~ranfenrager feHein H; med. feft~ ltIten: Pallas adfixus la teri sinistro fief) feftl)aftenb V, claVlllU adfixus nusquam amittebat V; ace. etu~rägcu: ea maxime affigi animis, quae essent a sensu impressa Ci De 01'. 2, 87, 35'7; (lectionem) memoriae penitus adfig'ere Q 10, 1, 19. af-fingo 3. flnxi, fictus 1. f)Üt3UliUbCIl, liifllenb ~in~ 3ufitgen: quae llatura corpori adfinxit Ci, tamquam citharoecli p1'ooemium aclfictum äu~erIief) angefügt Ci. 2. metaph. ~Üt3ltbenfClt: Imic generi nmlorum non affingitur illa opinio Ci. 3. ~bt3ubtd)tClt, ~Iitgen: affillg'unt rumoribus (ag @erüef)t) Galli, quod res poscere viclebatur C, quid res ipsa tnlerit, quid error adfinxerit, quicl invic1ia conflarit Ci, ne vera laus detracta neque falsa dficta esse videatur Ci. af-fInis, e 1. llllgrelt3enb, licltad)lilltt:. Masaesulli, gens adfinis JYIauris L. 2. metaph. m ehv. ber~ itJicfclt, an et111. lictetngt; mit dat. adfines sce1eri, culpae Ci, adfinis neg'otiis Pl; mit gen. ([uliftantitJifcl)): ac1fines snspicionis Ci. 3. oee. bctfd)itJägextj meift subst. isol. ber (bie) )ßeifd)itJägerie: vincula affinia lEer111anbt[ef)aftßbanbe 0; subst. (abl. i unb e) domi una eruditi, militiae contnbernales, post aclfines Ci. SDav. affinitäs, tatis, j. lEerfef)111ägerung, l5d)itJägcrfd)aft: affinitate conhmgi cmu aliquo N, propter af- finitatem P. Sulpicii lEer111anbtfef)aft m it ~. 15. }I,~ propinquitatibus affinitatibusqne coniuncti C, affi- nitas inter nos gegen[eitige L; meton. = affines Pl Trin.702. affirmäte (affirmo) beftimmt, l)eUig unb teuer: pro- mittere aliquid Ci Off. 3, 29, 104. affirmatio 32 Africus affirmatio, 6nis, j. ~erfiel)erung, lEeteuerung: est ius- iuranclmu affinuatio religiosa Ci, multa affirma- tione abnuere feIJr energifel) abIeIJnen Cu. ~on af-firmo 1. 1. liefräfttgcu, licfefttgcu! ea res Tro- ianis spem affirmat L, societas iureiurando affir- matur L. 2. metaph. bcftättgclt! transfugarum dicta L, promissa rebus L, virtutem armis T be, weifen. 3. ucrfid)ertt, crUäxcui beteuern, jje~au~tcu! si ulla alia de re adfirmare possem Ci. 9Jtit Obi. nihil aliud adfirmare possum Ci; mit acc. c. in! (dolere) ne malum quidem esse philosophi aclfir- mant Ci; mit inbir. ryr. quis pro certo affirmet, quot fuerint L; pass. unjJerf. ut adfirmatur T. affiatus, üs, m. (affio) 1. bM 2'CnbIafen, 2'CnIJauel)en, IJ(nf)aud)! frondes affiatibus (bei3 @beri3) ardent 0, affiatus ignium, vaporis @lutIJauel) L. 2. metaph. 2'CnIJanel), 18egctftctuug! nemo viI' magnus sine aliquo adfiatu clivino umquam fuit Ci. af-fieo, ere mitweinen, illU. bei H Ep. 2, 3, 101. affilctatio, 6nis, j: ~ein, Dual: adf. est aegTitudo cmu vexatione corporis Ci. ~on affiicto 1. (j;·equ. tJon affilgo) 1. luieberI)oft (an,) fef]fagcn: mulieres adfiictare sese, manus supplices ad caelum tendere fel)lugen an bie lEruft B, semet aclfiictanclo T; acc. (burcf) 'Unfd,ifagen) bcfd)ähigclt, liliel 3urtef]teu! quocl minuente aestu naves in vaclis affiic- tarentur C. 2. metaph. ~ragClt, ~chtigell, ullter" brihfeu: Batavos bebrängen T, vulneribus equites equosque T, Italiam luxuria bebrüden T. 9Jleift pass. aclfiictantur coloniae Ci, morbo aclfiictari Ci L T; rifl. unb med. lief] aliällgftigcll, ali~ärlllclt: CUln se acl- fiictaret Ci, aclfiictari lamentarique Ci. af-fiigo 3. filxi, filctus 1. anf(~Iagclt, anllJcrfClt: trierarchus fusti (abl.) caput Agrippinae affiixit T, naves affiictae Stillt fuIJren auf, wurben lecr C; bUbI. cum fortuna refiavit, aclfiigimur fel)eitern wir Ci. wUt dat. vasa parietibus L, (IDixes vidit) ad- fiigi sociorum corpora terrae 0, Galbae imaginem solo, caput saxoT; acc. alt 180ben llJerfcn: (alces) infirmas arbores ponclere affiigunt C; pass. (alces) si quo affiictae casu conciclenillt C, lapsu equi acl- fiictus mit bem ~ferbe geftüri\t T, equi virique af- fiicti B. 2. metaph. lticDcrfd)mcttent, nicbcrDriicrcn, beltgen, ftiir3w: Mars victum saepe erigit et ad- fligit victorem L, auctoritas huius orc1inis aclfiicta est: aclfiLut Antonius erfd)ütterte Ci, non plane me enervavit, non aclflixit senectus Ci, consulare nomen aclfiigere erniebrigen Ci, proelio ac1fiixit opes hostium fel)roäd)te L; pass. ac1fiigi vulnere Cu, pestilentia L leiben. 3. (ben @eift) nieberfd)lagen, Clttmlttigcn: amissi hominis clesiclerio affiictus C1t, si hunc vestris sen- tentiis aclfiixeritis, quo se miser vertet? Ci, eius mors omnes civIs aclfiixit Ci, fames aclfiigebat seren- clis frugibus incuriosos entmutigte fie T. ®eIJr oft adi. isal. pt. pj. pass. affllctus 3 metaph. 1. 3crriittct, bebrängt, lilie! 31lgctid)tet, nngfiicrHef]: rebus affiictis in bebrängter 2age N, eversa atque aclfiicta res p. Ci, regum aclfiictae fortunae Ci, homo affiictus et per- clitus Ci, Italia claclibus aclfiicta T. 2. niebergcfef]fagclt, ltt1ttfo~! in illo timore et fuga Tigranes aclfiictum erexit Ci, aclfiictus vitam in tenebris luctuque trahe- bam V; sttbst. succurrere affiictis ben lEebrängten N af-Ho 1. 1. trans. 1. (mit äu13erem Doj.) anb!afcn, (lllllJe~en, all~aud)en: taurorum aclfiabitur ore 0, ven- tus terga aclflat L, crinem fugacis puellae aclfiat fein .pauel) berüf)rt iIJr .paar 0; bi el) t. nos oriens equis aclfiavit anhelis mit bem ®el)nauben ber ®onnenroffe V; affiati tabe veneni uom giftigen .paucl)e 0; acc. (bom ß'euer) uerfengen! meclivUm pater fulminis aclfiavit ventis mit bem .paucl)e bei3 lSliBei3 V; fuhni- num ignibus aclfiari 0, aclflatus iucenclio uerfengt L; metaph. (mit 5Segeifterung) erfliUcn: (Sibylla) aclfiata numine iam propiore clei V. 2. (mit innerem Doj.) ~tnllJc~cn, roeIJenb öntragen: oc1ores qui aclfiantur e fioribus Ci; metaph. (mater) oculis aclfiarat honores f)atte SJ'Cnmut angel)aud)t V. II. intro IJerroeIJeu, cut" gegeUllJe~en! ac1ilabat frig'oris vis ein falter illlinb L; metaph. cui adfiat Amor bem er f)otb ift Ti 2, 1, 80; velut illis (cibis) Oaniclia adfiasset mit iIJrem .pauel) uergiftet IJätte H. affiuens, ntis (adi. isol. pt. pr. aclo 110n affiuo), adv. affiuenter IJeriluftrömenb; mctaph. 1. ucrfcljllJenfic" rifclj, rcid)Itclj, im Überflnffe lJorIJanben: copia CiL, cli- vitior et aclfluentior amicitia ergiebiger Ci; subst. ex aclfiuenti im Überflnj3 T; adv. affiuentius vi- vere N, voluptates haurire Ci U. a. 2. tricfcnD uon etw.: consul ung'uentis aclfluens Ci; metaph. xeid)Itdj bcrfcf)clt, reief] an eüu.: urbs stucliis acl- fiuens Ci, vestitu in langlualfenbem ~leibe Ph. mau. affiuentia, ae, j. Überflnj3: Olnnitun rerum Ci; mUll- clitia, non affiuentia 9cettigfeit, nid)t 21Q;Ui3 N af-fiuo 3. fiüxi 1. ~eranflte~Clt: Rhenus acl Galli- cam ripam aclfiuens T; mit dat. Auficl·us utrisque castris ac1fiuens L. 2. metaph. ~cr31lfttömen, ~crbei" fommelt, 9J1eift UOlt ~J1enfel)enmengen: multitudine ad- fiuente L, comitum aclfiuxisse numenun V, aclfiUlillt auxilia 1'. ~on SJ'Cbftraftem: nihil ne rumoris quiclem aclfiuxit Ci; uon ben 2'Ctomen ber @jJifuräer: imaginum series acl nos aclfiuat ftrömt über Ci; 1)on ber Beit: aclfiuelltes anni H 3. acc. im Überfluffe anftrömclt, retef]Iief] uor~llltben fein: (populo Romano) CUlU clomi otium atque clivitiae a(ifiuerent S, affiuunt opes L; ugl. affiuens. "af-for (unbelegt), affari, affatns sum (for) allf~rcef]elt, anreben: talibus clictis 0, hos ego cligrecliens acl- fabar V; extremlUU aclfari 2'Cbfel)ieb neI)men V, po- situm aclfati clisceclite corpus nael) bem leBten vale V; acc. altffe~elt: aclfaturque cleos et sanctum siclus adorat V; hostem supplex aclfare superbum V. af-fore, cani. impf. afforem S. V. asslun. af-fulgeo 2. fulsi 1. IJet,JuftraI)len, ftra~feltb Cf" fdjciUClt! navium speciem cle caelo aclfulsisse uom .pimmel IJer IJätten lEiIber uon ®d)iffen geftraIJIt L. 2. metaph. (lnie ein @eftirn) auffcl1djten, anfgeIJen: afful- sit lux quaeclam (ein .poffnungi3ftraI)l) civitati, mihi fortuna (glücHidjer ®tem), consuli spes, gauclium L, voltus ubi tuns aclfulsit populo entgegenftraIJrte H af-fundo 3. fi"icli, fi"isus 1. ~ht31tgie~clt: venenum vulneri aclfusum T, Mosae os Rhenum Oceano acl- funclit läj3t i\uftrömen T. 2. f)tn3nllJcrfclt: equites cor- nibus aclfunclere auf bie ryfügef werfen, fieUen T. Pt. pf. pass. ~ingcllJorfclt: aclfusa poscere vitam ilU feinen ~nien 0; mit elat. ac1fusae iacent tumulo liegen an bem .pügel IJingeftrecrt O. afiuens, afiuentia, afiuo anbere ®el)reibung für affi . . . in ber übertragenen lEebeutung ber illlörter. a-fore, cani. impf. aforem S. V. abstun. Äfranius 3 91ame einer jJleb. gens. 1. 2. SJ'Cfr., ~omö, bienbid)ter um 110, ber meifter bei3 nationalen 2nftfjJiefi3 (fabula togata). Afrani toga convenit lYlenanclro weil %L fiel) an W1enanber biIbete H 2. 2. 2'Cfr., 2egat bei3 ~omjJeiui3, cos. 60. mau. adi. Afranianus 3: acies C; subst. Äfraniani, 6rum, m. bie Wlann, f el)aft bei3 SJ'C. C. Äfricus 3 (Afer) jJunifel), afrifanifel): bellum ber ~rieg tEäfari3 in SJ'Cfrifa C, ber erfte jJunifel)e L; mare bai3 meer um ~artIJago S T, terra bai3 jJnnifel)e 2anb L. Bttbst. isal. 1. Africus, i, m. (sc. ventus) ber (regenfJringenbe) ®übweft: creber procellis V; praeceps Agamedes 33 o;f1ggredior bal)erbraufenb H %Ui3 adi. Afl'ic~e pro cellae !I. 2. Africa, ae, f. (sc. terra) I2Cfnfa,u. JW .. a. "tnt engften ®inne bai3 @ebiet Don ~art~)ago, bann ~le .rom. ~rouhtJ %lfrifa: Utica atque Hippo valentlSsllua.e urbes totius Africae N. b. syneccl., ber @rbtelf %lfrUa: orbis terrae pars tertia Afric~ Bi bau. adi. Africanus 3 afrifanifel), in, aui3 2'Cfr:fa: l?osses- siones N, belltllll ber ~rieg ~äfar~ in. %lfnfa q~: SJ'Cli3 lEeiname ber gegen bie ~umer fl~gre1el)e;t ®cljJlOnen: ben Umfang bei3 ~IaBei3 auf 1000 ryuj3breit unb 300 ryuj3 tief an 1I· Bat. 1, 8, 10. Agesilaus, i, m. ('AY1jrIOoaol') ~önig iln ®jJada 397 bii3 361. Agesimbrotos, .i? m. ('AY1!rJ!P,ßr:?TOC;) %Ibmiral ber Bil)obier gegen ~IJ1ItjJjJ uon mailebomen L .. Agesipolis, icUs, m. ('AY']rI!rroA'C;) ~ömg iln ®parta um 200. ag-gemo, ere bailu ]eufilen:. ag-g'~lnit .Alcic1es 0; metaph. aggemit nostns mallS canna O. P. Oornelius Scipio Africanus (malOr, mlllor); s1~bst. isal. Äfricanae, arum, f. (sc. b estiae) luUbe ::riete aui3 2'CfrHa für bie ::rierIJeBen L. Agamedes, is, m. ('Ayap,~o1jc;) 9J1iterbauer bei3 %ljJoUo, temjJefi3 JU meljJIJi Ci. _. . Agamemnon unb Agamemno, oms., !n" acc. blc1)~. ona ('Ayap,E,uvwV) ®oIJn bei3 I2Ctre;ti3, ~om~ uon m1)fena, .peerfül)rer ber @rieel)en uor ::rro1ai adt. Agamem- nonius 3 ('Ayap,E,uvoVLOC;): res ble mael)i bei3. %lg. V, Orestes feilt ®ol)n Vi s~tbst. Agamemnoma, ae, f. ::roel)ter bei3 SJ'Cg. O. . . . Aganippe, es, f. CAyavtrrn1j) DueUe .a.m .pehfon m lEöotien (baIJer Aonie V), ben mufen IJelhg. mau. Aganippis, iclos, f. ('Ayavtrrrr!c;) uon ber 2'C. ftam, menb: Hippocrene O. agaso, 6nis, m. (ago) ~ferbdneel)t, ®taHfneel)t: ll:lUlorm~ mauItiertreiber L. lEei H Bat. 2, 8, 73 patlllam SI frangat agaso uneigtL ein töljJi[cI)er ~urfel)e, ber eIJer in ben ®taU ali3 ilnt lSebienung tangt. Agathocles, is unb i, m. ('Aya~oxAijc;) ~önig uon (1)rafui3, geb. 361 Ci L. Agathyrna, ae, j. ('AycJ.~v(!va) 1St. an ber 910rbfüfte ®iilUieni3 L, j. Sant' Agata. Agathyrsi, 6rum, m. fil1)tIJifc[)er ~oni3ftamm, ber fiel) tätowierte, baIJer picti V Aen. 4, 146. ,. Agaue, es, j. ('Ayav1j) ::roel)ter bei3 ~abmui3, @emaIJlm bei3 @cI)ion O. age, agedum S. V. ago. .. Agedincum, i, n . .paujJtort ber lSenonei3 m @aUlen, j. (§ 85) Sens in ber tEIJamjJagne C. ,.. . agellus, i, m. (demin. 110n ag'er, § 4~) ~utel)~n CL agema, atis, n. (l\'IU. lIY1jp,a) c®el)ar '. ble @l1tetWjJjJen bei3 maJeboni[ el)en .peerei3 L . Agenor, oris, m. ('AY~Vw(!) ~ater bei3 ~abmu.i3. ~mb ber @urojJa, ~(IJnI)err ber mibo." (.peroi3 uou ~IJon1i\1en, ali3 [olcl)er m1)tIJifd) lEruber bei3 ~eI, ®oIJn bei3 9CejJtu~t unb ber mb 1) a); Agenoris urbs ~artl)ago 0 V; aq~. Agenoreus 3: clomus bei3 ~abmui3 0, bo~ ber. ®!ler ber @urojJa (®ternbiIb) O. Patranym. Agenondes, ae, m. ('AY1!Voe!01jc;) 91ael)fomme bei3 2'C.: ~abmUi3 0, ~erf eui3 0 ali3 91ael)tomme bei3 lEefUi3. ' ager, agri, m. (tJgL &Y(!OC;, \lot. akrs, btfd,i· ~cfer, §§ 12 unb.42) 1. ~efb, 2Icrct, (lJrnltbftitcf: agTi arYl et arbustl et pascui Ci. I~txtap. agrI-cultura. (auel) cultur~ unb cultus agTonuu) Ci, agrl-cultlO ilanblialt Ct, agri-cultor ilanbllJirt L. .2. pl. bai3 ?ffene ilanb (im @cgf. nur !Stabt): permultI et ex. Ul beet . ex aO'ris se in illa castra conferunt Ct. 3· (lJclitct, il~l1bfef]aft, lJRarf, )8anlt!tlctIe: am~is per Assorinorum aOTOS fiuit Ci. 9J1eift foHeft. tnt sq. ag-er Troas, F"'alernus N Noricus C Arretinus B. lEef. ager pub li c u s, bie aui3 ben ~rooe.wngen geb.i.lbete .®taag, bomäne bie teUi3 uedauft (agn quaestorn), tetli3 ::rem, jJeln ilU~ 91uBniej3ung gegeben wntbe (agTi consecrati) L. SJ'Cnbere ::reUe wurben eini\elnen (viritim) obe:: ganöen @emeinben ilugeteilt ober blieben .pntweiben (scnpturae): 4. acc. in agrum felbeln, in Die ~icfc, .pars mUr! versa in agTos lanbeinwärti3 L, mille pecles. III ~ron te, trecentos cippus in agrum hic clabat ble ®aule gab eilo \lJ al[ et, 2ateinifu)cSDeutjdjetl fel)affen: pabuli, lignorllln, copiarmu. T. ag-glomero 1. (fnäuefartig feft) anfel)ltej3en: ac1clunt se laterique aclglomerant nostro Y 0 ag-gravo 1. .(g'l'avis) fel)weter _mad)en; metaph. uc;." fd)ftmmcrn ftelgem: curam cura aggravant Ph, a",- gravare ";:tlnus, sortem, clolorem Cu, clifficultatem rermn L, res bello aggravatae L. . ag-gredior 3. gTeSSUS smn (gradior) 1. ~eran~cf)C.lt, ftdj näf)ern: non repelletur incle, quo. aclgre~l (fIel) ilU begeben) cupit Ci. 2. ace.. a. ftef) an. remanb mael)en, llJC\tbcn, tr)tt altge~CIt: tahbus a~lgr~clltur Ve- nerem Saturnia cUctis V; legatos fut. ftel) ilU ge, winnen [ud)en S; bef. peclillia aliquem iemb. il1: oe, fteel)en fuel)en S, animos largitione T. b. altgretfC!t! hostes C, navem pluribus navibus C, munun B. ~on geriel)tIid)er ~erfotgung: ut absentem aggrecle~'en­ tur N Alcib. 4, 2. 3. metwph. etroai3 angretfen, 1tlttemC~lltCll, bcghmClt, uerfnd,ien, alt ctllJaiJ ge~clt: facinus, opus, rem, maiora; nefas 0, ~onores ar;> nel)men, antreten V. Oft mit acl: ac1grechar acl cli· 3 aggrego 34 Agnalia cendum fel)icre miel) an Ci, ad. opus L. ~J1it inf op- pidum oppugnare aggressus C, Iugurtham beneficiis vincere adgressus est verfuel)te S, adgressi avellere templo Palladium V. ag-grego 1. (grex) einer 6 el) ar anfel)lielien, lieigefeUen, ~ugefeHen: quibuscumque sig'nis occurrerat, se aggTe- gab at C, se ad amicitiam eorum iI)ren 0reuuben C, eOdem naufragos conlectos Ci, te in nostrum nu- merum adgregare 801eo Ci; mit clat. se Romanis L; mecl. adgregari Vespasiani partibus fiel) anfel)lielien T. aggressio, onis, f (aggredior) ber Wnlauf (beß lRebner~) Ci 01'. 15, 50. agilis, e (ago) 1. licllJcgIiclj, fctcljt aU ~anb~abClt: rota, remus O. 2. lic~eltb, fcljnerr: dea ::i)iana 0, Oyllenius ~J1ertm O. 3. metaph. rü~rig, regfaltl, gef cljäfttg: oderunt agilem remlssi H; im lSUbe: circumvolitas agilis thyma wie eine lSiene H ::i)av. agilitäs, tatis, f lSelvegliel)teit, 6el)nefligfeit: rota- nUll Cu, navium L. :Agis, idis, m., ace. in unb im ("Aytc;) ~ame breier stönige ~u 6:parta; biefe finb: 2(gi~ 1., lSruber be~ Wgefi' Iau~, 426-397 N; Wgi~ II, 338-330 C~t; 2(gi~ rn., 244-240, ftürcrte liei bem SEerfucf)e, bie aHe SEetfaffung flercrufteHen Ci. agitäbilis, e (agito) Ieiel)tliewegliel): MI' O. agitätio, onis, f (agito) 1. aet. baG ~ellJegen: anllOrUm L; metaph. Da0 ~ctrcH1Clt, WUi3ülien: stueli- orum Ci. 2. pass. ~cllJegUltg: agitatio lecticae bM 6el)ütteln L, agitationes fiuctuum lffiogen Ci, ag'itatio ac motus linguae Ci; metaph. !Hcgf altlfctt, ;:rättgfctt: mentis Ci. agitator, oris, m. (agito) ::rreilier, .l3enfer: equorum V. agito 1. (jrequ. bon ago) I. (\Uiebergoft ober geftig) licllJcgCIT, qerumtreilien, fcf)üt, Mn u. a.; ace. 1. (:iLim) freilicn, tummefn, reiten, Ienten; meta:ph. alttreilien, anf:pomen i 2. ('milb) ~C~Clt, jagen; metaph. bc1tnt1t~igcll, :plagen, verfolgen; ace. lJerf.\Jntiell; 3. ('maHet) aufrüflren, aUfregen; metaph. tu 1hl" ru~c bringen, verwirren. TI. (,panblungm, :iLätinfeiten) lictretlieu, lJcrricljtcu, aUG" iibClt; abs. e~ treilien, ficlj licnc~ltlen; pass. be, trieben lverben, ~mfcljen, nbllJaUcn; . ace. 1. mefte) begeflen, fcient; 2. (3eit) altbringcn, vetIeben; abs. leben, lieftc~elti 3. (mit D\:t~angalie) fiel) ljerumtreiben, lJ crllJ eHen, IlJn~nC!t, ~aufen. rn. 1. (\UieberI)oft) li ef.\J rcclj cu i ace. lJcr~nltberlt; 2. metaph. (lJgL eogito) licbenfen, überlegen, er, wägen; 3. im 6inltc ~abClt, vorljalien, bealificf)ttgen. tant pueri 3ieI)en ifln butel), ~eten H, agita t rem militarem (3ieflt ro~), insectatur totam legatio- nem Ci. 3. mare ventorum vi agitatur atque tur- batur Ci, freta ponti aufregen V, clefiuit saxis agi- tatus umor ba!3 aufgeltJül)He ~1ali H; metaph. plebs agitata tribuniciis procellis L, rebus agitatis in einer erregten· ,ßeit Ci. 11. quae per hoc triennium agitata sunt wM ge, fel)afl Ci, mutas artes au~üben V, pacem, moras flaHen S, honol'em ein @[)renamt au~üben T, hnlle- rium flanbflalien S, patris praecepta erfü[[en S; abs. in potestatibus eo moclo agitabat S, ferocius ag-i- tare S; pass. agitatur pax, indutiae S, laetitia, maeror, luctus atque gauc1ia agitabantur S, dissen- sio multos annos ag'itata Ci. 1. convivia 0, cho- ros agitabat fül)rte ffieigen V; gaudium atque lae- titiam feiner (innern) 0reube lauten Wu~brucr geben S .. 2. vita sine cupiditate agitabatnr S, aevum sub leg'ibus, sub undis V; abs. Gallia nunc ipsa vix agitat flat raum ba!3 .l3eben S. 3. propius mare S, vacuis porticibus secretus agitabat T, montium ec1i- tis ferocius agitare T. II1. 1. non agitancla res est? non in mec1him proferenda? Ci; rem sermonibus L; ace. eIe foe- eIere L, agitatum est, ut tribuni crearentur L. 2. ll1eift mit ben bie ~J1eta:pfler be~eiel)nenben ,ßufä.j)en: agitare rem (in) animo, (in) mente, secum. ~(uel) a[[ein: agitate fugam benft an bie 0Iuel)t V. ~J1it inbit. 0r. an expeelitis legionibus pergeret, ag'i- tavit T; mit de: eIe supremis agitare bie Iej)ten ::i)inge erwägen, an ben ::rob benren T. 3. quae con- tra Persas animo agitabat Cu, longe aliter animo agitabat flatte gan3 anbere qsläne S. 9J1it in/. mente ag-itabat bellmn renovare N. Aglaophon, ontis, m. ('AYAaocpwv) 9Jla!er au~ ::rflafoi3 um 400 Ci. Aglauros, i, j. C'AYAaV(!Oc;) ::roel)ter be~ stefro:p~ O. ägmen, inis, n. (ago) 1. abftr. bug: agmine re- mormn celeri rafel)en ffiubet[el)Iag~ V, elulci fiuit agmine Thybris in fanfter 6trömung V, ag'mina caudae lffiin, bungen V, (angues) agmine certo Laocoonta petunt fiel)em ,ßuge~, in beftimmter ffiiel)tung V. 2. ronft. 6cljar: agminibus comitum qui modo cinctus erat 0, puerile agmem: V; stipatus agmine patriciorum L; bi el) t. conferto agmine cervi iu bicf)tem ffiube! V, agmen equorum V, apium SEon V, canum sto:p:peI, ~J1eute 0, aligerum 6el)ltlarm tJon 6el)wänen V, grani- fenull Wmeifenaug 0, aquarum lffiaf[erfel)wa[[ V. 3. ace. a. ber IDlarfd) be~ .Deerei3: lento ag-mine procedere C1.t, agmine impeclitos ac10riri C, neve in castris neve in agmine auf bem ~J1arfel)e S. b. fonft . .pCcre0" altg, .pcer~altfen. ,ßunäel)ft ba~ .Deet: in 9J1arfel)orbnung: agmine instructo C, facto V, magis agmina quam a ci e s ~J1arfcl)rolonnen, niel)t 6cl)Iael)treiflen L, ag-men iustum in Drbnung ll1arfel)ierenb T. lSeael)te: agmen primum SEortrab, SEorI)ut C, meclium ,ßentmm C no- vissimum, extremum ~ael)ttab, ~acr)flut C, quadr~tum s. v. quadratus; agmen elucere füflren, bie SEorI)ut bUben, clauclere, cogere bie ~acl)flut liiIben; bal)er bUbL Lucifer cogit stellarum agmina fel)Iielit ben ,ßug 0; agmen constituere .Dalt mael)en S; übertr. agmen iumentorum C, impec1imentorum ::rrain, Q'.Je, :pM T, rermn captanun L, equitum !HeiterI)aufe L, navium @efcf)ltJaber L; biel)t. apes, venti velut ag-- mine facto g lei el) f am in ~J1aTfel)folonne V. e. metan. biel)t. 6r~fad)t: in agmen pervenit TIiacum in bie 6cf)Iael)t vor 0'Iiull1 V; rudis agminum sponsus frieg~, unfunbig H. 1. navem in portu [)in unb ljer rubern N ventis agitatur pinus H, deus agitat hastam fel){vingt 0 Inunus ariela vento agitata aufgelvirbeH S; metaph: mens agitat molem ber lffieftgeift bewegt bM 2m v. 1. greges treilien, qarten v; equum tnmmefn V. bafler spa~ium agitandi (sc .. equos) ::rummeI:plaj), !Hennb~fln N; eqUltatus pro castns, consul inter primores agitat reitet S L; syneecl. currns acl fiumina lenren V; metaph. est deus in no bis, agitante calescimus illo 0, eum gloria Turni stimulis agitabat amaris V in furias agitantur equae 3um Srafen v. 2. feras; aves agitare; metaph. Troianos terris et unelis V agitata munina Troiae flemll1getrieben V, eos agi: tant insectanturque furiae Cu Ci, scaenis (auf ber lSül)ne) agitatus Orestes tlon ben 0nrien verfolgt V, suum quemque scelus agitat Ci, quae cleinde agitet fortuna ifln verfolge V; ace. vesanum poetam ag-i- ~gna, ae, f (agnus) .l3ammltlei6el)en, 6cf)affamll1 V H. Agnälia, imn, n.(agnus) '.I3ammfeft' 0 Fast. 1, 325. agnascor 35 ago ä-gnascor (ac1-g·n.) 3. ag-natns sum (naseor für *gna- seor, vgl. gnatus) flin~uge60ren werben (oef. nad) be~mater~ :iLobe obet nadjbem er [ein :iLeftament gemad)t); bafler pt. pt pass. subst. isol. ägnätus (adg·n.), i, m. 1. llacljge, borcltcr @?o~n: quemqnam ex aclgnatis necare von ben jüngeren stinbern T; 2. ~erllJanbter von väterIiel)er 6eite. ägnätio, onis, j. lShtt~vetltlanbtfel)aft von SEaterfeite. Ci. ägninus 3 (agnus, § 75) vom .l3amm; s1,tbst. zsal. ägnina, ae, f (sc. caro) .l3ammf[eifcl) P1H ägnitio, onis, j. Wnerfennen, @denntnii3 Ci. SEon ä-gnosco äHer ad-gnosco 3. agnovi, agnitus 1. erfcltue~, llJa~rne~men: eleum agnoscis ex operibus eius Ci, ag-noscere voltns V, accipio agnoscoque eleos bie .Danb ber @ötter V, sonitum, gemitum flören, ver, neflmen V; mit ace. e. in/. agnovit se c1eceptum esse y: 2. llJiebcrerfcltltclt, M) entfinnen: fuit nonnemo, qUl agnosceret Thuym N, ex insigni agnoscere an bem W?, 3eiel)en C, agnorunt signa recepta suos 0, agno.sclt animus illa reminiscendo Ci, veterem AncIllsen agnoscit amiClull V, agnoscere suos, clipeos, Troiam V. 3. altcrfcltltCIt, gcrtClt faffclt: quem (filium) natum (bei feiner @eburt) non agnorat, möriens suum esse clixerat N, oraculo agnosci butel) bai3 DruM Cu, glo- riam facti, deorum cognationem Ci; mit ace. prae- clie. Alexanclrum filium ali3 60fln C~(; ace. etwai3 3ltge6en, einrältlltcn: agnoscunt duos et tl:iginta in- terisse geben 3U, bali Cu, agnoscere crnllen, non abnuere T. NB. merfütate t\'otmen: agnorat N, agnorunt, agnosse O. ägnus, i, m. (&flv6c;) .l3amm. ago 3. egi, actus (ayw) treilien, u. ~w. A. ronftet. 1. mit äu~erem mjeft: 1. bellJegcn, inlSewegung fej)en; refl. unb me cl. fiel) bewegen = tommen, geI)en; 2. treiben, fiil)tcn (:iLiere, Wlen[djen, ®efäl)tte, u~f. ®d)iffe); ace. (etlJeuteteil mief) obet 9JCen[cI)m) forttreiben, fortfüflren, ranben; metaph. (®ift) fleruuMreiben, (baß ~elien) au~flauel)en; 3. ~c~en, jagen, vetfolgen ('milb, 9JCen[d)en); ace. a. getiel)tIiel) verfolgen (Iuie olfh"EW), anHagelt; b. antreiben, fortreilien, tJerfeiten (meift mit SJrngalie beil 3ieleil). TI. mit :prole:pt. mjeft: ~crlJnttrcilielt, ~crlJnr" bringen, mael)en; ace. (,\3inien, @räben, 9J1auern u. bgL) ~ieflen, füflren, anlegen. B. metaph. I. trans. 1. etwai3 tnn, treilien, au~füflren, voIllitingen Ci. mit unbeftimmtem, b. mit beftill1mtem 6acf)objeft (amI) ~tmtet ueffeiben unb \\,efte urgcl)en) j ace. 5uftanbebringen, au~ricf)ten; 2. in beftimmter 216fiel)t etltlai3 (and) blOß geiftig) betreiben, auf etltla~ ~inarbetten, etltla~ vor, l)aben, nacf) etltlM ftreben (llleift 111it folg. ,pci[cI)e[a~) ; 3. (111it abftraftem Dliieft) lietätigen, an belt ;:rag fegen, 3eigen; 4. (eine 3eil) verleben, 3ubtingen; pass. (bie i 3eit) läuft ab, lJcrge~t; I 5. abs. feben, fcilt; (mit ~lngaue bell Drteil) , ficlj altf~artcn, ltJoI)nen. TI. intro 1. tätig f ein, ~ nnb dn; 2. (mit abu. lBeftillllllllng) hgenbwie I)lmbefu, lJcrfa~ren, ~u lffiede geflenj ag·itur: e~ geflt irgenbwie; I 3. age, ag·ite (ugl. aYE) fteflt oft im 6inne einer 610lien Wufforbentng. C. 0ael)wort ber lS ü I) 11 e: barfterrm, f:pieren, 'agieren'; ace. vom 6el)tiftfteIIer unb !Hebner: vortragen, barfteHen; metaph. (eine moUe) f:pieren, se a g' e I' e fiel) (irgenb\Uie) geben, fiel) auffül)ren, fidj bcncI)melt. D. (2(ngeIegenfleiten) münbIicf) ober fel)riftIid) {Je, treiben = lJcrf)anbcln, bef.\Jrec~cll, unterflanbefn, reben' 1. gdn3 aHgemein; bef. agitur a. e!3 lvhb ver, I)anbeH über ... ; b. e~ flanbeIt fiel) um ... , bie 6ael)e fteflt auf bem 6:pide; actum est e~ ift aligemael)t, abgetan; 2. im bef. von öffentL SEerflanblungen; vor @e, tiel)t: (eine mecf)tilfad)e) füI)ren; intro a. vom mäger: . Hagcn; b. vom SEerteibiger: !Hecljt~" gefd)äfte fit~xelt. A. 1. 1. turbinelll habena ben streife{ mit ber . qseitfel)e treiben V, fUllclam bie 6el)lenber fcl)wingen V, vi- neas turresque ad oppic1mll vor[el)ieben C, ferrum (pon- clus 'ein fcf)ltJerei3 @efel)oli') fel)Ieubern, hasta alte acta tief flineingettie6en; bilbL vulnus altius actum 0; navis iuvenum acta lacertis angetrielien 0, ventus nubes agit V, mare agit fiuctus 'whft' Cu, pinus acta borea ge:peitfel)t vom 910rbwinb 0, sublicae oblique agebantur wurben 'eingerammt' C; von Dr:pfleui3, ~ef1en ,\3ieb lffiälber in lSewegung fej)te: agentem carmme quercus V; metaph. te discus agit mael)t bir lSewegung H; refl. unb meel. sese Palinnrus agebat V, quo Olnnis multi- tuclo agebatur flinftrömte L, per auras agi ftürme:l 0, fiumen ac1versum agitur ftrömt entgegen Cu; b db L spina agitur per lumbos läuft V, ignea venis Olnni- bus acta sitis bie 0ieberflij)e, bie aUe Wbem bmel)iagt I)at V, per reges actum genus Olllne Latinos ein @e" f el)leel)t, ba~ bmcf) lauter Iattni[cf)e stönige flinbureflgegangen V. 2. ::riere: boves acl fiumina V, mercede caballum VII; f:p Ti el) W. agas aselhlID (s. v. asellus); mit s1tpin. ca- pellas potmll 3m ::rränre V; bi el) t. mit inf pecus eO'it visere montes trieb'~, um ~u feI)en H 6:peilielf: e~uum in (acl) hostem auf ben 0einb 3uf:prengen Cu L, equo temere acto bIinbling~ Ileranf:prengenb L. 9J1ex:, fcflen: vinctum ante se reg'em agebat NCu, proeh- torem virgis in urbem, hominem ael mortelll T, oft emll in crucem agit lieli ifln ~m stteU3igun~1 füflren (aber niel)t 'an~ sttelt3 fel)Iagen') Ci. .lSef. ~tmtäri\cI): aO'men agens fül)renb V, agmen raptnn agltur [mel)t eilenb~ auf CuL. Wltel) Untertanen regieren V Aen. 1, 574 (boel) vgL B II 2). @efäI)rte, bef. 6el)iffe: currns, carpentulll L, navem lenfen H, classem fieuern O. ~J1it aliftt. 6ulij.: qua impetus (@eIüft) egit equos 0, quo quemque agit error 0, qua quelllque metus agebat Cu, aves levitas (ber Ieicf)te stör:pet~alt) ael si- clem ag'it lälit aufffiegen Cu; ace. pecons et lllan- cipionun praeclas S, boves 0 L, illlpeclimenta C, praeclam L naves CZt; bal)er (wie aysw uai CPi;(!SlV) res quae fe~Ti agique possunt 'aUe beltlegliciJe .Da6e' C1t L T; variiert ~u portari agique C; bilbI. hi feITe agere plebem :pIünbern bM ffioa L, principes fori ... agunt fel'untque cuncta, verfügen fcf)tanfenlo~ über a[(e!3 T; metaph. (lYIeelicum malUlll bie ,ßitr?lte) melllbris. ag-it atra venena vertrei6t au~ ben (,lJhebern V; ammam ba~ .l3elien aUi3flauel)en, in ben letten ,ßügen liegen: .. et ag-ere anilllalll et ef:liare clicimus Ci. 3. jL1hlb: canes agunt apros V, pis ces in retia agere 0; 9J1en, f CD en, bef. ben 0einb: hostes fuga versos V, Rutulo.s acl moenia V, emn in exiliulll egit L, emn pmeCl- pitelll de fundo egit Ci; b irI) t. puerum Orco 3Hr .Döne Hj metaph. qualll eleus ultor agebat 0, ~ata aO'unt Romanos 0 H cliris agam vos H, erratlbus (cbasibus) actus ltml)~rgeflej)t 0; a. biel)t. unb f:Pä~: aliquelll reum in ~(nnage3uftanb verfej)en L; nut 3* ago 36 gen. spretarum agitur legUlu reus wirb angefragt wegen 0; b. agentia verba Lycamben bie i~n (~nm l5eIbftmorb) trieben H, multituelo aut studio aut ira agitur Iä~t ficlj fortrei~en, beeinfluffen C~" opportuni- tas ... viros spe praeclae transvorsos agit treibt fie auf Ouerwege, b. ~. ~bwege S, actus fatis, prodigiis, clamoribus V, Latinos in arma ~um S'i'ampfe L, ali- quem ad nefas Ct" ael frauelem V, in facinus 0, agitur in taeclia vitae Iä~t ficlj ~um ~tel am Beben treiben O. 1I. radices agit virga fcljlägt ?mnr3eln 0; bUb I. gloria radices agit Ci; bicljt. ossa robur agunt treiben SjoI3 = werben ~n SjoI3 0; 1'(ifl. palmes se acl auras agit ber D'tebfcljaft wäcf)ft V; merl. actae acl sidera pi- nus gewacljfen v. lLlielfaclj bilbI. suclor piceUlu flumen agit flie~t (bier) lnie ~eclj V, spumas ore V (in ore Ci) agit I5cljaum tritt i~m aUß bem WCunbe, unclam fumus agit macljt ?mogen = fteigt wefIenförmig anf V, rimas I5prünge betommen 0 Ci; ace. cloacam maximam L, aggerem C, funclamenta, parietem Ci, molem mari (im WCeere) C~" limitem bie @ren~marf 3iel)en T; me- taph. amnis agit vias subter mare ba~nt ficlj ?mege V, limitelll ferro ficlj SEa~n mit bem I5cljwerte brecljen V. B. 1. 1. a. omnia quae fiunt (entfte~t), quaeque aguntur (gefcljie~t) Ci, iis non constabat, quicl agerent waß He tun foUten C, nihil nieI)ti3 tun = mü~ig fein: nihil agenclo homines male agere eliscunt c9J1ü~iggang ift alfer Bafter I2Xnfang' (ngI. unter b. occ.). 0m Sl'onnerfationßton: quid agis? waß treibft bu? (= wie geI)t eß bir? aber auclj = waß fängft bu an?) Ci H; en quicl ago? waß treib' iclj ba? (l5eIbftuorwurf) V; nam quiel ag'o? waß folf iclj tun? V. b. res ante actae frü~er @efclje~eneß N, non mandatam, secl suam rem agere N, responsa aglmtur lnerben uUi3gefü~rt O. Unb fo: vigilias (excubias) wacljen, ?ma.clje ~aIten N Ct, L T, stationem ?maclje ~aIten, ?maclje ~aben L, clelectüs \lCußI)ebungen neranftaIten Cu, censum I5cljällung ab~aIten L, arbitrium I5cljieMricljter fein Ci, proelia cmu Gallis ben @alTiern liefern L, belium k treiben (planmä~ig) SL, fomm (conventUlu) @ericljtßtag ~aIten C Ci, agit sua vota betreibt feine ?münfclje 0; fpät: censuram 0, honorem L nerwaIten, befreiben. \}efte feiern, bege~en: festos dies Ci, puer bis senis natalibus actis ber 3wölfmuI @eburti3tag gefeiert ~at 0, Iclus tibi sunt ag'enclae H, triumphum cle aliquo Ci; bicljt. ver orbis agebat feierte ben Ben3 V; ace. meift nihil agere cnicljti3 aUi3ricljten, nicljti3 erreicljen', aber aueI) multum, non multum, quicl: ut, quicl hac pugna sit actum, scias, elie quinto ,Tictor in Capitolio epula- beris L. 2. mit Sj ei f clj ef a ll: icl agere coepit, ut (ne) clesciscerent L, eum certiorem fecit icl agi, ut pons clissolveretur N. 150 in ber UmganglOfprac~e hoc age, hoc agite aufgepa~t1: hoc age, ne mu- tata retrorSUlll te ferat aura H. \lCuclj abs. etiam si ic1 non agas auclj wenn bu nicljt barauf acljteft (mertft) Ci, icl quiclem aga gerabe barmt benre iclj V, alias res (aliuc1) agere auf anbereß acljten, C~[[otria treiben' Ci, nescio, quiel mens mea' agat uor~at O. 3. curam 150rge betätigen = forgen (c1e aliquo 0 ober alicuius Cu), silentia 0, ngI. f)6vxlav ayew, paeni- tentiam facinoris D'tene über bie :rat empfinben C~" oblivia rei fie nergeHen I)aben 0, ioca et seria ~rnft unb I5cljer3 treilien S, pacem \}rieben l)aIten 0, alicui gratias (r ~ et. grates) SDant an ben :rag legen C Ci L, wir cSDant fagen'; cliis laucles gratesque ben @öttmt Bob unb SDant fagen L. 4. noctem in l1letu C1." vitam sanctissime (ruri) CiL V, aetatem Athenis, procul a re publica Ci S, tempora in venanc10 S, Inemem in castris L, vitae supremum eliem Ci. 9]cit meton. übi. hiberna (aestiva) bie Seit belO ?minter~ (l5ommer~) Iagerß L, otia mü~ig, in D'tuI)e leben V. l5e~r oft ago mit annus: concorc1es eg'üuus annos ~aben unfete 0aI)re uerlebt O. SDa~er oft~(teri3beftimmung: septil1lmu aunUl1l agens im fiebenten Bebenßial)re (fteI)enb) Cu L; pass. tot saecula aguntur ge1)en ~in 0, saecula septem acta mihi 0, veniens et acta nox bie fünftige unb bie nergcmgene 0; aber tunc principiul1l allln agebatur man bewegte fieI) (ftanb) im ~nfang bei3 0aI)teß L. 5. (bei OS L T): homines qui tum agebant T (ugI. qui tunc ,Tivebant homines atque aevUlU agitabant Ennü,s); agere inter homines clesiit (~np~emii3muß nom :rob) T. WCit 9]c 0 baI b e ft i m m n n g: per l1lollitielll in ?meicI)IieI)teit ~inleben 0, sine legibus, incertä pace L, cmu eo fal1liliariter agebat lebte auf nertrautem \}u~e S, inter Yinios mit Beuten wie lLl. leben T, Africa (nom Banbe feH1ft ftatt feiner SEewo~ner) procul a mari incultius agebat S; liei S auclj mit ~räbifati3nomen: tota civitas laeta ag'ere war guter Baune, cluces feroces agere (pro victoribus ahl wären fie l5ieger). SEei S T mit ~ngabe beß ürtelO: Batavi trans Rhenum ageba,nt, Apicius Tiro tum forte lYIinturnis agens, Marius apud primos agebat. SEef. uon :r rup p e n: copias trans Padmu agentes accüi postulabant bie ienfeitß bei3 ~o fte~enben, Chauci inter auxilia Romana agentes .. I!. 1. quiel verbis opus est? spectemur agenc1o! bure!) bie :r a t 0, aliucl ag e n eli tempus, aliuc1 quiescenc1i Ci, aueIenclum atque ag'enclmn est man m1t~ fü~n ~anbe[n L, vigilanel0, agenclo, bene con- sulenclo burclj ?macljfamfeit, :rätigfeit, ?mo~If1eraten, I)eit S, se non interfuisse, sec1 egisse fei (baliei) tätig gewefen Ci, age, ut vis ~anbre, wie bu wiUftJ C T, illo auctore atque agente auf feinen ffiat unb burclj feine lLlermittIung C. oce. (\'l'mf)tlJort bell .R'ultuß): (popa) calic10 strictos tincturus sanglüne cultros semper agatne (ob er ~anbeIn foH) rogat, nec nisi iussus agit 0, b. I). ber üpferfcljläcljter fragt ben sacerc1os: agamne? foU iclj (bai3 :rier feI)Iacljten)? 2. CUl1l simula- tione C, nullo stuc1io C, lenius, lmriter S, iuste T, crüuinose nerbäcljtigen L; oec. mit iemanb nerfa~ren = U)n be()anbeln: bene, male, praeclare, ferociter cmu aliquo mit i~m gut, fcljIeeI)t uhn. umge~en Ci; auclj pass. bene (male) cum eo agitur ei3 ge~t U)m gut (fcljIecljt) Ci; bicljt. Tros Tyriusque Iniin nullo elis- crüuine agetur mirb uon mir unterfcljiebßloß bef)anbeIt werben V. 3. age, pl. agite. 0mperatine noroerei, tenb: tum iste aliquanclo cage, elic' inquit Ci, quare agite ... cliscite cultüs, agricolae V; nerHärtt: age sls lno~(an, menn bn wiHft L, ageclum dic Ci, agite- clmu ite mecmu L, en age, rumpe moras V, qlün age ... erue silvas V u. a. SDie SDicljter fteHen elO auclj naclj: surge age ... et refer haec 0, vaele age 17: 0nbem balO SEewu~tfein non ber imperatiuifcl)en SEeben, tung beß ?morteß feI)winbet, HeHt man bie l5ingular~ form iJU ~luralen: age nunc iter latronis cmn Mi- lonis üupeelimentis comparate Ci. I5tatt beß imp. tritt coni. hortativus ein, mobureI) altC~ bie Übereinftim~ ntllltg in ber ~erf on nerloren geI)t: age mmc consicle- remus Ci, nune age ... expeeliam O. 9]can nerwenbet fcljIie~Iiclj bie fo ifoIierte \}orm aIß einen nielbeutigen I2Xuß' bruer ber Suftimmung: cfeI)ön', cgut', 'eß fef, cmeinet~ lnegen', cia'. lLlgI. age, sit ita factum; quae causa, ut Romam properaret? Ci, ag'e hoc malmu Inihi COlU- nllme est CUln omnibus 'ia fremeI) J' Ci. ?Berftärft: cage sane' Olnnes (sc. c1ixerunt) 'reeI)t lno~I' L. ~uf baß \}oIgenbe ü li e rI ei t e n b: age porro: custoc1iri eum placuit \mb nun nortlJärg, nun meiter ... ' Ci, age vero: illa res quantam c1eclarat hominis auctorita- tem! Ci. 150 auclj uor \}ragen: age vero; quae erat aut qualis quaestio? Ci, ag'e porro; tu CUI' imperasti? C. SDai3 I5tüer feIbft: fabulam L, tragoecliam, toga- tam Ci. D'tonen be~ I5tMelO: primas (secunclas) partes Agonalis 37 Aiax Sjaup±roHe, 9ceoenroUe Ci, Ballionem, Chaereall~ bie agrärius 3 (ag er) bie \}elber betreffenb; oce. bie I5taag, D'toHe beß SE., [~. geben Ci. :reHe beß :re;rteß: cantlcum länbereien (ag'er publicus) betreffenb: lex @efelll.lorf~l~g vigente motu L, Roscius hlillC versUlU eo gestu. agit Ci; wegen lLlerteHung ber I5taatßlänbereien C~ L, larptlO ace. ea sic ab iHo acta esse constabat ocuhs, voce, reiclje ~ereruerteHung Ci, trimuvir ber bte ?B~rtetf1tng gestu Ci, Samnitiurn belia per quartum iam volumen leitet. L, rem .. agrari~l1l telllpta.re ficlj u2:1. ~te _12~erer~ agil1lusiI)re SDarfteHung umfa~t fcljon bai3 4. SEuclj L. nertet~ung bemu~e~ C~.; s~tbst. ~sol. ag~arll, ?IUm, metaph. in iisdem causis priores agit partes Horten-I m. bte :n:grarpartet, \}reunbe ber ~cfer~erte~(ung C~ L. . sius fpielt bie erfte D'toHe Ci. ~benfo agit laetmu con-I agrestls, e (~ger) auf bem .\}efbe bejtnbItclj, non: :}ef?, vivam er fpieIt ben frö~Iicljen :rifcljgenoffen H, a1niCl~rn b~I)er 1. llltfbllla~fenb, llltfbfclienb: poma a~Ie~tl~ imperatoris (senatorem) aaoit er fpielt ben \}reunb (gtbt wtlbe V, palmae C~, mus \}elbmauß H. 2. fanbItd) + HeI) aIß \}r.) beß Sl'aiferß (b~n l5enator) T. 150banu se vestitu agresti iter facere N, g~za wie i~n ber Banb' agere: ferocius; tanta mobilitate Numic1ae sese mann ~at V, honor ~ran3 non üelboIu!,Uen. V, pu~e~, aao t S leo'io ber Banblente V, calamus, musa Ianbltclje 151)rm;r, Cblm . b x, "'. t ) b','ht V N'l grestes D. 1. Divico ita cum Caesare egit C, Clll1l aliquo I~nbliu)~lO. (o)tr en ge tU) .; oec. u.mlc ~e a _ c1e sua salute C, per litteras cum eo egit NCi, egit bte anfaHtgen S; subst. ~sol. agr~stls, .1S, m. ~anb- Clll1l Cimone, ut claret er foUte geben N, esse, quae mann, Q)altcr: .conventu~ agres~:Ul~ C~, fubft. SDefI: agere eIe rebus commmübus velit C; pass. quae agrestum n~nlllna, Fal:lll V. ~. lialten~d), b,er?, r?~, un- inter eos agi coepta sunt C; abs. pop~uaribus gefeI)laeI)t: ~lll~O a~restl ac d:uo ~sse C~, seIvl agIestes verbis est agenclum et usitatis, cum IOqUlluur c1e et barban C~, .. vlt~ ha~c IUstlca (Banbleben), q~1am opinione populari Ci. agitur a. nunc vel'O non ic1 tu ~gTestem (bauertfclj, em SEauernleben) vocas C~. _ aO'itur bonisne an malis moribus vivamus S, qua c1e agn-cola, ae, m. (ager unb colo, § 66).~cferbauer Banb-r~ aO'itur clnorUm e~ ficlj ~anbeIt', ber Sjauptpunrt, bie mann; aIß nomen pr. Cn. Iuliu~ AgTlcola, I5tatt~~Iter I5treitfrage Ci, c1e quibus ag'ebatur Cu, quae res agi- in SEritannien 77 n. [()t., I5c~wteg!ruater_ belO :racttuß. tnr Ci aguntur iniuriae sociorum bUben ben @egen~ agri-cultio agrl-cultor, agn-cultura, Iuxtap. ftanb b'er lLler()anblung Ci. b. metaph. non agitur cle s. v. ager. ' vectig'alibus; libertas nostra in c1ubio est S; meift Agrigentum, i, n. (au(j 'Ax~ay(wra, bem isol. ace. \)on perfönI. existimatio agitur in aliqua r~ ber D't~f fteI)t 'Ax~ayac;, §§ 92, 91, (5) feIten in ber gr. \}orm Acr~- auf bem I5piele N, tua res (0ntereffe) ag·rtur H, ~n quo gas (Agragäs), antis, m., ace. anta, 15t. an ~er l5ub~ bello agitur populi R. gloria, agitur sa~us SOClorlllU, tüfte l5i~ilienß, i. Gir g en ti. adi .. Agrage~tmu~ ? aguntur vectigalia Ci. actum est: SI prorogatur, Ci Tuse. 5, 65 (~weifel~aft); ~mw. Agngentml, actum est bann ift'lO aUß Ci. üft actum est cle eo orum, m. Ci. (c1e ~a. re) ei3 ift ~u~ mit ... Ci L, rati actum esse c1e agri-peta, ae, m. (ager. unb peto, nacf) § 66, 'lJfcferlägct') clOlllllllS C%; f prtclj w. rem actam (aueI) acta, actlllU) ~oIonift (UJ.1)QOVXOS) C~. agere C~bgetaneß uer~anbeln', t?ie ~ir fagen:. ~~eetei3 Agrippa, ae, m. 1. Menenius Agr., ber bie ~IeM I5tro() brefcljen' CiL, praepostens UtllUur consll~ls e~ begütigte. 2. M. Yipsanius Agr., 63--,--12, qelb1)e~r acta ag'imus, quoc1 vetamur vetere proverbiO C~ bei I2Utium lLlertrauter beß ~uguftuß, 3uLellt nerma()(t mti (nämliclj actum ne agas Te!"entitts). 2. Alci~iac1es 0 ulia, ber %oeI)ter bei3 ~uguftutl. ~uß biefer @~e ftammte praesente Vlugo agere ~oeprt ~or ber 9J1en~e N, III se- 3. Agr. Postumus, ~nerft non ~{u~uftuß ~bopttert, ba~n natu de eo (cle ea re) Ct, l1laglstratus qUlclam habent naclj ~ianofa nerfcljicft, non :rtliertuß bet beHen D'tegte, ius agencli. cmu plebe (patribus, P?PlUO) baß ,~ecljt, rungßantritt getötet. 4. Herocles .Agr. I., 150~tt Sjerobei3 mit bem lLlolfe 3U net~anbe(n, b .. ~. beIm lLl. ~ntrag~ 3U beß @ro~en, unb 5. beffen 150~n Herocles Agr. TI., ftelfen Ci. 9J1it aulO bem D'tecljti3leben entIe1)ntem SEtlbe.: lieibe :retrarcljen in 0ubäa unb l5amaria. SDau. tamqualll ex syngrapha (f. unte~ a.) ClllU populo 9z. Agripplna ae j. 1. bie eble :rocljter beß 9J1. ?Bip~ lLlgI. si quiel cle se agi vellent em ?Berfa~~en gegel: tI1n faniulO l2{grivpa 'unb ber 0uIia, @ema~lin beß @erma, wünfcljten N, per senatUlu (populum) agrtur. ahqUl~ nicuß 9J1utter beß [aligula. 2. beren mi~ratene :rocljter, eß tnirb burclj ben l5enat (ned)anbeIt unb) entfcljteben CL @)cljtn~fter [aIigulaß nermä~It mit [no SDomitiuß ~~eno, lLl or @edcljt: causas alllicorum tractare atque ag'ere barbuß non bem {ie ben B. SDomitiuß (nacljmaIlO ~aifer i~re l5~clje. fü~ren, He nerteibiget; Ci,' caus~m eontl:a elll~ 9cero) 'gebar, fpäter mit bem Sl'aifer [laubiuß, iI)~m apucl mdlcem (consulem) eglt fn9rte emen ~:ocre~ C~, ünfeI' auf lJ1eroi3 @eI)ei~ 60 u. [~r. ermorbet. 0()r ebenfo rem einen ~r03e~ fül)ren .C~; metetp"ft. le~a.nbeß @ebnlti3ort im @ebiete ber llbier wurbe 50 n. [1)r. fo{o~ ~ecljt nertreten: causam popllli Y (s~natus, ,}~ilrtan- . nifiert unb l)ei~t Coloni~ AgripP.lney.~}s, baß .()eu, tml1l L); Hanno causam foeclens egrt Sj: nertrat ben tige S'i'öln am D't~ein. ~mw. Agnppmenses, nnu, lLlertrag L. 150 erfcljeint bann oft agere ~nt~., U. 3W. m. bie Sl'ölner T. a. nom ~Iäger: ex iure civili et p.raetorlO agere AgYleus voe .Aoji~l ('Ayvwvc;) SEeiname ~:ponoß aIß ~aclj bem ... D'tecljte eine S'i'~age er1)eb~n C~, lege .ben gefell~ @ott ber' I5tra~en o(ayvtal). Itcljen D'tecljti3weg. betreten C~ (ClllU ahquo ge gel; leman?en, Agyllinus 3 non ~gl)rra, bem fpäteren Caere (s. v.): aucljcontra;. ahquem); ex s.yngrapha auf.@run? eme.ß urbs V. ~inw Agyllini orUlll, m. V. fcljriftIicljen llbereinfommenß, emei3 I5cljulbfcljemeß C~. 9J1tt -h ' -' , gen. üriuriarulll (furti) einen ~ro3e~ lnegen ... fü~ren; a h s.!. a. f - RZ . . b lLl t 'b' . a a nUßru = a . auclj cum a~quo gegen lema~b N., . uom" er ,et tgeL Ahäla ae, m. co gnomen ber gens ~ervilia. .SEef. ~ospes est III agenclo neu ~n. (~ecljti3~gefclj.aften, ~puc1 C. Se~vilius Ahala, ber 440 alß magIster eqUltlllu mi!.:ce2u. auftreten ~al~ ?Bertetbtger) (pIO ahquo) C~. ben lLloHlOfreunb I5p. 9J1äIiuß tötete. . Agonahs s. v. agorna. Aharna ae j. 15t. in @rurien L, i. Barglano. ag~nia, or.lll1l, n. (\)on ei!le~ alten nome~ ag. ~go: ahenus' ah~neus 3 s. v. aenus. 5ms D~fer~rtefter) 1. üpferuteI). P~Cl~s a~tlquus cllC~ . . ('- -) S'i'(a elaut caclj' O· erfte l5ilbe beß lJ1amenß bat cagonia' serlllO O. 2. Agonla, orum, n. em al .al al, al g . , 0anußfeft gefeiert am 9. 0anuar, 20.9J1ai, 10. SDe~em' ~rax 0 Met. 13, 397. . ., b lier O· b~31t adi. Agonalis, e: elies, lux ber :rag ber Aiax, äcis, m. (A,ac;~ 1A· ?er On~ilt~ 1l(10a~I' _l500~nil _~!3 "( .' 0 üHeuß Sl'öniglO in Bofrtß: lax eus, 1 eI, eo , '? gomen . ' b h ~'a" 150'hn \retamonß non Agragäs, Agragentlnus S. v. AgTigentUlu. Locrus; 2. er grope 1 ", '! ~ aio 38 albus ~(gina: Telamonius; meton. a. Aiax Ennii ::;[ra" göbie be(l @nnht(l (nom ::;[elamonier 2'Cjai;) Ci. b. Oy- zicenorum Aiax ein @emiHbe bei3 ::;[imomacljUi3 Ci. aio, am. aiio (für *ag--jo, bgI. maior für *mag'-jor; <0tamm ag'- 'jpred)m', aua) in ac1ag-ium !Spria)\uort, gr. O!v-wya) 1. ja jagen, lieja~en: Diogenes ai t, Antipater neg a t Ci. 2. fageu, ucrfid)crn, ueljau:pten: quicl ais, Eruci? Ci, haec Oarneacles aiebat Ci. 9J1eift inbir. ffiebe ein" füT)renb (acc. c. in/.): fUllClum ex iUl'e Quiritium meum esse aio Ci. 150nft ein 9 er clj a It et: animus aeger, ut ait Ennius, semper errat Ci. lBef. uei l5:prirljltlörtern: ag'alllus pingui, ut ahmt, lYIinerva Ci. l5eIten mit elat. hic erit locus, fratri ait, quem te- neas L. NB. SDa~ lßerOUll1 ift befeftilJ. Sl'fnff. nur: aio, ais, ait, aiunt, coni. aias, aiat, aiant, [o\Uie ba~ uoffftänbige impf. act. aiebarr: urIn. (Derfürat aIbas, aibat PI). SDie ~rageformel *aisne? 'Iagft bu?', 'mcinf! bu?', 'ift'ß bein Gl:rnft?' wirb naa) §§ 30 unb 53 au ain 1 Dcrftärft ain vero? ain tanc1em? Aius Locutius (aio-Ioquor) bie göttIiclje I5timme, 1tJelcl)e bie ffiömer Uor ber 2Cnfunft ber @aHier 1tJarnte L. ala, ae, f. (ftatt *ax-Ia, \J~L ba~ demin. axilla unbbtfd). '?!.fel) f er, § 30) 1. 2ld)fcI: umbonibus incussaque ala sternuntur hostes mit I5cljuIterftölien L; occ. 2fd)fcIgrube: sub ala portare unterm 2'Crm H 2. synecel. \yIiigeL lEou ::;[ieren: alis plauclens co- lumba V, alas eripere regibus apUlll V; non geffü, gelten @öttern 1tJie ~(mor, 9Jcerhtr, 0'rii3, .parpt)ien V, me Mors atris eirculllvolat alis bie ::;[obei3göttin H maelic1is N otus evola t alis al(l [\linbgott O. SD i clj t: velOl~um Imnclimus alas bie 'geflügelten', fcljneIlen V, claSS1S centenis remiget alis non ben ffiubern Pr (~gl. alarum remi 0), fulminis alae V. 3. metaph. bte C.1trfpriingl~d). auf, ben gfiigc!n be~ J;ime~ ftd)eJ\be) ffieiter" aDtetlung, fficttcrfd)llr, "tcgintCltt. lBef. nerftel)t man barunter bie ben 2egionen ueigegeuene ffieiterei ber lEunbe!3' genoffen: Oampanornm ala, quingenti ferme equites L. SJJon fre.mben lEöffern: Emnenes alae praefuit, quae Hetaence appellabatur N. 5D i cI) t. cllllll trepiclant alae uerittene 0'äger V Aen. 4, 121. Ala banda, orum, n. (TC' 'AAa,3avJ' a) I5t. in Sl'arien. 0'l)r göttIicIJ uereI)rter .pero(l epon1)mo!3 Alabandus i, m. qi; @inm, Alabandeu.s, eos, nom. pZ. Ala~ band~s ('4Aaß«VÖ~ve;, 'AAaßcWÖeie;, § g 1) Ci; acu' Ala- bandensls, e C~; pZ. subst. isoZ. @inm. non ~x. al~c.er, cris,. e, feIteu alacris, e 1. Ieb~aft, femig, ctfng: alac,nol' acl rem gerenclam N, alacer clamor, equus fenng. 2. oee. ntltuter, freuDig: ex alacri atque laeto erat lUllllilis atque clemissus alacer gau cU o. Enctllage: alacris voluptas munte~e 2uft V. . SDan. alacflta~, tatis, f. iJeuer, ~ifer: canmll in venanclo Ci, pl:g'naueü Sl'auWfh:ft C. oce. 9J1unterfeit, \yrö~fi(lj" fett: quantam mIlu alacritatem populi concursus acl- ferl'et Ci. a~apa, ae, j. 1. Df)rfeige: alapam sibi cluxit gau fid) Ph. 2. lBacfcnftreiai uei ber iJreiIaffung eine!3 I5Uanen: multo maiol'is alapae mecum (oei mir) ve- neunt Ph. al~~is, e" unb alarius 3 (ala) ~u ben .peerfliigeIu ge" {iong, iJlugek ~l:?rtes, ~quites; subst. isol. älarii, ormll, m. ober alares, lUm, m. (sc. milites) \yfiigef" trn~~en, iJIügeIfcljmabronen. älatus 3 (ala) geflügelt 0 V. alauda, ae, f. (feit.) .pauuenlerclje· legio Alauclarum eine ~on (Eäfar in @aUien aU(lgeljobene 2egion, uenannt naclj tgrer bem I5cljo:pf ber 2erclje äljnIicljen .pe(maier Ci. Alba, ae, m. Sl'önig uon 2'Clua 20nga 0; f. I5tabtname: 1. Alba Longa (uei Ci einmal Long'a Alba) 9Jcutter" ftabt ffiom(l auf langem ,pügehücfen am 2'Cloanerfee; aeli. Albänus 3 aluanifclj; bicljt. Albanae secures römifclje H; @i111U. Albani, orum, m. Alb an u s mons, bieljöd)fte @rljeuung be!3 Iatinifcljen @euirge!3, 25 km fö. uon ffiom, mit bem ::;[empe( bei3 0'u:ppiter 2atiarii3, j. Monte cavo, ~u feinen iJülien ber lacus Albanus, ein nuUanifcljer Sl'raterfee, j. Lago cli Al- b an 0; öftI. uon bem l5ee gegen bie ap:pifclje 6tralie bai3 Albanum, i, n. (sc. praecUum), j. bie I5tabt Albano. 2. Alba am iJucinerfee, ftarre iJefte, I5taati3gefängnii3, j. Albi; aeli. Albensis, e: ag'er L. Albani, orum, m. lEoU öftI. be!3 Sl'af:pifcljen 9J(eerei3 T. lEgI. auclj s. v. Alba 1. albatus 3 (albus) 1ueiligdleibet, im iJeftneib H Albensis, e s. v. Alba 2. albeo, ere (albus) lUci~ feilt: albente caelo l1eim 9J(orgengrauen . C; campi ossibus albent V, membra in eum pallorem albentia f 0 tueili unb lJ{eiclj T. 9Jceift im pt. aeli. isol. lUei~: albenti velatus tempora vitta 0, albentes equi I5cI)immel C~t. SDau. incoh. albesco, ere ~ei~ lUerben: albescit lllessis aristis 0, albescens cap1llus ergrauenb H; oce. fiell lUerDen: lux albescit V. Albici, orum, m. lBerguoU uei 9J1arfeiUe C. albico, are (albus) 1tJei\iIicI) fein: prata albicant prui- nis H. albidus 3 (albeo, § 74) 1tJeiliIiclj O. Albingauni, orum, m. ligurifcljer lEoUi3ftamm L, ugI. Ingauni; iI)te I5t. Albi(n)gaunum, i, n. T, j. AI- bengo. Albinovanus, i, m. 1.0. Albillovanus Peclo, SDicljter, iJreunb OniM O. 2. Albinovanus Oelsus, Ij3rinat, fdretär be(l ::;[iberiU(l H. Albintemelium s. v. Intemelii. Alblnus, i, m. cognomen in ber gens Postumia. A. Postumius Alb., cos. 150, lEerfaffer einer römifcIJen @efcljicI)te in griecI)ifcljer l5:pracI)e Ci. Albis, is, m., ace. im, abZ. i bie @Iue T. albitfido, inis, f. (albus) bie [\leilie: capitis grauei3 .paar PZ. Albius 3 (albus) 91ame einer gens. lBef. Albius Ti- bullus ber @Iegiter, 3eitgenoff e be(l H ' Albruna, ae, f. (germl1l1. Alf-run, 'Die mit ber ll~u lien" !'raft ber GI: ff eil begllfJte') germanifd)e l5eljerin T. Albula, ae, j. alter 9came be(l ::;[iuer. Albunea, ae, f. 1tJeii3fagenbe 9(1)m:plje einer I5clj1tJefel, queIIe uei ::;[iuur, ber eine @rotte gemeiljt 1Mr; auclj bie :Duelle f elbft V H. Alburnus, i, m. [\lalbgeuirge in 2ufanien V. albus 3 (gr. &Acpoe;, §§ 2, 7) 1. lUei~; oee. a. grau; b. bIafi, bIeid); 2. metaph. ~cll, fid)t; 3. meton. ~~ljeiternb, ~eiter; occ. gut, giiufttg. 1. albus ueaeicljnet glanalofeß Nleili (@egf. ater), canclielus glän3enbe!3 (@egf. niger): al ba et at r a c1iscernere [\leili unb I5cI)1tJaq Ci, Nar albus aqua sulplmrea V, albi equi I5cljimmel; albis praecUTrere equis uei 1tJeitem üuertreffen H (ba bie I5cljimmel für bie fcljneUfteu Ij3ferbe galten); meton. 1tJeiligeHeibet H Sat. 1, 2, 36 (mit iRücffid)t auf bie lUeine !Stola ber WlatrollCn); a. album plumbum 3inn C, coma O. b. albus om pallor inficit H, albmll corpus PZH 2. Lucifer albus O. 3. albus Notus ber bie NloHen uerfcljeucI)t H; occ. alba stella ber 5DiOi3fureu H· f:priclj1tJ. genius albus et ater gut ... fcljlecljt H; oft: utrum albus an ater sit, nescio ou er gut ober f cljlecljt ift, 1tJeili iclj nicljt = iclj fenne ign nicljt, er ift mir gIeicljgüItig; unc1e illa scivit, niger an albus nascerer 1tJoljer fannte fie miclj fo genau? Ph. SDau. subst. isoZ. album, i, n. 1. bai3 [\leilie, Nlcifi: bos Alcaeus 39 maculis insignis et alba 1tJeilige[ cljecrt V, sparsae pelles albo 1tJeiligefprenfeIt V. 2. lUei~c \ylltbc: columnas albo polire 'ltleilien' L, album aclclere in vestimentum mit Sl'reibe reinigen, [\leili auftragen L. 3· lUci~e :!llfeI, mit @ip(l über~ogen, für lBefallntmacljungen: fastos in albo proposuit fteHte ben ~alenber auf einer 1tJeilien ::;[afeI aU(l L; baljer omnia pontificem in albmll relata proponere in publico iubet bie ::;[afe(, auf 1tJeIcljer ber lj3ontife6 bie 0'aI)rei3ereigniff e ueraeicljnet, 'I2Xnnalen' L; oce. ~iftc: alba senatorio eraclere att(l ber (feit Iilugufhti3 öffentliclj aUi3gefteHten) l5enatorenli(te ftreicI)en 1'. Alcaeus, i, m. ('Ahaio\') 21)tifer aui3 9J(1)tiIene (tuf 2ei3uo(l um 600, SJJorbiIb bei3 H Alcamenes, is, m. CAha,uiv1je;) lBilbljauer, 6cljüler be!3 Ij3ljibiaiO Ci. Alcathous, i, m. ('ALy-&.'tooe;) 150ljn be!3 lj3eIopi3, @r" uauer uon 9J1egara, bai3 bal)er urbs, moenia Alcathoi 0 ober Alcathoe, es, / 0 ljeilit. alces, is, / (\JlU., aI)b. elaho, nI)b. GI: [d), § 12) bai3 ~Ien C. Alcibiades, is, m. ('AAy-'ßU(Öl/e;) atljenjfcI)er iJelbljerr unb I5taati3mann, S.neffe be(l lßeriflei3, I5cljüler bei3 150' frateß, geu. 450, geft. 404. Alcidamas, antis, m. CAh,öc<,uae;) I5cI)üler beB @or, gia(l, ffiljetor Ci. Alcldes, ae, m., voe. AlcIcle 0 ('AAY-e(Ö1je;) ,perfulei3 ali3 @nfe{ be(l IiUeeui3. Alcinous, i, m. ('Ah(llooe;) Sl'önig ber Ij3I)äafen auf I5cf)eria, lEater ber 91aufifna. ~(n bie ,pomerifclje' I5cljiI, betung ber @ärten bei3 2Ucinoui3 erinnert: Aleinoi sil- vae V unb poma dare Alcinoo ',poli\ in ben Nlalb tragen' O. Alcinoi iuventus 'lj3ljäafen', NleicljUnge H Alcis, m., nacI) anbeten Alci, orum, m. germanifclje SDo:p:peIgottljeit, ben 5DiOi3htren nergleicljuar T Germ. 43. Alcmaeo unb Alcmeo, onis, m. ('Ahfw(wv, 'AhfLiwv) 1. 150l)n be!3 2Im:pljiara0i3 unb ber @ri:pljl)le, tötete auf @eljeili bei3 lEateri3 bie 9J1utter unb uerfiel in Nlaljnfinn. ~an. acli. Alcmaeonius 3: furiae Pr. 2. Ij3ljiIo, fo:plj unb 2'Cr~t aU(l Sl'roton, lj31)tIJagoreer Oi. Alcmene, es unb Alcmena, ae, f. ::;[ocljter bei3 @Ieftn)on, @emaljIin beß2'Cmpljitr1)o in ::;[ljeuen, uon biefem 9J1utter be!3 :JpljUIUB, uon 3eui3 9J1utter bei3 .pe, rafleB 0 Ci. Alcon unb Alco, onis, m. ('Ahwv) 1. 150ljn bei3 Iiltreuß Ci. 2. uöotifcljer @ragielier O. 3· .pht V. 4. l5f(aue H. 5. lBürger uon l5agunt L. Alcumeus, i, m. = Alcmeo (§ 37) PZ CC/pt. 562. alcyon ober halcyon, onis, /, ace. pl. onas (cU"vwv, attM) aAY-VWll) @ii3uoge:\. 2'Cli3 nomen pr. Alcyone, es, f. 1. ::;[ocI)ter be(l 2'ColUi3, ftür3te ficlj, al!3 il)re(l fcljiff' utücljigen @atteu (Ee1)6 2eiclje ani3 2anb hieu, in(l mleer, unb ::;[l)etii3 uer1tJanbeUe ueibe in @ii3nögeI O. .2. eine ber Ij3lejaben O. ~,- alea, ae, f. [\lürfe(; 1. met on. WiirfcfWtcl, @Iücftl, f:piel, ,pa~arb: alea luclere, aleam exercere; ele alea conclemnari aI(l ,paaarbfpieler Ci. 2. metaph. Wagniß, @efaljr, UngefäIF, 3ufaIf: clubia imperii servitiique alea unge1tJiffei3 l5:piel um L, alea belli L, periculosae plenum opus aleae H 5Dau. bmcI) "'aleare uermitteU aleator, oris, m. l5:pieler, .paaarbfpieIer Ci. 5Dau. aleatorius 3 aum l5:pie( geljörig: elamna I5piel, uerfufte Ci. alec s. v. allec. alibi ales, itis (ala) 1. aeli. gcffitgcft: avis, eleus 9J(edur, puer iJIügeUnaue = 2Imor, Auster aIß @ottljeit V; me- tC/ph. rafai, fcljnell, flücljtig: passu volat alite virgo mit ueflügeltem I5cljritte O. 2. subst. ales, itis, m. j. a. ~ogef (nur bicljt.): Iovis ales 2'Cbler V, Pallaclis @ule 0, Tityi @eier H, Phoebeius ffiaue 0, Daulias l.J1acI)tiga[[ 0, sacer= IS/2 as .pauicljt (Nleii3fagenogeI) V, Ohaonis ::;[auue 0, lucis praenuntius .paljn 0, Oaystrius l5ingfclj1tJan 0; ugI. album mutor in alitem H; baljer meta;ph. Maeonii carminis ales ein l5änger non ljome" rifcljem I5clj1tJung H b. WcißfagetJogcI. 5Die l2'(uguraI, bii3ai:pIin unterfcljieb 1tJeii3fagenbe iJlugnögel (ali te s) unb l5ingnögeI Co seines) : aves quasclam et alites et osei- nes, ut nostri augures appellant, 1'erum auguran- darum causa esse natas putamus Ci. 5Daljer c. ~or" i\eid)cu: mala, secuncla, potio1'e alite H. NB. gen. pi. alituum V Aen. 8,27, %(nn(ogiebifDtmg naclj pecuum, § 56, 2 unb 3. Alesia, ae, / feHe I5tabt ber 9J1anbuuier in @aUien C. Äleus s. v. Elis. Alexander, clri, m. ('AW;avö(!oe;, § 4~) 1. lj3arii3, 150I)n bei3 Ij3riamU!3, foIl ben 91amen ali3 @ljrennamen gefüljrt ljauen (u)..sS-avÖ/20S = männeraultleljrenb) tuegen fiegreicljer Sl'äm:pfe mit ffiäubern. 2. ::;[1)rann uon Ißljerä (bal)er Pheraeus) 370--c357, uon feiner @emaljIin ::;[ljeue ermorbet. 3. Sl'önig ber 9J1oloffer in @:pinti3, fämpfte in 0'taIien unb 1tJmbe 326 bei lj3anbofia getötet L. 4· 2Ile, i;anber III. (Mag'nus), 150lJn s:ßljiIippi3 uon 9J1aaebonien, 356-323. 91aclj iljm l)eilien niele I5täbte AlexandrIa, älter Alexandrea, ae, f ('AAe~C(VÖ(!e,a, § gl), bef. 1. Al. Troas an ber troifcljen Sl'üfte L. 2. Alexan- clrIa, an ber 9J(ihtbung be(l 1tJeftIicljften I.J1Harme(l 332 eruaut, j. 2'Clei;anbrien; aeli. Alexan~rinus 3: vita aUi3fclj1tJeifenbe(l 2euen C, bellmn Ci; @m1tJ. Alexan- drini, ol'um, m. C. Alexis, ic1is, m., acc. im, voe. i ('.'ALe!;,e;) I5fIane be(l Ii(finiu(l 1j30Uio V. Alfenus, i, m., uollftiinbig P. Alfenus Varus aui3 Sl're" mona, urf:pr. I5cljufter, f:päter angef eljener :;'5urift H. Alfius 3 (bialdtifclj = Albins, § 2) 1. O. Alfius ]'lavus, iJreunb bei3 ~icero. 2. faenerator Alfius iJinanamann ber augufteif cljen 3eit H. alga, ae, f l5eegraf3, l5eetang. l5:priclj1tJ. vilior alga HV. algeo 2. alsi (au gr. (iA)JOS?) frieren, Sl'älte em:pfinben: puel' suelavit et alsit H. 5Dan. algidus 3 Mt: algicla (Scythia?) iJrof~lanb Naevitts uei Ci 01".45,152; subst. 1. Algldus, 1, m. raulje, ue, 1tJalbde ,pügeHette uei ~U(lfulum, l5ill be!3 SDianabienftei3; bicljt. aeli. Algicla terra O. 2. Algidum, i, n. iJefte ber I[(quer auf bem 2'ClgibUi3 L. algor, oris, m. (alg-eo) ber iJroft, ba!3 iJrieren S T. Alia s. v. Allia. aha (i801. abi. s,g. fem. ~on alius) aelv. auf anberm. [\lege: alii alia in civitates suas clilapsi sunt ber eme auf biefem, ber anbere auf ienem [\lege L. . alias (isol. ace. pl. fem. uon alius) aclv. 1. cm auber~ß mIaI 3U einer anberen Seit, uei anb,erer @eIegenljeti, fouf!: si vieletur, hoc; illucl alias Ci, consilio n~m­ quam alias clato f onft nie H l5eltener non rdahner @egen1tJart: neque tum solum, secl saepe alias !'T, Alecto unb Allecto, nom. unb ace. ('AAA1j"'fW) eine ber brei iJurien. Aleli campi ('AA1)'i01) ncötov) bM getreibereiclje \ylacljlanb SiIi~ieni3, auf (iAry Ilei\ogen bM '0'rrfeIb', ba bort lBelle, ro:pljon bmclj 0'u:p:piter!3 lEUll geulenbet umljergeirrt fein foH Ci T~tsc. 3, 26, 63 (Aleis). non alias ~u feiner anberen Seit; bii3tributin: ahas . .. alias ba'3 eine ... ba(l anberemal; balb ... balb. 2'CIternatin: alias aliter ualb fo, ualb anber(l, alias aliucl ualb bie!3, ualb jenei3. 2 .. 9J1it t1ora~i3ge1)enber 9cegatlon: auber~, auf anbere [\letfe: non ahas quam simulatione mortis tutior in feiner anbern Nlejfe Alemon, onis, m. lEater beiO 9J(1)'3eelo'3. 5Diefer uaute Shoton unb ljeilit naclj bem lEater Alemonides, ae, m. O. alB Cu. alibi (tJ~f. aEs unu ibi) ael? . 1. alt~erßlUo,. ~n einem anbern Orte: h i c segetes, Illl c venllmt fehClus uvae, alicubi 40 aliqua arborei fetus alibi virescunt V; oft non alibi quam nirgenbi3 fonft ali3. 9:>ii3tributiu: alibi ... alibi ... ali bi an einer l5teHe ... au einer anbern ... au einer britten; l)ier ... ba . .. bort. srrIteruatiu: torrens alibi aliter cavatus l)ier fo ... bort fo L, alius alibi ber I)ier ... jener bort S. 2. ht ctlllal'l anberem: nec spem salutisalibi, quam in pace esse L. 3. (bOn Ij.leriol\en) allberllliirt~: apud auctores eliscrepat; alibi X milia peelitum, ali bi rem auctam invenio bei bem einen ... bei bem anbern L. al~cubi (ogL aliquis unu ubi, § 17) adv. irgenbwo. ahcunde (ogL aliquis unu unde, § 17) adv. irgenblUoI)er; metaph. uon irgenb iemanb, uon irgenb etwa!3: si quis error alicunde extitit Ci. Älidensis = Eleus P1 Capt. 880; ugI. :Eilis. alienatio, önis, J (alieno) '~ntfrembung', u. 3W. 1. ß:ntä1t~crultg, lIßeggeben: sacrorum bie burclj fin, gierten 1:15edauf bewerffteUigte Übertragung ber Q')e, fcf)Iecljti3I)eifigtümer auf eine anbere g'ens Ci 01'. 42, 144. 2. ~1ttfrcmbllltg, ~(blteigllltg, 2(6fllU: exereitüs C, non statim (amieitiae) alienatio disiunctioque fiat Ci, tua · a me alienatio Ci, alienatio in Vitellium T. NB. alienatio mentis '!ffiagnfinn' TAnn. 6,24 ift \1.1aljr~ f(l)ein!. unccf)t. alieni-gena, ae, m. (alienns unu *geno nadj § 66) in ber 'i'Yrembe geboren, alliJIiiltbtfdi, ani3wihtig: hostes alienigenae, homo longinquus et alienigena Ci; subst. srrll~lältller: si ipse alienigena (afi3 'i'Yrember) imperii potiretur N. alieno 1. (alienus) 1. IllcggelJClt; pass. tlt frembe ®Cllllllt geraten: prodita pars insulae atque alie- nata L, . venire vestras res proprias et in perpe- · tmuu a vobis alienari Ci, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret neve alienaret in eine frembe 'i'YamiIie gebe L. 2. (animum) alienare ab" aieljett: animos a causa Ci, alienatis a memoria pel'i- culi animis L, alienatus ab sensu animus gefüI)IIoi3 · gegen ben l5cljmeq L. 3. (mentem) uerrücft, Illa~llfütltig madjen: el'atopinio Iunonis iram alienasse mentem {)abe il)m ben 1:15erftanb genommen L. SJJ1eift pass. · alienata paene mente faft finnlOi3 c, alienatae discol'- dia mentes L; abs. aliCl1atus au~er ficI). 1:15gI. alie- natus ael libidinem animo L. 4. (hominem) ent" frembelt, berfcittbc!t,. entöweien, abgeneigt, llfilllettbig .madjelt; pass. feiub Illerllen, llbfllUen: neque his re- bus tam amici Alcibiacli sunt facti quam ab eo aliena ti N, omnimll suorum voluntates alienare C Cn. Pompei voluntatem a me alienabat oratio me~ Iie~ bie 3uneigung uerfcljeröen Ci, insulae aliena tae bie abtrünnigen N; non vultu alienatus ol)ne eine l5pur ber ItI6neigung 3U 3eigen T; aber: me falsa suspicione alienatmn öurücfgefeM S. alienus 3 (biffimiliert au~ aliYnns uon alius, § 75 i eigtL 'einem unbern gclJörig') . · .A. fremb; ace. 1. nicljt uetllJanbt, femfteljenb; sttbst. ber \3'rcmbe; 2. lllt~Iältbifdj+ B. metaph. 1. llbgeneigt, fehtb, ungünftig geftimmt; 2. luiberftrebenb, lllt~affenll; 3. unbequem, nllgihtftig, llacljteiItB+ A. suo s .agros colebant, non alieno s appete- bant Ci, suo alienoque Marte naclj gewol)nter unb · ungewof)nter .Sl'ampfei3art L, volvens aliena vitellus . ben ftembett l5toff H. Oft aes alienum frembei3, geborgtei3 @elb, @)djltfbcll; ugI. aliena nomina frembe ®cI)ulbenB; sternitur alieno volnere burel) bie einem · etUbern 5ugebacl)te lIßllnbe V, .malis alienis rielere H f:pricI)w. naclj HamM" yva{}floi6! ysJ..oiuw aJ..J..oT(!iot6t, mi!_ uerfteHtem @eficljt; lJöl)llifclj Iacljen; subst. iso1. n. ahenum ,i. frembc~ ®ltt: largiri ex alieno, de alieno ;. exstruere aedificium in alieno auf frembem @runbe Ci. 1. homines alienissimi wilbfrembe Ci; mit dat. non alienus sanguine regibus L; subst. alienissimis se credielerunt illSilbfremben C, neu malis alienos adiungere quam sanguine coniunctos retinere S. 2. religio externa et aliena, aliena res p. Ci. B. 1. ex alienissimis sociis amicissimos reel- dere Ci. 5JJeit ab: a litteris alienus unfllnbig bei3 l5cljrifttumi3 Ci. 5JJ1it dat. Muciani animus Vespa- siano non alienus T. 9JHt gen. (fubftautiuifclj) ioei non alienus fein 'i'Yeinb 0, domus aliena consilii 'i'Yeinbin bei3 splanei3 S. 2. ille sensim dicebat, quoel causae proc1esset, tu cursilll dicis aliena Ci, aliena et nihil pro futura petere S, aliena loqui Unfinn reben (im lIßal)nwi~) O. :Oft: alienum est, non alienUlll (esse) videtur ei3 fcljeint nicljt unangemeffen, non aliemUll esse arbitror. 3. alienissilllo sibi loco pugnare auf l)öcljft ungüuftigem @eIänbe N, alieno loco proe- limu cOlmnittere C, alieno tempore 5ur U1Wit Ci. Sl'onftruieri a. mit bem ab1. quaestus maxime alie- nus ingenio suo P1, utrumqne hOlnine alienissi- mUlll Ci. b. mit ab: sententia aliena a re p. no- stra S, a natura non alienum Ci. c. mit bem dat. cibi stomacho alieni L, alienum suis rationibus exi- stmuans S. d. mit ac1: tempus ad committenclmn proelium alienum C. ali-ger, gera, gerum (ala unb gero, § 66) 'i'YIügef fülJ' renb, geflügelt: Amor V, axis 9:>racljenwagen ber ~ere!3 O. Alii s. v, :Eilis. alimentum, i, n. (alo) 1. snaI)rung, 9'l:aljrltltgß" mittel; meift p1. alimenta mitia, frug'es 0, tridui SPro, uiant auf brei ~age Cu, alimenta arcu expedire ficlj mit bem Q3ogengeal)rung uerfcljaffen T. 5JJm gen. epexeg. alimenta lactis näl)renbe 9JhIclj 0; metaph. picelll et ceras alimentaq ue cetera flalllmae 0, ig-nis Q3renn, ftoff Cu, Iris alilllenta nubibus affert f:peift bie lIßoIfen 0, adelidit alimenta rmnoribus adventus At- tali näI)rte, uermel)rte L, famae, seelitionis T. 2. ß:r" 3teljcrlu~lt ({}(!S:lr:T1](!ta) Ci De 1'e p. 1, 4, 8. alimonium, ii, n. (alo) ~rniil)rung, ~qiel)ung T .Ann. 11, 16. alio (alins) adv. 1. llltberßllluljilt: alio me conferam Ci. ItUternatiu: alius alio biefer lJier" iener bortlJin. 2. alt eittet attbcm Werfult ufier @)lldjC: hoc longe alio spectabat a tq ue videri volebant N, plebem nus- quam alio natam quam acl servienelum öU niel)h3 anberm L. 9:>ii3tributiu: alio res familiaris ducit, alio humanitas Ci. alio-quln unb alioquI 1. in anberer .pinfiel)t, futtft, im iibrigett, iibtigeltß: triumphatum cle Tiburtibus, alioquin mitis victoria fuit L, vitiis paucis menelosa est natura, alioqui recta H. 2. iiüerljalt~t, lllt fidj: mors Marcelli cum alioquin miserabilis fuit, tum quoel ... L, Caesar validus alioquin spernendis hono- ribus T. 3. luibrigenfaIfi3, altberltfafHl Q 10, 6, 6. ali-pes, pedis (ala U1lD pes, § 66) 1. mit gefliigeItelt \3'ii~elt: deus 5JJeerfur 0, equi Solis O. 2. metaph. fdjtteUfii~ig: equi V; subst. iso1. alipedes ffioffe V. Aliphera, ae, J, ace. am unb an (AUcpu(!a, § 91) l5tabt in srrrfabien au ber eIifel)en @ren5e L. allpta, ae, in. (ß\1). aM/renl>, § 91) '@nfaIber', ein l5ffaue, ber ben .penn im Q3abe f alMe unb frottierte unb öugleiel) ~urnübungen unb 9:>iät anorbnete Ci Fam. 1, 9, 15. aliqua (i80l. abl. sg. jem. bon aliquis) adv. 1. irgenb, WO L.; 2. metaph. irgenbwie 0 V. aliquam 41 aliquam (isol. ace. sg. jem. bon aliqnis) adv. &iemIiclj: aliquam multi Ci Vm-r. 4, 25, 56. aliquam-d}u adv. eine geraume 3eit, eine 3eitIang. ali-quando, (ogl. s. v. alis) adv. 1. trgwbehtlltal, eiltft: inlucescet aliquanclo ille elies Ci, bene cogitasti ali- quando Ci; bei adi. aliquanelo amicus Ci. 2. oce. cltilfidj einmal, wbIidj, auclj uerftärft burclj tandem: ex- pulsus tandem aliquallelo (Mithric1ates) Ci unb oft in Q3egeI)rungi3fä~en: egredere aliquando ex urbe Ci, elesi- namus aliquanclo ea scrutari Ci. 3· mlllldjmaf, 3lt" IllcUett: Maceelones Emnenem aliquando sibi anteponi ineligne ferebant N, convertit se aliquanelo ael timo- rem, munquam ad sanitatem Ci. aliquantillum, i, n. (demin. t101l aliquantum) ein Uein wenig, ein bii3cljen P1 Capt. 137. ali-quantus 3 (ng!. s. v. alis) 'irgenbluie gro~', b. lJ· bebeuteltb, 3icmlidj gru~, 3iemliclj bieI. l5elten altl adi. aliquantum iter emensus L, armormn aliquanto mUllero potiti S. 9J1eift subst. iso1. aliquantum, n. eilt g1tt ::reH, ein öiemIicI)ei3 l5tücf, ein 58ebC1ttCltbe~: ex eo, quoel potest, aliql1antmn remittet Ci, in aliquantum emillere bebeutenb L. 9Jm gen. aliquantmn itineris C, aquae, spatii, trepielationis niemIiclj uieI, gro~ L, agri, operae Ci; mit p1"aep. ael (in) aliquantmu altitu- dinis bii3 3U iliemIicljer .pölJe CttL. 9:>au. adv. isol. 1. ace. aliquantum 3iemIicf), ücbeutcnD: aliquantum retardati sunt Boeotii N, numero aliquantmn prae- stabant L. 2. ab1. (menS~lTae) aliquanto um ein Q3ebeutenbei3, lJebentenb+ 3umeift bei Sl'om:paratiuen: ali- quanta crudelior N, carinae al. planiores C; bei fom, paratiuifel)en Q3egriffen: post aliquanto N, al. ante Ci. 9:>oclj finbet ficlj auclj ber ace. beim Sl'omparatiu: forma aliquantmn amplior 'ein 3iemIicljei3' grö~er L. aliqua-tenus adv. bii3 3U einem getuiffen @rabe, einiger, ma~en: Philistus aliquatenus lueielior Q 10, 1, 74. ali-qul, quoel (alis, qUY) adi. pron. indef. irgenbeiu: magistratus aliqui Ci, corpus vas est aut aliquod animi receptaculum Ci. ali-quis, qua, quid (alis, qnis) sttbst. (aliquis unb aliqua auel) adi.) p1"On. indef. 1. jemaltD, irgcnbciltcr, ctllla~, p1. eiltige, mandjc, dicet aliquis Ci, is tamen ali- q uis LigarhlS non fuit biefer ';Jemanb' Ci; mit 1)I:p, :pofition: non aliquis Siculus Ci, Phormioni alicui einem Sl'erf wie SPl). Ci; fem. aliquam cursu su- perasse viros 0; n. finge aliquicl saltem COlU- mode Ci, aliquid istius modi videre etwai3 berar, tigei3 Ci; mit gen. aliquid consilii capere irgenbeinen ~ntfcljht~. 1:15erftärrt burclj ali us: aliquid aliud Ci; burel) unus: ad unul1J. aliquem confugere Ci. spar, titiu: aliql1is vestrmn, ex nostris aliqui, aliquis ele familia C Ci. Q3ef. beacljte a. im m. unb f adi. aliquis casus, dolor Ci, aliqua significatio virtutis Ci. b. aliquis nael) si, nisi, ne, n um in uoUerer Q3ebeu, tung ober Q3etonung: si alicuius iniuriae sibi .con- seius fuisset auclj nur ber geringften C, non si 0 m- nia, sedsi aliquid praestitit nur etwai3 L. 2. oce. a. fO maltdjcr (im l5inne be!.l.p1.): est aliquis, qui se inspici fasticliat L. b. aliquo numero atque honore esse etwai3 geIten, ~inf(u~ l)aben C, nUllC dieis ali- q uid, quod ael rem pertineat Ci, est tamen hoc ali- quid, tametsi non est satis Ci, ut tu aliquiel esse videare nicljt ol)ne Q3ebeutung Ci, est aliquiel nupsisse Iovi ei3 ift uieI 0; ace. sg. n. adv. iso1. aliquid ctnigermll~cn: quos aliquid usus ac elisciplina suble- varent C, perlucens iam aliquid luxL. aliquo (aliqnis) adv. irgenbwolJin: ab eonUll oculis aliquo concedere anberi31uol)in Ci; mit gen. part. migrandum aliquo terrarum Ci. ali-quot (alis unb quot) adi. indee1. eiuige, ein paar: aliquot elies N, aliquot loeis C, nuUum iam aliquot alius annis faeinus extitit, nisi per te Ci, aliquot saeculis post Ci. 9:>au. naclj I)Irt ber 3al)Iabuerbia aliquotiens, feIten aliquoties einige 9J1ale, ein paar, mal, mel)rmali3: elefensus aliquotiens N. Alis, idis s. v. Blis. alis, alid, äItere 'i'Yorm für alius, alinel. 9:>aI)er al-ibi, ali-quis, ali-quot, ali-quanelo, ali-quantus. Allso, önis, m. Sl'afteU an ber mppe T. aliter (alis) adv. 1. anDerß, auf anbere lIßeife. 1:15er, gIeicljfa~ affirmatiu: multo aliter ac sperarat N, aliter causam agi atque ille existimaret Ci; negatiu: non aliter, nisi nur wenn (nicljt anberi3 ali3 luenn) L, non aliter, q uam gerabefo wie (nicljt anberi3 aftl wie) 0; haud aliter, ac si L; bii3tributiu: aliter cmu tyranno, aliter cum amico vivitur Ci; alternatiu: aliter apuel alios orelinati magistratus bei biefen fo, bei jenen anberi3 L. 2. oee. a. aliter se habere, esse fiel) altbcr~ bcr~aftCll, altbetß ftcf)Cll: ordo agmi- nis aliter se habebat C, long'e aliter est Ci. b. eltt" gegcngcfe~t, nmgefelJrt: qui aliter fecerit S. 3. alt" berttfaII~, fonft, wibrigenfaUi3, unter anberen Umftänben: aut aliter non traducendum exercitum existimabat C, ea potestas per senatum magistratui permittitur, aliter nullius earum rerum consuli ius est S, ipse sequetur, aliter vincere non poteris V. alituum s. v. ales. alium unb allium, ii, n. (§ 29 mn ®cf)ltli3) Sl'noblanclj. ali-unde (alius unb nnde) adv. anberi3tuol)er, uon :Ort, sperfon unb l5aclje; a. stare auf einer anberen l5eite ftel)en L. alius, alia, aliuel (gy. aUo>, got. aljis) 1. ein alt" berer (uon mel)reren, alter uon 3weien): me alii metus atque aliae curae moverunt Ci, augur 'alio elie' elixit 'i'YormeI 3ur 1:15erfcI)iebung ber Sl'omitien Ci; ace. n. pl. abuerbieII: im übrigen, fultfi: alia clarns T. 9:>ii3tri6ntiu (boppelt): alii vestrum anseres sunt, alii canes Ci; (mel)rfael) wieberl)oIt): proferebant alii purpuram, tus alii atque odores, gemmas alii et marg'aritas, villa nonnulli Graeca Ci. ffil)etorifclj uariiert: alii ... plurimi, alii ... partim, alii ... quidam, alii ... reliqui, alins ... alius ... plerique u. a. ItUternatiu, bii3weiIen reöiprof: alius alii sub- sielium fenlllt bringen einanber .pUfe C; meift jeboclj: leg·iones aliae in alia parte resistllllt bieeine l)ier, bie anbere bort C, alius alia ex navi C, alios alio tempore proclucere Ci, alius post (super) alium einer naclj bem anbern CiL. 9J1it 9:>eriuaten: alias alios deos venerari balb bie einen, balb anbere Ci, iussit alios . alibi foelere bie einen l)ier, bie anbern bort L. snaclj, foIgenbei3 'ali3' im affirmatiuen l5a~ a tq ue (a c) ober et: hi longe alia ratione ac reliqui Galli bellum ge- runt C, solet aliud sentire et loqui Ci. ;Jm nega< tiuenl5a~ quam,nisi, praeter: nihilaliucl quamN, erat historia nihil aliuel nisi annalimu confectio Ci, nec quicquam aliud est philosophia praeter stu- elimll sapientiae Ci; bicljt. auel) ab1. comp. ne alius Lysippo eluceret aera H. l5piiter quam auclj im affirmatiuen l5a~e: simulanclo aliucl q uam quod para- batur L. 1:15erlliqte srrntlbrMe: nihil aliud (sc. eg-it) quam bellum paravit tat nicljti3 ali3 = rüftete Iebig, Uclj N, tribllllatus Sestii nihil aliuel nisi meum no- men causamque sustinuit uertrat ein3ig unb aIfein Ci; quicl est aliucl aeUlOrtari adulescentes, ut turbulenti cives velint esse wa!.l ift bai3 f onft aI!.l? = 'lJeiM batl nicljt?' Ci. 2. oce. bcrid)iebclt: quam eito alimu fecisti me l)aft miclj geänbert, nmgewanbelt P1,alias res agere nicljt aufmerfen Ci. 3. ber llltbere, übrige (6 CiJ..J..oS): ex aliis ei maximam fidem habebat C, sacra clUs aliis Albano ritu, Graeco Herculi faeit L, equites in offieio permansere; aliud vulgus arma cepit T. Ungenauer, inbem ein neuer @atiungi3begriff allabor 42 alo eintritt: alias animas (bie anbern, nämHeI) bie l5e1)atten) cletnrbat; simul accipit Aenean V. 4. her einc \Jon 3t1Jcien (feIten): c1 ua sIeges promulgavit, unam . . . aliam C, aliucl navis latus Cu, cl u 0 reges, alius alia via, civitatem auxerunt L, ne quis alius Ario- vistus reg'no potiretur fein atueiter I2L T. NB. ~er ungebräudjlidje gen. unb dat. 8g. luirb burd) alterius, alteri erfel2t. al-labor 3. lapsus sum(§ 33) I)eranfel)Iüllfen, I)erangleiten: angues acUapsi L, mare acllabitur aestu batl 9Jeeer flutet I)eran V; bi eI) t. fama acUabitur anres bringt 3U ben :Ol)ren V; mit clat. navis acllabitur oris gleitet an bie ~üfte V, acllapsa viro sagitta 1.10m gleiienben j}luge V. . al-laboro, are baauarbeiteu: myrto nihil acllabores füge niel)ttl mitI)fam l)in3u H: al-Iaerimans, ntis (lacrimo) babei l1.1einenb V. allapsus, us, m. (allabor) batl .\Ser3ufeI)füllfen: serpen~ tium H: al-Iatro 1. anbeHen; metaph. magnituclinem Afri- cani ben grojien I5cillio (tuie ein .\Snnb) anfIäffen L. allee, ecis, n. j}ifeI)brül)e Qutl l2(uftern, 9Jeufel)eln unb ber l5eebarbe H: Alleeto s. v. Alectö. al-Ieeto, are (jl·equ. von allicio) auf aHe lillejfe an, Iocren: ac1 agrum colenclum allectat senectus Ci. allegatus, us, m. l5enbung Pl T1'in. 1142. ~on al-~ego 1. 1. (s:j3erfonen in s:j3riuatfacl)en) abfcnhen, fel)lcren, aborbnen: homines nobiles acllegat iis Ci, patrem alleganclo fatigare burel) aHerIei lEotfel)aften L. 2. \Jorbringen, aufüf)reu: preces; manc1ata regis sui Scyclrothemicli acUegant (legati) T. al-Iego 3. legi, lectus l)in3Utuäl)fen L. allevamentum, i, n. C5;rIeiel)terung Ci. ~on al-levo 1. emllod)eben, anf~eben: clipeo se allevare fiel) aufricl)ten Cu, geliclos complexibus acllevat ar- t~IS 0, supp.licem T; metaph. (~efd)\ucrben) crIcid)tcrn, ftubern: al1lmum a maerore tröften C~t hoc onus si allevabitis, feram ut potero Ci not~s acllevare I5trafen mitbern I'; mit ace. gr. ~nimum ac11evari fiel) im .peraen erfeiel)tert fül)Ien T; oee. beiftc~cn T Hist. 2, 63. Allia (Älia, § 29 am ®d)luli), ae, f. 91ebenflüjiel)en am reel)teu ~iberufer, 12 km nö. 1.10n S1om, berannt burel) b~e 91ieberIage ber S1ömer 390, j. Aj a; acli. Ällien- SIS, .. e: pug~a Ci, clac1es L, dies ber 16. 0'uIi, aItl Unglucrtltag Im ~alenber be3eieI)net (clies nefastus) L. al ~ lieio 3 .. lexi, lectus (lacio) anfotfcn, an3iel)en, ge~ tutunen:. SI te laus allicere ac1 recte facienc1um non potest Ci, allici beneficiis et compelli iniuriis Ci acllicere, vel si ablllierent vastare Gallias T; me: taph. tempus allicit somnos ruft I)erbei O. al-l~d? 3. lIsi, lIsus (laedo) anfel)lagen, anfel)leuberu: ac1hcl! acl scopulos C. Alliensis s. v. Allia. Alll:fae, arum, f. 15t. in l5amnium am ~oIturnutl L l Alife; acli. All1fanus 3; sttbst. isol. AllIfana; orum, n. (sc. pocula) irbeue 9J1ajifrilge (tuie He in 12X. gefertigt ltmrben) H. al-ligo~. 1. anbilthen: homines ac1 palum, acl sta- tuam Ct, canem alligare et solvere Ph. oee. a. \Jerfiiltllcn: vulnus CiL; b. fcffefn: victus aclli- gari se ac venire patitur T. 2. metaph. fcft~ ~aftclt, fcffefn, ~CntlltClt: torpor gravis allig'at ar- ~us 0, .a?cora. alligat navem L V, (mortuos) palus mamabills alligat et coercet V, hanc beluam vinc- tam auspiciis, alligatam more maiorum, constric- tam legum ca tenis solvit lege curiata consul Ci. 3· (lllorafijd)) binllen, \Jer~ffid)ten: beneficio ac1ligari Ci, foec1ere acUigata eivitas L, aclligati ac1ulatione T; oee. (an ein äutiere~ @ere~) bütllcn: verba acllig'ata quasI certa legeversus Ci, (poesis) acllig'ata ac1 certam rreclum necessitatem Q. al-lino 3. levi, litus anftreiel)en: acllinet versibus transverso calamo sig'num mit einem Quetftriel) bM _ Se~eI)en (betl j}eglertl) l)i1t3Ufügen H Ep. 2, 3, 446. alhum s. v. alium. Allobrox, ogis, m. H, meift pl. Allobroges, um friegetjfel)ei3 lEergl.lo{f 3l1.1jfeIJeu S1f)ol1C, mete unb bem GlJenfer l5ee, mit ben .paulltftäbten Vienna unb Genava. alloquium, ii, n. 1. 12Xnrcllc: aclloquio leni hostes pellicere L, aclloquio firmare militem T. 2. ®c~ Wräd): comitate et aclloquiis officia provocans burel) j}teunbIieI)teit im Umgange T. 3· ßltf~r1td), ~röfht11g: aliquem acUoquio sustinere 0, aegTimoniae ac1loquia ~roftmittel wiber beu ~ummer H: ~01t al-Ioquor 3. locutus sum anfllreeIJeu, anreben: benigne legatos Cu; mit bOllll. ace. quoc1 (womit) te acllo- quor, hoc est V. al-ludo 3. lusi, lusum 1. M f~icfCltb ~el'altbctIJcgclt: (ber Seui3ftier) alluclit viriclique exultat in herba 0, aclluclentes unclae anlllätfc1)ernb O. 2. f(~er3enh f}üt~ 3ufiigett, lla3n idjer3Clt: nec plura aclluc1ens V Aen. 7, 117; Galba aclluclens multas similituc1ines ac1- ferre Ci; mit clett. qui occupato aclluserit Ph. al-Iuo 3. lui anfllülen, befllülen: mare, quoc1 supra (bM 12Xbtiatifel)e), teneant, quoclque aclluit infra (bM ~l)rrl)enjfel)e) V, munIS ftuctu ac1luitur L. ~al.l. alluvies, ei, f. bM aUi3getretene lillaffer, Überfel)wem~ mung Ci Acl Q. /1'. 3, 7, 1, unb alluvio, önis, f. I2fnfel)tuemmung, angefel)l1.1emmte C5;rbe Ci De 01'. 1, 38, 173. Almo, önis, m. lEael), bei lEol.liIlä entfllringeub, münbet fübliel) 1.10n S10m in ben ~iber, j. Aquataccio; allel) altl j}(ujigott 0 Ci. almus 3 (alo) 1. ltä~relth, frudjtbar: parturit almus ager V, vites V, Oeres nal)rungfllenbenb v. 2. fcgen~ f~Clthenll, f}ofh, gütig (llleift von @ottl)eitcn): Sol, Venus, Maia, Musa H, Phoebe, Oybele, Sibylla u. a. lEef. almus c1ies fegenbringenber ~ag 0 V H, alma aclorea H: aInus, i, f. C5;tle; meton. ~al)n autl C5;rleugoI3. alo 3. (got. ala 'wad)fe auf, nf)b. alt, gr. av-aha, \lncr~ fättIid), alui, altus, jünger alitus (3um UnterfcI)ieb 1.10m acli. isol. altus s. v.) 1. ltä~tclt, entä~tclt: vitula alit ubere fetus V, lacte ali Ci, panico corrupto fiel) näl)reu, eHen C, equorum greges 3iel)en Cu, se latl'o- ciniis 1.10m S1aub leben C. oce. a. Unterf)aft gc~ tlJäl)ren: agellus me alit; venatus feminas et viros alit . 9J1ann unb lilleib lellen 1.10n ber 0'agb T, exercitum er~ galten. b. anf3ief}en, gro~3ie~ett, locus, ubi ali tus est auftuuel)i3 Ci, omnem pueritiam Arpini altus S, puerum alenc1lUll c1are cuipiam 3um 12Xuhiel)en geben, si cui filius aletur il)m ein 150l)n aufwäel)ft H: .2. metaph. ltä~rcn, 91al)rung geben, tlJad)felt faffcn,. ~cr\Jorbrtltgelt: terra alenclis frugibus mitis Cu, tel- lus herbas alit V, c1uctores, quos Africa alit V, fontes ahmt silvas Cu, umor gramen alebat triinfte 0 vitis multos fructus alit er3eugt Cu, mons alit am: llem flleift T, amnis, quem iInbres aluere ben ber Dtegen gefel)weUt I)at H, ignem, ftammam alere bem j}euer 91aI)rung geben, caelum, terras (mare, astra) spiritus intus alit belebt bie [[leUfeele Ci V. 3. för~ llem, clttluitfcfn, aUtlbilben, \Jctgrö~cm, otia corpus ahmt 0, (?astitate) ali staturam, ali vires putant C, haec stuclm aclulescentiam ahmt förbern Ci, furor alitur iIllplmitate Ci, alitur vitium V tuäeI)ft, Olnnis opera alitnr otio gebeil)t Ci, spem Oatilinae mollibus Aloidae 43 sententiis aluerunt Ci, bellum, otium alere fteigern Ctt, morbum l.lerf el)limmern N. . Aloldae, anull, m. ('Alwcioa.) bie l5öl)uc betl GlJtganten I2W5eutl :Otoi3 unb C5;lll)iaUetl 0 V . Alope,' es, j. ('AMn;1) 15t. im ollun.tifel)en Botrii3 L. Alpes, ium, j. bie 12Xr~CIt. 0'l)rc ~etle: 1. Alpes ma- ritimae l5eealllen 1.10m 9J1eete bitl 3u ben 1ß0qneHen (Monte Viso) T. 2. Alpes Oottiae 1.10m MOll;te Viso bitl 3um Mont Oenis T. 3. Alpes Grame (saltus Graius N, mons Graius T) 1.10m Mon t 0 e- nis bii3 aum GlJrojien I5t. lEernl)arb T. 4· Alpes Poe- ninae 1.10n I)ier bitl 3um 15t. GlJottl)arb T. 5· Alpes Lepontiorum GlJrau6ünbner I2Xlllett C. 6. Alpes Rhae- tae Rhaeticae 1.10m GlJottl)arb bii3 3um :OrtIer H T. [[leltergin tuaren bie Süge ben S1ömern tueniger betannt, boeI) tuerben genannt: 7. Noricae Alpes bie 15~(3bUtger I2Ullen. 8. Alpes Oal'llicae ~ärntner 12Ull.en, fubL 1.10~ ;Drautal bitl 3um ~riglal.l. 9. Alpes Iuhae (nacl). ~a~ fari3 unb l2(uguftutl' I5trajienanlagen) bie ~rainer I2U~ett 1.10m ~rig(al.l bitl j}iume 1'. 10. Alpes Pannornae (Pannonicae) bie GlJebirge 1.10n ~roatien T. Acli. 1. Al- pieus 3; bau. Alpiei, orum, m. I2Ullenbetuol)ner N. 2. Alplnus 3: boreas V, amnis I2Xlllettfluji L. I2Htl nomen pr. (§ 82) Furius Alplnns, i, m. ein gefel)mact~ Iofer unb fel)tuitIftiger ;Diel)ter H. Alpheos, ace. on, unb Alpheus,. i, m. (AlC(m6r;) j}luji bei lßifa unb :Olt)mllia in ~lttl. .I2Utl j}~ujig~tt liebt er bie I2tretl)ufa unb l.lerfolgt fte, ble [tel) m eme Quelle l.letll.lanbelt unter bem 9J1eere bitl 3m 0'nfel :Or, tl)gia 1.10r l5l)ratu>:l: Acli. Alpheus 3: Pisae, tl.leillßifa in 0'taIien 1.10n lßifa in C5;ütl aui3 gegrünbet tumbe V. S1tbst. AlphEilas, aclis, f. (Al amplio 49 1)öl)en; sonum uerHäden Ci; acc. (vom lRebner) f)er~ IJllrJ)cbcn: rem ornanclo Ci, orationem 15c\.Jl1lung ver, (eiI)en Ci. aroplio 1. (amplius) uetgrö#cnt, bermC9XCIt, erljöf)en: eqnitum centurias L, rem H, servitia bie 3al)I ber I5Uauen T; aCG. (ben Ißroaet) l)inaui3aiel)en, bertagcn, mit :perfönL Obi. eam (Vestalem) ampliatam, bis am- pliatus rens L. amplitudo, inis, j. (amplus) 1. geräumiger Umfang, ~cttc, Denffraft: anima rationis consiliique par- ticeps Ci, ingenii facinora sicut anima immortalia sunt S. animabilis, e (animo) beIeueub: natura a., cui nomen est aer Ci. animadversio, onis, j. (animadverto) 1. 2'fufnterf" famfeit, iEeouacljtung: excitancla a. et cliligentia, ut ne quicl temere agamus Ci, notatio naturae et ani- maclversio Ci. 2. ;rabcI, ffiüge, 2'f~ltbllng, @5trafc: animus paterna Ci, quaestio et a. in civem L, comprehen- sio sontium mea, a. senatüs fuit Ci, animaclversiones cenSOTum ffiügen Ci. animadversor, oris, m. iEeobacljter: vitiorum Ci, inou animadverto 3. ti, SUS (Juxtap. § 67, ogL § 32; ani- mum adverto s. v. adverto) 1. Ildjtgeliclt, IlltfmcrfClt! a. clebere Arcaclas, quales utraque civitas cives pro- creasset N, consul a. lictorem iussit L, animaclve1'- tant, ne assentatione capiantur Ci, animaclverte hormn clolorem Ci. 2. \11af)mc~l\tClt, licmcrfen, er" fCltncu, fe~c1t! cmu animaclvertisset quenc1am scri- bentem N, ecquicl attenclis, ecquicl animaclvertis horum silentium? Ci; mit acc. c. in/. animac1verti emu iocari Ci; in b ir. \} r. quocl quale sit etiam in bestiis animaclverti potest Ci. 3. rügen, ll~nbClt, ftrafen! a., vincire, verberare T, ea slmt animaclver- tencla peccata maxime, quae clifficillillle praecaven- tur Ci; meift mit in unb acc. in complu1'es no biles N, patrio iure in filimn L, verberibus in cives S; un, :perl. in Marcianum palam animaclversum T. animalis, e (anima) 1. fnfttg! natura terrena, ignea, a. Ci, cluce1'e cibum animalem ?2Uem· Ci. 2. befcelt, Ieuenbig: qua (vi) omnia regantur, eamque animalem Ci. >Dau. s~tbst. isol. (§ 55) animal, älis, n. i!cliewefw, ~cfdjö~f: animalia inanimaque omnia rigentia gelu L, Oharybclis si fuit, animal ullllm fuit Ci, sanctius animal cleerat, natus homo est 0, quocl est animal, motu cietur interiore cein beIebte!3 llI\efen' Ci. oee. ;riet! alia animalia graclienclo, alia serpenclo acl pastum acceclunt, alia volanc1o, alia nanclo Ci. animans, ntis (pt. pr. act. oon animo) Catmenb', Iclicllb, bcIclit! animans est munclns composqne rationis Ci; snbst. isol. animans, ntis, In. j. n. ~cfdjö~f, !rocfcn; m. hic stilus haucl petet quemquam animantem menfcljen H; f animantimu aliae coriis tectae, aliae villis vestitae Ci; n. ac1 gignencla animantia Ci. animatus 3 (aeli. isol. pt. pf pass, non animo) 1. lic" lebt, befccIt: stellae clivinis animatae mentibus Ci. 2. gefümt, gcfttl\tlltt! insulas bene animatas eonfir- mavit N, quemacl.mocl.um in se quisque, sic in ami- cmu sit animatus Ci, ut fueris animatus erga suom gnatum Pl Capt. 407; occ. socii infirme animati tueuig mutig Ci. animo 1. 1. (non anima) lieleben, liefeelen: formare, figurare, colorare, animare Ci; '0 i clj t. guttas humus animavit in angues uertuanbeIte O. 2. (uon animus) erntutigen! (Mattiaci) terrae 8010 acrius animantur werben mutiger T. animosus 3, adv. e (animus) mntig, ljeqljaft, beljercrt: timiclo s oc1isse solemus, animo s 0 8 servare cupi- mus Ci, magnifice, graviter animoseque vivere Ci, animosi quacl.rupecles 0, guttura 'oie feITe 0; Enal- lctge: bella animosa gerere 0; mit abl. instr. vo bis animosa creatis ftol cr 0; bicljt. animosi Euri Hilr, mifclj V; occ. Icibcnfd,JIlftlidj! corruptor T. animula, ae, f (elemin. non anima) l5eelcljen Ci Fam. 4,5,4. animus, i, m., loeat. oft animI (baß gr. aVEflo, 'mlinb', ',pauc9', aeigt noc9 bie urfpr. fon trete 18ebentnng i ngI. altinb. aniti 'mel)t'. 3m 2ateiu erfdjeint ba~ mlod nur metaph. a(~) @5cefc/ ~etft, U. crtu. A. 1. @5ecIe (im @egenia12e au corpus); 2. ~eift (alß 3nbegriff ber geiftigen \yäf)igfeiten); 3. bicljt. (= anima) ~efien(jfrllft, ~ebcni 4. meton. \j5erfon, IDIann. B. (bie \Seele nadj ben brei stätigfeiten De(l )Denfen~, ~mp, finben~, mloITenß). animus I. )Denffrajt: 1. ~eift; 2. meton. a. )Bcwn~tfctn, )Befinltllltg; b. ~e" biidjtni~; c;. ~cbanfClt; d. Urtetf, ~racljten, 9J1ciltllltg, Ulicrfcgnng. II. ~mpfinbung: 1. @5ccIc, ~Clltiit, .pera; 2. meton. a. @5tttltj b. @5intte~llrt? ~~a" rafter; c. eülltlltWtg; d. (ljefinltllltg j 3. occ. a. 9J1nt; b. Ulicrntlti, @5tof3; c. !tlt" mnt, ,Born; cl. ftolcre .poff\t1tug. III. mloITen: 1. !rotffc, !ro1tttfdj, )Bedangcn, ;rricli; 2. oce. a. 2f1iftdjt; b. ~efitftc, ~llft, gnügClt. >Der @ruubuebeutung am näcljften rommt: umorem et calorem, animum clenique illum spirabilem si quis quaerat uncle habeamus c?2CtemI)auclj' Ci Nat. cleor. 2,18. A. 1, animi corporisque vires L, bestiarum animi sunt rationis expertes Ci. 2. animo clelectari geifügen @enu~ finben N, animi maturus Aletes V, primum a. ,rigorem suum, cleincle corpus quoque recuperavit Cu, a. et mens (@anae!3 unb ~eiI). 3. una eaclemque via sanguis animusque seqmmtur V, c1ant animos plagae (turbini) geben iljm I5cljtuung V. 4. im- potens a. ma~Iofer 9J1enfd) Cu, quae vox ut venit acl aurls, obstupuel'e animi V, cuneta manüs avic1as fu- gient hereclis, amieo quae clecleris animo bem Lieben :;jclj H, miserere animi meiner V. SX(f!3 S'tofetuort: mi anime meiu c,percr' Pl. B. I. 1. animo metitur utrnmque 0, aecipite haec animis laetasqlle aclvertite mentes V, animo cernere, pro,riclere Ci. Dft: animulll rebus aclvertere, acliun- gere, applicare, attenclere, intenclere, appellere, ali- quicl animo concipere riclj uorfteHen, animos aclhibete gebt ad)t O. 2. a. reliquit a. Sextium C, animo relinqui, c1efici C~tL, linguentem animum revocare luieber crltr iEefinnung briugen Cu, recliit a. CIt 0, ani- mum recipere Cl,t, timor abstulit omnem sensUlU animumque O. b. omnia fers aetas, animum quo- gue; nune 0 b li ta mihi tot canuina V, memori animo tua iussa notavi 0, animis clieta fig'ere V, nihil ex animo effiuit, exciclit ent[cljtuinbe±, in animo haberet emn roUte feiner gebeuren T. c. ig'notas aninlUm cli- mittit in artes 0, aclesse animo (animis) mit ben @ebanren antue[enb feiu, aufmerfen, fingite parumper animo in @ebanfen Ci. d. animo quic1em meo meine!3 ~racljten!3 Ci, incertus, clubius animi (lowt.) C1t S, animo spatium c1are überlegen IaHen C~t, animo in c1iversa versato C~t, rem animo agitare tJOrljaben, :planeu Cl,t. II. 1. animus aeg'er Ci, omnium mentes animos- que perturbare iljr >Denleu unb \}itljlen C V, clolor ani- mi C1t, animo iras concipere 0, sortem animo misera- tus V, animos acl sic1era tollo l)ebe bai3 ,peq crum .pimmel V, aequo, iniquo animo mit @Ieicljmut, ungern, iuvenem oculis animoque requirit 0, popularium animos offenclere C~t, non movet facies animos fe- rarnm 0, horror animo est V. l5eljr oft locat. aeger, stul)enS (suspensus) animi L, iuvenem animi mise- rata cim ,percren' V, oft uuüber[ej)bar. 2. a. lae- tus 0 H, meliore animo crufriebener 0, liberi hominis a. Clt, magnus C Ci , fortis Ci, femina ing'ens animi ljocljfinnig T. b. ut cuiusque animis aptum erat Clt, alacer ac promptus C, animi imbecilli- tas C, animi constantia 0, quaerit moresque ani- mumque virormu 0, magnus Ci, altissimus ac gloriae cupic1us Ci, apertus et simplex Ci, ingens ljeroifcl)er 53 annalis G:ljarafter S, parvus, pnsillus nieberer Ci H; '0 i clj t. silvestrem animum cleponere iljr llJiIbei3 llI\e[en V. c. si a. vultu aestimatur CII, animo clispar vultus Cu, bono animo esse, bonum animum habere guten 9J1ute!3 [ein. 9Jlit ?2Ingabe, gegen tuen: d. bono (alieno) animo in emu erat tuoljI (übel) gefiunt C, amicus (hostilis) animus Cu, capere reg'is animum Cu, reconciliati pignns animi ber tuiebergetuonnenen 91eigung Cu. 3. a. teloa. praestantior omni 0, his clictis animum arrecti er, mutigt V, neutris a. est acl pug'nanclum L, ei vic- toria animo est macljt ~lut L. Dft in Q5iIbern mit SBerben bei3 ,ßuueljmeni3 (a. crevit obsessis Cu, animum aclclere Ci, clare 0, augere CL, animi iis acce- clunt Ci u. a.) unb ?2fbneljmeU!3 (a. relanguescit C, cunctatio lus animos minuit L); be!3 I5teigen!3 (ani- mum tollere Ci L) ober \}aHeni3 (hostimll animi la- bare coeperunt Cu, animmu clemittere 0, animi ce- ciclere 0); be!3 ~ntcritnben!3 (infiammare, accenclere CltL); bei3 iErecljeu!3 (animum frangere 0 Ci) u. a. m. JYIetcl/ph. venti proelia tollunt animis et viribus aequis V; b. meift pl. Epapho flut animis aequalis Phaethon 0, (Niobae) multa clabant animos 0, victor superans animis V, Aeolus (ventorum) mollit animos Übermut, llI\iIbI)eit V, clivitiae animos faciebant L, tribuni animi ac spiritus Überljebung unb SX(nma~ung Ci. ?2Iud) sing. animus contemptor S. c. inexorabilis a. in clevictos Cu, animo imperare, temperare Cu, ferus lacrimas animi siccaverat arclor 0, animum vineere, iracuncliam cohibere Ci, animo obsequi fief) geljen laffen C11, suo animo inclulgere nad)geben 0, animi Archiloehi .l3eiben[d)aftIicljreit H. d. ne super fortunam animum gereret S, magnus mihi a. est hunc cliem initium libertatis fore T. III. 1. clamare libebat, verba animo clesunt 0, ex animo, ex animi sententia aufricljtig, aui3 gancrem ,percren, omnibus iclem a. est V, ac1 omnia et animo et consilio paratus Ci. 150: paucis a cl morienclUlll a. fuit C~t, a. ineessencli Cu, hos auctores ut sequar, inclinat a. L. IßI)ra[en: in animo (bei L animmn) ha- bere im l5inue I)aben, tuiHen!3 fein, in animo (mihi) est id) luiII, beabficljtige. inariiert: a. fert clicere ber llI\iUe treibt miclj 0, est a. ciclj tuiU' V. 2. a. bono animo facere in guter mbficljt N, non iclem sibi et militibus animi esse Cu, hostes constitenmt hoc animo, ut clepugnarent C. b. inclulgent animis ben iEegierben 0, militum animis expletis aIß ilJr @e{üfte geftiUt luar L, anseres ahmt animi voluptatisque causa crltr .l3uft unb crum inergnügen C, habet animi causa rus amoenum 3ltt ~rgöj)ung C Ci, NB. Dft ftel)t bei )Dic9tern, leHmer in 'ßroia, ber pi. für ben 8ing. Anio, Anienis (nom nom. Anien) m. 91ebenfht~ be;3 ~iuer, uUbet bei ~iuoIi 'oie berüljmteu llI\afferfiiUe unb münbet bei I2Intemnä, j. Teverone; adi. 1. Anien- sis, e (für * Anien-ensis, § 54): tribus im ®ebiete uon ~iuoLi Ci;· 2. Anienus 3 :fluenta V. anites s. v. anas. Anius, ii, m. ("A)!'ü,) Ißriefterfürft auf >De{0i3 0 V. Anna, ae, f 1. I5cljtuefter ber >Dibo 0 V. 2. Anna Perenna (annus) :;jaljre!3göttin, iEJr \}eft gefeiert an ben :;jben bei3 ~1iircr 0 (ipäter umnengte man bie beiben). Annaeus, i, m. röm. ®efcljIecljti3name. 1. L. Annaeus Seneea, IßljiIofo:plJ au!3 G:orbuba unter G:laubht!3 in ffiom unb S'torfira, cos. 58 n. G:l)r., ~qieljer l)1ero;3. 2. M. An- naeus Lucanus, e:pifcljer >Dicljter unter l)1ero T. annalis, e (annus, § 75, ~bf. 2) bie 3a~re lietreffenD! leges annales @efete, tuelclje ba;3 crur ?2Imti3betuerbung nötige ?2IIter ueftimmeu Ci; subst. isol. annalis, is, m. (sc. liber) 3a~r6ndj I meift pl. annales, iUln N Ci L. ,ßuniicljft creid)neten 'oie Ißriefter aUe :;jalJre!3' annato 54 annuus ereigniffe dJronifartig auf: annales maximi, annales pontificum. Z\'m gaHifdJen !Branbe 289 gingen biefe ~l)ronifen ~ugrunbe. !S:pätere ®eIel)rte verfa~ten anna~ IiftifdJe ?merfe, wie Ü. DabiUi3 l.ßictor (200), 2. ~inciUi3 IlUimentui3 (150) in gr. !S:pradJe, ~affiui3 .\Semina (150), Ü. ~laubiUi3 üuabrigariui3 unb Ü. lllaleriui3 IlIntiai3 (60) iu lat. !S:pradJe. SDal)er nennt [nniUi3 feine e:pifdJe SDar~ fteIlung römifef)er ®efdJidJte annales (bii3weiIen sq. En- nius in nono annali = im neunten !BudJe be'r 1lI.). IlCudJ Oornelii Taciti ab excessu clivi Auo'usti anna- li.um libr~ im !Sinne von '®efdJidJte', ba;egen histo- nae = SeItgefdJief)te. SDief)t. annales nostronun audire laborum bie ®ef dJidJte V. an-nato 1. avi (§ 33) l)eranfdJwimmen Ph. anne (au~ at-ne 'ober aber', fqnro\Jiert an, § 55) ober: filius anne aliquis nepotum V, audJ im erften ®liebe: anne putandum est? V. an-l1:ecto ~. nexui, nexus 1. nnbtnbClt, nllfllÜ~felt: (ratlS) leviter adnexa erat L; mit dat. cadavera saxis annexa L. 2. lnetaph. bcrOinllClt, pass. 5U~ lnmmcul)nugClt: rebus praesentibus adnectit futu- ras Ci, stomaclms ad linguam aclnectitur Ci hare- nae saxis aclnexae angefeBt Ctt, adnexum h;stibus benadJbart T; oee. cognatione stirpi recriae adne- xus Ctt. 3. I)tu3ufügCll: adnectebat Oorn~tmn mllli- stra visse pecuniam T; mit .\Seif dJef aB: aclnecte ba t relinqueret lllateriam T. SDav~ annexus, ÜS, m. lllerbinbung: annexu conubiisque gentium T. Anniana domus bem T. Annius lYllio (s. v.) gel)örig Ci Att. 4, 3, 3. Annicer~i, örum, m. (A1JV'XE(!Ei:o,) Sweig ber fl)renäi, fdJen I.ßl)tIofo:pl)enfdJule nadJ il)rem !Stifter IlInnHeriSl. anniculu~ 3 (ab(. AebrandJte~ dmni'l1. von annus) einiäl)rig: neptem VIX annlCulam Olaudio Neroni despondit N an-nltor 3. nlxus unb nisus sum 1. fici) nuftemmeu, nulel)uClt: ad adminiculum Ci;. mit dat. adnixi ha- st~s V, Latona oleae adnisa T, cubito adnixa ge~ f~Bt v.. 2. ~~taph. fiel) nnftrengClt, bcmül)cn: smn- mlS adnixus VII'lbus V, adnitimini mecum S, ad ea pat~a~da sun:mo .studio adniti S, paulum, hoc idem adnitI L. 91ht .\SetfdJefaB: Olnni, summa ope smmnis op~bu.s acln.iti, u t mit aUer ~JtadJt, auSl aUe~ Shäften. ~)ht tu/ Vlllcere L, abolere convicia T.· al!-ni-versarius 3 (annus unb verta) i äl)rridJ , aIliäl)r~ ftdJ: sacra, festi dies Ci, vicissitudines ?medJfeI ber Z\'al)reSl3eiten Ci, Aequonun anniversaria arma iäl)r, rief)e ~äm:pfe mit ben ~. L. an ~no 1. avi I)eranf dJwimmen: plures adnabunt thynni.EI; mIt dat. adnabam terrae V; von !SdJiffen: vestris ad- navimus oris V; equites ac1nantes equis neben ben I.ßferben T; a d naves aclnare C, ad urbem I)eran, rommen (von m:laren) Ci. annon, beHer an non, s. v. an. ann.ona, ae, f (annus) 1. Z\'al)reSl:prei;3, ®crt: vilis amlCOrUm annona biUig edauft man fidJ Dreunbe H ex annona salaria vectigal nOVlUll statuerunt au;3 'bem Z\'al)re;3:preiSl be;3 !SaI3eSl L; f:p e il i e n Z\'al)reSl:prei;3 be;3 ®e, treibe;3, U'tltcl)t~xei~: a. crevit ftieg C laxat finft L 2. I)ol)er ®etreibe:preiSl, Xettetltng, 9lnt: 'hac annona Pl; annona premente L, annOllam levare Ci acri an-ll?~a fatigari T. 3. met on. @ctreibe, @ct~etllettJefcll: vlhtas annonae Ci, provincia annonae fecuncla T. anno.sus 3 (annus) beiaf)rt, alt: vinmn 0, ornus V, cormx H annotatio, önis, f. (annato ) fdJriftIidJe ?Bemerfung, IlIn~ medung Q. ann?tinus 3 (aU. anno 'Dorm 3afJr', vgf. diutinus) vom lllorlal)re I)errül)renb, voriäf)rig: naves C. an-noto 1. belttcrfclt, vermerfen: adnotatulll est Thra- seam contU1~elialll· e::v nl2iY uauC>v). ante-cello, ere I)ervorragen; metaph. fidJ aUSlileidJnen, II. 1. ante bebeutet vor, fo ba~ bie l.ßerfon ber übertreffen. 9Jlit dat. Asia ubertate agronuu Olnnibus !SadJe ilugewanbt ift (vgI. S. V. pro): a. ianuam N, a. terris alltecellit Ci, antecellere omnibus ingenii. glo- ostium Tiberinul1l classem hostium videbatis Ci, ria Ci. ,oft abs. Catlllus hUl1lanitate antecellens Ci. Hannibal a. portas L, a. aedem Cereris signa duo [rft nadJfL trans. nonclum Olll1les fortuna antecellis T. sunt Ci, a. pecles vestros Ci; fel)r oft: a.oculos om- antecessio, önis, f. (antecedo) ba;3111orauSlgel)en; me: nium esse, versari vor aHer llIugen, unb fo bei s~tbst. taph. Urlac!)e, !Bebingung: causae rerUl1l et quasI flagitia Romae a. oculos omnium Ci. ?Bei lllerben ber antecessiones Ci. ?Bewegung (:prole:ptifdJ): a. se Thuym agebat N, a. se I ante-cursor, öris, m. (curro) lllorläufe~; pl. oe? lnittere equitatum, a. signa progrec1i L. 2. (~idJt (mUit.) [5nrtrnb, XtxntUcur~ (;rrn:p:penabtetlungen, ?le bei C unb Ci, bie prae fagen): esse a. = über.treffen, ilum l2(uffIärungSlbienfte verwenbet wurben unb bef. geetg, vorau;3 fein: gloria belli Gallos a. Romanos fUlsse S, nete 2ager:pläBe il1\ erfunben I)atten) C. nullos mortalium a. Germanos esse T; a. Iovem ante-eo, Ire, ii 1. l.1lltnlt~1 \lnrl)ergcl)en; abs. bar- haberi f)äl)er ftel)en, mel)r geHen Cu. ?Bel. a. alios barum iubebat anteire Ci; trans. curnuu regis an- (alias alia) vor aHen (aUem) anberu L: una longe a. teibant C~t, te antmt saeva necessitas .EI. 2. (3eitlic!j) alias' pulchritucline illsignis L. SDafür audJ tua a. I bnrnu~gel)cn, vorau;3eUen: si anti s s en t clelicta, poenae antefero sequerentur T; oee. 3uilllrfnmmcn, lJereiteln: vos aetatem meam honoribus anteistis L, 3caurns clalll- nationem anteiit, incencliulll anteiit remec1ia T. 3· metaph. itIJerttcffcu; abs. ut operibus anteire (ficlj aU;33eicljnen), sic aequitate superare C. 6elten mit dat. ceteris virtute Ci, auctoritati parentis T. 9Jeeift trans. onmes auctoritate anteibat N; bicljt. qui canclore nives antilirent, cursibus auras V; pass. abs te se anteiri putant Ci. . NB. 5.5ei T jinben fidj bie O'ormen antire, antisse, antibo (§ 53). ante-fero, felTe, tuli, latus 1. iJnraniragClt: fasces C, ut legmn latarum tituli anteferrentur T. 2. me- taph. lJoranfteUen, iJOr3tc~Clt: antetulit irae religio- nelll N, pacem bello N Ci; abs. consilium ante- latmll est N ante-f1xus 3 (fig'o) iJorn angefdjlagclt: truncis arbo- nUll antefixa ora T; subst. iso1. antefixa, orum, n. @lcfültßiJer3immgcn: antefixa fictilia cleorum ri- clentes bie al;3 Q"lefim;3fcljmuct bienenben sronoHber T, Victoriae, quae in antefixis erant bie (a{;3 6djmuct) auf bem Q"lefimfe ftanben L. ante-gredior 3. gressus sum (gradior) lJorau;3gelJen: stella Veneris cum alltegreclitur solem Ci; metaph. CUlll antegressa est honestas Ci. ante-habeo, ere lJOr3ie~en: vetera novis T. ante-hac (Iuxtap., § 68, ugL antea) lJorbem, lJor~er, früf)er; 3llJeifiloig ante(h) ac (§ 53) H Od. 1, 37, 5. ante-lucanus 3 (lux) lJor srage;3anorucf): tempus, in- c1ustria Ci; aoer cenae antelucanae 01;3 3um früIJen 9Jlorgen Ci. ante-merldianus 3 (merldies) lJormittägig Ci. antemna unb antenna, ae, f 6egelftauge, Sfa(Je: (funes) antemnas acl malos c1estinabant C, cornua antemnarum bie Q;nben ber Sfaf)en V Ant~mnae, arum, f (ante nnb amnis, §§ 53 unb 43) 6aomerftabt an ber 9Jlünbung be;3 l2(nio in ben srioev Q;inw. Antemnates, ium, m. L. ' Antenor, oris, m. (AVT7jVW(!) lj,ül'ft bel' srroJaner, Q"lrünber lJon Ißabua; pat1'onym. Antenorides, ae, m. (Avr'1vo(!to1)q) 60(Jn be;3 12I. V ante-occupatio, onis, f bie inorwegnaf)me eine;3 Q;in, wurf;3, gr. TCQouwraÄ1)VJLS Ci De 01'. 3, 53, 205. anteparta, orulll, n. (ante unD pario) bM lJorf)er Q;r, woroene Pl Trin. 643. ante-pIlani, orum, m. (pIlum) bie oeiben erHen 6cljlacljt, rei~en bel' acies triplex, hastati unb principes L. ante-pono 3. IJOSlÜ, positus 1. iJoranftcUclt! equi· tum locos seililibus plebis antelJosuit T, anteposita IJropugnacula T, non antepositis vigiliis o()ne an;3, ~ufte([en T. 2. f)öf)erfte((en, IJnr3tc~elt: senem aequa- libus in familiaritate anteponebat N mors servi- tuti anteponencla Ci. Q"letrennt: mala' bonis p oni t ante Ci. ante-potens, ntis, m. lJor aUen reiclj: voluptatibus gaucliisque Pl Trin. 1116. ante-quam (auel) getrennt ante, qualll; llgf. postquaml c~er aIß, d)e, lJe\Jor. 1. 9Jlit ind., llJenn ber 91eoenfail Iebigliclj. temlloral gebacljt ift, u. 3llJ. pr. antequam acl sent~nt~am reeleo, eIe me pauca c1icam Ci, antequalll 0"!1pnlll~t lux,. erumpamus L; pf me, antequalll vi- cht, 1'e1 pubhcae rec1clic1it Ci; f~tt. ex. nec ante nos hic movebimus, quam Flaminium patres acci- verint L. 2. 9Jlit coni., wenn bie oeiben Q;reigniffe in urfäcljIicljem 3uf ammen(Jang gebadjt werben, u. ~w. 56 Antilochus perrexi Ci. 3. Q;Hilltifclj: nullum ante finem pugnae quam morientes fecerunt L 21, 14, 4. inerftärft burclj prius V Aen. 4, 24-2'7. NB. 5.5ei ben ipätern .piftorifern üuerwiegt bie fonjunf< tibifdje :ilarftellung audj in O'ällen, bie eigtI. inbifatibif~J 3U benfen wären. Ant-eros, otis, m. ('Avr-E(!Wq '@egner be~ ~ro~') ber Sfadjegott lJerfcljmäIJter 2ieoe Ci. antes, ium, m. bie Sfeif)en ber illSeinftöcfe V ante-slgnani, o1'um, m. (sIgnum) 'inorfämllfer', ein Q;IiteIorll;3 oei jeber 2egion, bie in feicljterer l8ewaffnung (expec1iti) 5uerft angriffen CL; sing. metaph. inor, fämllfer Ci Phil. 2, 29, 71. ante-sto S. V. antisto. an -testor 1. (fiir *ante-testor, § 54) 5um 3eugen an, rufen H; aujiergericljtliclj Ci JYIi1. 25, 68. ante-venio 4. veni 1. 31luorfonultcu: consul ante- yeniens proelium conseruit L; mit dctt. tempori Pl; trans. exercitmll Metelli antevenit S; metei!ph. 2. \Jcreitcflt! Marius consilia et insiclias eorum all- tevenire S. 3. iiOcrircffw: per virtutelll nobilita- tem antevenire S, (beneficia) ubi lllultmll antevenel'e weit überragen T. ante-verto 3. verti, versus 1. iJorange~clt: (stella) a sole c1iscec1it tum antevertens, tum subse- q u e n s Ci, viclit necesse esse nfiloni protlcisci La- nuvium, itaque anteyertit Ci; mit dat. maerores mi antevortunt gauc1iis üoertreffen P1. metaph. 2. ~1I~ IJntfnnultcn! Fannius antevertit Ci Lael. 4, 16. 3. bor~ ~ic~clt: omnibus consiliis C B. G. 7, 7. Anthedon, onis, j. (AvJh)owv) 6eeftabt in l8öotien am Q;nrilln;3 0, j. Lukisi. Anthemusias, ac1is, f, ace. ac1a, 6t. in 9Jlefollota, mien T. Antias S. V. Antium. anticipatio, onis, j. angeoorene :;Jbee, inoroegriff. 9Jlit gen. obi. c1eonull a., qualll TCQ6Ä1)7jJW Epicurus ap- pellat Ci. inon anti-cipo 1. (ante unb capio, lJgL occupo) lJorwegnef)men: viam ef)er 3urüctlegen 0, ita est anticipatmll mentibus nost1'is natürIidje, angeoorene inorftelfung Ci. Anticlea, ae, f. (AVTt"J..E ta , § 91, \l[uf.2) Wlutter be;3 Uli!:e;3 Ci Tuse. 5, 16, 46. antlCUS S. V. antYquus. Anticyra, ae, j. ('Avrt"v(!a) 6t. in Ißf)ori;3, llJO 91ie;3, llJUr3, ein .peiImittei gegen 91anIJeit, wnclj;3; meton. tribus Anticyris insanabile caput mit aUer 91ie;3wuq ber illSert nidjt 3U fleHen H antid-ea (antid, aite 9leuenform l10n ante, unb ea) = an- tea in ber illSeHJeformel L 22, 10. antid-eo = anteeo P1 TTin. 546. antidotum, i, n. (0'111. &VrtoolOV) Q"legengift Ph. Antigone, es, j. (Avny6v'1) 1. srocljter bei3 Öbipni3 unb ber :;Jorafte, 6cljwefter be;3 Q;teoIIe;3 unb Ißolljnife;3. 2. srodjter be;3 2aomebon O. Antigonea, ae, f (AvnyovHa) 1. 1St. in Q;lliru;3 am 12I0Ui3; adi. Antigonensis, e: ager L. 2. 6t. auf ber G:(JaUibife L. Antigonus, i, m. ('Avrtyovo,) 1. Q"leneral 12Ilej;an, ber;3, inater be;3 memetriui3 IßoHorrete;3, 6tattf)aIter lJon Q"lrojillf)rljgien, nadj l2lIe!:anber;3 srobe im Sl'ampfe mit ben miabodjen, fiel oei :;Jllfu;3 301. 611iilname: KvuÄwVJ, weil er ein 12Iuge lJerforen ~atte. 2. A. Doson (Llw(Jwv, ber immer nur uerfprecljenbe), Q;nfeI be;3 memetriu;3 Ißo, florIete;3, f)eiratete G:~rljfei;3, bie lffiitwe memetriu;3' II. lJon 9Jla3ebonien 230, fiel 221 gegen bie :;JHljrier L. jJ 1'. antequam cle re p. elicam, exponam Ci (um reben ~u fönnen); impj. antequam verbum facerem cle sella surrexit Ci; "pj. ut, anteguam me coa1;gue- ris, te convictulll esse fateare Ci; ppj. antequam cle meo ac1ventu auc1ire potuissent, in Macec10niam Antilibanus, i, m. (AvnUßavoq) Q"leoirg;3i\ug in ISljrien öftI. lJom· 2ioanu;3 Ci. Antilochus, i, m. (AvrtAoxo,) 60f)n 91eftor;3, lj,rennb 12IcljiU!3, lJor srroja gefaffen 0 H Antimachus Antimachus i, m. ('Avrtflaxoq) Q;pifer au'3 Sl'Iaro;3 oei Sl'oIollIJon, 3eitgenoffe Ij5Iato;3, inerfaffer einer srf)eoaii3 llnb lJon @egien auf 2ljbe 0 Ci. Antiochia unb -ea (Avn6XEw, § 91, I[(u(. 2) 6täbte, oenannt naclj fljrifcljen Sl'önigen. 1. A. Epiclaphnes (1) STCt Llaqw17S) .paulltort 6ljrien;3 am Dronte;3 C Ci L T, j. Antakia. 2. 6t. am 9J1äanber in Sl'arien L; ctcli. Antiochensis, e; Q;inw. Antiochenses, ium, m. Antiochus, i, m. (Avrtoxoq) 1. 61Jrifclje Sl'önige: 57 a. A. m. ber Q"lro~e, l8efcljüiler .pannioa{;3, oefannt burdj feine Sl'riege gegen Sfom, 190 oei Wlagnefia ge, fdjlagen; b. A. rv. Epiphanes CEmpav~s ber Q;r, Iauc1)te), Q"leifef in Sfom, rämllfte in 12Igljllten, mujite aber, burdj IßolliUiu;3 2aenai3 mit Sl'rieg oebro~t, bM 2anb räumen, fiel 163 in Ißerfien L; C. A. vm. L; d. A. X. EV(Jcß~s; fein 60f)n A. Xill. fam a(;3 Ißrin3 mit feinen l8rübem 73 nadj Sfom nnb oefucljte 6i3ilien Ci Ver?". 4, 27. 2. 91ame me(Jrerer Sl'önige lJon S~om, magene Ci T. 3. l2L lJon l2(;3raIon, l2Uabemifer 3U 12It~en, 2eIJrer G:icero;3. Antiopa, ae unb Antiope, es,j. (Avno7f7)) 1. srodjter be;3 I]cljfteu;3, 9Jlutter be;3 l2Cmllf)ion unb 3etf)0i3; i~r Q"le, fcljid' bramatifclj oearoeitet lJon Ißacu1Iiu;3 Ci. 2. 9Jlutter ber lj5ieriben Ci. Antipater, tri, m. ('AvrtnfXr(!O\') 1. Sfeiclj;3lJerwefer unter Ij5(Jilillll Hnb l2lIej;anber b. Q"lr., inater be;3 Sl'af' fanber, ftarb 319. 2. antl Sl'lJrene, 6djüfer bei3 l2hi, ftillllu;3 Ci. 3. an;3 srarftt;3, 6toifer, 2eIJrer be;3 Ißanä, tiu;3 Ci. 4. au;3 srljm;3, 6toifer, lj,reunb be;3 jüngeren G:ato Ci. 5. L. Oälius Antipater, ~Cnnalift, 3eitgenoffe ber Q"lraccljen, Due((e für L, S. V. Oaelius. 6. l2L lJon 6ibon, gr. Q;lligrammatiter nm 90. malJ. Antipatria, ae, j. (Avun[(r(!ta) 6t. in 9Jla3ebonien an ber iUljrifdjen Q"lreni\e (naeI) Antipater 1.) L, j. Berat. Antiphates, ae, m. (AVTUpU.T1)q) Sl'önig ber menfc1)en, fref1enben 2äftn)gonen auf 6i~iIien; Antiphatae c10mus ba;3 lJon ~c. gegrünbete lj,ormiä O. Antiphon, ontis, m. (AVTUpWV) Sfebner au;3 Sff)ammt;3 oei l2(tf)en, geo. 479, DIigarclj, lJon srf)eramene;3 nadj bem 6tur3e ber inierlJunbert angenagt unb 411 (Jinge, ric1)tet Ci. Antipolis, is, j. (AvY{no).,q) Ißf(anöftabt ber 9Jlaffifioten in Gallia Narbonensis T, j. Antibes oei %33a. antiquarius, i, m. (antlquus) l2CItertümfer, Sl'enner unb 2ieof)aoer ber alten 2iteratur T. antlquitas, tatis, j. (antIquus) 1. alte Seit, inor3eit, ~mertnm: antiquitatis mOllumenta Ci; oec. I)o~cß 2{Ifcr (= yetustas): g'eneris NT; met on. spectaculo- nun antiquitas ber alte l8rauc6 T; tabelnb: Augustus quaeclam ex horric1a antiquitate acl praesentem usum :flexit T. meton. 2. @lefdFu)te be~ 2Hterhl11t~: antiquitatis amato1' N, non abhorrens a stl1elio an- tiquitatis Ci; p1. antiquitates alte ®efdjicljte T. 3. fonft. Me 2Htcn: On. Pompeius non moclo eorum hominum, qui nunc sunt, gloriam, seel etiam an- tiquitatis memoriam virtute superavit bie sraten bel' alten .pelben Ci. 4. alte 6itte, SfebIic1)feit, )BicDcr~ feit! gravissilllae antiguitatis viri Ci, haec plena Slillt officii, plena observalltiae, plena etiam anti- quitatis Ci. antiquitus (antlquus) acZv. 1. feit alter 3eit, bolt aftctß IJer: (Aecluorum) a. e1'at in ficle civitas C, a. illsita pertinacia L; oce. frumentum antiquitus pa- ratum feit lange C. 2. in alter 3eit, iJnr aItcr~: tectmn a. constitutum N, Belgas a. Rhenum tra- c1uctos C. antlquo 1. (antlquus) 'alt macljen'; ba(Jer: iJerUlcrfcn, aOfeIJltcn: legem, plebei scitum, 1'ogationem Ci L. antiquus unb antlcus 3 (§ 17), adv. antique (ante). 1. r ä u m Li dj 'ber lJorbere'; metaph. im com:p. 1tnb S1l17. Antonius Ultdjiigct, llJicljtigft; altgclcgcntItdjcr I angefegentIicljft; c01np. alltiquior in senatu sententiae c1icenclae locus ber inortritt Ci, icl antiquius consuli fuit er 309 e;3 lJor L. Dft: nillU est milli antiquius, llihil antiquius habeo U. bg1. CiL; sup. longe antiquissimum 1'atus f)ielt e;3 für feine erfte Ißflic1)t L. II. 3eitIidj: 1. iJnrtg, c~emang, ftii~cr, einfüg: immemor antiqui vulneris ber früIJeren, einftigen 0, antiquae lliemes 0, Diana in suis antiquis seclibus reponitur in bie früf)eren Ci, antiquam in pat1'iam se contulerat L, templum coniugis anti- qui V. 2. uralt, a!tertiimltdj! famull antiquissi- mum Ci, simulacrum multo antiquissimum Ci, Iup- piter Stator, antiquissimus custos Imius urbis ber äItefte, erfte Ci, illa nimis antiqua praete1'eo bie aH5u fernIiegenben lj,äUe Ci, nimis antique c1icere 3U alter, tümlic1) H. maf)er im 6inne lJon v e t u s: antiquo ge- ne1'e natus N, urbs antiqua V, templa cleum H, Butes ber IangJäf)tige miener l8. V; oce. afte~rUliirbtg: Troia, terra, orae Ouretum V 3. lJon alter 6itte, Oiener: vestigia antiqui officii Ci, clientelam auferre a certissimis alltiquissimisque patronis Ci, homines alltiqui, qui ex sua natnra ceteros fingUllt Ci, sim- plicius atque antiquius permutatione mercium uti nadj ärterer 6itte T; pl. subst. isol. antlqui, orum, m. bie 2eute ber inor3eit, bie 2Htc1t: antiquorum auc- toritas Ci, trae1itum ab antiquis morem senrare I-I. Antissa, ae,.f. (';AvTUJrJa) 6t. auf Be;3000 0 L; Q;inw. Antissaei, orum, m. (AvurJ(Jai:o,) L. antistes, His, m. f (antisto) 'inorftef)er', U. 3W. 1. sremlleIuorftanb, D6er~rtcfter: Iovis N, sacri L, sacerclotes atque antistites Oereris Ci; jem. aclsi- c1uae templi antistites L. 2. metaph. Ißriefter, )Bcr~ treter, 9)lctfter: cultor et a. c1octorum sancte yiro- rum 0, artis clicenc1i Ci. mau. antistita, ae, f sremllellJorftef)erin, Doerllriefterin: Phoebi 0, Ce1'eris atque illius fani Ci. Antisthenes, is, m. (AVUrJ{}EV1)q) 6c1)üIer be;3 60hate;3, 2eIJrer be;3 miogene;3, 6tifter ber 51)nifcfJen 6c1)ufe Ci. antistita, ae,.f. S. V. antistes. Antistius, ii, m. 91ame einer llIeo. gens. 1. O. A. RegYnus, 2egat G:äfar;3 in Q"laUien. 2. Q. A. Labeo, Sfec1)t;3gelef)rter T. 3. P. A. Sfebner Ci. anti-sto unb ante-sto 1. steti lJoranfteIJen; nur me- taph. ben inor5ug f)aoen, übertreffen, ü6erIegen fein: alicui aliqua 1'e NCa; abs. Pompeius antistat f)at ben inorrang Ci. Antium, ii, n. Sl'üftenftabt in 2atium mit sremllei ber lj,ortuna (20;3orafel)H, 468 lJon ben Sfömern erooert, Q"leourt;3ort 91ero;3, j. Porto cl' Anzio; adi. Antias, atis, m . .f.; plebs L; aI;3 cog'nomen: Q. Valerins Antias S. v. Valerius; Q;imlJ. Antiates, ium, m. L. Antonius 3 91ame einer llatria. unb llIeo. gens. l8ef. 1. M. Antonius, geo. 144, oerüf)mter Sfebner. 2. meffen Q;nfel M. Antonius bel' srriumlJir, geo. 83, llolitifcljer Q"legner G:icero;3 (Ißf)iIillpifen), naclj G:äfarSi srobe 43 im srrinmlJirat mit DctalJianu;3 unb 2ellibu;3, 31 lJon erfterem oei l2Utium gefcljlagen. 3. meffen unb bel' lj,uIlJia 60f)n Julus Antonius H Oel. 4, 2. 4. meffen 6djweftem finb Antonia, Q"lemaI)Iin be;3 2. momitiu;3 ~(~enooarbn;3, Q"lro~mutter be!3 91ero, unb bie Jüngere Antonia, Q"lattin be;3 mrufu;3 9Jlutter be;3 Q"lermanicu;3, G:laubiu;3 unb ber 2ilJiUa T. 'Q;ine britte Antonia war srodjter be;3 Sl'aifer;3 G:laubiu;3, unter I]cero f)ingeridjtet. 5. L. Antonius, tün, gerer l8ruber bei3 srtiumlJiri3, füf)rte 40 ben llerufinifdjen Sl'rieg gegen DctalJianU;3 unb 12I9rilllla. 6. L. Antonius Hybric1a, 31lJeiter 60f)n be;3 Sfebner;3 9Jl. 12IntoniUi3 (f. 1), 64 cos. i\ugleidj mit G:icero, 59 wegen sreilnaI)me an G:atiIina;3 Umtrieoen lJerurteilt. l2(nbere finb Antonius Musa, grieclji[cljer ~(r3t, l8egrünber ber Sl'altwafferfur 3U Antron 58 apertus ffiom H, unb Antonius Primus, ~arteigänger lllefpa, fiani3 T; adi. Antonianus 3 (§ 75): cliceLlcli ratio Ci. Antron, onis, J., acc. ona (AVT(!WV) Eit. am maIife!;en ?Bufen L. antrum, i, n. (i\'w. CiVT(!OV) .pö~Ie, @rotte (nur bie!;t. nae!; Ci); metaph. exesae arboris antrum .pöf)Inng V. Anubis, iclis, m., aCG. Anübim (äg~\Jt. Anup, (Ir. 'Avovß',) ägl)ptife!;e @ott~eit, ~unbi3föpfig bargefieHt (?Be, gleiter uub [ßäe!;ter ber @ötter): latrator A. V. änulus, i, 1n. (demin. bon anus) ffiing, ~ingerring, EiiegeI, ring: anulo litteras obsignare Cu" amili gemmati L, hominibus honestis c1e cligitis anulos auferre, cletra- here Oi. I2LIi3.8eie!;en ber ffiitterwürbe biente ein golbener ffiing: equestris H, anulis c1onare, honorare ilum ffiitter mae!;en T. I2CIi3 .8eie!;en ber ffiee!;ti3übertragung: alicui anulum clare N Ci. anus, i, m. (eigtL 'lRing', ugf. anulus, § 84) l2(fter. anus, üs, J. @reifin, I2(lte, alte ~rau: Cmllaea bie Eiibl)([e 0, Sabella [ßa~rfagerin, .pqe H; attrib. alt, beia~rt: avia Cu, sacerclos V, charta Ca. anxietas, tatis, J. (anxius, § 41) ffi:ngftIie!;feit: animi 0, cliligentis stili @enauigreit T. anxi -fer, fera, ferlUll (anxius Hnb fero) peinigenb, bie!;t. bei Ci. anxius 3, adv. e (ango) 1. iingftItdJ, 1l1lrn~tg, ue~ jorgt, berllrtefflidj: animus, rex Cu, morosi et auxii senes Ci, .. anxie felTe rem (= moleste) S, alLTIUm iuclicium I)XngftIicf)reit im UrteU T, mens H, nihil aeque Tiberimll alLTIUm habebat bennru~igte, ängftigte T, anxii erga Seiamull T. I.!.Hit abZ. loc. auxius animo S T. ~it abI. instr. clolore simul ac puc10re Cu, solli- citucline Cu, curis O. 9J1it gen. anxia furti 0, an- xius potentiae, sui T. 9J1it praep. c1e periculo C~t. ~it ne: auxius, ne bellum oriretur S. ~it inbir. ~r. anxius, quonam exercituum vis erumperet T. 2. meton. ängftigenb, ~dntgcnll, ,)JeinHd): aegritucli- nes Ci, curae L, timor V. Anxur, uris, n. uralte llloIi3rerftabt an ber 9J1ünbung be!3 Ufeni3 auf fteUen ~aIffe!;roffen H, fpäter Tarracina, j. Terracina; adi. Änxurnas, atis: populus L. Änxurus, i, m. Eief)u!lgott ber Eit. I2(n;l;nr: A. 1up- piter V. Anytos, i, 1n. (':AVVTO,) ~itannäger bei3 Eiohatei3; bal)er Anyti reus Eiofratei3 H Aones, um, m., acc. as ("AOVE,) Urbewof)ner ?Böotieni3, adi. böotife!;: montes V. Adi.· Äonius 3 ('.Aavw,) böotife!;: viI' .perrulei3 0, iuvenis .pilJPomenei3 0, fons, aquae bie DueUe I2(ganilJlJe 0, vertex ber .peIifon V. ?Bei V Ecl. 10, 12 gr. Konie Aganippe. ?Bef. A. so- rores ~ufen 0, ane!; Äonides, mn, J. ('.AovtOc,) aIi3 ?Bewo[)nerinnen bei3 .pemon O. Aornis (acc. in) petra ?Berg in 0'nbien Cu. Aornos, i, m. (Cio(!vo,) gr. 91ame bei3 Avernus V Aen. 6,242. Aous, i, 1n. ('.Aijioq, § 91, m6r. 2) ~Iu~ in 0'Hl)rien L. apage (l)'w. CinIXYE) lJaet bie!;, ge~ mir weg PI. Apamea unb Apamla, ae,J. ('.AncifwlX, § 91, \!(6i. 2) Eit. 1. in Eil)rien am Orontei3, fübL tlon I2(ntioe!;ia. 2. in ~l)rl)gien; adi. Apamensis, e: forum Ci; Ci;inw. Apamenses, imn T. Apella, ae, m. ('AnEUii,) 91ame tlon ~reigeIaffenen: crec1at 1uclaeus Apella (ba bie 0'uben aIi3 abergläubife!; garten) H Sat. 1, 5, 100. Apelles, is, m. (AmUii,) ber bebentenbfte 9J1aler ber Ci;lJoe!;e I2(lq;anberi3. Äpennlnus s. v. Appennlnus. aper, apri, ln. [ßUbfe!;wein, ß':UCt+ EilJrie!;w. liquic1is imnisi fontibus aprum ie!; ljanbeIte unbefonnen V Ecl. 2,59. Aperanti, orum, m. (Am(!avwt) 1ll0Hi3ftamm in I)"Uo, Heu, if)re ~al1bfe!;aft Aperantia, ae, J. ('.AnE(!IXVrüc) L. ap-erio 4 .. aperui, apertus (uierI. aus *ap-verio, alt< inb. apa-var 'aufbecren, öffnen', §§ 44 unb 33). 1. 1. iiffnen, aUfmadjen: fores, oculos; litteras erbree!;en, murmn cavis bute!;bree!;en, funclamenta templi blo~legen, viam bal)nen, eröffnen. 2. metaph. criiffllClt, erfd)Hcffcn, 3ugiinglidj madjen: mare iter novmn aperuerat Cu, ventus aperuit incenclio viam L, ferro iter iie!; ?Bal)n bree!;en S, fontes philosophiae Ci, saltum caeclenclo ilugängUe!; mae!;en Cu, populus R aperuit Pontmn natura valla tum erfe!;lo~ (bem lllede~r) Ci, incog-nitum orbem terrarum armis aperire L, locum asylmll ali3 I2(fl)l L. 9J1it abftr. Obj. mihi pristinae vitae consuetuclinem interclusam aperuisti Ci, si 10CUlll aperuerimus suspicioni Ci, aperire occasio- l1em L, casum T; bie!;t. alJerit annum taurus be, ginnt V. ll. 1. ilur Ci;rfe!;einnng bringen, fidjtUar madjclt, fe~en laffen: luce aperiente aciem Cu; bie!;t. aperitur Apollo ber I2ClJoUotempeI wirb fie!;tbar V, lmc1a elee hiscens aperit terram V; clies faciem victoriae la- tius aperuit T, stellae tum occultantur, tmn rursus aperiuntur Deigen fie!;, erfe!;einen Ci, aperiel1tur maio- nun imagines Ci; occ. cntblöffClt, aufbecfell: homo misericors caput aperuit Ci, aperit ramum, qui veste latebat V. 2. metaph. an ben :l:ag bringen, 3cigClt, fIarmadjcn, offenuaren, cnt1)ürrcn, eröffnelt: clemen- tiam, suos sensus N, fugae causam Cu, clum se ilJSa res aperiret N, illuc1 maleficium non moclo non occultari, secl etiam aperiri clebet Ci. 9Jm inbir. ~r. qualis esset, aperuit in bello N, ne se ipse a periret, quis esset iie!; oerrate L. 9J1it aCG. c. inJ. aperiens se amicmn esse N; mit inJ. aperuisse viclebatur omnia in sua potestate esse velle N. apertus 3, adv. e (adi. i801. pt. Pf. paS8. DOll aperio) 1. 1. offeu, unuellecfi, ftdjtuar, ulo~: latus bie (oom Eie!;ilbe) ungebeette, lectica Ci, naves Eie!;iffe ol)ne lller, beet, corpora Romanorum L; bi e!; t. aether unbe, beett, ~eiter V. 2. metctph. nffelt, offenfnullig, am :l:age Hegenb: simultates partim 0 b s c ur a e, par- tim apertae Ci, clico aperte Ci, facit apertissime contra legem Ci, emn clolorem tulit paulo apertius ileigte ilU fe~r Ci; apertum est mit acc. c. in/. ei3 ift offenbar, He!;er N Ci. EilJäter: inviclia in 0 cc uIt 0, aclulatio in aperto erat war offenfunbig T. 3. tlon ber ffi e b e: bcntndj, Har: narratio Ci, clicam aper- tius Ci, apertissime stuclium SUlun profitetur Ci. 4. tlon ber ~enfart: offen1)cqig, nltber~o~{clt: animus apertus et simplex Ci, ut semper fuit apertissimus uno erfroren Ci, apertior in c1icenc1o freimütig Ci. ll. 1. offen, unberfdjloffclt: aperto ostio clOl'lllire bei offener :l:ür Ci; f lJ ri e!; w. apertum pectus u t eli- ci tur coffenei3' .perij Ci; occ. frei, 3ngiingItdj: l'egio N, campus CL, iter tutum apertumque Cu, vastum atque a. mare· C, via patens apertaque L, Imius clOlllUS est nostris hominibus apertissima Ci, ante aec1em Cereris in aperto ac propatulo loco Ci, aperta Romanis Africa ilugängIie!;, angreifbar L;. oft subst. isol. apertum, i, n. bai3 frete tYefb, ~Iadj= feIb, ball tYreie: in aperto castra communire L, per apertum fug-ientes cervi H; pI. aperta Oceani bie [ßeiten bei3 9J1eerei3 T. 2. met on. auf offenem ~eIbe, offen: acies, proelimn offene ~elbf e!;lae!;t L; bi e!; t. Mars O. 3. metaph. erfe!;loffen, offen, 3ugiingltdj: haec apertiora sunt acl reprehenclenclum Ci, pauca repetalll, quo acl cognosClmclum omnia magis in aperto sint S; occ. fcidjt altllfiiI)ruar: agere memo- ratu cligna magis in aperto erat war leie!;ter möglie!; T, cum hostes aggrecli in aperto foret leie!;t 1Mr T. apex 59 apex, icis, m. (bierI. 1J.~n *api~ s; v. apiscor) . 1 .. bie (regeIförmige) jßricftcrmll~e: Dmhs .. I;. 2. bte ~tara afiatife!;er ~ürften; meton. a. ~Ontgillltlldjt: aplCem Fortuna sustnlit H; b. ,8rerbe! apex senectutis est auctoritas Ci. 3. -perm: arc1et apex capiti V. 4. metaph. ~,)Jt~er ®t~feI, ®t~fcI! fl~mma api~em per aera clmut fiteg flJl!l empor 0, levlS apex VISUS funclere lumen eine flJi!l ilulaufenbe ~lamme V, apes obseclere apicem lauri V, apex montis O. Aphareus, ei, ln. ('.ACPIX(!EV,) 1. 9J1effenerfönig, lllater bei3 0'bai3 nnb ~t)nfeni3; adi. Apharelus 3 ('.Acpa(!~w<;): proIes O. 2 . .8entaur O. Aphidna, ae, J. ('AcpuSvIX) Eit. in I2(ttifa O. Aphrodisil:!'s, ac1is, J. ('.Acp?° rhcnrf.,) 1. ~t:_an ber farifefJ'1J~rl)gtfe!;en @renöe; Ci;mw. Aphrodlslenses, ium, in. T. 2. Eit. in .8iliilien bei EioH L. apicatus 3 (apex) mit ber ~rieftermü!le gefe!;müett O. Äpidanus, i, m. (Amöavac;) ~!. in :l:geffalien O. Apiolae, anun, J. Eit. in ~atium L. . apis, is, l, gen. pI. apium, feit Laue!; apum, ?Btene. Apis, is, m., aCG. im unb in (,;An,,; DgL Sar-apis) ber I)eilige fe!;warile Eitier ilU 9J1empl)ii3 Ci T. apiscor 3. aptus sum (incoh. au *apio, apere = alli- gare) eigt!. Can He!; fnülJfen'; metaph. erreie!;en, er, langen, erringen: hereclitatem sum aptus PI, spes apiscencli summi honoris L, flaminimn apisci T, artem He!; aneignen T; mit gen. e1um elominationis apisceretur T. 12(!i3 pass. ingenio apiscitur sapientia PI Trin. 367. apium, ii, n. Ci;lJ:p i e!;, befien ?Blätter ilU ~ränilen tler, wenbet wurben V H. apocleti, orllm, m. (~w. &n6xkiITO') ber ftänbige I2tui3' je!;u~ bei3 ätolife!;en ?Bunbei3 L. Apollo, inis (-onis L), m. ('.AnaUwv) Eiof)n 0'ulJlJiteri3 unb ber ~atona, ber fe!;öne ?Bruber ber ~iana (puIcher, formosus), langloetiger (crinitus) @ott bei3 ~feilfe!;ie~eni3 (arcitenens), ber [ßeii3fagung, ~oefie (vates) nnb .peil, funbe (Paean). ~ie fpätere .8eit benft il)n ali3 Eionnengott. Apollinis urbs l2(lJoUonia in :l:~railien 0, Apollinis pro- munturium lllorgebirge nörbl. oou Utifa L; met on. apel'itur Apollo bai3 I2(poUo~eiligtnm (oou I2(ftium) wirb fie!;tbar V Aen. 3, 275, magnus eris mihi A. ali3 rätfel, . löfenber @ott V, auratus A. ?BUbnii3 bei3 12(. am Eie!;iffe V; acli. Apollinaris, e (§ 75, mbf. 2) bem I2(poUo gewetq±: laurea H, lucli am 5. 0'nli gefeiert Ci; sttbst. isol. Apollinare, aris, n. ber I2(lJoUolJla!l um ben :l:emlJel bei3 12(. L; Ap.ollineus 3 (bie!;t.) alJoUinife!;, be(j I2(poUo: proles l2(i3rulap, Eiol)n bei3 12(. 0, urbs ~eloi3 O. Apollodorus, i, 1n. CAnoUMw(!oq) ffi~etor aui3 ~er' gamum, ~el)rer bei3 I2Cuguftui3 T. Apollonia, ae, f CAnoUwv(a) I5tabtname. 1. j. PO- lonia ober Polina in 0'Ul)rien, nörbl. tlom afroferau, nife!;en lllorgebirge CL. 2. j. Polina am Eiee ?BoIbe jw. tlOU I2(mlJf)ilJoHi3. 3. ~efte bei 91aulJaftUi3. 4· Eit. an ber 91orbfü[te EihiIieni3 Ci. 5. Eit. auf S'i'reta. Ci;t~, niton Apolloniates, ae, m. CAnoUwv,ciTrI'): Dio- genes (aUi3 I2(poUonia auf ~reta) Ci; pI. Apollo- niatae, arum, 1n., baneben Apolloniates, tium ober tmn, 1n. (;\;inw. tlon 12(.; acli. Apolloniensis, e. Apollonis, iclis, l ('AnoUwv(q) Eit. in ~l)bien; Ci;iuw. Apollonidenses, ium, 'ln. Apollonius, ii, Jn. (,An;oUwvw,) ~anni3name. ?Bef. 12(. 9J1olo, gr. ffi~etor, ~e~rer ~icerOi3, unb 12(. tlon ffil)obUi3, lllerfaffer einei3 elJife!;en @ebie!;ti3 Argonautica Q. apologus, i, 'ln. (l)'w. &naJ.oyo,) Ci;raäI)Inng, bef. ~abel, s.u1äre!;en Ci. apotheca, ae, J. (l)'\u. &no,'hjx1)) [ßaren" [ßeinlager CiH. apparatio, onis, J. (apparo) ?Befe!;affung, .8urüftung: munerum Ci. appello ap-paratus 3, adv. e (adi. isol. pt. pr. pass. bon apparo) caui3geriiftef, reief) aUi3geftattet, lJräcf)tig, glänaenb: luc1i apparatissimi, apparatissimmn spectaculum Ci, ec1it et bibit opipare et apparate Ci, apparatae epulae L. apparatus, üs, m. 1 . .8ubereitung, ,811rüftnllg, ?Be, fe!;affung, I2(nftalten iln ... : operis, sacrorum, belli, munitionum. 2. meton. ®erföcltg, ®eriit: apparatum Antigoni incenclit, clisiecit ~riegi3mafe!;inen N, a. op- pugnanclarum l1rbium ?Belagerungi3wertilenge L, cancle- labnun non acl hominum apparatum, sec1 acl templi o rn a tum factum nie!;t ali3 .paui3gerät Ci, sacrOrllm apparatüs clisicere ,opfergeräte L; metaph. auxilio- rum a. bie (aIi3 [ßedileu9 bienenben) .pilfi3trulJlJen L. 3. glänaenbe l2(ui3ftattung, jßradjt, jßrnnf: apparatu re- g-io utebatur mae!;te röniglie!;en l2(ufwanb N, pranclio- nun apparatus Ci, luclonun venationumque Ci, pri- stinae fortunae Cu. 4. metaph. 9lebe~tltltf: c1ixit causam nullo apparatu, pure et clilucicle Ci. ap-pareo 2. ni, itürus 1. ilum lllorfe!;ein rommen, fidj 3cigen, crfdj einen ! apparent armati werben fie!;t, bar N, apparent rari nantes in gurg·ite vasto V, apparebo clomi PI; bilbl. apparet sensus, perver- sitas, proclivitas Ci. 2. occ. ilU @ebote ftef)en, llielten, altf\tJarten; tlon ben I2(mti3bienern ber 9J1agi, ftrate: lictores apparere consulibus L, novem (c1ecem- viris) singl1li accensi apparebant L. lllon au~er, römife!;en lller~ältniffen: Eumenes septem annos Phi- lippo apparuit biente ali3 @e~eimfe!;reiber N; metaph. (Dirae) 10vis acl solhun apparent V. 3. metaph. offenrunbig fein, einIcltcf)tcn, ftdj 3etgen, fidj ct\tJctjen! res ipsae apparere non potenmt flar werben N, icl quo magis absconc1itur, eo magis apparet Ci, nihil apparet in eo ingemuun, nihil moc1eratum Ci, non apparent labores finben feine I2(nerfennnng H; mit lJräbif. adi. rebus angustis animosus appare Deige bie!; H. 4. unlJerf. apparet ell tft Haf+ 9J1it inbir. ~r. tamen appareret, uter esset insiclia- tor Ci. ~it acc. c. in!. hoc cmn appareret non sine multorum consensione esse factum N. 9Jm dat. ut omnibus appareret, nisi ille fuisset, Spartam futuram non flüsse N. ~ao. apparitio, onis, J. I2tmti3bienft, meton. = apparitores Ci ad Q. fr. 1, 1, 4, § 12, unb üpparitor, oris, m. Unterbeamter, I2tmti3biener (Eie!;reiber, BiUoren, .peroIbe, ?Büttel ber ?Beamten). ap-paro 1. 3ltUereiten, rüftelt, bcranftaftclt: conviviun:, bellmll; in eis rebus, quas apparabat bei ben tlorberet' teten Unternel)mungen N, in apparanclo occupatus mit ffiüftungen befe!;äftigt N, aggerem aulegen C, aliucl iter einfe!;lagen Ci; mit in/. ali3 Obi. fidj anfdjicfen: iam hoc facere noctu apparabant C. appellatio, onis, J. (appello 1.) 1. I2(nrellc, I2(ltWradjC! nactus appellationis causam obsecrare milites coe~ pit C. 2. OCC: ~ernfltltg (~egen ein Urteil): appellatio provocatioque ac1versus iniuriam magistratuum L, 3. meton. ~encnnnltg, 91ame: clebita C~t, plures g-en- tis a}Jpellationes acl:firmant T. 4. I2(nllf~radjc: lit- teranun Ci. appellator, oris, 1n. (appello 1.) ?Berufer, I2(lJlJ er< laut Ci. appellito 1. (frequ. öll appello 1.) gewö~nIie!; nennen: mox Caelium aclpellitatlun a Caele Vibenna T. ap-pello 1. (uierI. aUß ad llnb *pel-no, gr. ntJ.-va-,ulX' 'näl)ere mie!;'; @nmb6eb. 'a n n e 1) e n', fid) an jemb. \1Jenben; berro .. mit appellere, wie profligare mit proflig·ere) 1. an= Wrecf)clt, almllen: appellare cohortarique milites C, centuriones nominatim anrufen C, leg-ati erant a p- pellati superbius angefal)ren Ci, quaestorem appellat (grü~t) clicitque S. ,oft tlom 12( n fl e ~ e n: vos imploro et appello, sanctissimae cleae Ci, quo aclcec1am aut appello quos appellem? S. 2. acc. a. nUfforllcrn: a \Tiri- domaro appellatus C. 9J1it \Sei[clje[all: aPl)ellatus est a Flavio, u t eius rei princeps esse vellet JI.~ appellare in rem, cle re ilU etwa!3 L. b. Utn~ueu: aliguem de pecunia um'3 @eIb Ci, creditores in solidum appel- lant mal)nen um!3 gani\e = fünbigen ba!3 Sl'apitaI T. c. bcInltgen, nnffagelt: ne alii plectantur, alii ne appellentur quiclem Ci. d. Uut {lUfe nnrnfelt, a~~eI~ lieten: cum regem appellarent L, tribunos pI. Ci, si quis appellavisset cle solutionibus ?ßefcljwerbe füI)rte C, in eo praetor appellatur balitber wirb an ben ~rätor appeUiert Ci. 3. lteltllCn, benennen; (mit bopp. acc.) ncmtClt, ~ei~eu, für etwa!3 crHärcn: nomine beim SJ1amen nennen, pecunias, quo nomine iuclicium hoc appellatur, non repetunt Ci. SJJ1it bopp. acc. qui post Alexanclrum JYlagnum reges sunt appellati N, Elmius sanctos appellat poetas Ci. lBei etl)mologi, fcf)en I2'Cngaben: Quirites a Curibus appellati L, ap- pellata ex viro (naclj bem [[lode vir) virtus Ci; pass. ~ct~en: ipsormn lingua Celtae, nostra Galli appel- lantur C, pars oppidi, quae appellatur Insula Oi; acc. ctilJäf)nen: quos (principes) non appello hoc loco Ci. 4. nu~f~redjC!t: litteras Ci. ap-pello 3. appuli, appulsus 1. ~crttniteifiC1t, ~firiltgen, ~beilJegcn: turres ael opera Caesaris appellebat C, corpus appulit uncla 0, qui essent appulsi navi- giis Ci; bicljt. me vestris eleus appulit oris 0, acl littora iuvencos appuleram f)atte getrieben 0; metaph. mentem ad philosophiam i\uwenben Ci. 2. acc. (j5acl:)tlJort ber ®eeleute) a. an'3 2anb treiben, Henern, lnnben fnffen; pass. lanben: navig'ia litori Cu, naves acl ripam Ci; pass. haec navis appulsa \Te- liam est Ci, classe ael eum locum appulsa L, classis li tori appulsa L. illom 5ef)iffenben: alios fug'ientes a el Siciliam appulsos esse elicebant Ci, aclpelli li tori T, oppiclum facillinllun aclpulsu (s1tpin.) beqnem illtr 2anbung T. b. intro (mit i\ugebacf)tem Obi.) fanllen: appellit ael emn locum, qui appellatnr Anquillaria 0, huc appelle H; bicf)t. exercitus ael- pulit 0 ri s V illom 5cljifre: Germanici triremis Chaucorum terram aclpulit T. appendix, icis, f (appenclo) 3uwage, 2Inf)ängfeI, ?ßei, gabe. 9JCeift metaph. exigua appendix Etrusci belli L, Carpetani cmn appenclicibus Olcaelum nebft fIeineren \SiIf!3f cljaren L. ap-pendo 3. peneli, pensus i\ltllJägen: (anrifici) palam appenclit aurmn Ci, optima fiele tibi sua omnia ael- nmneravit, appenclit Ci. Appennini-cola, ae, 1n. (colo, § 66) 2Ipenninen, bewof)ner V Appennini-gena, ae, m. (g'igno, § 66) in ben I2'Cpen, ninen ent[pringenb: Thybris V Appenninus, beffer aI!3 ApellllYnus, i, 1n. bie I2'Cpen, ninen, ba!3 @ebirge ber itali[ef)en \Salbinfer. appetens, ntis, aclv. appetenter (adi. isol. pt. p'·. act. ~on appeto) naclj etwa'3 tradjtenb, ftrebenb. 9J1it gen. abi. gloriae Ci, nihil est appetentius sünilium sui Oi, appetentissimi sumus honestatis Oi; acc. begcI)tItd): alieni aclpetens, sui profusus S, ne quicl appetenter agerent Ci. SDalJ. appetentia, ae, j. ba'3 ?ßegef)ren, illerIangen, stracljten; mit gen. abi. lauelis naclj 20b Ci; acc. libiclo efficit appetentiam ?ßegef)rHcljfeit Ci. appetltio, anis, j. (appeto) ba!3 illerlangen, 5treben, stracljten: aclpetitio et eleclinatio natUTalis Oi. 9J1it gen. abi. appetitio alieni, prülCipatüs Ci. appetltus, üs, m. (appeto) illerIangen, strieb, stracljten. SJJCit gen. abi. voluptatis Ci; efficienelmn, ut appe- titils rationi oboeeliant Ci, in appetitu, quae est O(!!-tfJ Graece Ci. 60 applico ap-peto 3. petYvi, petii, petYtus ('unitrenen', 'fo~gef)en', ~gl. s. v. peto) 1. i1U einem ,orte f)etllllfolltlltClt: mare terram aPl)etens Ci, urbs munitionibus loca aclpetit umfajit, nimmt ein L. acc. a. feinbIiclj IO'3gef)en, alt" greifen: Ul11erum apertum glaclio C, oculos hostis rostro aelpetit (ales) fäf)rt mit bem 5cljnabeI Io!3 L, ferro caelestia corpora elemens aelpetii V, appeti missilibus befcljoffen werben C2t, morsu anfaHen unb beijien T; metaph. vita insieliis apI)etita ljinterIiftig angegriffen Ci. b. naclj etwa!3 fnffelt, greifcn: (nata) mammas appe- tunt Ci, (senes) salutari, appeti baji man if)re \Sanb ergreife (ilum \Sanbfuji) Ci. metaph. 2. (lJon ber Beil) ~etnltfoUtlltC1l, ~lta~en: clies appetebat septimus C, lux apI)etebat ber stag braclj an, nox, tempus apl)etit; fatum appetebat näf)erte Hef) C~t, fata \Teios appete- bant bradj über illeii l)erein L. 3. bege~tell, ber~ fnngen, fudjcn, nae!) etwa'3 tradjteu: maiores res N, amicitiam, familiaritates, regnmn; ut bona a el pe ti- mus, sie a malis eleclinamus Ci, non alienam mihi lauelem appeto Ci. illgL appetens. Appianus 3 lJon ber 5t. 2Ippia in (J)rojipljn)gien; subst. @imlJ. lJon 2{ppia Ci. ap-pingo, ere bailu malen, ljineinmalell: elelphimnn silvis, :tl.uctibus aprmn H. Appius, ii, m. unb Appia, ae, j. praenamen, bel. in ber gens Clauclia, S. V. Clauclius. Forum Ap- pU '(Ylecfen an ber appifcljen 5trajie. Acli. Ap- pius 3 lJon einem 2Ippht'3 f)errüf)renb. ?ßef. via Ap- pia (bicljt. via Appi H, ober ogne subst. minus est g-ravis Al)pia tarclis H) bie grojie \Seerftrajie, weIclje ber 3enfor 2Ippht!3 ~raubht'3 (312) lJon ffiom f cljnurgerabe naef) sterracina, lJon f)ier naclj Sl'apua füI)rte; unter strajcm fellte man fie bi'3 ?ßrinbifi fort; aqua Appia [[lafferIeitung be'3feIben 3enfor'3 au!3ber (J)egenb lJon (J)abii f)er L. Acli. (§ 75, \Un[. 1) Appianus 3: libielo L; s2tbst. (®d)erabilbung) Appietas, atis, j. (§ 41) ber alte 2Xbe! be!3 appifef)en @efcljlecljt'3 Ci Fam. 3,7,5. ap-plaudo 3. plausi, plausus (oufgär apploc1o, applosi, applosus, § 52) anfef)Iagen: corpus palmis 0, late- rem Ti. applicatio, ~atron Ci. anis, j. \l(ltfdjflt~ 1. be!3 StIienten an ben 2. an ben SJlebenmenfcljen: 8ltltctgnllg Ci. illon ap-plico 1. avi, atus Ci unb fpäter apI)licui, appli- citus 1. ~crnlt1irtngelt, uäf)ctu, naf)ebringen: minor ratis applicata ba'3 angefügte L, aliquem terrae au lBoben brücfen V, moenibus scalas anlegen Cu, se ael arborem C, corpus (se) stipiti ober ad molem an, lef)nen Cu, se acl :tl.ammam fie!) bie!)t näf)ern Ci; bi clj t. oscüla applicuit feretl'o f)eftete Sl'üffe, mjite 0, appli- cat hunc (asellum) ulmo treibt iDn ilm LUme 0, ca- pulo tenus aelplicat ensem bof)rt ljinein V; acc. nlt~ fd)Ite~en, anfügen: coniuges captis ilugefeUen Cu, praefectos lateri eius Ou, corpora cOI"l)oribus eng anfef)Iiejien, se suis L, tubs colli applicata angebaut L. 2. metaph. f)Üt3Ufügen, Tefl. fidj a!tfd)ne~elt! fortunae consilia L; se ael societatem N, me ad JYlolonem applicavi Ci; bei L mit clat. se externo. 3. (ba{i ®chiff) f)intreiben, lnnn en Inff cn; abs. unb pass. alt~ legen, fanben: classem Cu; mit clat. navem ripae Cl.t, classem in Erythraeam L, navibus ael terram ap- plicatis aI!3 fie geIanbet waren C; pass. applicor in terras tuas iclj lanbe 0, anclj a el terras nnb clat. oris O. illom 5ef)iffe: applicuisse naves hostium ljäHen angelegt L; bicljt. quae vis aelplicat oris (sc. te)? treibt biclj V, (Meelea) Thraeces regionibus applicat angues Ienft if)ren 5e!)IangeltllJagen nae!) stl)ra, ilien 0, quo acciclam? quo applicem? wo foU iclj einen \Safen finben? Enni~ts bei Ci. 4. metc{;ph. 311ilJenllcu: applodo 61 mocli, Lycle quibus obstinatas aelplicet aures H, Diana votis pueronlm amicas (freunbIiclj) adplicat anres H; n[/l. se ael philosophiam, se ael historiam scribenclam ficlj wibmen Ci. applOdo S. V. app.lamlo. . . ap-plOro 1. babet flagen: querebar aelplorans Übl Hagte bir unter st ränen H. ap-pono 3. posui, positus (~efompofitum, § 72) 1. (ael abbitilJ) ~ÜtalttUlt, ~fiigClt, allfegett! aetas illi quos tibi elempserit aelponet allllOS H, eliemlucro aelpone reef)ne ilU H, vitiis moelllln Ci; aelpositum est, u t e>3 wurbe (ber ?ßefef)I) ljini\ugefügt, baji T. II. (a d Iofal) 1. f)ütfteUen, ~fe~en, aulegen: scalis appositis L; acc. (®peiien) botfc~cu, nUftmgen: pabula plenis acl- pone canistris V, ne panis aelustus aelponatur H, iis apposuit quocl satis esset Ci. 2lnclj lJom l2(uffellen be!3 stafeIgeräte'3: argentum purmn apposuerat, appo- suit patellam Ci. 2. (l.j3er[onen) beigefien, an bie 5eite fteHen: appositi erant custocles N, aliquem moelera- torem consulibus L; öfter in üblem 5inne: anfteHen, unftiften: apponit cle suis canibus quenelam, qui cli- cat Ci; mit :präbif. ?ßejtimmung: accusator aPl)Onitur civis R. Ci. illgt appositus. ap-porrectus 3 (porrig'o, § 72) baneben l)ingeftrecft: draco O. ap-porto 1. ljerbei" l)intragen, 'fef)affen, ,bringen: Bi- thyni ea, quae apportarat, abstulenmt N, Romam quae apportata sunt Oi, mercatura multa unclique apportans Ci; meta:ph. senectus, si nil quielquam aliuel viti apportes tecllln mit bir bräe!)teft Oaecilitls bei Oi. ap-posco, ere ba3uforbern H. ap-positus 3, aclv. e (adi. isol. pt. pf. pass. ~on appono) 1. ltnfJe gefegelt, 1ta~c1tegC!t~: aclpositi nemoris late- brae 0; mit clat. gentes Thraciae appositae Cu, reg'io urbi benaef)bart C1.t, statio portae aclposita L, castellum Lupiae aelpositum T. 2. metaph. gelegen, geeignet, bmudjfint: homo a cl istius auclaciam Ci, appositior ael ferencla quam acl auferenela signa Ci. ap-precor L anrufen: rite cleos H. ap-prehendo unb apprendo (§ 8 unb \Unm.) 3. cli, sus (llefompo[itllm, § 72, IJgL § 52) anfaffen, ergreifen: aliquem bei ber \Sanb faffen T; metaph. atomi aliae alias apprehenelentes Ci, Hispanias in ?ßefill neI)met1 Ci; (imitatio) nisi caute et cmn iuclicio adprehenclitur Q. ap-prlme (ad 'naDc3U' unD adv. prIme: 'nageiu in l)ödlftem @raDc') be!onber'3, lJor arIem: artifices apprime boni N, scio, aelprime probo Pl. ap-primo 3. pressi, pressus (premo) anbrücfen, an, preffen: scutum pectori aclpressum T, aclpressit clex- tram eius T. approbatio, anis, f. (approbo) ?ßHIigung," 3uftim, mung, ?ßeifaII. approbator, aris, nt. ber ?ßiIliger Ci. illon a,u-probo 1. 1. fitUtgclt, anHimmen, beifäutg anf~ nC~1ltClt: clecerne, moelo recte: Olnnes approbabunt Ci, latae sunt leges consulibus approbantibus mit 3u, ftimmung Ci. 9Jm acc. C. in/. Ollllles approbant ita fieri oportere Ci. SJJ1it Obi. orationem C, consilium Ci, si h08 smnptus aut facient aut approbabunt Ci; acc. fegnen! navem Mamertinis non imperasti; cU approbent! Ci, dis approbantibus mit bem 5egen ber @ötter Cu. II. beifaU'3wert erfcljeinen laffen; metaph. einleucljtenb macljen, Ue\l1c!fcu, bnrtltn: (Simonieles pyc- tael opus approbavit er macljte e!3 H)m recljt Ph; metaph. fielem suam regi Ou, ne obiecta crünina pro aclprobatis accipiatis für erwiefen annef)met T, si tribuni innocentiam approbaverant bargetan l)atten T. SJJ1it acc. C. in/. rei publicae aelprobate mo ras belli numquam imputari potuisse exercitui T. aptus ap-promitto, ere (§ 72) noclj bai\n lJerfprecljen Ci. ap-propero 1. 1. trans. förbern, bcfdjIeultigcu: opus L, tareli ta tem veneni perosus intercisis venis mor- tem aclproperavit T. 2. intro eHen, fid) beeilen: nisi ad cogitatum facinus approperaret Ci, aelcle graclllln, adpropera Pl; mit in/. portas intrare ael- propera O. appropinquatio, anis, f. ba'3 SJlal)en: mortis Ci. illon ap-propinquo 1. fidj nä~ern, tta~elt, ltn~cfoUtlttClt, nnf)e bnrttn fein; 1. ränmIiclj: a el hostes appropin- quabat C; mit clat. moenibus C; un:perf. CUl11 locis eiusmodi esset appropinquatum C. 2. 3eitIiclj: ver, hiems appropinquat; tempus muneris elaneli, elies comitiorum. 3. metaph. bctJOrftcf)ett: imperii occa- sum appropinquare elixerunt Ci, appropinquat ael- ventus meus Ci; acc. unf)e bnrnu feilt! centuriones primis orelinibus appropinquabant ljaHen bie erfte ffiangfIaffe in I2'CU'3[ie!)t C. ap-pugno, are (nur bei T) befämpfen, angreifen: classem, castra, castellum. appulsus, ÜS, m. (appello 3.) \l(ltnä~erung: terra ap- pulsu solis exarsit Ci; acc. i!nltDnng: hostem lito- rum appulsu arCeI'e L; metan. faciles aclpulsus bie lJieIen bequemen 2anbung!3fteHen T. aprlcatio, anis, f. ba!3 iller11JeiIen in ber 50nne Ci. illon aprlcor 1. ficlj fonnen Ci. illon apriCus 3 befoHnt, foltntg, ber 50nne aU!3ge[ellt: arbor, colles, rura; bi clj t. ftdj foltucltb: mergi; s~tb$t. isal. n. aprlcum, i @?OltltCUftdj±: quiclquicl sub terra est, in apricum proferet aetas H. Aprllis, e (\1l0~( mit aprJ.cus lJer\llanbt) ilum I2'CpriI ge, l)örig; subst. Aprllis, is, m. (sc. mensis) l2(priL aps, apsque S. v. ab, absque. Apsus, i, m. ("Al/Joc;) '(YL in ;Jr(1)rien. apto 1. (aptus) 1. an~nffClt, ~fegen, ~fiigen, ~fe~Ut: aptabat vincula collo fnüpfte, legte 0, cur clexteris aptantnr enses concliti? H, corpori arma L, sag'ittas nervo V, mucronem sub pectus nnten anfellen O. 2. 3lttcdjt1lta(~CIt, uU~tüftcn, berief)en: arma pugnae L, aptat se pugnae V; abs. arma inftanb fellen L, in pace iclonea bello H; mit abl. instr. ensem vagina in bie 5ef)eibe fieden V, se ut quisque aptaverat armis ficlj gerüftet l)atte L. illon 5cljiffen: classem velis, biremes remig-io mit 5egeIn (Dluberern) ller[ef)en V, pinum armamentis auf tafeln O. l2'Cuclj aHein: classem fegelfertig macljen V, silvis trabes au!3 [[lalbbiiumen ?ßaIfen i\nree!)tmacljen V. 3. meta:ph. alt~nficlt, :paffenb einricljten: animos aptent arlnis pug'naeque parent se ben 5inn ricljten auf V, bella citharae moclis H. aptus 3, ctclv. e (pt. pf. pass. ~on apio, ~ßL S. V. apiscor; Fe8tns: comprehenclere vinculo antiqui apere c1icebant, unde aptus). 1. al!3 pt. pf. pass. 1. nugcbnnbclt, angefügt, ntt~ ge1)ängt: glaelius saeta equina aptus an einem ffioji, f)aar f)angenb Ci, vi \Teneris vinctus, otio aptus an SJJ1üjiiggang gebunben Pl. 2. metaph. nb~nngeltbf entl~rtngcnb: (honestum) ex quo aptm11 est offi- ciUlll Ci. SJRit blojiem abI. ruclentibus apta for- tuna Ci. 3. 3ufn1ltlttcngcfiigt, Dcrfltü~ft: inter se omnia COllllexa et apta Ci, apta inter se et co- haerentia clicere Ci, oratio apta woljIgefügt Ci. 4. e!ngcrid)tct, n1t~getiijtet, bcrie~clt. mCit abI. instr. axis stellis arelentibus aptus V, fieles apta pennis geflügelt Ennius bei Ci; naves aptae instructaeque remigio L, olllnibus rebus C. Abs. exerc~tus fcljlagfertig L S, oratio abgerunbet Ci, Thucyellcles verbis aptus et pressus bünbig unb gebrängt Ci. II. acli. ~nffeltb, gCltCllt: calcei ael peelem Ci, ex patellis quae evellerat, apte in scaphiis anreis iilclu- elebat Ci; fel)r oft metaph. geeignet, tnugltdj, ge~ apud fo)teft: apte, distrncte, ornate dicere Ci, aptum tem- pus L, aptior occasio Cu, apto cmn lare fundus angemeffene>3 iSermögen H, Mucianus aptior sermone taugficljer burclj T. WHt dat. locus proello aptior C%, ut provillcia, quae cuique apta esset, ea cuique ob- veniret Ci, reliqna illis erant aptiora C. Weit dat. gentndivi: iter insidiis tegendis Cu. SJJ1it a d: ad omlles res N, castra ad belium elucenelum aptis- sima C, locus ael insidias aptior Ci, nostros minus aptos esse ael huius generis hostem gegen einen folcljen i}einb C. SJJUt finalem ffieIatinfall: nulia vielebatur aptior persona, quae de illa aetate loqueretur Ci. :1licljt. 1. mit in: formas eleus aptus in omnes 0; fpät: in iel genus pugnae aptum L. 2. mit il1j. (ficus) non erat apta legi O. apud, auclj aput, Sßräpofition beim acc. I. örtIiclj: 1. bei, in bet 91äge, in bet @egenb, im @e~ biete non; 2. occ. in, anf. TI. non Sßetfonen: 1. bet, nage, in bet 91äge; 2. occ. bor, in @egenwatt; 3. aeitIiclj: bei, aur 3eit; 4. metaph. bei, in ben ~ugen jemanb>3. 1. 1. proelium apuel Plataeas N, haec cmu apuel Dyrrhachimn gererentur C; mit iSoH>3namen: apud Massagetas cecidit N; nacljgefteIft: MisemUll apud et Raveunam T. 2. apud villam Ci, fonft nur nacf)rL apuel Capuam, Germanias, Orieutem T. 11. 1. apuel aliquem cellare, latere, apuel eum summnm imperimn est in feiner .panb N, quiel sig- uorum apuel illlUU putatis esse? in feinem .paufe Ci, apuel exercitum esse ficlj im @efolge be>3 i}elbgmn auff)aHen. 2. apuel regem verba bcere N, apud milites concionari C, milites apuel se sacramentum dicere iubet C, apuel iuelicem causam dicere Ci, inelicia apuel vos et exempla profero Ci, apuel vos questus est euclj Ci, apuel praetorem profiteri Ci, gentium iura apud surdas anres invocare Cu. 3. apuel patres, apud maiores nostros Ci, apuel Scipiones T. 4. consequi g"loriam (auctoritatem) apuel aliquem, nOllllulia apud bonos gratia Ci, plus apuel me antiquOrlUll auctoritas valet Ci. l5egt oft mit adi. qui honos est apud Syracusanos amplissi- mus Ci, viri apud tribules suos gratiosi Ci, apud ceteros sapientissimi Ci. ~uclj mit I5cljtiftftellemamen (meton.) : apuel plerosque scriptlUll est bei ben meiften I5cljtiftftellem N, apuel Xenophontem Cyrus dicit Ci, apuel Platonem est eliCtlUll Ci; non münbficljer ffiebe: apuel pruclentes vita eius varie extoliebatur T. Apuleius 3 91ame einet pleb. gens. 1. L. Ap. Sa- turnInus, tr. pI. 102-100, :1lemagoge, auf ~nftiften be>3 l5enat>3 ermorbet Ci. 2. L. Ap. Sat. 69 unter SJJ1eteHu>3 auf Sfreta, nerwaHete 58 SJJ1aaebonien Ci. ~l>3 adi. Apuleia lex Ci, weIclje ~ngriffe auf bie iSon>3~ tribunen al>3 9JCajeftä±>3netbrecljen befttafte. Apulus 3 apufifclj: gens H, ager, belium L; sttbst. isol. Äpulus, i, m. ~puIier H; bie Banbfclj. Äpulia, . ae, / an ber OfHüfte 0'taIien>3 Ci H. NB. Apulicus H Od. 3, 24, 4 ift a\1Jeifelf)aft. aqua, ae, /, aItr. gen. aquaI V (got. ahwa '.maffer', bticf). 'iJId)e', oft in ~lutinamcn: .mutacf), <0teinacf) u. a.) lffiaffer. ~n>3 Urfto·ff: omne corpus aut aqua aut aßr aut ignis aut terra est Ci; fons aquae dulcis Ci; pluvia, pluvialis, bi clj t. aetheria, caelestis ffiegen, waffet; "aqua intercus m5afferfucljt Ci. Oft pl . .pod). lDaffer, llbcrfd)lDemmnng: hae permansenmt aquae elies complures C, aquae magnae bis eo anno fuenmt L. 62 Aquitani oec. a. 9JCccx, l5ec, Irfn#, lIlcgcn: quos (labores) ego sum terra,quos ego passus aqua 0 (= terra ma- rique), Tusca ~iber 0, secunela aqua ftromabwärt>3 L, cornix augur aquae lIlegenpropIJetin H, aquarum agmen ffiegenguj3 V. b. pl. Duellen: aquae peren- nes Cu, dulces V; occ . .pcHqucllc, ®cfunbbxunllC1t: ael aquas venire in>3 ~ab gegen Ci, aquae salubres T; oft aI>3 Ort>3name § 81: Aquae Sextiae, j. Aix in ber Sßronenee, A. Calidae unweit ~uni>3 L, A. Mat- tiacae, j. m5ie>3baben, A. Aureliae, j. ~aben~~aben. c. lffiafjcrCcitullg: aquam. elucere in urbem L, aqua Appia bie m5afferleitung be>3 2:(ppiU>3 L. d. lffiaffer. u~r: certis ex aqua mensuris breviores esse noctes videbamus C. e. ffieben>3arten: 1. aquam praebere @aftgeber fein H. 2. in vento et rapicla aqua scri- bere fütnicljtig fJarten Ca 70, 4. 3. aquam terramque petere (poscere) wie 1'i)'V uai VöwQ al-rsl'V, al>3 3eicljen ber Unterwerfung Cu L. 4. I5pricljwort: seel aqua haeret, ut ahmt ba>3 m5affer wm nicljt laufen = ba qapert'>3 Ci. 5. aqua et ignis aI>3 notltJenbigfte ~ebürf" niffe gefaj3t; bager bie ~annformeI aqua et igni inter- dicere äcljten, ngl. s. v. interclicere; bafür rget. aqua et igni llominelll arcere T. :1lan. a'luarius 3 3um m5affer gegörig; subst. isol. Aqua- rlUS, ii, m. ba>3 I5ternbiIb m5affennann, in beffen 3eicljen bie l50nne SJJ1itte 0'anuar tritt: inversmn con- tristat Aquarius anmUll = @intritt ber ffiegenaeit in 0'taIien H. aquaticus 3 (aqua) feucljt: auster ali3 ffiegenwinb 0, lotos im m5affer wacljfenb O. aquatilis, e (aqua) im m5affer lebenb: terrenae et aquatiles bestiae Banb, unb [ßaffertiere Ci. aquatio, onis, / (aquor) [ßafferbefcljaffung, m5affer" goIen: aquationis causa proceclere C. aquator, oris, m. (aquor) [ßaffergoler; pl. m5affer" betacljement (milit. ß'acf)ttJort) CL. aquila, ae, f. (uiefi.jem. bon aquilus 'bunfe!', § 80, 2l:nm.) 1. ~bIcr. lYIetaph. 2. ~cgtoll~abIel'. 3. ~tebcIbanell T Hist. 3, 71. Aquileia, ae, f. 15t. an ber alten 0'fon30münbung, 182 gegrünbet; acli. Aquileiensis, e: ager L; @inw. Aquileienses, ium, m. L. aquili-fer, feri, m. (aquila unb fero, § 66) ~bler" träger C. Aqullius unb AquHlius (§ 29 am (gnbe) , 91ame einer gens. 1. M'. Aquillius, cos. 129, beenbete ben Sfrieg mit )j5er" gamum. 2. M'. Aquillius, cos. 101, unterbrücrte ben I5fIanenaufftanb untet ~tgenio in l5i3iIien, 88 im Sfriege gegen SJJ1itgribate>3 gefangen unb qingericljtet. 3. C. Aquilllus GalIus, i}reunb ('sieerO>3, ffiebnet, 0'utift; al>3 adi. lex Aquilia Ci. [ßeitetbiIbung AquIlianus 3: definitio Ci. aquilo, onis, m. (bieIL bon aquilus 'ber berbunfefnbe', \. s. v. aquila) ber inorD.nllrb.Dft: ventus aquilo a sep- temtrionibus oriens N, aquilone in septellltrionem verso fprang in 910rbwinb um L; bicljt. inorblDtllb, I5turm: silvis aquilo decussit honorem V. Sßerfon. iuvenes Aguilone creati Sfalai>3 unb 3ete>3, l5ögne be>3 ~oreM 0; meton. 9cllrbcll: spelunca conversa acl aquilonem Ci. Aquilonia, ae, f. 15t. in l5amnium L . aquilonius 3 (aquilo) nörbIiclj: regio Ci. Aqulnum, i, n. 15t. in 2atium, j. Aquino; adi. Aqulnas, atis: colonia T, fucus H, ba bort Sßurpur~ färbereien waren. Aqultani, orum, m. bie 2:Cquitanet, fej3gaft awifcljen ber ®aronne unb ben Sßl)renäen; adi. Aqultanus 3: gens Ti; bie Banbfclj. Aqultania, ae, f. C; naclj ~uguftU>3 be3eicljnet Aquitania aI>3 Sßronin3name bai3 Banb ·awifcljen Boite, Sßl)renäen, 03ean unb (,Senennen T. 63 arbitror aq1l0r aqllor 1. (agua) [ßaffer golen (mi~it. ß'a~.wor:). • uosus 3 (aqua) 1. waffmctd), lDaffertg~ fcud)t. aqnpus L hielllS regnerifclj V, ventus ffiegenwtUb V H, Cal, m ri· O'·f''C. 0 I o·uor pisces ba>3 (regenbringenbe). ""e trn lJt L1.}e '. a~b, [ßafferfucljt H, mater ~f)ett>3 o. 2. lDaffcx~cll. ClY- stalius Pr 4, 3, 52. .. C. aqllula, ae, f. (demin. \Jon agl;a) ~affercljen L. • ära ae, f. (altL, o~fi\cf) unb umlirt[cf) a~a, § 29). 1. ~({~ar. vieÜ Iovis aram sanguine tnrparel (= -an) Ennnts, Casilimun colonialll deduxisti, ut aratrum circum- eluceres Ci. ~1ac1J aUer l5l)mboIH gegt über bie 9~auern eroberter I5täbte ber Sßflug: cur illlprillleret muns ho- stile aratrum exercitus insoIens H. Aratthus, i, m. (''A(!CtYffor;) mi~ ben ~1bff .. Ara:ch- thus, i, 1n. unb Aretho .. ontIs, 1n. i}I. tU @pttll(l, bei 2:(mbral'ia münbenb L, ). Arta. . . Arätus, i, 1n. CA(!Ctw,) 1. Aratus au>3 I5tftjon,. fett 245 i}eIbgen be>3 acljäjfcljen ~unbe>3, 213 auf. ~nfttf~e!l SßlJiIipp>3 III. nergiftet. 2. Aratus au>3 .l5oIt. tU 3tlt" aien, um 270 bei 2:(ntigonU>3 ~ona~a>3, )cljneb bte I2;lfttO" nomie be>3 @uboxui3 non Sfmbu>3 tU etU gqametnfclje>3 2eI)tgebicljt um (3 tU>3 Batet.n ube::fellten ; adi. Aratlus 3 ('A(!rXTEtO" § 91): carlllllla CL ara maxima 0 V (magna T) .perf~le>3aIt~r auf bem Dfinbermarrt (forum boarimn); pl. tm I5tUn~. be>3 s~. victima aris aclmota L, aras tenentem audnt Olnn~ otens (beim I5cljwure faj3te man ben ~Itar an! T, ~ram tangere fcljwören v. Dft nerb~nben arae ~oClque = @efamtgeit ber Dpferftätten al>3 ~em:p eIaItare unb .pau>3aItäre', I5taat>3~ unb .pau>3geiIigt~m~r, I5ta~t un? i}amiIie: pro aris et focis certare, dlllllcare fur .pet~ mat unb .paU>3, aris atque focis bellum parare !J, contra aras et focos arma felTe Ci, ego pulsus ans, focis, elis penatibus Ci; met01.t. 31tfi~d)t~ort, ~d)ll~, @)d)irm: caput urbis, aram soclO~um ll~flalll:uare (b.a bie I5cljullflegenben ficlj auf ben ~~t~ren meberItej3en~ C~; ngL tamquam in aram confugü:s acl cleum C~, tu citius venias portus et ara tms O. . 2. 1ne~aph. alIe>3 ~mären stlgnliclje: sepulcri V, sepu~eral1s 0 I5cljeiterqaufen, pressa ba>3 ti~fliegenbe I5ternbüb ~ 1t ~ r am fübl. .pimmel O. 3. @tgenname (§ 81):' a. AIa Ubiorum urfpr. ~1tar, non ben Ubiern 3~ ~{uguftu>3' @gren erticljtet, bann 15t., j. @obe>3berg bet~onn T; Philaenon Arae (3ftamm awi[cljen ffiaab unb :1lonau 1'. _ , ,_ Cl:I· 1)<-Araxes is, m., ace. en unb elll (A(!CtI;'1') 0". tU ur- menien, 'tn ben !ffafpi[ee münbenb, j. Ara.s. 0'nfeI Iilgimurn>3: saxa vocant Itall Aras V. . Arabes, mn, m., ace. es unb as!. sg. Ar~bs2, bIS ("A(!CtßE" sg. 'A(!Ctl/J) 2:Cra?er; getero~httfclj Arabi, OI:lll~, m. V; meton. ~rabten: palmIferos Arab~s lel1- quit 0; ban. Arabia, ae, f. (sc. terra) . bte ~alb, infel ~rabien wie qeute, aber oft Hnb auclj bte fl)rtfclje!l I5teppen unb ba>3 fü)L SJJ1efopotamien (Irak el .ArabI) inbegriffen; adi. Ärabius Pl Pr unb ArablCuS 3 aranif clj Ctt. .. b C Arabus, i, m. l}Iüj3cljen weft1. ber 0'nbu>3m:r~ ung u; an biefem wognten bie Arabltae (gen. Arab~to~) m. Cu. Arachne, es, j. (ß'ttJ. cf(!,xXV '1 , <0pinne) Bl)btenn,. weI.clje bie SJJ1inerna im m5ettwenen befiegte, bafür aber tU eme I5pinne nerwanbeIt wurbe; ngL aranea s. y. araneus. Arachosii, orum, 1n. ~ewognet be>3 geuttgen 2:Cfgqa, niftan Cu. . b re::.' b Aracynthus, i, m. ('A(!rX"vvffo,) ~ebtrge an er Q~ , Lüfte stUoüeni3, j. Zygos; bager meII .. acta,eus Ala- cynthus ba>3 'Sfüftengebirge' ~. bet V; anbere et" fIären 'attifclj', s. v. acta, ae. . Aradus, i,j. 15t. an ber pgöniaifcljen Sfüfte ~u, 1· R~l~d. aräneus 3 (bg!. gr. cf(!rXXV1/, §.33) aur .l5pmne gegong; subst. isol. 1. aräneum, eI, n. I5pt1.lnenge~ebe (sc. textum) Ph. 2. aranea, ae, j., dem~.n. araneola, ae, f. 1. l5~iltlte: in foribus suspen~t arane~ cas~ ses V, araneolae quasi rete texunt C~: 2. l5~tllllClt- gewcbe: smnmo quae penelet aranea ~Igno? A Arar, is, m. (acc. Ararilll, abl. Aran C) bte l5aone, ~1ebenfluj3 ber ffigone C T. aratio, onis, j. (aro) . 1. ba>3 .~fiügCll, ~rrctbau. 2. pl. ~ad)tgütcr, :1lomcmen: aratlOnes Oalllpana et Leontrna Ci. arator, oris, 1n. (aro) .adi. pflügenb: .taurus ~I~ator 0 ~ subst. ~flüger: diffugIt aratOl: 0I?lllS et ag~Icola ~ oec. ~allbmallll: gauelet arator Iglll H. ~ef. bte 3cf)llt- ~äd)tcr (auf ben I5taat>3bomänen) Ci., " . aratrum, i, n. (aro; bgl. &(!Oy(!ov) \l3ffllg. ~et ~tabt, anlagen gebraucljt, um bie UmltJalhmg au marheten: Arbela, OrlUll, n. C'A(!ß'1ACt) Ortfcljaft. (VICUS. Cu) am Hufen Ufer be>3 ~igri>3, I5cljlacljt 331, 1· A~bll. , , ar-biter, tri, m. (\Jiell. au ar = ad unb büere gegen; eigtL 'Der ba;utommt'). . 1. ber. ~llwcfCltbc! ~1tgc~. 3cugc WHtlDtffcr: arbItns relllotIs, SUblllO~IS, amotIs ogne ' 3eugen, unter nier 2:Cugen; vos, Ollllllum renu,?- forensiulll arbitri et testes, Castor et Pollux C~, locus ab arbitris remotus frei Ci; a:'biter secretorulll, arcanorUlll SJJ1itwiff er Ctt. 2. ~d)tcMrtd)ter (Don ben ~arteien ober bom ~rätor lieftimmtj er clltfcf)etbe: e:x; fide bona, ber iudex nacf) ber @e\e1?e~formc!): utr~lm ll~~ICe~ an arbitrum dici oporteret C~, arbIter. htIS CL 3. metaph. lIltd)tcr: arbiter ~s formae (Pa~Is); c~rta­ mimt siste elearulll 0, arbIter pugnae Sfamplncljter (ßoaßsv-rns) H. (Mars) arbiter armormn ber !ffam:pf' entfcf)eibet 0 ~rbiter irae Iunonis (Eurystheus) ber SJJ1itteI>3man~, iSoUftrecfer O. 4. (Der frei enticf)eibet) ~ellfcr~ ®cbictcr, .pm: arbiter imperii (~u~1tftu>3) ~, ?I~~~ l5l)mpofiarclj H, dii populorulll a~bItn T,. arbrter Ieblll, rerUlll T Petronius elegantrae arbIter ~nfta1.lb>3' meifter (f~aufagen ein lllaitre ele plaisir) T, arbIter Haclriae (Notus) bet SJJ1eernegerrfcljer H, locus maris arbiter meerbegerrfcljenbe .pöge H. :1la~u arbitra, ae, f. 3eugin, m1itwifferin H. , .. arbitratfi (lJom \Jod(. arbitratus, us) naclj @utbunren, ~eIieben, @efallen, [ßilIfür: llleo, tuo, ~uo; Sulia~ S. arbitrium ii n. (arbiter) 1. Urtetl be>3 I5cljteb>3~ ricljter>3, l5~ieb~f1Jrucf): ~'ei ux~riae. Ci. 2. meta:ph. l5~rud), llrtcH: a~'bitr~um .. vIctor:Is exspectare Cu, agere arbitrimn vIctonae uber bte ~JCaj31.lagmen na~ bem l5iege nerfügen Cu, ClUll deo t~ MlllOS fe~ent arbitria H, penes usum .est arbItr;lUll ~Oq:lellCli I!,. 3. (freie~) (l;rmcffcll, (l;lltfd)ctbltllg, ~c1tcbeu+ ems (~ll- stielis) arbitrio N, arbitrio m~o, ~uo naclj frete!ll [ßiI[en; arbitrium liberum mor~Is. frete ~alJ( C%, III eli o-enclo L salis vendeneli behebtge ~efttmmung be>3 l5a13preife>3 L. 4. lffitllf~ir, (u~lJefcf)ränf!e) .9Jla~t, ,®c, lDaU, .perrfd)aft: ut ollllUa. unms ~r~Itno. ge:eren; tur N, qualll (vitam) ne aheno arbItno am;tttelet ~, arbitrio volucrulll raptatur equorulll 0, cmus (IoVIS.) nutu et arbitrio caelum, terra mariaque regunt;lr. C~, llle vindices ab RomanonUll arbitrio L,. arbItrnun rerum Romananuu agere ben .pettf cljer fptelen _T. arbitro 1. (arbiter) meinen, bafürgaIten: (portus) t~: neri ab adversariis arbitrabantur C B. c. ~, 6, u, CUln ipse praedonum socius arbitrare~ur C~ Ve1'1· .. 5 41 106· ut bellum confectum arbrtraretur C~ Jtlur. '16 34; imp. arbitrato Ci Nat. deo?". 2, 29, 74. , @ew. depon. arbitror 1. 1. (alll Beuge) bcobao)tcu: dicta k gorcljen Pl. 2. (gutacf)tlicf) crmcffClt, altllC~mCll, Arbocala 64 architeetus nteinen, bllfiirijaIten: neque ic1 sine causa arbitrari videbantur N. ~it ace. c. inf. ang'usws se :fines habere arbitrabantur C. 9Jlit bo:p:p. ace. nihil tutmn arbitrari C, ut periculum commune arbitraretur Ci. I[(I(l eingefdJobener l5aj): ut Helvetii arbitrantur C, ut (ego) arbitror Ci u. a. Arbocala, ae, f. 15t. ber Vaccaei in ,pif:panien L. arbor, urf:pr. arMs (§ 29), arboris, f. 15anm: arbo- res et vites et ea, quae sunt Immiliora Ci. ~it gen. expl. abietis arbores L; bi ef; t. arbor Iovis ~ief;e, Phoebi \lorbeer 0, Herculea ~a:p:pel V; arbor felix \yrnef;tbaum, infelix unfrnef;tbarer = ®algen s. v. in- felix; rolI. ager arbore infecunclus baumlo(l S; metan. arbor mali IDcaft V, arbore ftuctils verberat 9htber V, Pelias arbor ba(l Gd]tff I[(rgo O. :1:latl. arboreus 3 tlom iBaume: fetüs iBaumfrücfJte V, um- bra 0; aber arborea cornua cervorum äftig (oaum, ägnIief;) V, telmn baumlang V. Arbuscula, ae, f. I5dJanf:pieIerin frn [icero(l 3eit H. arbustus 3 (bon arbos = arbor \lJie onustus bon onus, § 29) mit iBäumen befej)t: ager Ci; subst. isal. arbustum, i, n. iBaumgarten, iBaumpf(an3ung: pratis, vineis, ar- bustis res rusticae laetae sunt Ci; ace. tlon lffiein, gärten (ba bie I[(Iten ben lffiein an iBäumen 30gen) ex- pressa arbusto convieia H. lnon fonftigem iBaum, merf: cum satis arbusta l5aatfeIb unb lffialb 0, non omnes arbusta iuvant iBufef;merl' V. arbutus, i, f. fübeuropäifef;er immergrüner I5trauef; mit elibaren \yrüef;ten, 9Jleerfirfef;, ober ~rbbeerbaum: nos rara viric1i tegit arbutus umbra V. arbutum, i, n. 9Jleerfirfef;e: glanc1es atque arbuta silvae c1e:fi- eiunt V; aber fronclentia capris arbuta snfficere bie 3meige be(l iBaume(l (3iegenfutter) V; acli. arbu- teus 3 tlom ~rbbeerbaum: arbuteos fetus montana- que fraga legebant 0, a. crates V. area, ae, f. (ber\lJcmbt mit arx unb arceo) 1. Sl'aftClt, Sl'iftc: stragula vestis putrescat in arca H. 2. ace. a. Garg: in altera arca NUJnam sepultum esse L. b. Sl'affe: pecunia ex arca c1epromitur Ci. 3. me- taph. ,Selle: servi in arcas conichmtur Ci. Arcadia s. v. Arcas. arcanus 3 (area; ci~tL 'ucrf#offen') 1. llt~ftertöß, ber IDC\)fterten: sacra 0 H, Ceres H. 2. metaph. ge~ ijcint, ijeünHd]: scelus Cu, sensus, fata V, fons, foe- c1us T; bief;t. nox tlerfef;miegen 0, clixisti arcano einem lnerfef;miegenen Pl; s~tbst. isal. arcanum, i, n. ®eijctmnHl: omnium arcanorum arbiter Cu, fatonnn arcana V, arcana alicuius scrutari H; abl. abtl. arcano in(lgegeim, geimIief;: arcano colioquitur C. Arcas, aclis, m., ace. ac1a V (AI!"u.<;) ber ~(rfabier; ag ,pet05 epont)mo(l be(l \lanbe5 150gn be(l ;Juppiter unb ber Sl'aflifto, naef; feinem ~obe an ben ,pimmel tletfej)t (ag Arctophylax); pl. Arcac1es, um, ace. as, bie I[(trabier. ~(:p:pofitionerr: A. iuvenis, eques arfa, bifef; V, tyrannus ber artabifef;e· Sl'önig (\llJl'aon) 0, bipennifer ber arfabifef;e I[(cttträger (I[(ncaeU(l) O. :1:la3u acli. 1. Areadius 3 (AI!"ciöw<;) atrabifef;: clea [armenta 0, c1eus ~an Pr. Arcadia, ae, .f. (sc. terra) bie \lanbfef;. I[(rfabien, bM 9JHttelfanb im ~eIoponne(l; metan. Arcac1ia iuclice tlor ben I[(tra, biern aIg ffiief;tern V. 2. Areadieus 3 (AI!"«(Y,,,o<;) atrabifef;: urbs L. areeo 2. arcui (bgf. area, arx, &I!"iw) 1.cütbiimmw, in Gdjranfcn ijaUen: nos ftumina arcemus Ci; (alvus) arcet quoc1 recepit I)äU feft Ci. 2. fcrnija{ten, ali~ ijaftcn, alillleijrClt~ ille seit, ut hostillln copiae, tu ut aquae pluviae arceantur Ci; mit abl. instr. hostes missilibus C~t. ~(u(lgang;3punft abl. hostem transitu mnnis ben Übergang tlermegren Cu, hominem foro L, foribus entfernen T. :1:lief;t. fdjit~clt, licll1uijren tlOt: Aenean arcete IJericlis V, (portus) classes aquilonibus arcet H. 9Jlit ab: tu, Iuppiter, hunc a tuis telllplis, a tectis urbis, a vita civiulll ar- cebis Ci, aetatem a libiclinibus Ci. :1:l i ef; t. mit clat. (commacli): asilllln pecori V. Sl'onftrniert arcere, ne L, non arcere posse, q uin L; fpät mit ace. e. inf. nec Augustus arcuerat Taurum hostiles exu- vias conferre gatte nief;t tletmegrt, bali· T; plagam sec1ere cec1enc1o arcebat O. Arcesilas, ae, m., ace. am ('AI!"w!Aa<;, bor. = 'A1!"w(- Aao<;, § 90) gr. ~giIofopg um 300, I5tifter ber mittIeren I[(fabemie Ci. Arcesius, ii, m. (AQ"EÜJLO<;, § 91) lnater be(l \laerte(l O. arcessltu, OIoli im abl.: ipsius rog'atu arcessituque auf feine iBitte unb I[(nfforberung Ci. :1:luref; *arcessltus, üs tlon arcesso 3. lvi, ltus 1. Oerufen, f)crlicitnfen, f)erlict~ ijolen faffen, fommcu laffen! aclulescenti negare non potuit, quin eUln (Platonem) arcesseret N. I[(u(l, gang(lpunft abl. Corintho colonos N; mit praep. aliquem ex Hispania S, ab aratro arcessebantur, qui consules :fierent Ci. 3ielpunft: g-enenllll a cl se arcessi iubet N. 3mecf: Gallos acl bellum S, Gal- los alL'illio (clat.) 3U ,pUfe rufen C. l5eHener metaph. tlon \leblofem: sin melius quic1 hab es, arcesse lali e;3~olen H, tormenta aut missilia tela T. 2. ace. bOr ®crtd]t forbern, liefangen; mit gen. aliquelll pecuniae captae S, capitis Ci, maiestatis T; abl. innocentem iuclicio capitis Ci. 3. metaph. ijcr6ci" f)oIen, gelllinnen, tlerfdjaffclt: glorialll ex periculo C~t, ne arcessant bellum fief; auf ben ,pag laben L, quies molli strato arcessita tlerfef;afft L, quemque sibi te- nues nascentem al'cessere vitas leite fief; ger, erf)aIte V, comoec1ia ex mec1io res arcessit nimmt He au(l bem gemeinen \leben H, arcessitum clictllln gefuef;t, mit ®e, maU gerbeige30gen Ci. NB. WelJenformen accel'SO, e1'e, feftener arcessio unb aeeersio, Ire (9ccubl!bungen nadj Dem pj~ auf lvi). Archelaus, i, m. (AQxüao<;) 1. Archelaus tlon 9J1iIet, I5c6üIer be(l %1Uctagora(l, angebfief; \lel)rer be(l 60trate(l Ci. 2. Archelans 'proavus Alexanclri', na, türüd)er l50gn ~erbicca(l' II., ber naef; ~rmorbung feiner lnermanbten 413 Sl'önig tlon 9Jla3ebouien murbe C~t. I[(n feinem ,pofe leOten ~nripibe(l nnb 3eucti(l Ci. 3. Ar- chelaus, feit 34 Sl'önig tlon Sl'appabo3ien, ftanb auf l5eite be(l ~(ntoniU(l, ltlnrbe aber 31 tlon Dctatliaun;3 beftätigt. ~iberiu(l berief i6n naef; ffiom, mo er 17 n. [gr. ftarb T. Archias, ae, m. ('A(Jx(a<;) 1. ~oIemaref; in ~geben N. 2. A. Licinius Archias, gr. :1:litf)ter, geb. 120 im hJri, fef;en 2XntiodJia, ram 102 naef; ffiom 3u \lUCU([U;3 (naef; bem er ba(l gentile mcinht(l füI)rt); 93 murbe er burdJ beffen lnermittIung SSürger tlon ,perafIea, 61 ~ro3eli über fein iBürgerreef;t Ci; acli. Archiaci lecti !'leine, tlon einem unbefanntol Archias tlerfertigte I5peifefofa(l H. Arehilochus, i, m. (Ll(JX(Aoxo<;) gr. :1:lidJter aU(l ~arO(l, etltla 700-650, ber l5age naef; ~rfinber ber jambifef;ell ~oefie (tlgI. Lycambes unb Neobule), tlon ben I[(aen ,pomer unb ~inbar gleief;gefte[(t. Archimedes, is, m. (A(!X'f-L~a1),) beriif)mter ~atge, mat\fer unb 9Jleef;anifer, geb. 287, l5ef;üler ~umb(l, lebte am ,pofe be(l ,pieron tlon 6lJrabi3 unb ram 212 bei ber ~r, oberung ber I5tabt um. 2tuf feinem ®rabe, ba(l [icero mieber, fanb, ftanb ein 3lJIinber mit eingefef;Ioffener S'tugel (er gatte bM lnergäItni(l be;3 ffiaumingaIt(l beiber Sl'örper gefunben). archiplrata, ae, Jn. (Öt1.J. &(JX""EU~aT~<;) Sl'orfarengaupt, maun, l5eeräu6erfügrer Ci L. arehitectura, ae, f. iBaufunft Ci. lnon architectus, i, m. (2m. &(JX'Tf.XTWV) iBaumeifter; me- taph. I[(nftifter, Ud)e6er: onmium architectus et ina- chinator Ci, verborum ~rfinber Ci. archon 65 archon, ontis, m. (ÖI1.J. i'XI!Xwv) I[(ref;ont, pl. archontes, mn, bie qöef;fte 9Jlagiftratur ~u I[(U)en naef; I[(bfef;affung be(l S'tönigtum(l. Archytas, ae, m. ('AQXvm<;) aU(l ~arent, 3eitgenoffe unb \yreunb ~latO(l 400-350, ag I5taagmann unb 9JlatgematHer (~lJtqagoreer) angefegen. ., . arci-tenens, ntis (areus unb teneo) b.ogenfugre~b (iBel' name be;3 I[(poUo): c1eus 0; subst. plUS Arqmtenens (arquus Wb!. bon areus, j. s. v.) ber iB~ge~fef;ü.~e V:'. . arctophylax, aeis, m. (öt1.J . . &(!"TorpvAa~) iBarenfugm, 6ternbilb = Bootes (s. v.) CL arctos, i, f., ace. on, naJn. pl. arc~oe (ö\lJ· i'X(!~;o<;, § 91, ~6f. 2) iBärin. I)(ur metaph. ble belben ~aren am nörbl. I5ternengimmel (bie l5age s. v. Calhsto).: circmn polmll arctoe duae feruntur nU~llq~1am occ~­ den tes Ci; bager metuentes aeqlwre tlllgi V, expers aequoris 0; metan. iuncta aquilonibus arctos I)(orb, :polO, opacam excipere arcton naef; I)(orben fef;auen H. Arcturus, i, Jn. (Ötl1. &(J"TOV(!O<; '~ären\lJädjter') 1. ba(l 6ternbilb iBoote(l: Al'cturi sidel'a V. 2. ber qeUfte I5tern im iBoote(l: stella micans rac1üs, Arcturus no- mine claro Ci; metan. sub iPSlllll Arcturum nm bie I[(ufgang(l~eit be(l 1[(. V. arcuatus 3 (adi. isol. pt. pi. pass. bon .areuo. friimmen) gebogen: Iris arcUato caelum curvamllle slgnans 0, currus arcuatus gebecft L. arcula, ae, f. (demin. bon areal Sl'äftef;en: arculae mu- liebres l5ef;mucffäftef;en Ci. , . arcu!:; üs m. (am. arquus, j. NB., got. arhwazna \ßfetl, § 17)' 1. isogen (ali3 lffiaffe): Diana sinistra manu re- tinebat arCllm Ci, Scythicus mit aufgebog.enen ~nben S; b i1 b 1. intentus est arcus in me unUln mtr aUem broqte bie ®efagr Ci' Jnetan. arcüs Haemonii ber l5ef;üj)e aI(l ®eftirn O. ,;. !Regenliogen: arcus pluvius H, unb .aUei:r arcus ex nubibus efficitur quoc1ammoc1o coloratIs Ct. 3. Gd]ll1iOOogen, ®lHliltng! efficiens lapidum compa- o'ibus arcmll 0 pmnice nativum c1uxerat arcmn 0; ~ee. :rrhtnt~ijliogen: arcus propter aec1em Satur~ü c1~­ catur T. 4. 15ogengeftalt, ~riintnt1tng: (angms) SI- nuatur in arcus 0, sinus falcatus in arcus 0, portus curvatur in arClllll V, arcus aquarum ®affer~ern,O, sellae T; ace. via quinque per arcus burcfJ _ bte fünf 30nen am ,pimmel O. 5. G~etrl)afcn: arcus. °FPo~ sitis foribus millaces (anbere: 'iBogen unb ~fetle) H Gcl. 3, 26, '7. NB. Arquus i m. lRegenliogen (arc!).) Oi Nat.deol'. 3, 20, 51; dat. ad ;1. fcl)!t liei ben Sl'Iaf[ifern, nali)f!. ar e u- bus a!~ l5c!)eibeform gegen areibus (uon arx). ardalio, onis, Jn. ge(ef;äftiger SJHef;gtuer Ph. ardea, ae, f. (b~L EI!WO'O<;) ~Heiqe~. . .. Ardea, ae, f. 6t. ber ffiutuler ~n ~att1tm (ub~ tlon ffiom; acli. Ardeas, atis: ag er Ct; ~mttl. Ardeate~, ium, m. L; bager acli. Ardea tInUS 3: foec1us mtt ben I[(rbeaten gefef;lof1en L. ardens, ntis, aclv. ardenter (adi. isol. pt. p". aet. \)on ardeo) 1. glitijenb, lirenncnD: solO. metctph. 2. fltnfeInb: clipeus, stella V, a1?es ar~entes aura V, oculi V. 3. fCltrig, OrenncnD, f)et~! qmnt~ (zona) est arclentior illis 0, arclentes papulae ~tterola.fen V, ardentius sitire Ci arclens Falernum feung H. 4. ijeftig, lciD enfd] aftItd) : animus, ira, virt~ls,. odium; orator, oratio feurig Ci, ardenter cupere Ct, Y1Venum manus arclens fampfbegierig V, pater ergnmmt H, ardentes equi mutig V. ardeo 2. arsi arsürus (bOll urdus = uridus, § 42) 1. lirennen tn ~ranD (teijen: arsit ignis H; VOICan\lS ardens H,' Vesta V; tlon SSränben: c10mus arclebat III Palatio Ci, ardet Carthag'o L; metan. ar~et D.c~­ leg on V, hospes H brennt ab (ba(l ,paui3), lllPO~ltrS ardent altaria :fibris lobern auf tlon V; ace. glitijen <0( 0 \U aller, 2.teini\dHDeu(\el)e~ <0cf)u!luörleroucf), 3. 2rufl· arduus (bOll unberbrenn6aren ®toffen): ardentes lapides L, la- minae gIüf)enbe(l ~ifen Ci. 2. metctph. fend]fClt, gIiiijClt, fltnfehn puero caput arsis se ferunt L; mit laad. arc1et apex capiti auf bem ,pau:pte V; abl. campi armis arc1ellt V, cum spulllas. ag~ret in ore, oculis arc1eret Ci; ace. entlirannt reut, ut \Jfantmen fteijClt: Gallia arclet ift in l2(ufrugr C, cum be.lio so- eiorum tota Italia arc1eret buref;toOt ltlar C~, CUlll arderet acerrime coniuratio ben ,pögepuntt erreief;t gatte Ci, totam Hispaniam arsuram bello L. lngI. cum maxime furor arcleret Antonii am qe([f±en 10' bette Ci ardebant oc1ia civimll in illum He maten tlom glitgenbf±en ,paffe be(eeIt Ci. 3· (bon ®clJmera, &mgung) Orennelt, gIiiijw, ber3eijrt lllerben! arc1entes siti fauces L c1010r ossibus arc1et V. iBef· tlon I[(ffef, ten: arclere~more, stuc1io belli, cupiclitate, avaritia, furiis' arclet Progne entbrennt in 30m o. ace. a. ijet~ liegeijren, ijefttg ber.fangen: ?~um animi ~c1 ulciscendum arclebant C, In proeha, III al'ma V, .n~ caec1em T; mit inf. ruere arc1et utroqu~~, ~V~dl coniuno'ere clextras arclebant V, meclen lllVlcllae animo "'ardebat S. b. tn ~telie entbrannt fein! arcle- bant mentibus ambo 0; mit abl. arsit Atric1es vir- gine H; mit in: c1eus arsit in illa 0; mit a~e. gr. arc1ebat Alexin V. :1:la3u ~neah. ardesco 3. arsi 1. entbreltnen, tn 15ranD gerafen: Iuppiter timuit, ne arc1escere~ axis 0; ace: 31t. gliif)Clt, 31t fend]ten begtnnen: fuhnin61s arc1e~?unt Igmbus un- c1ae 0 O'raviore aestu arc1escere erglugen T; metaph. , b • c1 vultu arc1escere T, pugionem III mucronelll ar escere iussit OIant 3U fef;leifen T. 2. metaph. entlirenltClt: fremitus arc1eseit equorum V, arclescens pug'na. rr:, quaestus arcleseit T. 9Jlit ctbl. instr. cae.cle 0, li?l- c1inibus T. 9JCit 3ieIangabe: in iras 0, III nuptlas ~u erftreben beginnen T; ace. tn me~~ etttlir~lten: arclescit tuenc10 Pho61üssa V, non alia maglS ar- sisti H, arsit lllirata aclulteri crines bie \locfen Oe. munbernb H. ardor, oris, m. (ardeo ) 1. )Sra~tD, ®!ltt., a~dor c10- mus meae Ci caeli geröteter ,ptmmel Ct, pllleus V, solis arclores' l50nnenglut Ci, Libanus inter tal~.tos arc1ol'es opacus 1', pl'ocul ab al'c1oribus tlon ber getjie~ 30ne S. 2. metaph. \JnttfeIlt, 15It~en: OCU10I'U1ll ~Jt, Sirius V. 3. \Jener, ®Iltt, .pi~e, ~etbel~idJaft: cllll~ Inmc arc1orel11 mentibus ac1clunt? V. 9Jltt gen. subt. animi ober animorul11 SSegeifterung ober \leibenf ef;aft CiL civimn ®ut H. 9Jm gen. abi. furit ~I'Clor eden'c1i ,peijigunger 0, pug'nanc1i gIüqenbe S'ta~:pfbeg.ler L; erfej)t buref; ac1: arc10ris aliquic1 ac1 be~um lllvenll'.e L, arclor acl climicanc1ul11 L. 4. ace. ~telic~g!nt, ~telie! reseclerat arc10r 0; mit gen. abi. virginis ~l'Clor 3U einer 0ungfrau 0; metan. ®egenft~nb ber \lteoe, ge" Uelite I,j)erfon: haec meus al'c1or ent O. Arduenna ae, f. (sc. silva) I[(:rbenner lffialb C T. arduus 3' (ngf. oQfto,) 1. (teH,. jül)! ascensu.s C, collis aclitu L, ripa, iter Ctt, Nentos ardu~ saxlS V, clivus arcluus in valles fteiIabfaUenb 0; btef;t. f)od], ragettD, attfred)t! aether 0 V, siclera erqaoen 0, cec1rus ragenb 0 arcluus hasta em:porragenb; bef· 3um l5ef;lage nrlJ aufri~tenb: libravit caestüs arduus V; . sese ar- duus infert ftoIö aufgerief;tet V, cui (equo) al'~lua cer- vix ba(l ben 91acfen {)oef; trägt V. Dft pro(ep±tfef;: (an- o'uis) sibila colla al'duus adtollens f)oef; aufridJtenb V, frontem ostentans arcluus albam beu Sl'opf f)oef; auf, rief;tenb V. 2. metaph. (d]llltettg, ~tiif)CbOll! b~fdjlller" Ud] ntt~lid]: opus Ci T, rebus III arc1Uls tm Ut;' gIüct H; mit supin. ic1 arcluul1l factu erat.L; mtt info mihi arc1UUlll videtur . res g-est~s scr~bere .S. :1:latl. subst. isal. arduum, 1, n. l.bte Gtetfe, fte~le .püije: tonitru trel11eSclmt arclua terrarum V, eXSClll- [) area dere ardua castellorum bie SSergfeften T, per ardua duci L, niti Cu, per arduum cohors Giganturn scan- clit H 2. metaph. ~djlDiexigfeH: nil mortalibus arduist gibt e~ feine ~c6wierigfeit H, in arduo esse fc6wierig fein T. area, ae, f. trfädje, freiex ~Ia~: planissima campi area 0; occ. tJon allen mögric6en f(ac6en ~Iäj)en: 1. ;!:enne: cum in areis frumenta sunt Ci. 2. menn~ l1a~n: m~dia area (ch'ci) L; metaph. ®el1iet, treIb: nunc tentur nostris area maior equis O. 3. ~an~ .\JIa~: domum clirui iussit, ut monumento area esset L, c1omo quaerenda est area H 4 . .pofxaum im ,paufe: palma in area enata L. 5. ~Ia~, ~tabt.\JIa~: area Vulcani . beim ::remlleI be~ iBnIfan L, Oapitolii auf bem Sfallttol L. 6. ~.\JieI.\JIa~ H Od. 1, 9, 18. Areeomiei s. v. V olcae. Arelate, is, n. ®t. an ber ffigone, j. Arles. Aremor~eus 3 (feft. are = ad, mor = mare) am s.meere Itegenb; civitates bie SfüHenftaaten SSretagne unb 910rmanbie C. ,. arena, ae, f. (äitcr harena, § 8, Wnm., [aoini[dJ fasena, §§ 8 u.29) 1. ~altb: mollis 0, sicca, bibula V, munero c~rens H 2. ®anbffäc6e, u. 3W. a. ~anlllDitfte: ste- ~'lles are~ae (~nmonii) Cu, Libycae 0, c1isiectas mter et VIX perv:as arenas pyramic1es T. b. ([anbige~) IDlccrcßltfer: carmae (Troes V) potiuntur arena O. c. 5ram.\Jf.\JIa~ im i[mllgitgeater, &relta: ne populmll extremä totiens. exoret arenä H; promittere opus arenae ar~ @Iabmtoren auhutreten T. Arenaeum, i, n. Sfaftell ber SSatatJer T. arenosus 3 (arena) fanbig: terra 0, ager S, litus V. areo 2. ärui trouen, bün fein: siccis humus aret arellis O. s.meift pt. pr. act. arens, lltis trouen, bün: sax~. 0, ~ilva, rivus V, loca T. oce. ucxtxodnet, burlttg feUt, Icdj3cn: aret Tantalus 0, fauces siti arentes L; meton. sitis brennenber :llurft O. Areopag:us unb ArIopagus, i, m. (':A(,lEto<; ndyo<;, § 91, Wb). 2) ber I[tre~güger in I[Ugen, weHL tJon ber i[frollOIi'3 Ci, meton. ber SSIutgeric6t'3gof, ber bafeIbft t~gte Ci; bie s.mi~Iieber be'3 @eric6t'3I)ofe'3 AreopagI- tes, ae ober AreopagIta, ae, m. (A(,lEWnayt7:1)<;) Ci unb fllottenb Ariopagitae = iudices Ci Att. 1 16 5. areseo 3. ärui (incoh. au äreo) tJertrounen, tJ~rfiegen: arescens laurea Ci, truncus, unda T. Arestorides, ae, m. i[reftor'3 ®ogn, i[rgo~ O. Aretho s. v. Aratthus. Areth.usa,. ae, f. (A(,liiJov(Ja) Duel(e auf ber :;)'nfel ,orh)gta bet ®l)rafu'3 Ci. 91ac6 bem 9Jll)tI)u~ 91ereibe im @efolge ber :lliana, bie ber ®tromgott &Illgeu'3 unter bem s.meere bi'3 auf bie :;)'nfeI ,ortl)gia tJerfoIgte 0; batJ. Arethusis, ic1is, f. aretgufifc6: Syracusae O. Areus 3. (':A(,lEW<;) be~ i[re~ (9J1ar~): iudicium i[reollag TAnn. 2, 55. Arganthonius, ii, m. (:4.(,lyaviJwvw<;) Sfönig in ::rar, teffu'3 Ci. Argei, ör~un, m. 1. loca sacris facienc1is, quae Ar- ?,eos pontIfices vocant L: 24 Sfallellen im ®tabtbe3irfe, tu benen am 16. unb 17. 9Jtära bie ~ontifice~ ®ügn, ollfer barbrac6ten O. 2. 9J1enfc6enftguren au~ SSinfen (ebenfall'3 24), bie iäI)rIic6 am 15. s.mai feierIic6 tJon ber ~faglbrücfe in ben ::rilier geworfen wurben O. Argen~al!-um, i, n. ®t. in SSruttiumL, j. Argentino. argentanus 3 (argentum) 3um ®i1ber ober 3um @elb gegörig: tabernae lfficdjfIetll1lben L; subst. isol. ar- gentarius, ii, m. lfficdjfIer, SSanfier L' argen- taria, a.e, f. 1. (sc. taberna) lffiCdjfIexbltbc, ~anf: argentanae, quae mmc novae appellantur, arsere L' meton.lffiedjf!cxgcfdjiift: argentariam facere be: treiben Ci. 2. (sc. foc1ina) ~trflcxgxube: vectigalia ex arg-entariis instituit L. 66 argumentatio argentatus 3 (argentum) mit ®i1ber befc6lagen: lUi- lites mit filberbefc61agenen ®c6i1ben L. argenteus 3 1. ftrbeXlt, au~ ®i1ber: vas; aquila illa Ci, Oupielo ®tatuette au!3 ®i1ber Ci; stlbst. isol. argenteus, i, m. (sc. nummus) I53i1berIing,::Ilcltar: pro argenteis X ameus I valet L; pl. numerus argenteonUll 6iIbergelb (®c6eibemün3e) T; occ. mit ~tr6cr uex3ieti: scaena Ci, acies Samnitium mit ®i1berfc6i1ben tJerfel)en L. 2. metaph. fUl1exfaxbelt: ales 0, anger V, fons filbergeH 0; oce. 311m ftrflCXltCll ,8eHaftct ge~örtg: proles 0; nomen pr'. Pons Argen- teus SSrücfenfollf unb SfafteH in @aUien am flumen Ar- genteum Ci Fant. 10, 35, 2, i. Arg-ens. iBon argentum, i, n. (bgf. Cl(,lyvr fel)iebenen I5teHen ben l2Xufftieg uerfuel)en L, ascensu tecta superare emporfteigenb erreiel)en V, in Capito- lium ascensus erat eius modi Ci. 2. meton. 2{ttf" gtlng, I2Xttfftieg ~ qualis esset in circuitu ascensus C, in oppidum noluit acceclere, quod erat arc1uo ascen- su Ci, saxum ascensu aequo L. 3. metaph. ,8tt" gtlug~ in virtute multi sunt ascensus Ci. Asciburgium, ii, n. 15t. am 91ieberrgein T. a-scio, Ire annegmen, 3U fiel) negmen: soeios V, ac1- sciri per adoptionem T, in societatem, in tel' comites angenommen werben T. müd'bifbung au;3 bem pf. uon a-sclscO 3. scIvi, scHus 1. lJeiaief)eu, tllme~ttten, tlttf1lef)lttett~ A. Licinim11 non modo non segreg-an- dum, venU11 etiam asciscenc1um fuisse Ci, asei- verunt sibi illud oppidum piratae brael)ten auf igre l5eite Ci; mit ace. praedie. aliquem socium ad bel- lum C, aliquem generum L VT. lIDogin ? nemo filit, quem non ad sceleris foedus asciverit Ci, aliquem in civitatem LT, inter patricios T; biel)t. supe- ris (dat.) ascitus ben @öttern 5ugefent O. 2. me- taph. ~erlJei3ie~eu, fidj aueignClt, ülJerne~ltte1l: civitatem lBürgerreel)t annegmen N, peregTinos ritus L, sacra a Graecis ascita et accepta Ci, consuetudinem dic- tionis genus Ci, nova verba H; oee. fidj att1u~~e1l ~ imperim11, regium nomen L, sibi prudentiam Ci sibi eloquentiae laudem T. 3. attfue~ltteu, lJiffige1l; gttf~et~cu~ omnia quae natura aspernetur in malis esse, quae asciscat in bonis Ci; bauon pt. pf. pass. adi. isol. ascrtus 3 gergegort, fremb: lepos aseitus angelernt N, asciti milites angeworben Cu. Äsclepiades, ae, m. (AaXAr;7naor;q) 1. SPgifofopg auf3 SPgliuf3, ber eretri[el)en l5el)ufe angegörig Ci Tusc. 5, 39, 113. 2. I2Xr5t auf3 sprufa in lBitgt)nien Ci De 01'. 1,14,62. Ascra, ae, j. C:A(Jxi!a) morf in lBöotien am .peIifon, lIDognfij) bef3 miel)teri3 .pefiob; adi. Ascraeus 3 ('Aaxi!a,o,): fontes, nemus Pr, senex .pefiob V = bIo~ ASCraellS 0; carmen ein gefiobeifel)ef3 (IänbIiel)ef3) meb V, oves wie fie .pefiob (angebfiel)) \1.1eibete O. a-scrlbo 3. scripsi, scrIptus 1. ~in3ttfdjremClt, barauf~ f(~reilJen, fd)reibcnb ~tu31tfügen ~ metüs sui causam Cu, salutem plurimam ger5fiel) grü~en laffen Ci, c1iem in epistula beifügen Ci, ascribi iussit in fastis ac1 Luper- calia Ci, marmori Praxitelem auff el)reiben Ph. mit dat. sibi titulum regis Cu, motis senatu notas bem 91amen beifügen L. 2. oee. iu ei1le mfte eiutragett. a. in bie lBürgerIifte: ascribi se in eam civitatem voluit Ci, Reracliaene hunc esse tm11 ascriptum? in bie lBürgerfifte aufgenommen Ci, ascriptus in civi-. tatibus Ci. b. in bie ~ofoniftenIifte: colonos no- vos Ci L, quo novos colonos ascribere possent wogin fie aufnegmen fönnten L, veteranos (ag ~oroniften) Tarentmn et Antium L. C. in bie miritärbienft' roHe: urbanae. militiae ac1scribi T. 3. fdjriftHdj eiu~ fe~e1t, lJefteffett: alios ascribi iubent (legatos) Ph, ascriptus poenae dies beftimmt Ph, Gabinius Pom- peio socius ascribitur wirb beigefeHt, rommt in lBe, trael)t Ci. 4. metaph. 3uxed)nCtt, 3U~, lJci3ii~reu: ascribe me talem in numerum Ci; mit ace. praedic. eum tertium ad amicitiam Ci; pass. utinam eg'o tertius vobis amicus ac1scriberer Ci; biel)t. unb ascripticius f 13 ät mit dat. adscribi orc1inibus c1e.orum lI: Fel1l1o- nlll1 nationes Germanis an Sarmatls adscnbam c1u- bito T. 5. 3ttfa)reibeu, lJeiltteffeu: sibi exemplm11 auf fiel) be3iegen Ph. mau. 73 ascriptlcius 3 (in bielBürgerlifte) eingetragen: novi et ascripticii cives Ci. Asculum, i, n. I5t. in spicenum fübL uon I2Xncona CCi, i. Ascoli; adi. Äsculänus 3 (§ 75): genus Ci; ~inlt1. Äsculäni, örum, m. asellus, i, m. (demin. llon asinus) ~fer; fpriel).lu. nar- rare asello fabellam surdo tauben :Ogren :prebtgen H; agas asellum (sc. non curret) bu bift unb bleibft ber I2Xrte Ci De 01'. 2, 64, 258. Asia, ae, f. (Aafa) 1. bie römifel)e ~tnDitt3 I2Xfia. l5ie umfa~te bCti3 130 uon I2Xttalu;3 ererbte :pergamenifcf)e meiel), bie freie grieel)ifel)e ~üfte, spgrt)gien, mt)fien, ~t), bien ~arien unb mgobU;3: equitibus Romanis adfe- nilltur ex Asia litterae Ci; meton. bie aHatifel)en mebner Ci 01'. 63 212. 2. syneed. bie ,paIlJiufel ~Ieinafien: Graec~ lingua loquentes, qui Asiam in- colunt N 3. ber ®eItteiI \lIHen: ex. A~ia in Em:o- pam exereitu traiecto N; adi. ASlätlCUS 3 afta, tifel), au;3 I2Xfiaten beftegenb: bellum Ci, exe~citus L, oratores dictio fel)wülftig unbfenten3enreiel) C~. ~gren, name be~ L. Cornelius Scipio, ber ben ~önig I2Xntioel)uf3 hefiegte L; Asianus 3 afiatifel) L. Asiägenes, is, m. (AataYEv11q) = Asiaticus: L. Sci- pio L. asilus, i, m. lBremfe V. Asinius 3 91ame einer gens; ugI. S. v. Pollio. asinus, i, m. ~feI; metaph. ~feI, ~infarti3:pinfel: seio me asinum germanum flüsse Ci Att. 4, 5, 3. Asis s. v. Asius. Asius 3 (,AaWq AHf1WV Homer) 5ur l5umpfgegenb am ~at)fter gegörig: palus bei ~pgefUi3 V, prata V, Deio- pea V. lBei 0 Äsis, idis, f. afiatifel), uon I2Xfien: super Europen sublimis et Asida terram vectus erat. Asopus i, m. (AaWnOq) 1. l}I. im fübHel)ften ;rgeffa, Hen L.' 2. l}I. in lBÖotien. I2Xli3 l}Iu~gott mater ber ilrgina, beten 150gn \l'CarUf3 ift (uon 0'up:piteQ; bager Asopis, idis, j. ;roel)ter bei3 12X., ~gina 0; Asopia- des, ae, m. 91ael)fomme bef3 12X., l2XafUf3 O. asotus, i, m. (\5\1). llawroq qeiIfo~) lIDüftIing Ci. Asparagium, ii, n. :Ortfel)aft fübL uon mt)rrgael)ium C. aspargo S. V. aspergo, inis. a-specto 1. (j)'equ. \l011 aspicio). 1. \1Jieber~oft au.~ fdjatteu, aU3ttlJIirfeu ~ffegeu~ qmc1 me aspectas? C~, terras lillde al'duus onmes (Iuppiter) adspectat V; oee. quem aspectabant ben He anftaunten Ennius. 2. metaph. wogin fel)auen, geridjtet feiu, liegett:, collis adspectat arces V, mare quod Riberniam adspec- tat T. 3. auf etwaf3 adjteu~ iussa principis T. aspectus, ÜS, m., dat. bei. V aspectü (aspic~o). 1. aet. 1. baf3 .piufe~eu, ,pmfd)attC1t, ber I2XnlJhrf~ uno aspectu intueri potestis eos Ci, aspectum ho- minum vitare Ci, situs praeclarus ac1 aspectum gertfiel) an3ufegen Ci, homo terribnis aspectu Ci. 2. oee. a. ~nrf~ ut (oculi) aspectum, quo vellent, converterent Ci. b. 12X1t0lJHrf, (lJefidjt0frei~ ~ portus in aspectu urbis inclusi Ci, Rhenum esse in ad- spectu liege uor l2Xugen T; metaph. sub uno aspectu ponere unter einen @efiel)tf3punft bringen Qu Ci. 3· me- ton. lGe~fraft, (lJefia)t~ aspectum amittere erblinben Ci, quae aspectu sentilllltur, sub aspectum veniunt allei3 l5iel)tbare Ci. II. pass. (mit gen. obi.) 1: b.Ct!3 l5idjtbarlDcrbeu, ~rfd)ciuelt ~ ipso adspectu admlratlO- nem inicere fel)on burel) bie ~rfel)einung N, flillrutorum aspectu territi (mnites) C~t, eius aspectus nobis se- c1itiones adferebat Ci, me plura cHeere parantem asperitas horum aspectus repressit Ci. 2. 2IttlJlirf, I2Xttßft~eu: horricliores aspectu C, versatur mihi ante oculos aspectus Cethegi Ci, auctionis miserabilis ad- spectus Ci. as-pello, ere (flutt abs-pello, §§ 30 U. 33) wegtreiben; metaph. ab" ferngarten: longe a leto aspellor Ci; (biel)t.) qui aspellit, eompellit Pl, metum alicui uertreiben Pl. Aspendii, örum, m. ~inw. uon 121fpenbUtl in spam, :pljt)lien N L. asper, era, erum, aclv. e 1. rlln~, unebC1t: loca o Ci S H, crater in galbergabener I2lrbeit 0, pocula aspel'a Sigllis V, saxis fixus asperis Ennitts, Ger- mania aspera caelo uon raugem ~Iima T, mare ftür' mifel) V L; Bubst. isol. aspera maris I5türme T, asperrimm11 hiemis bie raugefte Beit T; oee. ru- bus, sentes V fteel)enb, frena berb L. 2. metaph. ratt~, grnlJ, berlJ~ aspera mutata est in lenem lit- tera b. lj. R wurbe 5U L 0, asperum genus vocis Ci, cuius oratione (Scipio) non asperior est factus, sed lenissimus Ci. 3. (Dom G:qarafter) rauf), barfa), IDtfb ~ naturä asperi atque omnibus iniqui Ci, patres vestri asperrimi illi L, Carthago stuc1iis asperrima belli wifb alf3 ~rieget1Jon V, asperius locutus est Ci, clac1ibus asper erbittert über 0, Pholoe fpröb H, mo- nitoribus (dat.) wibergaarig gegen H, anguis asper siti wirb V, bos aspera cornu V; oee. ~art, ftreug: cloctrina Ci, vestitus aspere einfael) Ci, venatus asper victu V 4. (llon ,8uftänben) ~art, nti~Iid), traurig ~ dubias atque asperas res tolerare S, mala res spes multo asperior S, hanc viam asperam at- qu~ arduam esse neg'o Ci, asperrima belli civilis pericula Ci, odia, fata V, negotium böfe S; subst. isol. aspera, örum, n. lIDibenuärtigfeiten, Ungemael) L H. oee. a. \1Jifb ~ aspera lYlartis pug-na V, bellum asperrimum S. b. ~art, ftreug~ censorium nomen asperius videbatur Ci, selltentia L, custodia T, aspere agere garte ma~regeln ergreifen L. C. lJijfig, lJittet:~ verba 0, eius vollllltatem asperioribus face- tiis perstrinxit Ci, publicanorum in Scaevolam aspere dicta Ci, aspere scribere in aliquem S. NB. @5l)l1fo~iert aspris sentibus V Aen. 2, 379. a-spergo 3. spersi, spersus (spargo, §§ 33 u.43) 1. (mit innerem Dbj.) 1. f)iuf~ri~eu, ~iuftretteu~ ad- spersis gaudet Amor lacrimis Pr, virus pecori an, fteden V huc iussos asperge sapores V. 2. metaph. f)ht3ttfüg'ell~ si illius comitatem tuae gravitati asp er- seris Ci, sales orationi Ci. II. (mit äUßerem Dbj.) 1. lJcf~rt~eu, lJeftreucu: aspergit sanguine mensas 0, imbre lutoque aspersus H. 2. metaph. lJefd)ttttt~ett ~ aspergebatur infamiä wurbe betroffen N, quos rumor asperserat begeifert gatte Cu, hunc tu vitae splen- dorem maculis aspergis istis? Ci, aspergi suspi, eione L; abs. ClillCtOS uerungIimpfen H. ~ mau. aspergo, inis, f. (adspargo V) 1. bai3 ,piuf~ri~e.ll~ sang'uis virides asperg'ine tinxerat herbas im .pm, fel)ie~en O. 2. meton. baf3 gingef:prij)te lJ1a~, (lJifdjt, Xto~feu: Peneus adspergine silvis inpluit mit bem @ifel)t (bef3 lIDafferfalli3) befeuel)tet sp. bie lIDalbwipfel 0, multa aspergine rorant uon einem megen uon ;rropfen 0, salsa spumant adspal'gine cautes uom fal3igen @ifel)t V; mit gen. aquae, caerus O. . . asperitäs, tätis, f. (asper) 1. \Ratt~ett,. UuelJtU~eti: viarulll saxorum locorum j onmes aspel'ltates super- vac1ere' über aUe' f el)wierigen I5teHen "f)inwegfommen S, aspel'itas soni rauger ;ron T; uom ~lima: .fri- goris 0, hiemis Trauger lIDintet; Enallage: asper~tas loei rauljei3 ~Iima 0, ob calorem aut aspenta- tem S. 2. metaph. ~arfdj~eit, \Ratt~ett, 1tttgefdjnffeu~ ~ett: aVlillculi asperitatem veritus est N, naturae Ci, agrestis Iänbliel)e ~infaIt H; oee. ®ifb~eit: belli S. aspernatio 74 assequor 3. ID1i#Hdjfeit, @idjltJierigfeit: in his asperitatibus 1'e- tuna labori V. II. intro ltJoljin ober naclj etltJai3 rum in ber mifjIicljen Bage Ci, in tanta asperitate S. tradjten, ltJoljin 3n gefattgett, fidj 3n ttä~exn fndjell, fidj 4. ,pätte, ~ittetfett: remeclii T; von ber ffiebe: aspe- ltJoljin uerfteigett: ad successionem Ctt, bellica laude ritas verbo1'um SSittedeit ber m50rte 0, genus ora- ad Africanum Ci, Februario mense aspirabit in tionis cmn lenitate profluens sine iudiciali asperi- cnriam Ci, quo Oarthaginiensium classes munquam ta te Ci. aspirare potuerunt Ci; mit dat. equis adspirat äspernatio, anis, .f. ?nerfcljmiiljuug, ~bltJeifung: ra- Achillis ftrelJt, begeljrt naclj V. III. trans. 1. 3tt" tionis Ci. ?non ltJe~en: luno ventos adspirat eunti V; 2. metaph. ä-spernor 1. (ab unb spemo, § 30) 1. 3tttiicfltJeifen, einf{ö#en: elictis clivinum adspirat amorem V. ltbltJerfen: proscriptionem nisi hoc iudicio a vobis 1'e- aspis, iclis,.f., ace. pI. aspidas @1.l. almt,) ?niper Ci. icitis et aspernamini Ci. 2. metcph. 3nriicfltJeifen, asportätio, anis, j. bai3 m5egfcljaffen: signorum Ci. uerfdjmä~en, uerltJerfen: cmn talem conelicionem (?nor, ?non fcljlag) aspernaretnr N, haec consilia neque tota as-porto 1. (ftatt *abs-porto, §§ 30 U. 33) ltJegfcljaffen, aspernatus est neque accepit extemplo L, hauel fortbringen, fortfüljren: sua omnia partim Salamina, aspernanela precantes nicljt5 Un~iemlicljei3 V, aspernari partim Troezena asportant N, Ditem fenmt virginem preces, querimonias Ci, longinquam militiam T; SeCl11ll asportasse Ci, vehiculis res asportare L. mit inf. pati delectus aspernabantur ltJeigerten ficlj T. aspretum, i, n. (asp er) fteinige r5teUe: saxa temere aspero 1. (asp er) 1. ratt~ madjen; bicljt. hiems iacentia, ut fit in aspretis L. aquilonibus asperat unelas ltJül)lt auf V; ace. f~i~ett, Assaracus, i, m. (Aaaa(laxo,) nebft @anlJmeb .unb fdjärfett: pugionem saxo T; aber: sag'ittas ossibus 0loi3 r5ol)n bei3 %rOi3, ?nater bei3 ~aplJi3, @rofjvater be!3 asperant verfeljen mit ~nocljenfpisen (ftatt @ifen) T. I2fncljifei3 ° V H; Assaraci tellus %roia H, elomns 2. metaph. anfregen, ltllfret3ett: hlmc asperavere car- ffiömer V, nurus ?nenU!3 0, frater @anlJmeb 0 (alG mina incertis auctoribus vulgata T, ne lenire neve @eftirn = m5affermann). asp er are (verfcljIimmern) crimina vieleretur T, iram assecla unb assecula, ae, m. (assequor, §§ 33, 17, 37) victoris T. SSegleiter, ~nl)iinger (meif! tabeinb): assecla praetoris a-spicio 3. spexi, spectus (ad unb specio, §§ 33 U. 43) im @efolge N, cum lex et ab illo socero eius et ab 1. 311 @efidjte befommen, erbHcfCtt, geltJlt~r ItJcrbClt: Daph- hoc aelsecula neglegatur Ci. nim aelspicio V, si quicquam caelati aspexerat, ma- assectätio, anis,.f. (assector) beftiinbige SSegleitung nus abstinere non poterat Ci, propter quos hanc (bef. bei3 I2fmt5ltJerberi3) Ci. lucem aspexerit bai3 Bicljt ber m5eft erbIicfte Ci. ~J1it assectätor, aris, m. (assector) ~nljiinger Qtt Ci. ace. e. in.f. in species succeelere quattuor annum as-sector 1. (j.-equ. uon assequor, § 17) fort unb fort naclj, aspicis 0; mit bopp. ace. vinctos catenis liberos Ci, geljen, ltJieberljoft beg feiten : cmu aelsectaretur auf r5c1jritt metaph. sol aspicit Oceam11ll V, conopinm H. 2. ~in" uub %ritt folgte H, ut suos necessarios (ali3 ~mti3, fd)ett, anbHcfen: simulacrum Oereris, vultnm Ci, ltJerber) aclsectentnr totos dies Ci. lucem ba!3 %age!3Iicljt feljen, leben Ci; aspice ael me PI. assecula S. V. assecla. :Öfter mit 91ebenbeb.: Ohabriani milites aspiciebant assensio, anis, .f. (= *adsent-tio llon adsentior, § 36) ftauuten an, beltJunberten N, Laceelaemonios iu acie ben 3uftimmung, SSeifaH: res in senatu acta est assensio- SSIicf ertragen N, hostem bem iJeinb ini3 ~uge feljen T, nibus universi orelinis unter mannigfacljen 3eicljen be!3 illum aelspice contra, qui vocat V; bi cIj t. mit 0 c uli s SSeifaUi3 Ci. 2Ui3 p{)ifof. iJacljltJort: ba!3iJürltJaljrl)aIten verbunben: haec oculis pater aelspicit aequis V; ael- fiunIicljer @rfcljeiuungen: arebus incertis aclsensionem spicit hanc torvis (sc. oculis) ftiert an 0, non elmis cohibere Ci Nat. deor. 1, 1, 1. . vultibus 0. SSei ~icljt.:parentljetifclj im ~Ui3ruffase: assensus, ÜS, m. (= *adsent-tus uon adsentior, § 36) quantas ostentant, aelspice, vires! V, aelspice, ut 1. 8uftimmnllg, ~eifaH: assensu excipere vocem C1.1, antrum sparsit labrusca! V; auclj mit inbir. iJr. alii partes aelsensibus inplent mit lBeifaHi3rufen 0, aelspice, u t omnia laetentnr; ace. genltn befrltdjfelt, . quoel ego magno cum aelsensu omnium elixi Ci, vario anfe~en: elilue hoc Cl'imen, elum eg'o tabulas aspicere fremebant aelsensu V. 2. j,Qadj~alI, ~djo: vox aelsensu possim Ci, consules Boeotiam aspicere iussiL, operi- nemorum g81ninata V, aelsensu conspirant cornua V. bus aspiciendis operam elare infpi~ieren L, Olauclium assentätio, auis, .f. (assentor) r5c1jmeicljelei, Biek ael eas res aspicienc1as senatus misit 3Ut @inficljt, bienerei: regum opes saepius assentatio quam hostis nal)me L; mit bopp. ace. ltJofür attfe~en T. 3· metaph. evertit Ctt, aelsentatio vitiorum acliutrix Ci. (uon ürten) ltloljiu fcljaueu, fiegett, gertdjtet, gefegell fetn: ~av. demin. ea pars Britanniae, quae Hiberniam aelspicit T, assentätiuncula, ae, j. elenbe r5c1jmeicljefei Ci Fam. quä terra Noricmu aelspicit T. 4. (mit bem @eifte) 5,12, 6. betrad)tcll, bcadjfen, erltJägell: ut possit is illa omnia assentätor, aris, m. (assentor) r5c1jmeicljler, Biebe, cernere, qui tantmumoclo aspexerit Ci, adspice bieuer: cavenell11ll est, ne assentatoribus patefaciamns primordia gentis beacljte, berücfficf)tige 0, aelspice nos anres Ci, regii .pöffinge, .poffcljran~en L. hoc tantmu fielj uni3 nm: biei3malgniibig an V; mit as-sentio4. sensi, sensus; ljiiuftger ali3 depon. as- inbir. iJr. qui semel aelspexit, quantmu elimissa pe- sentior 4. sensus sum oeiftimmen, beipfficljten, ~u' . titis praestent H. ftimmen; mit dat. pers. nunc iel elicam, quoel (ltJorin) aspirätio, anis, j. 1. Illn~ltlldj: aeris Ci; aber: tu lnihi adsentiare Ci, cetera aelsentior Orasso im disparilis aspiratio terrarum IllniJbiillftnng Ci. übrigen Ci; dat. rei: seutentiae Ci; mit d e: ele 2. (gramm. t. t.) .p-Baut, IllWfraHon Ci. ?non aliis rebus aelsentire se veteribus Gabinis L; verba a-splro 1. 1. intro 1., ~altdjen, ba3tt ~ltttdjett:pul- mit ein paar m50rten CttL, vultu 3unicfen Ctt; un:per[. mones se contrahunt aspirantes beim ~Ui3atmen Ci; Fabio aelsensum est man ftimmte bei L, ~av. frequ. bicljt. tibia aelspirat choris begleitet mit iljrem %one H, as-sentor 1. in aUem beiftimmen, fcljmeicljeln: (calli- aelspirant aurae in noctem gegen ~benb ltlCljt günftiger elus) etiam aelversanelo saepe aelsentatur Ci, fillinb V. nautis lenius adspirans aura Ca, amaracus (Baiae) tibi aelsentantur fucljt ficlj bir angeneljm ~u aelspira~s ~üfte 3UltJeljenb V. ~aljer metaph. 2. giin~ macljen Ci, Ol11llia in aUem beipfficljten Terentitts. fHg fein, förbern, beiftef)en: cli, coeptis aspirate as-sequor 3. secütus sum 1. eitt~Orcn, erreidjen: meis 0, aspirante fortnna Cu, ac1spirat prima for-, regem, vehiculum Ctt, in Brnttios, ne Gracchns ael- asser 75 assisto seqneretur, concesslt L, Plsonem apuel . e ali uanelo' aelseelit 8urrexi ego Ct, elextera .. Ooum insu- \ as-sldo 3. secli ficlj nieberfesen, nieberfaffen:. peroravi~ lam nuntius aelsequitur T. m.etaph .. 2: ermdj ~ Aeljlel'bal~m aelsedit 'feMe ficlj 3Ut ffiecljten bei3 12(, S. gleidjfommen: vim eliceneli atqne lllve~tlO:~r~~n l:u~ assiduitäS, tätis, j. (assiduus) 1 .. bi.e beftiin?ige seqnunturQ. 3· erlangeu, bcfomm~lt+ h d' t f'11egenltJart ~eglettttttg IllnfltJarfnng: cotlellana amlCO- . t l't t m Co. mit abl lnstJ' quo an ea I!'J , , O· 1 el . elem, Dumor al a e ". . era~t Oi 9J1it rum adsieluitas et frequentia Q~I 1, eanc em a .Sl- scelere et ferro aclseqm con~uev .. t 'udacia cluitatem tibi praebuit Ci. metaph. 2. ~e~arrftdj" .peifclje!all: nihil alineI aelsequens,. mSl u a fett ~ifer+ urbem aelsieluitate pericnlis liberavit Ci, tua cogn~scatur Ci·, pretio aelse?lÜl sunt, 'f~~+na~~~ ad;iduitat~ perfecit, nt Ci. 3. ~ortbltlter, ~~ftäl!~ elarent Cl. 4· ~rfaffelt, be~retf~n, ue~~tc} b'· q iJr MgfeH+ aelsieluitate molestiarum sensmu humamtatls vis clivina aelseql~l non_ possIt C~; el ;:~. tlt ~r'uten' amitti~us burclj fortgefestei3 Ungemaclj Ci, aelsieluitas quiel eius sit, com~ct~lra aelseqm .e e lS ner~ 0' bellormu ununterbrocljene ~riege Ci. erraten Ci, tot luellbrla fortunae ammo asseqm 11. assiduus 3 adv. e (assideo) 1. attfäffi~t sttbst. äSser, eris, m. Ba:te, :stange. baneben attfäHiger, ftcuer~f{idjHger ~iirgcr:. cum (ServlUs) locn- I. as-sero 3. sevl, ~Itus. (~e:o, satus, § 41) pletis assiduos. appe~~sset .. ql De re 'l!. 2: 22, 4~. pflan3en: populus adslta hmltlbus H. . _ 2. be~arr1idj, emftg, f{et#~g, fatt~: suos hbeIos .aelsl- II as-sero 3. serui, sertus (sero, sertus) 1. f)m311- eluos ag-ricolas esse cupmnt Cl, QQ.lIU,sflt adslduus fÜgett, beUegen; rejl. fidj ?eHegen, ~tteigneu,. allmlt~en: elominus Ci, hostis a.~s~eluus m.agis ~uam g~'avis L,. me aSSel'e caelo gefeUe mtclj ben @ottern bet 0, ah~m SSe!. beftättbig gegettltJaritg: aelsleluns III ocuhs h~llll: regnum ~ufprecljen L, nec laneles ass~re nost~as num fuerat L, flamen lovi L, Romae erant. ;'1elsldm (sc. tibi) beanfpruclje nicljt 0,. si~ po.ssesslOnem ~SIa~ geltJöljnficlj Ci. 3. nnabliiffig~ nttnnte~br~djen" .f0.rt~ Ctt, lovem sibi patrem ftclj. 0 upptter ali3 :nate:. 3u- ltJäl)rellb: obtestationes N, aelslelua l'apltur veItlgllle fprecljen Clt. 2. (juriftifcfJ) emem r5~anbe ?m~u~uge~, caelum 0, labor, consuetuelo, .vo?es q:,. h~s voce~ fiit frei ober nttfrei erffär.ell: hommem III llb eI- audio aelsielue beftiinbig Ci, adsldm cotlelmlllque SeI- tatem, virginem in servItutelll L. . mones Ci. assertor, aris, m. (H. assero) 1. ~eanf~rltdjer: puel- assignätio, anis, f. ~nltJeifung, bef. .von ~anb a~ lae L. 2. ~efreier: Galliarum T. ~oloniften: Sullanae venelitiones et asslgnatlOnes Cl. . .. ... O· ?non aS-servlO Ire untetftüllen: contentlom VOClS ~. .. . as-servo 1. 1. uerltJlt~ren, anfbcltJlt~ren: tabulae ~~- as-signo 1. 1. anltJeifen, .3ltltJeifen, 3ntetIell: orelmes o'leO'entius adservatae Ci, naves atque onera elIll- 3enturionenfteHen L, iuvembus eleportandam Romal,?- "'enter adservare Ci, custoeles praeela.m aelserva- lunonem bie ~ufgabe geben L. SSef· tlOn. ~cfe~erte~' ~ant V: oee. iu @eltJal)rfallt ~aUen:. ~t elomi meae lungen: . eluo mil.ia iugen11ll rhetoI'l aelslgn.astl ~l. te ads~rvarem, rogasti Ci, custochn clucelll ~ra~- metaph. 2. befttlltmen: quoel .fortuna asslgnatma elonum placuit; quemaelmodulll est aelsel'vat~s! Cl. est Ctt, munus ~lUmalll~m a~slg-natm~O' a eleo elefn- 2. meta h. beltJadjClt, iiberltJadjen: portas, eXltus C, gere Ci, transfug~e Dllpermm aelsl~na?:lllt? 1'.. O'P 3 beimeffell 3ttfdjretbett: mortem Olodll vntutl Ml- arcem tt. ro 'f' ., b Q f U . em ?nerfcljulben _ . . anis f. (= *adsed-tio, § 36) bai3 vet tllen: lonis Ci, culpae fortunam en v~ a et~ . . a~l~e;::~~siO o~'atio confirmatio Ci Fam. 11, 27, 4. 3ufcljreiben Ci, fortia facta g-Ionae pr~nclpls ~. b'-Ü m' (- *adsed-tus, § 36) = assessio as-silio 4. silui (salio, § 43) . 1: "erau" , }er CI- as-sessus, s, . - f~rillgen: mus escam petens assllmt Ph. . metap~~. Pr 4, 1~ ~O. _ . _ " 2. ~erallltJogett: aelsiliunt fluctus 0, metmt tactus asseveratlO, oms, f. (asse;ero) 1: !rllft~ ~etett~_ aelsilientis aquae ber aufljüpfenben m5eHen 0. 3. ~era~" rnng, ~e~alt~tllttg: se PerseI fihum lll,,~t\tcl~Vd_ ftiirmen' (miles) adsiluit defensae moenibus urblS ratione mentitus est L. ::::. meton. :ru, el a 9- ftürmte' auf bie WCauern ° improvisi adsiluere T. brncf: responclit Bl~esus specle recusantls, se non . 3U etltJatl überWrittgen:' ael genus illuel orationis eaelem aelseveratlone T. f 4Co De 01' 2 53 213 - "t ~ tft uerfa }ren: ' .". as-severo 1. (severus) 1. lntr. t,ttl ~I, as-similis e (\RücfoHbunH auG adsimulo, § 76, ugf. § 51) bella ironi~,. si io.carellll~r, ~lll a se:;eI am,u~~ aniil)nelnb,' 3iemliclj iil)nIiclj. ~J1it dat. in.p111monibu.s viele ne rehglO acllnbenda sIt Cl. 2. t1 ans. erff est aelsimilis spOlwiis lllollitudo Ci, nnt gen. aSSl- fidj be~att~tett uerfidjertt: id se facturnm esse ac ~e- . . f '0 . C· "di aO'minis aelseverare non aUSllU mllem sm aceIe . U ffi' ~~r~;rfclj~~b~~n:el~nftliclj an3ugeben T, viri grav~- a~s.~mulätio, anis,/, (assimulo) @leicljfte ung, wa, tatem aelseverantes .~J1iinnet von ernStem fill~!!~n~~ al~~~\:ufonn~;:, :;~similo 1. (simulo) 1. ttadj~ OCC. be3ellgell: magm artus Germamcam Oll,., bUben ~(l)nficljei3 macljen: eleos in humani oris spe- aelseverant T. . b b . f~ett+ ciem ~dsimulare menfcljeniiljnIiclj barfteUen T; pt. p.f as-sideo 2. secli, sessum (sedeo, § 43) I. a e~ t + ä~n1idj' mit ace. g1'. formam aelsimulata Oa- cum in carcere mater aelsieleret Cl; met~p. Ptr - pas~t; an @~ftaft iiljnficlj V. 2. für iiljnliclj erfliiren, cus aelsidet insano ift iiljnliclj H. ace. 2. (oel f~anel~n~ :~~f~id)en+ convivia freto ° fOl'mam (insulae) auc- ltm ~ette fi~en, ~f{egen: aeg-l:o coll~g:~e L,. V\ ~;i;~~ tores oblo~O'ae scutnlae aelsimnlavere T, suis labo- in bet ~ranfl)eit p~egen T; btcljt. a SI en8. lllP bleifi~en ribus elefe~tionem lunae T. 3. nadja~men, uor" pullis avis ber fte pflegt H. 3· (\Jo: 1et.lcf)!) ericul~ gebell f)end)efu: consuetuelinem castronuu ~acljaljme.n!V! beifte~en; von beratenben . iJreunben® ~~u~ }?s '·n innit~ns baculo aelsilllulavit anum 0, mbas Ch~)lm commoti hnic aclsielent Cl; no~ . ~~t ~ ~~t ;~t~. capitis V- mit in.f. furere aelsimulare Pacttvl1ls; tribunali Oa.esaris a~sidere T, l,'1chcns a. SI e be' 0' t. ..f'. a~s. berfteUt, er~elldjeU: al~a ver.a,. alia ad- metaph. asslelet (malestas) lOVI ltJol)nt tljm t . p. PJ 'l~ ta L in illis vera in Ins aelsDmlata ma- 4 laoern' paucos ante menses aelseelenmt pro~e s 1ll;1.l1 t Q , , . ,,' L 'a urbis T' popuhs term es . , f f'dj f,' llloenia Romana .' trans. moem jffi ~ ~aItC\I' as-sisto 3. astiti unb aelstiti 1. ~ttttre ~tt,.1 "Ul~ im @ebiete ber ?nölfer lagern T; oee. a. a e G" ftelIen' acceele nate aelsiste Ci, cmu III Slgeo ael cohors aclsidere luelis solita T; b. belagern: raelc- A }'ll'is tmuululll a'stitisset Ci; bicljt. mit dat. . 1 '1 L trans ClUU muros a - c n d . t 1 t () chns Oasi~lllo ac 81(. ens;· nmbrfi crnentfi Remivisa est. a SIS ere ec 0 , sielet hostIs V, aclslelere Cfistellum T. assitus 76 assurgo pererro forum, adsisto divinis 'f)aIte miclj auf bei, trete. ilU ben .®a'f)r(agern 'f)in H, consuhun tribunalibus l~aha aclslsteret foUe 'f)intreten, etfcljeinen tJor T; btclj1. Daedalus Chalcidica super adstitit arce 'f)ieIt an~; . ace. fte~en lilemen: se tollerehumo rectoque ads~ster~ trunco O. 2. ba~, balietftc~en: ad epulas reglS bet :rafeI aufwarten Ci adsistunt contra certa- mina V, milites solito adsistentes ordine T. 3. liet~ ft~,~CI~: ut causae suae deprecator adsistat mit feiner i}urbltte 1'. assitus (ac1situs) s. v. I. assero, as-solet ul1;b pl. assolent ei3 pf(egt i\U ge(clje'f)en, ift ~rauclj. WCetft ali3 lj5arent'f)efe: deinde ita ut adsolet suffragia Ci, paratis omnibus ut ad~olet vocari ~xercitum iubet L, ut adsolet 'in amore T.' 6eIten tm .6atle: ludos tanta .pecunia, quanta adsoleret, faClendos L, adsolet ventas praebere vestiO'ia sui L. as-sono, äre tönenb beiftimmen: plangentibu~ adsonat Echo O. as~.sue-facio 3. ,feci, factus gewö'f)nt macljen, ge, ~o'f)nen. Sfonftt. mü ad: nec suo sanguine ad suppli- Cla plebe~n adsuefaciant L. 9Jht dat. voluptatibus ~dsuefactI T, parvulos probitati T. WUt inl assue- facere v~~tem conficere Cu, adsuefacti superari b~ra!l ~ewo'f)nt C. Weit abl. instT. nullo offlcio aut dlsClplma adsue!acti C, scelerum exercitatione ad- suefa~tus burclj Ubung baran geltJö'f)nt Ci. as-s~esco ,3. su~vi, suetus 1. intro fidj alt ctUJa{l 2tn:uefenben; ebenfo qui (ttun) aderant, adfuerunt adfuera?-t; . praes~nte~, cora~ ades se per(önHclj 3U: gegen fem; Amplnpoll L; mtt praep. ad (= apud) p~rtam Ci, i~ ve~~ibul0 Cu, ante.oculos V; biclj1. mtt dat. portls alu adsunt V; ahcui rei ades se au etWM teiInc~IltClt, lllttUJirfcn: periculis illius adfuit nafl~l .. tätigen . 2tn~eif N,. serm?ni, funeri Cu, plebs cOlmtlls. adfmt C~, omlllbus lus })ugnis adfuit Dola. bella C~. . ~ef. adesse scribendo bei 2tbfaffung eine<3 ~ena!i3befcljluffe<3 3ugegen (ein Ci. 2. erfdjtcncn fein, ftdj emgefteIIt ~abell, na~CIt, erfdjeincn: Galli per cln- mos .aderant V, oratores aderallt ex urbe V, cle montlbus aclslmt Rarpyiae V, adsum ab seele soro- rum V, h u c a~les, 0 formose puer fomm flierfler V, ~unc ~des acl Imp61:andum Ci, adversus hostes S, ~n,balbaros T, .~nbuto (dat.) 3ur @intreibung bei3 ;--rtbuti3. T, excubus ali3 ®adje T; mit dat. Turnus nnproVISus urbi adest er(cljeint tJor ber 6tabt V' ace . . bOX @er.idjt erfdjctnclt; tJom '2fngetfagten: ne reu~ adslt, ne cltetur Ci, Siculos ad iudicium non ad- futuros Ci. ~om Sffäger: adsunt, queruntur Siculi Ci. 3· metaph. a. bOr~altDcn, 3ltr {ianD feilt: frumentum adesse C, ClUn ades set usus wenn bas ~ebürfni<3 tJor'f)a~ben war C, quod aclest quodque praesens est C~, . quocl optastis adest V, vim aclfore verbo V. b . . bafem, bebl1xftc~cn: nox aderat Cu, adest vitae ~s, s.uprema hora Cu, adsunt Kalendae lanna- n~e Ct, iam dies infanda aderat V. c. (mit bem @e~fte) 3ugegen (ein, llltfnterfclt: adeste Ollll1eS animis q~u adesti~ Ci. d. gefa»t feilt: adeste anünis in: dlces, ~t tnnorem deponite Ci. 4. ~clfen beift~~clt 3nr 6ette fteOen; ilunücljft tJon ber ®ottfleit: sceleri~ ultores ades se deos bie ffiacljetat unterftütlen Cu aclsit bon~ luno ~ te precor, Alcide, coeptis ing-~ntibus a~sls nnterftutle bai3 ~eginnen V, armis nostris adesse mtt un(ern ®affen fein L, fortllllam adesse consiliis adfor~ conatibus 1'. SDann angemein: aderat i~ magllls reb.u~ flaI~ N; imperimu suscipienti ades se Cu, adsum . almc~s Ct, semper absenti adfui Deiotaro 'f)abe . n;tclj (emer angenommen Ci; ace. (oor @erid)t) bertctbtg~lt: mirari desinat me, qui Autronio non adfuenm! Sullam defendere Ci, in hac causa Ci. gC.UJo~lten (I:n fogl(cljen pi gCUJö~ltt feilt): adsuevi Ph; m~t a d: un aclsnescere acl homines non posslmt C; mit dat. ut homines quieti adsuescerent T, abl. ge~lU~ pugnae, quo assuerant L. ~iele 6teHen wie: ub~ l~bera colla servitio adsuerint V finb unbeutIiclj. 9Jht. t11:.f. tua cernere facta adsuescat V. ace. fteli~ geUJmlten: amici (pedites), quibus assueverat Ctt. 2. (nacljf{: ~nb feIten) tmns. an ctUJa{l gCUJö~nell: ne ta~t~ annlllS adsuescite bella V, qui pluribus ad- suent_ mentem corpusque H SDatJ. pt. pi pass. adsuetus 3 a: gCUJO~ltt, alt etUJa{l gCUJö~nL Sf 0 n fh. ad . controve~sIaS adsuetus L, iuxta in invia ac deVIa adsnetl ~; mit dat. g'ens umori et frigori ads~eta L; m~t abl. gens aclsueta venatu V; un, gewlli 3·~. leglO adsuetior montibus L; mit inl adsu~tus aquae p~rfundi ftumine V; mit aeG. gr. non lIla colo femmeas adsueta manus bie ®eiber, ~anb entwö9nt bei3 ffioueni3 V. b. adi. gCUJö~nfidj befannt: o~lUm des corpori, ut adsuetam f6rtiu~ pra~stes Vlcem Ph, adsueta oculis regio L, adsueti ~i~h~. cultores L, long"ius assueto weitet aIi3 geltJöfln, ~B. ac1s1ent alt!. = ac1sint in einer lffieiljeforme! bei L. as-sum? 3. s.umpsi, SÜl~pttlS 1. anfnc~lItcn, alt~ ne~lllClt + umens alas an ble 6cljuUern i}IügeI neflmen 0 solet a v~ntis alimenta adsumere (fa villa) 0 id' q~od alter~ detraxerit, sibi adsumat Ci, ca~stu~ ble i}ecljtertlemen ergreifen T. ~on lj5er( onen: Butram adsumam ali3 ®aft H, cauttun dignos adsumere ali3 i}teun.be H, coniugem 3Ut i}rau negmen T. SDafler: emu III nomen familiamque aclsumere ab optieren an, nefl:nen T; aec. 3n {iUfc neOllten, Oerliei3ic~en: u'ovos ~OClOS .L, Rernicos in societatem annorum L eos m. SOCletatem consilii T, socius consilionun ~dsu­ mltur Scaurus. S, u;xoris quoque consilium adslunpse- rat T. 2. ftdj bellcgcn, alt eigen lItadjen erUJerben' r?b.ora erft~den 0, .nihil .ex fastu regio Cu, laudeJ~ SIbl ex ASlae nomme Ct, conservatoris sibi nomen <:*Ta~CO voc~bulo adsumpsit ben Stitef oun:~Q T, pa- ~e~t~s. patnae vocabulum ben :rite[ p. p. T, reg-ni m~Il?lll~ .T; ace. Deanf~ntdjcn, fidj. anllta»en: ego l~l~l lll?i~ aclsluno, in quo quispiam repug'net Ci s~ l~ mIlu ~dsumo, vielem' icl meo iure quodammod~ v~dlcare Ct. 3. ba3nne~IltClt; ad reliquos labores etIam hanc .molestiam adsluno Ci, ut in aliqua arte excellens aha~ quoque artem sibi adslunpserit Ci. as~su~-tudo, inis, I. ®ewöflnung, 2tngewöflnung: Tlbeno seu na tura Slve adsuetndine semper ob- scma verba T, cotidiana L. 9Jm gen. abi. mali L voluptatum T. ' assulatim (assula ®pan, § 79) fpfitterruei(e, in 6pänen Pl Capt. 832. as-~ulto ,1. (au(l *ac1-salto, frequ. bon assilio für *ac1- sallo, § 43 unb § 51, 2hnn.) 1. wilb ~exanf.\Jxingen ~eranrennCll: feminae adsultabant ut Bacchae i. 2. ace. anf.\J.xCltgen, ~ren,nen, ~ftürlltcn: adsultante per campos eqmte T; mü dat. tergis pugnantium T' unp;r(. adsultatum est castris T; tmns. fronteI~ modlce adsultantes angreifenb T. as-sultus,.us, m. (au(l.:ac1-saltus, § 51, Ilfnm.) 2tn(prung, bai3 2tnfprmgen: varus adsultibus inritus urO'et V: adsultibus uti in proelio ftütmi(cljer '2fngriff T.f:> , as-s~m.' adesse, af-(ad-)fui, af-(ad-)futurus, ba3U Ganz. unpj. af-(ad-)forem, il1j. jut. af-(ad-) fore 1. babel, anUJcfcnb, 31lgcgen fein, bardn; adesset an abesset L, omnes, qui adsunt affe as-suo 3 .. assm, assutus annä'f)en, anfliuen: adsuitur pannus (bllbI.) H . as-s~rgo .?" assurrexi (:iDefompofitum, § 72) 1. fidj aUfrtd)tcll, ltdj er~c~cn, anfftc~en: supplicem assurgere assus 77 astutus iussit Cu, manibus in assurgendo se adiuvare L, ex morbo tJom Shanfenlager fidj ergeben L T; bicljt. aclsurgens Aeneas flob ficlj empor (um 5U (cljlagen) V, in clipemn aclsurg-ere ficlj mit bem 6cljifbe aufteuen V, arbore fluctmn verberat adsurgens tJon einem ffiu, berer V. ~e(. aIi3 @flrenbe3eugung: cmn adsurrectum ei non esset tJor i'f)m L; haec sunt honorabilia, sahl- tari, ... adsurgi bali man auffteflt Ci. SDaflet im ~Hbe: vÜla, quibus Tmolius aclsurgit benen er ben ~oqltg einräumt V. 2. metaph. unb biclj1. fidj I)elien, fid) erf)elien, cllt.\Jorfteigen: iugnm montis a mari assurgit C1,t, colles adsurglmt L, terra sep- tem adsurg'it in ulnas ber 6cljnee erf)ebt ficlj V, aera per vacuum ferri atque aclsurg-ere in auras V, ftuctibus adsurgens Benacus ftütmifclj empotfteigenb V; tJon ®eftirnen: adsurg-ens Orion aufgeI)enb V; tJon ~auten: coeptae aclsurgunt turres V; mit dat. que- reUis adsurgis er'f)ebft biclj ilU magen, bticljft in Sflagen alti3 V; adsurg'unt irae bet Sorn wädjft, fteigert ficlj V; tJon ber SDicljtung: rara assmg-it Resiodus nimmt einen l)öI)eten 6cljwung Q, nec comoedia in cothurnos assurgit er'f)ebt ficlj nid)t 3um 6cljltJung ber Stragöbie Q. ässus 3 (ureo für *useo, § 29, eigtL 'troITen') gebtaten: merg-us assus H, assis miscere elixa ®ebtatene<3 unb ®efocljtei3 H; sttbst. assmn vitulinum ~afb;3braten Ci. Assyrius 3 (A,ererv(!wq) afft)ti(clj: amömmu V; biclj1. = flJrif dj: venenum ftJtifcljer (b. fl. pflönhifcljer) \ßUt, pur V, ebur inbifdjes (über 6t)rien eingefülJrtei3) @{fen, bein 0; sttbst. isal. Assyrius, i, m. 2tfft)rier 0; Assyria, ae, I (sc. terra) bai3 afh)rifclje meiclj Ci. ast '2fbuer(atitJpartHeI: bagegen, aber, jeboclj. 3n guter Seit nUt tJOt ~ofalen unb Ij5tonominalformen; naclj SfonbitionaI(ätlen: si victoriam duis, ast eg'o templum tibi voveo L. 9J1eift biclj1. ast ego, ast illam, ast ipsam, ast alii, ast ubi V. liXulierft (eIten (aualogifclj) tJor ~onfonanten: ast de me V, ast iuvenes, ast hi.eva O. NB. ast ift mit at nid)t ibentifd). Asta, ae, j. 6t. bei 0:abi;l;, j. lYIera de Asta; ctcli. Astensis, e: ager L. Astapa, ae, j. 61. in 6panien L, i. Estepa. Astarte, es, j. (fem.) p'f)öniilifclj,ftJrifdje 9J1onbgöttin, bie tJierte ~enU<3 bei Ci Nat. deal". 3, 23, 59. Asteria, ae unb Asterie, es, f. (A,erTE(!{~) Stocljter bei3 0:öUi3 nnb ber \ßI)öbe, 6d)wefter ber \latona 0 Ci. a-sterno, ere (§ 33) l)inftrecfen; nnr mal. adstermm- tur . seplllcro fheuen ficlj flin am ®rabe 0 JJ1et. 2, 343. a-stipulor 1. beiftimmen L. a-stituo 3. stitui, stitutus (*ac1-statuo, § 43) bai\u, fteHen: aulas bie Stöpfe i\u(etlen Pl. a-sto 1. astiti (jür ac1steti, § 41) 1. balicifte~en, bafte~ClT: astante ipso in (einer ®egenmart C, alii portis adstant V, iuxta genitorem adstat virgo V, arrectis auribus aclstant V; tJon \leblofem: sedes relictae aclstant fteflen ba V. 2. altftedji fte~elt, cm.\Jor~ ragen: squamis aclstantibus hydri V, (equus) archms in moenibus adstans aufragenb V, milli supra caput aclstitit imber ragte V, astante ope barbarica al;;; bai3 ffieiclj noclj aufredjt ftanb Ennitts. Astraea, ae, f. (A,erT(!cda) bie ®öttin ber ®erecljtigl'eit, im golbenen Seitalter auf @rben weHenb, im erJernen ali3 6ternbilb '~irgo' an ben .pimmel tJer(etlt 0; Astraeus, i, m. Stitane; tJon ilJm unb ber '2ütrora ftammen bie ®inbe, bie ba'f)er Astraei fratres I)eilien O. a-strepo 3. ui bailufärmen, lätmenb 3utufeu: aclstre- pebat vulgus T; mit dat.talia dicenti aclstrepere vulgus jaudjilte ilU T; mit \ßronominafobieIt: eaclem aclstrepere Iätmenb einftimmen T, qnae pauci incipiant, reliquos aclstrepere mit beifälligem 3aucljilen auf, neflmen T. a-strictus 3, adv. e (adi. isol. pt. pf. pass. \)on astringo) 1. gebnnben, feftgcfd)nitrt; pt. astricti crepidis pedes eingeptelit, feftgebunben Cu; adi. non adstricto socco auf fcljloUtigem 60CCUi3 H (bUbI. = in üebetIicljet 6cljreib, ad); coit astrictis lster aguis (tJom i}toft) ilufammen, geilogen, gefroten 0, burclj Enallage: astricto terra perusta gelu ftteng O. 2. metaph. a. einge30gen, f.\Jaxiallt: adstricti moris auctor Vespasianus T. b. (rlj~tljmifdj) geliunDen: oratio non astricte, sed remissius numerosa Ci, poeta finitimus est ora- tori, numeris adstrictior paulo, verborum autem licentia liberior Ci. C. bünDig, fltX5! dialectica quasi contracta et adstricta eloquentia pntancla est Ci, ille concludit adstrictius, hic latins Q. a-stringo 3. strinxi, strictus 1. fefifdjnüxen, liinDcn, anliinDcn: iugum noclis Cu, serie vinculorum astricta Cu, qnis est hic, qui ad statuam aclstrictus est? Ci; bi clj 1. amllus aclstringens digitos einfdjnüreub 0, he- dera adstringitur ilex H 2. 3llfalltmcltfdjniirclt: adstringit vincula motn 0, quantlun adstrictis fau- cibus poterat clamitans T. metaph. 3. 3nfalltlltcn~ 3ic~cn, fcftllladjen: (alvus) turn aclstringitur tmn relaxa tur Ci, venas (terrae) hiantes 3um 6cljIielien bringen Y; tJon ber Sfärte: imbrem (corpora) vis frigoris astrinxerat flaUe gefrieren laffen Ctt; tJgL S. v. astrictus; tJom ~editten: opus bitumine fe(t, fitten Ctt, cortex adstrictus pice H 4. fcfftIlt, binDen, bex.\Jflidjtcn: astrictus religione defun Cu, res exsequi, quae lug'urthae maioribus adstricto (in 2tn, (pruclj genommen) superant S, fidem iureiurando Ci, neglegeret eas leg-es, quibus esset astrictus Ci, se scelere ficlj burd) ein ~etbtecljen moraü(clj binben = ficlj fdjulbig macljen Ci. 5. e1nfdjriinfen: (Lig'uria) inops reg-io milites parsimonia adstringit IJäH fie fnapp L, breviter argumenta fUtil 3u(ammenfaffen Ci. astrologia, ae, I (1511). clerT(!OAoyta) 6ternfunbe, 2t ftr 0' n om ie (nicljt: '21 fit 0 10 gi e) Ci. astrologus, i, m. (1511). &o'T(!OAOYOq) 1. 6ternfnnDiger, 2t fit 0 n 0 m Ennius bei Ci De re p. 1, 18, 30. 2. ~terlt~ bellter, I2ffttolog Ci Fam. 6, 6,7. astrum, i, n. (ß'ltJ. (terTr!0V) 1. @cftixn: veris mI- tium non ab aliquo astro notabat tJom 2tufgang einei3 ®eftirni3 Ci, fl1g-at astra Phoebus bie 6terne H, annum solis, id est unius astri, reditu metiri Ci, (Herclllem luppiter) intulit astris tJer(etlte ifln unter bie ®eftirne 0; ace. gonftcIfatiolt ber ®eburti3ftunbe (lJCatitJität): utrumque nostrum consentit astrum H, astnun natale H 2. metan. {iö~e, {iilltlttef; flwer, bolifclj: mons petit astra 0, turris educta sub astra V; metaph. sic itur ad astl'a i\Ut Unftetblicljfeit V, acl astra tollere V, educere in astra H 3um .pimmel . et'f)eben = tüflmen. a-struo 3. struxi, structus 1. anDanen: hanc super contignationem laterculo adstruxerunt bauten mit Siegeln 'f)in3u C. 2. metaph. I)ÜI3ltfiigen: anümun adstrue formae 0, nobilitatem ac decus T. astu (ß'ItJ. (terTv) bie 6tabt, b. fl. 2tt'f)en; nur ace. in astu venire, astu accedere N. a-stupeo, ere anftaunen: sibi O. Astura, ae, m. i}L in \latium L. astus, ÜS, m. m(t, i}inte; ace. ~rieg<3lif1. 3m Uaff. \latein nur abl. astu mit mft: astu incipit haec V; (pätet bie anbern eastts: astus hostium in perniciem ipsis vertebat T, astus oppugnationum T. astfitia, ae, I ~et(cljfagenlJeit, mn; pl. mänfe: aliquam corde machinari astutiam Pl; leges tollunt astutias Ci, nequeilli dolus aut astutiae dem'ant S. ~on astfitus 3, aclv. e (astus) liftig, tJerfdjlagen, fcljlau: astute agere Ci, homo Ci, gens non astuta nec cal- lida T, pro non incauto astutum vocamus H Astyanax Astyanax, actis, m. (A<1rvava!;) 601)U be~ .penor unb ber 12Xnbromaclje. ~stypalaea,. ae,j. \'A<1rvnaLata) 3nfel n111. uon ffil)obu~, }. Sta!?pallai adt. Astypalelus 3, @in111. Asty- palaeenses, mm, m. Ci. asylum, i, n. (\)'tv. a<1vLov) ~reiftatt, Suf(ucljt5ort, l2X ft) I: locum ... asylum aperit L Iunonis asyhllu V asyli ius 12Xfl)lrecljt T.' , at eonümet. aber, allein, fjingegen, aber bod) bagegen anbererfeitß. ' , 1. at fül)rt. ben ®egenfaj) 3unäcljft in ber ~orm bei3 stontraft~i3 etn, lief. in patl)etifcljer ffiebe: non placet ~ .. .An~orno. consulatus meus; at placuit P. Ser- VI~lO Ct, qm arma capere potuerunt, proelium com- llll~el~unt, at reliqua multitudo fug-ere coepit C. @!tp~lfclj ol)ne verb . . nox .erat . et. soporem carpebant (~~urna) ... at non mfehx anum Phoeuissa V. lEer" fta~ft: . at e c.ontrario, at contra, at vero u. a. SSei ploj)ltcljem Uliergang 3U einem neuen 12Xlifcljnitt ober 9Jloment: Aen. 3 fcljIie~t: Aeneas ... facto hic fine qui~vit. Aen. 4 beginnt: At reg-ina ... vulnus alit verns. lEgt ecce dapibus epulamur opimis' at subi- tae a.ds~mt Harpyiae V; Oaesar naves pl~no litore c?nstItmt. At barbari nostros navibus eg-redi pro- lu?ebant C. SDal)er liei pföj)liclj au~lirecljenben lE er" 111 u n.r ~ u n gen (beren 12Xnla~ in ber 6ituation liegt): at tlbl pro .scel~re di persolvant g'I'ates (bu fre" ue{ft), a li er ble ~otter ... V; liei uner111arteter SS i tt e: me Notus obnnt; at tu, nauta H . II. at ftel)t 5ur @inleitung uon @in111ürfen, fei ei3 blreft obe:: lilo~ im 6inne einei3 anbern: dices: "equ. bon augeo) ftad nermeIJten: peeu- nias faenore T. auctor, öris, m. (augeo; aIß fem. 0 Fast. 6, 709. L 40, 4) 9J1eI)rer, [iermeIJrer, rrötberer, u. aw. I. ~J1eIJrer ber @Iaubwürbigfeit: 1. @!citJäfjxßntrrnn, ~üxge; 2. acc. [\otuUb, 9Yhtftcr, [\ntgängcr, ~cfjtcr, ~eitcr ; 3. @!citJäfjtßlltrrltlt, ~Cttdjtctftrrttct; 4. edjriffftcUcr, @!cfdjtdjtfdjrciuer. TI. rrörbeter einer @:ntfcljHe~ungobet .panblung: 1. 2Iurrrtcr, lRrrtg cu er ; 2. acc. a. ~cl1ätigcr; b. 2Iufttffer; 3. synecd. 1tr~cber, [\crrrnlrrffer; acc. a. @!rün" bet, eHftet, ~tfinber; b. Ill~lt~m+ III. [\crfreter. I. 1. ex bonD viro auelieras et bono auctore Ci auctori credere C, auctoribus certis comperire au~ guter uueUe C, legati auctores sunt concilia haberi bie @efanbten beftätigen, ba~ L; mit gen. suae quis- que fortun~e domi auetorem exspectent L. SDicljt. (gallus) .1u~lS auctor ber ben ;rag nerbürgt, anfünbigt V. 2. pro~ll~llS auctor fui generandi liberos gab iIJnen bM ~etfptel C7t, habet istius faeti clarissimos viros res p. auctores Ci; bef. non pIJiIofoPIJifcljen 9J1eiftern: Oratippo auctore Ci, (Pythagoras) non sorclielus auctor naturae verique BeIJrer ticljtiger @:inficljt in ba;3 ill.lefen be;3 IllU;3 H, anetor Apollo af;3 BeIJrer ber .peH, funrt V. 3· Thucyelic1em auctorem probamus N Polybius haudquaquam spernenclus auctor L snmmu~ auctor elivus Iulius T. 4. ab auctoribl{s traelita est res ~on ben .piftorifern Cu, auctor rerum Roma- narum Cz T; auetorem esse bericljten, melben: ut qui- c1am, ut Valerius Antias auctor est L; mit acc. c. in! male pugnatum in Algielo auctores sunt L. II. 1. hunc in Olnni procuratione rei publicae a?t?re.m auetoremque habebant (f. s. v. actor) N, ele- ehtlOllls auctor . et suasor Ci, multarmn legmn aut auc~or aut ell~suasor L; mit clat. legibus fe- renells auctor Cz; oft im abl. Philippo auctore Cu eo auctore cluxit Albini filiam Ci auf ben Drat 2(n: trieb, @eIJei~,. [ieranfaffung, multis auctoribus auf nie(, facljen Illntneb C; metaph. auctore eleo T auctori- bus diis L, fatis V. ?Sef. auctorem esse' alicui = anraten: patri auctor fuerat dedendi re'"num C7t Ootta profectionis auctor non fuerat C ceteri~ auctor fui ael te aeliuvandmll Ci. 9Jlit hei[cljefall: auctor non sum, u t te urbi cOllllnittas Ci. 2. a. patres auctores fiunt ber !Senat beftätigt (ben i 82 auctoritas [ion;3bercljÜt~) Ci L. b. auctor Oadmeae occupan- dae N, elefectionis C7t, sceleris Ci. 3. Aesopus auctor (alterft) hanc materiam repperit Ph, quanun legum auctor fuerat, eanun suasorem se haucl c1ubium ferebat L, suam culpam auctores ad negotia transfenmt S. ,oft mit gen. auctor salutis meae Ci, vulneris V, funeris, mortis, meritonlm, clamoris O. a. lliaeae nrbis auctor @rünber Cu V, Potitius aue- tor (ber ara maximal 17, auctor templi L, Graecis intaeti carminis auctor @:nniU;3 H, Lacedaemonii auctores istius vitae @:rfinber Ci. b. auctor generis sui Cu 17, mihi Tantalus auctor 0, Brutus auctor nobilitatis tuae Ci. III. @an~ a(fgemein: auctor beneficii populi Ro- mani elefensorque periculi esse elebebit Ci, auctor sententiae, societatum, querellarum Ci. acc. a. [ier, treter eine;3 [iermögen;3 ober @runbftücfe;3 beim [ierfaufe: a malo auctore emm'e '[ierläufer' Ci. b. [iertreter einer rrrau in iuriftifcI)en Illngefegenl)eiten: maiores no- stri nullam rem agere feminas sine auctore volue- mnt L. auctoramentum, 'i, 11. (auctoro) [ierPfficljtung; meton. .panbgeIb: est in illis (quaestibus) ipsa merces auc- toramentlUll servitutis Ci. auctoritas, tatis, f (auctor) I I. 1. @!citJä~r, ~ürgfdjrrft, @!UfttgfcH; metan. ~e" I glaubigung; I 2. acc. a. [\orgrrltg, ~cif~teI, menftet, [\orbilb i b. @!citJidjt, Illnfc~en, Q;htffnfi; metan. eilt" ffttfirctdjc ~crfolt, 2futorttät. TI. 1. 9lrrt, 8urchen, 2fntrteb; acc. 2. llBUfelt~lltet1tultg, mUfc, ~efdjlnfi, ~ef(~eib,. @!e~ctfi ; 3. ~tlltäcf)tigultg, [\offmacljt. ill. ~igentnllt, ~cft~. ~~----------~~----_I I. 1. elivinitatis auctoritatem accipere Cn, aueto- ritas testimonii, publicarum tabularum Ci, clefen- sioni auetoritatem tribuere Ci; metan. auctori- tates perscriptae bie (beglanbigenben) Unterfcljriften be;3 !Senatf3befcljfuffe;3 Ci. 2. a. c1ebent (Massi- lienses) Italiae auctodtatem seqni C, Italiae totius auctoritatem repueliare Ci. b. apuel exercitum plurimum valuit auctoritate N, eonun auctoritas apuel plebem plurimum valet C, patimur hebescm'e aciem hOrulll auctoritatis Ci, magna eum auctori- tate bellum gere re mit gro~em 91acIJbrucre C, mag'nae auctoritatis haberi IJoclj in Ilfnfegen fteIJen C, aueto- ritas Imius ordinis adflicta est, existimatio atque auctoritas populi imminuta Ci. ,oft non l5acI)en: auetoritas huius loci Ci, leg'um, honestatis Ci histo- riae Q; metan. corruptela servi a tanta auctoritate aelprobata Ci, illa auctoritas in his maiorum suorUlll seelibus Ci. II. 1. Aleibiac1is consilio atque auctoritate N, eius auctoritate impulsi auf feine [ieranlaffung (Drat) l)i\t N, auctoritate Orgetorlgis permoti C. 2. quo- rum nec auctoritatem aspernari nee voluntatem neg-legere elebeam Ci, Q. Oatuli auctoritas et sen- tentia Ci, auetoritati populi parere Ci, auctoritas collegii ~efcljlu~ ber lPontiftce;3 L, quarta legio Oae- saris auctoritatem (@ef)ei~) persecuta est fam naclj, erfü[(te Ci, tribmli se in auetoritate consulum fu- turos esse polliciti sunt ned)ie~en, ficlj bem ill.liHen ber Sl:onfuln 3U fügen L, in auetoritate Tarentinorum manere ben ;r. geIJorcI)elt L. ?Sef. oft senatüs aucto- ritas !Senat;3bercI)Iu~: quiel egi nisi ex huius orcli- nis (be;3 !Senat(3) consilio, auctoritate, sententia? Ci, senatus auctoritati obtemperare C, parere Ci. ill.lar ber l5enatf3befcI)hl~ non ben 5rribuuen [anftioniert, bann auctoro 83 audio lumbe er senatus consultum: si quis intercedat se- natus eansulto, auetoritate (@utacljten) se fore eon- tentum L. Illuclj ol)ne ?Seifügung non senatus: legati ex auctoritate haec Oaesari remmtiant C. 3. se- natus elecrevit, ut legati cum auctoritate mitteren- tm Ci. III. adversus hostem aeterna auctoritas 3wölf' tafeIgefell bei Ci: gegenüber einem Banbfremben bleibt ber ~efi1lftanb ftet;3 aufrecljt. auctoro 1. (auctor) nerpfficljten. 91ur refl. unb med. bef. non @labiatoten: uri virgis ferroque necari auc- toratus nerPfLicljtet H; metaph. eo pignore velut auctoratus L. auctumnalis, auctumnus s. v. aut ... auctus 3 (adi. isol. pt. pf. pass. bon augeo). 91ur camp. auctior tJermel)rter, ergöIJter, grö~er: aegrituelo Pl, sacii honore auctiOl'es C, auctius atque di melius feem'e reicljlicljer unb beHet gaben e;3 bie @ötter H auctus, üs, m. (augeo) 1. 8ltlttl~llte, mrrdj0tUUt, 2fuitJrrdjfen: imbres auctusque fluminum ba;3 Illn, fcljlneHen T; metan. auetus in capite iecoris Illn, fcI)welIung L. 2. metaph. 81lltrrI)l1tc, ®ebet~ett: uti ea vos (dii) bonisauetibus mUltis L (fieIJe s. v. augeo NB.); auctus imperii T, civitatis L T, eam rem maximis auctibus crescere gebeiI)e unb wacljfe am be[ten L; metan. [\erftärfultg: Oivilem Germania auetibus ex- tollebat T. aucupium, ii, n. (anceps) 1. [\ogelfrrng: aucu- phun atque venatio Ci. 2. meta;ph. ba;3 ~agell naclj etWM: elelectationis @efallfucljt Ci. aucupor 1. (auceps) nur metaph. auf etWM ~rrgb mrrojClt, naclj etwa;3 ~rrfdjelt: orationem, utilitatem ali- quam ac1 dieendmn Ci, in lecto somnos 0; ace. uefdjlctdjClt, beImtern: alicuius tempus, errores hOlni- num Ci. audacia, ae, f (audax) 1. mrrg~rrfftgfctt, Sfed~eit, [\eritJcgenI)ctt, [\crmcffClt~eit: tantum esse in homine sceleris, audaciae, cruclelitatis numquam putavi Ci; mit gen. auclacia ingrec1ieneli flmnen L. 2. acc. Sfii~nI)eit, mrrgcmut, Whü: maiores nostri neque con- silii neque auelaciae eguere S, unde tanta auda- cia victis? L, si verbis auelacia eletur wenn ein füIJner 2(U;3brucr erlaubt ift O. 3. meton. mrrgniß, IiiI)uc ':tat: animos Samnitibus non infelix auclacia auxit ba;3 gelungene ill.lagni;3 L, elesperatione in auda- ciam accingi T; pl. ~rcdj~citen: non hnmanae ac tolerallc1ae auelaciae Ci. audax, acis, aclv. audaciter, öfter audacter (audeo) 1. itJrrgljrrl1"tg, IJeritJcgcn, toUfiiI)lt, IJetmcffcn, tcd: adulescentes eligit audacissimos N, faetiasus audaxque N, multa scelerate, multa audaeitm\ multa improbe feeisti Ci, auc1ax Iapeti genus ber tJermeHene IPrometIJeU>3 H, tam audax, tam nefaria belua Ci. 2. acc. fü~u, mutig, I)Cr3fjrrft, f1ttdjHn~: hostes auelacter tela conieiunt C, auelacius resistm'e ac fortius pugnare coeperunt C, auelacius ele studiis IUllnanitatis elisputabo Ci, audax poeta H. Enallage: auc1ax negotium Ci, consilium L, audaces c1ithyrambi H 9Jm abl. viribus auelax irollenb auf V; ael facinus auelacior Ci; bi clj t. mit inf auclax omnia perpeti H audens, ntis, adv. audenter (adi. isol. pt. p". acl. Don audeo) wagenb, füIJn, mutig, l)eql)aft: auelentes eleus ipse invat 0, tu ne cede malis, seel contra teift Ci S. autumnalis, e (autumnus, § 75) l)etbftIiclj: coma im .per bft reifenb O. a~tumnus, i, m. .petbft (im gemeinen Beben l2(uguft bt!3 mtobet umfaffenb): IJOlllifer H, inaequales au- tumni mit ltlecljfeInber lffiitterung 0, autulllno im .petbft V, sub autm;nno gegen ben .petbft 0, autulllno adulto (vergente) tm \SpätrJerbft 1'; meton. septelll egerat autulllnos ~al)re O. a-veho (ab-veho) 3. vexi, vectus 1. Illcgfü~relt, fort~ fü~rClt, Illegfdjaffelt: navibus frumentum C, numen pe- lago secum avexere V, corpora avecta (~u lffiagen) V. 3ieI: quos turbo alias avexerat oras V. sacra avecta in urbes finitimas L. 2. med. fidj ~lttfcmelt, Illcg~ fa~rclt: post a vectam Mecleam naclj ber 0:ntfernung bet mcebea T, creditis avectos hostes? abge[egeIt V: oee. Illcgreften, citato equo ad cohortes avehitUl: fprengt fort L. a:u-tumo 1. (bieff. bon *avitumus, *autumus, §§ 42 f., jßogel~ Icf)ouer, bgf. aestimo): meinen, glauben, für ehtl. l)arten: bene quam llleritam esse autumas, dicis male mereri bicljt. bei Ci; mit bOP1-1. ace. emn insanum Ohry- sippi grex autumat H auxiliaris, e (auxilium, § 75) ~ifftcir~, ~eIfCllb, Iovem fr!1ter iuvat auxiliaribus undis 0, dea, carmen 0; mtt dat. aera auxiliaria lunae 0; oec. auxiliares milites, co hortes C, equites l' .pilf!3truppen .pUf!3" tlölter, al~xiliaria mereri stipendia unter bel~ .pilf!3" truppen btenen 1'; subst. isol. auxiliares ium m. .pHfi3trll~~Cll: auxiliaribus non multmn confrdebat C' feIten sg. Gannascus auxiliaris strieg!3mann unter bC1~ .pUfi3tlöll'ern 1'. a uxiliarius 3 (auxilium) .pUfe bringenb' oee. auxilia- rii milites .pilf!:ltruppen L, cohortes S~ auxiliator, oris, m . .peIfer T. Sßon auxil~or 1. .pUfc fCiften, alt ,pUfe fommelt, ~eIfelt: n~s~ns nul~a. facultas auxiliancli dabatur C, neque lIulu benetiCla neque decreta auxiliantur S' oee. ~eUclt, 1l1eclicina non for1l1idatis auxiliatur' aquis l)eilt bie lffiafferfucljt nicljt O. Sßon a~;x:ilium1 ii, n. (~l:geo) 1. )Bciftaltb, .pUfe, Ulttcr~ ftll~ltltg: ferre aUXlliu1l1, esse auxilio alicui ober ali- cui rei; aliquem auxilio (~u .pUfe) arcessere 1l1ittere alicui aux~lio venire, proticisci, succurrer~ ~u .pilf~ rommen, etIen; ad auxilimn convenire C' auxilimn adv~~ticium a~!3 ber zrrembe Ci; mit 'gen. stlbi. aUXllmm Oerens oblatum est Ci elephantormn L' oft al1Xilio mit .pilfe: m1Xilio nocti~, tempestatis unte~ bem \Scljute ber 91acljt, bei3 Unwetter!3 C auxilio bono- rmlJ; ?i. mcit gen. obi. auxilia salutis NCi; präpof. aUXllnun. adversus emn CuL. oee. 2 . .pHN~ tnl~~clt (tm pl.): auxiliis in mecliam aciem coniec- tis C, neutris auxilia mittere neutral bleiben C auxi- lia sociorum Ci; im @egf. 3ur ffieiterei: auxili~ equi- t~tumque cOlnparare C, equites auxiliaque barbara C .pt~f!3trup?~n ~u zru~.. 3 . .pUfi3mtttcI, .piffI3QllcffClt, 1'61 auxIlnun reperlre C, ad extrelllum auxilium clescendere C, minuisti auxilia populi R. Ci adiu- menta et auxilia bene beateque vivendi Ci. '4. mli~ Iitiitmadjt, ;trlt~~elt: Oaesar intirmis auxiliis proti- cisci non dubitaverat C. AuxiJ.l1u.!ll' i, n. \St. in \{lieenum, j. 0 simo; 0:inw. Auxlmates, um, m. C. Auzea, ae, f staftel! in 91umibien T. A varicum, i, n . .pauptort bet Bituriges in Il(quitanien j. Bourg'es; adi. Avaricensis, e: praemia A: bei 12(. tletfprocI)en C. avaritia, ae, j. (avarns) .pabfucljt, .pabgier, @elbgier @ei~: insatiabilis C1.t, ardere avaritia Ci; s", alei ovai", : sordes et avaritiam Fontei fcI)mutige .pab" gier T; metaph. gloriae ffiutmfucljt Cu. a-vello 3. velli unb vulsi, vulsus 1. abrci~Clt fo~rci~clt: sigillis avulsis argentmn reddidit C/ ll{u!3gang!3punl't abl. templo Pallaclimn entwenben V. caput umeris trennen V, saxa saxis abfprengen V. \{lräpof. Victoriae simulacrmn e signo Oereris avel- lendmn curavit Ci, poma (cruda) ex arboribus avel- lere Ci. 2. metaph. (gewaltillm) ftCltltClt, clttfcrnen: avulsus complexu Iuli aU!3- ben Il{rmen V; med. ser- vant busta neque avelli possunt fönnen ficI) nicljt trennen V. 3. Cltttci~clt: mavis tibi pretimn avel- lier (inj. pr. pass.) H, liberalitas Augusti avulsa bie @efcljenfe be!3 IlL T, convicio hunc ab errore avel- lere il)n bem ~rrtume entrei~en Ci. avena, ae, j. 1 . .pafer, urit campum seges ave- nae V. 2. IllHllcr .pafcr: infelix lolium et steriles domi.nantur avenae V. 3. lRo~r: tistula disparibus surg~t avenis O. 4 . .pirtelt~fcifc; im sg. silvestrem ~elllu musam meditaris avena bie einfaclje \{lfeife V; tm pl. structis cantat avenis bie mettpfeifige \S1)rin6 O. Aventicum, i, n . .pauptort ber .peltletier T, i. A ven- ch e s am 9J1urtener \See. Aventinus 3 atlentinifclj: A. collis, mons einer ber fieben .pügeI ffiom!3, fw. tlom \{lalatinUi3, unter Il(neu!:l marciui3 lJetlörtert; bicljt. iugum 0, Diana weil fie auf bem lSerge einen :]::empeI l)atte 0; subst. isol. A:ventlnus,i, m. 1. ber I2(tlentin, atlentinifclje lSerg CtL; 91bf. Aventlnum, i, n. L. 2. ber .pero!3 epon1)mo!:l be'3 Il{tlentin'3, aIi3 \Sol)n be!3 .perl'ulei3 unb ber ffil)ea gefcljilbert bei V, al!3 stönig tlon Ilnoa unb Sßater bei3 \{lroea!3 bei L; bal)er: mons A ventini V al!3 feine angebIiclje lSegtäbniMtätte: sepultus in eo colle cognomen colli fecit L. aveo unb haveo, ere (§ 8, ~{nm.) fidj an etwa'3 cr~ freltclt, e'3 bedaltgclt, bcgc~rclt. mcit inj. aveo au- clire Ci, avet ara spargier (in/. pr. pass.) agno H' mit Obi· parto, quod avebas H 12((i3 @ru~formei ave freue biclj, [ci gegrü~t (xaiQs, wol)l puni[clje!3 Bw.): in perpetuu1l1, frater, ave atque vale Ca, haveto S. Avernus, i, m. unb Averni lacus Ci Sl'raterfee bei ~umä mit \5cljwefeIbämpfen (batum angebIiclj Ctloge[[eer', tlgL s. v. Aomos), i. Lag'o d'Averno; bicljt. gTa- veolens portus A vemi ber .pafen tlon ~umä V; ba man bortl)in ben 0:ingang 3Ut: Unterwelt tlerIegte, meton. UntentleIt: (Homermn) summa dies submersit A vemo O. ~icl)t. ali3 adi. Avernus 3 auernifclj: fons lacus freta, luci V; aber: valles untetweftliclj 0 Iun~ \{lro[erpina 0; subst. Averna, orum, n. (s~. loca) bie @egenb um ben l2(uernU!3; aber: imis Acheronta adfatur A vernis in ben :]::iefen ber Unterwelt V. Adi. Avernalis, e (§ 75) tlom Ilfuernerfee: Nymphae 0, aquae H . a,-verro, ere wegfegen; bid)t. pis ces averrere mensa tlon ber zrifcljbanf auffaufen ]-I averrunco, are all1tlenben (\5ad)\l.lOrt ber meligion~f\Jrad)e): del'un iram, prodigia L. a,versor, oris, m. (averto) 0:ntwenber, Unterfcljlager: pecuniae Ci. . a,-versor, älter avorsor 1. (jrequ. lJon averto) 1. ftdj ablllCltbCll, am: \Scitc fc~rclt: filium aversatus wanbte ficlj tlom \Sol)ne ab L, aspectum ficlj beim 0:rbIicfen ab" ltlenben T. 2. metaph. berfdjl\tä~clt, 3ltriüfllleifclt: petentes 0, aclfiictum non aversatus amiCUln 0, pre- ces L, scelus, facinus Ctt T; mit bopp. ace. Philip- pum patrem al'3 Sßatet nicljt anerl'ennen ltlolfen Ctl. a,-verto, aItL a-vorto 3. verti, versus 1. ablllenbclt, abfcltfclt, abfc~rclt: fiumen C, iter ab Arare C, falces laqueis abfenfen C, se ab itin61'e C, contio se aver- tit L, equos in fugam Cu, in castra V: 9J1it ace. be'3 3ieI'3: regnum Libycas oras naclj ben Iib1)fcljen stüften tlerfeten V. 2. med. fief) ab1llC1Ü1Clt, aversi omues ad Tarquinium salutalldum L, dixit et aver- tens rosea cervice refulsit [i clj a6wenbenb V, pro ra avertit wanbte ficlj um V; bicljt. berfdjlltä~clt: equus fontes avertitur V. 3. ace. (@5(~äbrid)c~) abIllCItDCU, a6Illc~relt, fctlt~aItclt! quod Iuppiter omen avertat Ci, periculum victima Ph; mit dat. pestem terris, in- cenclia Teucris V; in eos ab se iram plebis L . 4. elttlllcubClt, ltltterfdjfagclt: stipendium C, argen- tum Ci, praedam CLV; bicljt. tauros a stabulis ltlegtreiben V. 5. bcrtrci6clt, 3ltm fIDcidjclt briltgClt, hostem, classem; barbaros a portis C, legiones in fugam L, Bocchus statim avortitur wirb 3urücf" gefcljlagen S; bicljt. Italia regem V. 6. ablllCltbig lltad)clt, abaic~en, clttfrclltben: Ioniam a societate Atheniensimn N, uti totius Galliae animi a se aver- terentur C, civitates nonnullas ab eius amicitia C, lllalum omnes avertit a me Cu. J. a6fenfen, ab~ 3ie~clt, ne cura militem a proelio averteret Cu, aversus a IJrOposito L, hominem ab incepto L, oculos hominum a custodia C1.t, opinionem, mentem ab re Ci, sanos sensus ab3iel)en =tlerrücfen V, cura.s clictis V, clolorem bämpfen V, ab aliquo oculos (am- mosque) in semet CtlL. ~atl. pt. pf. pass. adi. isol. aversus 3 1. abgclllaltbt, abgefef)rf: aversi tenuere facem mit abgelUanbtem @eficljt V, porta aversa (aver- sissima) ab hoste CuL, aversos boves in speluncam traxit rücfüngi3 L, hominem aversmn tigere V, trans- tigere N tlon l)inten bnrcljbol)ten, aversos stemere zrüel)enbe V; oce.~iltter, riirflllärti3: porta .pintertür L, pars domus T; subst. aversa, orum, n. bie l)in" teren, abgelegeneren :]::eile: urbis, insulae L. 2. me- taph. abgclteigt, fChtbIidj, lIltgültftig: aversis clis L, aversa deae mens V, aversi amici ent~weit H, motus aversi a ratione Ci, aversus a JYIusis, a vero Ci. ~ i clj t. mit dat. mercaturis II, no bis allimis (im .per~en) aversi 1'. avia, ae, f. (je1n. \lon avus) @ro~mutter. aviarium, ii, n. (avis) Sßogelweibe, SßogeIftätte V. aviditas, tatis, f. (avidus) 1. )Begier, Sßerlaltgclt, ~ltdjt, ~lIft: animi Cu. 9J1it gen. obi. senectus mihi sennonis aviditatem auxit, potionis et cibi sustulit ffiebeluft ... 0:~(uft Ci, imperandi .perrf cljfucljt T, flu- minis au!3 bem zrfuffe ~u trinren' T. 2. ace . .pab~ ludjt, @ciF plerique infiammati aviditate Ci, avi- ditas hostimn T. avidus 3, adv. e (aveo) 1. nad) etw. berfaltgeltb, bc~ ge~reltb, bcgicrig: monumellta avide perlustrare mit gro~em ~nteref1e Cu, anres avidae 0 Ci, fas atque nefas (non) cliscernunt avicli H, aviclius hominem 89 Axenus intueri begieriger Cu. mcit gen. obi. avicli lauclis fui- stis Ci, te gloriae avidissimum esse non negabis Ci, novarum rerum neuentngi3fücljtig S, sermonum reb" felig 1', pugnae l'ampfIuftig V, belli gerendi S, futuri naclj bem cmcorgen' begierig (mit bem .peute unlJufrieben) H. 931it pTaep. ingenium avidum ad pugnam L, in novas res neuerungi3fiicljtig L, in omne fas nefasque T. ~icljt. mit in}: avicli committere pugllam O. 2. oee. I}abfildjtig: gens avidissima Cu, avidi nautae H, ingenium S. Enallage: manus H 1'. 3. gcfrä~ig, gicrig: pascun- tur oves aviclaeque iuvencae V, convivae avicli H, morsus 0, canes, leones rei~enb 0; metaph. mare ba!3 aHe!3 tlerf cljIingenbe H; fiamma, ignis 0; bal)er avidus Volcanus tlom neuer auf ben @ott über" tragen H 4. fciDCltfdjafHtdj, llliIb: rex avidior (md)" [iicljtiger) quam patientior fuit C~l, legiones rampf" luftig 1', libiclines Ci, cnrsus l)aftig, wiIb V. avis, is, f. (oi-wvo, flott *oh-wvo,) 1. Sßogcf: que- runtur in silvis aves H, aestivae 3ugtlögel L; eollect. candicla venit avis longis invisa colubris bie \Störclje v. 2. oee. fIDcii3fagc\JogcU magna tides avium est. experiamnr aves O. 3. meton. ~ogcI~ öeidjelt, ~orbcbclttltltg, ~oracidjclt: secundis avibus in proelium mittere L, bonis avibus mit glücftlet1)ei~enben 3eicljen 0; @egf. mala avi H, aclversa biclji. bei Ci. 4. metaph. ba!3 \Sternbilb ~ogeI: ales Avis lato sub tegmine caeli Ci. NB. abI. ave, fellen avL avltus 3 (avus) 1. gro~bätcrIidj, regnum L Ci, philosophia Ci; ace. grO~lltütterIidj: Troia H. 2. metaph. crcrbt: malum 0:rbü6el L, solium V, no- bilitas T, virtus V. avius 3 (a via, Llg!. obvius) abfeit!3 be!3 lffiegei3, abgc~ fcgen, ltltbctretclt, chtfam: montes L H, virgulta, nemora lffialbeinfaml'eit V, loca L; Enallage: avia itinera \Seitenmärfclje S; tlon \{letfonen: in montes sese avins abdiclit tlom lffiege ablenfenb V. subst. isol. pl. a via, orum, n. abgelegene Orte, (l;ütöbc, fIDiIblti~: avia nemorum 0, avia cursu dum se- quor V, per avia ac derupta praeire 1', avia Ar- meniae T. avocatio, onis, f (avoco) ba!3 ~(blJieten: a cog-itancla molestia tlon bem @ebanren an Ci. a-voco 1. 1. abrufen, abbcntfcn: pubem in arcem L, pars tribunonun ad V olscmn avocata bellum L. 2. metaph. ab3ic~elt, abfcltfclt: eos aetas a proeliis avocabat Ci, ab industria a d clesidiam Ci, metus a foedissimis factis potest avocare abfcljrecfen Ci, avocari ab spe ficlj abbringen laffen L, avocare ani- mos ad Alltioclnlln (ab" unb) l)inübet~iel)en L, animum erl)eitern L. a-volo 1. avi batlonfliegen: aquila sublime avolans Ci; metaph. entfliegen, enteilen: velut avium examina avo. lavere L, citatis equis avolant Romam L; e1.lphem. hinc avolare tlon l)ier fcljeiben, fterben Ci. Avona, ae, m. zrr. in lSritannien T, j. A von. avunculus, am. avonculus, i, m. (avus, § 50) Ol)eim (mcutterbruber, bagegen patruus Sßaterbntbet); avunculus magnus @ro~of)eim, wofür auclj avunculus aUein: Do- mitius aviam Octaviam et per eam Aug'ustU1l1 avun- culum praeferebat T. avus, aUL avos, i, m. (§ 50) 1. @ro~bttter: et pro- avus L. lYlurenae et avus praetor fuit Ci, avorUlll memoria 3ur 3eit ber @ro~eItent L. 2. synecd. Sßor~ fa~r, I2(f)n~err: veterulll effigies ex orcline avorum V, avi atavique (Turni) V; tlon lSienen: avi lllllllerantur avorUlll V. Axenus unb AXlnus, i, m. (\5111. a~Evo" a~EtVo> un~ gaftIid) , § 91) ba!:l \Scljwar3e mceer, [:päter euphem. Pon- tus EUXlllUS (gaftliclj) genannt 0 Ci. axilla 90 baiulus axilla, ae, f (de",in. bOll ala, s. v.) %(el)felf)ö(Jle Ci Or. 45, 153 (ali3 nomen pr.). I. axis, is, m. (altinb. aksa-s, gr. iX~w'J, aljb. ahsa) 1. iffiagcnadjie, axis temone revulsus O. 2. meton. iffiagclt, ignifer 150nnemtJagen 0; 1)1. Solls fessi axes O. 3· metaph . .pimntcIiladjfe, versari circum axem caeli Ci. 4. meton. ~DI, bef. 9Col'b~oI: loca posita sub axe 0, gelidissimus septentrionis axis C%, caeli reg'io, quae terga obyerterit axi v: 5. synecd. .pilltmer~gcgellb, Hesperius bel' lilleften 0, boreus 910rben O. 6. .pimmel, aetherius 0, Atlas axem mnero torquet V, lludo sub aetheris axe unter freiem .pimmel V, venio sub axem caeli fteige auf 3um .pimmeli3' gewölbe v: H. axis, is, m. (auel) assis, wo()I = I) ~-ieIe,'Brett: trabes axibus religare C. Axius, ii, m. CAstw ,) ur. in ~a3ebonienL, j. Vardar. Axona, ae, m. 9ceoenffup bel' Oife C, j. Aisne. B. B, un. fer b, blieu im Wnlaut erI)aften; interuofalifel) luurbe I behänilt. I2U'3 ~l)fteriengott bi'3111eiIen gel)örnt: corniger. ei3 aUmäl)Iiel) Iaoialer I5pirant unb fiel umi3 3. :J'aI)rl). ~ie iüngfte ~unft HeUte il)n immer tl1eiel)Iiel)er bar. %tf n. GSf)r. mit v 3ufammen, 111ie anel) ben @tieel)en il)r ß. ben 9J(1)tf)n'3 tJon feiner @e6urt geI)t ignigella (ba H)n bai3 verfeten mupte, 3· 'B. AsißwS (Livius), Bci[![!cuv' l5emeIe im ueuer fter6enb unreif gebar) unb bis g'enitus (Varro). ~af)er 91ebenformen 111ie Danubius ~ Danu- ober bimater (ba 3eu'3 in feiner .püfte ba!3 ~inb auB, vius, Suebi ~ Suevi u. bgt reifen Hep). %(f!3 lilleingott aucg iliuififatorifel) tätig unb BabyIon, onis, f, ace. -ona Pr (Baßvlwv) I5t. ilU 3ltr ~iel)tung begeifternb gebael)t. 2. meton. iBacdJltIJ= 6eiben l5eiten beB (5;upI)rat, baB iB a 6 er bel' ()L l5el)rift, l'ltf, auclito Baccho (bei bem mufe: io Bacche). j. muinen bei Arcl Babel; adi. BabyHinius 3 3. ifficillftocl', Wehe, Ba cch us amat colles, aquilonem ba(1)Ionif el): numeri iBerecf)nungen el)albäifcf)er I5tern, et frigora taxi v: 4. iffieill, implentnr yeteris beutel', I5ternbeutung H; sttbst. iso1. Babylonius, Bacchi pinguisque ferinae v: ii, m. iBa(1)Ionier; Babylonia, ae, f 1. (sc. mu- Bacenis, is, f (sc. silya) bel' (weftIiel)e) ~f)üringer lier) iBa(1)lonierin. 2. (sc. terra) bie Banbfel). iBa(1) , lillalb, @tenile 3111ifel)en ben GSf)erui3tern unb l5ueben. louien. 3· (sc. urbs) bie 15t. iBabl)Ion. bacillum, i, n. (demin. bon baculum) Heiner I5tab, baca, beffer. ali3 bäcca ae, f iBeeu, runbe iBaum, I5täbcfJen; occ. Bittorenftab. . fruel)t; occ. OIbeere, DHbe; metaph. ~erfe. ~af)er Bactra, orum, n. (Be(xr(Ja) 1 . .pauptftabt bel' am bacatus 3 mit ~erfen 6efett. 9J1itteIfaufe beB 06U '3 liegenben Banbfel). Bawr[!ia, j. baccar, bacchar, aris, n. unb baccaris, is, f. Balk; meton. (§ 85) Bactra secum vehit victor bie (ß'llJ. ßa.""a(!u;) teltifel)er iBalbrian, au'3 beffen buftenber (5;in111. uon iB. V. 2. ~ie ~rouin3 SSaftrien C%; adi. lillur~er l5alMI bereitet wurbe; aI'3 3au6erab111eDrenb er, Bactrius 3 0 unb Bactrianus 3 uaftrifel); subst. 111äf)nt 6ei V. iso1. Bactriani, orum, m. (5;in111. uon iB. C%; meton. Baccha, ae, f. (\Sm. Bd"X'l) iBacel)antin, lilleib im @e, (§ 85) Rhamsen Libya et Persis et Bactriano ac folge beB iBacel)ui3; meton. Bacchis initiare in ben Scytha potitum 'bei3 iBaftrianifel)en' T. iBacel)uflbienft einttJeiI)en L. Bactrus, i, m. uI. bei iBaftra, 91euenffup be'3 Ü6Ui3 C%. bacchabundus 3. (bacchor) fel)wärmenb C%. baculum, i, n., feIten baculus, i, m. (\lg!. ßiX"T(!OP) Bacchanal, älis, n. (Bacchus) bie :J'af)rfeier bei3 I5ta6, I5tod'. iBacel)u!3, iBacel)Ui3feft, aIfe brei :J'al)re in aUflfel)111eifenber Baduhennae lucus lillaIbge6iet in lilleftfrie!3Ianb T, lilleife uon ben lilleibern 3ur 91ael)t3eit begangen, baf)er 186 uom l5enat uerboten; meton. omnia Bacchanalia i· Hold Pacle. diruere ueftorte bel' iBaccfJQnaIien L; metaph. pervi- Baebius 3 91ame einer pleb. g'ellS; adi. lex Baebia gilia ac bacchanalia (Vitellii) @elage T. (de praetoribus creanclis) L. Baccheus 3, bicljt. Bacchelus 3 (Ba"XEioq, Ba"x~'ioq) Baecula, ae, f. (BaC"vAa) I5t. im fübL I5panien nörbL 6acel)ifel); c10na lillein, ululatus iBacel)antengef)euI. tJon iBaeti!3, i. Baylen. Bacchiadae, ärum, m. (Ba"x,Mca) ~1)naftie 3U ~o' Baetasii, orum, m. 5.15oIfi3ftamm in Gallia Belgica rintl), uon bem .perafIiben iBacel)ii3 924 6egrünbet, uon beim jetigen Beetz T. ~1)pfeloi3 657 geftür3t, @rünber tJon l51)rafUi3. Baeticus 3: provillcia Baetica tömifel)e ~rouinil im Bacchicus 3 (Ba"x,,,aq) baccf)ifel). fübL I5panien, i. %(nbalufien unb ein ;reH uon @ra, Bacchis, iclis, f. (Ba"xC,) 'Bacel)antin O. naba; auel) sttbst. iso1. Baetica, ae, f 5.15on Bacchius 3 (Bacchus) baccljifel). Baetis, is, m., abl. e L (Ba;:u\') .pauptff. be~ fübL bacchor 1. (Bacchus) 1. uon iBacel)Ui3 erfüHt fein, I5panieni3, i. Guac1alq ui viI'. 6acel)antifcf) fdjUJärmell, bacchantium fremitus C%; Baeturia, ae, f. (Ba'Tov(Jta) Banbfel). in I5panien fubft. ~en. Oithaeron bacchantum voce sonabat 0; 3111ifel)en Alias unb Baetis L. trans. euhoe bacchantes ben iBacel)Ui3ruf aUi3ftopenb Bagoas, ae, m. (~erfifd), gt. ßaywa, ~unudje, \Srauen, Ca 64, 255; bM pt. pf. bacchätus 3 paff. uon iBacel)an, IlJtld)ter), ali3 nomen pr. (§ 82) 91ame 3111eier 5.15er, tinnen bltrdjfdjUJäl'mt~ N axos bacchata iug'is auf ben fel)nittener am .pofe bei3 ~areu!3 unb Wle6anberB b. .pöf)en V, Taygeta bacchata virginibus Lacaenis uou @ropen Cu. ben :J'ungftauen bmel)fel)111ätmt. 2. metClph. bacchari Bagrada, ae, m. (BCly(!aaaq) ur. 3ltJifel)en Utifa unb in voluptate, in caecle fel)111elgen Ci; Boreas baccha- ~arH)ago, j. JYIeclj erda. tur tobt 0, vates taft V; occ. f)erumfel)111eifen, ,irren: Baiae, ärum, f (Bata,) ®eebab in bel' tJon bem 5.15or, regina per urbem bacchatur V. gebirge 9J1ifenum gebilbeten iBa I, uieT befuel)t, 111egen feiner Bacchus, i, m. (BiX"xo,) 1. 150f)n bei3 3eUi3 unb Uppigteit uerrnfen, i. Baj a; acli. Baianus 3: mu-bel' l5emeIe, lilleingott, uon ben Drömern mit bem Ha, rex H lifel)en Liber pater ibentifi3iert. ~ie äItefte ~unft fteHte baiulo, äre (aI~ Baft) tragen: iB. ali3 IangMrtigen 9J1ann iu weiter @e111anbung bar, cinas Ph. fpätere ~ünftrer ueriüngten iDn 3um :J'bealbilb einei3 baiulus unb baiolus, i, m. (5;pf)eben; er erfcf)ien nun nacH, mit (5;feu obet me6laub I rp6[!os. asinus baiulans sar- 5.15on Baftträger, gr. uX/Jo- balaena 91 basilicus balaena, jünger ballaena, ae, f (~ID. rpiXlawa) lill al, @alfi[el) O. . . balanus, i, f. (\SllJ. ßiXAewo,) (5;,el)eI; oce. pressa ba- lanus Öl ber arabi[ cflen iBef)ennup H . . balatro, onis, m. ~offenrei~er, .panB1Ultrft: .I~lendicl, mil1lae, balatrones H; ali3 Ubername: ServI1ms Ba- latro H . balätus, ÜS, m. (balo) bM iBlören bel' I5cfJafe: ag'lll balatum exercent 6löfen v: balbus 3 (\lel'\lJ. mit ,6iX(!ßa(!oq) IaUenb,. fiotternb, ftam, mefnb: senectus Ir, os tenernm puen balbu';,nqu:. H, verba geftammelt H; ali3 nomen pr. (§ 82) o-amtIten, name ber gens Attia, Oomelia u. a. .. ~~tJ. balbutio, Ire IaHen, fiottem, ftamm~In; .. mt.t m,nerem Ooi. illUl1l balbutit scaurum nennt tl)u. fmbtfel) . .pum, peIel)en' H; metaph. c1esinant balbutue (unflat 3:r fpteel)en), aperteque et clara voce aucleant dl- cere Ci. . . Balearis obet Baliäris( e, balearif.el), 3U ben .'Ba:ea~en, ben :J'nf eIn 9J1aHorfa (malOr) unb 9Jlmorfa (mm,oI) ?ftI: uon I5panien gef)örig: insulae L, funda V, funclltOl (ba bie iBellJol)ner trefffiel)e I5el)Ieu?erer. 111 aren) c: L. sttbst. iso1. Baleäres, ium, m. bte (5;m111 .. ber 6etb,:n :J'nfeln L; f. bie balearifel)en :J'nfeIn. Ach Balea- dcus 3: funda 0; ari3 nomen pr. (5;I)renuam~ bei3 O. GSäciIiu!3 9J'teteHU!3, bei3 UntenuerferB ber baleanfel)en :J'nfeln. balineum flint. balneum, i, n. (~llJ. ßala!Eiov, § 91) iBabeftu6e, , iBab; 2)1. balinea, balnea, ?rum .iBab.c" ~altIJ. :J'nbem man balnea alfl sg. fapte, Mbete ftcfJ em nener p1. balneae, ä~'Uln, f: iBabeanftaft, iBab, pu- blicae, Seniae, Pallacmae Ct. . . . Ballio onis, m. ein ~uppler 6et Pl, appeIfatw (§ 84 om ~nbe) '~uppler' Ci Phi1. 2, 6, 14. ballista, ae, f. (\SllJ. *ßaUuJT7j, \lon ßaUt'w, urfpt; ,,:., § 92) 'lillerfer' = iffiltrfmafdjinc, excnssa balllstlS saxa T, catapultas ballistasque tendere T; meton. iffiltl:ffteilt P1. . balnea balneae, balneum s. v. balmeum .. balnea~ius 3 (baIneum) ~u ben iBäbern gel)öng: fur, iBäberbieb Ca. balo, äre blöfen: balat ovis 0; biel)t. balantes, um, f l5el)afe. f -t b' balsamum, i, n. (\S\lJ. ßiXAIYaf'ov, fern.) )BaI al1tl alt e. balsamnl1l modica arbor T; meton. iBalfam, sudan- tia ligno balsama V; nbi tura balsamaque suc1an- tnr T. rI:1li t f @ t balteus, i, m., feIten balteum, i, n. IV t e, . ur; oce. iffie~rgcfJenf, ~uppeI; bi el) t. pharetram Cll'cum amplectitnr balteus ~öel)etgel)enf v: .,. Bambalio, önis, m. (u~f. ßaf'ßaU'w) 'l5ta~mler,. 15~'t' name bei3 WC. uuluiu!3 SE., 5.15aterfl ber uuluta, ber urau bei3 WntoniuB. Bandusia, ae, f. Duelle auf bem @ut ?ei3 .po.ta~. Bantia, ae, f 15t. in Wpulien, j. Banzl; adt. Ban- tlnus 3: saltus H . Baphyrus, i, m. (Barpv(!oq) ur. in ~f)effafien am OltjmpuB L. barathrum, i, n. (\Sw. ßiX(la3-(!ov) I5el)Iunbi: Wbgtunb; occ. immane barathrnm bel' .pöHenfel)lunb r; met~ph. barathrmn macelli '15el)lunb' beB ~arHe'3, . uon emem UnerfättIiel)en H; aliquicl barathro donare m ben 12(6, gtunb lDerfen = uer[el)111enben H barba, ae, f (für *farba, @t:ltnbfotm *bhardha, §§.6 f.~ 'lIffimilation nad) § 38 2) iBart: barbam vellere allcm jemb. ~um .pol)n am ~art ~upfen H, sapientem pascer~ barbam fiel) ben ~l)ilofopf)en6art 111a~fen laffen H, meton. lupi barba lillolff3fel)nau~~ H, ~lrcor~llll v: Barbana, ae, m. ur. 6ei I5futan L, }. Bo] ana. barbaria, ae, feItelter barbaries, ei, f. (?arbar~s) 'iBarbarei'; 1. 1. 21lt(lIanD, IJrcmbe (alB @egf .. gne, el)ifel),römifel)en ~uIturgeuietef3): n~n so.lnm GraeCla e~ Italia, secl etiam omnis barbana Ct. . 2. occ. iBar- hatcltIaUD, Graecia barbariae (= Trome) lento col- lisa cluello H; meton. iBarharcuuoff, poetae nom~n nnlla umql1al1l barbaria violav:it Ci. . II. ~~~ed: UltfltftUl', haec turba et barbana forensls Ct, mtm inhumanae nomina barbariae O. barbaricus 3 (~\lJ. ßa(!ßa(!,,,6q) aU'31änbifel), fremb: barbarica manns Briseiclos pl)t1)gifcf), trüifel) 0, astante ope barbarica Ennitts. , . . , bar barus 3 adv. e (\S\lJ. ßci(!ßa(Jo,) bar li art f cfJ ; 1. altßIältbifdJ, fremb. lillie im @r~eel)ifel)en @egf. 3m f)eIlenjfel)en ~uItur: carl1len Dormm: .. barb~ru.m (grieel)ifel) ... pf)n)gifel) H, .(fabnla~n) Ph~lemo scnpslt, Plautus vortit barbare (m!6 Batem) P1, 6ef. tJon be~ ~erfern: Autophradates habebat barbaI'~ru~. equ~­ tum xx milia N. Subst. iBaruar, WllilIallber. pe!- nicies Graium et barbarum Ph,. CUln bar~ans (ben Drömern) Graecis .,bellum ent L, Agesl~al:l~ barbari contempserunt (Wg1)pter) N; ~on ben ~erfern. "1iltiades insulas quae barbal'os aclmvel'ant, bello .LI 'fl" t 'cl' (' IIs 6'" ,) persequitur N, barbarus con. IX1t pos 1'1 le~. .e ·,S ber ~erferfönig N ~ann tm @egf. ~.ur romtfel)en ~uItur: illa YOX 'civis Roman:ls sum' lllt~r ?arbaros saepe salutem tulit Ci; 6e: C uon @~fItern unb @ermaneu' ironifel): barbarus hlC ego sum (tm ~onhtfl)~ quia non' intellegor ulli O. ~af)er: bal'~al:e lOql:l fel)lerf)aft, 111ie ein urembet, raube~111eI[el) Ct; . m baI- bar u m aucto cognomento mtt uerl'au?~rll1effel)ten: 91amen T. 2. meton. ItltgehHbet, ItltUJt(lCUb~ tO~. quod homo barbarus intellegere non potl:It Ct! bar- bare oscula laeclere H; ace. gralt)allt, UJ.tfb' llDlna- nis ac barbara consuetudo hommum llmnolando- rum Ci, praeclo tam nefarius, pil'ata tam barba- rus Ci. NE. comp. nur O. . ", . . barbatulus 3 ein wentg uarttg: mvems Ci. Demin. tJon barbatus 3 (barba) bärtig; s%bst. equitare in aru~­ cline (l5tecrenpferb) si quem delectet barbatum .~r, ltJacljfenen H ~a man in alter 3eit, 3U .mon; iBarte trug, aber fpäter fie fcfJ.or, bebeutet ei3 I2ntro~:r: ~nos fuit apud antiquos lllos et barbatos Ct, btel)t. iBocr Ph. . . lf 't' barbitos, i, m. j. (U'llJ. ßCi(!ß'TO,) biel)t. eme me at tge, tieffIingenbe Baute, Bl)ra. Barca ober Barcas, ae, m. (iem. '~W2') I5tammuat.er ber 'Batciben ~u ~artl)ago, aUel). ~emame. be!3 .pamt[' rar N· adi. Barclnus 3: familla, factlo L; s%bst. Barcrni onllll, m. bie iBarciben L. Barcaei 'orum, m. (Ba(!"aLo,) bie Um1110l)ner bel' I5t. Barce in ~1)tenaifa, räubetifel)e 910maben V. barditus s. v. bärritus. . . Bargusii ol'mn 'in. 5.15olf im nö. I5panten L. Bargylia'e, än~m, l.J'r,c, Ba(lyvl:a) ~üftenftabt in ~arien; adi. Barglhetlcus 3: Sl~lUS L. ." . baris, iclos, f (ßi'i(!',! äg~~t. lillort) 91t16atfe; uerael)tltel) uon bel' äg1)ptifel)en ulotte Pr- 3, 11, 44. . Barium, ii, n. ~üftenftabt in WpuIien n111. uon iBrm, bifi, i· Bari. W b bärrItus, ÜS, m. l5el)fael)truf ~er @etmanen. n ~r~ Iefen bärltus ober bardltus (l5el)tlbgefang; altnb. baI dl l5el)ilb) T. ., 11 rS'1 f t barrus, i, m. (fem.) gropeB ~ler, fpe3te '" e an . bäsiatio, onis, f (b!sio) ~uP Ca., .... _ basilicus 3, adv. e (~llJ. ßaCJ.~l.,,,oq) fomgftdj, mael)~- Daberifel) Pl' s1tbst. iso1. baSlhca, ae, f (ßarltl''''l, sc. O'TOC() .pane, @ericl)ti3f)aHe (nael) bel' @eriel)t'3f)aHe bei3 basio 92 bellum aQXwv ßaCilASVS 3u 2Hl)en gebaute unb benannte· grate me6rfel)iffige l5iin!enf)a([en für @eriel)te, jBerfammlungen unb .panbeL~gefel)iifte. :1lie iiltefte ift bie basiliea Poreia, llon 9J1. 1ß0rcht~ 0:ato a!~ 3enfor 185 erriel)tet; fpiiter lliele in mom). basio, are (basium) füffen; mit innerem 06i. basia multa Ca 7, 9. basis, is, f., ace. im, abl. i (\5m. ß,xI1'<;) 'lBafi~'; fjut, geftel!, 1ß0ftament, 150c'fef: statua abieeta basim in foro manere voluerunt Ci; ace. basis trianguli @runbHnie Ci. basium, H, n. (llJ091 Mt. !.fiort) Sbtji: basia iaetare ~utl)iinbel)en 3uwerfen Ph. Bassania, ae, f. 15t. in :;'iUljrien, j. El-bassan; (;s;il1lll. Bassanrtae, arnm, m. L. f Bassareus, m., voc. eu (O'llJ. ßaI1I1Ci!?Ev,) mit einem fjudjsfeU, ßCiI1I1,x!? CI , fletfeibet, wie 10Iel)e bie lBacdjantinnen trugen, lBeiname betl 'Baccl)utl H; adi. Bassarieus 3 flaccljifcIj Pr. Bastarna unb Basterna, ae, m. lBafteruer; pl. ger, manil djetl [\oIf, um ben Ißrutl) f ejiIjaft. Batavi, oru111, m. feItifel)etl jBoff, auf bie :;'infeln ber m.I)einmünbungen autlgewanbert; baljer bie @egenb 3wi!el)en mljein unb Illiaaf: insula Batavorum C T. Batavo-durum, i, n. 15t. im @efliete ber lBataller T. Bathyllus, i, m. 1. ~nabe antl l5amotl, SiebHng bes ~(nafreon H. 2. fjreigeIaffener betl ~Jciicenai3, Q1egrünber ber lßantomime in ffi:om T. batillum s. v. vatillum. Battiades, ae, m., voe. e Ca 0 (BCiTu6.rJ'n<;) ~1ael)fomme betl lBattUtl, @rünberi3 llon ~l)rene; bi cl) t. ~l)reniier, ber :1licl)ter ~afIimacl)otl. Battis, idis, f. (Barrt<;) @eIiebte bei3 :1liel)ters lßl)ifetai3 autl ~0i3 O. Batu1um, i, n. fampanifcl)e I5tabt V. Ba ueis, idis, f. @attin betl IßI)ifemon O. Bauli, orum, m. Ort 3wifel)en ~JCifenum uub lBaiii. Bavius, ii, m. ein :1liel)terIing V beätitas, tatis, f. unb beätitudo, inis, f. @füCf, leIigreit (91euflifbnngen Gl:icerotl). jBon beatus 3, adv. e (adi. i8ol. pt. p.f. pa8S. \)on beo) 1. bmtd}ert, retcl), begütcrt. 2tftl pt. pf. pass. noel): 'l'hyna meree beatus H. :1lager: homo non beatis- sinms niel)t feljr begütert N, clum aedifieant tamquam beati, in aes aliemun ineidunt Ci, opulentissima et beatissima civitas Ci, florens et beata res p. L, Roma H; metaph. rcicl): gazae beatae Arabum H, beatissima rerum VerbOl'lUnque eopia reiel)!iel), über, Hrömenb Q; ace. gefcgnct, frncl)tliar: ripa beata Tagi 0, rus H 2. 3nfricbclt, fiel) gIiirfHcl) fii~!CltD: satis beatus unicis Sabinis 11, agrieolae parvo . beati H 3. gIiirfItd}, gfiirffcHg, bcgIiirft: nihil est tarn miserabile, quam ex beato miser Ci, virtus effieit vitam beatam; beate vivere; subst. isol. beatum (7:0 flauaQtOv) bie @LücEleIigteit Ci. 4. se- des beatae V, arva beata H bie l5i!le ber l5efigen (ug!. flw,af2wv V1760!). Bebryeius 3. 3U ben Bebryees, einem llloIfi3ftamm in iBitIjl)nien, ge!)örenb, flitl)ljni!cl) V. Bedriaeum (91bf. Betriaeum, BEibriaeum), i, n. :1lorf ~wifd)en 0:remona unb 9J1antna, 15el)!ael)tfeLb im ~ri.ege betl Ot90 unb jBiteHiui3, j. Beverara; adi. Bedna- eensis, e T. Be1gae, arum, m. @efamtna11le. ber german.otelti\cl)e~ jBölferlc[)aften 31ui!el)en 9J1ame, l5eme unb mljem; adL Belgieus 3 be!gi!~): Ga~~ia C; bafür Mot: B~l­ giea T unb. Be1gmm? 11, n.! weIel)e.!3 auel) fp e3leIf ben 111eHL ;reif llon Galha Belg'ICa be3C1el)net C. Belldes, Belis s. Y. BeIns. bellätor, ons, m. (nomen apo \)011 be11o) triegetifel), ftreitflar: bellator deus Shiegtlgott V, equus I5treit, rot 0; s~tbst. ~rieger, I5treiter, ~rieg!3mann: paeifiea persona et bellator Ci. :1la3u bellatrlx, leis, f. friegerifel), ftreitbar: Roma 0, cliva lßa([a!3 0, iracundia Ci. belle (bellus) adv. I)übfel), fein, artig: fatetur se non belle dieere posse Ci, Ooreyram bellissime navig'avi- mus gan3 fel)ön, gut Ci, haee sunt eonieeta belle Ci; llom 'Befinben: Attiea belle se habet (= bene) flefinbet fiel) wo!)I Ci (nur familiiir). Bellerophon, phontis (BEUE({ocpow) unb Bellero- phontes, ae, m., abl. Ei H (BEUE!?Ocp61lTn<;) (;S;nfeI betl 15i\l)pI)utl, 150l)n bei3 @!aurutl llon ~orintf), erlegte mit .pUfe betl fjLügeLpferbei3 lßegafu!3 bie 0:l)imaera. bellieosus 3 1. \Joll S~'ricg, fricg{\rcidp anHUS belli- eosior L. 2. frtcgcrilcl), fricg{\tiicl)ttg, ~Iltfttg: ipse bellieosus, at ille imbellis S, gentes, nationes Ci. jBon bellieus 3 (bellum) 1. 5ltllt ~rtege gc~iirig, bcl'! ~rtcgc{\, ~rteg{\~: ensis I5el)Iad)tfcl)wert 0, tubieen im fjeLbe 0, Graecia belliea lande floruit Ci = bellica gloria Sl:rieg!3rnljm T, teneant alii res bellieas (~riegtlwefen), nos res urbanas tuebimur Ci, ius ~rieg!3reel)t Ci, insignia fjefb3eiel)en Ci; s1.tbst. belli- eum, i, n. (sc. sig'num) ~iglta!, ~al1t~ftllf; in ber [\flb. bellieum eanere 3um ~ampfe Malen, metaph. ini3 ~((arml)om bIafen, aufrei3en Ci. 2. bi el') t. fricgc~ ri[cl): Mars, deus cmomuIutl), clea, virgo (lßaHatl) O. belli-ger, gera, g'erum (bellum uub gero) 'hiegfül), renb'; ftreitüar O. DlücfbiIbung (§ 76) autl belligero 1. ~rieg fül)ren, ftreiten, riimpfen: nec eaupo- nantes bellum, sed bellig-erantes Enni~ts; ultperf. eUln Gallis tumultuatum verius quam belligera- tum L. belli-potens, ntis hiegtlgeruaItig; biel)t. subst. = Mars. bello 1. C depon. bellor V Aen. 11, 660) 1. friegen, ~rieg fii~rctt: Agesilaum in Asiam bellatum miserunt N, homines bellandi eupicli friegtlhtftig C, hoc bellum bellatum est wurbe gefül)rt L; unper[. in Italia bellabatur L. 2. metaph. fälltNClt, fccl)tcn: eUln muliereulis Ci. Bellona, ae, f (bellum) ~riegi3göttin, l5el)meHer bei3 9J1ari3. :;'il)r ;rempeI 3U mom lag auf bem 0:ampUtl 9J1artiui3, aujierl)aI6 ber lewiani\el)en I5tabt, an ber Illieft, leite ber arx. :1lort fanben bie l5enati3[i!lungen Hatt, in benen frembe @efanbte fowie fjeLbl)erren, bie ben ;rriumpl) fleanlpruel)ten, gel)ört wurben. Bellovaei, orum, m. reIti[el)etl jBoIt 31lli!el)en l5eine, 150mme unb Oife C. bellum, i, n. (aUf. due11um s. v., § 23) 1. ~ricg. 9J1it adi. navale, terrestre l5ee" Sanbfrieg, sociale, eivile mit ben iBunbei3genoffen, iBürgem, iBunbei3genof\en" iBürgedrieg; bafür gen. obi. bellum Helvetiorllm C, trium regum L; mit pTaep. bellum Romallorum enm Philippo L. 2fbll. a. locat., bef. in ber amte. rierenben fjormel domi duellique (arcf)aifel), Ipiiter domi bellique, belli domique, llariiert 3U clomi bel- loque, bello domique in ~rieg unb fjrieben L. b. abl., U. 3W., wenn bai3 Illiort aHein Hel)t, mit in: in bello ... in pace; feltener mit 3ulii!len: in civili bello Oi, in eo bello L ruiil)renD betl ~riegetl. :1lagegen bello Oassiano C, bello Latinol'luu L 3ltt 3 e i t betl Sl:riegei3. lßl)rafen: bellum gerere ~rieg fül)ren, clueere, tra- here in bie Siinge 3iel)en, parare, eomparare, apparare 3um ~rieg rülten, facere anftiften, faeere alieui iemb. in ~rieg uerwicfeIn, inferre alieui, eontra patriam Ci, in Italiam N C befriegen; afler meton. beIlUln cleferre alieui bie Seitung ... anllertrauen. Wnbere jBbbn. fiel)e unter bem fletreffenben 3eitlllort. 2. bi el) 1. ~d)facl)t, 93 benevolentia bellus t 2. quos aut i!nbel'bes ant bene barba;os :Ti: ~rcffell ~alll~f: pug'nam eel'llimus, ceu ce era uus- I detis Ci, bene nummatus H, emu ben~ m.abna e~ quam bella forent Y; unb 10 bei C.~tL fI'r ~'. 11~etrph. terua Ci, bene ante lueem 'lange llor C~, ment1s ~alll~f: parietibus meis beIlUln mtul1s lS .t, ~ ~um bene sanae H; mit ~etftiirfung bene plane magnus t . to bello persequi L belIum tr1bullienun tes em lUS 't 0' b tl- (dolor) Ci . .paber mit ben ;rribunen L, Venus bella l~o.ve ~te e : II. 1. a. reeuperato1'es dicis te claturtun; .ben~ {)iinbe!, ~iimpfe H, defunetus b~llol' b~Ib1~\tUi3~ abo'is Ci. b. senatus optime emn aratoribu.s eglt CL bient H. lßerfon. mortiferum m llnme e um . 2. me putant bene auclire velle, u~ l11e ma~e belluS 3 CftCltt *ben-lus, demin. au *ben~ls ~ bonu.s, aue1iat Ci. 3. a. poetae acl beue dieendum 1e- § 42 og!. § iJ1 Hnb bene) 1. I)iillfdp emr vlc1eb~ns daeti 3u anftiinbiger mebe H,. ?ene c1iee1'e, quoel est bell~? Ca, deprensi non bella est .fama rreb?lli H scienter clieere Ci. b. nee tlbl eessaret c10etus bene- (lJg1. bona fama). 2. ieht,~ctt, ar~tg: ~lomo Cl., be!- elieere lector O. 4. a. arg'entum (vas) bel~e, op- IUln est mit in:f. ei3 Ht aIletfteflft C1. jBgL S. V. belle. time faetUlll wol)Igearfleitet C!i,. senatus cO~sultlS bene NB. 91ur in bcr Umgangllfpracf)c. . f t' C·. ace bene feClstl, quod Ct. b. male f ) ~tCr' na ae lS~,· . C· 'b' belua, fel)Iecl)ter bellua, ae, .". (.§ 40 1 .. ~. - traetamur ab amicis, quibus benefe~en?Ius t, SI 1 tura hominis peeudibus. rehqmsqu~ belms ,antecfe: benefaeere fid) gütIicl) tun Ci; e?nsc~entra bene aetae c1it Ci, ferae beluae Cl; q!s I5cI)lmpf~?tt 15el)~ tl: vHae et benefaetorum reeordat~o Cl, benefaeta male topf PlTrin. 952. 2. Ipeaie{( grof1c~ ,t,tcr,. Ultttel;. loeata malefacta arbit1'or Enm~ts; ace. ben~faeta ROl1lulus et Rel1lus eUln altriee b,elua Cl, s~eVls tauronun gute :1lienfte V. 5. a. bene est, .~rl a~~ inimiea viro'o beluis (Artemis) H 'Bef. llOr: l5ee±teren, Jlius oro H, si vales, bene est; ego valeo Cl, bafur bonll llom ~lefanten, ml)in03erotl, Söwen, ;rlger U. a.; ~ucl): bene habet; iaeta sunt funclam~nta clefen- ace. Incla belua (;s;lefant 0, beluarum manus (;s;lefanten: sionis Ci. b. (eaelebs) iurat bene sohs esse ma- . rüFeL Ci, eentieeps. 3etberu.i3 .. H: . 3·. metaph: !lltge: ritis 11; mit abl. instr. milli ?ene er.at pU~~? atque f)C1Icr, Ungctiim: . ql?ueCl .!lOSpIt11 lUra m hae 111ll~~~~ haeclo id) befanb micl) luol)! flet ... , heji nm i3 luof)(- belua eOl1lmemoro 1. gellen H. blHuosus 3 llO{( Ungel)euer: Oceanus H... NB. 91m in bcn Jux/ap. bene-~icere,. bene-fa:cere H. a: Beius, i, m. (Baal) 1. afiatilcIje @ot±l)eü, nut .per, iit bie Wbocrbialform bene lieted)!tgtj 1)l11ge~en 111 .s.~om~:- fulei3 ibentifi3iert llon Ci, aIi3 (S;toauer llon lBaOlj!on Ul,1b fitionen tft beni-:ficium, beni-v.olus U. a. b.te m\p~~mg[l Je @rünber betl (111)ri\cl)en meicl)ei3 gebacI)t O. ~n. ber gne, O'0nn, IlJefd)~ bmel) ?Eo[fßet~mologle 3U bem \patet l)ertlcl)cnbcn el)i!el)en l5age ift er 150l)n bei3 1ß0leibon, ~Öl11g 2(gl)1Jtentl, bene ... IlJtrb. jBater bei3 :1lanaui3, ~(glJptUtl unb 0:epl)eus, ~tam~1~.~t bene-dleo, bene-faeio S. V. bene. . .... ber ~önige llon ;rljrutl V; bal)~ altl jBater ber ~lllO bene- (beni -) fieentia, ae, f. (bene:ficus) 2:i)o(Jf.taitq' gebllel)t V. PatJ'onym. B~l~de~,. ae, m. (.z:'IAUJ~.'~ reit, @üte: benefieentia, quam eander~ :,el be~llglll- 91acl)fomme bes lBeLui3. Behs, ld1.S, f. (Bn AL,) l?eIU- tatem vel liberalitatem appellan h:~t Cl. '. Hel)er 9cacljfom11le betl'Beln!3; Behd:s. ble S?~n.atben, bene- (beni -) fieiari~s 3 (bene:fici;<..:nl.. eU1!, Illioljltat (;S;nfeIinnen betl iBeIutl O. 2. ~üftentL m 1ßI)011l31en T. genietenb'; subst. ~sol. benefiCla:rll, OIlll,n, m. Bena.cus, i, m. bet@arbafee.(sc.milites)(\Jcfreitc,biell?n ben l1lebnge~ :1l:enften, §§ 45 unb 51), camp. a(;3 Illiaffertragen, l5el)an3atfleü 11. a., burel) bte ;rnbuuen bene (adv. an *ben~s ~ bonus, 1· optlme flefreit finb.. . " '" \J I 1~ me ms, S~tp. bene-(beni-)ficmm (bene-faclO) @uttat, 1. QBO)- I. 1. bei jBerflen unb lßadi3ipien: gltt, ulO~l, tat, ~crbienft, ~tenft, (\Jnabe: III re p. prae~ata~e~- rccl)t; ace. glilrflid); . . . ." nefiei quam malefiei immemo1'em. ess~. ',' .: 2. I1ei 2lbjettillen unb Wbllerbten ftetgemb, pere benefieia empfangen, offene, c1ale, tI~buele e:- fcf)t, rcd}t, otbclttHd), tiid)ttg. l11eifen, benefieio affieere aliquem; .bene~cra l~lUtua II. belonbere jBerbinbuugen: ;( t \J 'I rClt. gegenleitige@efiiHigfeitfie.n .. NI' benetfieeI:eum~.{; l~'lla~~~uC~ 1. a. bene agere gut f) altD eIn, reu) cr!a) 1 Ci S aliquic1 in bene eH oeo pe ... '" I"J "" u. emn aliquo gut Ul11gc~Clt, ircltltbftd) bc~ eone~dere rem homini benefieii c~usa ober per ben~~ ~allbcIll; .' fieiUlll alt\) @efiil1igfeit Ci. 2. 1111 abl . . burd} ~e~- 2. bene audire in gutcm mUfc ftcf!;lttj ~Clt. mittfltltg, mit ,\:lUfc, ~lltcr bt~l11 ~d(lt~ef' ~aet~f:0~tl~~~I~c)~~ a. bene cli e e r e gltt, \llol)I, l'tu) tg rcu 1 cleorum mit .pUfe !J, SOl' nun llau ~ ~ \,..- 3. b. (htxtctp.) benedicere alieui Iobelt; bung C. 3. oec. ~egitltfttgltltg, ~(1l1'!3etcl)ltltltg, ~efot~ a. bene faeere gut, treffHd) all~fii~tCltt ace. herung: Attieum eivem faeere studeba~t, quo bene: 4. gut, recl)t l11ad)Clt, \llol)! buralt ~Ult; b. (lttxtap.) ficio uti (annefjmen) noluit N, eooptatlo acl po~ulr benefaeere alieni, erg'a ahqu.em QBo~It!ten beneficium transferebatur l11atb etn jBor:ed)t C~ . ct\lletfClt, \llO~Itlttt; benefactulll, 1, n. gutc ,t,at, tribunos ereare eonsulmll fuerat benefielUm L, 1:1 jffio~ftat, ~crbtCltft; beneficiis ac1 aerarimn clelatns est wurbe m. ble 5. a. bene est (habet) c(l ftef)t 9ttt, geI)t gut; @ratifiranbenfifte bei3 I5taati3arcl)ilJs ~.u.fgeno~n~en CL b. bene est mihi id} lJefütbe llttd) \ll~~:" bene- (beni -)fieus 3 (fae~o) w?ljfta±tg, getaIlt~: h~lllO --- larg'us, benefieus, lib~ralrs Cl, voluntas Cl. Snp. I~b~;0nelius, optillle) mer~r~ cle aliquo. fiel) benefieentissilllUS 3 Cl. wol)Illetbient mael)en; bene spel'are, e:lQstllnare c1e al:qu~ Beneventum, i, n., rrül)er Maleventum.(§ 95, 1l1li\. 3), ~Hutetl, bene vivere riel)tig, tugenbl)af!, bene pollrcel'l 15t. iu l5amnium, j. Beneve~rt?; _ adt. Bene.ven- reicl)Iicl)e jBer1precl)ungen mael)en 8, SI eg'? hos .bene tanus 3; (;s;imll. Beneventam, or~l~ll, m. C1L. novi genau, non vincentes secl bene 1ll01'len.tes ~Ul)~l- bene-volens, ntis 1110I)lwoUenb. 1ß0füllJ, .nur lJ 0 ;.n llOn L, bene et e re publiea iucliea~:e ncI)it~. C~, V:IX amieus multum benevolens nnb s1,tbst. (SJOHl1er, @on- bene c1esieram l)atte raum re~t aufgel)?rt O. ;oe!- belm nerin Pl. Rial I. nut camp. unb su:p. (ulu~((.au ben~- ;3uttinfen 'b ene' 5Ul11 llliof)Ife1l1, . ~He1l1 ober mt! C!tcc: 1 s ge' ogen)' benevolentior benevolentlssllllUS Cl. 'bene 1'0 s, bene te, Oaesar'! cllerte 0; ace. 1'11'1 ur 1'0 U Ö. ' , :1lall. IJarvo bene II, 1'e bene g'esta triumph~r.~ CCi, (b') 1 tia ae f lllioI)lluo{(en@eluogen, t b' f n 3um t:bhtc'f antl' i, bene- enl- vo en ,.,., .' _ bene vertere (vortere) gu a ,au e , ' I l)eit: quoel eetel'i impeno potuelunt, llle benevo fd)!agen; pug-nare N. benevolus 94 bifariam le.ntia tenuit N, benevolentia erga militesCl,t, in ahquem C T; meton. benevolentiam eivium acci- p~ebat '!Sewei~ be~ @oI)IwoUen~' N. 9Jm gen. obi. ems benevolentia infolge feiner !SeIiebtI)eit N. b~n.e- (ben,i-) volus 3, adv. e (bene-volo); nnr '1S 0' f \tU) (tS~etg~rnng s. v. benevolens) woglwoUenb, ge, wogen, gnnfhg, trenergeben, mit dat. ober erg a. be~lg~i~~~, t~tis, j. (beulgnus) '@üte'; 1. ®lltmilttg~ fe~t, ®efnUtgfett, ß'rcunbIilf)feit: me attentissimis ani- 1~1~ Sl~l1llna ?um benig'nitate audistis Ci. 2. @o~r~ fnttgfett,. ß'retgclitgfett: maior benignitas quam facul- tates Cr, me benignitas tua elitavit H. ben~-gnus 3, adv. e (0tamm gen: benignus eom- posltum ex bono et gig'nendo Festus) 'tlon gnter SJ1at~r', '~utartig'; 1. giitig, freullDIidj, gewogeu, mUb: oratlO C~, numen H vultus et sermo L mens wiU, fägrig 17; mit dat, 'fortuna nUllC mihi' mmc alii b~nigna H; be~ign~ .milites appellare S, plebs be- lllgne arma. ceplt ltltUtg L; im UmgaugMou aI~ 5Danf, formel: belllgne (uämL faeis) fegr gütig I 3U gütig I banfe'. 2. wof)ftätig, fretgcliig: benig'niores esse volunt qum;:t res patitur Ci, benignius eleprome vi- nu~n H; b t clj t. mtt gen. (@rä3i~mu~): vini somnique wem, unb fcljf.aft:unfen H; benig'ne facere wogItuu Ci. 3. 17~etap7~. mdj.Itdj WeuDeub, reidjHoj! praeda 0, cornu (copme), mg'elll benigna vena, elaps H, vepres fntcljt, barH; sermo range~ @efpriicf) H beo ~. (b.gf: bea~us) bicljt. befcljenfen: (po eta) Latium beabIt clIvlte lingua H; metaph. beglücren: munere t~ l)arvo beet H, Musa caelo beat fcI)entt ben .ptmmel H, se vino beare ficlj gütIiclj tun H B7recyntius 3 (BE(!EXVVTlO,) 3u ben Berecyntes e:n~m lßoff~ftamm im fübL SjSf)r1)gien, gef)örig; bi eI) t: t1bm pf)r?Jgtfclj II, Berecyntia mater V ober bfo~ Berecyntm ~1)befe (DH)ea) 0, heros 9J1iba53, ber ~1)bele tSogn, tympana buxusque im ~uIt ber ~l)bele unb be53 !SaceI)u!3 V, cornu H Bere~I~e ober. Beronlce, es, j. (BE(!EV{X'7) :rocljter be~ ~!mg53 ~Xgrtppa I. tlon 0'ubäa, @eIiebte be53 :ritn53 T. Beroe, ~s, j. (BE(!6'7) 1, I2Xmme ber tSemefe 0. 2. ,o3eambe V. 3. @emaf)ftn be53 5Dor1)fht53 V. ~eroea! ae, j. (B:5(!o,a, § 91, \1(of. 2) tSt. in 9J1a3ebouien, ], Vena ober Kara-ferga; adi. Beroeaeus 3 (BE(!OWZO,); subst. (,5;inw. tlon iB, L. bery~l~s, i, m. (ßJ7(!VUO,) !S etlJ H, eitt meergrüner (,5;befjtem Cu, Be~ytus, i, j. (B~(!VT6,) pgöni3ifclje tSeeftabt uörbL tlon tStbon T, j. Beirut. Bessi, orum, m. (BwrJot) tf)ra3ifclje~ lßolf in ber .pämu!3' gegenb. Bessus, i, In, tSatrap tlOll iBaftrieu, 9J1örber be;3 5Da, reu!3 ~obomattnU!3 Cu, bestia, ae, j. 1. :tier: bestiae voluCl'es nantes t . ' , agTes es, c~enres, ferae Ci; oft fera bestia N Cu Ci, 2. ~cc. ~tfbe~ :tier, ))laulitier, ~eftie: immanitate bestms vmcere Cf. ~I;3 nomen pr. Bestia, ae, m. (§ 8~l e.ognoIl~~n tlt ber gens Calpurnia. bestl~rlUs, 11, m. (bestia) :rierfämpfer im Sidu;3: g"laelIatores et bestiarii Ci. b~~ti.91a, ~e, j. (demin. ball bestia) :riercf)en Ci. BlanOr, ons, m. (BU11JW(!) 1. Sentaur 0. 2. @rünber uon 9Jlantua V. Bia~, anti~, m. (Bta,) mt!3 SUriene, einer ber fieben @etfelt, Set±genoffe tSolon!3, bibliotheca (bybl-), ae, j. (0'111. ßvßALOS~XJ1) lJ)ücljer, ~cljraltf, 'faa!, ,fammfung, !SibIiotgef. b,lbO .3. bibi (afiimiliert § 38, 2 für *pibo, aftinb. pibati er tr,mIt', faliifiiclj pipafo 'iclj \uerbe trütfen', bgl. ntvw) 1 .. tr~ltfen: $Tatius ex ipso fonte bibuntur aquae 0, blbele medlCamentum Cu, uvam @ein II, Cireae po- cula H, gemma (e gemma Pr) au~ ebeffteingefcljmücrtem !S.edjer V,alieui bibere dare L, ministrare Ci 3U trmfen geben; occ. fuufen: ab hora tertia bibebatur h~~eb~tur, v.omebatur Ci, lex in Graecorum convi~ ~11S: aut blbat aut abeat' nadj bem gr. 1) ;n;[{)t i) am{)t (f~uf ~ber fau~' Ci Tuse. 5, 41, 118; bicljt. @affer eme~ Ü'fuffe!3 trmfen = an igm wognen (Homer: :n.1vov'ifoS V?0Q pi;).av A!0i);n;oto TQwss): qui Tibe- nm ]labarnuque bibunt V, Tauain si biberes H, 2. metaJ?7~. eütfnugClt, eiu3ie~eu, iu lio) nufue~mell: ~asta blblt cruorem V, arcuE; bibit ber Dtegenbogen 3te9t @affer V, sat prata biberunt finb feucljt genug V amphora fmmuu bibere instituta H, puO'nas bibit aure volgus gört begierig an H, Dielo bibebat lon- gmn amorem fcljfürfte in fangen Sügen V. . NB. bibitus Ullb bibiturus feqr fpöt, Haff. potus. Blbracte, is, n., locat. i, .pauptftabt ber ~(buer C fpäter Augustoc1unum, j. Au tun. ' Bibrax (nUt im ?tom,) j. tSt. ber Remi im befgifcljen @amen C, j. Biene, B~broci, orum, m. ~üftenlJoH im fübL !Sritannien C. bibulus 3 (bibo) gern trinrenb, burftig: potor H' mit gen, bibulus ]"alerni uaclj i}aferner bürftenb H; m~taph. mec1ulla feueI)t 0, lanae i}arbe aunegmenb 0 nubes iIßaff~r 3iegenb. 0, ~aren~, favilla burcljfäffig V, lapis fo~enge53 @:ftem, iBtm53ftem V. ~f~ nomen pr. (§ 82) ~lbulus, 1, m. eognomen ber gens Calpurnia, bl: (a[53. erfte,:; .@Iieb in ~ompofitionen flatt elui-, tlgL ?lS) 3Wte" 3Wet'. 5Dal)er bl-ceps, cipitis (eaput) 3weiföpfig: lamlS ° puer L Parnasus boppefgipfeIig 0, " bi-color, oris 3weifarbig: equus maculis albis bicolor tScljecre V, populus tSif!Jerpappel V baca lYIinervae grün nnb fcljwaril 0, myrtus 0. ' bi-c~rll}-ger, gera, gerum (duo eornua gerens, § 66) i\wetgef)ornt (tlon !Sacclju53) 0; ugL s. v. Bacchus. bi-cornis, e (eorn';l) 3J1Jeigörnig, 31tleigegörnt: luna .pafbmo.nb H; Gramcus 0, Rhenus V 3weiarmig (au ber 9J1unbung); furca 3wei3acrig, 3wei3infig V. bi-corpor, oris (corpus) boppeUeibig: manus (Centau- rorum) Ci (bi eI) t.). bi -dens,. cle,ntis. adi; illtlei3äguig; s~tbst. isol. 1. j. (sc. hostra) S111et3aI)n, aU53gewacljfenei3 ,opfertier, oce, tSdjnf: lanigeras mactabat rite bielentes V. 2, 1n. (sc, raster) 'Swei3acr', 1Jweii\infiger ~Iltft (Öh,d).a): c1urus bielens et vomer acluncus 0, glaebam fran- gere bielentibus V. bi~.ental, alis, n .. (bon bidens 2. 3\uei3ad', b. lj. mlit2) !Sftilmaf (ba ber bItilgetroffene ,ort mit einer brunnen, ranbäf)nIicI)en (,5;infaffung, puteal, umgeben wurbe): bi- ~ental mo~ere (tlerrücren unb baburcf) entweigen H bl-duum~ 1, n. (bis unb *divum! altinb. divam '~ag'; aum ~a\t~ltcljen ugL ~enuo, § 67) ilwet :rage, i}rift ober .seit tlOlt 31~et :ragen: ~l:luo P?st, a~te 3J1Jei :rage naclj" tlor, ()er, b1duum comltIale bte 3J1Jet @af)ftage (b. 1. 3, unb 4: 0'a;utar), . an. bene.n reine.tSenati3fiilung ftattfanb C, VIa, lter blc1u~ ilwet :ragmarfcI)e, :ragreifen C; abu. 1, ace, emu blc1uu~ eibo se abstinuisset 5wei :rage fang N; tlgL per b1duum tlof[e 31tlei :rage Ci in bi- :luum cn~f 3wei :rage C~t L, non ultra bielm{m nicljt nber i\wet :rage T. 2. abl. bic1uo wägrenb 3weier :rage, bhmen 3wei :ragen: biduo et eluabus noctibus ~aelrnme~um pervenit N" eo, hoc, illo bieluo wäl)renb btefer 1JJ1Jet :rage Cu C C%; auclj '3wei :rage naeI)bem': bic1uo quo haec gesta sunt C, bi -~nnium, ii, n, (annus, § 43) 31tlei 0'agre, 3weijäqrige i}ttfi. . bi -fariam 1Jweifaclj, boppert: castra bifariam faeere alt illlJei tSteHen L. 95 Bithyni bi-fer, fera, fermu ilweimaf im 0'aT)te tragenb V Ge. 4,119. blni, ae, a, gen. bInfun (au~ *bis-ni, § 30) 1. je aWei: quotannis bini reges ereabantur N, sing'ulas binae ac ternae naves circumsteterant C, pocula b ina (llltlei SjSaar) et cl uo cratel'as V. 0'n ber 9J1uftipüfatton s~lbst. bis bina quot essent 2 X 2 Ci. 2. (bei pl. tantum) 3Wet: bina eastra C, binae hostium eo- piae Ci, 3. (bei Sufammengegörigem) eiu jßnnt:: bi- nos scyphos habebam Ci, bina manu crispans ha- stilia V, frena V. bi-fidus 3 (findo) ge[palten: peeles O. bi-foris, e (fores) 3Weiffügelig: valvae, fenestrae 0; bicljt. biforem elat tibia cantum V (Enallage) bie (pgrt)gifclje) 5Doppelfföte tönt. bi-formatus 3 ilweigeftaltig: biformato impetu Cen- taurus Ci (b i clj t. Enallage: ber altftürmenbe boppeT, geftaltige Sentaur). bi-formis, e (forma) 3weigeftaItig, boppeHeibig: JYlino- taurus (= monstrum biforme 0), Scylla V; biformes homimuu partus 9Jli~geburten T; biformis vates 'a[~ tScljJ1Jan unb 5Dicljter' H Od. 2, 20, 2. bi -frons, utis 3weiftirnig, mit boppeltem l}:(ntIiil: la- nus V . bi -furcus 3 (furea) 31tJei3acrig, 3wei3iufig: ramus bi- furcus SJ1Jiefef 0, valligabelförmig L. blgae, arum, j., jpäter bIga, ae, j. (au~ biiugae, bgl. s, v. biiugis) Sweigejpann, 3weifpänniger @agen. :Ilatl. bIgatus 3 mit bem Sl?eigefpann aI53 @epräge:. arge~­ tum L; baf)er bigatl, ormn, m. (sc. mumm) Sl11et, gefpannbenare, gute alte 9Jlüni\en L T. B'fgerra, ae, j. tSt. in Hispania Tarraconensis L, j, Becerra. Blgerriones, um, m. aquitanifeI)e53 lßoH am 910rbrcmb ber 1j51)renäen in ber 2anbfclj. Ia Bigorre weftL tlon :roulouje c. bi-iugis, e unb bi-iugus 3 (iugum) 3weifpännig: biiuges equi 5Doppelgejpann, leones 2öweU3Weigefpann V; subst, isol. biiugi, orum, m. (sc, equi) ba53 Swei, gefpann: aelmonuit verbere biiugos V; met on. ber (3weifpännige) tStreitwagen: clesiluit Turnus biiugis V; bager bieI)t. (Enallage) biiugo certamine .im Dtennen ber S)lJeigefpanue V. bi-li:bra, ae, j. 3wei SjSfunb: farris L. :Ilatl. bi-llbris, e 3weipfünbig; bi clj t. i\ltlei SjSfunb faH enb: cornu H. bi -linguis, e (lingua) '31tlei;,üngig'; metaph. 1. 3U1Ci~ WrnO)lg: Canusini more bilinguis H, bi~ing~es, a elomestico externo sermone (leg'eneres em Stauber, weljclj rebenb Cu. 2. bll~~eI3iiltgig, fnIidj: homo Ph, Tyrii V. bi-noctium, ii, n. (nox) 31tlei 91äcljte, Seit uon 31uei SJ1äcljten T, bi-nominis, e (nomen) 31veinamig: Hister (Danu- vius) 0, lrus (Arnaeus) 0, Aseanius (IuIus) 0, BiOn, onis, m. (Btwv) !Sion ber iBort)ftgenite, um 280, 3uerft 311nifcI)er SjSl)Hofopg, biffiger tSatirifer; acli, Biö- neus 3 (*BuhvEW,): sermones Bionei et sal nigrlllu tSatire unb 0'ronie naclj iBion53 ~rt H. bi-palmis, e (palma) 31vei tSpannen fang: spieulum L. bi-partItus, beHer bi-pertltus ~ (pary~, § 4!l) in 3wei :reife geteilt; meift im abl. blpartlto, blper- trtö in ilwei :reifen, 3111eifaeI): in proximis villis bi- pertito fuerunt Ci, bipertito collocare insielias C. bi-patens, ntis boppert geöffnet (nadj Ennitts tlon V gebraucljt): portae offene 5Doppeftore V, tecta V. bi-pedalis, e (pes) 3wei i}u~ lang ober breit, 31tleifü~ig C /3 9Jleter): materia, tigna, trabs C, moelulus H. bipenni-fer, fera, ferum 5DOPpeIa6t tragenb O. lßon bi-pennis, e (penna, '3\ucifliigeIig') 31vei!cljneibig: fer- rmn V; meift subst. isol. bipennis, is, j. (sc. se- curis), ace. em, abl. i 5DOPpela6t, 3weifcf)neibige ~xt: ilex tonsa bipennibus .p013a);t II, hastilia et bipennis tStretta6t Y; meton. ornus accisa crebris bipennibus I}:(xtgiebe V. bi-pertItus s. v. bi-partltus. bi-pes, pec1is 3weifü~ig: equi bie fifcljfcljltläniligen \l1offe ber 9J1eergötter V. bi-remis, e (remus) 1. 3weirnberig: scapha H, lem- bus L. 2. mit 3wei Dteif)en Dtttber!Jiinren tlerlegen; subst. biremis, is, f. (sc, navis) Sweiruberer. bis (*duis \)011 duo, gr. vt, = vn" got. twis, 1)b. 3\uier, § 23) 3weimaf: cotielie bis L, bis c1ie 17; aber: bi~ in elie Ci, bis in hora V; bis tantUln boppert fo wett V, bis improbus fl1isti in 1rlveifaeI)er @ei\e Ci. 9Jtulti, pÜ3ierenb: bis bina 2 X 2 Ci, bis centena milia H, sestertiulll bis milieus Ci; bi eI) t. mit ~arbi1taüen: bis sex, septem V, bis quinque viri Seqnmi:inner II, bis sex loeis thoraca perfossum (ar~ runbe Sag1) an uielen tSteUen V; bis triUlu ulnarum tog'a 'tSeclj~eUen, toga' (g1)perboIifclj) H !Set. beaeI)te: bis tel'que mef)r af!3 einmal, öfter Ci; aber: bis terve nur 31Uei, ober breimaf, feiten H. bilis, is, j., abl. i uub jeit Hel. ®nUe (ag i}Iüffig, feit): CUln pituita redunclat aut bilis, iu eorpore morbi nascuntur Ci, 2. metaph. ®IlUc, 8oru, Ult~ WHfc, )Berbrufi: bile tumet iecur H, J;lilem eommo- vere er3ürnen Ci, 3. fpe3ieH atra bills @5djwcrmut, 9JleInndjoIte: atra bilis agitat hominem Pl; quem nos furorem, fl8).aYX0).iav illi vocant, quasi. vero atra bili solum mens moveatur Ci. bi-l1x, lIeis (lleium) ~ltleifäbiß, boppeIbriif)tig: lorlca ~ettenpan3er, beffen SteHen Illtleibräf)tig fiub V. bi-maris, e tlon 31Vei 9Jleeren befpü[t: lsthmos 0, Co- rinthus H bi-maritus 3 boppert tlerqeiratet; subst. 5DoppeIgatte, BIsaltae arum, m, (B'rJ,üm,) tgra3ifcI)eSl )!loH om tStn)mon' L V; adi. Blsalticus 3; ba3u s~tbst. BI- saltica, ae, f. (sc. terra) ba53 2anb ber !S. L; sg. BIsaltes, ae, m. .perO(l epom)mo'3 be53 2anbe'3, tSoI)lt ber 0;rbe unb ber tSonne; BIsaltis, ic1is, f. (Bu1aATtt;) beffen Stocljter :rf)eopgane, mit ber '1Sofeibon ben @ibber bei3 SUljri);U;3 unb ber .peHe 3eugte 0, 9J1cmn 31tleier i}rauen Ci Plcmc, 12, 30, bi-mater, tris, m. von 31lJei 9J1üttern geooren, !Seiname be!3 iBaceI)U53 O. bi-membris e (membrum) boppelgIiebrig: nubigenae bimembres 3entamen V, bager forma bimembl'is 0; subst. illic lavel'e bimembres vulnel'a 0. bi-mestris unb bi-menstris, e, abl. i unb e (mensis) Illtleimonatiß, 31Uei 9J1onate alt ober bauerub, blmus 3 (*bi-himus uon hiems, § 8, IJCnm.) '5weüvinterig', 31uei 0'al)te alt: nix 0, merum B, honor boppefte53 ~onfurat 0, legio erft 3wei 0'a'f)re befteI)ettb Ci. Bingium, ii, n. tSt. an ber 91al)e, bem geutigen iBingen gegenüber T. Blsanthe s. v, Blzanthe, Bistones um, m. (BirJTOVE,) tI)ta3ifclje53 ~on llm l2(bbera ~om 91e1tu'3 31tm tSee !Siftoni!3; bi clj t. = :rl)ra, 3ier ' c:cli. Bistonius 3 tljrU3i\Cf); Bistonis, ielis, j. (B'~T01)t,) acli. tl)ra3i[cI), s~lbst. :rl)\'Q3ierin, fpe5iefl tI)ta' 3i1eI)c iBaceI)alttilt H bi -sulcus 3 gefpaften (wörtI. '3XUeigefurcljt'): pes 0, BIthyni, ormu, m. (B,Svvot) ~ewo~ner tlOU !Sitl)~, uim T; (ldi. 1, Blthynus 3 bttgl)lttlclj H. 2. Bl- thynicus (B,SVV'X6,), G\:grenname be!3 0, SjSo.mpeiui3 ali3 tSieger'3 über bie iBitgt)ner Ci. 3, BIthymus 3; bitumen 96 bonus meift subst. isol. BIthynia, ae, f (sc. terra) bie Banbfd). iBitql)nien 3mifcl;Jen ber ~roponti,:, unb bem ISd)luaqen 9J[eere, früqer fef6ftänbige,:, Si'önigreicl;J, feit 75 ~rouin3; soeii Bithyniae bie GllefäH;3päcl;Jter für iB. Ci. bitumen, inis, n. (l;rbpecl;J, l,[i3pqaft. :Dau. bitumineus 3 aui3 l,[i3pqart: bitumineae vires 'smaffen uon (l;rbpecl;J' O. Bituriges, um, m. feit. [lon fübL uon ber Boire C, ber 91ame erf)arten in bem ber 1St. B 0 u r ge s. bi-vius 3 (via) mit 3mei lffiegen: fauces bie (l;ingänge bei3 .poqfmege;3 auf oeiben lSeiten V; subst. isol. bivium, ii, n. :DoppeImeg, lScl;Jeibemeg: bivium portae (ein lffieg an bie Si'üfte, ber anbere ini3 iBinnen" lanb) V. Brzanthe ober Blsanthe, es, f (Bu1av.(}'1) 1St. an ber ~roponti;3 N. blaesus 3 (\Sm. ßAcwr6,) IifpeInb, lalfenb (ber im ISprecl;Jen ein5eIne iBucl;Jftaoen uerfcl;Jlueft): lingua O. I2Ui3 nomen pr. Blaesus, i, m. (§ 82) eognomen. Blanda, ae, f !St. iu Bufanien L. blandi - loquentia, ae, f (blandus Hnb loquor) ISd)meicl;JeIrebe Ennius oei Ci. blandi-loquentulus 3 (demin. bon blandiloquens) gar fcl;Jmeid)Ierifd) Pl. blandrmentum, i, n. (blanc1ior) 1. ilicfifufung, IGdjnteidjefcü blandimentum sublevavit metum T; meift pl. blandimenta muliebria L, aclversum 1Jle- belll T. 2. lRei3, ~h1ltel)ll1Iidjfcit: nmlta b1anclimenta plebi ab senatu data L, vitae T; occ. sine blandi- mentis (feine Glle1uür3e) expellunt famem T. blandior 4. (blanc1us) 1. fdjll1cidjcbt, Iicfifufw. :DM lffiort ift smebiafbeponen;3: 'ficl;J anfcl;Jmiegen'; bager uob. mit dat. matri blanclitm Ci; blanclitur eoeptis for- tuna 'läcgeIt', oegünffigt T; oce. eessit tibi blan- clienti ianitor beinen fcl;Jmeicl;JeInben :rönen H; mit fOlg . .peifcl;Jefa~: blancliens, ut dueeretur in Hispa- niam unter lGcl;Jmeicl;JeIu oittenb L. 2. meta:ph. Iudcn, rei3cn, gefaUen: blancliente inertiä T, blanclitur pö- pulus umbrä 0, ne nobis seripta nostra blanclian- tm Q. blanditia, ae, f (blandus) 1. sg. fcl;Jmeicl;JIeri(cl;Je;3 iBetragen, lffiefen, IGdjll1eidjclci: nulla in amieitiis pe- stis maior qualll blanditia Ci, popularis gegen ba;3 [lon Ci. 2. pl. lScl;Jmeicl;JeImorte, ~(rtigfcttcn, meo" fofungen: benevo1entiam eiviulll blanclitiis et aclsen- tanelo eolligere Ci, oclium velare blanclitiis T, c1i- cere blanclitias Ti. 3. metaph. 91ei3, Bocfung, Glle" nu~: rerum talimu blanelitiä Q. blandus 3, adv. e 1. fdpnctdjcblb, fcl;Jmeicl;Jferifcl;J, IieMofenb: blanele rogare, blandissime appellare Ci, blanelis lacertis colla tenere 0, puella 0, amieus Ci; mit dat. b1ancliores alienis (gegen ~rembe) quam ve- stris estis L; mit iJlf. blanclus (Orpheus) clucere quercus ber mit lScl;Jmeicl;JeItönen Iocft H; mit abl. instr. non sumptuosä blandior hostiä meniger GllefaHen erregenb mit H. 2. metaph. (bon !Sad)en) fudcnb, rei3cnb, cimtel)ll1cltb: vo1uptates clominae b1anelae Ci, tum (vere) blancli soles 0, aquae, quies, ars 0, voces, laucles, labor, gauelia V; oee. I)öf(idj: verba, dicta 0, affabilis, b1anclus (erat Aleibiacles) N. bla tero 1. plappern, gerf cI)maj)en, faf eIn: emn mag-l1O b1ateras clamore H bla tta, ae, j. (bgl. lettijd) blakts 'Stäfer') I5cf)aoe, s.motte. Blossius, ii, m., C., ftoifd)er ~I)iIofopg aui3 Si'nmä Ci. boarius unb bovarius 3 (bos) 3um ffiinbe geqörig, ffiinbi3"; forum boarium ober bovarium ber 'ffiinber" marf±', freier ~raj) 3mifcl;Jen bem [le!aorum, 0:irCU;3 9J1a);imutl unb bem :rioer. Bocchus, i, m. Si'önig uon 9J1auretanien S. Bodotria, ae, j. tief einfcl;Jneibenbe Dftoucl;Jt an ber engften ISteHe !Scf)otHanb,:, T, j. Firth of Forth. Boebe, es, j. (Botß'1) unb Boebeis, iclis, f (Bo'ß'1'" UflV'1) lSee in :rgeffafien. Boeotarches, ae, m. (Bo,wra(!x,/,) iBöotarcl;J, göcl;Jfter smagiftrat in iBöotien L. Boeoti, örum ober um, m. (Bo{(vrot) bie iBöotier: Boeotum in erasso iurares aere natum H (meH bie iBöotier altl geiffig fcl;JmerfäUig gaUen); adi. Boeotus 3 (bicl;Jt.): tellus 0; meift Boeotius 3 (Bo,'w"o<;): Boeotia moenia :rI)eoen 0; subst. isol. Boeotii, önun, m. bie iBöotier L; Boeotia, ae, f (sc. terra) bie Banbfd). iBöotien mit bem .pauptorte :rr)eoen. Boethus, i, m. (B0'1.(}o,) Si'ünftfer in (l;qgefä~en (:roreut) um 370 Ci. Boii ober Boi, örum, m. (BolGt) feItifcl;Jei3 [loft in Gllallien, aUi3gemanbert ltnb teiltl im ~o":ral, te@ im beutfcl;Jen 9JlitteIgeoirge anfäffig L T; sr;. Boius, i, m. ber iBojer PlL unb Boia, ae, f bie iBojerin Pl Capt. 888 (lffiortfpiel mit boia, ae bie .paltlfeffeI). :Dau. Boihaemum, i, n. Banb ber iBojer, 'iBögeim', iBögmen T. . Bola, ae, f (V) ober Bolae, ärum, f (L) aUe .pauptftabt ber l2(quer in 2atium, j. Lugnano; adi. Bolanus 3, aI>3 subst: ~erfonenname oei H; (l;inm. Bolani, örum, m. bolbus s. v. bulbus. boletus, i, m. (\lw. ßwUn/" ml)b. \lll1. bülez, lJ!)b. \lw. ~li(3) ~ir3, (l;rbfcl;Jmamm T. bombus, i, m. (1\'ll1. ß6,"ßo;) bumpfer mang, lScl;JaH (Q3um"iBum) Ca 64, 263. Bomilcar, aris, m. 1 .. ljeerfüf)rer unter .pannibaf L. 2. [lertrauter :;sugurtgatl S. Bona dea aHitaIif cf)e Gllöttin ber ~rucl;Jtbarfeit, Don ben ~rauen ueregrt. bonitas, tätis, j. (bonus) 1. gute iBejcl;Jaffengeit, Q5or~ trefffidjfcit: bonitas agrorum C, aquae Ph. 2. me- taph. ®üte: Attici bonitas .per3entlgüte N, bonitas vestra et misericorclia Ci, eius bonitas multos locu- pletavit Ci, in suos, erga homines Ci; oce. na- turae, ingenii gIücfIicl;Je 91aturanlage Ci. Bonna, ae, j. T, j. Q3onn; acli. Bonnensis, e: proelium T. Bononia, ae, j. urfpr. Felsina genannt, [lotort .ber etrurifcl;Jen 31tJöff 1Stäbte, feit 190 römifcl;Je ~ffan3ftabt L, j. Bologna; acli. Bononiensis 3 Ci. bonum, i, n. (i801.?l. DOll bonus) 1. (altl acli. uocl;J füf)LOar) ba~ ®ute: detrimentum vertit in bomuu fcl;Jlug öum Glluten ani3 C, in melius 3um iBefferen T; quibus bonum et aequum clivitiis carius erat S. 2. (rein s1.tbst.) ba~ ®ut: unicUlU bomun diuturnam vitam existimare Cu, tria genera bonorum, animi, eorporis, externa Ci, esse in bonis im Gllenuffe uon Gllütern fein Ci; oee. ®afic, Q5uqllg, :tugcnD: mu1ta a natura habuit bona N, bonorum et vitiorum iuclex Ci, neque bona neque mala eorum :rugenben . . . Bafter S. 3. pl. {lafi linD ®ut, fflln3cufnäncI V Ge. 4, 273. ca:est~s, ÜS, 1~. (caedo) ~ampfriemen aUß Beber mit emgenaf)ten lEletmöpfen, ben bie 3auftfämpfer um -Panb unb Unterarm anlegten. caetra, ae, f Ieicljter fpanifcljer 6cljiIb. SDau. caetratus 3 leicljtoefcljUbet; subst. caeträti örum In leicljtoefcljilbete Sl:ruppen. " . Ca~cus, i, m. (Kd,,,oq) iYL in 9Th)fien 0 V CalEita, ae, f. 1. ~mme beß I2rneaß; naclj if)r oenqnnt ~'. ,pafenftabt m Batmm: portns Oaietae V, j. Gaeta. CalUs s. v. Gaius. C~labe~, bra, bnun falaorifclj: Oalabrae Pierides bte ®ebtcljte beß aUß ~alaorien ftammenben Q;nniuß H· bav. su~st. Oalabria, ae, f (sc. terra) ~alaorien L H. Calactmus 3 aUß Oalacte, einer 6tabt an ber 910rb, füfte 6i3iIienß Ci. Calagurris, i~, {, ace. im, 6t. im nö. 6panien L j. Lal~.orr~.. Q;mw. Calagurritani, örum, m. C.' Calals, lellS, m. (KdAai'q) 1. 60f)n beß lEoreaß· ge, flügelt! vertrieu aIß :teiInel)mer an ber 2"Crgofaf)rt bie ,parp1)t~n O. 2. ein fcljöner ~üngIing H. Calamls, idis, m. (KdAa;,Uq) oefannter lEiIbf)auer ber perifIeif cljen Seit. calamister, tri, m. baß lErenneifen 3um Bocrenurennen' metap,!. ~ünfteIei, 6cljnörtelei in ber Webe Ci T. SDau~ calam~s~rat~s. 3 mit bem lErenneifen gehäufelt Ci. calamltas, tatls, f (wolj( ber\uanbt mit in-columis Ull< b.~rfeljrt) . 1. ~djllbcu, ~erIuft, Uu~eiI; pl. UugIiicf~. faff.e, IDhfjgefdjtcf: quam calamitatem (lElinbf)eit) ita tuht, :ut. " N, maiore regis quam aelversariorum calamItate rru grö~er~m ~cljaben N ~. oce. UUfllff, ~~IIl.p.pe, euphem. fur 9hebcrIllge: aCClclit illa cala- lllltas apud Leuctra N calamitatem accipere eine 91ieber~a~ erleiben. ' SDau. calaI~l.ltoSl!-.s .3, adv. e 1: aet. uu~eiIlJringeub, \Jet. berlJhdj, fdjllbhdj, 0 casum illmn multis innocentibus calam~tosum atque funestmn Oi, incendium plebi calamItosum S.. . 2. pass. 6cljaben Ieibenb,~eint. gcfudjt, eleub, ClVIS Ci, miseri, adflicti aerumnosi calamitosi Oi; occ. ungIitdlidj, nu~ciItJllff, ~em miseral~ et calamitosam Ci. Ca~sar, aris, m. (gr. Kair1al.!, baqer '.\raifet' § 84 \1ib,.:!) cog'nomen in ber gens Iulia. 1. L.' Iuliu~ Oaesar! cos. 90, von iYimuria 3ugleiclj mit feinem lEruber 0. Iul~us Oaesar Strabo, einem oefannten Webner, 87 getotet. 2. 0. Iulius Oaesar ber 6taaißmann iYefbl)e1;~ unb 6cljriftfteller, geo. 1. 00, ermorbet a~ 1.5. 9Jtaq 44. 3. 6ein 91effe unb 2"Cboptivfof)n O. Iu- liu~ Oaesa~,Octavianns (s. v.). 6eit if)m füf)ren alle ~at~er ben .ct~ef Oaesar, ber baf)er 2"Cppe([ativoebeutung gewmnt. ._ Ad~. Caesareus 3 cäfarifclj: sangnis O. C~esanan~s 3 (§ 75): civile bellum ~äfarß N 9Jttt gr. ~uffi;t; (KaUJa(!8tOS) fem. isol. aIß 6tabtname: ~a~sarea. (Cae~arla,. § 91, \1iof. 2), ae. 1. in jßa, ~af~na T, .1. Kalsan~h. 2. in 9Jtauretanien, beffen oftftcljer._Sl:etl ~auretallla Oaesariensis !jie~. calamus, i, :n. (\lw. "dAafl-oq) 1. 9tllf)r: calami pa- lustres 0, dlspare~ a~ ber (1)rin;t; O. 2. bicljt. .plllnt, ~ttugeI' .. fragIles calaIni (legmnünun) v: ,s:. meton. ®egenftanbe aUß ülof)r: calamo signum ad- Imere H, c.alamos intingere Q 6cljreiurol)r, Wll~rfcbcr; calamo sahentes elucere pisces &ngeIruie 0; calamos et sudes aptare Wll~rftäbe aI!3 6tüten V; calamos armare veneno V, arcus et calami V Wll~r.pfeUc· ludere calan:o agTesti 9111~r.pfeifep 3löte V; aoer in~ pl. ?alamos inflare leves bie (vieh:öf)rige) .pirtcu.pfeife (1)rm;t; V. ' caesanes, el~ f (a(tinb. kesara-s ',paar, Wläljne') ,paupt, ~aar; urfpr. btcljt. decora caesaries V; feIten unb f:pät m \l;5rofa: promissa caesaries L; bicljt. (capilli) hornda caesa~'ies fieri werben ftruppige 9Jtiil)ne 0; metaph. caesanes barbae fang f)erauwaUenber lEart O. Oalanus s. v. Oallanus. calathus, i, m. (5'w. "dAa{}Oq) 1. gef(ocljteneß ~örlJ~ djCU: (fioribus) implent calathos lento de villline textos lElumenförucljen 0, afferat in calatho rustica elona puer iYrucljtförocljen 0, (caseulll) exportans ca- Calatia 103 calliditas lathis pastor ~äfeforo V, calathi Minervae ?mollforo V. 2. (forbäl)nIid)e) 6djllle: vina fundam calathis V. Cälatia, ae, f. 6täbtcI)en fö. von ~apua L, i. Gua- jazzo; adi. Calätlnus 3: ager von ~. L. Q;inw. Oalatlni, örum, m. 2"CIß cognomen: M. Atilius Oala- tinlls cos. 258 unb 254, dict. 250, iYelbf)err im :puni( cljen ~riege. Calaurea, ae, f (KaJ.,avI.!Ha) ffeine ~nfeI an ber ~üfte von 2"Crgoliß mit ,peiligtum beß 91eptun, ber fie von ber Beto eingetaufcljt !jaoen foU 0, j. Poro. calcar, aris, n. (bon I. calx bur cf) [ferrum] *calcare, aIfo 'j\'erieneifen'): 1. ~.plltU, equo calcaria subdere bie 6poren geoen L, equum calcaribus concitare fpornen Cu. 2. metaph. 2Iuf.pllrn: imlllensum gloria calcar ha- bet 0, vatiblls addere calcar anfpornen H calceamentum, i, n. lEefcljuf)ung Ci. lEon calceo 1. (calceus) oefcljuf)en, mit 6cljul)en oeUeiben: peeles Phi oUbL calceati dentes PI Capt. 187. calceolus, i, m. (demin. bon calceus) fleiner 6cljul): calceoli repaneli 6cljnaoeIfcljulie Ci. calceus, i, m. (subst. i801. adi. !Jon I. calx) 6cljuf) (mit Mter iYerfe im ®egf. 3ur 6anbale solea), ,paloftiefeL Calchäs, antis, m. (KdAXC(q) 60l)n beß Sl:f)eftor, ?meiß' fager im ,peere ber ®riecljen vor Sl:roja V. Calchedonius s. v. Oalceclonius. calciamentum = calceämentum. calcitro, are (I. calx) mit ber iYerfe lcljlagen O. calco 1. (1. calx) 1. treteu, mixta cruor calcatur ha- rena V, ut pede ac vestigio (iYu~fof)Ie) Oaesaris cal- caretur, orabat T; occ. a. lJetreten: nivem, scopu- 1um 0, calcanela seme1 via leti nur einmal fann man ben jßfab beß Sl:obeß oetreten H, durum call1avi- mus aequor a'fte[unn) flar, ungcfünfteft: candidum dicendi geuus Ci Q, Messala nitidus et candidus Q. candor, öris, m. (candso) 1. gfän3CnllllJeifie iYarbe, (\5Ialt3, lffietfic: equi candore nivali fdjneeweit V, can- dor tunicarum, armormn L; occ. a. Illcifier ;teiltt: (I[ eneris) candore mixtus rubor 0 Ci. b. Gdjimmer, (\5Ian3 ber @eftirne: solis candor illustrior Ci, caeli Ci. metaph. 2. 2lnftidjHgfeit, lRcbHdjfctt: candor in hoc aevo res intermortua paene O. 3. ~infadjf)ctt, lJ1atiirIidjfeit: (Livius) in narrando mirae iucundita- tis clarissimique candoris Q. caneo 2. cänui (canus) weit fein, gmu fein: tempo- ribus canebat senectus V, gramina canent vom :=rau V, ager canebat aristis 0; meift aliO pt. pr. canens, ntis weit, gmu: nemora Aethiopum molli canentia lanä V; von filbergmuem Baube: oliva 0, salictum V canephoroe, j. (O'w. xet.vlj!p0l!0~' § 91, ~o(. 2) Sl'orbo ttägetinnen, :Jungfmuen, bie bei ben gtiedjifdjen iYeften bie Opfetförbdjen auf bem Sl'opfe tmgen Ci. canesco 3. cänui (incoh. an canso) gmu werben: pa- bula canescunt 0; occ. altern: canescit lasion 0; metaph. cum oratio canesceret Ci. Cangi s. v. Oeangi. Canlcula, ae, j. (demin. Don canis) ber l5itiuiO aliO ,pauptftem beiO ,punbi3geftirneiO. Canidia, ae, j. eine @iftmifdjetin unb .8auberin H. canis (canes Pl), is, m. unb j. (bgl. XVV-E,) 1 . .pltnb: venaticus :JagblJunb N Ci, tergeminus .8erberniO 0; afi3 fem. trudit apros multa cane in plagas mit einer W'Ceute H, Echidnaea 3erberniO O. I5pridjw. cane peius et angue vitare H. @:benfo: canis a corio non absterrebitur uncto can Ueinen ffiiemen lernt ber ,punb Beb er fauen' H. 2. aliO I5djimpfwort a. für einen fdjmu~igen (\5ct3~afß: Avidienus, cui Oanis co gnomen adhaeret H. b. biffiger l!{ltHägcr: alii canes sunt, qui et latrare et mordere possunt Ci. c. I5peidjeHecfer, ~rcatnr: apponit de suis canibus quendam Ci, Oibyratici canes perscrutabantur om- nia Ci. 3. im lffiürfelfpie1: ber .punMlllltrf (menn jebe, lillütfer bie @:inll aeigt): damnosi canes O. 4. l5ec~ ~ltltb (von ben ,punben ber I5fl}Ha) Ci V. 5. 3wei Gtern~ bUbet; ber grote ,punb, beffen lJeHfter I5tem ber l5iriuiO tft, 9JHtte :Juli C,punbi3tage') aufgelJenb 17; ber fIeine ,punb (n(}O'ld)(ilV, antecanis) fübL vom 2tquator, ml}tlJifdj: ,punb ber @:rigone, Erigonelus O. canistra, örum, n. (~\u. xavet.(JTl!oV) Sl'örbdjen auiO ffiolJt. canities, ei, j. (canus) 1. baiO @mufein, grane iYarbc: fit lupus; canities eadem est 0, capitum @:rgmutfein Cu. meton. 2. gralteß .paar: hlrta 0, Oharoni mento canities iacet V 3. 2lfter: cani- tiem sibi et longos promiserat annos V, morosa H. canna, ae, j. . (\lw. xavvet.) fIeineiO ffiolJr, I5djiIf: palu- stris 0, ftexae I5djiIfhan3 0, dispar septenis fistula cannis ffiolJrpfeife 0; meton. l5l}tin6: citharae sub- mittere cannas O. s2n!3 nomen pr. amnis Canna Marcius bei L: ber l}.(ufibU!3, an bem Cannae, ärum, j. Ci· Oanne) liegt, ber iYlecfen, bei bem bie ffiömer bie fdjrecflicf)e 9lieberIage 216 erlitten; adi. Cannensis, e: pugna NL. I5pridjw. pugna Oannensis bie S)Jle~eo leien l5ulla!3 Ci, non praetoris convivium, sed Oannen- sis pugna nequitiae Ci. Canninefates, ium, sg. Canninefäs, tis, m. vatavifdjer ?noIfiOftamm T; adi. Oanninefas ala, tu- multus T. cano 3. cecini, cantätus (xet.vci?;w töne, 1jtxet.vo, '{\'tiif)~ fänger', ~af)n, got. hana ~af)n) tÖltCIt, u. 3W. 1. intro 1. von ber I5timme: filtgelt: lunam deducere canenclo burdj .8auberIieber 0, ael tilJicinem (tibiam) mit iYlöteno begleitung fingen,surelis auribus tauben OlJren :preo bigen L. 2. von :=rieren: (noctua) canit per Ulnbras fIagt, I)eult 17; in limo ranae cecinere querelal1l quaften ilJr Sl'lagelieb V. 3. von :Jnftrumenten: er~ tönclt, erfdjaffen: tubae cornuaque cecinerunt L, ubi quartae vigiliae signum cecinisset L, classicul1l canit ba!3 3eidjen 3um I}.(ngriff ertönt CL. 4. meton. (mit abl.) f~tclen, bIafen: harundine auf ber ffiolJro pfeife 0, fidibus Ci, citharä .8itlJer fpielen T. 11. trans. 1. fingcn: ad certos verba canenela l1l0dos 0, canet indoctum fingt ungefdjuIt H, canere carmen. oce. a. befhtgelt: cecini Gigantes 0, Pollio regum facta canit H, clarorum virorul1l laudes Ci. b. bidjtcn: Ascraeum cano cannen V. 2. Illcißfagen, bOr~er[agelt, berfünbclt: haec cecinit ut vates N, canit fata Nereus H; mit acc. c. inj. hoc Latio restare canunt V; Fama facta atque infecta canens vero fünbenb V; ironifdj: praecepta canal1l vortragen H. 3· (S'nftntmente) f~teIcu, blafclt, ertöltcu, erUingclt laffen: classicum cani iubet C, signa canere (mit ber %romo pete) ba!3 3eidjen 3um I}.(ngriff geben L S, bellicul1l ben Sl'degiOruf erfdjaHen laffen Ci L, Hannibal recepiui cecinit riet aum ffiücfilug blafen L, receptui canit man bläH ijum ffiücf3ug L; bi dj t. tuba canit ludos gibt ba!3 l5ignal V, receptus 3um ffiücf3ug blafen O. Canopus, i, m. (Kcivwßo,) 15t. an ber weHL 91i!0 münbung; meton. gens fortunata Oanopi beiO 91il, belta!3 V canor, oris, m. (cano) nur bidjt.: @efang: ille canor (Sirenum) 0; oCC. Si'Iang: canor lyrae 0, aeris ber :=ruba V canorus 3 (cano) 1. fhtgcnb, f~icfCltb, mngenb: turba lSläfer 0, aves l5ingtJögel V, ales l5ingfdjwan H, fides, aes tönenb, lJeIltönenb v. 2. UJof)lfHltgcub: vox fIingenb Ci, versus canori H, nugae fIingenbe l.ßoffen H; subst. isol. n. canorum illud ?1.ßolJIffang Ci T. Cantaber, bri, m., meift pl. Cantabri, örum ?noIfiOo ftamm an ber fpanifdjen SJeorbfüfte um bie @:broqueUen; sg. foHdt. Oantaber bellicosus H; adi. Canta- bricus 3 fantabrifdj: bella H. cantämen, inis, n. (canto) 3auberformeI Pr. cantharis, idis, j. (15m. xet.v{}al!t,) bie giftige [panifdje iYliege. cantharus, i, m. (ß'w. xav{}et.I!0') vaudjigeiO :=rrinro gefdjirr, ,pumpen. cantherius, ii, m. (\lw. Xet.l'{}~AW') lffiaHadj, verfdjnit, tener ,pengft: crucians S)JlarterfIepper, Sl'arrengaul Pl. l5:pridj11l. minil1le cantherium in fossam nidjt mit bem @aul in ben @raben (nidjt fo verfelJrt gelJanbelt) L. canticum, i, n. (cano) 1. 2lIiO iYadjwort ber Si'omöbie: I1)ri[dje Gtcffc (unter O'lötenoenleitllng lJorgetragen): canticum agere fpielen, vortragen L, inepilogis paene canti- CUln fingenber ?nortmg Ci. 2. synecd. 2ieh, &c[altg: chorus canticum insonuit Ph. cantilena, ae,j (canto) ba!3 alte Bieb, bie alte Beier Ci. cantio, önis, j. (cano) .8auberformeI Ci. cantito, äre (Jregu. lJon cano) oft fingen Ci. Cantium, ii, 1t. Banbfdj. fö. von Bonbon C, i. Kent. canto 1. (J,>eqn. 1J0n cano) 1. intro 1. fingelt: acl chordarum somUll (aI!3 3itlJaröbe) N. 2. von :Jnftru, menten: erfönen: cantabat tibia luclis 0; mit abI. f~icfclt, bIafen: Epaminondam scienter tibiis cantasse lJabe bie iYlöte geblafen N, pastor structis cantat ave- nis O. 11. trans. fingclt: Oatullmn bie Bieber Sl'afu[(!3 vortmgen H; oCC. a. befiltgen, ~retfen, ber~crdüf)en: cantatus Achilles, Hymen 0, nos convivia canta- mus H, dum meam canto Lalag'en H, tota canta- bitur urbe H. b. bidjtclt: carmina non prius audita canto H. c. 3auberformeIn lJerfagen, bef~t:Cdjen, bc~ cantor 107 capio 3altOCrn, bannen: cantando I'umpitur anguis V, can- tato elensetur carmine caelum 0, cantatae herbae O. d. iJctfünbcn, iDieber~oIcn, chtfd)ärfcn: quod fati pro- vida cantat avis Ti, caura, venias' cantare solebam fagte idj oft 0, haec dies noctIs canto tibi nt caveas prebige bir Pl. cantor, öris, m. (canoJ 1. Gängcr: Tigellius H, Apollo .8itIJaröbe H, canto res Euphorionis Bobo lJubler Ci, cantor formularum ,perleierer Ci. 2. occ. GdjaltWieler Ci Sest. 55, 118. H Ep. 2, 3, 155. ~a3u cantrlx, lcis, j. l5ängerin Pl. cantus, us, m. (cano) 1. ba~ Gingen, ber (\5cfaltg: sine cantu (%otenlieb) amburi Ci, truci cantu mit 11lilbem @efdjrei Cu, cantu tremulo (:=rremolieren) H; von %ieren: cantus avium H, gallorum Sl'räIJen Ci, perclicis I5djnarren O. 2. ~Ialtg, ID/:nftf: cantus bu- cinarum Ci, vocum et nervorum et tibiarum Ci, citharae H, tibicimun I5piel Cu. 3 . .8aubergcfaltg: cantu (iuvenes) vertere in pisces O. Canuleius 3 lSe3eid)nung einer :pleb. gens. O. Oanu- leins tr. pI. 445 beantragte bie 3ulaffung von W'Cifdj, eIJeu 3wifdjen l.ßatri3iem unb I.ßlebeiern L; adi. Oanu- leimn plebei scitum Ci. canus 3 (ftaH *casnus, § 30, IJg1. cascus art, o~fifd) casnar @rei~, cariss ISdjimmef au~ *casies, angeliädjiifdj hasu ~tau) 1. Illei~, grau, gran~aatig: nix H, pluma cycni 0, grandine canus Athos 0, lupus 0, seges gelb 0, bef. cani capilli H unb cani alfein: posuit ad tem- pora canos graue ,paare 0, non cani nec rugae auc- toritatem arripere possunt Ci. 2. alt, c~rlllürbig! cana Fides et Vesta V. Canusium, ii, n. urfpr. gr. 15t. im %ale be!3 unteren l}.(ufibu!3, i. Oanosa; bav. subst. Canusinus, i, m. @:iuw. tJon ~.; bilingnis griedjifdj unb O!3fifdj fpredjenb H. capacitas, tätis, j. (capax) iYaffungiOfälJigfeit; meton. ffiaum: capacitatem in animo esse, quo ea quae me- millimus infundantur Ci. Capaneus, ei, m., acc. ea, voc. @ (Ket.7WVEV,) einer ber l5ieben gegen %lJeben, von :Juppiter mit bem lSIi~e erfdjlagen O. capax, äcis (capio) 1. faffung!3fälJig, geräumig: pha- retra 0, conchae, urna H, moles viele smenfdjen faffenb T; mit gen. obi. insula magnae sedis haud capax C1J, cibi capacissimus ber felJr viel aU fidj nel)men fann L. 2. metaph. em~fältgItdj, fä~ig, taltgIidj: ingenium 0, animus capax ad praecepta 0, viI' capax imperii fälJig aU T, gloriae empfängIidj für Cu, fortuitorum bem 3ufaH ffiaum Iaffenb T, animal mentis capax teiIIJaftig O .. capeduncula, ae, j. (demin. IJon capedo, IJgL capis) fIeine Opferfdjale Ci. capella, ae, f. (demin. IJon capra) 3iege, @eit; metaph. I5tern im iYulJrmann, am 1. W'Cai aufgeI)enb (angeblidj bie 3iege I}.(maItlJea): Oleniae sielus pluviale capellae O. Capena, ae, j. 15t. in @:trurien; adi. Capenas, 11tis: populus, bellum; subst. in Oapenati im @e, biete von~.; bidjt. Capenus 3 17; @:inw. Capenas, ätis unb pl. L. Capena porta :=ror ber fervianifdjen UmwaHung in ber 9lieberung ilwifdjen I}.(ventin unb ~äIiU!3. ,pier Deo gann bie a:p:pif dje I5trate. caper, capri, m. (xa7fI!0') lSocf, 3iegenbocf. capesso 3. Ivi (feUen ii), !tus (intens. 0011 capio) 1. lJaftig ergreifen, faffclt, ~acfelt: animalia ciblUll den- tibus capessunt Ci, arma 0 V. 2; metaph. wolJin ftrcbclt, ~iltei{en, ~inlllllltbcru: muncli partes medium locum capessentes Ci, animus superiora capessat necesse est mut nadj lJölJeren ffiegionen ftreben Ci, alios finIs V, pars turrIs capessat foH 10iOgelJen V 3. mit @:ifer ergreifclt, anfaffcu, übentc~Utelt, an etwa!3 gc~Clt: viam einfdjlagen L, bellmn, proelium, fug-am fidj madjen an, fidj ftütJen in CuL, pugnam manu IJanbgemein werben T, otium auffudjen T, noctem tn- tam 3ubringen T, spectaculum oculis (dat.) fidj vero fdjaffen L, iussa (imperia Pl) bie ~efelJle erfüHen V, rem publicam fidj bem :politifdjen Beven wibmen, bie :poIitifdje BaufbalJn betreten, magistratus, imperium übernelJmen T, provincias bie ?nerwaItung ber I.ßroo tlinijen T, inimicitias ftiften T. Capetus, i, m. Si'önig in I}.(lba O. Caphareus unb Caphereus, ei, In., acc. ea, voc. eu (" Ket.!p'lI!EV,) bie fö. Banbfpi~e @:UbÖM, an ber bie iYIotte ber @riedjen, von %roia lJeimfelJrenb, I5djiffbrudj Htt, i. Oapo d' 01'0. Sl'önig 91aupliU!3 lJatte He burdj falfdje l5ignale baIJin gelocft aur ffiadje bafür, bat bie @riedjen feinen 150lJn l.ßalamebe!3 getötet IJatten 0 V; meton. perpetimur Oaphärea I5djiffbrudj am ~. 0; adi. Caphereus 3 (Ket.!pl/I!HO,) faplJareifdj: aqua 0; aber saxa Oaphärea Pr 3, 7, 39. capillus, i, m. (lJermanbt mit caput, ogL S. v.) ,paupto IJaar: processit composito capillo frifiert Ci; pI. ca- pilli intonsi 0, incompti H. capio 3. cepi, captus (lJgL Xa7fTW fcf)nappe, XW7flj @tim faffclt, U. 3W. A. 1. 1. erfaffclt, ergreifen, ltc~melt; oCC. (Drte) a. bcic~cu; b. crrcidjelt, geiDinnclt; 2. metaph. lIC~mClt, ergreif cu, taffelt; oCC. a. anf ftdj lte~mclt, ange~ Clt; b. iifi er~ ne~mcn, antreten. II. Illä~{elt, crlllii~{clt. ill. 1. (feinblidj) Illcgne~mclt, fidj alteiglten; occ. a. faugclt, gefangen ltc~mclt; b. erb enten ; c. c1ltucI)mcn, crobern, fa~eru; 2. metaph. fortreificn, ergreifelt, ~acfen, fiel) bcmetftcrn; oCC. a. einltc~mclt, alt3te~en, feffcIu, gCllliltltclt; b. betörcn, iiberliftclt; c. berfocfcn, berfeitcn; 3. pass. a. gefii~lltt lllerDCIt, erfranfclt; b. (gei< ftig) gcfdjlllädjt Illerben. IV. 1. cm~fllngClt, cr~a1ten, licfommclt, anlte~melt; oCC. a. @elb ltC~melt, ftdj bcftcdjcu Iaffclt; b. @:infünfte bC3ie~Clt, ciltne~melt; 2. metaph. anflte~men; 3. cm~faltgclt, bdommclt, fidj 31t3ie~Cni oce. a. sn em~filtben bcgiltltcu; b. @eftaIt U. bgL llltltcl)mcn. B. 1. (räumlidj) faffelt, tlt ftdj mtfne~mClt; 2. metaph. ilU etwa!3 geeignet, braudjbar, ~affenh fein i clttf~rcd)clt, bertragen, ertragelt, {ciftclt föltltcu; 3. (mit bem @eifte) rtdjtig anffaffcu, begreifelt. A. I. 1. cape sacra manu V, arma ilU ben lffiaffen greifen, cibum 3U fidj neIJmen. a. montem capere C, caClUllen, verticem, locum editum; locum l.ßofto faffen. b. duae naves portum capere non potuenmt C; bUbI. portum otii capere Ci; montes fugä 3u ero reidjen fudjen L; bidjt. telTaS aves capere videntm fdjeinen ba!3 Banb 3U gewinnen V. 2. amorem ca- pere 0, spem faffen 0, consuetudinem fidj aneignen Ci, gentis nobilitate clignos spiritus capere annelJmen Ou, impetum I}.(nlauf neIJmen Cu, fugam bie iYIudjt ero greifen, consilimn einen I.ßlan faffen, coniecturam muto maj3en, occasionem (tempus) bie @eIe.genlJeit ergreifen, initium (exordium) beginnen, finem em @:nbe nelJmen, ex (de) aliqua re exemplum Ci; bidjt. poenas ca- pere (= sumere) beftrafen O. a. augurium L, ca- pite orgia mecum V, lmele ingressus cepit? V. b. consulatum, magistratus, honores, rem p. capere capio 108 capsa (= capessere); bief)t. navis moc1eramina 0, reg'num ab aliquo überneI)men O. 11. locum castris ic10neum C, anfractmll longiorem capit wäl)lt ben Umweg N, locum o culis , tmllulum V. 0'n ber I2htgura(f:praef)e: tabernaculum capere Ci, templa acl inauguranc1um L, prospectum capere eiue i5teHe 3ur I2lusficf)t wäf)len L. SIl1it bo:p:p. ace. eum iudicem (fiaminem) ca pere 3um ... mäI)fen L; ugL emn capere socium (consiliis) V. 111. 1. res capere Ci, (Phorcic1um) oculum astu 0; o ilb L rem p. capere fief) bcs i5taates bemeiftern Ci S. a. pisces, equos, cervum, u1'os foveis. !Bon 9Jcenfef)en: viVllln Thuym cepit N, regis filia capta est C, hostes in feiue @cwaft bdommen 0, vinclis feffeln V, clementia uti in captos N. b. praeelas N, praeelas ex ho- stibus L, pecunüim Cu, impeclimenta Cu C, magnum pecorum nume1'um C. c. E1'etriam ceperunt N, castra capere C, oppiclum de (ex) hostibus L, capta navis batl geta:perte O. 2. senatmn metus cepit L, nos satietas lauclis cepit wir wurbeu [aU Cu, capit amor 801em 0, ubi pel'iculum quemque ceperat über, rafef)te S, nos cepit oblivio Ci, animum capit cura L, misericorclia captus sum Ci, dementia cepit aman- tem V a. factum mirabile ceperat aures 0, cap- tus voce nova, temperie aquarum 0, in figura dei capta est Hanb wie gefeffert beim I2fnOlict ber @ott, f)eit 0, captus eius 11umanitate N, amore captivae captns L, Aeneas capitur Iocis V, oculos (lumina) C~t O. b. captus est dolo N, aliquem subclola ora- Hone C, blanclitiis, simulato obsequio Cu, Pan cap- tam te, Luna, fefellit V, errore capi L. c. con- suetucline, compenclio capti C, arclebant mentibus ex aequo captis gleicf) (Don Biebe) ergriffeu O. 3. caput morte captum ergriffen V; baf)er: a. oculis capti talpae Minb V, Iuminibus capi bIinb werben L, altero oculo capi an einem l2(uge erblinben L, auribns captus taub, peclibus (membris) captus gefäf)mt. b. mente captus geifte~[ef)waef), DmücEt; velut mente capta wie befeffeu L. 9JCit loeat. captus aniIni fef)waef) im @eifte L T; alfeiu: vates superstitione captus be, fangen Cu. IV. 1. fronc1is 11ono1'em ben 'eI)tenben ~ran3 0, cape vaccam praemia al~ Bof)n 0, si ex hereditate nihil ceperit Ci, nomen ex re C, c1ivitias per emn capere N, munus ab eo 0, utilitates ex amicitia Ci. a. quos pecuniae captae accersebat am Q3-eftoef)ene S, captarum ab regibus pecuniarum suspicio !Berbaef)t, beftoef)en 3U fein L. b. vectigal ex agro N L, sti- penclium iure belli C, fructum !Borten f)aben Ci Ph; o iI b L oculis fructum eine l2(ugenweibe gewinnen N. 2. terra feras cepit, volucres agitabilis aer 0, fes sos tellus cepit 0; bilb L me iam ille ceperat annus mief) f)atte jene~ 0'af)r aufgenommen, ief) Hanb in jenem (12.) 0'af)r V, cape dicta memor nimm He auf unb bewaf)re fie V 3. videant coss., ne quicl ele- trimenti capiat res p. \}ormel be~ senatus consultllln extremum, mit bem man 3m imaf)l eine~ ~iftator~ aufforberte; virtutis opinionem C, magnam infa- miam C, sommnn, quietem einfef)fummern, :Ruf)e finben, spectacula 0, glo1'iam (lauclem) ex hoste L, gloriam 1'ei O. a. dolores N, voluptatem Ci, ex aliqua re laetitiam, desiclerilllll CiL, dolorem ex re C Ci, omnillln suor= mala lrna capiebat em:pfanb mit C~t, gauclia, taedia 1'ei O. b. novas fig'uras, vultüs priores, faciem, cluritiam, formam, vires nocendi 0, (Oaesaris anima) lumen capit beginnt 3U Ieuef)ten O. B. 1. vehicula plures capere milites possunt Cu, vallum armatorum multituclinem capit Cn, portae non capiebant funera 0, populi, quos Ac11a'ia ce- pit 0, nec iam se capit uncla f)ält fief) nief)t mef)r, maHt auf V; b if b Leins amentiam Italia ca pere non poterat .1lJar 3ltflein für Ci, nec te Troia capit ift für bief) 3lt nein V, orbis te non caperet Cn, animo spes suas 0, nec capiunt inclusas pectora fiammas bie \}fammen breef)en f)eruor 0, animo iram bef)errfcf)en Cu O. 2. libri litterarum notas capiunt :paffen für Ctt, sollerlia, quantam vix I)oterat aetas eius capere feiften ronnte Cu, fo1'tunam, plus quam capis ertragen rannft Cn, promissa, quanta eius for- tuna capiebat 3ulieji Cu, celel'itas, quantam capere tam grave agmen poterat Cu. 3. mens nostra capit, quae sit natura aeterna Cl.t, hic UUUS veram speciem Romani senatüs cepit L, mens eorUlll hoc non capit L. clJ,pis, iclis, f ,penfeffef)afe capistratus 3 gefef)irrt: gef:pann O. aum ,opfern L. tigres capistratae stiger> !Bon capistrum, i, n. (capio) ,pafft er, 9Jccmltorb. capitälis, e (caput) 1. ben ~o:pf (baB Beben) Oe, treffenb, ;tnb~: res capitalis i5aef)e, auf bie ber stob [tellt, ~a:pitalDerbreef)en, sllpplicium C~t, poena L, crimen Ci T, tres viri capitales :Oberferfermeifter CiL; lJgL j riumvir; subst. isol. capital (feltener capitale, \i 55), alis, n. etmaf3 stobeswürbigef3, ein [tcrfll:cdjm. 2. metaph. tijbIü~, tnb6ringenb, lJcrficxbftdj: capitalis hostis stobfeinb Ci, oc1ium Ci, oratio Ci, Bulla capi- talior pestis Ci. 3. lJnr3iigfidj, .palt~t~: capitale vocalllUS ing'enium sollers O. capito, onis, m. (caput) grojifö:pfig Ci. Capit-olium, ii, n. (caput) SEurgberg :RomB auf bem bM \}orum meftL beI)errf ef)enben ,pügef mit ber arx, bem tar:peifef)en \}elfen unb bem stem:pel ber brei @ottf)eiten 0'u:p:piter, 0'uno unb 9JCinerua; bief)t. im pl. hinc ael Tarpeialll seclem et Oapitolia ducit V; acli. Capi- tollnUS 3 fa:pitolinifef): arx, collis, mons L, Iup- piter Ci, ludi 1Jlt @:l)ren bei3 Iuppiter Oapitolinus L. capitulätim, adv. (capitulum, § 79) bem ,pall:ptin~aIte nac(), fur3 3ufammengefajit N. Cappadox,~ cis, -117. (Kc"rnc,d';~fmeift pl. ~a:p:pab03ier; Oappacloclnn rex I2lriobaqanetl II. H Cappadocia, ae, f Banbfcf). im 0'nnern meinafien~ Dom oberen @:u:pl)rat bi~ 3um ,palt)~fnie. capra, ae, f (ölt caper) 1. Biege, ®et~: capras et oves 11abere ()arten Ci, ferae caprae Ci V. 2. me- taph. @3tcrnbiIb ber Biege, ba~ am 1. 0'anuar unter, gellt OiH 3. meton. )8nd'~gmtdj: a1'ta premunt oliclae convivia cap1'ae H NB. Caprae L ober Capreae 0 palus bie 0teUe beil illCar~fe(be~, roo IRomltlu~ lJericlJroanb. caprea, ae, j. (fern. au capreus s. v. capreolus) :ReI): prius iungentur capreae lupis (f:prief)w.) H Capreae, a1'um, j. (3icgcninfel) j. Oapri. capreolus, i, m. (dernin. Don capreus IRef)bod', alt caper) :Ref)böcEef)en V; metaph. pl. i5treben, i5tü!>entriiger: columellas capreolis cOlliungere C. Capri-cornus, i, m. (ÜnerfetlUng be~ gr. cdyoxt, fonbern naef) . p.anptern .ge3af)lt) L S, OCC. bina boum capita V, tngmta capItum fetus V. 4. capitis pericl1~um N, s.alvo capite of)ne ~e, fafJt Ci coniuratio III tyrannI caput facta L, 1em capite 'ruere CuL, capitis poena .stobe;3ffrafe, Sl~u:n caput vovere L, per suum caput lU.ra1~e. 0, hOlm!l~s caput sacra1'e L; im :Reef)t0feben: md1cllllll capItls über Beben unb Stob N, capitis (capite) clan;.nare 5U~ stobe, accusare :peinlief) anfIagen, absolv1 Don ber stobesftrafe U. a. .' 5. capitis lllinor altl @e~a~ge~er H, re~ cl:. capIt~, ele fama dimicantes Ci, caprtls vItaeque cllSC1unen Cz, caput agitur bie bilrge:li.ef)e @:~iftenIT ft~Ilt auf bem i5:piele Ci, certamen caprt1s et famae CL . . . 6. caput coniurationis mäbeI;3füf)rer,. cap~ta Lat1111 nominis L, caput 1'ei publicae T, qm caprta rerum erant ,päu:pter beB i5taate~ L. . . J. icl quoel c3;put est W~tl. bie ,p~u:ptfaef)e tft Cl: litterarum ,pau:ptmf)aIt bei3 SEnefes CZ'. cenae ,pa.npt, fef)üffeI, ,pau:ptgang Ci, capnt in Ol11m procuratlOue ,pau:ptgrunbfa!> Ci. S. contraria intel' sese c1e re p. capita I2U), fef)nitte Ci. '. 9. caput JYIediae CZl, caput gentls ;,,~rtaxata T, aber: Thebae caput totius Graeciae bte bebeutenbfte i5tabt N, re1'1nn caput (Roula) T, Praeneste caput belli ber ,panptfi!> L. . 10. de capite decll~cite, ~:lOcl USU1'18 pernu~ne­ ratmn est L, quinas lllC caprtl mercec1es (= l~Sl1I~S) exsecat fünf \.ßr03etÜ für ben SIlconat, affo feef)3tg furf3 0'af)r H. Capys, yis, m., ace. yn, abl. ye (Kanv,) • 1. !Bater be!3 I2(nef)ifef3, i5of)n be;3 I2(ffarafu!3 O. ~. @enoffeb~i3 ~tnea~ V: naef) i~m foH ~a:plta benannt fem. 3· ~ontg bafelbft bei L. 4. ber aef)te ~önig Don I2((Oa O!' L. (Jar Oaris m. geltJ. pl. Oares, um, ace. as (Ka!!<,) !Bolftlftam~ in; f·w. ~leinafienl meton. (§. so, 2tbf. 3) Oaras ac1it ~arien O. Carla, ae, f ___ b.te Banbfef); ~arien; adi. Cäricus 3 (Kai,ltxo,); . CarlCa, ae, j. (sc. ficus) farjfef)e \}eige, getrocEnete \}etge 0.. . Caralis, is, f. i5t. anf i5.arbinien, j. Oagl1an; (ldi. Caralltanus 3; pl. @:mlu. Don ~. CL. " i 10. ,palt~tfltlltllte, Sfll~itat .. 1. caput iumenti N, belua multorum capltum meI, föpfige~ Ungef)euer H, capite clemisso" gef~nften ,pa.u:pte~~ esse aperto capite blojifö:pftg, barf)au:ptlg, ope~to be~ beaten ,pau:pte~; ag i5i!> ber ~enffraft: neg?t1a pe~ caput saliunt gef)en einem buref) ben ~o:pf H,. lllcolmm capite es? gefunben [\erftanbes H. i5jlrtef)w. nec caput nec pecles cba~ f)at nicf)t ,panb nOef) \}uf, supra (super T) caput esse cim 91aaen fein', cauf bem ,palfe carbasus, i, f. unb carbasa, Orlnn, n. (\Sro. 'I xc'i,l~ narJo" TC< xai,lnarJa, altinb. karpäsa-s \8aumrooffe) SEaun:, woUgewebe, 9JCuffelin: corpora .nsqu~. acl pe~es ?a1- baso velant C~t, carbasa 9JCuffelmgcen:anbe; Cu, btef)t. alfgemein uon @eweben, luie unfer B~nnen: emn vela- bat carbasus V. !Bom i5egeItuef): ~atur carbasl~s austro V praebebis carbasa ventls 0, subcluce1e carbasa Isegel 0; adi. carbaseus unb ca!bas1l:s (PI') 3 alltl 9JCuf[eIin: tabernacula carbaseIs vehs fi!>en' Ci S L. carbo 110 Carna intenta 9J1uffelintüd:Jer Ci, chlamydem sinusque' car- baseos bas faftige 9J1uffeIingewanb V. caries-, f, ace. em, . abl. e (au{l *casies, § 29, tJcr\ll anbt mIt canus ~rau aU{l *casnus, cascus alt) 9J1orfcfJgeit. cm~ba vertItur in cariem wirb morfd:J 0. . carb?, ö~s, m. bie stogle, n. aw. aunäd:Jft tot: proelia rubnc~ plcta aut carbone H, creta an carbone no~andl 3U Iooen ober 3U tabeln H; bann (= prfuta) gIug.enb: candente carbone capillum adurere Ci. ~:pnd:Jw. carbonem, ut ahmt, pro thesauro inve- ~llmus Ph. I.!Us namen pr. (§ 82) Carbo cognomen nt ber gens Papiria. ' carma, ae, f 1. @S_d:Jiffi3fieI, stieL 2. metan. @Sd:Jiff. I.!IIs namen pr. Carmae, arum, f @Stabtteil in mom an ber .'lieftfeit~ bes Gl:squiIin gegen bai3 aorum 3U L r:..H, }. S. Pletro in vincoli. car~os~s 3 (caries) morfd:J, mürbe: dentes Ph. Canstla s. v. Charistia. car~r" eris, m. (ftfuliidJ x"'l1xal10V, btid:J. Ilttl. srertet) :. ~d)tllufe~, Umfricbuug, SJ1ur tlon ber Wennoagn: lUunt effl1Sl. carcere currus V; öfter (in \15rofa ftets) pl.: carcenbus missos rapit unO'ula currus H 2. ace. ®efäugnill, ®ewll~rfllm, .\ferf~' ventos vincli~ et. carc~re f.renat f:perrt ein V, hominem abripi a t~lbl~nah et m .carcerem conici iubet Ci, carcerem vmdlCem nefanorum scelerum maiores nostri esse vOluer.'mt Ci, carcer ille, quae lautumiae vocan- tur C~; metaph. tlon ben aeffeXn bei3 stör:peri3: clau- sae vItae (@Seelen) tenebris et carcere caeco V. e corporum vinculis ~amquam e carcere (gemme~be @Sd:Jranfe) evolare Cz; metan. carcerem totum in forum ~ff~ldit Ne eingef:petrten lllerored:Jer Ci. ~atl. adi. carCerarlUS 3: quaestus ben fid:J ber sterfermeifter mad:Jt Pl. ca~chesium, .ii, n. (jJttl. xa(lX~O'lOV) :trinfgefäu (in ber 9J1ttte ~nger, ?te ,penfel finb göger aIi3 bai3 @efäu feIoft unb retd:Jen Ots auf ben !Boben) ° V. cardaces, um, m., ace. as CjJro. xal1J'axE, \Jon perfifd) kard~ 'mann~aft') eine :perfifd:Je auUtru:p:pe N cardl.~CUS 3 (jJttl, xal1cftax6,) magenIeibenb H. Cardlanus 3 tlon starbia, einer @Stabt auf bem tgra, ftfd:Jen ~gerfones N cardo, inis, m. 1. ;rUrnugel. ~ie :türangeln ber I.!IIten 1?ar~n Sa:pfen, fenfred:Jt in bie :tür eingelaffen tueld:Je ftd:J nt. s.D1uttern bregten, bie am :türftocf oefeftigt waren: cardmes versare, vertere bie :tür öffnen 0. 2. m~taph. :IlrcL ®-enbe<, 2'(ugef~unft, sub cardine mundl unter bem SJ1orb:poI 0, cardo duplex (bid:Jt.) 'lieItad:Jfe (SJ1orb, . unb @Süb:poI) Ci; bager bei L tlon I.!I neo n a aI'3 @Sd:Jetbe:punft ftrategif d:Jer ,o:perationen tlom :taurus als @renafd:Jeibe; cardo rerum 'lienb~:punft ber 2age V. carduus, i, m. (carere frümpeln) ~ifteI, starbe (bie lJ3f!anae IUUTbe \Jon ben Illieliern öum ffiall~en ober srrämpeln ber ®toffe lienu~t). carectum, i, n. (carex) ein ,ort tloU Wiebgrai3 V. carfeo. 2. fcarui'f c~ritürus (au{l *caseo, § 29, \lAf. castus) caritas, .t~tis, f (carus) 1. ~o~er ~rcii.l, ;reuenmg! t~nta vIl~tas annonae ex summa caritate rei fI~unentanae co~secuta est Ci, in caritate aur Seit be~. :teueru~g ,Cz. . 2. metaph. i)odjlldjfuug, i)od)< fd)ll~ung, .~tcbe, ca~l~as, quae est inter natos et pa- rentes Cz, apud mlhtes tanta caritate erat Hanb in ~I~er l.!Id:Jtung L,. eximia . caritate hOlninem dili-~eIe. Cu, multa SIgna cantatis T. 9J1it gen. subi patnae . ~d:Jtung bei3 lllaterIanbes (ber !Bürger) Nd amor ClVlum e~ caritas L, ademit Albino soceri n?n;ten mors filIae, sed caritatem illius necessitu- dims n?n a~emit bie 2ieoe ber lllerwanbten Ci. 9](it .~en. abz. cantate patriae ductus aus \15atriotismu~N' lIberol'um L, omnes omnimn caritates fllefu"hl f'" aHe Ci 9J1't '. I!'J 'I e ur .' t praep. cantas In regem Cu erO'a patnam L. ' b ~armania, ae, f 2anbfd:J. am :perfifd:Jen 9J1eeroufen Cu }. Kerman unb Laristan. ' Carmelus, i, m. @eoirge in @aIHäa mit :tem:peI bei3 !BeI, ber b.a~er Carmelus deus ljeiut T, j. Kal'mel. carmen, lIDS, n. (oermutlid) biiiimiiiert auil "'can-men \lOtt cano, § ~8) 1. \Jormcf, @3~rudj, praetori car- men composIt~m est ~i, lex horrendi cal'minis ~o~tIaut L, elIro carmllle iurare L, carmen roga- tl.oms, P!ecation~s L. ace. 2 . .8lluberf~rndj: carmi- mbus. 9lrce SO~lOS mutavit Ulixis V, uxor iniecit carmlmbus manto vaecordiam T. 3. Drllfe{f~rndj, v~tum carmen. L. T, Cumaeum fibl)Uinifd:Je \15ro:pge, aetung V, A polllll1s T. 4. 2!nff ci)rift, Juf ci)rifi: tu- mulo supera.ddite c~l:men V, !em carmine signo V, B~utus ACCI c.arm~mbus (Gl::ptgrammen) templornm ad~tu.s exorn3;Vlt Cz. 5. :Ilici)tuug, ®cbtd)t, ~icb: ?alm~ne traglCO certare H, promissmn carmen lam~l nennt 1:( feine GI:~.oben, carmen saeculare fei~ aeftlteb aut. aeter bes @Safulum, saliare carmen Nu, m~e ben Wttualfang b.er @Salier; famosum, malum H, pIO?rosum T \15asqUtU, unb a[Iein cannina dicere m ln;tperatorem @S:pottgebid:Jte L; leve leid:Jtfertig T; c~rmllla facere V, condere Ci H scribere H u a !Bti3weiIen tl0:r einaeln~n @SteUen 'gröuerer 'lierfe 'Ci: ace. a. ~~rtf: carmma compono hic eleO'os H Aeolium äolifd:Je 2l)rit H. b. ~rllmll' ca:minu~ suo~um acto~~ ber bie eigenen ~tamen f:pieIt L, Pmll- ponms carmma scaenae dabat T. 6. ®efllug Qt'e~ ;rnu' . 'tl ' ~ 1J, • carmm~. Cl l~r~que clarus 0, carmen tibiis cant~re N, tlbla llllxtlS carminibus 2ieb mit alöten, oeglet~ung H, carmina VOcum @efang 0; bid:Jt. ferali ~!mme bubo V, carmina moriens canit cycnus fingt 1. m, ~ecr,. lebtg feiu tlon etwas, uid)t befi~euf er< ~Ilugcfn. 9J1tt abl. carebat nomine gatte ben :titer m~t N, qu~e caret ora cruore nostro? in frei H ~dit~ cal~entla saxa unaugängIid:J 0, ripa caret venti~ tft wntbfüU H; tlon guten ~ingen: arte commodis hono.r~ carere nicfJt oefillen; tlon f d:J Ied:J ten: carer~ S.uspI?lOne, dolore, metu, cupiditate; morte unfterb, ftd:J f~m H; ae? fidj fernl)IlIteu, fernbleibeu! mnicorum carmt facult~tlb~s mad:Jte feinen @eoraud:J batlon N !Bef. non ,ort.ftd:Jfetten: earuit foro Pompeius caruit sena~u, . canu~ publico gielt fid:J fern, mieb ci, etiam App~a mm. VIa carebamus muuten uns ferngaIten Ci pa~na N,~z T, urbe (Gl:u:pgemismus für bie lllerbannung) met~en muff~,~ Ci. 2. eutlJe~reu, ilermiffen, eutfllgen, ile.t3 tdjtcn mnlf~n, non caret is, qui non desiderat Ci; ~tt .abl .. (eo vlro) carent aegrius tlermiffen ign fd:Jmera' ftd:Jer ?z, matre care,ntes p.rivig~i bie fid:J nad:J ber b9J1f~tter. fegnen H; btd:Jt. VII' llllhi carendus abest ! len td:J entoeljren muu 0. ,Lone 0. ~ Carmenta, ae unb Carmentis, is, f c\15ro:pgeti~~' ber @Sa.ge n~d:J ~mutter bei3 Gl:uanber ° L, eigtL aItitaIi f d:J~ ~ottgett, bte man an ber porta Carmentalis ( d:J tgrem :tem:peI. am @Sübfuue bei3 sta:pitoIs genannt) ~~r­eg~te. ~er eme !Bogen bei3 aweibogigen :tores fügrte f:pat~r ben SJ1ame.~ porta scelerata, weil butd:J ign bie aa?ter ~egen ?Jett ausge30gen waren; flamen Cal'men- tahs Gl:maeI:pnefter ber ~. Ci. Ca:rmo, önis, f @St. in I.!Inbalufien L j. Carmona Cares s. v. Car. c~r~x, i~s,.f Wiebgras V. Carla, carlca s. v. Car. Gl:mw. Carmonenses, ium, m. C. ' . Carna, ae, f :totengöttin, non ° Fast. 6, 101 mit Carda (cardo), ber @öttin ber :türangel, nenned:JfeIt. 111 Caspius carnärium, i, n. (cal'o) aleifd:JiJafen Pl. Carneades, is, m. (Kal1vE601),) gr. \15giIofo:pg au!3 stl)rene, geo. 215, geft. 130, url:pr. @StoHer, bann \15Iato, nHer, @Sd:Jö:pfer ber britten afabemifd:Jen @Sd:Jule; adi. Carneadeus ober -dlus 3 (Kal1vEacJ'Ew" § 91, mbj. 2): vis Ci. Carn.i, örulll, m. llloU im geutigen stärnten unb Strain L. carni-fex, aItI. carnu-fex, icis, m. (\Jon caro unb fa- cere 'Mr in ®tücfe 3crgaut') 1. ~ci)arfrici)ter, i)eufer, ;Die @Sd:Jarfrid:Jter waren servi publici, weld:Je an lller, bred:Jern, @SUatlen unb aremben bie aoIterungen unb ,pinricljtungen nornagmen. @Sie wognten auuerljalb ber @Stabt auf bem Gl:squiIin. 2. metaph. ~djtnber, ~ct< niger: non consulem, sed carnificem creatum esse L. 3. (a(~ ®dJimpfI110rt) i)enferllfneci)t: carnifex praeto- ris Ci. ~atl. carnificlna, aHI. carnuficina, ae, j. 1. troHer< fammer, a creditore duci in erg'astulum et carni- ficinam L. 2. \JoHer, mllrter, I.f)ein: carnuficinam faeere Pl, subire Ci. 3. metaph. \Joffet, Dnal: carnificina est aegritudo Ci. carnifico, are (carnifex) fö:pfen L. carnis s. v. caro. Carnutes, um,'" m. (gen. sing. foIfeft. Carnutis Ti 1, 7, 12) feIt. lllon an ber Boire CL. caro, carnis, altI. carnis, is, j. (umbrifdJ,o~fifd) karn- steif) 1. trfcifd)ftiicf, 2'(utciI, ~nrtiolt: Laurentibus carnis, quae dari deberet, data non fuerat L, quibus e municipiis vix ialll qui carnem Latinis petant repe- riuntur ben ,o:pferanteil Ci. 2. metan. trfcifd), caro ferina 'liilboret S; pl. carnes vipereae aleifd:J' ftücfe 0. !B i1 b I. tlom Webner: carnis plus habet, minus lacertorum mel)r weid:JIid:Je aüi1e Q. Carpathius 3 (Kal1naß-w,) au Karpathos, einer 0nfel 3wifd:Jen streta unb Wljobus, gegörig, far:patljifd:J: mare ber fübL :teil bes ~gäifd:Jen 9J1eeres; vates \15roteui3 0. carpentum, i, n. (felt. Illiort; iriidJ carpat 'Illiagen') awei, räbriger @Stabt" Weife, ober @e:püUwagen. Carpetani, örum, m. f:panifd:Jes lllon am @uabiana unb :tajo; bai3 @eoiet: Carpetania, ae, f L. carpo 3. carpsi, carptus (\lgf. xal1no, '21bgep[lüerteil', aljb. herbist '3eil ce{l 2lJipflücfenil, ~rntenil') ru~fen, ~flUcfenf U. 310. I. 1. (in ®tüere) amct~eui metaph. aerf~Iitteru; 2. (ftücfttleife) 3urücflegcu; ace. burci)wllubern. TI. 1. (in ®tiieren) Ilbrci~eu, Ilbbrcci)en, Ilbne~meu i ace. a. ~fliitfelt, Ilb~fIücfen; b. abweiDen, Ilb< freffen, fuffeu; 2. metaph. (ftüerroeife) gcnief}en; 3. (nad) unb nad)) ilcr3e~reu; 4. metaph. bcnagen, bcuörgelu, tllbelu; 5. (fleinweife) fd)wäci) cu, uecfen, beuur1t~igcu, 1. 1. vellera carpere 'lioHe 3u:pfen V, pensa fpinnen V, cibos digitis aerlegen 0; met ap h. in multas partes exercitum carpere L, multifariam vires Romanas L, fluvium (in stanäle) aerteilen Cu, orationem in furilen @Sällen tlortragen Ci. 2. iter, viam; carpitur acclivis trames 0; supremum iter ben lellten 'lieg gegen (fterben) H; ace. butd:J Enal- lage: litora burd:JwanbeIn 0, prata, rura burd:Jaiegen V, litora curru burd:Jfagren 0, aera, aethera burd:Jfliegen 0, mare burd:Jfagren 0. 11. 1. summa cacmnina carpere 0, inter cornua saetas V, coronas ex collo H; 0 iI b L oscula rauoen 0; a. Proserpina violas aut candida lilia carpit 0, frondes manibus V, ab arbore flores 0, vindelllialll (= uvam) de palmite V; bi1bI. flosculos aUi3' wäglen Ci. b. gramen ° V, herbam V, alia anima- lia sugunt, alia carpunt weiben Ci, quadrupedes carpunt caelestia pabula 0, ore alimenta effen 0; bid:Jt. Tityi iecur an feiner 2eber freffenb ilu:pfen 0, apes thyma carpentes ausfaugen H 2. carpe dielll H, ver aetatis 0, SOlllnos, quietem, soporem V, auras vitales carpis genieueft bie 2üfte bei3 2eOens V. 3. virgo carpitur igni ° V, perpetua maerens car- pere iuventa? wirft bu bid:J in ,parm neraeljren? V, carpit vlrls paulatim ... femina tlerilegrt bie sträfte V, labores abfd:Jwäd:Jen H. 4. lllom SJ1eibe feloft: carpit et carpitur una unb nagt an fid:J feloft 0, Sabinus militum vocibus nonnihil carpebatur wmbe burcfJ' gegecljeIt C, dictatorem sermonibus L. 5. agmen adversariorum C, novissimos ben SJ1ad:Jtrao CL, carpi parvis cotidie damnis L. carptim (carpo, § 79) adv. 1. ftücfwciie, mit 2'(uiJwll~l: res gestas populi Romani carptim perscribere S. 2. an tlerfd:Jiebenen @SteHen, wicber~oIt: carptim aggre- (1iendo L, hostem lacessere L. 3. ilcretuacU, seu carptim partes seu universi L, dimissi carptilll ac singuli T. carrus, i, m. (feIt. Illiort; irifd) carl' '3meigejpann') tlier, räbriger 'liagen, st a rr e n CL. Carseoli, örum, m. @Stäbtd:Jen im raugen @ebirge nö. tlon :tiour, j. Carsoli; adi. Carseolanus 3 0. Carsulae, arum, f @St. in Umorien weftL tlon @S:po, Ieto T. carta S. V. charta. Carteia, ae, f (pljöniaijd) karth = ®tabt) @Si. gegenüoer @ioraItar L. Carthaeus unb Carthe'ius 3. tlon Carthaea, @st. auf ber 0nfeI steos 0. Carthago ober Karthago, inis, j., laeat. e unb i (pljöniaifd)er ~ame) 1. :tod:Jterftabt tlon :tl)rui3, angebIid:J tlon ber Stönigswitwe ~ibo (Gl:Iiffa) um 888 gegrünbet, tlon @Sci:pio I.!IfricanUi3 146 aerftört. 2. beren :tod:Jter, ftabt Carthago nova, 242 tlon ,pasbruoal gegrünbet, tlon @Sci:pio erobert, Wefibenil bes \15rätors für bai3 tarra, conenfifd:Je @S:panien, j. Cartagena. Adi. Cartha- giniensis, e fartgagifd:J, :punifd:J; meift subst. isal. startgager (startljagerin). cärus 3 (iriidJ cara 'jJreunb', caraim 'liebe') 1. teuer, ~nd) im ~reife! annona cara PT. 2. metaph. teuer, Heb, wert, quorum tibi auctoritas est cara, vita vilissima Ci, hic puer est ei vita sua multo ca- rior Ci, dis canlS ipsis H, paucis carior fides quam pecunia fuit S. Carventanus 3 ilut @St. Carventum in 2atium ge, görig: arx L. Caryae, arum, f. (Ka(!va,) alecfen in 2afonien mit ~ianatem:peI L, j. Karyaes. Carystus, i, j. (Kal1vrF'fO') 6t. auf ber @Sübfüfte non Gl:ufJöa; Gl:inw. Oarystii, örum, m. L. adi. bid:Jt. Carysteus 3 0. casa, ae, f. ,pütte, ,päusd:Jen, !Bamcfe: casae stramen- tis tectae (im aeIbe) C, frondea aus 2auo 0, aedi- ficare casas als stinberf:pieI H cascus 3 (\lgl. canus, cal'ies, o~fifd) casnar @rei{l) uraH: prisci illi, quos cascos appellat Ennius Ci. caseus, i, m. stäfe. casia, ae, f. (jJro. xcxO'{cx) 1. wilber Simt: nec casia liquidi cOlTumpitur usus olivi V; tlgI. S. v. malo- bathron. 2. eingeimifd:Je @ewürwflanae: (ru8) vix hmniles casias apibus ministrat V, casiae virides V. Casilinum, i, n. @St. am llloIturnus unweit ~a:pua Ci. Casinum, i, n. @St. in 2atium L; adi. CaSlnas, atis: fundus Ci; Gl:inw. Caslnates, ium, m. Oasperia, ae, f. @St. ber @Saoiner V. Caspius 3 ilum Staf:pi,6ee geljörig: regna V bas 2anb am staf:pi,@See, fretum ober mare Caspiulll Ou, Caspiae Cassander 112 castra (portae) @ngllafj im anne:~ifd),mebifd)en @renligebirge T j. \ß~fj Chavyar. Caspu, orum, m. 12Xmtoljner be~ Sl'afllH5eeß C~t. castane1lS 3 (adi. ~u xc!amvov) uon ber Sl'aftanie' 1. castaneae lluces Sl'aftanien V; S~tbst. isol. casta: neae ~olles V. 2. castanea (sc. arbor) Sl'aftanie V. Cassan,der, (~~i, .m. (~a,lun belangt. 5. C, Cassius Long-inus bei GI:~n:lja üuaftor unter Gl:raffuß, fd)fofj fid) 49 bem ~om, :pel1lß an,. nad) ber I5d)Iad)t bei \ßIJarfaIuß bem Gl:äfar ?~~ er mtt lErutuß ermorbete. lEei \ßljiIi:p:pi gefd)Iagen' 1tuqte ~r ftd) ir; fein l5d)wert. 6. l5ein lErube~ L. Cassl:ls Lon:?,rnus, tr. pI. 44, trat gegen 2Intouiuß a:rf, ber lljr; bafur aU5 bem l5enate Hiefj. 7. Q. Cas- sms .Long-rn~ls, tr. pI. 49, fette bie lEerIefung be5 :Sd)relben~ Gl:afarß im l5enate burd), f:päter I5tattljalter m, 15:p~l1len. 8. L. Cassius Long-inus, bewarb fid) mtt.?~ 63 um baß Sl'onfulat, bann fd)lofj er fid) an (l:attfma an unb unterl)anbelte in fel'nem m 't b @ H' O'S :namen ml e~ a le~.n ~. 9. Cassins uon \ßarma, einer ber nUll L, minornm R m -' ;;oon castlgo 1. (Ilom 15t. *casti luie fatlO'o bom 15t. fati' altmb. <;asti-s .',8üc9tigunH') 1. bänDigen; equus no~ parens fre~s. a,~periOl:ibus castigandus est L. 2 .. m.etaph. ctlt,1d)raufclt, un Baltme 6aItcn: castigatus amml cl?lor C~, plebem T, carmen, quod litura non coercUlt ~tqne castig-avit IiU beffern fud)te R 3, tabe.lu, rügen, firafen, aüd)tigcn, pneros verbis et verbenbus Ci, laudare promptos castiO'are seg-nio- res C, aliquem litteris brieffid) ~ußliant~n C casti- g'an~ moras treiben an, l)alten uom l5äumen ab v. c~stl.monia1 ae, j. (castus) @ntljaltfamteit, bef. 'uon fll1n~lc6em ~enuffe: summa castimonia virorum et mul~e:.nm C~;. felten uom @ffen: decem mernm L. ct~t1tas, ta~ls, f (ba~ Ql\ er eu be{l castus) l5ittenrein, dju!\lJörteroudj, 3. 2lu[!. catapulta, ae, f (I'lll. XaTaTCt)..n/" § 92) ?illurfmafd)ine 3um 12Xbfd)leubem uon Ban3en u. a. cataracta, ae, f @11. xaTa~~axrll', § 92) [ßafferfaH, metaph. iYaIlgitter L. catasta, ae, f. (\llll. xaraararJ',) l5d)augerüft liur 12Xui3' fteUung uerfäuffid)er I5fIauen L. cateia, ae, f. (feIt. \lttJ., ngl. irirdJ cath stampf) ?illurffeule V. catella, ae, f. (demin. bon catena) Sl'ettd)en L H catellus, i, m. (demin. bon catulus) .pünbd)en; al5 l5d)meid)elwort: sume, catelle nimm bod), mein 9J1äuß' d)enl H catena, ae, f. (aul\ *catesna, § 30) 1.g'-cffcI, ~ctte: catenis vineire, catenas alicui inicere anlegen, in catenas conicere in Sl'etten legen, in catenis tenere, habere gefeffeIt l)aIten. 2. metaph. ~anb, g'-Cffe1: haec belna constricta leg-um catenis Ci, animum catena compescere lL mau. catenatus 3 gefettet, gefeffeIt H caterva, ae, f. (all{\ *catesua, § 29, IJgI. catena) 1 . .paltfe, l5d)ar: matrum nurunmque 0, avium V, per forum volitat cmn magna caterva togatormll Ci. 2. ace. a. :rru~~, ~d)at, ~anDC (irregulärer milite implent ben lSaudj betl trojanjfdjen Q5ferbetl V, .. cavernae navigii f)ol)Iraum betl 6d.Jiffetl Ci, ca- vernae ingentes acl accipiendlun impetum fiuminis )Baffintl Cu. . cavillatio, önis,f. (cavillor) batl 91ecfen, 6tidjeIn, l2{uf' 3iegen, f)öl)nen: cavillationes militmn L, cum. duo genera sint facetiarum, alterum in Olnni' sermone fusum, alterum peracutum et breve, illa a veteribus ca villa tio, haec altem dicacitas nominata est Ci; verborum 6Ubenftedjerei Q. cavillor 1. (uieff. tJerlUanbt mit x6ßaAo, '\l3offem:rifier') necfen, l)änfeln, aufaiel)en: verba patrum fidj luftig madjen T,inter cavillantes milites unter il)ren 91ecfe, reien L, tribunos plebei cavillans vocare er nannte (bie f)auptIeute) ftidjelnb ~ontltribunen L; oee. cavil- latus est aestate grave esse aureum amicululll fdjeqte Ci, cavillal'i tum tribuni fie fudjten l2{utlffüdjte, madjten ill:linfel3üge L. cavOl. autll)öl)len, l)ol)lmadjen: gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo 0, cavatulll baculum aui3< ge1)öl)It L, parmam gladio burdjbol)ren 0; adi. isol. pt. pf. pass. cavatus 3 l)ol){, gef)öl)It: rupes, cor- tices V, torrens alibi aliter cavatus L; oee. mit prolept. ,obi. naves L, lintres V, teglllina capitum l)ol)l aUtlarbeiten V. ~on cavus 3 (aull *covus, § 50, tJgf. XO;;AO; null *XO.FtAO' unD x60t, xd.Fot· Ta xa<1fLara Ti), ri),) 1. f)O~I, gc~ö~It, gctuölbt: cavernae, ilex V, aes :luba V, rupes iYeIfennüfte L, aedes gewölbt V, viae f)ol)lwege L, fiumina in tiefen lSetten laufenb V; sttbst. isol. ca- vus, i, m. ltnb cavum, i, n. ilorl}! murum cubita- libus cavis aperuit L, cavum repetes artum H. 2. metaph. IllU~ÜUCI1b, becfellb: nox atra cava circum- volat umbra V, nube cava alllictus V, cava sub imagine formae V. Caystrus, i, m. (KaV<1Tgo,) iYlufl, bei (\;pgefntl münbenb; adi. Caystrius 3: ales 6djwan O. ce, meift abgeftumpft au c (§ 55), gilttlJejfenbe Q5artiteI: ba, f)icr. 6ie ftel)t 1. enfIitjfdj an iYormen beiftifd.Jer Q5ronomina: huius-ce, llOs-ce, has-ce, his-ce, abgeftumpft in hi-c, hae-c, hui-c, han-c, hun-c, hö-c (91bf. hü-c), ha-c unb im n. hoc = *hod-ce; hI-c = : cum cenatus cubitum isset nac!j bem @:ffen fc!jfafen ging Ci. C~no~ani, örum, m. 3l1Jeig ber Aulerci (s. v.) C; em 5red betfefoen l1Jar in DoeritaIien anfäffig L. censeo 2. censui, census 1. 3ii~rcn; capite censi bie nac!j .päuptern ge3ätIte, nic!jt nac!j bem 1Betmögen ge, fc!jätte nnterfte lBürgerffaffe S. 2. fdjii~en (tJgL cen- sor): censu~ censere bie offi3ieIIe l5c!jä~ung tJorneflmen, legem censlU censenelo elicere bie offiiJieIIe l5c!jä~ungi3' formel (censencli formula) feftfteHen L lmelecim mili- bus haec classis cellsebatur L cen~ebantur elucena quinquagena milia capitum L.' 3. pass. fidj fdjiitlen faffen, bM 1Bermögen angeoen: census equestrem sum- mam ~ummorum H. 4. metaph. fdjii~cn; ele quo ?ensens ~em bu 5ugeljörig giItft 0; med. (hanc) est l~ter ~omItes Marcia censa suas iJäljIte He aIi3 Bieo, fmg oet 0, hos est elea censa parentes oetrac!jtete He afi3 ~rtern? 5. llafilx~aIten, meinen, benlelt, ratelt; ele ea re Ita censeo Ci, quiel censetis? l1Jai3 meint ilJr? Ci. 9J1it ace. e. in;/. quibus argumentis accu- satorem censes uti oportere? Ci. WUt .peifc!jefa~: magno.opere censeo elesistas Ci. ,oft eingefc!jooen: vereamllll, censeo, ne in hoc scelere nimis aliquiel ~evere s~atuisse vieleamini Ci; mit in;! cum alii III Palatmm redire, alii Oapitolium petere cense- rent T; oce. a. (lJom ®enator) bafilr fttmmcn, bcan~ tragen: ceterum censeo Oarthaginem esse elelenelam Cato, .ele e.a re ita censeo, u ti consules elent ope- ram Cz, (SIlanus) censet eos, qui haec elelere conati sunt, mo~t~ esse multanelos Ci; mit olotem ace. pars c1echtlOnem, pars eruptionem censebant C. b. (lJom ®enate) bcfdjIic#cn, DCJ:urbncn: senatus cen- suit, u ti (praetor) Aeeluos elefenc1eret C bellmn Samnitibus patres censuerunt L, senatus ve~tem pro m~a salute mutanclam censuit Ci; fpät unb feIten m.tt dat. aram Olementiae censuere oefc!jfoffen 3n l1Jtbmen, erfannten iJU T. censura, ae, f. (censeo) .8enforamt, 3enfur. census, US, m. (censeo) 1. Bii~rllng: censu habito repertus est numerus milium CD C. 2. oce. I5djä~lIng, mu1fe3ii~rnn!J+ l5ie ItJurbe aUe 5 0'aljre auf bem SJJ1ari3f~Ibe tJom ~enf or tJo~g.enommen. 0'eber lBürger ljaHe tJon ftc!j unb femer iYamtIte 91amen, IlCIter, \Stanb unb fein 1Bermögen an @rnnbftücfen, @eIb unb I5fIauen unter~ib an3ugeoen. SDarnaf~ oemat ber 3enfor bie I5teuer unb wiei3 iljm feinen \l5Ia~ in einer ber 35 5rriflUi3 an: agere aoljaIten L. ,oft im l5inne tJon 1Bermögen~, angaoe: censum accipere entgegennelJmen L eleferre leiften T. 3· meton. ~djii~nngerurrC, I5t~IICtItften: censu prohibere Ci, excludere L bie llCufnaI)me in bie ~ürgerIifte tJerttJeigern, census nostros requiris? Ci, III censum referre L. 4. (angegebene~) mcrmögcll mcfi~: centum miliulll aeris aut maior L, equestri~ 400.000 l5efteqen, senatorius 800.000 \Seft.· homo tenui censu H, elives antiquo censu H, privatus \l5ritJattJermögen H centaureum, i, n. (5'tu. xEvravf?Hov, § 95, Il(bf. 2) 5raufenbgüIbenfraut V. 1Bon Centaurus, i, m. (KEvravf?oc;). SDie 3entauren finb ber SJJ111tte nac!j l5öljne 0'J;ioni3 unb einer ber 0'uno unter, gefc!jooenen lllioUer:geftaIt (nubigenae 0 V), erfc!jeinen oei .pomer aIi3 tljeffaItfc!jei3 lBergtJoU, in fpäterer l5age ali3 .8l1Jittergeftaften tJon SJJ1enfc!j unb D'tot. 0'm ~ampfe mit ben Bapitljen geten fie oei ber .poc!j3eit bei3 \l5iritljOUi3 qugrn~be; nobilis C. ~ljiron H; metaph. 1. Oentauro ll~vehItur lllagna ali3 91ame einei3 l5c!jiffei3 V. 2. @e, fttrn ber füb{ . .pemifpljäre Ci. Adi. Centaureus 3 ber .8entauren: rixa H. ce!1teni, ae, a, gen. centellum (centurn) je ljunbert; btc!jt. auc!j sg. centena arbore fluctus verberat mit 100 D'tubern V. ce.ns~r, öris, m. (censeo) cl5c!jä~er', Benfor+ SDie fel> ~talltfc!je 1Berfaffung mac!jte bie mec!jte ber lBürger tJon tljrem 1Ber~ögen aoljängig. SDie ~infc!jä~ung ber lBürger ~census). fettete urfprüngIic!j ber ~önig, bann feine geac!j, t?Iger, bte ~onfuIn (SDiftatoren). l5eit 443 l1JäljIte man ~tgene 3enforen (urfpr. patri3ifc!j, bann auc!j pleoeifc!j) m be.n.3enturiaHomitien, anfangi3 auf 5, feit 320 (lex ~eJ::llha Mamerca) auf 1"/2 0'atre. l5ie tatten 1. bie ~~)a~ung tJo~~unetmen (censum ag'ere), b. t. in unferm 'bmne 1Bo{fi33atlung ~u ljarten unb 1Bermögeni3angaoen entgegen3unet~en, auf @rnnb beren He bie mften ber ~enatoren, D'tttter unb lBürger nac!j itren ~Iaffen auf, )te Iften. ~aburc!j entftanb 2. eine aIIgemeine l5itten, fontroHe, mbem ber 3enfor unmoraIifc!jen Beoeni3wanbel auc!j oflne 1BerIe~ung ber @efe~e burc!j bie nota censoria oeftrafte unb ben lBeftraften aui3 bem l5enat (senatu movere) ober b.er D'titterfc!jaft aUi3ftiet (equulll ac1imere), ober aui3 b~r retc!jeren IänbIic!jen 5rrioUi3 in eine ftäbtifc!je ~~rfeMe (tnbu movere),ober gan3 aui3 ben 5rriOUi3 aUi3, Hlet (aerarium bcere). 3. oOIag ben 3enforen bie Dberuer;uaItung bei3 I5taati3fc!ja~ei3, bie 1Berpac!jtung aUer I5taati3emfünfte unb I5taati3Iänbereien unb bie ~rric!jtung unb 0'nftanbljaHung aIfer öffentIic!jen lBauten. 0'n ben ce!lt.esimus 3 (centum) ber tunbertfte; Mtbst. isol. cen-t~slma, ae, f. (sc .. pars) ein .punbertfteI, ein \l5r03ent: tnbutum ex centeslma collatum Ci, centesimae vec- t~gal einpr03entige I5teuer T, rerum venalimn einpr03en, ttge 1Berfauffteuer T; pl. centesimae, ärum, f. 1"10 für ben SJJ1onat, 12"10 für bM 0'atr Ci. centi-ceps, cipitis (centum unb caput § 66) flunbert, föpfig: belua 3eroerui3 H. ' centiens, jünger centies (centum) ljunbertmal' (mit 3ugebac!jtem centena lllilia) = 10,000.000:: syn- gTapha sestertii centiens ein llliec!jfel auf 10,000.000 l5efter3en Ci. centi-manus 3 (§ 66) flunbertarmig 0 H. cento, önis, m. (altinD. kantha 'gef(icfte~ .\fleiD', g1:. XEVT(!WV) Bappenl1Jerf, iYficfl1Jerf C. centum (altinD. <{atarn, gr. l-xC(T6v 1 1. Ijunbert: tel' centum equi V, C et X clies Ci centum triginta (oflne et) Ci. 2. synecd. tJiele': linguae centum oraque centum V, centum puer artimn in taufenb ~ünften geübt H centum-geminus 3 ljunbertfäItig, ljunbertarmig V. ce~~um-vi~i, örulll? m. (luxtap. § 67) bie tunbert SJJ1anner, mtc!jtedoIIegmm aUi3 105 \l5erfonen für \l5riuat, rec!jt unb 1Bermögeni3fac!jen; adi. centumviralis e ber .punbertmänner: iuelicium Ci. ' centun.culus, i, m. (dem in. tJon cento) fIeiner Bappen L. centuna, ae,. f. (centurn) 1. c.punbertfc!jaff, ~om, vagnie, 3entum (60 SJJ1ann = + SJJ1anipeI, ~ ~oljorte, centuriatim 119 cerno Jo Begion). 2. 3enturie ali3 lllial)Uörper; tJgI. L 1, 43. SDatJ. centuriatim (§ 79) aclv. 1. fompagniel1Jeife: proc1ucere milites C. 2. 3enturienl1Jeife, narI) ben lllialjItörpern: citare populum L. centuriatus, ÜS, m. (centuria) ~ompagniefütrerfc!jaft, .pauptmanni3fteHe Ci. . centurio, önis, m. (centuria) ber IlCnfüljrer enter 3en, turie, .8enturio, .pauptmann: classiarius SJJ1arine, fapitän T. .. . . centurio 1. (centuria) 1. nt ~ompagnten tellen: lU- ventutem L centuriati peelites coniurabant fom, pagnienweife L. 2. im pt. pf. pass. cOlllitia cen~u­ riata bie .8enturiaHomitien, in benen nac!j .8entunen üoer lBeamtenwatf, ~rieg unb iYrieben, ~apitaltJerorec!jen uhu. aogeftimmt ltJurbe. centuriOnatus, ÜS, m. (centurio! .8enturio:renl1J~9I. T. Centuriprnus 3 non, ~u Centunp~e:. ~t. ~n \St~tIten, i. Centuripe; @:inl1J. CentUrlplll1, onull, m.; meton. Centuripinis, in civitate Siciliae locupletis- sima Ci. cenula, ae, f. (demin. lJOll cena) fleine SJJ1alj13eit Ci. cepa, cepe s. v. caepa. Cephallenia, in bor. iYorm Cephallänia, ae, f (KEtpC,U7lvta) bie .pauptinfel im jonifc!jen 9J1eere, j. Kephalonia; @:inl1J. Cephallenes, um, m. (KEtpal- lijvEc;) ober Cephallänes L. Cephalus, i, m. (KEtpc:1oc;) 150ljn bei3 SDeion, ~nfe1 be!3 tl)effalifc!jen ~önigi3 molUi3, @ematI ber \l5totrt!3 O. Cephenes, um, m. 1Bolf in mttiopien 0; adi. Ce- phenus 3 O. Ceph€Us, m. (I>;,71tpEVC;, SDeff. s. v. Orpheus) .15olin bei3 lBelU!3, ~önig in IlCtljiopien, @emaljI ber ~afftope, 1Bater ber IlCnbromeba; adi. Cephelus unb Cepheus 3 (Kl1tp~i·0., K7Itp!i0c;) non ~. ftammenb, iJu ~. gel)örenb: virgo 121nbromeba 0, arva mtljiopien O. Cephisus (K7Itp'(J'6c;) iYIutname, u. 3W. 1. ber OÖO' ti f c!j e ~. fäIIt in ben ~opaii3,l5ee, ali3 iYlutgott 1Bater bei3 91arcifhti3 0; adi. Cephlsius 3; subst. = 91ar, ciffui3; fem. Cephisis, iclis:. unelae. O. ::. ber a tti f c!j e ~. ffiett l1JeftI. tJon I2lt~en, münbet oet SJJ1u, nlJc!jia; adi. CephlSias, ac1is, j.: ora bie munllc!jifc!je ~üfte O. cera, ae, j. (l:'ttJ. x7If?6c;) 1. ®a~e: ceras. excuc1unt apes oilben [ßac!ji33eHen V, spohata tegmllle cerae rima patet 3um ~alfatern georauc!jt 0, Persae mor- tuos cera circumlitos conc1unt &um @:inoalfamieren Ci, fingere e cera llliac!ji3oilber mac!jen, llliac!ji3oüften oof, fieren Ci. 2. meton. (ttJäcf)\eme~) llC~nenbUIl: clispo- sitae per atria cerae 0; ngI. cera imaginum S. 3· ®adjMafeI 3um \Sc!jreioen: ex tabulis cerave reci- tare L. meau fc!jrieo auf wac!ji3üoet30genen .pol3täfelc!jen, inbem man mit bem 9J1etallgriffel (stilus) bie lBuc!jftaoen eingrub. Oaerite cera elig-ni H ugI. s. v. Caere; quiel prima secunelo cera velit versu l1JM auf ber 3l1Jeiten .8eile ber erften l5eite fteljt (nämIic!j ber 91ame bei3 Uni, uerfaleroen) H. Cerambus, i, m. (5'tu. xEf?af1ßo., eine .\fäferart) eine in einen ~äfer uerl1Janbe1te \l5erf on O. cerastes, ae, m. (5'ttJ. XEf?[t(J'T~C;) bie .pornfc!jfange Pr; nomen P1". Cerastae, ärum, m .. 1Bolfi3ftamm auf 3lJpern, angeolic!j geljörnt, in minber tJerl1JanbeIt O. cerasus, i, j. (5'tu. xEf?aaoc;) ~irfc!joaum V. ceratus 3 (cera) mit llliac!ji3 üoer30gen: tabella Ci, taec1ae 0, rates geteert 0, pennae mit llliac!ji3 ilufammen, gefügt H. Ceraunia, örum, n . . (KE(!aVV,a 1J(!1 'SDonneroerge') @e, birge an ber ~üfte uon @:pirni3, oenannt uac!j ben ljäufigen @ewitterftürmen; ugI. Acroceraunia. Cerberus, i, m. (KEf?ßEf!OC;) ber bteitöpfige (bei H cen- ticeps) .punb, ber ben @:ingang ~ur Unterwelt oeltJad)t OH; adi. Cerbereus 3 O. Cercetius mons in 5rljeffalien L. Cerclna, ae, f. 0'nfel in ber meinen 151)rte LT, j. Kel'- kenah. Cercopes, um, m. (d(!xwl/J ~efcf)ttJän3ter mffe) faoel, l)aftei3 1Bolf auf ber cllCffeninfel' ]l!{}1)uovIJIJa, l1Jelc!jei3 0'uppiter in IlCffen uerl1Janbelte O. cercurus, i, m. mtu. XE~XOVf?O\') langgeoautei3 l5egel, ooot L, araoifc!j qurqur. Cercyon, onis, m. (KE(!XVc!W) mäuoer in IlCttifa, ben 5rflefeui3 erlegte; adi. Cercyoneus 3: corpora O. Cerealis s. v. Oeres. cerebrosus 3 Ctirnl1Jütig'; metaph . .pi~fopf H 1Bon cerebrum, i, n. (aul3 *ceresrum lJon *ceres ~o~f, lJgl. altinD. <{has '.\fop\', !jt. xa(!a, § 34) 1. @c~trlt: truncus inla psus cere bro .pirn f c!jafe H. 2. meton. lllerftanb: putielius cerebrum est Perilli H. 3 . .pt~fii~figfett: o te, Bolane, cerebri felicem H. Ceres, Cereris, j. 1. 5roc!jter bei3 l5atutnUi3 unb ber Dpi3, 15c!jl1Jefter bei3 ;;5uppiter, 9J1utter ber \l5roferpina, mit ber gr. SDemeter ibentifc!j; @öttin bei3 IlCcferoauei3 unb ber ~lje: flava Ceres nac!j ber iYaroe bei3 reifen @etreibei3 V. 2. meton. a. l5aat, @ctretbc: tellus cererem fert (reclclit) H, ceres succielitur aestu V. b. ,\turn, mxot: ceres. corrupta unelis ~o.rn V, C!l:e- rem callistris expecliunt SSrot V. AdL Cereahs unb Ceriälis e 1. Iler IEmi3 ~emg: papaver V, nelllUS sacru{ll 0; subst. isol. Cerealia, ium, n. (sc. sa'cra) ba!3 ~ere!3feft am 12. IlCpriI 0 L. 2. Iler IEcrce: munera lBrot O. 3. @ctreibe~: herba, sulci O . 4. mrut~: arma lllierf3eug ~ur lBrotoereitung V, Cereale solmn Unterlage tJon lBrot V. cereus 3 (cera) 1. 111 iidjfCXlt, alle ®adje: funale [ßac!ji3facrel Ci, effigies H, castra bai3 Bager ber lBienen, I5tocf V, ficto in peius vultu proponi cereus aIi3 llliac!j!3oüfte H; subst. isol. cereus, i, m. ®adje~ fCX3C: ac1 statuas tus, cerei Ci. 2. metaph. l11adjß~ farbig: pruna V, cerea Telephi bracchia weit wie [ßac!ji3 H. 3. l11etdj, btcgfam: cereus in vitium flecti H. cerintha, ae, j. (5'ttJ. x1f?{VS1) llliarI)i3olume V. cerno 3. crevi, cretus unb certus s. v. (all~ *crino, lJ~L xf?ivw, crlbrul11, § 49) 1. fc!jeiben, fonbern, fieoen; metaph. nntcrfdjcillcn, fe~cn, l11a~tnc~lIten: acies ipsa, qua cer- nimus quae pupula vocatur Ci, oculis mit eigenen llCugen' feten N Ci, in amicorulll vitiis tam cernis acutum fieflft fc!jarf H, cerno animo (felje uoraui3) acervos civium Ci, praesiclia pro templis omnibus cernitis Ci, constitit Venus nulli cernenela unge, feten 0; mit dat. gr. neque cernitur uIli jeber,n unfic!jt: oar V. ~i3 folgt a. ace. c. inj. parmam g'laclio cavan cernit 0, nac!j paff. [ßenbung: cernebatur novissimos premi C, ace. mit aOI)ängig. pt. migrantes cernas totaque ex urbe ruentes V. b. inbir. iY;:. cernis, ~lt luceat aether O. 2. (geiflig) erfcunClt, Ctnfc~cn: Vlr- tutelll vitium Ci; mit ace. c. inj. cernens nullmn locum' sibi tutum in Graecia N; mit in b i r. iYr. cernis, ut ig-navlun corrumpant otia corpus? ~m pass. cerni erfannt l1Jerben, fic!j erfeulter: Ianen, .ftdj 3cigen: amicus certus in re incerta cermt~n' Ennws, quae (virtutes) in comlllunitate cernuntur Cjt. 3. Cltt- fdjcibeu (profaifc!j elecernere): priusquam lel so~'s cre- verit L; occ. a. fiim~fen: inter se coiisse VII'OS et cernere ferro V: mit innerem Doj. ferro, non auro vitam cernamus' umi3 Beoen Ci. b. befdjIte#cn! quiel c1e Arlllenia cernerent T. 4· (für eine @:rb\cf)aft) fidj cntfdj eiD CIt, He anltc~mclt: hereelitatem regni L. cernuus 120 cervix cernuus 3 (all~ *cersllllus bon *ceres stopf, ogt s. v. cerebrum) fopfüber, fidj überfcf)Iagenb: equus incumbit cernuus anno V. cerrltus 3 (all~ *cersItus bon *ceres .\fop!, Df\f. s. v. cere- brum unD cernuus) fopffranf, toll venücft H certamen, inis, n. (certo) ~ircit Sl'am~f u 'ro 1." ®cttfaut).lf, ~ettftttit: disci; p~dum lill;ttfa~tf J O· b~lUgO certamllle lillettfaf)reu V, navali certamin~ vlc~or lill.ettruberu V, ponere certamina (aJJ<,;)ya 71:/20- n{)sya.t) emen lillettfampf anfte([en V; metaph. ®ettcifer: h?n.O:IS erat certamen um bie 0:f)re Ci, certamina elivItIal'um ba!3 ffiingen na,,\; ffiei,,\;tum H d e p " . t 'b" 1.1.) 1.1.) , Illlclpa u ~l I C um eIS certamen fore roetbe mit if)neu ilU ftreiten ,jUben N, erat certamen in tel' duces Ci certamine sum~no proCl~mbunt (remis) mit 0:ifer V, ing'enti cer- tamllle concItant remos C~t. 2. (l)efedjt Sl'al\t~f Xrcffe~, ~djladj~: illam pugnam mediocri ~el'tamin~ commIssam arbItr~ris? Ci, vario certamine pu O'na-~um ~st C, certamllle pugnae cognitus buref) ~ä;pfen m ber lSef)faef)t 0, certamen inire L temptare Cu' metap'h. ~treit, ,pä.nb~I, tl'e~bc: elivitia~um causa bell~ et cel tamllla .omlla lllter homiues sunt S, hoc extra hanc c~ntentlOnem certamenque nostl'um tecum 10- ql:ar Ct,. verbonlm cel'tamina L, si certamen inter ahquos sIt, cui elelatio detur Ci cert~t~m (~e~·to, §, 79) aclv. roctteiferub, um bie lillette. certa~lO" OllS, ;. (certo) 1. lillettfampf, metaph. ®cttetfe.r, haec mter amicos sit honesta certatio C' 2. ~trett: multae certatio um bie IStrafe L. 1. cer~e (a~u. b~n cert.us) 1. gewifi, Hdjer, auuerIäHig: CeIt~ SClO C~, adeht haec, quae certe vera sunt Ci, alte~ mn fien potest, alterUln certe non potest Ci c:rtms exploral'e L, si reperire vocas amittere cer~ t~us. O. . 2 .. (befräfti~:nb! gcwtfi, ftd)er, tu ber Xat: si hCUlt, ,SlCUt! ?erte h,cmt Ci, fecisset certe, si sine ~ede~o?~ potUl~set Cl. 3. (in snntllJorten): aUcrbtng~, Ja'. frctftdj, gewtfi: estne ipsus? certe is est: is est pI of~cto Pl, . tantam sollicitnclinem in quo memini- lI~US. certe m nullo Ci, est misenun igitur quo- llam mahun Oel'te C' - .. ' , . . .~. 4. (liclcl)mn!enD) bodj gcwifi bodj . wcmglten0: elesilite, milites; ego certe llleUl~ ~f~C!l\m p~'aestitero ief) weni~ft:n;3 C, Imius clomus s. ,e. ?ptllna Messanae, notIssuna quidelll certe Ci ent tlbl f~rtasse. etiam cle nobis aliquicl, sed cert~ de 0. Mano audlenclum Ci. cer~o .( adv. abl. isol .. Uon certum. '@etlJit3~eit') fief)er, geroi!3, melft m ber, tyorme~ certo SClO ief) roei!3 e!3 oeftimmt; feHen anber;;;: quasI certo futurmn Ci. cert? 1. ~ cert~ls) . '3m 0:nt(ef)eibung oringen', u. 3ro. 1 .. fa~~fcn, pl0eho, bello, armis acie' pass Be- dnacI certabatur war bie ~nt(ef)eib~ng!3fef)iaef)t T . 1- tum ~ertato pervicit naef) langem ~ampfe T· 1r:,et:l~ aeqUlt~s ~ertat CUln iniquitate liegt in' tyef)be 'fJi: 2: ftretten •. certatmu est maleelictis intereos L Vl!em. certare. ob hirculll H, cum usuris fructibu~ praeehorum C~; trans. certata lite deorum Ambracia um ba!3 geitntten roorben roar O· 3 (~ tU· ft . t" .. uor ""encl:)t) !e~ eu: lUre: leglbus, iudicio, cle hereelitate Ci, foro ~l :e~ c~rtabItur f!. cert.andae mu1tae dies bel' :'rermin er.~r"anblung u~er ble IStrafe L. 4. wetteifern: de Vlltute C1~, Voblscumcle amOI'e rei p. certant C' a.rs certare vl~etUl:_ CUln copia Ci, cursu CUlll aequ~~ hbus S, parslInoma CUlU ultimis militum L verri-~u.s aequora certantibus remis V; mit da't solus tlbl certat Amvntas V bl' cht ml't . ,j' . 1 J , <) • u!,t. aequa es certat superare leo'endo 0 b . certus 3 ( d' . l a !. '80 . pt. pf. paS8. Don cerno, gr. XI!'TO" § 49) 11. cutfdjteben, fltfdjlojfcu; . ace. cntfdj{offelt' I . 2. ftftftc~enb,flefttllllllt, feftgcfe~t; I I 3. 3uucrfäfj'ig, fidjer, uU3weifeI~aft, lIntriigItdj ftf! unfleftredbar; . ' , 4 .. (~I~ @enrn1ei( Der Unge\lJiäqeit) auagemadjt gcwtfi I ftdjer, feftftef)cnb; " I 5. (DurcI:), E~,alla.?e bon lj3erfoncn) ftdjer üoer etroa!3 fle~ n~djndjttgt, tn Sl'eltntni~,____ __ ~___'-. I 1. ld certum atque obstinatum est L oppon~re turmas certast sententia Turno V; f onft' nur in bel' ~bb. certum est (milli) mit inj. e!3 ift (mein). feHer ~nt!ef)(ut3, oe(ef)loffene lS~cf)e: certum est elare lintea letlo V, certum est dehberatumque omnia dicere Ci certum atque elecretum est L; occ. (Enalla e): Aen~as certus fluctus secabat V. 9Jlit inf illa c!rt~ mon V, Oaesar certus procul urbe degel'e T. weit gen. ger. certus euucli 0 V, relinquendae vitae T 2. certam dielll observare "e"ml'n NC' f .. , . ~ • t, ore In anllls certo ehe am oeftimmten :'rage Ci est certus locus: c~rta le:-:, .. certum tribunal, quo' hoc reser- vetm Cz, clom~Cl1lllln Ci, clomus V, linguae certa loquentes beutllef) 0, sunt certi clenique fines H certo anni 3U beftimmter ;;saf)re!35eit T; ace. von 'ßer: for:en al!3 betonte!3 quiclam: certos esse in consilio qmbus ostendi tabellas velit Ci ' m . .3. '0on :+ler(onen: certum llominem mitteret N bl~t. per h~o~'a certos dimittam lJerlä~licf)e Beute V' cel ~us promlSlt Apollo ber 1tntrügfief)e H certis auc~ t?nbus T comperire N Ci V. ~on 216ft~atten: iudi- Cllun .]1" receptl~s C, ce~'ta or~cu~ ficles Cu, spes C:U (~h H, possesslO Cu, crllnen Cz, SIgnum amoris cer- tl~;llnum Ci, quo ~inus. certa est hominum vita Ci, al b u:nentum, testlll~olllum certius Ci, elamnulll ~OlOI H, certa ~u~ns (subst. isoI.) fief)ere tyaf)rt i '0on lSa~en: certIssllna vectigalia bie ganJ fief)er ein, ger)e~ .Cz, hasta V, sagitta H fief)er treffenb, certis nOIllllllbus pecuniam c1ebere fief)ere 'ßoften Ci. 4. p~tre certo nasci lJon namf)aftem (legitimem) ~ate~ Cz, eleum certissima l)roles V. lSeI)t f)äufig ba!3 neutr,' c ertum: neque certi quicl esset exploral'i poteI~t C, bef .. m ben 'ßqrafen: certum est e'3 ftebt feft. :ntt ~ce. c .. ~1if. C~t, mit inbir. tyr. CiL; certum S.Cll e !~?)er wtllen, certum habere al!3 geroi!3 roiffen f~ef)e~ rotjjen; aber IHO certo ha bBre fürgeroi!3 f)alten' aI)rr.11cf) pro certo clicere, polliceri Ci, affinnare, po: ne~ e L, credere S; aUe mit aof)ängiger srcU!3fage (ace c. Mff.) ober tyrage. ®anil ab v. clare certumque 1;: cutus H, certum vigilans H . 5. debue~'am scripto certior esse tuo 0, certus mcerta. pe~'lclüa 1ustret? fann er miffen, bat3 er ben no~) un6eft.ll::mten ®efaqren entrinnt? V. weit gen. obi. cer us exItll, .eventiis, spei T; bei illief)t. facere ce~'tllln ?enacqnef)tigen 0 V; auef) mit gen. consilii sm 0;, tt; 'ßro(~ fteg im camp. certiorem facere ~eltll~)ttdjt~gClll .. tn S{c~tntni~ fe~en, pass, certiorem .e~~. 9Jll~ ,obI. ilunaef)ft tm gen. qui me sui con- SIlll. certlOrem fecit C~: unb buref) abI. mit de: cle ems adventu Helvetll certiores facti sunt C ~;3 folgt ace. c. inf. cel'tiorem te faciunt AfricanUl~ Slll;llü~cl:un~ Dianae restituisse Ci, homo certior fit ag: •. n:llll m foro. Ci; . inbir. tyr. factus Vibullius CeI ~lOI ' .. quae re~ III PlCeno gererentur C. .\J e i [ cf) e, (~t. ~~llhtes certlOres facit, intermitterent proeliulll wlei3 lle an C. ~gL s. vv. certe, certö. cerv~, ae, f. (cervus) .pir(ef)fuq, .\Jinbin. cervmus 3 (cervus, § 75) vom .\Jirfcq: pellis .\Jir[ef)fe[[ aUi3g~ftopfter .\Jir(ef) H, vellera O. ' cerVIX, lcis feft~n im sg. (§ 61, 3), meift pl. cervices u~n, f. ,pal~, ,pt,nterf)af~,. \]laden, (l)entd: boum cer~ v:ceso' natae ael. l~lgum Cz, cervix equilla V, cervices f:a~bebant~u' CIVI~llll Romanorum ben .\Jaf?;; oreef)en = f)mnef)ten Cz, cerYlces clare alicui ben 9lacfen baroieten, cervUS fiel) töten laffen Ci, 'bracchia cervici dare umarmen H, cel'vici imponi fief) auf iembi3. lSel)ultern feten V; b il b 1. roie unfer 'auf bem .\JaHe, im 91acfen fiten', von ber 91äqe eine!3 tyeinbe!3 ober einer ®efal)r: (hostis) in cer- vicibus est L, stat Cu; velut in cervicibus habere hostem L, belll1ln ingens in cervicibus erat ftanb naf)e beuot L. ;;sn [lbb. mit bem lSiIbe einei3 ;;soef)e~: iug'um rigida cervice subire fief) wiberroiUig fügen Cu, cuius a cervicibus iugum servile eleiecerant vom Sjalle fef)affen Ci, suis cervicibus rem p. (roie ein ;;soef)) sustinere Ci, cervices dare crudelitati Hef) (in ba!3 . ;;sodj) bel' ®raufamfeit fügen Ci. cerVUS, i, m. (gr. xE(la[.FJo, 'ge~örnt', aqb. hiruz) 1. ,pifid). 2. metaph. (milU.) cervi gabelförmige 'ßallifaben, i~anijdje ffiettcr CL. cessatio, onis, f (cesso) bai3 lSäumen; oce. Untätig, feit: EpicUl'uS nihil cessatione me1ius existimat Ci. cessätor, oris, m. ( ces so) 9Jlü\figgänger Ci H. cesso 1. U,'eqn. bon cedo) 1. aögern, iäumcn: et properare loco et cessal'e H, quid tna fulmina cessant? 0, cessata tempora verfäumt 0, cessans morbus langwierig H; mit innerem Obi· quidquid cessatum est apuel moenia rrroiae lvie fange man oei :'rroja fief) auff)ieIt, fäumte V; fonftr. mit in: cessare in stuclio suo Ci, qnod nunc cessatnm in officio est L, in iis cessat iradeae bleibt aU0 L; mit abT. muliebri auclacia e!3 feblen laffen an L; bi el) t. cessas in vota precesque mit ®eIübben V; mit i1if· ge- mere cessabit turtur wirb aufl)ören v. I2U!3 121uffor, benmg: quicl mori cessas? fo ftirb boef) H. 2. aU0' iCl?Clt, ltadJlaffen: ne cessaret per hibernorum tem- pus L; mit ab: numquam. cessaverunt ab opere L, chaos nirgenbluo V. lSi!3roeilen ali3 Üoergang!3partiteI ®egen, fäte uermitte1nb: bellum nondum erat, ceterum belli causa certamina serebantur L, ex gente Masinissae, ceterum materno g'enere inpar S, ali3 geroäf)lter srcu!3' brucf für: abcr, bodj, gIetd)wo~I. Cethegus, i, m. cog'nomen ber gens Oornelia. lSe[. 1. JYI. 00rne1ius Oethegus, cos. 204, fef)lug pro con- sule 203 in ;;snfubrien ben 9Jlago. 0:nniu!3 feierte iqn al!3 ffiebner; baqer ift vocabula priscis memorata Oe- thegis H auf if)n 3U be3ief)en. 2. O. OOl'llelius Oe- thegus, aHi 9Jlituerfef)roorener (Satilina!3 f)ingerief)tet. cetra, ceträtus s. v. caetra, caetratus. cette s. v. I. cedo. cetus, i, m. (~\1J. TO XijTO,) 9Jleerungef)euer (lSeeal H Capt. 851); pl. n. immania ce te (UiJTrJ) V. c€il (11l1~ *ce-ve, \lJic neu, seu aug ne-ve, si-ye) 1. ~er' gleief)!3partiM: wie, gleidjwte, galt3 wte: Hecuba et natae ceu columbae sedebant V. 91aef)geftellt: lupi ceu (AVUO! ws) V. ®Ieief)niffe einleitenb: ceu (foroie) quondam venti confligunt V, ceu ... cum = ws ÖTS roie roenn V. 2. S'eoniunUion: al~ ob, rote wenn ~ ceu cetera nusquam bella forent V. Ceus s. v. Oea. Ceutrones, mn, m. 1. [loUtlftamm im l)eutigen ISa' V01)en; 2. im belgi(ef)en ®aUien um lSrügge C. Cevenna s. v. Oebenna. Ceyx, ycis, m., ace. yca (K?jvg) lSof)n be?;; BucHel', ~önig3U :'rraef)in am Öta; mit feiner ®emaf)lin I).(fh)one in 0:i!3uögef lJerroanbeIt O. ]lass. nihil cessatmn est ab apparatu openlln L; . nullum tempus cessabat a novae claclis spectacu10 llJar frei L; ace. ll1iifitggcl)ett, feierlt, taften, ntf)cu: deos nihil agere et cessare Ci, cessatulll clucere curmn einfef)läfern H, hand tanto cessabit (Iuno) discrimine rerUlll Y, nec saxa cessant raften V, ton- sas cessare nova1es bracf)liegen V, cessata arva 0, cessant pedes ruf)en Ph, arae ltJerben nief)t mit ,opfern oebac!)t 0, oculorum cessabat usus war geqemmt Cu; bief)t. amori für bie Biebe feiern, fief) il)r f)ingeben Pr. cestrosphendone, es, f. (~\lJ. XcI1TI!Ol1rptVrfov~) lillurf' mafef)ine, llJelef)e UE(J'/:ea, meterlange \\Sfeife mit boppel, I)anbbreiten 0:ifenfpiten, fef)leuberte L. Chaeronea, ae, f. (Xa'(HhvELC(, § 91, ~[1Ji· 2) 1St. in lSöotien an bel' :pl)ori(ef)en ®ren3e (lSef)faef)t 338) L. chalcaspides, um, m. (XaAx-aC1'J(;[,) mit eqernen ISel)Hben beroannete ma3ebonifef)e :'rrup:pen L. Chalcedonius 3 (Oa1chedonius Ci) au!3 bel' 1St. (S1)al, rebon am lSotlporu!3, gegenüber lS1)3a113 Ci; 0:inro. Ohal- cedollii, orum, m. T. chalcioecos 2 (xahCo,xo;) 'im 0:r31)aufe', Q3einame ber 9JUnerua 3U ISparta N; s~lbst. meton. 9Jlinervatempel L. Chalcis iclos, j., ace. icla unb lat. gen idis, ace. idem CXdxt,) bebeutenbfte 1St. auf 0:uböa, an: ~uripotl (baf)er i. Evripos) gelegen; adi. ChalCldlCUS 3 (XaAxH)\xo,): versus be!3 0:u:pl)orion V, turre~ u.-?n q,umä aI!3 ef)aUibifel)e ~olonie V. .\Jl)brib: ChalCldenSlS, e cetarius 3 (cetus) ilu lSeefifef)en gel)örig. Unfief)er bei T: ludis cetariis tyi( ef)erlpiele? 11g1. caestatus; subst. isol. . au!3 (S~am~; pT. Oha1ciclenses, ium, m. 0:imu. uon (Sf). L. Chaldaei, orum, m. (XaMai'o,) öie (fternhtnbigen) lSübbab1)lonier; metaph. srcftrologen Ci. chalybelus 3 ftäf)Iern O. [Ion chalybs, ybis, m. (!SllJ. xaAvt/J) IStaf)l V. lSenannt nad) ben Chalybes, um, m. (X'XAVßc,) , einem burcl) IStaqI, arbeiten berannten [loHe am lSübufer be~ lSef)roaqen 1. cetarius, ii, m. lSeefifcf)f)änbfer Terenthts bei Ci; 2. cetarium, ii, n. ni\ef)bef)äUer, ein lS1)ftem von l)1eten, in bellen man bie :'rf)unfifef)e fing H. cetero-qul (luxtap., § 67) adv. übrigen!3, fonft ,Ci. ceterus 3, meift pl. ceteri, ae, a, her ionittge, anbete, . übrige (ftetß a(0 @cgi. öll einem f~e3iell ()cr~or\1e1)obenen ~eilc 9Jleere!3 V. Chamavi, orum, m. [loH im nw. illeutfcf)lanb T. Chaon, Ohaonis, m. lSof)n be~ 'ßriamUi3, IStamm, uater bel' Chaones, um, m., ace. as (Xc!ove,) [lolf!3ftamm in 0:pirutl 3roi(ef)en illobona unb bem arroreraunilcf)en [101" gebirge; adi. Chaonius 3 (Xaovw,) a. ef)aoni(d), epirotilef), bobonäi(ef): pater ;;Su:ppiter V, columbae alc3 lilleitl(agetJögel 3U illobona V; b. JYIolpeus au!3 ~er 1St. (Sf)aonia in ~ommagene 0; gr. fem. Chaoms, iclis bobonäi(ef): ales :'raube 0, arbor 0:ief)e 0; subst. isol. Chaonia, ae, j. (sc. 1'fJ) i- bie Banbjef). Kanina 0C0 @anöen). Sg. argentum ceterum purum, duo po- cula cmll emb1emate Oi; vgl. cetera Graecia bel' übrige :'reif uon ®r. N, ceterum exercitum 8; multi- tuclo S, aetas 0, pars, silva V, classis, praeda L; cle cetero übrigen!3, fünftigf)in Cll. Pl. aUe iibtigen ~ Aedui ceterique amici populi Romani C. ,oft subst. et tu et cetel'i, qui clefug'iunt Ci, ut cetera omit- tam Ci. ,oft als srcbfd)fu!3 uon ffieil)en, bel. im n. pI. cetera, et cetera u(ro.: illud Scipionis 'agas asellum' et eetera Ci. 121bu. ijoTiert: ceterum (ace. sg. n.) im iifltigen, i onft, iiflrigcu~: via brevior, ceterum clierum erat clecem N, foedera. alia aliis legibus, ceterum omnia eodem moclo fiunt L. lSei ill i ef) t. ftef)t in gleief)em lSinne ber ace. pI. eetel'a abuerbiell: cetera Grains V, cetera 1aetus H; (päter. allef) :p r 0 f. I viI' cetera egl'(lgius fonft,L. 121\lef) mit [lerben: cetera I parce! V, cen cetera nnsqnam bella forent (on[t I in I2UlJanien. chaos, n. (~llJ. TO xao" (at. nur nom.,. ace. unD chao als abi.) 1. bel' unerme!3lief)e leere ffiaum bel' UnterroeIt: possidet alter (Neptunus) aquas, alter (Pluto) inane chaosO. 2. nomen pr. unterirbijef)e ®ottf)eit, [letter bel' 91aef)t unb be!3 0:rebu!3: tel' eentum tonat ore deos Erebl1lnque Ohaosque Y. 3· bie geftctltlofe HrmaHe, chara 122 Ohrysogonus aU5 ber ba521leltaH entftanb: unus erat toto naturae vultus in orbe, quem dixere chaos, ruclis indigesta- que moles O. chara, ae, feine etbare 21lnraef C. Charax, aeis, f, aCG. a «(\'tlJ. xC,(!ccq IJ3fulJO lBefeitigung im :rempeta( L. Chares, etis, m. (XC,0'l') aeIbljerr 3U ?lUgen 3eit, genoffe be(l :.Demoftgene5 N. ' Charistia (auf xaals beöogen) unb Caristia, orum, n. (wog( von carus ftammenb) &intraef)t5feft, von ben aa!lülienangegörigen am 22. aebrnar mit aeftmaI)f unb !Beüegung aHer 6treitigfeiten gefeiert o. Charites, um, f (Xc,(!tn,) bie brei @raöien (2IgIaia &upljroft)ne, :rI)aIia) O. ' Charmadas, ae, m. (XCC(!,UaoCi,) 2Ifabemifer, 6ef)üIer be5 S'ra~neabe5, nm 109 in 2Itgen a15 ~egrer berügmt. Charmldes, is, m. fomifef)e l13erfon bei PI; bav. fef)er3' ljaft charmidatus in ~ljarmibeß verwanbeU Pt. Charon, ontis, m. (Xul)wv) 60gn beß &rebuß unb ber 91aef)t, aäljrmann ber Unterwelt Ci V. char,ta unb car~a, ae, j. (\lIU. 6 XU(!''I', § 92, lJiof. 2) 1. l.J3a~~tuß, l.J3a~ter: dentata gegXi:ittet Ci, calamum et .c~larta~ et scrinia posco H, quidquid chartis amlcltur meptis in 9JCafulatur eingewicfeIt wirb H chartis inlinere aliquid ginfef)mieren H. 2. meton: ba5 bcfd)ricbenc 1.J311~icr: si chartae sileant bie @e, bief)te H, chartae Graecae 6ef)riften ber @rieef)en H. :.Dav. demin. chartula, ae, f l13apieref)en, lBriefef)en Ci. Charybdis, ~s, j., acc. in unb abt. i (XU(!vßrJt,) 9JCeere5ftrubef m ber 6trate von 9JCejfina, im 2Iltertum gefüref)tet, aIß verfef)Iingenbee Ungeljeuer :perf onifiöiert. Chasuarii, orum, m. germanifef)er ~oIfßf±amm am . SJlieberrgein T. Chatti unb Catti, orum, m. germanifef)e5 ~oIf in .peffen .unb :rljüringen T (btlm. '.p e if eu'). ChauCl, ol'Um, m. germanifef)eß ~oIt, bie ljeutigeil :Oft, friefen 3wifef)en &m5 unb @be T. chelae, . arum, j. «(\'tlJ. X'IJ.cd) bie 6ef)erell be5 6tern, bilbeß 6forpion unb meton. bie innergalb biefer 6ef)eren Iiegenbe 21lage V. Ohelldoniae insulae (XEJ.,rJOVtCCt vijrJOt) bie 6ef)wafben, infeln L, fünf ;Jnfelef)en an ber S'rüf±e von ~t)3ien gegen, über bem promuntorium CheHdonium L, i. Chelieloni. chelydrus, i, m. ((\'IU. xtAvrJ(!O,) 6ef)iIbtrötenfef)Iange V. chelys, yos, j., acc. yn «(5'tlJ. XtAv,) 6ef)ifbfröte; meton. (vgl. testudo) Bt)ra O. cheragra, ae, j. (\I;ID. XE(!CiYI)CC) .\Sanbgief)t H. Chersonesus unb Cherronesus, i, j. (XE(!rJO-, XE(!(!O- V'IrJo,) aeftfanb5infef, .pafbinfeI; bef. Ohersonesus Thra- eia bie .palbinfel uon @aHipo li, ~gerfoneß, öluifef)en bem .peHe5pont unb ber 6ef)waraen lBai N L. Cherusci, orum, m. germanifef)eß ~oIf an beiben Ufern ber 21lefer C T. chIliarches, ae ober chIliarchus, i, m. «(\'tlJ. xtJ.t-a(!x'I" XtU-Ci(!XO,) lBefelj15gaber über 1000 9JCann, :Oberf± Cu, bei ben l13erfern ber erf±e 9J1inifter N. Chimaera, ae, j. ((\'tlJ. XtflCCt(!CC Biege, § 91, lJiof. 2) fabel, gafteß feuerfpeienbeß Ungegeuer (11:aoo{)f'. A8W'V, om{)f'.'V os oaauw'V, !!800'f) 08 Xiflalaa) in ~t)fien, uon lBeUeropljon getötet H; naef) V weilt e5 am &ingange iuß 6ef)attenreief)' me~aph. 6.ef)iff5name: Gyas Chimaeram agit V; adl c~lm~erl-fera (§ 66) Lycia bie ~l)imära et3eugenb O. OhlOne, es, j. (XtOV'I) :roef)ter beß :.DäbaIion O. Chios unb Chius, i, f (Xto,') grote reief)e ;JnfeI, ber ionifef)en S'rüf±e 3wi[ef)eu 6mt)rna unb &pgefui3 uorIiegenb. :ldi. Chlus 3 (Xio<;): vinum H; subst. Ohli, orum, m. lBetlJogner uon ~g.; Ohium, i, n. (sc. vi- nu~n) ~f)ietlvein H; Enallage: Chius caclus ein aätef)en ~f)ler H; Chra, ae, j. ~gierin H. chirographum, i, n. «(\'tu. XH(!OY(!CC(POV, § 91, lJior. 2) 1. ,panbfd)tift! imitari chirographmn Ci, cuius domi est falsorum chirographorum offieina eine aabrif ganbo fef)riftIief)er aä1fef)nngen Ci. 2. meton. ~erfd)tcifiung: chirographa Caesaris defenclere lucri causa Ci. Chlron, onis, m., aCG. ona u. onem (XE((!WV, § 91, lJior. 2) 3entanre, 60glt ber I13I)ift)ra unb be5 6atunt (vgI. Phi- lyrides), W1ufifer, I2XrAt, 21lagrfager, &r3ieljer beß 2Ief)iIf 2Ii3f(epioß unb ;Jafon; im 3entaurenrampf verurfaef)te il)~ ein I13feU beß .perafIe5 eine ungeUbare 21lunbe, weß[Jalb iI)lt ;Juppiter aI5 @efürn (6ef)ü!len) an ben .pimmel verfe!lte. chlrurgia, ae, j. (XEt(JOV(!Yü" § 91, 2toi. 2) ~girurgie; metaph. @ewaltmatregeln Ci. chlamys, ydis, j., acc. pt. yclas unb ycles «(\'tlJ. XJ.Ciflv,) gtieef)i[ef)er S'rriegi3manteI, über ber ffiüftung getragen, auf ber reef)teu 6ef)ulter VOlt einer 6ef)na[(e (fibula) ~ufammeno gegaLten; gefticft: pictus acu chlamyelem V; goIbburef), webt: auro intertexta V; :purpurfarben : punicea 0; a15 ;Jagbmantel ber :.Dibo: Sidonia V. :.Dager erfef)ien auef) 2Igrip:pina beim 6eemanöuer in einer chlamys 1', ber reief)e ~UCUHU5 ronnte alt einer f3enifef)en :.Darf±eHnn~J fr i e ger i f ef) e n ;Jngalt5 5000 f oIef)e l13urpnrmäntel bei~ fteHen H; auef) W1errur trägt He O. Ohloris, idis, j. (au gr. XAW(!O,· 'Die @rüuenbe') 9JläbefJen~ name bei H; bei 0 = alora: Chloris eram, quae Flora vocor. Ohoaspes, m., acc. en unb in, abI. e 1. aI. bei 6nfa Cu. 2. aI. in ;Jnbien Cu. Ohoerilus, i, m. (XOt(!ÜO" § 91, 9:(of.2) .pofbief)ter ?lUqanberß, ber augebIief) feine ~erfe mit je einem @oIb~ f±ücf be5al)Ite, :rt)PU5 beß be3aglten .pofpoeten H. choragium, ii, n. «(\'lll. XO(!C,ytov) SSüljnenauef±a±tultg, @arberobe Pt. ~01t choragus, i, m. «(\'tlJ. xo(!ayo,) @arberobeuerfeiger Pl. Chorasmii, orum, m. ~olf am :0611ß CU. chorda unb corda, ae, j. (lIlU. XO(!rJJj, § 91, ~Xoi. 2) :.Darm; meton. :.Darmfaite, 6aite; pt. 6aitenfpieI: can- tare ad chorclarum sonum 3um srIang bee ~etra' ef)orb5 N, percmrere pollice chordas 0, eitharoedus, chorcla qui semper oberrat eadem fteti3 auf berfefben 6aite baneben greift H chorea unb chorea, ae, j. (\I;tlJ. X0(lEtcc, § 91, lJiof. 2 unb 3) ~gortanö, ffieigeu: festas duxere choreas 0, pars pedibus plauclunt choreas et carmina dicunt V. choreus, i, m. «(\'tlJ.xo(!Eio,) ber :rroef)äui3 (~u) Ci. ~on chorus, i, m. (ß'IU. XO(!o,) 1. (E~nrtan3, 91eigen: per iuga Cynthi exercet Diana choros übt V, nympharmn CUln satyris chori H, choros elucere fül)ren H. 2. meton. bie 6ingenben unb ~an3euben, (E~nr: puel- larmn H; occ. ber bie .panblung be5 6ef)aufpieli3 mit feinen !Betraef)tungen begleitenbe ~l)or: actoris partes chorus defendat H. 3. ed)ar, 9reif)e, ,paufc, IDccltge: Pleiaclum H, Phoebi W1ufen V, DryadUln, Nerei- clum V, iuventutis, philosophorum, vütutum Ci. Chremes, etis, m., acc. eta unb etem (XI)Efl'l<;) fteflen, ber ~1ame uon @ei3gälfen in ber attifef)en S'romöbie unb bei :reren3, fprief)w. = @ei3gale CiH. Christus, i, 1n. (x(!uJ7:o<; ber @efa!fJte) lBeiname ;Jefu; adi. Christianus 3 (§ 75) ef)riftIief); subst. Chri- stiani, orum, m. ~f)riften Pli T. Chryse, es, j. (x(!vrJ'I) 6t. in W1t)[ien mit 2Ipo[[o, tempel, in bem Chryses, ae, m. (x(JvrJ'I<;) a15 I13riefter waltete, beffen :roef)ter 2Iftt)ltome bei .pomer Chrysels, idos, j., acc. icla (X(!vINt,) geitt. Chrysippus, i, m. (X(!vBeb.) S1:ief)er, erbfe H. Cicero, onis,1n. (luo1jI in eieer, og!. Piso, Fabii u. Q., § 82) cognomen ber gens Tullia. SSef. 1. M. Tullius Cicero, @rotvater be5 ffiebner5, ftarb naef) beffen @eburt 106. 2. M. Tullius Oicero, ~ater bee ~:Rebnerß. 3· L. Tul- lius Cicero, beffen ~5ruber, f±ubierte ffiebefunft in ffiljobu5 um 103. 4. 6ein gleief)l1amiger 60gn lebte au 2Itgen unb 6t)rarui3, ftarb 68. 5. M. Tullius Oicero, ber betügmte ffiebner, geb. 3. ;Januar 106 ölt 2Irpinum, auf @egeit be!3 2Intoniuß am 7. :.Deaember 43 ermorbet. 6. M. Tullius Cicero, fein ®oljn, geb. 65, f±anb im !Bürgetl'riege auf 6eiten bee l13ompeiu5. 7· Q. Tullius Oicero be5 ffiebnerß lBruber, geh. 102, vermäglt mit 1130mpo~ia, ber 6ef)wefter bei3 2IttifU5, ~on .ber er fief) 44 fef)ieb, wnrbe ebenfaU5 43 ermorbet mtt femem gletef)' namigen 60ljne: 8. Q. Tullius Cicero, geh. 66. cichoreum, i, n. ((\'IU. XtXO(!EtOV, § 91, I2toi. 2) ,&nbivie, 3ief)orie H. Oicirrus, i, m. ((\'ro. xtXt(!(!O, = &J.EX~(!VWV) 'S'rampf' l)al)n' lBeiuame be5 1130ff enreiter5 MesslUs H. Cicon'es, um, 1n. (KtxoVE,) ~on in ~graaien am .pebru!3 0 V. ciconia, ae, j. ber 6torelj. cicur, uris aaljm Ci. cicuta, ae,j. 1. ed)icrfing: quae poter~m~ umq~am satis expurO'are cicutae H ba man 6ef)lerfmgi3blatter ali3 füg1enbe~ Umfef)lag gegen aieber (gier ':.Dief)terfieb~r') uerwaubte' tollet anum vitiato meIle cicuta al5 @lft, tranf H. J 2. meton., iRn~r~feife auß 6ef)ierlingi3' ftengeln V. 2Il5 nomen pr. (§ 82) Cicuta, ae, m. 91ame eine5 21luef)erer5 H. cidaris, is, j., acc. im (perfiicf) ~iara Cu. cieo 2. clvi, eitus (og!. eitare, eitus uub xlw, xw{w) 1. gegen maef)en, tlt ~c\l.Jcgltng fe~Cltf bC\l.Jcgen: puppes sinistrorsum eitae gerief)tet H, inanimum pulsu agi- ta tur externo, animal motu cietur interiore Ci; cincinnus occ. a. erid)iittcrn, altfrcgen: tonitrü caelum ciebo V, mare (aequora V) venti et aurae eient L. b. in @ang bringen, fjcrIJnftltfcn: pugnam (vo:n aelbl)erm; ugl. 4). 2. aUfrllfClt: singulos nomine Clens T, aere (mit ber :rrompete) ciere viros V; OCG. a. 311 .pUfe rltfen: furias 0, non homines tantum, secl foedera al5 3eugen anrufen L. b. aum S'rampf allfbictClt: ab ultimis subsieliis cietur miles L, a cl belli munia (ad arma L) militem 1', Gel'lnanos in nos ciet Vi- tellius T. 3. metaph. rllfen, nCllltClt: animam magna supremum voce eiemus V, nomina singulorum T, triumplnun nOlnine :rriltmp[) fef)reien L, patrem con- sulem einen S'ronful a15 ~ater nennen, angeben rönnen (ull3 >Beweil3 freier @eourt) L. 4· erregen, f)er\JnrbrtngclI, \Jeranlaffcn, aufttften: mare fluctus ciet Cu, procellas inter togatos erregen L; frei au überfe!len in bi.ef)t. 21lenbungen wie: tinnitüs aere ciere flingeln V, ge- mitüs ftöljnen V, longos fletus lange fortl1J~inen V, muo-itüs ein @ebrü[( ergeben V, lacrimas uergteten V, belfum (Martem V) beginnen L, tumultüs L, belli simulacra 6ef)einfampf V, stragem anrief)ten V. NB. Sn .\i:ompofition fJil3111ei!cn oom pf· uul3 3m I-.\i:on~ ju~ation getreten (§ 64); og!. a.e~'re, aeeIvi, aeeitus. Oilix icis, m., meift pt. ClllCes, um, acc. as (K{J.tq, KtJ.t:E<;) !Bewo~ner ber fIeinafiatifef)en 6übfi\fte, 3t)pern gegenüber ale 6eeräuber gefüref)tet: Cilices Clitae ffiäuberuo{r im :rauru5 T. 2I:p p 0 fi ti 0 n el I: Cilix Taurus 0; fem. Oilissa, ae (KtJ.uJ(Jcc) : spica 6afran O. Adi. Cilicius 3 (KtUxtO,) .3i.ria~fef): P?rtae l13at im :rauruß N; subst. isol. 1: ClhclUm, ll, n. .paarbecfe (au5 3iegenl)aaren in 3Hiaien gefertigt) L. 2. Oilicia, ae, j. (sc. terra) 3iliaien. :.Da3u adi. Oiliciensis, e 3iH3ifef). . ". . . .. Oilla, ae, j., acc. än (KtUCi) 6t. 111 l2(oft!3 mtt '\selItg, tum beß 2IpoIfo O. Cilnius 3 (etrullfifcf) .pettf~ergef~(eef)t .in 2Irret~um, .bae 301 veriagt, aber mit römlfef)er .püfe wleber 3urucfgefügrt wurbe. ~gl. JYIaecenas. Cimber, bi-i, m., meift pI. Cimbri, örum germanif~e5 ~oH, bM im 2. ;Jagrljunbert ber 6age naef) wegen emer 6pringflut im 910rbmeere naef) 6üben. 30g; 113 fef)~ugen fie ben ~n. l13apiriui3 ~arbo bei 91otela, ~01 uermef)tete W1ariu5 il)re .\Seerfäulen auf ben raublfef)en ®efilben (Vercellae). Adi. Oimber triumphus über bie ~. 0; a15 cognomen: L. Tillius Oimber, einer ber 9J1örber ~äfarß. Acli. Oimbricus 3 öimbrifef): scutum, a(5 a irma eine5 @efef)äfteß auf bem aorum Ci. . clmex, icis, m. 21lanae; metaph. a15 6pottname Cllllex Pantilius bie fecfe, biffige 21lau3e I-L Oiminius 3 lBeaeief)nung einer @egenb im fübl. &trurien; 20 km weftl. uon aalerii liegt ber lacus Ciminius, i· Lago cU Ronciglione, bief)t. auef) ~iminl l~cus .V, an bem ein lBergaug, O. mons, saltus, silva L ftclj l)m, rriegt, i. Monte Oimino. . . ' " Cimmerii orum, m. (Kt,Uf'El)tOt) bel .pomer mt)tl)lfef)~~ ~olf im ä~terften 21leften in beftänbiger ainfterni'3.; m Haffifef)er 3eit teU!3 in ber @egenb beß. ~org.efltt~ee W1ifenum 0, teilß in ber S'rrim gebaef)t; ale adLOlm- merium htus O. Oimolus, i, j. (KtflWJ.o,) 3t)Habifef)e ;Jnfel, berüljmt buref) il)re 21laHerbe O. . . C' Oimon, onis, m. (KtflWV) ®oI)n beß 9J1tfttabei3, D'elb~ [Jett in 2Itgen, geft. 449 N Ci. cinaedus, i, Jn. ((\'tlJ. x{vcc~rJo<;, § 91, 1Ji0f. 2) 21lüftling Ph. Oinara, ae,.f. @eliebte bei3 .\Soraa. cincinnus, i, 1n. (11m. xtxwvo<;) (fünftIicf)e) ,paar1nd'e; metaph. ed)nilrfefci im 2Iußbntcf Ci; bau. ,naef) 2Irt ber pt. pj. pass. cincinnatus 3 gclnd't, ~lttt Bocfen: consul Ci; metaph. stellae, quas Graecl cometas, nostri cineinnatas vocant Ci. ~ne nomen pr. (§ 82) Cinciolus 124 circinus Cincinnatus (nacI) ber arten .\)utlrtrac!)t) cog'nomen einer . lJamilie ber g'ens Quinctia: L. Quinctius Oincin~ natus, cos. 460, ag ~iftator 458 vom \ßf(uge weg Jum ~mt berufen L Ci. Oinciolus, i, m. ber Hebe ~inciu~ Ci. Demin. von Cincius 3 I]came einer römifef)en g·ens. 1. L. Oincius Alimentus, ~nnafift 3m Seit beE .pannibafifcf)en Shiege~ L. 2. M. Oincius Alimentus, tr. pI. 204, erlie\3 bie lex Oincia de donis et muneribus, naef) weIef)er fein ffiecf)t>3~ anwalt für bie l'5'ügrung be>3 \ßro3eHe>3 @efcgenfe nel)men fo[[te CiL T. clnctus, üs, m. (cingo) 1. ba>3 ®ürten; bef. cinctus Gabinus V L, eine befonbere, angebficl) au~ @abii ftammenbe IlId, bie ~oga 3U tragen, bei gewiffen Il(n~ fäHen rituell übIicfl. ~en fouft über bie finfe I5cf)ulter l.)erabl.)angenben SipfeI ber ~oga 30g man unter ben reef)ten ~rm. 2. meton. ®ntt, l5d)nq, @nen fofef)en trugen bie Ilntrömer, el.)e bie (femitifef)e) tunica bei il.)nen auffam, unter ber ~oga. SDal.)er clnctiltus 3 mit einem I5ef)UY3 befIeibet: Luperci 0 bie nacH, nur mit einem l5ef)uq um bie .püften burcf) bie I5tabt liefen; Oe- theg'i H 31tt SEe3eief)mmg ber ~ltrömer, ba bie ~etl)egi naef) bem SEeifpiele il.)re~ j[(l.)n(lerrn, ber ben l5ef)uq be~ ffiomuIu>3 in feinem .paufe bewal)rte, niemaI;3 bie frembe tunica, fonbern fteg ben alten cinctus trugen. OIneas, ae, m. (KLVfal') I5taat6mann im SDienfte be(i \ßlJrrllU>3 von f\:piru~ Ci. Oinga, ae, m. 91ebenflu\3 be>3 l5icorhl C,j. Oinca. CingetorlX, Igis, m. 1. lJürft bel' ~reuerer in @af~ Hen C. 2. lJürft in SEritannien C. .cingo 3. clnxi, clnctus (lJgL XLYXU" Umfriebung) 1. gilrten, . umgiirten: zonä aureä muliebriter cinctus Cu; oft uon ?maffen: (syneed.) ense latus cinctum 0; mal. Hispano cingitur g-ladio umgürtet fiell L, telis cing'i fief) rüften V; bi ef) t. felTum cingitUl' umgürtet fief) mit bem f\:ifen V, a[(ein: cingitur in proelia Turnus rüftet fief) V; ace. a. aufjd)ür3Cll: cinctas resolvere vestes 0, Gabino cinctu cinctus L, puer alteeinctus l.)0ef)gefcf)ür3t H. b. untlUinbeu, umfriill3flt: tempora o V H, flammis cingor V; Gorgonis os cinctum an- guibus Ci. 2. metaph. umgcbelt, ctnin)(te~en: flumen totum paene Ol)pidum cingit C, campum collibus eingebant silvae V, cinxerunt aethera nimbi V, cycni coetu cinxere polum umfreiften ben .pimmel V; bef. 3um l5ef)uj.)e: castl'a vallo et fossa befeftigen C, equitatus latera cingebat beefte bie lJfanfen C, nrbem moenibus, oppida mlU'is V, moenia flammis (?2l\aef)tfeuer) V. ace. a. umringcll, begfeitm: coronä consessus vestercinc- tus est Ci, cincta virg'o matnurr catervä 0, latus eing·it tibi tnrba senatus umringt bief) 0, ne panto- mimos equites Romani cingerent T. b. (feinbticIl) 1111l3tllgebt, IllltcingClt, eiuin)ne~en: Geticis si cingar ab armis 0, donHuli unclique Cu, urbem coronä L, obsiclione V, omnibus copiis L, Sicilia cincta peri- cluis Ci. cingulus, i, 1?L (cing-o) ~rbgiirtef, BOlle Ci. 150nft cingulum, 1, n. 1. ®nrt, ®iirtcI: (Penthesilea) aurea subnectens cingula mammae V. 2. ®ef)r~ lle~Cltf: notis fnlserunt cingula bullis Pallantis V (biefe @el.)enfe wurben über ben I5cljnrtern getragen). 1l([;3 nomen Z)1·. Cingulum, i, n. SEergfeftung an bel' umbti f ef)en @ren3e in \ßicenum C, j. 0 in g' 0 I o. cini-flo, onis, m. (cinis unb fio) .paarfräu;3Ier H. einis, eris, m. (u~L r.OVL' 0tauo) 1. 2f;u)c: dilapsa in cinerem fax H; pl. fer cineres V; im SEUbe: inceclis per ig'nes suppositos cineri cloloso H 2. ~otellaid)e:post cinerem naef) ber ?!Serbrennung 0, absolvor cinis aI;3 ~oter Ph, cineri atque ossibus iilii solacium reportare bem geftorbenen Ci, mingere in patrios cineres lf. 3. 2ffd)flt~altfc, ~riilltlltcr:' barbarus cineres insistet victor ~ranbftätte H, Diaci cineres V. 4. metaph. ~etnid)tllng, llluin: cinis pa- triae, deflagrati imperii Ci unb in lllebewenbungen wie in cinerem vel'tere 0 H Cinn.a, ae, m. cog'nomen ber gens Helvia unb 001'- nelia. SEe!, 1. O. Helvius Oinna, lJreunb ~atuf[(l, 3eitgenoffe ?!SergiI>3, verfa\3te ein (EplJIIion 'Smyrna' V. 2. L. OOl'llelius Oinna, berbetannte \ßarteigäl1ger beg 9Jearht;3, cos. 87 unb 86, buref) feine @raufamfeit ver~ l)a\3t. 1l([>3 l5uHa 84 au>3 Il(fien 3urüCffel.)rte, 30g er il)m entgegen, fief aber bei einer ~](euterei feiner 150Ibaten Ci. 3. l5ein 1501Jn L. Oornelius Oinna, q:lrätor 44, l5ef)wager ~äfar~, aber \ßarteigänger bel' mepltbIitaner Ci. Adi. Cin- nanus 3 (~h. 2): tmmutus be~ Cinna im :;Jagre 87 N, Oinnanae. partes bie \ßartei in biefem Sl'riege N. cinnamum, i, n. (ß'UJ. xCvvC<,uov) 3imt O. Crnyphius 3 (Kwvcpw,) vom lJfufie OInyps ilt BUH)en: hirci T; bief)t. = afritanjfef): chelyclri, Iuba O. Cinyras, ae, m. (Kbvv~a,) 1. afflJrifef)er Sl'öltig, beften ~öef)ter :;Jltno in ~emjJelftnfen 1.JerwanbeIte O. 2. Sl'önig auf 3lJpern, ?!Sater bel' mhlrrIJa unb be~ Iltboni;3 O. Adi. Cinyreius 3: virgo 9J(1)rrl.)a, heros ll(boni;3 0.. Cios, ii, f (Kfol') 15t. in SEitlJlJnien, j. Kio; f\:imu. Ciani, orum, m. L. cippus, i, m. 1. Ij.5fa~( C. 2. (uiereCfige) ®rabfänle H circa (UlIloifbung lJon circum nac!) supra, extra) I. adv. rillgßIl1ll, 1l1ll~Cr, im U1llfreiic: exhausto circa Olnni agora L; bef. mit esse: gramen erat circa 0, montes, qui circa sunt L, ii qui circa erant feine Umge~ bnng N. Oft bei L nael.) grieef)ifcf)em meufter attriblttiu beim subst. multae circa civitates viele I5täbte bel' Umgebung, planior vallis quam cetera circa. I1. praep. beim ace. 1. r ä u m li ef) : a. llm: lig-na contulerunt circa casam N, circa regem miscentnr (apes) V. b. Il1tt ... ~cr, iu ber 91äf)c, i1ll Umfreije bolt, IlItf)c bei: circa Armeniae montes Ctt, est circa mumm locus L; bem ffielatiu .l1aef)gefteIft: Henna, quam circa luci sunt plurimi Ci. c. Ilml)cr 5U, in Me Umgebung: collatum est Olurre bellmn circa 00- rinthum N, legatos circa vicinas g'entes misit L. 2. Jeitlief) uub bei 3alJfenangaben: Ullt, gegell, UII~ gefäl)r: circa lucis ortum Ctt, circa eandem horam copias acImovit L, circa lustra clecem H; 6ei 3al.){en: circa X milia Persarum Ctt, oppida circa LXX L, circa quingentos L (bafür bei Ci circiter). 3· me- taph. uut, gegen, in, in bCollg aUf (erft fpät): publica circa bonas artes socorclia T, circa consIlium eligencli successores in cluas factiones scincIebantnr T, N ero circa summa scelera clistentus T. circa-moerium, ii, n. (n~oerus, um, = murus, § 52) ffiaum um bie s.mauer L. Circe, es unb Circa, ae, f (Kf~x)l) ~oef)ter be-3 .pefiO>3, l5ef)mefter be>3 ~'(ete~ von Sl'ofef)i;3,. am 3iqeifcgett ?!Sorgebirge (Monte Oircello) fe\3l)aft gebaef;t. SEei ibr weift Ob1jffeU;3, beffen @efäf)rten fie in l5ef)weine ver~ manbeIt fJatte. Oircae pocula 3aubertränfe H; adi. Circaeus 3 (KL~X["O,): terra, iugum V; litus bas; 3ir3eif ef)e ?!Sorgebirge 0; Oircaea moenia ~l1>3fulum naef) ~elegonu>3, bem 150l)ne be~ Ob1lHeu;3 unb ber ~irce 0 H; O. gramen @jftfraut PT'. Circei, ol'Um, m. 15t. am 3iqeifef)eu ?!SorgeUirge in Ba, ±ium H, j. ~ort Oircello am gfeh'f)namigen ~erge; adi. Circeiensis, e: coloni L Ci. circe~sis, e (circus) 5Um 3irfUi3 gel)örig: ludis circen- sibus am ~age ber 3irfl1i3fpieIe. Ci. l5ie umfaHen: I.ffiettfal.)ren, ffiingfampt, staru11e[[reiten, ~iedämpfe, ®ett~ fämpte, l5eefef)Iad)ten. circino, äre (circinus) airfeln: auras buref)frejfen O. circinus, i, m. (lJUJ. xt~Xtvo,) ber Side{ altl :;Jnftru~ ment C. 125 circumeo circiter circum-cldo 3. cldi, cisus (caedo, § 43) 1. ritt!J~ circiter (Hac!) IJrnalogie ber adv. auf it er ~u. circum ge~ abid)ueibcu: caespitem gladiis mafen aUflfteef)en ? ~ bilbet) 1. adl). um, nugefä~r: circiter mlha p~ssuum ace. bcid)ucibell: genitalia T. 2. metaph. Ctll- ducenta N, media circiter nocte C. ~. P?·aep. be~m ace. id)rällfcu bcrutiubern: circumcisi sunt sumptus L, um: circiter meridiem C, octavam clrcIter h01am H. i1upensa~u funeris Ph. 3. (in ber mebe) lUegltcf)~tCIl Q. circluS s. v. circulus. ~au. adi. isol. pt. pf. pass. cirCUmClSUS 3 . rtng(iu~ circueo s. v. circumeo. abgefef)nitten: collis ex onmi parte circumclsUS ftetf circu-(circum-)itus, üs, m. (circu';lllre, § 32). ba>3 a6fallenb C, Henna ab omu!- adiü~. circUlncisa atque perumgegen u. 3W. 1. Umlallf, stretßlauf: .sohs et directa est fenfrecf)t abgefef)mtten C~. i ae Ci' 'metaph. orbes et quasi circuitl~s 1ll rebus circum-circa adl). riugi3um, um nnb um Ci .. ;~~liciS ~ommutationum gewiHe ~erioben CL ~. Uut~ circum-cludo 3. clüsi, clüsus (claudo, § 43) rmgi3um weg' Oaesari circuitu 'maiore !tel' erat longms C, einfef)lieten; 1. etnfaifeu: l~rOnlln cornua ,a.r!!;ento c: bre;i circuitu ad amnem pervenit L, pons magmll~ Itltt3ingcÜt: circumcludl c1uobus .. exe1cltlbus C, circuitum habebat verurfaef)te C. 3· .U.1llf~ug, . ~tt~- !;etaph. Oatilina consiliis meis cll'cumclusus fe1t~ frdß: in circuitu im Umfreife C, mumtIoms cll.cm- gebartnt Ci. tus XI milia passuum tenebat C, pe~'errat l~nchque clrcum-colo, ere umwol)nen L. . circuitum V. 4. Umid)lUctf:. cir~mt~l petls glo- circum-do 1. dedi, datus umgeben, 11. 3W. ~. rtttgß riam Ctt. 5. Umidjrcibltltg: ah~ Clrcmtu .ve~borm~ um~er ftcticu, ~legcu, ~ic~Clt+ 9JCU ~at. byaccllla col~o plurhlm ostendimus Q. 6. Ij.5mobe: oratlOms, vel- um ben .pa(;3 legen 0 V arma umens, vlllcula plantls borum Ci; . anlegen V, capiti clia~lema .anbrillg~l1 ~u, B~aesu~ circulatorius 3 (circulator \JJlarft\d)rcier) marftfef)rete~ circumdat principi minister~a u~lgtbt tl.)n rll: ti SEe- rilef): volubilitas Q. .' _ bienten T utrique lateri eqmte Clrcumdato T '. ace. circulor 1. (circulus) 1 .. Ut ~rll~~eu ~uiammcn- tiugß umgeben = allfiteUcu, anbrillgen! murus Clrcum- trctelt C. 2. lid) f)crltlutrctben CL .' datus C; mit abl. loe. turres t?to opere auf bel' circulus i 111. (demin. Don circus) 1. ~ret0, lllmg gan3en Binie C; mit dat. s~t~lht~~ armatos con- (nII5 \linie): ~oronae modici circuli Umfang L; von bem tioni L exercitnm castris L, SIbl mllites!; ?netaph. Streifen ber l.ffiefHörper: stellae cirCluos. suo~ conti- I famam' paci circumcleclit. gab ~()~\ verIt~l.) tl.)m ~1~: cinnt Ci, circulus ultimus ax~~n ~mblt bt~ {ej.)t~ i (eHig T, corrnptis monbus hbl~lllles 1l)nen betg : 30ne o. .2. meton. (fonhet) ffiett, lllt~g: laX! temn feHen T. 2. (mU abl. instr.) mti etwa>3 ll~gcb~n, cle vimine circli (151)nfope) V, .aun @olbfette.!, portus moenibus circmndatus N, cmn n~ultl~:lCllll~. circulus subnectit crines .paanetf V. . 3·. strctß, clommn eius circnmdedissent N, llemus lllUI? ClIcum (\JflcU\nJujt, ,8itfe1 (1.1011. '.ßet\ol1;n): cmn III ~lrcu:m~ datum Ctt, saltüs canibus um\te((~n V, Tr?mm ,fla~- venerat, in quo cle pIlllosopllla senn? l~abelet~lI 1'1, mis um(cf)fieten V, oppidmn castns C, a~l:m 1~e s in circulis, disputationib.us, ~ongres~lon~u~ Ct§. 60) (I.ffiagenburg) V; ort von .5'\'I~ibullg: ~luplIcl. allllcnl~ circum (1.1ereil1jac(1t aull m elfeu.m tm o,rclle, '" circmuclatus N, tempora VIttlS 0; btef)±. mit ace. ~1. I. ad:/!. 1. 1m ~rcile, tiugß, rtllg~ltmf)er, 11m. .Jn Sidonialll chlamydem circumclata V; l1:etcp!~. Ol.a: Itlxtap. (oIJHe 5ßofallcI1UJäcI)~l11g): circUl~:a~o, ~se~eo, .;do: toris munuS exig'uis finibus befef)ränfen C~, BntanlllCl biefe ?mörter oft in ~me\t>3 s. v.; 11la!er wte _ bte ~o:n- pueritiam robore auMtatten T.· , " ._ j.lofita (mit 5ßofaIlcI)\1JäcI11111g): circum-cluc1o, -clclo,-lClO, circum-dilCO 3. clüxi, ductus 1. (mt ~ret)C: ~etllm~ -luo, -spicio. ~f;3 adv. quae ~ircum emnt opeI'~ C, fitfrClt ~3tef)eU, ~bclUegclt: aratrum (bn bel' I5tab~- matres stant circmu V, cIrcum. sub . moembus I ~ b' ) Ci flumen ut circino circumcIuctum Wt~ aquantur V, portis circum ommbus lllstan~ V. ~~~n b1~:; 3irfe1 ge30gen C. 2. ~lttf)crfm)rclt: Gal~ 2. oee. a. rtllg~, bOlt aUen ec~teu: ""ci.rcum unchqu~ circum in quaestus (lucere aSllll~l~ so~ebantd p'\ convenere V. b. IllltI)Cr, 511 betben. eCliClt: a!'a .alm; mit bopp. ace. eos omnia sua praeslclIa c~rcut;n UXl Cl·t.l·ae effi!desque circum Caesans ac S.~m~ 1. . ""orten '1tm anbern C haec altarm C1l'Cum ~ ~ 1 cmn VOll etnem 1-' J ' ,. ,"f' , II. p1'aep. beim ace. 1. Ullt, ri~g"l~l\.t: raCH CH . effigiem duco V. 3. (auf Umluegen) .)etlt1lt ,lt)ren. capnt micantes 0, qui circ.um mdlcmm ~tabant, Cl:, cohortes longiore itinere C; abs. pra.eter cas~r~ stellae, quas vagas dicimus, Clrcum tel'ram ~enmtUI"Cl: hostium circumclucit (sc. agmen) marfef)tert i~t;t'b a, circum flumina an ben Ufern V. 2. Ullt~ tU Der ~laf)c,. Bager, umgel).t e~ L. 4. (im l[(u!JbruCf) ltm U)te~eauv'. lee:l' ones Narbone cil'cumque ea loca dlsposuerat ~'Q )Li te~pla circulll forum Ci. 3· IllltI!c: ~1t, l~lItI)e,~ llllT, c~;ii~~J~~1~~s,önis, f. \ßreHerei: al'g-enti @eIb, 1l1tf"cr bei: climissis circmu nlU.lllclpm httens _?, 'I C abant lllana .. preUerei Pl. ." . cu- concursare circmn tabernas ~,err . . eo (aud) ge\proc!lCH ul1b geld)nelien, § 3., Clr . olllnia circmn V. 4. (Don I,ßcr\onen) Itnt, bet: eos ClrCU~ - '\'t 1 lllltgcI)elt f) Ctltlltge1) Clt : hostiulll equites circulll se haber.e consuerat C, Hectora eO)t, Ire;:n~l)~nusC opus navibus um\ef)iffen Cu. ~~m circum pugnas ob.ibat (lYlIsenus) v." ..'" ~~~1 I~e1en6e rin be>3 [lermeiben(l: ter~um suorulll, lll- circum-ago 3. eg'l, actus (Iuxtep., § 6/) 1. (tm ,Il'reqe) 'd' um ef)~n Cl{ brevi spatio eluvlem Cl.t; metaph. ItlltlUeubcu, nlltbteI)e~; me.cl. lid) IUcltbeu, fc1)r~u: Oel~l~o: ~ e~~sasia~i name~ circumibant gingen batum IJert;~ \"'weufen CuL aClem, SIgna CuL, uncIe c am t 'h1 11t·,.I.t) T ,2 metaph. ulltgebclt, etU-U} . ' T . 'cmnao'ente se vento (naun en lt, t U) . . . . 'b t Cu ciderat, cu'cumagere corpora '. cu ;", 1 "bi. in nc~cu: cidal'im caernlea fascta clrc.uml a " ba er umfef)Iu(l L~. 151lttcfJt;J. crrcnma"etUI HC 01 ~ c~hortes circueunt sinistrum cornu C, aCle.;n a late1~ 'bai3 SEfatt whb ftcf) wenben. L. 2. metcph . . (IJ?1t bC: t C iIltimos hostium, muros umJmgeIn Cu, 3eit) circmnagi se circnmagere bcrgc1)cu, bcrfhe~clt, apel 0 , ltitudine hostium circmniretur N,. sese ilobis in appa1:atu annus circnmactus est 1:, aesta! p~:s. ~e. llm'b 'trabantur C. 3. bcgcf)clt, bie lllllilbc se circumegit L, circumactis XVIII lllenslbus ;taU} cucum~n ci~~u~irent suas quisque contraheret co- ?!SerIaur L. 3. (lJom 0inne). 1tlltft~m~clt: rum~rIbr nt.ad)c~ equo circuiens mnunquemque al?pella~ in vulO'i circumagi L, alielll anulll. I~on:e~tIs .' pms m.'h uml.)erreitenb S. 9](it ace. circurre aClem, 4 "I)ct1tllttreibclt: nil opus est te Clrcmnagl (fprtef) bm. lettn 'd'nes C aO'men Ctt vigilias (bie ~ruppen) ci'rcuagi) mit mir l.)erum3U3ieqen H, Imc illuc clamo- mi'tntpu Oft o~ü~erna' v~itieren C, fores aeclificü. N, ribus hostium circ.umag-i "r. ~a~l~i~~ be~ ffieige nau) befuef)en T, senatmn von emem circum-aro 1.aVI umpf(ugen L. circumequito 126 circumsedeo @)enator ~um anbern L; occ. bereifen: lYlarcio et Atilio provinciae circumeundaeadsig'nantur ~ur .Qk reifung L. circum-equito, are umreiten: moenia L. circum-fero, felTe, tuli, latus 1. ~erumttagen, ~erunmidjen, ~geben: circumfert tegmine silvam einen [ßaIb (uon @efd)offen) im @)d)Hbe V, circumfertur po- culum gel)t in bie ffiunbe L, humamuu sanguinem in pateris S, merum largius C~t, clipeUln ad ictus mit bem @Sd)Hbe l)erumfal)ren, lid) I)ier, unb bortl)in wen, ben Cu, socios pura circumtulit unda trug um He I)erum, reinigte, jül)nte He V; pass. cirCUluferri fid) I)erumtreiben Cu; occ. ~ernmfdjwcifen laffen: quocum- que circumtuli oculos L, circumlatis oculis Cu, acies Imc atque huc V, tacitos vultus 0, oculos manusque ad circumstantes rid)ten unb auMtrecfen Cu. 2. metaph. ringiJum berbreiten: clamorem L, belium (arma) L T, incendia et caedes et terrorem T. circum-flecto 3. flexi, flexus umbiegen: longos cur- sus in langer Sl'reißbal)n umfaI)ren v. circum-fluo 3. fliixi 1. umf{ie~tn: utrumque latus circumfluit aequoris lmda 0, spuma circmnfluit ric- tüs 0; metaph. umgeben, umringen: secundae res vos circumfluunt Cu. 2. im Überf(n~ bnrf)anben fein: implere velle, quod iam circumfluit Cu,,, orati? circumfluens uon tyüUe überftrömenb Ci. 3. Uberffu~ ~aben: omnibus copiis Ci. mau. circumfluus 3; act. umffie~enb: umor, amnis 0; pass. umffnffen: insula 0, campi circumflui Eu- phrate T. circum-fundo 3. mdi, msus 1. 1. xingiJ ~erum~ gie~en; med. (ferten rejt.) nmffte~en, fidj riugiJnm cr~ gie~Cll. 9Jeit dat. mnnis circumfunrutur insulae L, nympha circumfunditur iuveni umfd)miegt 0; abs. gens circumfusis invia fluminibus 0, circmnfusa nubes bie umI)üUenbe V, circumfuso igni burd) ben baß ,paullt umfLiejienben tyeuerfd)ein L. 2. metaph. med. um~ brängen; abs. magna multitudo ab utraque parte circumfundebatur C, Troiana iuventus circumfusa fid) ringßnm l)eranbrängenb V; mit dat. circumfusos regi barbaros adoriri Cu, cedentibus circumfusi fte umbrängenb C, colio parentis circumfusa um ben ,paIß gefd)miegt 0; refl. equites Hannoni se circumfudere L; bei T act. in mebialem @)iun: circumfudit eques. 0m ~Hbe: undique circmufusae molestiae Ci. 11. 1. nm~1 iibergie~cn: (Agesilaum mortuum) amiei cera circum- fuderuutN, eos nebulae circum dea fudit amictu V, circumfusa pruinis corpora bomu V, eircmufusus caligine Ci. 2. metaph. ltntbrängen, umgeben: prae- fectmu milites circumfmidunt T; meHt pass. (Pom- peius) copiis circumfusus umringt Ci. 0n feinbIid)em @)iun: eircumfusus hostimu concursu N, densis eir- cumfundimur armis werben uon ~ewaffneten um, ringt V. circum-gemo, ere umbrummen: ovile H circum-gredior 3. gressus sum (gradior) umgel)en T. circum-iaceo, ere ringß l)erumIiegen: quae circmn- iacent Europae L, eircumiacentes populi Umwol)ner T. circum-icio 3. ieci, iectus (iacio, § 43) 1. ringiJ ~erum~ werfen, ~fteUen, ~legCll: consul triarios vallmu circumicere (aufwerfen) iussitT, circumiecta multitudo C, circmu- iecti custodes ringß aufgefteIft T, circmuiecta vehi- cula saepserant abitüs T. 2. pt. pI pass. adi. isol. um~er~1 nmIiegenb: circumiecti campi Cu, nemora, valles Cu, oppida, nationes T; mit dat. silvae eircum- iectae itineri ~u beiben @Seiten beß [ßegeß L, aedificia circmuiecta muris ringß um bie 911auern L. mau. circumiectus, ÜS, m. bM Umfaffen: (aether) terram circumiectu amplectitur Ci; meton. Umgebung: mu- uita arx eircumiectu al'duo Ci. circumitio, önis, I (Ire) baß ,perumgel)en, bie ffiunbe L. circumituss. v. circuitus. circum-ligo 1. umbinben: natam mecliae hastae batl Sl'inb an bie Ban~e V; mit abl. instr. ferrum stuppa L. circum-lino 3. litus umjd)mieren, umjtreid)en: sulful'a taeclis 0; meift pt. pI pass. über~ogen: circumlitus auro (Midas) 0, mortui cera circumliti Ci, musco circumlita saxa H circum-Iuo, ere (ugf. s. v. lavo) umffiejien, umfllülen: arx mari circumluitur L, Rhenus circumluit insu- lam T. mau. circumluvio, önis, f. Umfllüfung, 0nfelbiIbung (an tyIüffen) Ci. . circum-mitto 3. mIsi, missus 1. aUf einem ltmweg abfdjhfen: circullllllissi baß Umgel)nngßforlltl L, qui castra ag-grederentur, post montes circumlnisit L, iugo circummissus Veiens bie baß 0od) umgel)enben mejenter L. 2. ~etnmfdjhfen: leg-ationes in omnes partes C. circum-moenio s. v. circummüuio. circum-mugio, Ire umbrüUen: te circummugiunt. vaccae H circum-munio unb aHI. (Pl, § 52) circum-moe- nio 4. lvi (ii), Hus 'ringß ummauern', einfd)Iiejien: paene ut feme circmnmuniti C; meift miIitärifd): Uticam valio, montem opere C, castellis circmll- muniti umfd)an3t C. mau. circummunrtio, Bllis, I Umfd)an~ung c. Circum-padanus 3 um ben q5abuß: eampi L. circum-pendeo, ere l)eruml)angen Cn. circum-plaudo, ere umHatfd)en O. circum-plector 3. plexus sum umfaffen, umfd)lingeu: balteus circumplectitur pharetram v; b iI b L collem opere umfd)an;\en C. circum -pono 3. posui, positus ringß I)erumfteffen, ,felJen : piper catillis auf ber ;rafel ringß auflelJen H, nemus stagno circmllposuit Augustus lieji ring!3 um beu @)ee anlegen T; occ. Valentem et Oaecinam (sellae curuli) circumposuit lieji ;\u beiben @Seiten q5la!l nel)men T. circum-retio 4. (rete) ringß umftricfen, umgarnen Ci. circum-rodo, ere ring!3um benagen; metaph. dente Theonino circumrocli uom 3al)ne beß 91eibeß, ber mer, leumbung H, cliu eircumrodo, quocl clevorandum est id) faue fd)on lange an bem, waß gejagt werben muji Ci. circum-saepio 4. saepsi, saeptus umiläunen; metaph. (idjü~enb) umgeben: corpus armatis L. circum-scindo, ere ringß bie Sl'leiber abreijien L. circum-scrrbo 3. psi, ptus 1. 'umreijien', nm~ 3eidjltCll: virg'a circumscripsit regem ~og um ben Sl'önig einen Streiß L. 2. metaph. ab~, liegrenacn: vitae spatium Ci, genus universum, ut tollatur enor, circmnscribere et definire Ci. 3. eiltfdjränfell, in ~djrallfell, im ,Banme ~llftell: tribunos plebis C, senatus praetorem circumscripsit Ci, Antonimu Ci. ma;\U pt. pf. pass. adi. isol. circumScriptus 3, adv. e fdjarf bcgrell3t, bünbig: certi et circmuscripti verbonuu ambitus q5etioben Ci, circumscripte com- plecti res singulas Ci. mau. circumscrlptio, önis, I 1. Umri~, ~egren3nllg: terme Ci, aeternitas, quam nulla circumscriptio tem- ponnu metiebatur Ci; aIß Überfe!lung uon nC:Qioi5os: nC:Qioi5ov ciJ;puitum aut circlunscriptionem dicimus Ci. 2. ~etrltg, Uberbnrteifltllg: aclulescentium Ci. circumscrlptor, öris, m. (circumscribo) ~etrüger Ci. circum-sedeo 2. sedi, sessns 1. nmlagern, be~ lagern, einfdjne~en:in castello Ci. 2. metaph. beftiirmcn: a quibus (lacrimis) me circumseSSUlll vi- detis Ci, circulllsessus blanclitiis L. 127 circUS circumsido nircum-sldo, ere fid) ring5nm feftfelJeu, ;\U belagern beginnen ~.T. - r § 43) l)erUlnl)üllfen Ca. .anceps terror circumstabat L, te cirCl1111stant peri- cula V. . . .. t len- leO'a- circum-strepo 3. Ul, !tus u~tlarmen,u.m ~ '. bit ~~rcum -S~htO' ~'e i:~iiO, 1 fic~ ~erumfteUcn, llmlteffen, Clrcum-SIS 0 . s . r tores circum- umringell: haec cmu loqueret~l~', sex. IC Sl'stunt C tus clamore seclitiosormll clrcmustrepüur T" ~ , nerem ,obi. alii atroeiora circumstrepeba~t, ~tepen ~~rmenb uernel)men T; mit,p e~ I d) er a.t: cetel'l Cll'cum- strepunt iret in castra beftürmen tl)n T. . c·.·t c Domrtmm Clrcum , s~s~untT 1, 2 ~~c. ~fei~b(ici) ltmfteUcn, ltmringcll: cu~ s~gn~a~ bin~e naves circumsisterent C, arma,tl smg d que v: 3 metap!. circmnsistunt ipsumque . omu~ ;s cir~mnstete- circum-textus 3 (texo) umwebt: v~~amell acantho tingß mit eingewebtem ~Uantl)uß gefd)mucft ~. , bebrängen: anceps pr.oelllUll ,oman s T' a eivi- circum-tono 1. tonui umbonnern: lUlllC cU'cmutomut Bellona umtobte, betörte H.. . . - do 3 vasi uon aUen @)etten IOßgel)en, an-Clr~um-va 'L Olaudium clamoribus circum-gtetfen: naves , cl' . ..". rat L me eircumstetrt h?rrOI V, metu , ta tibu~ circumsisti augegttnen werbe~ C. , b 'h ffen' .nl·rCum-sono 1 sonui 1. ringiJ ertoncn, Wt cr.,a + '" '. , sonat L circumsonans locus cantu sympholllae Clrcum . 'Co 2 trans T t h terror circumva lt aClem Uuet' vasere ; me ap . fällt uon aUen @Seiten l)er L. clamor Laures circumsonant vOClbus t... at' , fel fdjaUen+ Nereus ClrClUllson circum-vagus 3. ring!3um ftreifenb: Oceanus um, lludöncll, ltmralt jen, ltlll . + t L Rutulus 'b m 0 clamOl' hostes Clrcumsona, .. , ftrömenb H. , 't' [ßaHe circum-vallo 1. 'ringß umwaffen, m~ ~tltem . 01 e, . rl"rrt V: pass ThrelCIO murum circumsonat arml~ um t , . . onor ore 0 armlS O. ClrClUllS mau: bnrd) rüctläufige 12Ib1eitnng (§ 76): ring!3nm einfd)Iiej3en: duas turres constltmt, n~m CI~­ cumvallare loci natura prohibebat C, Pompellull , circumsonus 3 umtönenb, um1ärmenb: turba ca- hostes L. b,p f"' I)ren circumvectio, Bnis, f. (c~rcumveho). ~ß eru:n u ß- an ), portorium ClrcumvectlOllls mnrd)gang -(uon=aren . num O. fdj . tgll circum-specto 1. 1. rfltgiJ. ltltl~erfdjaltell, b. n~1it llltlfe~en: bestiae in pastu cll'c~spectantacl:l:et L. inbh. tyr. circumspectabat, quanam ~v. j'd), "'m ~iIbe' clubitans, circumspectans ratlO uor t qOU u~ vector ari I)erumfal)ren, ,reiten: Liguru~ll c~~~m a~ ber ndnrifd)en Sl'üfte fteu;\en L. mie [ßorftt~tfe etrennt' circum me vectari rura caballo a~ en ~lnren ~ml)erreiten H; metaph. sing'ula clum Cll'cum-'-5 ' . Il anfe~en bettadjten: ora tig Ci. 2. trans: n~g n~m (ängfHid) um' U f U b) b "" e"en v: F1"eq~t. non principmn L OlUllla ftd) nad) a T' fd)auen S, ig~ota o~nnia circumspectant,~s mit i~~~~: tectum et parietes clrcumspecta?ant~ll' !: t circum- tyr alius alium, u t (wie) proellUm mClpl~n, t 'h vectamur (bar te en nrU)g . f 1 , vehor 3 vectus sum umfal)ren, um ege n, Clrcum-· N 'b umreiten: circumvehens Peloponnesum . ' n~vI us s )~ctant L. 3. metaph. alliJbliifen, f!d) ltm,~.~~~ . t' il'tes C equo L' occ. dlctatoI eqno Clrcumvec 1 m I, ' , LIassem circumvectus ber überaU I)erumgentten war ,c ~~~~:;j~t~e~{ecl!~:C~,: te;:;::q~:fe~~ni~lrl~lmi~tium erumpencli T. ," lt fdj 2(uiJ~ circumspectus üs, m. 1. ltltlbItu, ltl alt, lJHif: unde in 'omnes partes circ~mspectus es\~. 2. ~rwägnllg, )Bet~adjtllllg: rerum aharum L, mal [\o~ . _ icio 3. spexi, spectus (speci?, ~ 43) 1 .. i!tt1". bie \Runbe mad)en L. .. circum-velo, äre ringß uml)nHen 0." _ circum-venio 4. veni, ventus 1. ltmrtllgcn, um- 3ingeln, einfdjIie~cn: hostes a te~'g'o C, ,Iugurtha, ~~l~l­ titucline Auli castra circumyelllt .S, Cll'CmnVelllIl ~~ ·t· oe a latronibus S armlS regram S. ,oft pt. pj. 1 meI "d't N pars a bar pass. insidiis circumventum OCCI 1, < ~ baris circumventa periit C. 2. occ. lln~ge~en, ll~t: tdjlie~en umflie~ell: planities .locis. supeno::lbus CH- , enta S meclia Oocytus smu circumvelllt atro V, cumv, . T neta'flh Ultl-Rhenus insulas eircumvelllens . 3: 1 . T.· ~ c~I;~~msFnifen fid) ltmfdjaucll: cliverSI Clrcumsplcllmt nad) uerfd)ieben~r ffiid)tung V; mit inbir. tyr. suus e~~~­ iux ubi sit, circmnspicit O. tra.ns. 2. g~~a~ ~~~Cilrr:­ lJctrlld)tcn, 11l1tftcrn: cum sua qu~sque. ml es 't v: s iceret C, oculis Phrygia ag'~l~a ClrclUlls;peXl f~ Pb' 't L turris circumsplcrt unclas ftel)t an ur 18 SI um , rdj a"" etwaß 9TIeerl)inauß 0 amictüs muftern O. 3· ,t Cn U) ltlll fcf) Clt : Am'biorigem circl~mspicerent v' ~:~~: cu'cmuspieit ingens erbHcft er tm U~fd)anenV' c _ . . . f'(,t""" d) bem ürlon um . 4· me SPICIt Onona te" Ilu) na W" en ilberIegcn: ta Jh. (nad) 2) genan betradjtc,n, er a.g. ' . _ rJiqua eius consilia animo clr?mnsPflcf~~at ~ll~ cellas, pericula Ci, se f" f eil' circum-sto 1. stetl 1. intro ringil ltllt"er ,eJcn:. - t t 'io'ae v: unus e tUl'ba circumstantnUll cmus an aur b' umgeben ulltringcn: ber Umftel)enben L T. trans. 2.. ' . Cu se- c1esinant circumstare tribunal Ct, lectum . ' t C· reo'is tect:1 V bid)t. te Lernaeus CIl'CUm- . ~:e~~ a;guis bumfd)ldng TI. 3. umringen, bebrängen: arnen, ltltlftrüfen, ftür3ell. 1)1od). beut~td) tft bte 9Jk ~alll)er: multa senem circ.nmve~:unt m~ommo~a ~: ancipiti malo circumventl bebra~gt ?u '. mel)r u - wifd)t: tua te lYlessana circ,umvelllt .Ct, clrcu~ve~tu.s iudieio Ci, terroribus L, cllfficultatlbus, falsls CUllll- nibus S, falso testilllonio T. " . m verto ere umbrel)en' med. rota Clrcmnvel-C~ft~l~ a~em br~l)t fid) um bie '~{d)fe O. , , circum-vestio, Ire um~~eiben;. metaph. se dlCtrS (bid)t.) fid) umllan~ern, fd)ulJen C~. . . circum-volito 1. avi uml)~rfltegen: .cll'~~~m.late olitans fama v: circumvolrtantes alrtes 1, t1ans. :mfliegen: lacüs ei~'cumvolita vit hirunclo V, thy:n~a H. circum-volo 1. avi nmfliegen, um~lattern: mrluus spem suam ('Seute) circumvolat . ahs 0; me~~{~~~ uem locHs circumvolat et Ouplclo H, :ne. u itris circumvolat alis H, nox caput umbra ClrCUlll- volat V. "1 d 1 circum- circum-volvo ere I)erumwa ilen; me . so volvitur anmll~ uollenbet ben 0al)re51auT V .. @ .~) \Ring .\1'mil + sple:l- circus, i, m. (x/Qxo<;, xecxo <; ",ret" .', + c·. diclissimo canclore circus elucens. bte 9Jt~d)ftrajie t, meift oce. 9Ungbaf)ll, m~nnliaI)ll, ~trfnll: '-5n ffi~m g~~ e5 mel)rere loId)e längltd)runbe ,pl1lllo~.rome. e~. e- beutenbften, ~ircUß 9J1arimu5, legte ber altere ;rarqumtt~tl in ber mulbe ;\wifd)en bem q5a1atin unb bem 12Iuentm cids 128 civicus an, bie f:pätere 3eit (lEäfar, 2:raian) uergröfierte ball @e, bäube nad;J ber 2äng5rid;Jtung. 91w. uom ~a:pitol lag ber lEirenll ~Iaminiu5, 221 gebant uon bem 3enfor IE. ~Iaminiu5. !Beibe ljeifien bi5weHen einfud;J cil'cus. ~gt. ut locus in circo daretur tribulibus Ci, wo ber IE. 9Jla);imU5 gemeint ift, aber altera pars eirei custode sub Hercule tuta est 0 ift ber ~laminifd;Je gebad;Jt. I.!In ben l.!Iufienwänben ber 3irht5gebäube waren tabernae angebrad;Jt, in benen iIDaljrfager, ~erfäufer H. bgI. iljt iIDef en trieben: fallax H. clris, is, f (ß'ltJ. Xcl~t" § 91, l,lIoi. 2) ein 9JCeetuogeI, ber \Sage nad;J bie uerwanbeIte \SetJHa, 2:od;Jter be5 91ifu5 O. cirratus 3 (cirrus) büfd;JeIig: glandibus ilex (anbere curvata) 0 Met. 10, 94. Cirrha, ae, f (K{~f!a) .pafenftabt uon mel:plji L. cirrus, i, m . .paarIocfe; (am Sl'feib) ~ranfe Ph. Cirta, ae, f \St. in 91umibien, i. (nad;J lEonftantinn5) Constantine; (5;inw. Cirtenses, ium, m. cis (ng!. citrä, oieU. ~ll ce) pr·aep. beim ace. bie5feit5: prius cis Appenninum, postea trans Appenninum L, eis Padmu ultraque L. mau. Ciscalplnus 3 biellfeitll ber I.!II:pen: Gallia C Ci, Galli L. cisium, ii, n. (Mtifcf)) leid;Jter &weiräberiger ~eife' wagen Ci. Cis-rhenanus 3 bie5feitll be5 !Rljeinll: Germani C. CJsseis, idis, f. (Karo"ri!',) 2:od;Jter be5 lEiffeu5, .pe, fuba V. cista, ae, f (1l111. x{rrT'!) mfte, ~aften. cistellatrlx, leis, f (cistella, demin. Don cista) !Be, waljrerin be5 @elb, ober \Sd;Jmucftäftd;Jenll (eine \SUauin) Pl. cisterna, ae,f untetirbifd;Jer iIDaff erbeljäIter, 3 i ft e tn e T. cistophorus, i, m. (ß'ltJ. xlrrTocp6~o,) ~JCün&e, bef. in I.!Ifien, bie aI5 @e:präge eine baed;Jifd;Je cista I)atte, etwa bem attifd;Jen 7:S7:eaOeax/wv gIeid;Jwertig L Ci. citatus 3 (adi. i807. pt. pf. pa88.bon cito) fügen', bgf. s. v. apiscor, bager pf. aud) co-epi Lucreti1ls) anfangen, beginnen. )Die \llriifeni3formen vodlaffifcl;J. :;'Sn Uaffifd)er 3eit nur bM pj. unb bie abgeleiteten 3eiten: coepi, coepisse, id) ~abc angefangen, begonnen, u. 3tu. 1. intro perg-e, quo coepisti Ci, urg'uet eadem for- tuna, quae coepit Ci; metaph. ubi silentitlm coepit eintrat S, ubi ilies coepit begann, anbracl;J S. wm Illngabe bei3 lllui3gangi3punftei3: a Graccho seditiones coepere gingen aui3 T, proelitio coepit e domo Scae- vini T. 2. trans. mit ace. iter, quoel coeperant Cu, illuel, quod coepimus, vieleamus Ci, coepit cum 'talia vates V, Imiusmodi orationem coepit T. 9Jteift mit info aet, cmu ver esse coeperat Ci, coepi ilicere Ci. !SeIten mit in/. pass, urbanus coepit haberi L, pau- pertas pro bI'o haberi coepit S, amphora coepit in- stitui H !Sonft fteljt beim inj. pass. meift coeptus smu: vasa conici coepta sunt N, desiderari coepta est Epaminonelae dilig-entia N, pug-nari coeptmn est man begann N, pons institui coeptus est C. !Sonft ift bie \llaffivform feIten: est id quidem coeptum atque temptatmn Ci, ita Romanis (dat. gr.) amicitia coepta est L. Pt. pj. pass. adi. isol. coeptus 3 angcfangClt, begonnClt; opus coeptum 0, carmen, bellmu, turres V, coepta luce, hieme T, horti a Lucullo coepti von 2ucuHui3 angelegt T. )Dav. sttbst. isol. coeptum, i, n. bai3 ~egittltclt, )Sor~abClt, Untentc~Utelt! eli coeptis ael- spirate meis 0; ali3 urfpr. ~erba{form mit adv. te- mere coepta L, bann mit adi. coeptis i1l11l1anibus effera Dido V )Dal1u frequ, coepto 1. 1. intro altfangen, feiltClt Wltfang ItC~UtClt; coeptantem iam coniurationem ilisiecit T. 2. trans, beginncn, Itntente~Utclt; fug-am T; mit in/. Valens coercere seditionem coeptabat T. co-erceo 2. cui, citus (arceo, § 43) 1. 3nfalltmclt" ~aftClt, ciltfd)Iie~en; omnia cing-ens et coercens caeli complexus Ci, operibus coercetur hostis L, animas Styx coercet V, vitta coercuerat capillos 0, frenis ora equorum 0; vom ill.\affer: fimnen coercitum ge. ftaut Ctt, amnis nullis ripis coercitus eingefcl;JIoffen L; im !Silbe: numeris verba 0, vgL cgebunbene' mebe; oee. a. in Drbnnltg ~aftClt; Messapus primas acies coercet V, virg-a turbam coerces H b. fltr3 ~aItClt: (vitem) amputans coercet ars ag-ricolarum Ci; im !Bilbe: carmen, quod litura cQercuit (ba bie Deile 3llr Sl'üqung füljrt) H 2. m~taph. cinfd)riinfelt, bc" fd)riinfclt; faenus L; oee. a, f)CmlltCIt, allf~aftclt, 3ügcflt, biin1Jtgclt; fiumen coercet impetum Cu, pro- cacitatem hominis manibus N, milites C, ratio coer- ceat temeritatem Ci, an consules in praetore coer- cenelo fortes fuissent? Ci, auelaciam Ci, seditionem bämpfen T. b. firafelt; suppliciis civem pernicio- sum Ci, fusteH, praeceptis temb. fcl;Julmeiftern T. )Dav. coercitio, onis, f 1. ~ütid)fiiltfltllg: num coercitio (cupidinum) plus damni ferret T. 2. ace. !Strafe, ~trafmttte{; sine coercitione lllag-istratüs oljne ein 3tuang!3mitteI von feiten ber übrigreit L, vetustissillli lllortalimu sine poena aut coercitionibus ag-ebant T, coetus, üs, m. (au(\ co-itus) 1. bai3 ,8ltfammcuireffClt: anmimu Cu" 2. metar.. ,8ltfammcufltltft, )SerfamUt" {ltng; si neque nox tenebris obscurare coetus ne- farios potest Ci, in eleorum coetu Ci, coetmu cele- brare ficl;J 3aljheicl;J verfammeln V; dilnittere aUi3, einanbergeljen Ci; oce, ,8ltfammcufottultg: coetns noc- turni LT. C6eus, i, m. (Koio,) :titane, ~ater ber ~atona. cogitates. V. cog-ito. cogitätio, onis, f (cogito) bM )Denren, U',,3tu. 1. ab' ftr a ft: baG ::!lenfelt, ~cad)beltfelt, ~ftuiigung, Ufierlcgltllg! speciem dei percipi cogitatione, non sensu Ci, ad patriam liberandam Oluni ferebatur cog-itatione mit aH feinem )Denten N, eogitatione comprehendere, complecti, intelleg-ere 9i, subit cogitatio aniuuuu L; mit gen. obi. belli bie U'flerIegung in betreff C, timoris praeteriti ber @ebanre an Ci; ace. baG )Sor~abclt: renun novarum Ci T. 2. meton. ronfret: @ebaltfe, )SorfteUultg; spes fallaces et cog-itationes inanes meae! Ci, omnes curas cog-itationesque in rem p. conferre Ci, in rem hmuilem abicere Ci; ace. Wb. fid)t, \j)lau; obstabat eius cogitationibus nemo praeter lYlilonem Ci, magnae cog-itationis manifestus erficl;Jt. Ud) mit einem gro%en \lllan befcl;Jäftigt T. 3. (bei Ci) ;!Ienffraft, ::!lcnrbcrmögclt; ratio, cog'itatio, mens. cogito 1. (*co-agito) 1. beufelt, überlcgclt, ertuiigctt: sibi cum viro negotium esse, qui cmn cog-itasset, hcere auderet N, calliele N. ~i3 folgt ~rgän3ung, U·3tu. a. burcl;J biL ffiebe: coepi mecum sic cogitare: 'hem, nos homunculi inilig-namur' Ci. b. mit c1e: ne Olodius quidem ele insidiis cog-itavit bacl;Jte an Ci; aber consul de re publica cog-itans ber bebacl;Jt ift auf Ci. C. mit ace., 11. l1tu. ace. personae: et maiores et posteros cog-itate benU an T; aber tamquam Ca- tonem tantmn eogitasset ficl;J gebacl;Jt, vorgefieIlt ljätte T; ace. rei: diu omnibus cog-itatis nacl;Jbem aHe!3 tuoI)I. ertuogen tuar Cu, erat amentis, cum aciem vic1eres, pacem cogitare an Drieben 311 beden Ci. d. mit ace. C. in/. nonne cog-itas te a sectoribus huc acl- ductum esse? Ci, cog-itemus elenique corpus esse mortale Ci. e. mit inbir. DL quicl oneris haberes, numquam eogitasti? Ci. f. mit ,peifcl;JefajJ: cog-i- tans, ut haberet, qua aufug-eret N, cog-itabat, ne occasionem dimitteret bacl;Jte baran, nicl;Jt 3U ... C. 2. oee. altGbcltfclt, crfinltcn: aliquid ael perniciem N, aliuel cogitandum esse, quomoclo resistatur patri- bus L, cog-itavi plura Ph. 3. gebeltfelt, bcabfirlj" ttgen, bor~aben, ~laltclt; meifi mit in/. quiel acl haec cogitas respondere? Ci, exheredare pater filüun co- g'itabat Ci; mit ace. rei: facinus Ctt, latere arbi- trabantur, quae cogitarent iljre Illbficl;Jten, \llIäne N, tanto scelere non modo perfecta, sed etiam cog-i- tato Ci; bicl;Jt. quid cogitet umiclus Auster tuai3 er im !Scl;JiIbe füljre V. ~Hiptifcl;J im !Briefftu: inde acl Taurum cogitabam (sc, proficisci) gebacl;Jte l1U reifen Ci. 4· gefiunt icinj mit adv. si quid alnice de Romanis cogitabis N, male Ci. )Dav. pt. pf pass. cogitä- tus 3, adv. e 1. bttrcf)Dad)t, tuo~fertuogcll! accurate cog-itateque scribere Ci, res diu cog-itatae Ci, ver- bum scriptum, meditatlun, cog-itatum Ci. 2. beau" fidJtigt, gctuofft; ael cogitatlun facinus adproperare Ci, cog-itati furores Ci, cog-itata fit iniuria Ci. Subst, isol. cogitätum, i, n. 1. @cbaufc: quo acutius cog'itatum nusquam legimus einen fcl;Jarffinnigeren @e. banfen N; meift pl. cogitata eloqui Ci. 2. Wb" iid)t, \j)falt; cog-itata patefacere N, perficere Ci. cognätio, onis,.f (cognatus) 1. ~IntGbcrtuanbtfd)aft: eo nemo acceilit nisi propinqua (engfte) cognatione coniunctus N, @egf. longinqua, longa entfemt C~l; Seg-estani cognatione Clun papula R. coniuncti Ci, cog-natione Licinii se excusare ~ertuanbtfcl;Jaft mit 2iciniui3 L; bafür: cognatio c um Tyriis Cu. 2. meton. bie )ßertualt1Jtclt, bie )ßextualtbtfd)aft: homo magnae cog'nationis C, g'entes cognationesque @eu}.einben unb !Sippen C. 3. metaph. ~crtualtbtfd)aft, W~ltnd)feit: omnes artes quasi cog-natione quaclam inter se con- tinentur Ci, cognatio studiorum Ci. 135 3 (gnatus, alte \Jotm \Jon natus, § 40, bgi. nasCOl': 'umd) @eliurt uerlvanbt') 1. ulltHlbcrtualt1Jt (oäterlid)cr: unb mütterlid)e;;feit(\); sttbst. ber ~Ilttilbertualtbte; cog-~atl DarM C~t, propinqui (amici) cog-natique Ci; btcl;Jt. (Enallage): cog-natum latus bie !Seite bei3 ~ertuanbten 0, corpora ber ~ertuanbten 0, u~'bes von gI~icl;Jer Illbf~am, mung V, tellus cognati retmebat semllla caeh 0, faba Pythag-orae cog-nata H 2. metaph. bertualtbt, 3ltgc~örtg, llcrblmbclt; nihil est tam cog-n.atum men- tibus nostris quam muneri atque voces Ct, vocabula cognata rebus H cognitio, onis, f. (cognosco) 1. ~Clt\tcltICr~~n, ~e" fllnUtjd)aft, ~dalmttucrbe1t: hunc onmes cogmtlOne et hospitio elig'num existiluarunt Ci, non illum nobili- tas urbis ad cog'nitionem (!Seficl;Jtigung) devocavit Ci. 2. G:rfCltltCIt, ~rfCltlttltiil: non cog-nitio sohuu renun, secl etiam recorelatio (animos excitat) Ci, imag-ines c1electant cog-nitione (ill.\iebererfennen) formarum Ci, iuris naturae Ci; meton. pl. )Sorfteff1tltgcu, ~cgriffc: deor{llu insitas cog-nitiones habemus Ci. 3. ace. (gerid)t!id)e) Unterfltd)ltltg; lex consulibus cog'niti?nem c1at L, capitalium rerum L, eog-nitionem eXClpere überneljmen T. cognitor, oris, m. (cognosco) '~rfenner' 1. 3bCl~" titiitil3Cltgc: qui neque tibi notus esset neque cog-m- torem locupletem daret fieUte Ci, ubi neque noti esse neque semper cum cog-nitoribus esse posslmt Ci. 2. @:ad)tJCXtrctcr, \Rcd)tilantuaIt; (Siculi) me cog-nitorem iuris sui esse voluerunt Ci; metaph. )Scrtretcr; hoc auctore et cognitore huius sententiae Ci, alienarum simultatum L, fi cog-nitor ipse vertritt beine !Sacl;Je feIMt H. cognitus 3 (adi. isol. pt. pf. pass. \Jon cognosco) 1. bc" faltnt; hoc non auelitum, sed cog-nitum praeelica- mus ani3 eigener ~rfaljrung N, Aeelui eg-regia virtute erant cogniti C, incog-nita pro cog-nitis habere Ci, homo per se cognitus 'fe1bftgemacl;Jt' Ci, nulli quam milli cognitius beffer befannt 0, tibi haee fllisse co- g-nitissima gan3 genau befannt Ca. 2. oee. cr~robt, bCIl1iif)tt: virtus clomi militiaeque eog-nita Ci, homo in rebus iuclicanclis cog-nitus Ci. cogo !Sacl;Jen: deeretmu cog'noscite Ci; von Illbftraften: si meam llloelestiam cog-nostis 'Tennt' Ci, totam vi- tam, naturam llloresque hominis ex ipsa leg'atiolle cog'noscite Ci, casus cognoscere nostros V; mit ab, ljiing. \llräb. disertissimum cognovi avum tuum Oi. )Die präbifatiue !Beftimmung erfejJt burcl;J gen. qual. obet abl. qual. aliquem mag-nae inter Gallos auctoritatis cog-novisse C; oee, a. tuiellercrfcltncn; ostenilimus Cetheg-o sig-num: cognovit Ci, introeluctus est Sta· tilius: cognovit mamun suam Ci, suas res, sua L, hominem ,facie L, suos amores O. b. Dor @crid)t altcrfcultclt, Me 3bclttitiit bC3cngelt; elUU a multis civi- bus Romanis cog-noscerentur, ab omnibus defenderen- tur Ci. C. lltH jcmD. bdaltnt tucrbclt (bon gefd)Ied)t' lid)em Umgang): vinnu cog-novit adultera virg-o 0, Pontia stupro cog-nita T. 2. metaph. tua~rlteQllte1t, bClltcden, ciltfeQCIt, crfa~rclt, bcrlte~melt; pleraque co- gnitu elig-na T, ut ex Fannio cog-novistis geljört ljabt Ci, certiora ex aliquo Ou, ab Remis C, id a Gallicis arlllis an C, hoc l'esponso cog'nito auf ... ljin 1'.~ re cog-nita C. !Seljr oft bai3 pf. (Iogifcl;J) = fcltlten; Divi- tiaci eg-reg-iam fidem cog'noverat O. Sl' onftrn i ert a. mit ace. C. inf. postquam propinquos eos esse cog-novit N; im abl. abs. cog-nito vivere .. Ptolomaemu aIi3 man erfaljren !Jatte L; feIten mit bem pt. multo aliter rem publicam se habentem cog-novit fanb in anberem 3uftanb N. b. mit inbir. Dr. id quan- tae saluti fuerit Graeciae, bello cog-nitum est Per- sico erfuljr man, l1eigte ficl;J N; im abl. abs. nondUlll cog-nito, qui fuisset exitus T. C. mit ele: ibi co- g-noscit de Cloilii caede C, consul ex multis de hostimu adventu cog'llovit S. 3. ace. a. altilfnltb· fd)aftclt, \nad)rtd)t cf~a1tcu: per exploratores cog-noscit lllontelll a sllis teneri C, quae Avarici agerentur C, iter, sitmn castrormn C. b. .\Jrüfclt, ltltterfltd)en (lief. bom \Ricf)ter): controversias C; feljr oft causa.m: causa cognita eapitis absolutus est N; oft mit de: ele Caesaris actis cmu consilio cognoscere Ci. C. lejelt (wie avaytyvwrJ"w): hunc librum cmn ephori cogllovissent N, quibus cog'nitis al!3 ber Sl'önig biei3 ge1efen ljatte N, auctores T. ~gL S. V. eog-nitus. co-gnomen, inis, n. (*gnomen = nomen,'§ 40) 1. IT;a" nriIiCltllamC, ,8nltalltc. 3unäcl;Jft ift cog-nomen ber bem @entiInamen 3ugefejJte Damifienname: eluo isti slmt T. Roscii, quorum alteri Capitoni eog-nomen est, iste qui aelest lYIagnus vocatur Ci; oft abl. Dio- cles, Popilius cog-nOlnine Ci. 2. ~ljrenname, ~et" name; quam laudem Scipio Afriea oppressa cog-no- mine ipso prae se ferebat Ci, fit Mimnermus et optivo cog-nomine crescit H; !SpijJname: qui (Bam- balio) propter haesitantiam linguae cog-nomen ex eontumelia traxit Ci. 3. bicl;Jt. (entlef)llter) ,\nallte: clari cog-nominis Alba V, Ascanius, cui nunc co- gnomen Iulo aelclitur V, (Italiam) Hesperiam Grai cog-nomine dicunt V ~rtueiterte Dorm: cogo 3. (all~ *co-ago) co-eg"i, co-actus. cognomentum, i, n, 1. ~ctltallte; aug-etur Ag-~'il?: l)ina eognomento Aug'ustae T. 2. \namc; (Armlllll frater) cog-nomento FlaVlls T, castellum cog-nomento Y olandum T. cognominätus 3 (cognominare) von gleicl;Jer !Seben, tung: verba !Sl)nom)ma Ci 01',15,53. cognominis, e (?on ulI.b *gnomen für ~omen, bgI: co- gnomen) gleicl;Jnamtg; mtt dat. cognomllle Insubnbus pag'o L. co-gnosco 3. gnovi, g-nitus (gnosco S. v. nosco, bgL Y'-YVeJHJr.W) 1. crfenltClt, feltltcn lernc1t. ~on \ller. fonen: ne cog'noscerentur, involutis capitibus ad ne- cem rapiebantur Ci, multi eius formam (lllu!3feljen) cog-noscere studebant N, novum reg-em Cu, puerum in luelo mit bem Sl'naüen befannt werben N; von 1. 1. 3ltfamlltclttretbclt, 3ltfalltlltcltbrtltgcltj ace. a. (strllppen) 3ltfalltlltClt3ie~Ctt, bcrfalltmeIll; b. (ben @Senat) berltfelt, elttbicten, (abclt; e. (@efb) eilttreiben; d. (ben s;,eereIl3ug) 31tfamlltc1t~a1tcn, fd)Itc#cltj 2. metaph. berehligen; pass. lid) bcreinigcn, 3ltfa1ltmcltgcfjcltj oee. tm1Jtd)tcuj 3. 3nfammcltftcUclt, bcrbtltDCltj ace. {ogild) fol" ßcrlt. TI. 1. f)ÜteiltDriiltgelt, ~incilltrctbclt, cinatuiiltgclt j ace. (DrUid)feiten) bc", betcltgenj 2. metaph. gctuaItf am ilt einelt ,8ltftanb briltgen, 1 1 nötigen j 3. 3U ettuai3 3tuiltgCIt, briingen, Itötigelt. 1. 1. Tityre, cog-e pecus V, Org-etorix omnem suam familiam undique coeg-it C, homines emisti, coeg-isti, parasti Ci, mella fammein V; bis gravidos cog-unt fetus V aurum aufljäufen H a. exercitmn S, co- pias in' unum locum C, equitatum ex provincia C, socios ael litora V Hesperiam sub arma V, naves in V enetiam, clas~em ex Asia C. b. sena tum fre- quentem coegi Ci, senatum in curiam L, aliquem in senatum CiL. ~on anberen ~erfammlungen: co- genili iuelices inviti Ci, concilitun CL V . C:. pecu- nias a Dyrrachinis Ci, bona in fiscum fonfii33teren .T. d. ag-men cog-ere a{i3 91acl;Jljut, agmen neg'leg~ntlUs co gere nicl;Jt orbentlicl;J 3nfammenljalten L, cunelS co- cohaerentia 13G collabor actis in gejel)IoHenen Sl'eifen V; metaph. Lucifer stel- larum agmina cogit O. 2. coactis cornibus lunae bie Sjörner gel)en (ag [lo[(monb) 3u[ammen 0, in caelo nubes, imbres ventigue coguntur [ej)en fiel) 3u(ammen, bUben ficIJ Ci, coacta semina bie unge(el)iebenen lk ftoffe V; ace. in nubem cogitnr aer Derbid)tet fiel) 3u V, frigore me11a cog'it hiems lälit gefrieren V, lac coactmn geronnen 0; DgL s. v. coactum. 3. dum haec, guae clispersa sunt, coguntur Ci; ace. innu- merabilia sunt, ex quibns effici cogique possit ... Ci. l!. 1. quercmn cuneis coactis scindebat V, arbo- res in sulcum ein(ej)en V; metaph. censnram intra sex mensum et anni spatium cein3wängen' L; ace. torrens iter cog'it Derengt Cu, amnelll ripae co- g'unt Cu; oft pass .. regio in artissimum cog'itur wirb (el)r eng Ctt, in artissimtts ripas cog'itur amni8 tritt 3wifel)en (el)r enge Ufer L, in artius cogi enger werben Clt, saltus in fauces coactus 3U eiuer 15el)luel)t l.mengt L. 2. Boios in ius iucliciulllque populi R. co gere L, hostes in obsidionelll nötigen, fiel) ein3u(el)fielien L, aliquem in orclinem 3l1t Orbmtng bringen, in bie 15el)ranfen weifen L; bal)er: nimiulll in orclinem se ipsum co gere fiel) (eIbff erniebrigen, (einer l21\ürbe 3U DieI Dergeben L. 3. Abs. cnon licet'; at causa cogit Ci, nu110 cogente ol)ne 3wang 0; mit Sjei(el)e(aj): co gere , ut vos eUln conc1emnetis Ci; i11;f metus cog'ebat fugere Cu, (Socrates) coeg'it ele vita et moribus quaerere Ci; ace. e. i}~f. a1'ma omitti cogebat Lj mit pronominalem ace. l'ei (innere'3 Obj.): quoel naturacogeret W03U N; pt. pf. pass. lacrimae coactae abgebrungen 0, erI)euel)eIt V, mors coacta T; trans. non uterer, si ille llle non coe- g'isset Ci, coactus lacrimis Ci. SDa3u mit innerem Obj. quiel non mortalia pectora cogis? W03U 3wingft bu niel)t? V, ego hoc cogor Ci; in QSro[a mit praep. hominem lllulto auro a el scelus cogere T, oppiela armi8 in eleelitionelll L. 8um Obj. tritt noel) CS;rgäno 3ung, u. 3W. a. Sjeifel)e[aj): Eumolpielas (esse) coact08, ut se clevoverent N. b. il!f pugnam conserere coacti Cu, Lentulum se abrlicare praetura coeg'i- stis Ci, reg'ni novitas me talia cogit moliri V. cohaerentia, ae, f. 8u(ammenl)ang: muneli Ci. [lon co-haereo 2. haesi !. (mit etwuß anberem) 1. 3ufammen" f)augen! eluae acies ita cohaerebant waren [0 I)art aneinanber Ctt, iuga inter se cohaerentia Cu, co- nexa et cohaerentia aeclificia T; mit dat. turris mnris cohaerebat Hieli an Cu, scopnlo, ligno 0; mit c um: membrum cohaerens CUln corpore Ci. 2. metaph. bcrbuubeu feilt: non cohaerentia inter se elicere Un3u(ammenI)ängenbe'3 Ci, haec ratio pecu- niarum cum illis pecuniis cohaeret Ci, res inter se cohaerent Cll, gentes moribus no biscUln cohaerentes Cu. . II. (in fic9 felbrt) 1. 31tfnmmcltf)altgcn, munelus cohaeret ael permanendum Ci. 2. metaph. 311fammenf)aItclt, .part ~abClt, qui ruunt nec cohaerere posslmt propter magnituclinem aegrituelinis Ci. SDa3u ineoh. co-haeresco 3. haesi tlerwael)(en, fiel) Derbinben: (atomi) cohaerescunt inter se Ci. co-heres, eelis, m. f. ~Jliterbe; mit dat. multis H. co-hibeo 2. hibui, hibitus (habeo, § 4X) 1. 3ltfammClt" flaIten, crinem nodo H. 2. ltlltfcl)nc~w: lacertos anro mit einer \!Irm(pange 0, (ova) cohibent vitel- lum H, (terra) semen cohibet Ci, (Archytan) cohi- bent pulveris munera ceine SjanbDoII CS;rbe' H. 3. feft" ~aftelt, ctufcl)Iit~clt: ventos carcere 0, muris cohibet Arelea Turnum V, eleos parietibus T, Pirithoum cohibent catenae H; mit praep. ventos in antris 0, milites intra castra Cu. SDiel)t. nec Stygia cohi- bebor unela H. 4. metaph. 3udtif~aften, ~clltmClt, aitgellt: iracuneliam, conatüs Ci; pass. provinciae procuratoribus cohibentnr T. üft mit ab = fern" ~aftclt, 3ltrihf~aItclt: a quibus rebus oculos cohibere te iura religiol1lun cog'ebant Ci, a liberis et a con- iugibus vestris numquam suas libidines cohibuis- set Ci. SDa'3 negierte [lerb auel) wie impedire fono ftruiert: quominus pugnam consererent,ne finmine quielem interiecto cohibebantur T. co-honesto 1. fel)r el)ren, DerlJerrIiel)en, feiern: aliquem Ci, aliquiel virtute, victoriam L, funus laudatione T. co-horresco 3. ho1'rni 3ufammen(cljauberu Ci. co-hors (cors), tis, f. (n\lß co + )lli3. *gher 'faffen'; Dßr. hortus, X6i!TOC; @efJcnc, )llieibqJ(a\l, ßOI. g'ards .pof, ,pawl, § 8 unb Wnm.) 1. .pof, [lte~~of, abstulerat (vul- pes) multas cohortis aves 0, 'villam in Tiburti hft- bes, cortem in Palatio' Ci. 2. meton. Ulltgebultg, ltj"lItluClpic1)clt "briillgen: angms se 111 splram It nlauelare c1ebel11us ouen etwa,} ,. . ' 0" 0 '.. 15el)'lb b cf V slh~c~~ ae f (colligo :0.) ber @elbbeitrag be!3 (5;tn3eInen colligit V, se in an~a ftel) l)mter bemb . t(.~~ U .~~ f co e , ". """" ( (JVflßOA~ Ci De vertex in Hnum apicelll co11ectus er tU) Dequng 3U einem gemem(amen QU)man e, gr. . 0 3 metaph. 1ltfllUl11tCltflt(1)clt, "fttUCll, famlltcht, , 2 57 233 m.· 0 • 1 C' c~Üecticius 3' (collectus) 3Ulammengera~t: exe~'CitU8 Ci. ex ~tr~~:!c~:r~~:~:!IC~la~~l:~~~~tOe~ ~~~~is:im;~~: collectio, onis, f (collig~ 3.) .1. ba'3 ~m~te lt,. me;r a~~~;um Ci vires ac1 age~clul11 L, robm V. 4. oee. bro:um Ci. 2 .. fu.r3e ll11teberl)o(ung, \RCfarl~t1tl~t;O~m;: ;1tfauultcltbrtngCn, lid) 3u3ie1)Clt, crltJcrbclt, erltten, re- col_lectu~ 3. (ad,: '801.'p~ pI· pass. Uon co 19O;). pente collectam auctoritatem tenebant C, habet getalit, bunbtg: clicenell b enHS T. , . . ".' _ existimationem multo suclore collectam C, ut ex. eo col-lega , ae, m. (con unb legere DIe Wltlwuql, ber Wltt- cruclelitatis invieliam conligam Ci, .benevolen~lam ~cllJäqHe', § 80, (e12le1; \l(bf~\l). 1." 2{mHlgen.ofic, ~oUcgC. civimn blanelitiis Ci; bei SDiel)t. rabIes eelenell ex mnT aulierrömifel)e l15erl)aU~tf(e ubertragen. plu® quaf:n longo tempore collecta feit langem angelDael)(en ~, ~ol­ co11egae lVIiltiaeles valmt N. 2. metap!,. CItO le, lilYit os rabielll wirb fel)r wütenb 0, oelimn Sjali (m (tel) :tetlltC~Ultr: imperii 9J1itregent T" Autr~ll1o c~l1efae a~f ammeIn 0 quarta hora sitil11 colligit erregt SDnrft V, sni elefuerunt 15tanbe'3genof(e.n C~, conlega saplen lae frigus faU' werben H, iram in 80rn geraten H. pl)Uo( opl)ifel)er ..8unftgenof(e CL ". (reft.) fidJ crf)OICll, fajfclt, jalltllteln, ~l~ te .. con- collegium, 11, n . . (colleg~) 1.. 2but~gCltof1cltfcl)aft~ ffa-e Ci se ex timore (Dom 15el)recfen) C. SE.et 15patere;l nil concorcli colleg'lO firmlUS L, ~?nsul p~: tot ~.l a~el): l~entem 'feine fünf 15inne' Cn 0, ammum \am- legia expertus L, consulatus patns et filll C011~blO mos) wieber 9Jlut faffen L. 6. Id)Ite~en, forgern: mcle insig'nis T. 2. meta'fh. 2{lltt~ge~nne!~, ~n~egtlt~. paucitatem hostium colligunt fel)lie~en auf ~ie. geringe QSon SEeamteno unb QStteftedoHegten.. tnbUn?nlm .' 8 l)1 L' öfter mit ace. e. ilif. ex quo C0111gI potest praetorum Ci, amplissimun;t conleg~um ~,"lrale 1~;: C~rvil1l~m aueliri potuisse 1'; inbir. i}r. ut (wie) me augurem a toto COnl~gl~ expetItum, .. ~. 3:" .: natura hoc imperet, sic collige mecnm H;. oee .. b.c" taph. ~jcltDffCltfd)nft: Call!tolmorum. r~ftgt~fe t SE~b~: rccl)llClt: centum et viginti anni ab interitu OlCeroms 111 jd)aft L, mercat~rulll 0nnnn~ berau .eu e . e' hUllC cliem colliguntur man bringt 3ufammen, reel)net T. jel)ercrl)aft: ambuba~annn co~legm al'3 ob b~ .hlr,tl~ n ol-lino 3 levi litusbe(el)mieren: crines pulvere H. i}(ötenbIä[erinnen eme ftaatItcIJ anerrannte ctorpora IOn C 11- s.: ( ll~ § 7.5) am SjügeI meift porta 001- .. H. co Inu 0 co lS, I ., ., lt lDmen. . ., . f( . C' Bna ~or auf ber Sjö~e be~ collis QUIrlnahs tm a, en ~~tn~~~t~te:' c~:h~~~~~re~;n~l~r:r(co;libitum es~ Ci) 9Jl.au~rwa~( be'3 15erDi~'3, im ~lo~ben ~f 15~~t; Co11ma '3 fäHt' bel)a t· matres familias pati, quae VlCtO- tnbus Cl, herbae ble am ~ore 1M . en 1. .. . ~'ib~~ co~liUbui~s~nt 's si collibuisset, ab 01'0 usque collis, iS,. m. (ftatt *colnis, § 33, .. ~ulam~~enqangeub mit acl mala citaret wenn~~ il)m (bei ~ifel)e) einfiel H. 1. cello; ?gL XOA.WV,/, xOAwv6,) \!Inbo~e, Sjug.eL , , col-lldo 3. Hsi, Hsus (laedo,.§ ~3) ,1. 311!aUtlltelt" . COllOCatlO" oms, I- 15teHnl1g, 2(norbmtng. velboI~~~~ fd)fagcn: navigia inter se colhclIt.male C2t, p~s~. argumentonnn CL 3ltialltlltcltftn~elt: magno motu al~ms uterque colhcli- c~o::l-:..-l~o~c~O_l~':'-'--::-::-:---:-_::;;;--~--=-:-: _______ 1 tu!' C~t; biel)t. Graecia barbarmß (dat.) lento co~- I mit DoUer SEeb. ber QSräpofition: lisa c1ue11o H. 2. 3erftn~Clt, 3crjcl)Ingen: vasa ~I- . 1. ba3uficUcn, I)htfteUcn, 311fallt1ltenftcU.cl~.i ryentea conlisa Ci, mnor ita mollis est, ut facIle 2. oee. a. mderbriltgen; metaph. betöa~len; ~remi conlielique possit .ci. b. cinquartieren, anfiebcIlt; . colligatio, onis, f. [lerbmbung: ar.tior est conlig'atio e. (~rauen) bCrI)ciratClt, ltlt~erlJrtltge~;. (SEunb) societatis propinquorum C~. .' [lOH d. (@elb) anlegen, l1ltterbrtltgen, f)tltctll" col-ligo 1. 1. 31tfnlltlltcltbiltbclt, biltnen: 1, ~ctor, fteden; syneecl. auf etwa'3 \)crltJenbctt; conlio'a manus ffieel)t'3formeI bei L; uneigtI. SCUtlS uno e. refl. fidj lJcrfcgen. ictu ~ilorum colligatis aneinanbergel)eftet C. 2. me- collocutio 138 I TI. mit .gefdjmäcf)ter !Beb. ber I.ßräpofition: I I 1. ~tltftellenf ie~clt, fegen; ace. Ilufftellen, ~llfttcrcn; 2. metaph. Hellen, fcJ)cn, fegen. i 1. 1. tribun~l suum iuxta praetoris sellam collo- caverat C; btdjt. chlamydem collocare, ut pendeat a~te 5UtedjtIegen 0, . nuptias einridjten Ci (bidjt.); Ins rebus collocandls et administrandis tempus dare .C, v~rba conlocata 5ufammeugefteUt, uerbun, ben Ct, satr,s de illa re collocavi l)abe ilufammen, gefteUt, ~eJdjneben T. 2. a. in eius tetrarchia UlllUU ex COlllltlbus conlocarat Ci, sedem suarum renuu ~~mae conl?cavit Ci; metaph. Herculem in con- ~lho cae~est~um Ci. b. exercitum in hibernis C, ~n pr~VInCla.m S; llluititudinelll in agTis N, Boios m ~lbus .sms C, Ubios super Rheni ripalll T colol1laI~ Ct; metaph. philosophialll in urbibus C/ c; p~·opm.quas suas nuptmn in alienas civitates C vlrgm~s ~n lllatrilll.onio (feIten in matrillloniulll) Ci; pass. vlrgo c.o~ocan non potest untergebradjt merben N; metaph. a~dlhtas :recte conlocata an ben redjtelt 9J1ann gebradjt Ct. d. m .ea provincia pecunias lllagnas cOlllocat~s habent Ct, duas faelloris partes in agris per Itahalll collocare T; metCl:ph. bene apud istmn mmlera collocare Ci, beneficium anbringen Ci' ~ynee~. omne studium in doctrina Ci, patrimoniu~ m 1'61 p. sah~te Ci, miliens HS in munificentia T. e. totmu se In cognitione et scientia Ci. n. 1. :rrl:gab~ IU?? tl:abes in muro C, tabernacula co~locan lUSSIt In lItore Ci, simulacrum ante JYIlllervalll C; bi dj t. abl. oculos pennis O· uom Ij5la~nel)men: aliquem in cubili conlocare Ci;' acc. eql~Itatum. Cu, tormenta quibusdam Iocis C, duas legl.ones l~ montis iugo, insidias in silvis, im- pedlmenta m tumulo C, in prima acie ante siO'na el~phantos L, .in ~ella. => , col-lüdo .3. lusi mit jemb. f:pielen: puer gestit. collu- dere panbus (dat.) H, in aqua colluchmt plumae tanilen auf bem jffiaffer v. c211um, i, n. unb aItI. (Pl) collus, i, m. (aull colso-~, af).b. hals, §§ 10 unb 33) 1. ,pIlI~: collo dare braccilla ClrCUlll uml)aIfen V = invadere in COllUlll Ci se~o~'es coll?n~m .pali3abfdjneibet Ci, COllUlll equi: an,., ms V, ahcu~ ~OllUlll tor quere jemb. beim S"hagen faffen u~b UOt @endjt fdjleppeu L; syneed. ferro secat pendentIa colla .pali3 unb .paupt V; ugI. colla in r:lumis reponit (Sl'oPÜ 0; bi cf) t. dare colla triumpho ftdj unterm~rfen Pr. 2. meta!ph. lasso papavera co11 0 dellllsere ca p u t I5tengel V, collum lao'enae zylafdjeul)af(l Ph. >=> col-Iuo 3. lui, lutus (lavo) bene!len O. collüsor, oris, m. (colludo) 9J1itf:pieler Ci. co.l-l.ustro 1. 1. cr~cffcn, erIend)tclt: sol olllnia cla- nSSlma luce conlustrans. Ci. 2. metaph. licfid)ttgcu lictracljten, muftcrn: oml1la (oculis) V Ci, Arminiu~ equo collustrans cuncta T. col-Iutulento, äre (lutulentus) befnbeln Pl. coll~vies! ei, f. (colluo) I5püIidjt; metaph. jffiimuarr, @emtf~: In lllulta colluvie renun T; äHer COllUVlO, onis, f, nur metaph. 3ltfammenf[u~ jffiirr, mau, ~enuinung: ille nefarius ex omnium s~elenll11 Co~uvlO~e natus Ci, civitates ex colluvione et COll- fuslOne In formam aliquam redio'ere L O'entiulll L h b >=>, "'? , ex ac tur a atque conluvione discedere aui3 bem Strub el unb jffiirnuan Ci. collyrium, ii, n. (15m. xo)J,vewv) SUugenfalbe H. colD 3 .. colui, cultus (null *quelo, llgL inquillnus; Der, manDt mIt gr. nO-w, nO-ofla., c<1-no).o, ',8icgenl)irt'. ßov- xo).o, 'ffiinberflirt', § 17). 1. zyadjmort ber 2anbmhtfdjaft: linncn, licliauen, licarlictfen: qui ruri habitarit et in agro colendo vixerit Ci, rura C, praedia Ci, arva 0, hortulll Cu, plaga dura cultu fdjltl~.t 3U bebalten L arbores H; mit prolept, übi. fruges 0 fructus V! O?c. m:lfcrliall trcilicn: colendi, aedific~ndi, ratio: c~andl . usus Ci. 2. syneed. il.Jll~nclt, anfäjfig feilt, (mtt ÜbI.) licil.Jllf)ltcn: Maurusii prope Oceanum ael- versus Gades co~unt L, colunt discreti ac diversi, ut campus placmt T, volunt.ate colentiulll ber @in, ~ol)~er L;. mit ~bj. colitur ea pars urbis frequen- tlsslm~ C~, homInes, qui has nobiscmll terras co- lunt Ct, npalll C~t, Hiberulll am @bro L insulas L' U?~ @~ttl)eiten, bie in einer I5tabt uer~l)rt merben; dil, qm haJ?-c urbelll colitis L. 3. metaph. l50rgc tra~en: ~OVls omnia plena, ille colit terras V, clmn (DlOscun) terras hOlninulllque collmt genus H; ace. a. ilcr~f(egen: neque milites arte (fna:pp) colalll llle opulenter S. b. fd)miilfclt, ~n~en: bracchia ~t Ia- c~rtos aura Cu, forlllalll augere colendo O. c. an0" litIlle.n, .iJcrc~cfn: pectlls ingenuas per artes 0, genus oratlOllls .CL c!. lietrcib.clt, üf1~It, ~flegCll, il.Ja~relt, ~lld)~aUcn. stucha haec III LatlO vehementius tum coiebantur Ci, fidem Cu, religiones, iustitiam vir-t~ltem, offichUll, mnicitiam Ci, patrias artes' mili- tIam~ue . col~nt 0, vitam leben V. 4. ilcrc~rcn, alt" licten. ~lCuh Hennensem Oererem maxime colllnt Ci JYIercurms sacris anniversariis apud eos colebatur C/ quoel pro deo (ag @ott) colitur Cu, curo se cOli vellet Aug'U~t~lS T, reges inter deos Cu; ace. a. (ürtc) ~Ctftg ~aItcn: sacellum sanctissime co- lere N, lYll~sarum de~ubra Ci, aram 0 L, templmu V. IJ.. (15efte) fet~rn: (malOres) sacra, caerimonias, auspi- Cla sanctlsslme coluerunt Ci, festa 0, morelll sa- cru~ V; metaph. e~rcn, verc~rcn, f)ltfbigen: aliquem patn~ (pare~tu~n C:t) loco Ci, hospites colere atque o.bsel~are. Cz, httens absentem coli ab aliquo fdjrift, ht:lJe ?Bem~tfe ber S[(djtung aui3 ber zyerne erl)aIten N' mtt abl. tnstr. aliquem donis L, honoribus beeI)ren i ~gI. s. v. cultus 3. colocasium, ii, n. (15m. xo).oxa(J'tov) bie inbifdje jffiaffet' rofe v. col~na, ae, j. (colonus) !Bäuerin O. Col~n~e, ärmn, j. (Ko).wvat, § 81) 15t. in ~toai3 N. Colo;neus 3. 5um attifdjen :vemoi3 Oolonus gel)örig: Oe~wus O. bte befanute Stragöbie bei3 l5o:pl)ofIe~ Ci. c~lom.a: ae,,f. (colonus). 1: ~f(lln~ftnbt, tnicllcrfaffltltg, ~Oflllttc. (Onnon Alllphipolnn) decelll lllilia Athenien- colonicus 139 comicus sinm in coloniam misit 3ut SUufieblung N. 2. meton. 2tnficbfex, ~llrolttften: colonias deelucere (eigtI. lueg' fül)ten) Sl'olonien grünben; bal)er (§ 81) aIi3 I5tabtname Colonia fe!)r l)äuf[g; bef. Oolonia Ag'rippinensis bai3 l)eutige Sl'öln a. :Rl). colOnicus 3 (colonus) aui3 Sl'olonen beftel)enb, in tömi, fdjen Sl'olonien aUi3gel)oben: cohortes C. colOnus, i, m. (colo) 1. ~a1tCr: deplorata colonis geograp!)ifdje !Be5eidjnung columnae Herculis T Germ. 34 unbefannt, aber bei Cu bie !Berge Sl'alpe in @utopa unb SUot)la in SUfrHa an ber 9Jleetenge uou @ibraltar; metaph. colmnnae Protl!i bie l5äulen be~ I.ß., bie :;'5nfeI l.ßl)aroi3 unb bie Sl'üfte SUgt)pteni3 v. :Vau. columnarius 3 auf l5äulen oe3ügIidj' subst. colum- narium, ii, n. (sc. vectigal) l5äu{e~fteuer C. colurnus 3 (ftatt *corulnus Don corulns) aui3 .pafe1!)o13: vota iacent 0, ante Iovem muli subigebant arva coloni V. 2. ace. ~äcljtcr: (naves) servis, libertis, colonis suis compleverat C. 3. S[(ltficbfer, ~1lfllltift: coloni nostri Oirceienses Ci; au~erl)alb :Romi3: Oher- sonesmu colonos mittere N, Tyrii coloni Sl'oloniften uon Stt)rui3 V. 4. bi dj t. ~eil.JoI)ltet: haec mea sunt, veteres migrate coloni V. veru V. colus, i unb ÜS, j. (für *quolus = gr. n6).o" § 17, Der< manbt mif colo 'ba~ fid) illrcgenbc') meift um abl. colo, ace. pl. colos l5:pinntocren. com aUI. = cum s. v. coma, ae, f (5,1111. xOfl1)) 1. {lall~t~aar. 3unädjft sg. foUeftiu: scindens dolore intonsalll comam Aeeius, dederat comam diffundere ventis V, calalllistrata Ci. Pl. ilunädjft uou mel)rereu l.ßerfonen: rutilae L T. :vann audj uon einer: COlllas obnubit amictn V. 2. me- taph. '!tcr~aar, !mollc: ag'lllun inter pecudes aurea clanUll cOllla, bidjt. bei Ci. 3. ~llltli\lJerf, ~an6, ~1iitter: arboreas (populeas) mulceat aura comas 0, papavereae comae 9J1ol)nbTüten O. Colophon, onis, j. (Ko).ocpwv) eine ber 5mölf ionifdjen I5täbte, nm. uon @pl)efUi3; adi. Colophonius 3; @inm. Colophonii, orum, m. CiL. color, aItl. colos, oris, m. (§ 29) 1. jJarlie: Iris mille trahens adverso sole colores V; ducit uva co- lorem färbt fidj V. 2. ace. ®cftd)tMarlic: cola s ei exsang'uis bIeidj S, color excidit entfdjmanb 0, fu- catns H; iu uoUer !Beb. gefunbe @efidjgfaroe: robur et colos L, nimium ne cl'ecle colori I5dj6nljeit V. 3. metaph. jJärlinng, S[(nftriclj, S[(n~feI)en, I}tlt~cre~: omnia eundem clucunt (geminnt) colorem Ci, quisquis erit vitae color 2ebeni3Iage H, omnis Aristippum de- cnit color il)n tIeibete jebe zyarbe H; bef. uon ber ~Rebe: tragicus 'Sl'olorif H, urbanitat.is feiner Ston Ci. coloro 1. (color) 1. färbclt: corpora formare, figu- rare, colorare, animare Ci; ace. liräuncn: colorati Indi V, Silurum colorati voltus T. 2. meta.ph. färben, ein ~llfllrit gelien: sentio illorum (librorum) tactu orationem lllealll quasi colorari Ci, (eloquentia) se colorat et roborat gemiunt zyarbe unb Sl'raft Ci. coluber, bri, m. (Ueinere) I5djlange: tecto adsnetus coluber succedere et umbrae bie paui3fdjlange unferer 9J1ärdjen V, avis invisa colübris I5tordj V. SUIi3 SUttribut ber zyurien V. Fem. colubra, ae, utfPL I5djlangenmeibdjen, aber = coluber 0 H; bef. aIi3 .paare ber WCebufa O. :va!)er colubri-fer, fera, fei'um (§ 66) fdjlangeuhagenb: monstrum = lYIedusa O. colum, i, n. :Vutdjfdjlag, l5eil)fieb V. columba, ae, j. unb columbus, i, m. Staube: Oy- therei:des ali3 ber ~enui3 l)eiiig 0; bidjt. vet.uli no- tique colmubi fie leben ltlie 5ltlei Stäubdjen H. :va3u columbrnus 3 (§ 75) uon ber Staube: ovum Staubenei B, pulli Stäubdjen Ci. columbus s. v. colmuba. columella, ae, j. (demin. Don columna) I$äuldjen, u. 3m. ace. in trabibus columellae pedum quinum c1efignntur I.ßfoften C, collUllella tribus cubitis non altior @rabfäule, 15 tele Ci. columen, inis, n. (\.1gl. columna) l5äule; metaph. l5äule, I5tü!le: lYIacedoniae colmnen ac sidus Ctt, rei pnblicae Ci, renUll mearUlll H. :Vau. analogifdj (butdj *collläre) comans, ntis 1. licl)anrt: colla equorum, tori (leonis), saetae (capri) V, galea, crista mit :RoMdjmeif ge5iert V, stella Sl'omet O. 2. metaph. lieranlit: caules V, nar- cissus sera fpätbelaubt V. comatus 3 (coma) belaubt: silva !Baum Ca. I. com-bibo 3. bibi 'eintrinfen', einfaugen, uerfdjlucren: lacrimas l)eimIidj meinen 0, corpore venemun in fidj aufnel)men H, combibitur (fluvius terra) mirb uer, fdjlungen 0; mit :prolept. Obi. c01llbibit os 1llacnlas befommt zylecreu O. II, com-bibo, önis, 1n. ~J1it3edjer Ci. Comb(-p-)ulteria, ae, f. I5täbtdjen in Sl'am:panien L. combüro 3. ussi, üstus (aull co-amburo, § 72, og1. bustum) 1. mit vcrlircnnen: miror non subsellia quoque esse c01llbusta Ci, non ut (sol) tepefaciat solum, sed etiam comburat Ci. 2. ace. (9Jcenfcljen) verlirenllen: (Oaesar) in foro combustus est Ci, Oa- lanus vivus combustus est Ci. 3. vcrlirCnllClt, burd) !Branb 5erftören: naves C, cOlumentarios reg'ios L. Come, es, f. (xwfl1) 15(ctfen, ~ 81) 1. Hiera Oome, '.peiiigenftabt', fö. uon WCagne[ia am WCäanbet, benannt nadj einem SU:poUotempeI. 2. Xyline Oome, '.pol~en, bort', in l.ßifibien L. com-edo 3. edi, esus unb essus Pl (edo) 1. ilex" 3cl)rcn, anfcffclt. 2. metaph. ilcr~raH Clt, ll11rd)liringcn: argentum, rem Pl, bona, patrimonium Ci; ace. aliquem cOllledere iemb. auf~el)ren, 5ugruube ridjten Pl. com-es, itis, m. f (\.1on Ire, 'illCitgelJe,') 1. ~cglcttcr columis, e = incolmnis Pl. columna, ae, j. (aui.l *ceIOl;nena, SUb8t. pt. pr. pass. ~u 1. cello, §§ 51 unb 64, lef2ter Illlifaf2) l5äule, I.ßfeiIer: ligneaL, templa innixa columnis 0; fpridjm. incurrere amen- telll in cohunnas mit bem Sl'opf gegen bie jffianb rennen Ci. ace. 1. ne prornas stantelll colmnnam bie l5äule ber 9J1adjt H. 2. colulllna Maenia iu :Rom auf bem zyorum, an lueldjet bie tresviri capitales über gemeine ~etbredjer unb fdjledjte I5djulbuer @eridjt l)ieIten: ne ad colulllnalll adhaeresceret an ber (9Jlä- nianifdjeu) l5äule l)angen bleibe Ci. 3· mediocribus esse poetis non concessere columnae bie l5äulen, an benen bie ~etleger neue jffierfe anfünbigten H. 4· aIi3 (!Begleitedn), ®efä~rte: comes P. Olodii, O. Olodius Ci; mit .qen. se victoriae Pompei comitem esse maluit @efäl)de im l5iege C, fugae auf bet iJludjt L; mit in: comes in ulciscendis quibusdam Ci. SUli3 fem. data sum comes inculpata Minervae 0; metaph. in- vidia g'loriae comes I5djatten N, pacis comes otiique socia eloquentia Ci, culpam poena premit comes folgt auf bem zyn~e H; ace. jJiif)rer I ~e~m: Plrilippus Alexandro comes et custos salutis clatus Cu. 2. pl. ®efllfgc: sequebatur raeda CUlU lenonibus, comites nequissillli Ci, comites Graeculi, quocumque ibat Ci; bef. comites magistratUlUll, praetoris bai3 @efolge bei3 in bie I.ßtouiu5 abgel)enben I5tattl)aIteri3 Ci; ugI. comes scribaque N eronis H. cometes, ae, m. (15m. xOfLfrr:1)') .paarftern, Sl'omet: stellae, quas Graeci cOluetas vocant Ci, sidus c. T. comicus 3, adv. e (15IU. xw,u.XO') 1. ilum 2uftfpieI gel)ödg, f 0 m if dj: poeta unb subst. COlnicuS 2uftfpiel, bidjter Ci, res Sl'omöbienftoff H. 2. aui3 bem 2uH' cominus HO .. commendo filter: servi Pl, utl'l~m comicum aelulescentem an ali. co _ quem ex agTo Velente nominem Gi comici stUlti! n: m7aculo 1. beffecrel1, befubefl1; manus san,o'uine V: senes Gaeeilius. ' me ap~. se cmn Iugurtha miscenc10 S fi .. Ot" , - . 1 t . , ,agl 11S con-commus s. v. comminns. macu ~ us T comis, e, aclv .. comiter freuubfic6 " Commagenus 3 ber uörbIiel')ften Sj3rOlJiJr 61 rie ar.tig, [entieIig, I)era6Iaffellb: homo qU~U~~~~~:;~enb~ &KO,tl?rJj). angeflörig, lJom weftfic6ften J S'rni/ bl:: m~ter mon.strat viam Ennius, cUl~ in con;iv~~ co S'r~ll.Jra IS ium :raurus: AntiocIms Commagenus lTIlt~r ~t lUcuncle fuisses Gi ino'enium . C;- Oomg lJ~n ~ot;tm:rgene, lJon Sj301l11leius eingefett G' @nw comlS In uxorem H erO'a 'L b I' cGo~e , ommagenl, orum, m. T. ,. comi b' 'b ysanc llun z, erat com-ma' 1-' . . S Ol1ls T; comes garrire libellos nette SEüc6er H i f ," nTlpu arlS, lS, m. (manipulus) 9Jeanipel- comlS sermo et conO'ressus T 'I a1l1erau _ . comisabund "'-' I commeatus üs ( . _ - . us 3 (comIsor) umI)erfc6wärmenb G L f' . . ' ,'in. commeo) 1. ble Q';daubni,o comis (S) ätio ön' f. - _ ~t. tel in lJerfeflren, ltrfallfi: commeatum el ' L ."" ®djwär1l1erei Ci L lS, ' (conllsor) Um3Ug,@elage,collllneatuesseaufl1dan6feinLcoalet,In - -' mere" L' , mmea um su- comls(s)ätor Öl" 3·· ne'fmen ,lll commeatum mittere L " comissatores ~Oniu~~~ti~~is e.c6 bruber, ®c6wär1l1e~. L; e~mmeatu Syracusis remansit Ci, liberi c~m;;':-~~t~l~ rifc6eu) lTIerf""wörun G' ble S'rumllane ber (~attIllla, Ielc[)t 3U erlangen L. 2. GClIbltltg C)llll ""rUlt"" .t, "') g Z. m maO'noo COIll t . . , .;) t" ~ "1'0t, comIs ( ). '0on c b ~ l1lea ns, qm !tel' habeant ael C f~~tea~~!~li~d:(;~~~,J~;::i~t.,liu;;'~:~,~~;i ;~~::,~::;~:~~::~~::!~::;"cij~~::~;~~i~: 'e c6'Jren 3auUfge~, q~ll~(. comlsatum imus acl fratrem '? fll~r, l"lebelt~mittcI, ~5rOIJitl1lt '. nrbelli omI11?' 3· 3t1t= l l ell1en na",}trunt . L "" . "". . '. t f"" .. 10, coml1lea u Pauli fic6 in fröfllic6e 3 elll . ,vl",}t. III elomum ]JnvaVl LLJnttt aUe 3ufuf)r ab J.V, subvehere Coml1lea comitäs tatis ~. uge 6egeb~.n H . ~us Gu~, comn;teatus supportare G, portare ab urb~ epnlanti{lln Gt :.~ (COhl·l~f .2Xuf~~rau!ITtf)elt, ,peiterfeit: f\ c~st~. L,. ahquem commeatu intercluclere G pro. eius comitast~ 0 tel~n le') ett, ~ute, 3 ulJortommenQeit: fl: eIe z .ble 3nfuf)r abfc6neiben. Oft gegenfäsIi~: res senuonis conci~i~ SIlle. se v eGr~ tat e erat N, cOl1litas t IU~~Utta~'la coml1leatusque, frumentUl1l ac commea. Wnb T . .ammos z, comitas in socios us \"Je reibe uub ber übrige Sj3rolJiant G ' c~~' e - ' cUl~anell mtfbe lTIerl1JaItung T. ! com-memini, isse fic6 erinnern, eiugeben!' fein' eo' com~~:tus, l~S, m. (comitor) 1. IScgIeitllltg, <:!ieIcitc' non commemini, antequam sum natus me 'mi;eo al1lplis!~~u~iUltumG' triginta in SEegleitllug G, vironll~ I rum Gi,. ~omineI?- probe commemini ci; mit ger;- , um . z. 2. meton. a. <:!icfoIgc: O'laelia- commeuumt dom1 Pt. . tOIes ex praetons com't t 0"] '" comm -b'l' que Gi b 9ie' f f ~f~ z, anCl lanun puerol'Ul1l- b f .~~ora. 1 lS, e (commemoro) erwälmenswert (S'r a raw'a n e) ~ircUl~~~~i~'e L afAüllolUba,gnUm LCOrnitaptlH?- f~~r~u~lg: pr etas Gi; subst. commel1lorahilia pro~ I-taut '" f" . ,IogUln . c. or: . , \vo, Imperatoris p " " T . commem -t' -. . <:!iefeitc: (Ph' ,IlllClplS. 3· metaph. . or~ I?, O~IlS, j. 1. (frtltltct1tllg' mit flen tatu T oemx aelvolat) multo volucrum comi· subz: rostentatIs bel ber gead)l1Jeft Gi' mitt . g b .- comiti~ ön . !lOmlll1S n.os~ri Ci, ]JaterJ?-.i hospitii L. 2~e&~;iiflz~ treten bie lTI lUfl, 11.[ (comeo = co~o) bas 3ufammen, Slt1l1ntg, 2[llfüijt~t1lg, Autronll cOlnmel1loratio memorial~ " e~ a1l1m ung, u. ÖllJ. ble förmHc6 lJom be- u ae rettuhsset Ci. treffenben W~a~lftrate berufeue )SoUßberfammI1l1t, WCa~ c?m-memoro 1. iM @ebäc6tni~ rufen u ' .lTIo~t ~~~;be~(~n~~tIa cent~riat~, tributa, curiata !Jje nad) ftrl) cri~IlC~lt, quiel quoque die eg-m:im' 3~~'nll~~1:~~~~ ~urien~' hab:,~u~~~~nll~ l~ 3e~turien, ;rribus unb ~egen?\ 2. tl:ans. crUJ1i~ltClt, ll11fÜijrttt: causas anfage~ L 9]/' ,~lll regl ~reanclo L, eclicere ~: pIo.e Ia, .pencula 0, beneficia Gi, Curtios fic6 wä[)Ie~ Iiefjl!n gN,' alTIlCOrUm bel benen bie iJreunbe ~;ffno~Oh Cz; .. rlt ele; cle quo commemoravi supr~ tiol'llm dies illi hft' c~nsu lUl1 ~, Dolabellae comi- en:",}, erw~ )Ut~ N, s~ cle illis caeelibus velim COlli- co 't' " a,} ag es~. Gz. malJ. meton. sg. memOl.ale o.z, el (reg'l) multa ele fiele sua comm _ anSm~:~I~' nl~~b;:;h illiaff)tr~erl~m1l1hlltg~llIas, lffiu~[ort, ~~oral:rlt N; lnbir. iJr. quae efficiat et quae conetu~ " . , .'9 an openu; metaph. si Spartae ve 1m commemorare Gi; ace. e. inf 0 '1' 1 ' ~~l~allt~~al~COlTIltlO esset bM 2[ntt~~Ull~ (Q';llf)oreion) natum esse c?mmemoras Ci; llafiilJ: 'i~ ei~~ ~il~:~~i~~~~ com 't'-r . commel1l0ran saltasse eum cOlnmocle .N tag 1 a~~\lS, e (e?t':ü~i~) ö~r illiaI)I gef)örig: clies illiaf)I, commendäbilis, e (commendo) emllfef)Ie~~llJert. Per- exdepto em .~~Wl?'}~Itc6 feme ®enati3fisung war: bic1uo ~e~~l,nullo commenelabilis lllerito L, quae co~men- " " COmlIa 1 uer 3, unb 4. 0'anuar G. a 1 1a apuel Africamll1l erant e1l11lfef)fenb L com1~mm s. v. comitia. commen.dätfcius 3 (commendatus) e1l11lfeI)f~nb' t. com-lto 1. (comes) mitgef)en ficgfeitttt' nostI'oS . bellae, htterae Q';mllfef)Il1ugsbriefe Gi. . a tate O'rac1us O· . '. • coml- commendät' -, / mic6 '0 :Oft' pass. Illgelllo llleo comitor e~ gereitet . 'lh b 1O,OlllS, .. (commendo) 1. (fnt,pfe~I1tllg: t 0 pt. pf. pass. suo comitata choro Dic- SI qlllC a ~t mo~enü cOlmuenclatio mea Gi; metaph lnna ,quoel ex urbe parum comitatus exierit C·. commenelat:o malOnlm, naturae Gi' mit Gen ob: comp. puero uno comit~tior Gi. :Öfter als melloneu~; ~~:me~~atlOnem ine:llltis aetatis ~b impie~at~ ell~: cO~~:I~r 1: . 1. fi~g!ette~t: virgines comitabantur 2 bafz6;mcolllmendatlO ael MaceelolllUll gentem L. p.. Cu, of).ne :Obj. lalllgerae cOlllitantur oves V: :·?T' llfe~~enb~, lffiert, tanta erat commenelatio mit mnerem Obj. 111e 1118lll1l comitatus 't 'b -d ons J.y, lllgenll Gz. a~f bem illiege beg feitet f)at V. 2. oee, ~l~I <:!ir:~e mle! com-mendo 1. (mando, § 4:» 1. UltucrtCUllttt iificr= !ettcn: elatus. est comitantibus omnibus bonis 1; gcbelt, natos, ?urae alicuius 0, commenelo vObfs par- lUvenem exa.nuuum V. 3. metaph. önr ®eite ftef)e' vn~llmeum fillU~ Gi; metaph. posteritati nomen Gu lJcrb~llbflt, fe~lt: tal:elis mentibus virtus non facir~ ~~u fam~ 1.nOl'tUl,. fortunae vivi COml1lellelatae sunt C?lllltatur Gz, homlllem numquam comitatur clivi- concleelüae Cz. 2. oce. cm~fc~fclt, se virtute ~t~~""GtU,. revocatus est comitante opinione wobei bM no~. ~enere populo R. commenelari Gi, uti te infim~ ""emU} gmg T. 01' llll. commenelares bic6 beliebt mac6eft bei O. numens et a 't H A Z' . z, se I e . G t. 1sol. pt. pf pass. com- commentariolus 141 committo mendatus 3 empfofllen: quae res coml1lenclatior homimuu memoriae? Gi. commentariolus, i, m. (feIten -iolum, i, n.) ~nt< murf, I5filllle Gi. Demin. lJon commentärius, ii, m., feftener commentärium, ii, n. (comminiscor, commentum) I2lbrifj, 91.oti3, ®fiW' menfbuc6, ;rage611c6: falsol'Um commental'lormn offi· cina Ci, Oaesaris comlllentarii Ci; oee. a. Sj3roto, foH; recita eommental'imn Gi. b. l2luheic6nungen, menfl1Jürbigfeiten, 9J1emoiren: commentarii (Oaesaris) rel'um suarUln Gi. commentätio, önis,.f (commentol') forgfimige~ Ü6er, benfeu, ®tubium, lTIorhereitung, lTIorübung: in exerci- tationibus commentationibusque multum opel'ae po- nere Ci, sese cotidianis commentationibus ~cerrime exercuit Gi; metaph. tota philosophorum vIta COln- mentatio mortis est Q1orü6ung auf ben ;rob Gi. commentlcius 3 (commentum) 1. erfoltltelt, erfllllDen, erb uff)t ! nomina nova et commenticia Gi. 2; oee. ibeal, IJocgc(tefft: civitas Platonis Ci, commenticii et ftcti dii Ci. 3. erlogclt, gCfiiIfrl)t: crimen Ci. commentor 1. (f,'eql1. Don comminiscor) 1. iificr= belttclt, retffid) erUJiigen, iifiedegclt: consules multos mensis de rei p. libertate cOlllmentati atque mecli- tati Gi secum futuras miserias Gi. 2. ace. (tll= bieten: 'in hortos Bruti commentaneli causa venire Gi, CUlU in villa Metelli complures elies commentatus esset Gi, orationem einftubieren Gi; pt. l~l pass. sua et commentata et scripta münblict)e unb fc6rifHic6e Q10rftubien Gi. commentor, öris, m. (comminiscor) Q';rfiuber, l1rf)eber: uvae SEacCQus 0. commentum, i, n. (sub"t. isol. pt, pI lJa88. bon commi- niscor) 1. ~rfillbltltg, 6:htfuU: OpiniOllluu C01umenta c1elet dies ,pirngefpinfte Gi, sine aliquo commento miniculi oQne öu erfinben L. 2. 6:rMdjttutg, iliige: commenta rumorum 0, commenta retexit O. com-meo 1. 1. 31tfalltlltcnflllltlllClt, =ftrölIlen, mel'· catores acl eos commeant G, insula Delos, quo Ol111les unelique cum mercibus commeabant Gi. 2. ge~en, falJtcn: illa via, qua omnes commeahant N, libero mariCtt, quaelrig'ae inter se concurrentes commeare elicuntur fönnen aneinanber lJor6eifal)ren Gu. 3. r)tlt 1mb ~ergc~en: ut sing'uli commeare possent G, legatos commeare ultro citroque L, inter Veios Romamque nuntios commeare L, invicem T, posse Flacco internuntio sermoneS commeare T. 4. ijilt= faijrctt: navis acl ea furta, quae reUquisses, COlU- mearet Gi. commercium, ii, n. (commercor) 1 . .pUUDe!, iBer= fc~r: mare mag'num et ignara lingua cOl111lercio prohibebant S; mit gen. anllonae @etreibd)anbel L; bic6t. helli commercia ber ffiitcrfauf ber @efangenen V. 2. meton, ~ullfrcdjt, iBctfc~r~redjt: (iis) commercium istarum rerum (signol'Um et tabulanuu) cum Graecis non fuisse He I)ätten niebt bM ffiec6t öU faufen Ge, l)abt Ci, salis commerciulll cleelit gab bie ~infuflr frei L clenormu equOl'Um ba~ ffiec6t, öel)n Sj3ferbe 3U faufeu' L, neque conuhiul1l neque commercium c:ü- quam esse L. 3. metaph. iBcrfc~r, Umgaltg, @e" mChtfd)aft: voluptas nullum habet cum virtute com- mercium Ci; mit gen. PC1·S. plebis mit bemlTIoHe L; metan. exercent illi sociae comlllercia linguae 0, sermonum commerciUlll facere L, loqueneli et au- diencli T. com-mercor 1. ~ufammenfaufen, auffaufen: ea]Jti· vos Pl, arma S. com-mereo 2. ui, itus 1. ucrbtcllClt: poenam 0, aestimationem (poenae) Gi. 2. bcrfd)nfbclt, bcgcijen: commerita noxia Pl. com-meto, are (tlJOl)( freq«, bolt commeo) a6, unb 3U' gel)eu: viam Pl. com-migro 1. avi woI)in 3ief)en, wanbern: Alexall- elriam Gu, in Galliam L, Imc habitatum Pt. com-mnitium, ii, n. (1111Ies) S'rrieg()famerabfc6aft: Ohaucos in commilitium ascicsere T; metaph. COlll· militii sacra tueri @emeinfcf)aft ber ®tllbien O. com-mllito, önis, m. (11111es) ~rieg~gefäl)rte, ~amerab. comminätio, önis, f. (comminor) iEebrol)ung, mro, bung Gi L. com-mingo 3. mlxi, mictus bepiffen H. com-miniscor 3. melltus sum (unI. memini, men8, ftEVO,) 1. all~bCltfclt, UllMÜtllCll, crfhtllC!t: Epicurus eleos nihil agentes coml1lentus est f)at erfultben Oi, vectigal L. 2. erbtrl)tett, crIiigclI: Cl'imen L; pt. p/ pass. in llaffilJem ®inne: commenta sacra auf .\:lug begrünbet 0, funera erlogen 0. lTIgL s. v. comlllentUl1l. com-minor 1. anbrol)en, bebrof)en: pugnam, obsielio- nem L, comminati inter se fic6 gegenfeitig bebroI)eub L. com-minuo 3. ui, utus 1, 3crfd)Iagcll, 3crtribltl1tcnt: faces 0, amüus fractus et comminutus est Ci, scalae comuinutae S; oee. 3crf(ctllcrll; bic6t. arg'enti pon· clus 3erflllittern H. 2, metaph. frl)UJiif~Cll, 1l1lfrctbcu, uexntd)tcn: opes civitatis (reg-ni S) cOlllluinutae sunt Gi, Viriathum Laelius comminuit fcf)Iug nieber Ci, vires ingenii O. com-minus (manns, § 41) 1. Üt ber (bte) Vl1ifjC, nu~cbci: unum comminus ense ferit, iaculo caclit e lllin u s ipse 0, ag'greeli 0, ensem conclere naf)enb V, iacto qui semine cOlnminus arva insequitur in ber IJtäl)e be() l5ämaun() V, comrninus ire auclet 0 V, non co lll· minus (gerabeaus) lYIesopotamiam, sed flexu Arme- nialll petunt T. 2. ace, f)UltDgcmcill, im .pUlID= gcmenge: pugnare N C Gi, comminus acriter instant S, rem gerere l)anbgemeiu werbeu L. mi c6 t. falcati comminus enses für ben 91al)famllf V. com-misceo 2. mIscui, lllixtus i\l1fummenmifc6en, lJer, mifc6en, lJermengen: nUlllquam tellleritas cum sapien- tia coml1liscetur Ci; bi c6 t. mit bIo%em abl, frusüt cruento commixta mero V; commixtus fl1nms in auras fic6 lJeqiel)enb V, clamor cOlllmixtus lJerworren V; Sil- vius Italo cOlllmixtus sanguine burc6 lTIermifc6ung ent, Hauben V. commiserätio, önis, j. 1. ball IScl1titIeibcn: Q. Re- g'is Gi. 2. ritijrcllber :ton Ci Q. Q10n com -miseror 1. bemitleiben , befragen, bejammern: fortllllam Graeciae N, ClllU COllIllliserari coeperit bM WCitreib ber ,pörer erwecren Ci. commissum, iy n. (subst. isol. pt. pf. paS8. Don committo) 1. bas ltlttcrne~mclt: in telllere eOl11l11isso L. 2. )Sct= gc~Clt, Gd)llIb: auelacil1s Ci, poena comlllissa luetis V, ploro turpe COllllllisSlll1l H 3. bUß 2(ltbcrtrUl1tc, ®c~cilllltill: comrnissa celare N, tacere, proelere H. commissura, ae, f. (committo) Q1erbinbung; pluteo· rum atque aggeris C, ossium Gi. com-mitto 3. 1ll1Si, missus 1. 1. 3ltfantntclIfiriligelt, IJcrchttgclt, IJcroiltbclli I 2. oce. (mit äujiet:em Duj.) 311m ~u1lt~fc 31l[UlIlntClt" briltgen, fiim~fett {uffelt; 3. (mit proil'pt. Duj.) ben ~amllf 31tftanbc firiltgclt, altfallgclt, ficgiltltcll; 4. (eine böfe 1:at) beginnen, fiegcijclt, IJCrÜfiClt; 5. (mit -\)eifcljefafJ) ucrfrl)lllbcll, c~ 3lt ctUJ. fommclt Iaffelt; 6. (eine fdjaffcll: sibi favorem Cu, regnum alicui C, amorem o Ci L, gratiam Ci, artes, quae nobis populi stuelia concilient Ci. b. werben, flt~~cIlt Pl. con-cilium, ii, n. (nidt *con-caliom Don calare 'rufen, § 43) 1. bM 3ufammeurufen; meton. (Die ~ufammeu< gerufene) )BerfalttlltIltltg: in pastorum concilium ve- nire Ci, concilium aelvocare, convocare, elimittere; concilium amicorum, populi N, cleorum Ci, elivinum animo rum concilium coetusque Ci, principum conci- lium cogere L. 2. oce. a. f:pe3ieUe lEerfammfungen: patrum sanctum concilium l5enat H, tribuni plebi concilium edicunt %ribuHomitien L. l2tuterf)afb ffiomtl bie in ben \!5rotJiu3eU ftattfinbenben %agfa13ungen, ~altD~ tage: concilium Lutetiam Parisiorum transtulit tJer" fegte ben Banbtag C, in communi Belgarum concilio C, Achaicmn ber acljäifclje Sßunb L, concilium elare (prae- bere) alicui für jemb. eine %agfa13ung aUtlfcljreiben L. b. ,8ltfammenhmft: Oamenarum concilia cum Egeria L. c. bicljt. )Bereinigultg: hoc mihi concilium tecum ma- nebit batl wirb unfere lEereinigung bleiben O. concinnitäs, tatis, f (concinnus) funftgerecljte lEer" binbung, I2tbrunbung, stunftform Ci. concinno 1. regelrecljt 3ufammenfügen: syneed. an~ ftiften Ph; mit :präbit Cldi. ön etw. madjen Pl. lEon con-cinnus 3, adv. e 1. regefredjt, fUllftgmdjt: versus paulo concinnior H. 2. ehCltntii~ig, 3terHd), fcin: Samos nett H, concinnus in brevitate respon- eleneli treffenb in fur3en 2Xntworten N, concinne eli- cere Ci, oratio Ci, concinnae et venustae senten- tiae Ci. 3. gCfiiffig, ftebenßttJürbig: amicis gegen bie l}reunbe H. con -cino 3. cinui, centus (cano, § 41) 1. int1'. 1. 3ltf antmcnfingcu: coneinit albus 0101' etl fingen bie I5cljaren ber I5cljwäne 0, ea voce concinunt colleg'ae ber 0:f)01: ber %riüunen ruft geräte~ fcljreien', batl .\)eer ficlj marfcljfertig macljen Iaf1e~ C, conclamatur ael anna CL. 2. (3ug[eicl) fd)r~telt, rufclt: dato signo ut universi co~clamar~nt stneg'3" gefcljrei erf)eben Cu, conclamat gauellO exercIt~lS .erf)~b~ ein l}reubengefcljrei L, victoriam C, p~eana V :nt~tona fcljreien, ein l5iegetlIieb anftimmen; ~tt a?e. e. mj. con- clamant ita fieri oportere Ci; mtt.p er f clj cf a13: con: clamantibus omnibus, imperaret, quod ve~let. C, .u~~ prodiret C. l5eHen tJon einer \!5erfon: hm l~~lu conclamat 0, Italiam conclamat Achates ruft .vta" lien' V; ace. ('tote) beHagen: suos L. " ccon-cläve, is, n. (Don clavis, 'uerfd)lte13liam ffiaum) @e" maclj, 3immer: eelitmn Bimmer im Obergefclj.ot N, cu- bitum ire in conclave Ci, sacerdotes eos lIbero con- clavi servarent im Bimmerarreft L. con-cludo 3. cltisi, clüsus (claudo, ®cl)\lJä~)ung nad) § 43) 1. 3ltialttmeltfdjne~elt, miteinanDer. ct1tf~mell: artifices omnIs caelatores ac vasculanos, conclu- elit Ci, aurae f~llibus conclusae H; oee. ctltfdjHc~ell: conclusum mare Sßinnenmeer C, aqua conch~sa abge" f:petrt Ci, Tigris et Euphrates MesopotamIam :on- cludunt C~t, locmn sulco V, locus conclusus nngtl abgefcljloffen H. 2. metaph. anfamme~faffen: ~1ll0 volmnine vitam (multorulll) N, quartus dIeS hoc hbro concluditur Ci. oee. a. a6fdjnc~CIl: orationem Ci, sententias. explere concluclereque Ci, auclj aUein con- cludere Ci versum abrunben H. b. fdjnc~cn, folgem: ex quibus bonorum beatam vitam esse concluelitur Ci, singula argumenta concludens 3ufammenfa[1enb T, arO'umentum Ci, rationem Ci. :J)au. co~clfise, adv. abgerunbet, mit rf)l)tf)mifcljem l}aU: di- cere Ci. :J)a3lt conclusio, önis, f. 1 .. oef)ter fuef)en L. II. 1. Gtcllung, .Gtallb: mfhm ge- ;eris hominum Ci, vitae C ?i,. h~erorU11?- populo- rum Ci. 2. ).lage, ).lo0: par nms hbert~tI~que con- ,., C 0 condicionem misel'am adlmmstranc1ae CtlCIO , c1. b R B ~ ber ®e rei p. Ci, humana Ci, nascen 1 . a" 0 • ' burt Ci. 3. ~cr~ä1tlti0, ~efdjaffen~ett, Euf~.allb: bona condieione coniligere unter günftigen lEet9a1tmff.e~ C, conc1icione aequä (iniquä) pugnare C, tal~ condiClOne proposita unter folef)en lEer~ältniffen C, 10Cl ?!lefef)affen. f)ett 0.. f I''''') abrebew con-dlcO 3. c1lxi, dictus (\1cmein\cf)a l l ("J tl~r . ql1arum rerUlll conclixit pater patratus patn patrato netia1formel bei L: worüber fief) tlerabre,bet f)at ber .p. p. mit bein p. p.; sic eonc1icunt fagen fte J~' tlerp~ftef)ten He fief) T, (Simonic1es) l1t lauc1em (BobIteb) scnberet eondixit pretio fagte um Bo~n öu Ph. con-digne, adv. gan3 würbig, entl~redjenb Ph. .. condimentum, i, n. (condio) ®ewur3; metaph. [ßur3e Pl Ci. .. . le condono TI. 1. berllJa~rell, fidjern, bergen; metaph. a. bC\1Ja~relt i .. b. (eine Beil) 311 ~nbe. fu~rclt;. 2. oec. (\5rüd)te, [\Sein U. bgL) cntl)ctmfen, etlliegell, altfi1.Jeidjcrll ; I 3. vcriiedell, verbergen. I 1 implere fata arä condita buref)@:rbauUngLv' . . didit H L arcem . cui virtus sepulcrum con ,opu~'.. : ace. Segesta oPIlidum a? Aenea condltum Ct, ,~Jt~ a conclita urbe, post conc1Itam urbelll Don, .naef) @ru~- b ro mR., aUeh ante post Romam condltam. wett ung ,,,0 " ,"} '. . ,. ro V leicf)ter weetonl)mie: MavortIa moema conclele ",om .' I H ROluanam O'entem V. 2. mores gentls ocum , "'. L' ben ®mnb legen C1t, collegmm novum ,au~ea sae- cula V nova fata beftimmen V, famalll Ph, ace. (mit ä~jierem Dbj.) Caesaris acta .0, fe~t~ 0, bella V befingen; (mit \lrol~\lti\d)em. Db).) callmna Crs: Chalcic1ico in (l;upf)otton~ [ßetfen V, poema Ta cum Ci, leges L. . . II 1 pocula conc1ita servo V, lItter~s, quas ~n aera~io 'conditas habebant, proferunt. Cz,. sacra ~ c1 lioUs L pecuniam agris mercanc11s ftef)er unter-b~' i ?!lef. [ßaffen tlerllJal)ren: ferrum Ph, nngenH : bie !Seheibe lteden' bi ef)t. conc1ere ensem ensem m U) 'V 'h' . fto~en' mit in pectus 0, in pectore, in ore 11 conseco 162 consequens bilbet L, convocalmt tribns, Collinam novam cOllscri- bebat Ci. 3. (nette ®enatonn) beiorbnen. 91acli bem regifugimn 510 foff ~ruht;3 ben butcli :rarquiniu;3' lIDiHfür arg geficliteten !Senat au;3 reiclien !Rittern er, gäncrt ~aben: traditum inde fertur,ut in senatum vocarentur, qui patres (alte !Senatoren) qnique con- scripti (neue !Senatoren) essent L. ma~er bie (aft)n, betifclie) ?2fmebe an ben !Senat: patres conscripti '5näter ~ltnb) ~eigeotbnete'. !Se~r ~iütfig im vac. pl. Ci, bann 111 ben anbern staflt;3 al;3 Umfclireibung für '!S e 11 at': rem ad patres conscriptos eletuli Ci patribus con- scriptis parui Ci; sg. quod sit con~cripti officium eine;3 !Senatot;3 H con-seco 1. secui, sectus aetfclineiben: membra fra- tris O. cons~cratio, önis, I .peiligung; acc. (in ber st'aifer3cit) lEer.gotterung, ?2(pot~eofe: Claudio (elecretum est) cen- sorIUm funus et mox consecratio T. lEon con-secro 1. (sacro, § 43) 1. ber ®ott~tit wibmCll Wti~Clt,. ~emgclt: sedem deo Cl~, (in templo Victoriae) OaesarIs statuam consecraverant C, Martis manu- bias Musis Ci, Dianae simulacrum bis apud Sege- stanos consecratum Ci, candelabrum Ci. Adi. isal. pt. pi pass. consecratus 3 gcweiI)t, ~emg: insulam totam esse Oereri et Liberae consecratam Ci Ou- l)iclinem (!Statue), quod erat consecratus non' atti- git Ci; ace. (ben ®öttern ber Unterroeft lueiqe:t:)baltllCn, ilct'f(ltd,JCll: te tuumque caput consec1'o uerffuclie icli L. 2 .. (:J3erfonm) 3ltt' ®ott~ett ct'~ellcn, ilcrglittem, fUt' ~emg e~nar~lt: consecratae ümnortalitatis exempla lBeifpieIe fur bte lEergötterung !Sterbficlier Cu Liberum cum Oerere et Libera maiores nostri co~secraverunt Ci Ola~ditun uetgöttet~. T; uon :rieten:. O1nne fe1'e g'enu~ bestIarum Aegyptll consec1'averunt Ci; mit dat. m~trem hmnOl:talitati al;3 @ott~eit ber Unfterbficlifeit 3U' ruetfen,. unfterb~t~. maclien Cu; ace. (®acljen) I)cUigelt: precatlO ausplcllS consecrata Ci, consecrare origilles suas et ad deos auctores referre L artis uti- litas ~eor~~ ,inventioJ;ti consecrata· babu~cli ge~eiligt, ba~ fte gottItclier (hfmbung augefclitieben ruirb Ci. 3· metaph.,. Itltfterblidj mad,Jelt, ilcrewigen: ei viri (:rt)rannenmorber) prope ad inmortalitatis reliO'ionem consecrantur Ci, opinio in Hercule eonsecr:ta Ci (Socratis) ratio c1isputandi Platonis litteris conse~ crata in ~Iaton;3 !Sclitiften uereruigt Ci. consectatio, önis, I (consector) ba;3 eifrige !Streben: concinnitatis nacli !Rebefc!)muct Ci. consectatrix, lcis, f. (consector) 91acliftreberin: libido consectatrix voluptatis Ci. consec~io, önis, I (conseco) ba;3 3erfclineiben: arbo- rum Cz. con-sector 1. (jrequ. au consequor) 1. fort unb fort llad,Jgc~en: ,eos ,cupit, eos consectatur geljt iljnen nacli 1'.l; Im_,Q3 tf b e: tardi ingenii est rivulos con- sectan, fontlS rerum non videre Ci; ace. cifrig .\Jcrfofgclt, ltad,Jfc~en, jagen: praedones consectando lx:are tutum reddi~it N, hostes, naves, equites C, VICtOS per urbem lmplacabili odio T; uon 3ägern: l~lPUS magno consectantium (lEerfo{ger) tmnultu eva- sIt L. 2. metaph. (einer ®ad)e) nad,Jgc~en, ltad,J~altgclt, ~acli .~trua;3 ftre~clt, tyadjtelt( .~afdjclt: opes, potentiam, llnagmem glonae Cz, larg'ülOne benivolentiam lVIace- donmn Ci. c~nsecfi.Eio, önis, f. (consequor) iYoIge Ci. con-senesco 3. senui 1. gemeiltfallt altem: illa affecto corpore L, consenuisse secum vim tribuni- ciae potest.atis L,' otio rei publicae consenescebat. in tu~igelt 3eituer~ältniffen erIa~mte et;. Ci. consensio, önis, f. (cullsentio) 1. llOercinftimmllllg, ~inigfeit, ~ill~efligfcit: munqnam major consensio populi universi fuit Ci. 9J1it bopp. gen, tanta Gal- liae (sltui.) consensio fuit libertatis vindicanclae (abi.) C, 2, acc. lBctnbrcbung, ~hltJccftältblliß, ~Ollt" ~rott: g'lobus consensionis N, non sine magna mul- torum consensione im @nuerftänbni;3 mit uielen N, nullaene consensiones factl;1:e esse (getroffen fein) di- cuntur? Ci. 3. metaph. Uberetltftilltlltltng: volunta- tum, studiorum, sententiarmu smnma consensio Ci. consensus, ÜS, m, (consentio) 1. Überchtftilltl11ttltg, ~iltfttlltllttgfett, ~ill~efligfeU: ex communi consensu auf aIIgemeine;3 lEetIangen C, eg'o consensu tam incre- dibili bonorum omnium cessi tribuni plebis furori Ci, leg-ionis lVIartiae quartaeque mirabilis consensus ad rem p. recuperandam ber ein~eHige ~efclilu~ Ci. !Spät metan. id apud Ohattos in consensum vertU ruurbe übereinftimmenb angenommene !Sitte T. :Oft abl. adv. isal. omnimn consensü einftimmig CL, aucli con- sensü re si stere L, avaritiam obiectare T einftim, mig, einljeHig. 2. ace. gc~eimce ~tntJetftältbltiß, ~Oll1" ~Iott: si res p. vi consen~~lque audacimn armis op- pressa tene1'etur Ci. 3. llOcrehlfttlltll1ltng, ,pnrlltollic, !S\)IIt~atOie: neque est ullum amicitiae certius vin- culmn, quam consensus consiliorum et voluntatum Ci, natmae quasi consensus, quam (Jvp;n;a1'JStav Graeci vocant Ci. consentaneus 3 (consentio) gleid,Jndtg, clltf~redjcltb, tJmiltllat, ilerträgfid,J: hae disciplinae, si sibi con- sentaneae velillt esse Ci, ex consentaneis argumenta ducere Ci; bef, consentaneum est eil tft ilcrchlllar, iler" ltltltftgclltä#, ~a#t, fügt fidj: non est consentaneum, qui metu non frangatur, eum frang'i cupiditate Ci. Consentia, ae, I !St. in ~tUttium L, j, Oosenza. con-sentio 4, sensi, sensum 1. in gIeicliem !Sinne benfen, iibmtnftimmclt, eiltig fcilt: duello (res) quae- renclas censeo, itaque consen~~o unb fo ftimme icli 3U L, populo R. consentiente in Ubereinftimmung mit Ci; bie ~ e r fon burcli c mn: consentite cum bonis Ci, ober dat. hic si sibi ipse consentiat fonfequent ift Ci; bie !Sac!)e burcli de: omnes cives de rei p. salute con- sentiunt in betreff Ci. !Seltener ad: ad vitia con- sentiens multitudo Ci, ober in: in qua causa onmes ordines consentiunt Ci. ?2(ucli unperfönIicli: de prio- ribus consentitur ftimmt man überein T. 2. (mit Dlij.) fid,J einigcn, übereinftimmenb llefd,Jnc~elt, 9J1it ace. 3unäclift pronominal: idem consensisse socios L; bann nominal: (tum) bell um erat consensnm luat ber sttieg befcliloffen L. 0:(3 folgt inj. referre consensi- mus T; .peifcliefat: senatus consensit, ut bellum fie- retL. 3. ace. fidj iJerfdjwlitclt: cognovit consentire O1n- nem provinciam C, si Gallia cum Germanis consen- tiret C, in Philippi necem Cu, ad proc1endam ur- bem L,' de urbe tradenda N. WUt in! se urbem inflalmnare consensisse Ci. 4. metaph. Ubereiu" ftiltl1l1Cll,. ~affclt, ~armolticrelt: vultus consentit CUlU oratione C, vestrae sententiae CUln populi volunta- tibus consentiant Ci, his principiis reliqua con- sentiebant Ci, utnuuque astrum consentit H; adi, isal. pt, pr. act. consentiens, ntis itbcreütftilllmcltb, eiltftimlllig, ehl~cUig: incredibiliter consentiens populi voluntas Ci, clamore consentientipugnam poscunt L. ~onsenuere casa 0, miles (exercitus L) consenuit ftnb aHe gtau geruorben H, iuventus ad Veios con- se~~scit L; ace. (\.lon cinae(nen) afterlt: insontem in eXlho . consen~scere L. 2. nft unb ftltm~f werben, Cl'ra~mclt: anllnum quoque patris consenuisse in consequens, ntis (adi. iBol. pt. pr. lJon cOllsequor) pl)iIof. iYacliruott: fofgmd,Jt, folgcridjtig, 'fonfeqltcltf: hoc pro- bato consequens est beatam vitam virtute esse contentam Ci; subst, isal. consequens, ntis, n. \'jOIgc, pl. \'jofgct'1tltgcl1: mihi placel'e non 801etcon- uor 163 considero seqnentia reprehendel'e, C111U IJl'ima (bie ~l'iimif1en) concesseris Ci. con-sequor 3. secütus Sll111 1. unmittelbar ltad,JfoIgen; acc. ltad,Jfe~en, ilcrfolgell; 2. metaph. a. (aeitfid)) flllgm; b. (u(ß 5lliirftlllH) folgelt, fid,J ergebclt; I c. (bm 5lließ) ilcrfllfgm, fief) ~IlUelt alt, i H. 1. eilt~ofell, cmief)clt; I melaph. 2. eroielelt, erftnllen, errcidjclt, crlaltgm, gewiltltelt ; 3, (\.lon ®fiicf ober lllt(lliicf) fteffm, mifell, cmidjclt; I 4. a. gIeid,Jfom111C\t; I b. (lJoUftünbiß) allilbtihfclI; e. (uoUftänbig) crfaffelt, begreifcn, eit"""1 fe~cl1, etIenltelt. 1. 1. pars reliqua consequens naclinttfclienb C, Ptolomaeo comitibus non consecutis panis cibarius datns est Ci. 9J1it acc. Lentulum magistratüs consecnti sunt begleiteten C. ace. copias Helve- tiol'um C, consecutis hostibus cecidit Ctt, fngien- tem Cu. 2. a. consequitur tempestas, t1'anquilli- tas C, illa videamus, quae statim consecuta sunt Ci, cOl1secuti clies pauci Ci, nox consequitur diem Ci, Cetltegum consecutus est Oato Ci. b. quod dictum magna invidia consecuta est N, pudorem rubor con- sequitu1' Ci. c. mediam consilii viam consecutu- rus L, suum institut.mu Ci, exilitatem de indu- stria Ci, quem (scriptorem) consequens nacli beflen lEOtgallg Ci. l!. 1. si aecelel'are volent, ad vesperam conse- quentur Ci. SJJ1it ace. A1'iovistus pl'ofugit, reli- quos consecuti equites nostri interfecerunt ~oIten ein unb ~ieben niebet C, novissimum agmen C, Sei- pionem litterae consecutae sunt erreicliten C, fugien- tem L. 2. multum consequi in eo babei N, domi- nationem suorum voluntate N, imperium, libertatem, commodum C, meus labor ex vestro iudicio fructum est amplissimum conseeutus Ci, honorem neque ab uno' neque ex hoc loco, sed ratione vitae conseque- mm niclit uon ... noc!) aU;3 ... , fonbern burcf) ... Ci; siquid in dicendo consequi possum im !Reben, al~ ffiebner Ci. SJJ1it .peifcliefat: si iel consequi potero, ut nihil a me praetermissum esse videatur Ci. 3, parricidas promptum exitill1n consequatur Ctt, prosperitas Oaesarem consecuta est N, ex victoria non fere quemquam est invidia civium consecuta Ci. 4. a. nec maiorem consequi poterat et minori ne- cesse erat cedere Ci. b. omnia verbis auhii~len O. c. nullo modo possum omnia istius facta meinoria consequi Ci, totam causam cliligentia Ci. lEgt s. v. cönsequens. I. con-sero 3. sevi, situs (sero, satus) 1. 3ltfalll111Cl1" ~ffalt3ell: arbores densae sunt consitae Ctt. 2. bid,Jt 6c~f{a113en: insula palmis consita Ctt, lsmara Baccho consita mit !Reben V, ager arbustis consitus S, lndus agros conserit Ci. 3. alt~ffaI13Clt: nemoribus manu consitis Cu, quam arborem consevisset L. 4. me- taph. caeca mentem calig'ine Thesens consitus um, naclitet Ca. H. con-sero 3. serui, sertus (sero, sertus) 1. alt" einaltberrcil)el1, "fUgclt: scutis super ca pita conser- tis Cu, transverberatis scutis inter se conserti an, einanberge~eftet L; mit abl. pellis auro conserta mit @oIb(fpangen) befeftigt V; miL dat. (ramos) alium alii Ctt, latus lateri anfc!)miegen O. ace. a. ölt" ~fllmmelt~eftelt: tegumen fibula aut spina consertum o VT. b. fltii~fClt, ffedjtclt: (cataphracta) ferreis lamminis aut c01'io conserta S{ettenpan3ex (gef(ocf), tener) T, lOl'ica trilix conserta auro geflocliten au\3 V, 3m ~ i I b e: exoclia, conserta fabellis Atellanis au\3 ~ltenanenftoffen befte~enb L. 2. metaph. anidjfie#en: nocti cliem ~ag unb 91aclit atbeiten 0, sermonem Clt, viI' viro, armis arma conserta SlUlt SJJ1ann fcliIie~t Hef) an 9J1ann ... Cl.t. 3. aUcinllnberbringelt, feinbIicli 3ltfammcnbrtltgelt: manus ltnb malllllU conserere l)altbgell1cilt werbClt (fuyvvvat 'reiS XSlQaS): sig'na con- tulit, manum conseruit, hostium copias fudit Ci C, CUlU hoste manUlll (manus L) N. 4. (mit profept. Dli).) ben stampf llegtltllClt, anf)ellcn: acris pug-na COIl- serebatur entfpann Hef) C%, proelium conseritur CuYL, certamen conserere L, conserta acies .panbgemenge T. @efucf)te lIDenbungen: hand ignotas belli artes conserebant uerfucliten gegeneinanber L, conserere eUln levi armatura (sc. proelium) L, sicubi conserta navis esset ficli in einen stampf eingeIaffen f)atte L. 5. (illrifl. jJüd)\t1ort) anlegcn: aliquem ex iure mamUll consertum (®llpilllllll) vocare um uor @ericf)t '.panb an3uIegen', b. ~, einen 0:igentum;3pr03e~ burcf) ,panbanlegltng an bie !Streitfaclie ~lt etöffnen Ci. conservatio, önis, f. (conservo) 1. ~{ltfbewa~rltllg: frugmn Ci. 2. ~r~aHllltg, ~eibe~altung: decoris, na- turae, animantium Ci. conservator, öris, m. (collservo)0:r~aIter, ~erualjrer, !Retter: dei immortales, conservatores Imins nrbis Ci, conservator patriae Ci; a!;3 Überfetung uon (JG)T1)Q: conservatoris sibi nomen, Graeco eius rei voca- bulo, aelsumpsit T. con-servitium, i, n. SJJ1itfflauerei, mienftgenoffen, fcliaft Pl. con -servo 1. 1. nl1fbcwa~ren: iis rebus tuendis et conservandis praefnerat lEerrua~ter ber :rempelgüter Ci. 2. (mit aliftr, D1Jj.) llelDn~relt, etf)aItelt, beollad,Jtclt, llei" be~alten, altfredjt er~artClt: Pompeiani ordines conser- . vaverunt· blieben in !Reilj unb @lieb C, mo1'em vete- rem, religionem pristinam, ante conlectam famam Ci, fidem tteu bleiben, iusiuranclum N Ci, beneficium, auctoritatem, disciplinam Ci, a quo mea salus COll- servata est Ci, conservatur vectigal ruirb fortbe, 30gen Ci. 3. bewa~relt, rettelt, et~altell: rem p. vi- tamque omnium vestrum, bona, fortunas, coniug'es liberosqne vestros atque hoc domicilium clarissimi imperii, fortunatissimam urbem hodierno eHe COll- servatam vobis videtis Ci. 9J1it bopp. ace. cives incolumes Ci; pass. ut salvi omnes conservare- mini Ci. ace. llcgltabigelt, bne ileben fd,Jeltfelt: Anti- gonus hunc conse1'vasset, si per suos esset lid- tum N, Caesar dixit sese eos couservaturum C. con-servus, i, m. SJJ1itHIaue. consessor, öris, m. (sedeo) !Sitnaclibar L. consessus, üs, m. (sedeo) 1. ba;3 ~eifammen[iilen; metan. lBerfamll1Iltltg: consessus in ludo talario Ci, in Inmc consessum P. Sestius venit Ci, luclorum g'la- cliatorumque consessu ruenn man im !Scliaufpie1 bei, fammen Hilt Ci. 2. ace. ®etid,JtiJft~ltng: vester, iu- dices, consessus reficit mentem meam Ci. conslderate s. v. cönsldero. consrderatio, önis, I (consldero) ~etraclitung, 0:t, tuägung: cognitio rerum consideratioque delectat Ci. conslderatus s. v. cönslc1ero. con-sidero 1. (sldus, allnäd)ft aljo luof)! lJon bem bie ®e· ftirne oeoliacljtrnben 10clJiffer, ~unbl11ann tL bg!.) 1. bc" tradjtcu, fOl'gfäUig bcfidjtigcn, befd,JaltCl1: velle se can- clelabnuu illud considerare Ci, pictores suum quis- que opus a vulgo considerari vult Ci, CUl!l vos considero milites S; mit inbir. iYr. conslderat, num exciderit ferrum O. 2. iifJctlegen, Cfwägen, betrad,Jten: viele modo, etiam atque etiam consi- 11* consido 164 dera Ci. mm Do). causam aute oculosexpositmn consideremus Ci, iura civitatum atque offieia Ci, se fiel) :prüfen Ph. Dft mit in b i r.D r. consicleta, quae studia a patribus familias maxime laudeu- tur Ci; feiten .peifel)efa!J: considerandul1l est, ne c1esperet Ci; mit c1e: quale sit ic1, de quo con- sideretur Ci; eos casus mecum ipse consic1e- rans mit, oei mir Ci. ~an. adi. isol. pt. pf. pass. conslderatus 3, adv. Ei :1. (bon ®ad:)en pa ff.) ilbedcgt, erwogen, bebadjü factum paulo minus consideratum Ci, tarclitas Ci. 2. (bon ~erfoncn 111 eb ia l) befonltelt, bcbädjtig: homo sapiens et consi- c1eratus Ci, quis consic1el'atior illo? Ci, considerate ag'ere Ci, consic1eratius facere C. con-sido 3. sec1i 1. fid,J 3ufamuteltfc~en, fidj geUteilt~ fallt ltiebcrfaffclI: legati considere iussi Cu. lillo? eodem in loco Ci, Platoni cmn dormienti apes in labellis conseclissent Ci, inter ulmos V. ~iel)t. oloj3er abl. hoc poteras mecumconsic1ere saxo 0, considunt tectis im .l5aale V, transtris auf ben ffiuber, oänfen V. 2. (uon cinaelncn) fief) lticberfc~ell, fief) lttcbcx~ faffen: ausa est virgo terg'o consiclere tauri 0, in sella regia Cu, (corvus) Romano in g'alea' conse- cUt L, regem Persea considere iussit l)iej3 ~la!J ne1)men L. 3. ace. a. (am Q3eratung) fidj 3ltfalllUtClt" fc~cn, tief) UCrfalllllteflt: cluces consic1ere iussit 0, c1ruic1es consic1unt in loco consecrato C, ac1 ius dicen- clum L. b. ftdj lagern, fidj auffteUelt, I5teUung nC~lllCll: quo in 10 c 0 Germani consederant C, consiclunt castris ante urbem V, haud longe a mari prope Cirtam oppidmn S; öfter mit 91eoenoeb. in insidiis fiel) in ben .pinter1)aIt legen L, qua venturum sciebat con- sedit occultus Cu. c. fief) anfiebeflt, fief) lticbcrfaffelt, wn~ill 3tc~elt: in finibus Ubiorum C, Ausonia terra V. 9J1it lacat. te Cretae iussit consic1ere Apollo V; f el)leel)t: in novam urbem Cu. d. lanben, eütfaufcll: Ausonio considere portu V; aoer consic1ere (navi- giis) fi!Jen O1eioen, anffa1)ren Cu. 4. metaph. ftd) fcltfw, fief) fegelt, fütlelt, ehtfiltfclt: donec consic1eret pulvis Cu" terra ingentibus cavernis consec1it L, consic1it in ignes Dium finft in 2"Cfel)e V, cum omnia in igne consic1erent T; oHbL arc10r animi Ci, terror, cura, ferocia, motus consec1it L, praesentia con:gec1erant bie 3eit 1)atte fiel) oeru1)igt T, consec1it utI'msque nomen fanf, nerlor bie ®eItung Ci, (verb 0- rum iunctio) c1istincte consic1at nerlaufe, enbe Ci, consec1isse urbem luctu fei in ;rrauer verfunfen V. 5· ~!a~ greifelt, fidj feftfe~elt: multa bona in pectore consic1ent Pl. con-signo 1. 1. 1. ficgeflt, uerfiegc!lt: epistulas Pl, c1ecretum L, consig'nata omnia acl senatum misit nerfiegelt L. 2. metaph. beftättgclt, beglaltbigen, ucrbilrgeu, beroriefcn: senatus iuc1icia publieis litteris monumentisque consignata Ci, func1i publieis COln- mentariis consignati Ci. 1L allf3cidjltclt: dies apuc1 ~nniu~n et in maxilnis annalibus consignatus Ci; tm 'Btlbe: notiones in animis consignatae einge, 3eiel)net Ci. consiliarius, ii, m. (consilium) fliatgeoer Ci. consiliätor, ori8, m. fliatgeoer: inaleficus Ph. Nomen ag. von consilior 1. fiel) oeraten, oeratfel)Iagen: multum cmn s:lis consilianc1i causa colloqui C, reclierunt Bono- mam rursus consiliaturi T, bonis amice bie ®uten mit Dreunbeflrat unterftü!Jen H. ~on consilium, ii; n. (collsulo) fliat, u. 3w. L (aftin) L baf) ffiatfef)lagen, )Beratung, 9rat; acc. )Beratltltg, ~i~tlllg; 2~ meton. ffiati3iJerfallll11flmg; aCG. Cl. ){5etmt; .. b. Sfriegi3taf; 3. 1l6erfegllllg, SfIttgI)cit, @htfic~t. TI. (paffiv) 1. ffilltfdjhtj), @ntfef)Hej)llng, @ntfc{)fuf), ){5cfef)Inf), IDlllj)rcgeI ; acc. a. I,J)lalt, Wlifidjt, j8nrfa~; b. 2ift,Sfrieg0Iift; 2. ffiat, ffiatfdjlag; meton. ffiatgebcr(ilt). 1. 1. c1uctores Teucru1ll consilium smnmis reglli lle rebns habebant !jieItcll eine 'Beratung üoer V, consilium est c1e I'e man berät über L, in consilio (lnä!jrenb ber 'Beratung) pronuntiat Pompeium venturum C, acl consilium rem c1efernnt untetDie!jen ber 'Beratung C Ci, consiliis interesse an 'Beratungen teilne!jmen Ci L, quasi consilii res sit aIfl 00 bie l5ael)e eine 'Beratung geftattete C, eum consilio (ac1 consilium) ac1hibuit 30g 5U fliate C Ci; occ. itur in consilium man fcI)reitet 3ur 'Beratnng Ci, consilium publicum l5enatfl, fi!Jung Ci L. 2. summo consilio orbis terrae (bem l5enat) consilium (~infiel)t) c1efuisse Ci (consilium ift bie oeratenbe, concilium bie !jörenbe ~erfammlung); consilium vocare, ac1vocare, convocare, dimittere; prillceps consilii, cognita consilii voluntate, ex COll- silii sententia N, iudices in hoc consilium c1electi ~oaegium Ci. 150 oef. consilium propinquorum Da, ntin~l1tat L, sanctius ber engere fliat (in ~art!jago unb im ~(toIifel)en 'Bunb) L, regium 'Beirat befl ~önigtl L, militare, castrense ~riegflrat L. occ. a. rex sine consiliis cognitiones exercebat o!jne 'Beirat L, c1e Caesaris actis cum consilio cognoscere Ci. b. con- vocato consilio omniumque orc1imun ac1 ic1 consilium ac1hibitis centurionibus C, consilimn habere ab, !jalten C, consurgitur ex consilio man nerIäj3t C. 3. consilium par mag'nituc1ini animi Cu, consilii satis est in me mihi 0, aetate et consilio ceteris anteire S, C. Volusenus tr. mil., viI' et consilii magni et virtutis C, consilii plenus N Ci, vis con- sili expers ®ewaIt o!jne ~lug1)eit H, maiore stuc1io quam consilio mit me1)r ~ifer alfl ~lug!jeit L, ratio et consilium truge 'Bereel)nung (l})J (lux (lvOt'/l) C. 11. 1. c1e summis rebus consilia capere 'Befel)Iüffe faffen, consilimn inire fiel) auf einen 'Befel)Iuj3einlaffen, privato consilio auf eigene Dauft, ic1 SUö privato, non publico fecit consilio aufl eigenem ~ntfel)Inffe, niel)t nael) I5taatfloefel)htli N, clanc1estina Umtrieoe, ffiänle C, consilia co quere (concoquere) ffiänle fel)mieben L, COll- silii socius L; im lacat. certus (incertus) consilii Mt (fel)wanfenb) in feinen ~ntfel)rüffen CuL; in con- silio permanere C, consilio c1esistere C. meit gen. subi. consilio c1eorum nael) bem ffiatfel)fuj3 C, Gallo- rum subita consilia C, ipsorum esse consilium fi e 1)ätten 3u oefel)liej3en C, superioris temporis consilia bie ftü1)eren 9J1alina1)men C. ~rfe!Jt bnrel) adi. com- muni consilio C, quic1 sui consilii sit wafl fein ~nt, fel)Ittj3 fei C, consilii sui te certam facit 0, consilia c10mestica ~a6inettfloefer)le T. 9Jl:it gen. obi. consilium fugae ber ~ntfel)luj3 5U ffie!jen Cu, caec1is weorb, gebanfen T. ~urel) gen. ger. haesitare inter rever- tenc1i fugienc1ique consilium Cu, belli renovandi con- silium capere C, inivin:lus consilium te occic1enc1i Cu, ~rfe!Jt burel) .p elf el) cf a!J: consilium cepit, ut obviam iret Ci L, non est consilium, uti ea c1eseram S. ~Utel) i11f iniit consilia reges tollere N; consilium ceperunt ex urbe profugere C, consilium erat bel- Ium .continuare L.> a. rem consilio reg'ere :plan, inäj3i(j Ci, eodem uti consilio ben gleiel)en· ~Ian. ber, folgen C. l5eI)r oft im abl. sine consilio aofi el)tfl , 165 consilio in lnelel)er 2"Cbfiel)t; auel) eo (hoc) 1,(t : •. (n e) ... in ber 2"COfiel)t, baj3 ... ; auel) (tHein: consilio (aofiel)tIiel)) hanc urbem adferimur V, qlli casU peccat, qui consilio est nocens Ph, pars forte, pars consilio oblati L. b. victus est con- silio Themistoclis N, tali consilio proc1itores. per- culit N, non sunt mihi Marte secunc1i; consiliis cessere meis 0, militum virtuti consilia Gallorum occurrebant C. 2. Alcibiadis consilio atque aucto- ritate N, qllic1 mei consilii est? ItJafl ift mein ffiat? C, hoc fecit c1e eius consilio auf feinen fliat I)in C, con- silium c1are ffiat geoen, ab alienis consilium petere um ffiat fragen Ci, consilioque manuque in ffiat uno ;rat 0, aut consilio aut re iuvare Ci, consilii inops ratIofl ° L, egere consilio Ci, alicuius consilium sequi oefolgen L, spernere nerfel)mä!jen Cu, eius consilio uti ficI) non i!jm oeraten faffen Ci; meton. biel)t. illa (Egeria) Numae coniulL'\: consiliumque fuit 0. con-similis, e gan3 ä!jnliel), vöHig äIJnliel): consimili studio T; mit dat. consimilis fugae profectio C; mit gen. causa consimilis causarum earum Ci. con-sipio, ere (sapio, § 43) oei l5innen oIeioen L 5, 42. con -sisto 3. constiti 1-f.1~31tfllllllllelttteten, ftd) gclttetltfaltt niinteUclt, ~Ill~ I !te~lllell; pf. lagicttm bcifalltlttCltfte~Clti acc. (militärifcf)) ftd) altffteUcn, ~l1fto faffelt; 2. (uon einem) fief) wo!jin fitUcu, ~tllttciClt, allf~ treten; pf. lagiCU'ln fte~Clt; metaph. 3. eilttreten, ftllftfütbCIl; 4. ftd) anf ehnM fteUelt, auf etltJaSl ftc~Cll, auf etltJ. gcgrilnbet feilt, bmt~clt. n. 1. ttm ftc~Clt, ftc~clt bleiben; 2. ace. a. feften 1);1If) faff w; b. (mHitä,ifcf)) ~nUlltaef)cll, fief) lagctlt, raftCltj c. (af~ IReifenber ufllJ.) lno ml~aftClt; d. fief) fcftfe~elt, fid) ltieberIaffw, M IlIl" fäffig lltaef)cn; metaph. 3. fteden bleiben, ftm~cf)C!I, ftoden; 4. ütllcljaftclt, lluf~örclt, 3llr ffiltfjC fnltUllCll; acc. muf)c gcwinllen, fief) raUtllteln; _~ be~au~te1t, rief) f)aHe1t. 1. 1. Urfpr. non ~fl1taloegriffen: (complures) circa emn constiterunt Cu, (milites) in orbem consisterent in einen streifl i)ufammentreten (im streife fiel) anf, [leHen) C. 9J1it ~oHeftinen: in illa contione tota Ita- lia constitit fam 3u[ammen Ci. occ. (copiae) orc1i- natae consistebant N, legionis nonae et decimae milites in sinistra parte aeie (in 15el)lael)torbnnng) constiterant C, naves nostris ac1versae constiterunt fleUten fiel) auf C. 2. ubi constiterat fiel)1)ingeftellt f)atte, ftanb C, constiterat (ftanb) quocumque moc1o (Arg'ns), spectabat ac1 10 0, lYInestheus ac1c1ucto constitit arcu V, in scaeIla postquam solus con- stitit Ph. lill o? bi el) t. mit abl. lac. conveniunt po- puli consistllntque iugis 0, loco 0, mec1ia arena V. 9J1it praep. in collibus, po»ta, muro C, constitit in mec1io 0. 150: ante c1eam 0, ac1 signa C, ac1 men- sam Ci Clml constitissent in tel' c1nas aeies L u. a. 3. ut, {lllc1e culpa orta esset, ibi poena consisteret L, in quo (viro) ne suspicio quic1elll potuit consistere Ci, suut certi fines, quos ultra citraque nequit consi- stere rectum H. 4. Olnnis spes consistebat ei in loci natura N, victus eorum in lacte, carne, caseo consistit C vita eorum in venationibus consistit C, spes consi~tit in virtute (in velis armalllentlsque) C, CUln in eo salus et vita optimi cuiusque, libertas populi R. c1ig'nitasque consisteret Ci. 9Jtit ololiem abl. magno casu constitit exel'citfis salus C. I consolor II. 1. iumenta in valle constiterant Ctt, constitit ante c10mum ° limine constiterat 0, viatores con- sistel'e cogunt' C, ire moc1o oeius, interclum consi- stere I-I; bUbI. cmn liceat oratori vagari libere atque, ubicumque constiterit, in suo Ci. 2. a. pro- hibent consistere vires 0, in fluctibus consistenc1um erat C, in aric10 C, naves tutius consistunt in vaclis fönnen leiel)ter feften Duj3 faff en C; im 'B il b e: vertice celso aeriae quercus constiterunt !jaoen lillut3el ge, faj3t v. Q. agmen nec progredi nec consistere auc1et Ctt, reliquos in fugam conieiunt neque consistere patiuntur C, is locus, ubi constitissent wo He !jaIt, gemael)t 1)ätten, le!Jt lagerten C, consistit a (nael)) fnga Romana acies L. c. in quibus (oppic1is) consistere praetores et conventmn agere solebant Ci. 'Bef. non l5el)iffen: naves contra Lissum in ancoris constitenmt gingen nor 2"Cnfer C, ipse ad ancoram una nocte con- stitit oüeo nor 2"Cnfer C. d. (nemo) prope auc1et con- sistere C, cives Romani negotianc1i causa ibi consti- terant C, hac consistere Pelea terra fata non si- mlllt ° petit Latio consistere Teucros V. 3. iacu- lum m~c1io spinae curvamine fixum constitit 0, illic consistere nubes iussit 0, 1xionii cantu rota consti- tit orbis V. ~on DIüffigem: sangllis consistit 1)ört auf aU fliej3en Cu, neque consistere flmnen nec levis hora potest 0; aoer unc1a constitit frigore ftoette, erftante 0. 4. infracta constitit ira 0, Olnnis ac1- ministra tio belli consistit [toett C, ac1 Trebiam ter- restre constitit bellum L, consistit labor Oi. oce. neque patrius consistere mentem passus amor Iiej3 niel)t 5ut fliul)e fommen V; mit Enallage non ber ~erf on feIoft: mente consistere fiel) im @eifte faffen, fammeln, Daffung gewinnen Ci. 5. (lD"Cetapf)er bom mingfampf) in forensibus causis Ci, in possessionelll iucUcii ac defensionis suae Ci. consitio, onis, f. (*con-satio, § 4::;) bafl 'Bepffatt3en : pl. consitiones bie Silrten betl 'Bepflan3enfl Ci. consitor, oris, m. (*con-satol', § 41) ~flan3er: uvae 'Bacel)ufl 0. consitüra, ae, f. (*con-satul'a !lon 1. consero, § 43) 'Befäung, 2"Cnoan: agri Ci. con-sobrinuS, i, m. nnb con-SObrlna, ae: f (sobrlnus) !ffinb ber mcutterfel)wefter; gew. ®e[el)wtf!er, finb ~etter 'Bafe: ne CUln a vunculo, ne cmn elUS filio', cons~brino suo, vivat Ci, Anicia, Pomponii consobrina N. _ consociätio, onis, f (joaiafe ober poHtifd)e) @enoffen, fel)aft, ~ereinigung: cOlnmunis totius generis homi- mun conciliatio et consociatio Ci, eius gentis L. ~on con-socio 1. 1. iJcrelntgen, tJerlJiltbCll: sic1era CHr tria sint consociata, canam 0, pinus et populus umbram consociare amant I-I, forma consoeiata 3ufammengefe!Jte I5taati3form T. 2. gClllchtfllnt lItaef)en: c1ii consoeiati 'BunbeflgottI)eiten, gemeinfame ®ott1)eiten L, patres rem inter se consoeiant L, reg"lllllll, imperium teHen L; ngI. usum rei CUln malenco consociare teHen Pl~, fu- rorem CUln aliquo ientb. mitteUen L. consolätio, onis, f. (consolor) 1. :!röftllllg, :!rnft; pl. :!rnftwndc, :!rÖft1tll~Cll, :!rnftgrilllbe: saviens con- solatione non eg'et 01, me una consolatlO susten- tat Ci; pl. consolationibus nihil le:ari C!i. . 2. m~­ ton. :!rnftfef)rift, :!rnftrebe: Crantorls Ct, ahnc1 c11- cenc1i genus consolatio c1esic1erat Ci. consolator, oris, m. ;rröfter Ci. Nomen ag. non con-solor 1. 1. tröftcn, ermutigcn, bCt11f)tgen, bc~ fef)wtef)tigen: Caesar consolatus rogat eUlll tröftet tl)lt unb oittet C ut SOCel'Ulll videre COllsolal'ique posset Ci, socion{m - animos Ci, potest lllulto fac.ilius se Deiotarus consolari Ci. 9J1it abl. causae: hac (elo- consono 166 conspiratio quendi vi) consolamur adflictos Ci. ~rgän3ung:' Tela- I monem deAiacis morte Ci. 9J1it Stau[aI[aj): quo in negotio illa me res consolatur, quod (ber ®ebanfe, baB) Ci, ober ace. e. inf his me consolor victurum suavius baB iel)]I. 2. (mit 0adjooj.: burd) :rroft) fiUDern, miibcrtt, hcfdj\Didjtigett: patientiam verberum baref) ;rroft erIeiel)tern Cu, brevitatem vitae poste- ritatis memoria Ci, hanc cladem domus meae vestra felicitas consolatur IäBt uergeHen L. con-sono 1. sonui 1. 3ufautlucntöncn: consonante clamore Quinctium orant einftimmig L. 2. 'mit, tönen', ltJiber~aUclt: plausu consonat omne nemus V consonuisse ululatibus theatrum T. ' con-sonus 3 (S0110) 3n[ammenffingenb, ,tönenb: clan- gor einftimmiger )Ruf o. con-sopio 4. feft eiu[el)Iäfern: Endymion a Luna con- sopitus Ci; med. feft ein[el){afen: 80mno consopiri sempiterno Ci. con-sors, tis ('gfcid;e~ ~O~ ()aoenb') 1. gIcit~hetcmgt, mit tcHue~mcno: frater consors censoris in ®üter, gemein[el)aft Iebenb L. 2. biel)t. (Enallage) gcmeilt~ fam.: consortia tecta V. 3. subst. :teiU)ahcr, (Ycnoffe, (Yefa~:te: consors meCUl1l temporum illorul1l Ci, po- test~tls ~mt<3genoffe T, urbis 9Jhtbürger 0, tori, tha- la,m1 ®atte 0, culpae, pericli O. 4. oee. a. (Ycfdjäftß~ tctI~aher, Stollt,).1aguou: consortem socium fallere ]I. b.. bi el) t. ~rubcr, ~djltJcftcr, hriibcrltdj, fdjltJcftcrfidj! llllracula narrat de consorte suo ~el»); uon [einem lBrnber 5DäbaIion 0, dea consors Phoebi 5Diana 0; Enallage: consortia pectora ber ~el)weftern 0 san- guis lBfut bei3 lBmber!3 O. ' 5Dau. consortio, önis, f ®enoffen[d;aft, ®el11einfel)aft: Im- mana Ci, inter binos reges L. consortium, ii, n. (consors) ;reiIf)aber[el)aft, ®emein, fel)aft; meift metaph. consortium regni weitregent, fel)aft T, in rei p. consortio esse teiInef)men L, con- sortia rermn secund.arum adversarumque bie ®e, nofjinnen T. con~pectus 3 .(adi. isol. pt: pJ. fass. 1J0n conspicio) 1. ftdjtbar: agmma ex colhbus mter se satis con- specta L, tumulus hosti conspectus L. 2. iu Die 2Iugcn faUeub, aUffaUcltb, ftattIidj: Pallas pictis con- spechls in armis V, conspectus supra moclmn ho- minis privati L, patris avique fama conspectum eum efficiebat L, Galatea platano conspectior alta ftattIiel)er aI!3 O. ?non 6ael)en: eonspeeta (conspec- Uor T) mors L, supplicium conspectius eo, quod L. COnspectus, üs, m. (conspicio) 1. (aftitJ) 1. ba!3 spectu animi Ci, . uno in conspectu onmia videre auf eilten lBlief Ci. II. (pa!fitJ) ba!3 ~idjtbar\Dcrbelt (I;rfdjciultllg:· conspectu suo proelium restituit i primo statim conspeetu aI!3 man if)n ba!3 erftemal [af) L; meton. ~(ubnd: conspectus vester venera- bilis Cu, frequens conspectus vester bie 3af){reiel)e ?ner[aml11Iung uor meinen ~ugen Ci. con-spergo 3. spersi, spersus (spargo, § 43) 1. bc~ f,).1ri~Clt, bCf,).1rcltgcu, hclte~cn: me conspersit lacrimis Ci humumaestuantem begieBen Ph. 2. metaph. iibcr: fdjiitten, bcbelfen: caputTauri stellis conspersum Ci oratio conspersa quasi verborum sententiarumqu~ floribus Ci. conspiciendus 3 [ef)e~!3wert, anfef)nIiel): opus L fOl'mit conspiciendus Hylas 0, in neutrum cOllspi: ciendus eques O. Adi. isol. pt. pr. pass. uon con-spicio 3. spexi, spectus (specio, § 43) 1. (ge~ meinfam) crbndeu, IIltbHdcu, (affgcmein) altfidjtig \Derben' pass. (IJOll affen gemeinfam) erbfilft \Derben: si 'fort~ virum quem conspexere, silent V, quem cmn omnes conspicerent (in!3 ~uge fatten) propter ignotam for- mam N, Demetriulll ut pacis auctorem CUln ingellti favore conspiciebant faf)en aUgemein an L, quoquo tempore conspectus erat fiel) 3eigte Ci, infestis omnium oculis conspici Ci; oce. pass. auffaUclt, in bie 2IltgCll faUen, 2rltffc~elt ltIadjcn: supellex in neutram partem conspici poterat war nael) feiner ffiiel)tung auffäHig N, c~nspectus est curl'U urbem invectus fiel auf buref) feilt ®efpann L, vestitus uihil excellens, arl1la et equi conspiciebantur fonnten fiel) fef)en laffen, fiden auf L. 2. (tJOll einem eitlJefnen) geltJa~r ltJerfien, cr~ bUdelt, fc~clt: quos cmu Ariovistus conspexisset C q~lando te i.n iure conspicio Ci; metaph. si illucl SIgnum solls ortmn et forum curiamque conspi- ceret Ci. weit ace. e. inf calones nostros flumen transisse conspexerant c; 3um ~n!3bruef ber bireften 6inne!3wal)rnef)mun\1 ace. c. pt. ubi aliquos ex navi egreclientes conspexerant C, ut me conspexit venien- t~m mief) fommen faf) V, iilium omni dignitate spo- hatum, hostes superatos Ci. lBeim pass. auel) dat. gr. quae mihi (uon mir) tunc primum conspecta est 0; oce. crbndelt fömtClt: lucus, qui ex insula consJ?iciebatu~' f~el)tbar war N. 3. metaph. eiltfc~clt, be9r~tfcu: satls III rem quae smt meam ego conspicio ImIn Pl. ?ngL s. vv. cönspectus 3, cönspiciendus. conspicor 1. (conspicio) erbIiefen, anfiel)tig werben, ge, waf)t werben, 3U ®efiel)t befommen. weit ,obi. multis in civitatibus (tales) tumulos c. licet C, ex oppielo caedem et fugam SUOl'Um C. 9J1it inbir. iJt. con- spicatus, quae res gereretur C. weit bopp. ace. ho- stes perterritos C, castra hostium vacua leer Hnben C. W1it Ieiel)ter weetonl)mie: hunc conspicatae naves C. 115 a ff i u: cum Metellus ignarus hostium monte de- grediens conspicatur fiel)tbar wirb S. ~djauClt, ~ndcn, (I;rhHdcu, ~nd: conspectum alicuius perfelTe, fugere C, alicui conspectum oculorum adimere CuL, nebula adimit conspectum terrae ben ~u~bIief L, quoad long'issime oculi conspectum fe- rebant L, conspectus est in Capitolium man fann fef)en L. 9J1eift in ?nbbn. mit praep.; btfel). bann oft . (m~ton.) '~rltgclI', (YcgcnltJart, 91äijc: a conspeetu ali- emus recetlere N, ponere in conspectu uor ~ugen fteHen C~t L, in vulgi conspectum clare C~t exel'citum in conspectum hostium adclucere uor ~ug;n fül)ren C conspicuus 3 (conspicio) 1. aUgeutcht fidjt6ac: si- gnum paritel' Olmlibus conspicuum Cu, tabernaculum undique conspicuum Cu; metaph. auffaUcnD, fenutIidj nu, ~crborftedjellb, fUß 2Iltgc faUenD i mit abl. conspi- cuus armis Cu, clipeo gladioque 0, forma T voce suis conspicuus T; of)tte abl. emn Romanis donspi- cuum elivitiae faciebant L, late conspicuum tollete verticem H, insignes senes, conspicuae feminae alt, fef)nIiel) ']', arllla T. 2. fidjtbar: occultus conspi- cuusque polus 0, res auditae conspicuaeque ®ef)örte~ e~ conspect~l abire, removere an!3 ben ~ugen gef)en; raumen C, III conspectu patris uor ben ~ugen C ut pril1lum rex in conspectu fuit uor ~ugen ftanb' er, brieft wnrbe NCu; biIbL bellmll aliud erat in 'con- spectu ftanb in ~u!3iiel)t L, in (alicuius) conspectum venire uor ~ugen treten, in 6iel)t lommen Ncadere fiel)tbar [ein Ci. Metaph. in conspectu. leg{un mori ~or ben ~ngen Ci, inconspectu cleorum penatium Ci, m conspectu locorum L, e terrae eonspectu reimäunetfommiffion 3ut ürb~ llung be5 !Staagwefen\l (ba\l ;rtiumuirat) N. Oherso-~esum. in ürb~u~g b~i~gelt N, civitatem Ci;' metaph. me:mtlS aetatIs lllscltIam senum prndentiaCi, corpus (ammus) bene c~nstitutum (-us) in guter Sßerfaffung Ci. Sß01.t \ßerfonen: VI~ ben~ natura constitutus angelegt Ci, (pl~Ilosopl~us) .al1lmo Ita constitutus in folcf)er Sßet~ fafl~ng .Cl,. qm bene constituti slmt c1e rebus c1ome- s.tIels ble 111 be3u9 auf U)r .pau\lwefeu in ürbnuug fiub flcf) [1ut fteI)en Ci. ' B. 1. vineas, testudines N statuam in foro N tectum, sace11um N, portUlll a~Iegen N, sepulcrum 0' t111'1:es C, a~,dem N C, signum, pyras V, tropaea S' oPFlc1um [1tltnbeu, . domicilium sibi feinen ffi5ol)nfi~ au,fcf)Iagen N; btfb!. senectus func1amentis ac1u- l~scentiae constituta ftel)t, mI)t anf Ci. 2. c1ecem- vI~'alem pote~ta~em N, quas res Athenis consti- tmsse.t ble @!nncf)tungen, bie er getroffen l)atte N. a:)l~a1'1um N, .Impe~'it~:ll Ci, l~giones micf)ten C, con: dlclOnen::, .leg~m el11f~l)ten Cl, pacem N Ci, auctori- tatem sIbI. ea puglla constituit begrünbete ficf) N· ace, al~ctlOnem Ci, quaestionem Unterfucf)ung an: fteUen Cl. Sß[1L S. v. constitutum. :1> au , c~nstitutio, onis, j. '~IuffteUun[1', 11, 31U. 1. ~tlt~ ndjtlt~g, .Sßcrfaffllu.g: religiolllun Ci, civitas, quae est constItutIo popu11 Ci, Romuli !StaaHluerfaffung Ci' . ace. ilagc, BUftaub! corporis firma constitutio C/ . 2. . 2fuorDlIltng I ~crllrbllllltg: aetel'lla constitution~ orc1mem suum percurrere Cu, cogebatur alia aut ex c1ecreto legatorum aut ex constitutione se- natus. facere L. co~stitfitum, i, n. (SUb8t. isol. pt, 2'f. pa88. bOll con- ~tItno) . 1. Sßcrabrebllug, ~(brebc: hornm et timor ~c1em fmt, ~ui meus, et constitutum Ci, reperietis ~n uno l~omll1e tot constituta Ci. 2. ace, (ocruo> Hurte) ~~lam11tcltf1tltft: V Kalenc1, acl constitutum Ci. 3,. ißC:fllg~ltg, ißerorblllwg: Magnetes Scipionis con- stItULIS mtebantur T. con-sto 1. stiti (§ 41), staturus jY.1~" bei[ammenftef)en; ! metaph. (bom .8ufmnmenfteljen ucr 5illunidjafcn) I ' ölt fteI)cU fommClt, Ioftm; 2, 3ltfautltteltgcfc~t [eiu, befteljcll; ace. befteljctt, bcrllljClt aUf. 'IIT. 1. {lcftcljClt, ftcljClt .. bleiben, fcftftcljen; metaph, ltltllCl'aubert blctliclt, IlcrJi(ciOclt· . 2, (mit abl. ober in) I1Cr1tljClt altf; 1 3. ace, (bie llLccf)llnng) ftillt111t; 4, fcftfte~en, Ubcreiuftilltlltclt, gfcid)filei6cll' 5. fcftftcljen, licfaltltt feilt, gC\lJi~ feilt; , ace. rief} \lJ03lt cutfd)Ioffelt ljabelt. I ----, . 1. 1, metc.tJ?h, (mit ~n\1l10C be~ 1.ß1'eifc~, meift im abi,) SI ~S VI mI11bus D tlbl constarent ea Ci, quanto c1etrunellto constet victo1'ia wie teuer 5U ftel)en fomme erfauft werbe Ci, oelia constantia mag'no O. 2. fac: tum est, ut Atheniensium 'muri etiam ex sacellis sepulcrisque constarent N, homo ex animo constat et cOl'pore Ci; . ace. ex spiritu vigor constat tül)tt I)er Ctt, quae scientia tota ex rebus fictis commen- ticiisque constaret Ci. . II. 1. nu110 loco constabat acies ttJantte überafl L nec pugna illis constarepotuit im ~ampfe bel)arren L; metaph. numerus legiolllun constare vic1etur C animo co~sta~ selltentia (@ntfcI)Iup) V, cuncta caelo c~nstant UfetUt m ürbuun[1 V, constat sanitas er UIeiUt ge~ funb Ph, fides T, non color, non vultus ei constat ' er u.eriinbert \yarbe unb Weiene L, non animus (men8) nobIs constat wir uetfieren bie \yaffllng L. :1>mcf) Enallage uon \ßerfonen: constare oculis bie ~ugen nnuerwanbt luorauf ricf)ten L, meute vix constes tler~ lierft bie \yaffung Ci. 2. pecuniae 1'eelitus constabat in possessionibus N, c10müs amoenitas silva constabat aUf einem \ßar~e N, Sal)ientia imperia constant finb ge~ grnnbet Cu, Vlctoria constat in virtute cohortium C ordinum partes constant in misericordia il)t \.Be: l1el)men fnpt auf smitgefüf)l C. 3, bilbl. eam con- suetuclinem esse imperandi, ut non aliter ratio con- stet (bie mecf)uung ftimme), quam si uni reelelatur T. 4 .. constat idelll omnibus sermo aUe fagen ba\l gIetcf)e L; sibi constare ficf) g1eicf), foufequent bleiben: me. consta1'e mihi scis H. 5. 9Jleift unperf., abs. qmel po1'1'o quaerenc1um? factumne sit? at con- stat Ci, ut constabat inter eos Ci. 9Jleift mit ace. c. in/. omnibus constabat hiemari oportere aUe luupten C, quos constat aelfuisse bie befaunt~ licf) ... Ci, inter onmes constabat neminem esse resalutatum Ci; mit inbit, \Yt. parum constabat :~1l' afuissent L; ace. mit inbit. \Yt. neque sati~ I;S. constabat (luupten nicf)t recf)t), quid agerent C. ~gL s. v. constans. con-stringo 3. strinxi, strictus 1. 311fallUltclt~ fef}lliirett: sarcinam Pl; ace. bhtbclt, feiiellt: uxore paen~ constrictus an ieber \.Bewegung gel)inbett Ci, tu menüs, c?mpos? tu non constringenc1us? (wie ein ffi5a9nftn~1\ger) Ci. üft im \.Bilbe: illUlll legum la- qUeIS Cl, hanc belnam constrictam leo'um catenis solvit Ci, cOllstricta coniuratio horum" conscientia [1ebunben. Ci, ea. neces~itate constricti Ci, 2. 011~ ftllltltlClt3te~elt: ~llves 1'1gore constrictae [1eftoren Clt; metcph. rem ehssolutam Ci, sententialll aptis ver bis 3uf~ml~l€l:faffe.n pi. ~. Iler~f(ic~telt: religione con- strmg'I flcl) etb1lcf) uerpfltcl)ten laffen Clt. constructio, onis, f. '~uffcf)icf)tunß'; bibliothecam pin- xerunt constructione bmcf) ~uffteUltng ber \.Bücf)er Ci' gramm. constructio verborum \ßetiobenbau Ci. Sß01; con-struo 3. struxi, structus 1. (mit äujiercm Dlii) a~tfidj.idjte1t, . a1tf~ällfclt: !igna concisa arte fcf)icI)ten 0, dlvIt.las q~u construxe1'1t I!; ace. ilt lRei~Clt bringen: elentIbu~ more const1'uctIs mandere Ci. 2. (mit pro f cptt f clj cm Dlii.) auf~ällfclt, allftih:mclt: constructns acervus H, acervi nmnmorum apud istum constrnun- tur Ci, Ix:ella V. 3. bauclt, aufutluCIt, midjtclt: ni- e~um 0, eI sepulcrtlm saxo quac11'ato L, pilalll 1110- l~bus V, . navem et aedificium idem c1estruit facil- lune, qm construxit Ci, construi a eleo lllunc1ulll facit (Plato) Ci. . constuprätor, oris, m. !ScI)iittber L. con-stupro 1. fcf)iillben CuL. con-suädeo, Eire brin[1enb anraten Pl. Consuälia s. v. Consus. Sßon 169 consulo consue-facio, ere an etwa5 gewöI)nen: multituc1inem consuefacit orc1ines habel'e S. con-suesco 3. 1. bie @ewof)ul)eit annel)men, fidj gCUJöfjllCni im (fo~ifdjell) pf. consuevi gC\lJO~ltt feilt, ~ffcgClt, bie @ewol)uI)eit l)aben; pt. pf. med. consue- tus an etwa5 gCUJö~ltt, einer !SacIle gCUJoljnt; abs. quem ac1 modum consueverunt Ci, qui ita natus est et ita consuevit Ci, in tene1'iß consuescere multum est V. 9TIU inj. paulatim consuescere Genllanos Rhelllull transire C, quoel tempus praetores in iti- neribus consmnere consuerunt pflegen Gi, sicut in . sacris fieri consueverat 5U gefcf)el)en tlfle[1te S; con- suetus in armis aevom agere Pacu-vius. 2. ace. (pt:) im iltclicellCxljältniffc ftef} cu : lllulieres, quibuscum iste consuerat Ci. Sßgl. s. v, consuetus. NB. consuemus = consuevimus p,. 1, 7, 5 (§ 42). consuetfido, inis, f. (consuetus) 1. ®e\lJO~ltljeit, .per~ fUlllmelt, ibitte, )Braltdj: pro (gemiip, nacf) lllea con- snetuc1ine breviter (lixi Ci, praeter (wibet) consue- tuc1inem proxima nocte vigilarat Ci; mit gen. subi. populi Romani C, maiorum, iudiciorum Ci; mit gen. abi, consuetuc1o scribenc1i Ci; res in consuetu- dinem venit (vertit T) wirb !Sitte Ci, ac1 nostram consuetuc1inem nacf) unferen !Sitten N; consuetudine, ex consuetudine !tael} ~ttte, )Bxalldj, @JC\lJll~uljeit. 2. oce. ~elieJt~\lJet[e: vitae, victus; alleiu: c1efiectere a prisca consuetuc1ine Ph, imago consuetuc1inis et vitae Beben!3weife unb ;riitigfeit N, Persanull consue- tuclinem imitari N. 3. ib~radjgelitaucf}: loquendi, sennonis Ci; aHein: consuetudini libenter obse- quor Ci. 4. Umgang: quos consuetuc1ine sua ele- vinxit N, legationis SßetfeI)r beSl Begaten mit bem \yelb~ l)errn C, CUln Mete110 erat ei elomesticus usus et consuetuc1o l)atte Umgang Ci, consuetudines, amici- tias hmg'ere Ci. 5. ilicb CßIl CtljäftllHl : stup1'i Cu S, huic .(mulieri) c, cum Aebutio fuit L. consuetus 3 (adi. i801. pt. pf. 2Ja88. ~oJt consuesco) ge, wol)ut, [1ewöI)nIicf): se tollere consuetas in au1'as 0, exceptus tergo consueta locavit membra V, pericula consueta habere gewöI)nt l)aben, ßewol)ut fein S, lu- bido S; mit dat. consuetissima cuique verba O. consul, is, m., in ~6für5ung sg. OOS, pl. OOSS (bgI. consulo) ~l.lltfld. Consules l)eipen feit 510 bie beibett :Jal)re!3regenten 5U mom. :JI)re 9Jlacf)t ulltfatte 5uerft, ab~ gefeI)en uon ben priefterIicf)en \)unftionen (rex saC1'ifi- culus), bie uoUe ~ö\tig5gewaIt, tumbe aber bmcf) bie @infüT)nmgber \ßriitm um bie :Jmi5bHtion, burcf) baB ~Iuffommeu ber Bmfur nm bie wicf)tigften nnan3ie[(en ffiecf)te gef cf)miifett. \.BeacI)te: cOS. ordinarius ber am :Jal)reiOanfang fein ~Imt orbetttIicf) antritt L; eos. suffec- tus ber im Baufe be!3 :JaIlte\l nacIJgewiil)fte, CQS. c1e- signatus ber für ba\l lliicf)fte :JaI)r geluiiI)lte (bi\l 5U feinem ~mt\lantritt). :Jm abl, abs. aI!3 \.Be3eicf)nung be\l zsaI)re5: quibus consulibus unter beten ~onfulat N. )Der ~mialftu 1)at iu biefem \yaUe bie ~onfuluamen afl)nbetifd): M. Olaudio L. Furio coss. (consuli- bus) N; bie !Scf)riftrteHer fe13en aucf) et: L. Pisone et A. Gabinio coss. C, mit unb ol)ne e t Ci; bi cf)t. bmcf) einen geamen consule Tu110 H. !SeIJr I)iiufi[1 ift bie Sßbb, pro consule im %nt!3ftiI 3m \.Be3eicf)nunß be5 ~onfulfteI!uettreter5: qui ac1 urbem sunt pro con- sulibus aT!3\ßtofonfu1n C. SßgI. S. V. procollsul. :1>ie .pjftotifer nennen bi!31tleifen ancf) ben !SteIIuertreter consul: quaestol' obtigit P. Africano cOllsuli (ber \ßtofonful war) N L. :1>er ace. n. sg. uon DrbinaIien be3eicf)net bie meiIJen3al)I be!3 ~oltfulat!3: primUln (ba,:; erftemal) consul L, C. J;'laminins cos. itel'Uln L, T. QUillctio quartum, C. Mal'io septimUlll consule unter bem uierten (fiebenten) ~onfulate Ci. \ßI)taf en: consulem c1'eare luiiI)Ien Ci, clicere (feHen) L; meift: aliquem Coilsulem facere aum ~onfu'( macf)en, cmu ab arat1'o arcessebantnr, qui consules fierent Ci; in eius locum consul suffectus est nacf)gewiiIJlt L. :1>au. consuläris, e, acl-v, consuläriter (§ 75, IJilij, 2) 1. be5 ~onfuI!3, fonfllIarifcf): comitia ~onfu1waIJI Ci, vita consulariter acta ronfuglUütbig L, res minime consularis eine\l ~o1tfn15 bmcf)an\l nicf)t luürbig L; pro- vincia C, exercitus unter bem ~ommanbo eine\l ~on' fug L, insignia T, lictor H; tribuni militmn con- sulari potestate ernannte man feit ben mcinifcf)en mogatiouen eine BeiHang ftatt ber ~oufuln, um ben \ßlebejem ben Butritt 3um ~onfulat 3U uetfpmen L. 2, subst. isal. eI)emaIiger.geluefenet ~onfuI, ~onfular: mortem ego viI' consularis timerem ? Ci, occisus est cum liberis M, Fulvius consularis Ci. \.Bei T bebeutet consularis obet consularis legat.us ben ~onfulatlegaten (mit ~onfu1anaug), ber a(5 !Stattl)alter in bie \ßrouiu3 gin[1: consularis Pannolliae T. consulätuS, us, m. (consul) ~onfuItuürbe, ~onfulamt, ~oltiltlat: consulatulll peter'e ficf) bewerben um, se abdicare consulatu Ci ober abc1ica1'e consulatum L niebetIe[1en, quinque consulatus gessisti bift fünf~ mal ~onful geluefen L, consulatu peracto uacf) \.Been~ bigung. consulo 3. sului, sultus (ogI. cBnsul, consilium; cBn- suiere senatum bieH. eigtl. 'Den (Scnat aufammenneqlllCll, ~rufen' 3\1 gr. EAEi:V = *(J'EAEiv, §§ 25 unu 51, bCln1\ 'ben (Scnat liefragen') L trans. jemb. 311 lRtlte 5icI}clt, 11111 lRat tlltgcf}clt, bcfragelt, 11m lRat fragC1t, ficI) befcI)eibeu IaHen. TI. intro 1. fidj beratelt, lRltt f)aUen, beratfdjlagcn; 2. meton. befef)nc~CIt, W/:a~tcgcht crgrcifClt, Ilcr~ faljxcn; 3. (mit dat.) \Rat fdjaffClt, crteUClt, mtClt, (bmclj \RatfcljIug) fUr jcmb. foxgClt, if}ltt ~eIfClt. .~ I. si 111e consulis, suadeo Ci; bicf)t. unc1as O. @rgiin3ung bntcf) c1 e: consuluisti me per litteras (btieflicf) c1e Oapua Ci, panis e1e rebus consuli- mur Ci; inbit. \Y1:. (Themistocles) cum consulere- tur, utrum bonD viro paupel'i an minus probato diviti filiam collocaret Ci. ül)ne ~ngabe be\l übt· nuntios misit consultum um 3U fragen N, rem nul- lam obscuram consulis (sc. nos) V. SßieIfacf) ace. a. bie ®ottf)eU, \ßtiefter, DruM bCfragcn: qui con- sule.rent Apollinem N, miserunt Delphos consul- tum (sc. cleum) um ben ®ott 3U befragen N, amUll Cumaeam bie !Sibl)IIe 0, Phoebi oracula 0, de se tel' so1'tibus consultum esse man l)abe breimal über if)n (bie @ötter) bntcf) bM BO\l befragt C, sortes 0, exta 0 V, nmllen nunc extis, nunc per aves L. Abs. publice et privatim consulitur T. b. !Senat, SßoIf, \ßtiefter(cf)aften u. a. amtIidj befragen: senatum consului ele Sl1lllma re p., quiel fieri placeret Ci, . cOllsulente Cicerone senatus censuit auf ~icero\l ~n~ fraße S, cle iIllperio suo popuh1lll cOllsuluit curia- tim Ci, consulti pontifices, an T. c, im mecI)gIeben: fidj 91cdjtebcfdjeib gefielt laffClt, lReef}teftmbtgc liefrageu (meift mit bem \.Bei[a13 de iure): ac1versariis amico- nUll tuorUlll c1e iure consulentibus respollclel'e tibi necesse putas Ci; feUen mit ace. si ins consule- res L; aHein: qui aut cOllsuluntur aut c1efenc1unt mecf)t5gele1)rte ober Sßerteibiger Ci. 11. 1. in comlmme Ctt T, in mec1ium V T für baf:l aUßemeine ffi5oI)l, in UlllUll gemeinfam beraten T, c Ulll suis L, brevis consulendi occasio C, prinsquam in- cipias, consulto, et ubi consulueris, mature facto opus est Überlegen ... ,\JanbeItt S. 9JCit innerem üb). consultatio 170 quae reges male consuluerint worin fie fidjübeI be~ raten ~aoen s. ~rfe~t burdj de: e1e communibus ne~'otiis S, omnibus de rebus T; inbir. i],r. Galli, qUl~ agant, consulunt C. 2. 15tettl mit abuerbieller Q3ef~tmmung.: ab 1'e ~adjtemgetl oe[djIie~en Pl, de per- fUgIS g1'aY1l1s .consultum wurbe ein l)iitterer Q3e[djlu~ gefa~t L, m ahquem superbe ac violente1' uerfa~ren L ex ~"e nadj ben jeweiligen Umftiinben T, suae vita~ clnrI~ls (euphem.). 3U ~art gegen fidj uerfal)ren, b. T). fidj entI~tben C. Wlt~ gen. praedic. in ber i],ormd: rem bOlll consule1'e ~tt etwatl Dorlieo ne~men, fidj 3ufrieben geoen: cons~le .mIssa boni O. 3. sibi consulere fidj I)eIfeu, an bte etgene D1ettung benten, reliquum est ut egomet milli consulam mir [doft ~eIfe N, eodem 'quo venerant receptu sibi ?onsulebant baburdj, ba~ fie fidj auf bem[eIben l!ßege 3urticr30gen C, rebus suis fidj retten (bl~r"~ i],Iu~t) N.. m,it mof~taften: saluti C Ci, per- teI~Itus mIles tImon magIs quam religioni con- suh~ .f?Tgt mel)r be~i],urdjt altl bem ~ibe C, famae, pU~lCItIae oebadjt fem Ci. mit i],inalfa~: ut urbi satIs esset praesidii, consultlUn est Oi, ne se attol- lere possit, consule V. SDa~er pt. pf. pass. adi. unb s1,tbst. isol. con- sultus 3, adv. Ei 1. ilberIcgt, ct:WllgCIt, bebad)f: omnia consulta ad nos et exquisita deferunt Ci rem c~ute ac consulte, ferocius quam consultius ~"erere mtt Q3ebacflt, bebiidjtig L T. subst. consultum~ i, n. D1atfd)Iuff, ~efd)Iuff, ID/:affregeI, Wlan. 15eflr oft: se- natus consultum (abgefür3t SO), am. senati consul- ~ur?- f! 15ena~tlb~[djlu~, ben bie lEoIttltribunen burdj iI)ren Q3ettntt [anfttomert ljaben; oft mit de: so de Vatinio Ci' habemus senatus consultum in te gegen bidj Ci, se: natus co?-sultum f~cere faffen Ci, (per) scribere ab~ faff~n. C1; um[djrteben: consulta patrum H, illius ~rclIms (~etl 15enattl) Ci; metaph. consulta petere ftdj .. Q3e[djetb I)oIen (beim OrateI) V. mu~er ber mmti3~ [pflare: animi consultum, consulta Alexandri C1,t con.~~lta quinqnennii bie feit fünf ~aI)ren gefaMen Q3e: fdjI~f1e S, nlU~en consultis anmut billigt bie D1at~ [djr~ffe T, m~llia consulta mUbe ma~naljmen T. 15eflr oft tm adv;, ~sol. abl, consulto mit mbfid)f, abfid)t~ ~td), ~r(lltlltafftg: cedere C, non consnlto sed casu m eOl'um mentionem incidi Ci, sen con'sulto seu temere vul~ata opinio L. 2, meton. flmbtg er~ fa~r~n i bel. 1l1~e ,unb öfter iuris consultus r~d)Hl~ !un~tg: consultI~sImus vir Olnnis divini et humani ll~PS L; occ. msanientis sapientiae consultus mn~ I)anger H. subst. D1ed)tßgc!e~rtct: iuris unb iure c?n~ultus; . ol)ne Q3ei[a~: consultol'um alter diser- üssnnus, ellsertorum alter consultissimus Ci, eris tu, consultus modo, rusticus H. co~sultatio! önis.' f. (consulto) 1. ~crafullg, ~r~ wagullg: deh~eratIO et consultatio Ci, de pace dilata ~st ,c.ons~lltatIO ,L, consllltationes prolatare S; mit mbtr. i],r. an nllttendus esset, consllltatio mo ta est L 2. m~fragt: consllltationis aut c1ubitationis causa Ci' ventltare acl emn nuntios et consultationes i. 3· ?cc. (rlj.et.) {yragc, ~~cllta: quae de ista consul- ta~IO~e s?npta nobis Graeci reliquerullt Ci, quae- stIO ,lllfimta ~abftraft aufgefteUtetl ~()ema) consultatio nommatur C1. consulte, consulto (adv.) s. v. cönsultus. cönsulto 1. (fi·equ. \)011 consulo) 1. trans. befragen: senes ad consultandum arcessunt L; occ. DruM, [ßal)r[a~er befragen: sacel'dos nnmerum modo con- snltan~nu~ (so. oraclllum) et nomina audit T, con- snlt~Vlt Llbo (sc: mag-os), an habiturus fOl'et Olles T. I! .. 1!!f1'. 1. (\Dtcberl)ott, anbauernb) bcrat[d)fagcll: ad- l11b~t~s, .cmn quibus consnltare erat solitllS Cu, cmu al1llCIS lllter epnlas cl e bello Cu, deliberare et con- sultar~ de officio Ci, in medium für ba~ allgemeine l!ßoljI T,. ad haec consultanda multitudine conversa auf bedet Q3erah.tltgen L, acl eam rem consultanclalll v~tes, ex. Et~:una accire 3ur grünbIidjen Q3eratung L; n:tt tnbtt. ür. consultabat, utrum Romam profi- CIsceretur an Capuam teneret Ci. 2. 6crlltfd)Iagclt beratcll: consllltans, quonam moelo :/lumen trans! rent Cu, noctem unam ad consllltandum sumere L consllltandum super re magna et atroci T. 3. mit flat: ~llrgc alt tragen ~ffegcll: delecti rei p. consultabant S, consultor, ?ris, m. (co~sulo) 1. ~cfraget: vig"ilas de no?te, ~lt tms consllltonbus respondeas Ci, consultol' Ubl. ostla ~uls~t SfIient H. 2. ~eratcr: consultor et s?c~us ~encuh S, petunt,. uti fautor consultorque slbI adsIt S, sua exempla III consultores l'ecidisse T' metaph. cupido et ira, pessimi consllltores S. ' consultrlx, lcis, f. (consultor) i],ür[orgerin: natUl'a consultrix utilitatum Ci. consultum, consultus s. v. cönslllo. con-summo 1. (summa) 1. 3ufautlltclltcdjnclt: quae consummatur partibus una dies fidj antl ben ~eiIeu altl 15umme ergibt 0; metaph. in sunm decus velut cons,~u1llnata gloria gerammelt L. 2. iJollbringell altßflt~rClt: non cogitato (geplant) modo secl etiaJ~ consummato parricidio Cu, ad eam I:em consum- mandam profectus Hasdrubal L. 3. iJcriJoITfllltUltltClt ?Ilt ~orrcllbltltg bringcn: Serranum consummari mor~ Imm~tura non passa est Q, consummati iam pa- trom Q. con-sumo 3. sümpsi, sümptus (decornp., § 72) I I. 1. gebraltd)CIt, uerbraud)en, auf etltlatl IlcrWCltDcn'! 2. m~taph. (,8eil) ucr\Uel~bcn, llerbringclt, 311~ btmgcn; pass. llcrfttttd)cn; . 3. aUfbraudjcu, ucrgcuDen, llerfd)wcltbcll. TI. 1. attfbraudjcn, llcrbraudjCltj ooc. a. ucr3e~rcn; b. ucr~raffeUi 2. metaph. \JCt3t~teU, llcruidjtcn, 3crftörclt· occ. (~eoellbe) aufreiben, \Jcruid)teu, IlJcg~affclt' pass. lUltfollultelt. ' 1. 1.. meift. mit in c. abl. 'auf': '3U': mille ta- lenta m ,?pplclo op~ugnanclo N, in armis pluri-. ll~~un S.tUclll anf i],edjtubungen N, tempus in his stu- Cl~IS C1, operam in agTis colendis Ci, in eo omnls clIes noctesque consnmpsi Ci, verba in casti"'anclis matronis L; bidjt. in e. acc. tota in dnlc~ con- ~lUnent ubera natos für bie ~ungen V; barnadj äurum III ludos L. 2. in hoc cum tres menses con- snmpsisset bamit 3ugebrudjt I)atte N aestatelll in Trev:ris . 0, ~ielll. inter metmu l~borelllque Cu, nox llla ~n. exmamunda nave conslUuitur Ci; abs. lll~gna dlel parte consumpta alB uerftridjen 1Mr C' ~tt abl. noctes c?nviviis. Cu, tres noctes naviga: tIOne C; bef, llnnu~ uerftretdjen laffen uerrieren' mul- . tos ~lies per clubitationelll S. 3. frl~stra verba C1I preClbus conslUnptis transit in iralll 0, CUln mare' cum teITaS consumpserit (uergebentl fidj an fie ge: wenbet f)at), aera temptet O. I~., 1 .. consulllptis. telis (ba fie fidj uer[djoffen flaHen) gladn~ llnp~tum facn~nt C, consmnptis lacl'imis (ob~ ltJoI)I fte uerftegt fmb) lllfixllS haeret animo dolor Ci' r I) et. misericordiam ba~ ma~ betl 9JlitIeibtl er: [djöpfen Ctt, consumpsistis ignominiam I)abt autlge~ foft:t. T. . a. alimenta Cu, frmnenta, pabulum C, aCClSIS daplbus mensas V, ibes consumunt angnes Ci, apl'm:l H. b. quod acleptns est per scelus,. id per lllx:n"~all~ cons,llmere Ci. .2. Oft uom i],euer 'uer~ 3~{)~en : mcenc1IO moles consumpta C1t,tlauunam con- CIPUlllt haec et consumuntul' C; bann audj [onft: 171 :nrnl~lIl"" robigo ferrum 3erfti~t Cu, consumitur allU- 1tugrunbe 0, omnibus fortunis socionun nadj lEernidjtung C, mehlS conslUnit vocem , Ilihil est. quoe1 non consumat vetnstas Ci; milites pestis (pestilentia C) consUlnit Cu, si vis morbi aut natura ipsa consumpsisset Ci; contemplor tagio sceleris est Ci, conscientiae Ci, mali, belli, elicti, facti L. SDa batl l!ßort für ba!3 baftlJIifdjelEertlma~ unbraudjbar ift, [d)ufen fidj bie SDidjter ben l)eteroUiti[ d)en pl. contagia, örum, n,: mala vicini pecoris con- tag'ia laedent Q3erüljrungen V, ag"el"e contagia late mnftecrung 0, aegrae contagia mentis 0, lucri 15eud)e, 15udjt H. SDa3u fdjuf bie flläte mrofa ben sg. con- tagium, ii, n.: contag'inm morbi in alios vulgatum est bie anftecrenbe Sfrantljeit Cu. t. garrulus hunc consmnet wirb iI)m ben ®arautl H; consumi mOl'bo N Cu, fame C I)ingerafft hic tecum consumerer aevo mödjte uom mUet rrPnnm1rl1P1T werben, batl \leben befdjlie~en V; bi dj t. lacrimis fidj in ~ränen uer3el)ten O. SDau. "HH"'V~. öris, m. lEer3e~rer: ignis consumptor Ci. contamino 1. (aull con-tamen = *con-tagsmen, § 30, U011 contingo für *con-tango, § 48) (burcf) 5Berii~mllg) be, fubeln, bef(ecren, entweil)en: Satnrnini sang"uine se non contaminanmt Ci,se vitiis, scelere, maleficio Ci, veritatem contaminarem mendacio? Ci. 15eljr oft. sm'go 3. surrexi, surrectum (decomp" § 72) 3ugleid) er~e6Clt, gemeinf am allffte~eu: consur- ii, qui et causam et hominem probant C; ullperf. consurgitur Ci, consurrectum est Ph man fte~t ([tanb) gemein[am auf; bradjl)Iogifdj: consurgitur ex consilio man er~ebt (unb entfernt) fidj C; consur- gnnt triarii (autl fnienber 15teUung) CL, consurg"it CIlllCtus senatus L, socii consurgere tonsis erl)ebeu fidj gemein f am 3um D1ubern V. 2. (uon einem) auf~ ftC~CII, fid) er~ebClt: consurg"it P. Scaptius (altl D1ebner) L, toro (abl.) temptat consnrgere fid) uom mett auhuraffen 0; oce. fid) em~llrrcdett: sublatum alte consurgit in ensem recrt fidj em:por unb ljoU mit bem 15djwerte autl V, 3. metaph. fid) erfjebClt, cm~llr~ fteigen: terno consurgunt ordine remi I)eben fidj gemein[am V, Pacli ripis consurg-unt g'eminae quercus erljeben fidj nebeneinanber V. mUtlgangtl:punft abl. mare im 0 consurgit ad aethera fun d 0 V; mit ab: vespere ab atro consurg"unt venti V; bidjt. consurgit bellum bridjt autl V. 4. (au einem Biere) fid) er~cbell. smtt 8ielpunft: ad bellum L, in arma 3um Sfam:pfe V, in curam nostri tuendi 0, ael gloriam emporftreben L; adi. isol. pt. pf. pass. contaminatus 3 beffecrt, meift mit abl. causae: contaminati facinOl"e C, scelere con- taminata lllens L, indicia contaminata pancorum turpitudine Ci; allein: conscelerati contamina- tique [djulbbeffecrt L. Euphem. contaminato cmu grege turpium morbo vironull mit iljrer D10tte ltn~ teu[djer ~unndjen H, unus ex iHo contaminatorum greg"e Q3uljlfnaben T. con -tego 3. texi, tectus (ffiefom\lofitioll, § 71) 1. 31l~ gIetd) bcbedctt: ossa tmlllllo begraoen Cu, platani et populi contegunt ripas Cu, coria centonibus C, cmn arma omnia reposita contectaque essent C, corporis partes Ci. 2. llöfitg 6ebedelt, bcdcn, 3ubedcn: COI'- pus Galbae oegraben T, tumulus corpus eius conte- xerat Ci; musclllumlateribus lutoque 0, elephantum corpora auro Ci~, piscatorias naves mit lEerbecr uer, fel)en C, eontecta stramine casa ftrof)gebecrt 0, arbo- nun stipites hedera contexerat Ctt. occ. \JerbedClt, \JcrI)ilUcn, llerftedcn: cortex contegit lumina 0, caput amictu V, se messoria corbe Ci, omnia contecta ne- buHt L; 3eugmatifdj: quidam servili habitu, alii fide clientium contecti T, wo contecti nur 3U habitu pa~t. 3. metaph. \Jcrbcrgcn: contecta victricium partium vulnera T. bidjt. Maeonio consurgere carmine fidj im mebe auf, [djltlingen O. SDau. önis, f. aU[eitigetl ~rI)eben: iudicum Ci. Consus, i, m. (\JOtt condo, ugt. abs-consus = abs- conditus) 'Q3erger', '®ott, ber bie i],elbfrudjt in ben 15cI)enern birg!', uon L mit bem Neptunus equester ibentifi5iert, ba il)m 3U ~I)ren jj3ferberennen aogeI)aUen . rumben. 15ie ~ie~en Consualia, ium, n. unb fanben am 21. muguft unb 15. SDe3emoer ftait. con-tabesco3. tabui (tabeo) f)in[djwinben Ci. contabulatio, önis, f. maIfenIage: ad contabllla- . tionem bitl 31tt Q3alfenlage, 31tm erften 15tocrwed C. lEOH con-tabulo 1. (tabula) mit Q3rettern belegen: tun"es contablllantur C, tun"es contablllatae L, murum turribus mit meljrftöcrigen ~ürmen uer[eljen C; metaph. mare molibus contablllatlun überbrücrt Cu. contactus, üs, m. (contingo für *con-tang"o, § 48) 1. ~erii~rllug: refugit viriles contactüs 0, sangui- nis 0, contactus aegrorum vulg"abat morbos L, Hal'pyiae contactu omnia foedant V. 2. occ. &Il~ fteduug: vulg"ati contactu in homines morbi L, pol- lni Clmcta sanie, odore, contactu 7', 3· metaph. lJerberliltdjcr ~infhtff: provinciae in favorem aut oclium contactu valentiOl"lUn ag"ebantur T, ceterae legiones contactu (nadj bem fdjledjten Q3ei[piel) bellmn meditabantur T, oculi inviolati a contactu elomina- tionis T, SDafür traff. contagio, önis, j. (contingo für *con-tango, § 48) 1. ~eril~ruug, ~iu\Utrfllng, ~hl~ttff: quibus (animis) fnisset minima cum· corporibus contag"io Ci; metaph. contagione Romanorum abstinere (ge[eUfdjaftIidje) me~ rüljrung, lEedeljr mit L. 2. oce. 2Illftcdung: pestifera L. 3. metaph. fd){td)ter ~ilt~uff, böfcß ~eif~icl: Tusci con- sciverant bellum, traxel'at contag'io proximos Umbl'iae poplllos L. Oft mit gen. in hoc crimine quaeelam con- con -temno 3. tempsi, temptus gctillgfd)it~elt, 3urüd'~ fe~en, llCradjtclt. Abs. iudex contemnat, admire- tur Ci; meHt trans, morbum medici initio contem- pserunt beadjteten nidjt, unter[djä~ten N, contemptus est primo a tyrannis N, senes se contemni pütant füljIen fidj 3urüd'gefe~t Ci, libros scribunt de contem- nenda g'loria Ci, cantus Apollineos prae se contem- nere im jBergleidj mit 0, mortem pro patria Athenis etiam virg'ines contempsisse dicuntur Ci; oft gerun- clivwn: haec sunt levia et potius contemnenda ber Q3eadjtung unwert N; mit 91egation (Litotes): copiae neque numero neque usu rei militaris contelunendae adjtunggebietenb C; se non contemnere fidj nidjt ttJeg~ werfen, 15eIb[tgefüljI be[i~en L; bi dj t. ventos tro~en v; rl)eL nec Batavi tributis contemnuntur ltJerben burd) mbgaoen erniebrigt T; occ. ilcrf~llttelt: contempsisti L. Murenae genus, extulisti tuum Ci, Adherbalis clicta contemnere, Iugurthae vil'tutem extollere S, popllli voces H. lEgt s. v. contemptus 3. contemplatio, öllis, f. Q3etradjtung: naturae Ci, l'e- rum caelestium Ci, virtutum T, contemplator, öris, m. Q3eobadjter; caeli Ci. contemplatus, üs, m, Q3etrad)tung: mali O. 15iimmd) UOll con-templor 1., uorfL con-templo Pl (UOll templul1l '5Beoliacf)tungllraum') 1. bcfd)aucll, bctrad)tcn: accessit acl argentum, contemplari umunquidque otiose coe- pit Ci, oculis pulchl'itudinem rerum Ci, terras et mal'ia L, contemplator, CUlU nux se induet beob~ adjte, wann V. 2. metaph. bctradjtcu, Ctwägen: irl animo contemplare, quod oClllis non potes Ci, mise- rias, res cognitiol1e clig"nissimas Ci. contemptim 172 contentio contemptim (contemno, § 79) adv. geringfel)iijJig, mit ißerael)tung: _ lllag-nifice de se, contelllptilll eIe ROlllanis loqui L, superbe et contelllptilll contio- nari L, contelllptilll ad castra ,succedere L, barbari contelllptim vag-abantur T. contemptio, anis, f. (contemno) @eringfd)iijJung, 91iel)t" mi~" !Berael)tung, @Ieiel)gültigfeit gegen: pecu- niae, rerulll hUlllanarulll, leg-ulll Ci, lllortis Ou Ci, nostri C, hostibus in contelllptionem venire @egen, ftanb ber mi~ael)tung werben C. contemptor, aris, m. (contemno) 1. adi. ßcrtltß~ fd)ä~enb, iJcradjtcltb, animus l)oel)fal)reub, aHe~ uer, ael)tenb S; mit gen. obi. animus lucis contemptor Ielienuerael)tenb V, nemo tam contemptor famae est L. 2. subst. lBcrädjter! superum, nostri 0, elivum 17; elivitiarum L, proelig-i alieni, contemptores sui ürembe~ uergeuben fie unb fümmern fiel) um il)r @igene~ niel)t T. 5Da5u contemptrlx, lcis, f. uerad)tenb, !Beriiel)terin: con- temlJtrix superum propag-o O. contemptus 3 (adi. i801. pt. pf. pass. Don contemno) 1. iJcrad)tet, geriltg ßefdjä~ü homines contempti, con- temptissinti consules Ci, quo contemptior paucitate ordo esset L, per avaritiam exercitui (lieim .peere) contemptus T. 2. iJcrädjtndj, ltltlJebentCltD, ätlttHdj! homo vitä contemptä ac sordidä Ci, quae vox po- test esse contemptior Ci, orator non contemptus Ci. contemptus, US, m. (contemno) @eringfel)iijJung, m1i~" !Berael)tung 1. a H. mit gen. obi. g-enerandi amor et moriendi contemptus T, sui alienique contemptus 9J1i~ael)tung ane~ @igenen unb Üremben T, contemptu famae contemni virtutes T. 2. :p a f f. alicui con- temptum afferre Cu, vos si laesae tangit contemptus alumnae 0, brevitas nostra Gallis contemptui est wirb mi~ael)tet, ift @egenftanb ber 9JH~ael)tung C, con- temptu laborare an m1i~ael)tung leiben L. con-tendo 3. tendi, tentus 1. 1. 5ufammenf:pannen; metaph. 3ltfalltlttcltfte!fcll, iJergleidjcn; 2. intro 'mit jemb. anliinben', rücHelt, fidj IltcffClt, fätlt~fen. II. 1. anf:pannenb 5ufammen5iel)en, altf~lnlllClt, f~altllelt; biel)t. (@efd)offe) rüljtell, öicICIt, clttfcnbclti 2. metaph. altftrengclt. III. intro 1. fid) auftrcngell, ftd) UClIlÜOClt, feilte ~täftc llltf~ lJtetCltj oee. (mit IJCngaoe beil 8iefeil) angeftrengt wof)in eHelI, ftxelJclt i metaph. 2. fid) bClllüf}Clt, ftubelt, eh11M crftrcbcn; 3. oce. a. (ange~rengt, mit &ifer) fnrnern, ver~ {altgclt ; b. (eifrig) beOlllt~tClT, befttlltlltt iJcrfid)cm. I. 1. quidquicl tu contra elixeris, icl CUln defensione nostra contenclito Ci, annales nostros cum scriptura eorum T, vetera et praesentia T. 5D i el) t. mit dat. fncum ostro H. 2. Antig-one ausa contendere cmu consorte Iovis bie e~ wagte, fiel) 3U meffen 0, turpe contendere erat, seel cedere visum turpius O. !Bom stampf mit ~affen: de regno aequo Marte Cu, al'lnis, eopiis C, cmu Sequanis bello C, parvulis proeliis cmu nostris C, proelio equestri inter duas aeies contenclebatur man ftritt C, ita se a maiOl'ibus clielieisse, ut magis virtute quam clolo contende- rent C; uon ~emiim:pfen: cursu l1Jettlaufen 0 V, pe- eUbus cmn aliquo 0, luelo V, quoad stans contendere posset fiel) in einen ~ingfam:pf einlaflen ronnte N 'BiIbI. emu eo cle principatu eontendit N, meritis l1Jetteifern Cu, de Ioeis nael) @l)renfteHen ftrelien C, fictis verbis flabern 0, nec fuit, quocl contenclerent l110rülier fie ftreiten ronnten L; b iel) t.mit dat. con- tendis Homero Pr. II. 1. arcus contentus 0 V, vincla an3iel)ell V, na- vem fmubus an5iel)en (an fiel) 3iel)en) C, tormenta contenta atque adducta ge[:pannte ~urfll1a[el)inen Ci. 5Diel)t. in Enallage: arcu contenta parato tela te- nens = arcu contento parata tela V, nervo con- tendere telmu = contento nervo emittere V; iil)nIiel): teImn contendere in auras uom ge[:pannten iSogen entfenben V, hastam fel)Ienbern V. 2. contentis cor- poribus onera ferre Ci, contenta cervix V; im !S iI be: cursum ad hunc [einem iSeif:pieI folgen V, lllens contenta exsiliis (dat.) nur bamit liefel)iiftigt O. III. 1. quantum potero voce contendam Ci, vi @el1JaH anwenben C. @3 folgt teif$ inf. Bibracte ire contendere C, fugä salutem petel'e contendunt C, teiI$ üinaI[aj): contendit, ut vincat Ci, remis con- tendit (rubert eifrig), ut ealll partem insulae cape- ret C. ace. per ea Ioca angeftrengt marfel)ieren N, pervenit, quo contenderat N, huc mag'nis itineribus, Larissam, domum, ad Rhenum, ad N ovioelunum, ad occupandum Vesontionem, in castra C; liiIb 1. acl salutem C, acl ea rectis studiis Ci. 2. clolis et fallaciis mit f)interfift uorgeI)en S. 9J1it aec; pron. Caesar icl (barnael) sibi contendel1dulll existimabat C. 9J1it üinaIfaj): ob eam causam contendi, ut plura dicerem Ci. 3. a. teiI!3 abs. instare de incIutiis vehementissimeque eontendere C, teiI~ mit ab: ab amico aliquid Ci. 9J1eift mit .peif d)e( aj): conten- dunt, ut ipsis summa imperii traclatur C, Caesar a militibus contendit, ne negotii gerencli facul- tatem climitterent C. mit 5Determination im .pau:pt, [aj): se iel contendere, ne ea enuntiarentur C. b. mit ace. e. inj. apud ephoros contendit (liel)au:ptete fteif unb feff) falsa esse c1elata N, contenclere et (lieere solebat emu esse beatmn Ci. !Bgt s. V. I. COl1tentus. contente s. v. 1. contentus. contentio, anis, f. (contendo) 1. ba~ '3u[ammen, [:pannen'; metaph. 1. ~ctß{eid): hominum conten- tionem facere anfteHen Ci, studiorum atque ar- tium Ci, temporis spatimn in contentionem vo- care Ci, si contentio quaedam et comparatio fiat, quibus plurimum tribuendum sit Ci. 2. IiStrcit, Wettftrett, ~amN; meift uom ~ortftreit: inter quos mag-na fuit contentio, utrum ... an ... N, conten- tionem cl e plebeis consulibus deponere bie liStreitfrage um L; mit gen. obi. rei privatae in einer ~riuat, [ael)e L; auel) ~ettftreit: tanta contentio erat, qui conscenderent C, d e reg-no cmn aliquo contentionem habere N C; mit gen. obi. cum honoris amplissimi (um) contentio subesset Ci, an elecertare mecmn voluit contentione dicendi? ~ebefam:pf Ci. liSeHen 110m st a m:p f e mit ben ~affen: sine contentione op- pido potitur of)ne liSel)wertftreiel) C, in his contentio- nibus, quas Aeclui secmn habuissent C. 1I. ba!3 'Illn[:pannen'; 1. metaph. Ilfltf~lllt1t1tttß, Ilfnftrenß1tltg: contentionem omnem remittere C, pug-na summä contentione pug-nata Ci, Antiochum mag-na belli contentione superatmn in angeftrengtem stam:pfe Ci; mit gen. obi. animi Cu Ci; vocis Ci, dicendi L alt' geftrengte~ @5:preel)en; meton. duplex ratio orationis, quarum in altera sermo (@e[priiel)!3ton) est, in altera contentio (erregte ~ebe) Ci, g-ravitatis ba~ S]llil1Jiirt!3' ftrelien ber @el1Jid)te (liSel)werfraft) Ci. 2. meton. ba~ IiStrcbclt, clubae ~, con- ventum Salonis permovere non potmt C, SYlacusa- nus Ci firmus atque mag-nus Ci. con-ve~bero, are Harf fef)Iagen: os suum Ctt. con-verro 3. veni, versus crnfammenregren: sabl~­ lum Ou; metaph. hereclitates aufammenfef)arren CL conversatio, onis,j. (conversor) Umgang, 115ertegr T. conversio onis j. (converto) 1. IhnbrcI)ttllg, ltl1l~ lUllf: lllun'cli, a~trorum Ci, circuitus so~is conver- sionem conficit annuam ben ~af)re~1tmlauf Ct. metaph. 2. ltmUlllttbftlltg, ItlltUliif~nttg: qui novos motus con- versionesque rei p. quaerant Ci. 3. oce. a. con- versio orationis jßcrtoDe Ci De 01'. 3, 48, 186; 190. b. orationis in extremmu conversio ).ffiieberf)oIung be(lfeIben ).ffiorte(l am l5a!lfef)Iu~, gr. bwpoea Ci De 01'. 3, 54, 206. c. I2lntitgeton buref) U~ftellung beM~(be~ ).ffiorte(l Ci De 01'. 3, 54, 207. d. Ubertragung, Uber, fetung Q 10, 5, 4. con versor 1. irgenbwo tJerlef)ten: in reg-ia Ctt. 1150n con-verto (aUf. convorto, .§ 50) 3. verti, versus I. (in oe3ug auf Ij)furu(oegri[fe) . • 1. augIeief) UlCttDelt, fcf)tCll; mecl. ftdj UlCIlDctt) rnetaph. 2. ~ugIeief) f)inridjtCll, ~Ulcltbell, ~ICllfclt; oee. (\U03U) UerUlCltDCll; 3. ucrUlallbcIlt, ueriillDCtlt. TI. (auf lSinguluroegriffe oeaogen) . . • • 1. UlCllben, fc~relt, ttmfC~rcll; oee. t1l~ ~tctfc Dre~~II) rnetaph. 2. ~tnfc~rCll, ~inrtdjtC1t, ~t1lUlCnDC1t, f)lIt~ fCllfclt j • 3. 1tllt~ ucrUlattbdll, ucriillbcrll, ttl1lgc1iaftcITj refl~ med. unb ftdj tJerUlanbcllt, ttlllfcf)fagcll j oee. iiberfc~elt. converto acies bie einanber augewanbten V, signa (in einaeftlen 2(!jteifungen) JugIeief) Stef)rt maef)en Ci L; . signa acl ho- stem converti iubet gegen ben lJetnb lJront 5U maef)en C, terga (se) ffief)en C. lBei Stol.IeUitJ.en: acies hostium in fugam conversa C; allem: aClem convertere ben iYeinb werfen L. 9Jlit 121ngabe be(l .8 iele~: duo tig'na contra vim. fiuminis conversa .C, naves in eam partem C, coplas omnes acl leg-lO- nes C colla acl freta 0, conversa c10mum clare lintea' H. S1J1lt St 0 n er t i tJ oegriffen: hostem in nos a vobis Clt' omnem materiam conversam acl hostem collocabat C, acl hunc se a Plllione .onmis multituclo convertit C Olunis vis Romana VelOS conversa est wanbte fief) gemeinfam gegen L.. 2. di ome~ in ip- sum convertant aUe @ötter V, III me convertlte fer- rum rief)tet aHe auf mief) V, stabula ad mecliam c.on- versa cliem gemeinfam gegen l5üb gefef)rt V, coglta- tiones in aliquam rem Ctt, in se un~llu omni~lm vires L, omnes convertere oculos Itah V, lumllla acl solem V, in me omnium ora atque oculos esse convorsos S Ci animos acl ag-rtllu colenclum L; balJer: omnium oculds in (acl) se convertit aog auf fief) NCu.L; in gIeief)em l5inne allein: ~nin:os L, vulgi ora H' aet. = refl. ceteri acl sapwntlOra conver- tere lu~nbten ficI) au T. 911it ~oIldtitJoegriffen: om- nem exercitum (terrarum orbem V, civitatem L) in se bie I2lufmertf amfeit be(l ... auf Hef) aief)en L; med. Olnni civitate in eam curam COllVerSa L, cuncta acl victoris opes conversa fief 3U T, civit~s se .acl eos convertit wanbte fief) gänafief) 3U N, ems rel fama acl Masinissam N umidas convertit fügrte fie if)m uIle (ag I2lnf)änger) au L; aet. . refl. ~on cÜl?ito,. ~uin omnis ad te conversura filel'lt multltuclo ftef) blt 3U' gewanbt gätte Ci. ace. omnia consilia i~ bellmu Ctt: aliquicl in suam rem Ci. 3 .. quo gemltu conv~r~l animi wurben aUer .peqen umgefttmmt V, nova rehglO mentes militum convertit ftimmte in(lgefamt um C, animos mentesque Ci, praemia Metelli in p~stem S; mit ace. gr. conversi animum vultumque t~(lgef am~ tJeränbert an T; tellus conversa 0, terms III fretl formam 0 classem (= naves) in Nymphas V, con- versa mu~ina sentis ba~ bie @ottf)eiten fief) geänbert f)aoen V, castra castris ein Bager mit bem anbern tJer, tanfef)en C. 11. 1. lictor ei converso baculo oculos tundit Ci, percutitur caput conversae verbel'e virg-ae 0,. boum vox Herclllem convertit maef)t, ba~ er umregrt L, iter umfef)ren C, fng-am bie iYIuef)t einfteUen ~ aoer: iter in (acl) provinciam umfef)ten unb naef) ... ellen CL; equo converso er f ef)wentte mit bem IjSferb C::' palam anuli acl palmam ber ~l1nenf)anb ilufegren Cl; j'efl· in Phryg-iam se convertit fegrte um unb aog na~ N shmllacrum Victoriae se ac1 valvas templl ~~~ve~>tit C; aet. = refl. convortit cmu paucis ad equites ref)rte ilU ben ffieitern um S; . med. caeli co.n- versa per auras aclfatur wanbte ftef), f~wang ftef) empor unb fpraef) V. ace. tel' se c~nyertlt 0, luna convertitur heift Ci. 2. acl te mIlu convertencla omnis oratio est Ci acl scribendi operam omne stu- clium curamque con~ertimus Ci, sl~is stu~iis ~nimum aclulescentis in se bie I2Iufmerrfamfed anf ftef) alef)en L, animum acl neg-otia L, ing-enium ac studium suum ad causas agenclas tJerwenben T; refl· se acl occa- sum 0; aet. = refl. lYIithriclates acl EU~Ol~en con: vertit wanbte fief) an ~ltnone(l T, promptlSsnmuu ß1 visum acl Liviam convertere T. 3· quocl acl per- niciem suam fuerat cogitatum, ic1 ad salutem con- I. 1. .8nuäcf)ft oei ljS f u r ale n: olli convertere vias fef)wenften augfeief) V. Dft miIitärifef): conversae ruunt vertit N, pallor convertit partem coloris in herbas exsang'ues 0; refl. unb med. ?onversa f.ortuna est ba(l lBlatt ltJal1Dte fief) N, metu m veneratlOnem con- 12* convestio 180 v~rso C~t, co~vertor .s~lbital~ in iram werbe umge, ftlmmt 3:rm 30rn 0, Ubi Impermm se in dominationem convertIt S, ca,:,endum, ne in inimicitias amicitiae se ?onvert~nt Ct, se ex homine in beluam Ci in f~cIem aungae conversa .sor?r V, converso in 'pre- tmm deo al'3 ber @ott ftel) In @o[b verwanberte H. act. =. refl· hoc. vitium Imic in bonum convertebat fd)Iug tf)J1; au femem @lücfe au'3 Ci, ista vobis man- suetudo III miseriam convortet S· ace lib' Graeco . L t' ,. IlUU e con-voco 1. llufammenrufen, lierufen. co~-volo1. ~:,i c3ufammenffiegen'j metaph"3nfamm ffromen, l)erliemlen Ci L. en, C?~-vol:o 3 .. volvi, v?lütus 1. 311flllltlltCltroUeli -lllmDCn, ap.gms convolVlt lubrica terg-a V. 2. ~en : toUen, rolfClt: conv~lvitur (heift) Ales (aW @eftirn) ~1.- con-vomo 3. vomm liefpeien: mensas Ci. L convorto s. v. converto. con-vul~ero, are ftarf verwnuben: iumenta Cu. co-openo 4: .operui,. ~pertus (§§ 32 Hnb 72) vöffi .lll a lllum Ci, carmina Aratla a te con-versa Ct. con-'Y~stio. 4. vöHig liebeeEen; med. herbis prata con- vestlner (tnf. pass.) Ennius. convexus ~ (C;lll unb veho) 1. gettJöfbt, gmmllet: convexa fOlamllla terrae 0, ac1SIJice convexo nutan- tem ,Ponc1ere munclum V, caelum V sidera I5terne am .\)1ll:meIElgewöfbe 0 (Enallage); ab' aequoribus con- vexus III aequora vertex von einem 9J1eer wöllit fief) ?er !Setg)um anbern O. 2. subst. isol. convexum 1, n. WoIbung: taeclet caeli convexa tueri V halitu~ se supera acl convexa ferebat .\)immef'3geluöllie V in convexo nemorum V, clum montibus umbrae lustra-· ?unt convexa bie ;raIfef[e( V 3. IJcl1cigt, llbfd)üffig: !tel' 9,.~onvex~s. trames silvae fteUer ?mafbpfab V convlClator, ons m. Bäfterer Ci (7\ • f c -' , . -vUte) onvl~a~r 1. f.~mäl)en, füflern L. [5on con-':lClu~,. 11, n. (eI)er bon VICUS af~ bon vox) 1 .. ba" ~urd)emanberfd)relen, ®tfd)rei: convivia cum ma- x~n~o clamore atque convicio 3ant Ci, anres con- V~ClO clefessae bUtd) ba!3 3anten Ci; bi efJt, ranarum ~eqnat I!h. 2. oee. ßttredjtttJeifmtg, :tllfieI: oratio- lllS fiumll~e 1'e~rensoris convicia cliluuntnr Ci ali- qU,em .0bmrgatlOne aut convicio ab errore' avel-~Ie Ct: 3· G~eftttJort, Gdjlltä~ltltg: omnes comricio . e~tuh COIT~P~1 C, tulit acl matrem Epaphi con-v:c~~ 0, convlcl~ I'l~stica 0, clamore et conviciis et slblhs consectan Cl. 4. meton Go'lirct'f'"f''' l 'U ". . "J !;n", nemo-m conVlcla, plCae O. convlctio, ~ni~, j. (convlvo) bM 3ufammenlelien Ci; meto~ .. conVlctIones domesticae .\)au'3perfonaI Ci. C~~~t~tor, aris, m. (convlvo) ;ri[d)genoffe, .\)aU!3, conv~ctu~, üs, .m. (co~Vlvo) !. ltlltglll1g, ®efcU~ fd)llff. Brutmu III conVlCtu habmt ging mit !S' t '3 um N, convictu alicui vinctum esse 0 delA ru ~t b @"tt Ph ' nn ml en rtJ 0 ern , ' conyictus humanus et societas Ci. oebecren: laplcllbus ftetmgenj meift al!3 pt. pj. passg cor~u.s coopertum. telis L, suismet tentoriis co: opert! T; met,!ph. coopertus fiag-itiis, miseriis oeo ~,aben f!, stupns verfunfen in L, famosis versibn~ uberfd)uttet H CO?ptä tio, . anis, j. 0:rgänanng'3wal)I, l5eIbftergän3ung (eme'3 ~oUegtum(3) burd) ?maI)I: conleo'iorum Ci t ,'b 110 ' L' " ,., , II u-Ium ; III patres dufnaI)rne unter L. )l5 c~-opt.o 1. ba3uwäl)len, 3ur 0:rgänllung wiii)Ien' ~n smguhs tribubus sing'ulos aug'nres Ci, vetereJ~ se~ natu~ tollere ~t novum cooptare L, dictator cooptat mag'lstrum eqmtmu L. co-orior 4. ortus sum 1. fid) gemeinfam cr~cbe llnffr~tcll, fo tlbrcd) cn: montani acl pUO'nam coorti l' ?oortI et undique effusi truclunt aclve~sos 1', coorta~ III ~os Sue?oru~ .g·entes T.[5on poIitifd)em ~ampfe: ommbus trIbums III eum coortis L, coortis tribunis acl legem perferenclam L. 2. metaph. f00brcd)cll n~0bred)cl!, Clttfte~e~1 fid) cr~cbf1t, Urfpr. von 9J1el)r: f),~tten: nsus ~mlllum coortus est aUgemeine'3 @e, la,d)ter N, plunbus locis. ~gnes coorti sunt L, co- oItae .sunt voces aUfettig erl)olien fid) L coorti d 0 Ion bus L. Illuf 0:iu3elfäUe übertrage~: sUbit~ coorta tempestas L, ventus coortus est CS O' t . b . , ma,.,no COOl' 0 llll re l11ebergel)en C, bellum in Gallia· coor- tum est C, coorta est seditio V L, vis pestilentia coorta est lirae!) au'3 L. " Coos (K6w~), Cou~, i ober Cos (Xiii,) j. borifcf)e 3nfeI ~n ber fartfd)en ~ufte mit ?meinball unb l5eibenwelierei 1· ~osober IstanköL Adi. Cous 3 (K- § 91 \rrol. 2) roi[d) , von ~0'3: Philetas Pr, Venus 'l'bi~ Il(na: b.lJollteue be!3 Il(peUe'3 von ~0'3 (artifex Oous 0) bie im IlI'3fu(aptempeI 3U ~0'3 flanb Ci. Subst. 1 C-OU' S l' ~oer OCiH C-' . , , m. . H . ~. oum, 1, n. (sc. vinum) ~oer, Wet~ . . 3 .. Coa, ormu, n. (Kijux {flcXua) roifcf)e 2. \!!Jnftn~~~L tracto III longum convictu T, convic- tus s?brn aut temulenti @elage T. co~-vmco 3. vlci, victus 1. (fiegrcid)) ttJiDcrIegcn' qmrl taces? convincam si neO'as Ci falsa ' res C' ··t ' ' '''' erro- ~ret~~r a~'3. l5etbengalle (burd)fd)einenb) H C~pal~, uhs, j. (Kwna'Li') fopaifd): palus l5ee in ~öo, ~e~ norbL VOlt ber 15t. Oopae L. copla, ae, f (fIalt co-6pia alt ops, ogL in-opia) . t, poe ar~nll et pictorum portenta il)re 91id)tig, ~elt . al~fbeaen C~. 2. occ. (einer ®d)ulb) itberfi!~rcn, i!berttJe~fell: Wht abl. instr. certis litteris testibus auctol'ltatlbusque convincitnr Ci Cl 1m co' ns' t'- . t t·· , Clen la ~O~VIC ~s reCl~Ulsset. C~; mit gen. convictus male- . C11 .se~vus z; nut lll: convictus in scelere Ci III crllmne T' ml't dn,.f' • 'd cl' . . ' , L' .' .' y. qm qm lXlsse convmceren- tm , ~l1lt ace. c. tnf convicti sunt indicio caec1em se"para:Vlsse 1!. ~. (a!~ 11.1a!)r) fiartun, bcttJeifClt, be~ n.~l!llfien. convlCt~ls furor 0, facinore comperto ava- ntIam esse conVlCtam C' mit ace c dn,.f' ut St . '1 '1 d cl' . ' . ., y. Ü1COS III II _ e lS exphcare convinceret Ci. conv~v~,. ae, m. (convlvo) ;rifd)genoffe, @aft. ~av. convlvahs, e 3um @aftmal)I gel)örig: vasa lucli C lectl:~s !; fabulae ;ri[d)gefpräd) T. ' U, conv~v~tor, .~ris, m. (convlvari) @aftgelier, ?mirt L H COnVl'~lUm, 11, n. (convlvo) c3nfammenfeben'; nut o?e: @aftmal)l, @elage, l5d)mau!3: bene maiores accu- b~tlOnem elmlarem amicorum, quia vitae coniunc- tlonem haberet, convivium nominaverunt Ci. 1. )l5orrnt, iJ,itUc; oee. !Reid)tl1111 Übcrf(ltji' --- 2. pl. oec. a. ileocnillllittt!, wct/ta )Sorrätc' b. S{'rieg~bOrtätc' ' ) c. WCittel, )SccmÖgen, Wo~fftnllb' metaph. 3: (uon feuenben mse(en) WCenge, 9Jlllfrc, ßn~r; oce. :tt1t~~, Gdjllr, WCllllltfd)nft; pl. Gtreitfräftc' 4. (bOll \rrbftraften) WCcnge iJ,ilUe' ) occ. a. !RefiefüUe;' 1 b. WiffcntlfiiUe; 5. meton. iJ,äf)igfeit, ®eregen~cit WCögfid)fcit, tfr~ Innbnttl; I 6. perfon. ®öttin fictl ÜberffttffHl, 1. ,9J1it ge1!' be'3 I5toffe'3: omnium rerum Ci, fru- mentI~. pabuh, ferramentorum C, lactis pressi [5orrat von. ~afe V, locum ex magna copia cleliO'ere C' copia llanum (g~n. subi.) bie i}ülfe ber mrol)lgerlld)e H ace. COpl.~ cum e?'estate confiig'it Ci, l\varitia neque c.opla ne~ue llloyia minuitur S, pro cuius- que" copla nad) 1ebe!3 9J1ttteln Cu. 2. a. se eOl'um COP11S alere C, domesticis copiis apparare convivium 181 coram )l5orräte Ci, exercitum Domitii sustental'e copiis Ci, Sicilia fiotebat opibus et copiis unb ffieid)tnm Ci. b. copias Dyrrhachii com- C, frumentulll aliaeque copiae L, copias castra convehere 1'. c. conferre suas copias in proviuciam feine @elber anlegen Ci, suppetunt cotic1ianis slllnptibus copiae Ci, copiae clomesticae, familiares L. 3. copia p1'incipum, 1'emigmn C, amicorum, virorum fortimn Ci, necessariorum S, Teuc1'um V, classiario1'um T; ace. feIten sg. mi- lites ex Oluni copia delegerat C, augebatur illis copia [te erI)ieIten)l5erftiirhmg C, latronUlll S, olllnis armatol'luu copia Ci, ea copia, quam seClllll ecluxit, hanc civitatem opp1'imet Ci. l5el)r oft pl. copiae uavales N L, lllaritimae Cu l5eetwppen, teITestres lll'bimnque Banb, unb !Sefaj)ung'3iruppen C, cmn tantis copiis mit fo ~al)[reid)en ;rruppen N, ur- copiisque capere im I5turm mit ben ;rruppen Ci, innumerabiles Armeniorulll copias fu- copias hostium multis proeliis esse c1ele- tas Ci. 4. copia exemplol'Um Ctt, fallcli V, cli- cenc1i Ci, inveniendi Q, verborum Q, rerum I5toff, fülle Ci S. a. (Periclis) ubertas et copia Ci, materies eligna facultate et copia tua Ci, Platonis Q. b. Ari- stoteles viI' summo ingenio, scientia, copia Ci, huius virtutem in scribeuclo et copiam expetere Ci. 5. ~ef. mit es se: Pharnabazi copialll fore l,ßl)arna, lia~u'3 werbe au fpred)en fein Cu, populo numquam ea copia fuit l)atte nie bai3 @Iüd' S, mihi est copia somni üb fann fd)Iafen L. WUt ger. materiam emuucli copia non est e!3 ift nid)t mögIid) S. 9J1it hcere: frumenti copiam alicui facere lemb. mit @etreibe verf erlen C, pug'- naucH copiam facere fid) in einen Sl'ampf einIaHen S; pafftu fieri: si eaclem illi copia fieret S, (8,b hoste) copia pugnae fit S L. 9J1it eh I' e: llloclo copi8, cletur wenn nnr bie @elegenI)eit fid) liöte 0, senatüs copiam elare vor ben l5enat laffen T, copia pugnae clatur liietet fid) V, ei clatur copia fancli il)m mirb erlaubt, er barf V. 9J1it inf. aclfari c1ata copia l1latri ei3 lvurbe ermögIid)t V. 0:nbIid) hab e r e copiam (rei) 0:inf(ll§ l)aben S, (personae) 9J1acl)t l)alien ülier S. l5eHen ex copia, pro rei copia, ex copia renUll liei S ben Umftänben gemä§, nau) ben Umftänben. 6. clives meo Bona Oopia cornu est 0, appal'et beata pleno Oopia cornu II ~av. copiosus 3, adv. e 1. rctdj, rcidjItdn aav. rcid)Wf), t1l iJ,iifle: victus reiel)Iid) C, lacl'imae Cu, clomus reid) aU'3geftattet Ph, copiosa ac locuples mulier Ci, patrimonium amplum et copiosum Ci, oppiclum co- piosissimum C, nrbes locupletes et copiosae Ci, copiose ornareOapitoliul11 Ci, large et copiose pastum COlllpal'are Ci. 2. (mit abl.) an dtu. reidj, iUoOliJerfc~c1l mit: agTis, familia, aeclificiis, argento copiosus Ci, Brutteelius artibus honestis copiosus reiel) an T. 3. metaph. ttJorfrcidj, berebt, gebn1lfett~ rcidj, nlltlfüf)rHdj: lingua wortreid) Ci, copiose cli- cere Ci, causam copiosissime (feIlt aU'3füf)rIiu)) clispu- tare Ci, oratio aU'3füf)tIid) Ci, HOl'tensius homo co- piosissimus gewanbter ffiebner Ci. copis, ieUs, f. (\5\1.1. "on{,) Sl'rummfäbel Cu. copula, ae, f. (*co-apnla, \)on apere, bgI. s. v. apTscor) 1. )BnnD, Gtrid', !RielltCIt, ilcillC: canibus cletrahitnr copula 0, copula vinctus N. 2. metaph. iJ,Cffcf, )Bann: naves crllmliscontinere mit 0:nterl)afen C; fonft moraIifd): talium virorum N, quos inrupta tenet copula H. copulätio, anis, j. [5erbillOUltg: rerum Ci. )l5on copulo 1. (copula) 1. 3ufall1111ellfo~~cIll, ucrbiubcn: hominem cum pecucle Ci; mit clat. altera ratis huic copulata est L. 2. metaph. iJeffcHelt, iJcr~ biltbclt, iJcrfltii~fcll: nos tecmll copulavel'e secunclae adversaeque res Cu, copulati in ius pervenimus vereint, 3ug[eiel) Ci, ille se CUlU inimico meo copu- larat Ci, res a natura copulatas errore clivellere Ci. Pt. pj. pass. copulätus 3 bcrbullbcll, bettint: haec re (tatfäd)Iid) copulata sunt Ci, nihil est copula- tius quam morum similituc10 e'3 gibt fein engerei3 ~anb Ci. coquo 3. coxi, coctns (L1ll~ *quequo, § 38, 2, für *pequo, altinb. pacati 'Iod)t, liadt', pakv{t-s 'gefod)t, reif', gr. nicfcf(() 'focfye, berbaue', ninwv 'reif, n6navov '@cuäd'i ba and) in ben itaL mialerten '1n 3u p \uirb, § 2, (0 ftmmnm \Jon ba popa 'D~ferfodJ', popTna '@l1rfiid)c') 1. fod)cn, ficbelt, bnd'cn, 3ltbcrettcn: cocta cibaria 9J1el)l6rei (puls), nid)t !Srot N L. 9J1it äu§erem Obj. hnmana exta, pavo- nem H; mit proleptifd)em Obj. cena ei coqllebatur wurbe 3ubereitet N, liba in foco liaaen 0, meelicamenta, venena bereiten L. 2. oce. a. fiörrclt, 11ll~trodltcn: glaebas coquit aestas V, fiumina raclii coquebant troaneten all'3 V, robu1' coctum am i}euer gebörrte'3, gel)iirtete!3 .\)0[3 V. b. retf lltndjen, rcifclt: coquitnr vinc1emia ber ?mein reift V, poma matura et cocta ge3eitigt Ci, Austri, coquite horum obsonia mad)t e!3 il)nen reif H. c. iJcrDnltf1t: omuia cocta atque con- fecta Ci. metaph. 3. cauf3fou)en', nlttlfhlllcn: consilia secreto ab aliis coqllebant L, principes occulte Ro- Imnum coquebant bellmll L. 4- fiell1tt1l~igcu, ältgfti~ gcu: me coquo Pl, cura, quae nunc te coquit Ennitts, (Amatam) curaeque iraeque coquebant V. coquus nnb cocus, i, m. (coquo, § 17) Sl'OU). cor, cordis, n. (gr. "[«(lu-(a, got. haMo, ~§ 10 f.) 1. 1. ~Ct3 (aIß Drgan): cerebrum, cor, pulmones, iecur Ci, et corcle et genibus tremit H. 2. meton . ~ct3, ®clltiit: excute corcle metUlll 0, ira animo et corcle concepta Ci, cor spectantis tetigisse quel'ela H. Oft in ber i}orme! cordi esse nllt ~er3en Hcgen: id eo milli magis est corcli Ci, c1is pietas mea corcli est H; mit ace. c. in! cHis non fuit corcli Sp. Postmuium prospere bellum gerere llJoHten nid)t, ba§ L; mit ~oppenollftr. cui cal'lllina corcli nume- rosque intendere nervis V. 3. GecIe, 9)hlt: forti corc1e feITe mala 0, ferocia corc1a ponunt Poelli ben wHben 9J1ut V, seclato corde rul)igen 9J1ute>3 V. 4. ®etft, Gtuu, )Serftn1lD, tftnfidjt: aliis cor ipsum anim ns vi- cletur, ex quo excorcles, vaecol'des, concorcles Ci, propter stuporem corclis cognomen ex contumelia traxit Ci, persequi aliquicl corde et animo atque vil'ibus Pt. 5. meton. ~cq, ~ecIc = Ißcrfolt: lecti iuvenes, fortissima corcla V, corcla inertia Tencl'um V, acliit nescia humanis precibus mansuescere corcla V. 1I. 9J1agenmunb, ~)fllgell H Sat. 2, 3, 28. Cora, ae, ! I5täbtd)en in Batium LV; acli. Cora- nus 3: a,ger L. Coracesium, i, n. 15t. an bel' @ren3e DOll 8iIiaien unb l,ßampl)l)Iien L. coralium s. v. cüralium. Coralli, arum, m. )l5oIf an ber ~ollallmünbunfl O. coram (*co-oram Uon os 'i nll @cfid)t', \lc6i(bct \1.1ie clam, palam, perperam) 1. aclv. 1. altlllcfcUD I ~crföufidj, 3UgcgCU: coram ac lest cernitnrque Ctt, aclesse et haec coram cernere C, eaclem, quae ex nuntiis co- g'noverat, coram pel'spicit C, histl'iones coram se- c1enti non pepercerunt Ci. 2. öffClttHdj, bor jemb.: libentel' haec coram cum Q. Oatulo llisputal'elll unter vier Ilhtgen Ci, Manlius se ipse coralll offeI't tritt vor L, coralll ac1g-noscere voltus vic1ebar vm: meinen Il(ugen, beutlicf) V, ut veni coralll vor H)n trat H II. (feit Ci) praep.beim abl. in ®egcnillnrt, uor: coxam conventu N, eoram quibuslibet H; nacf)gefteHt te coram H. Corax 182 Corax, acis, m. (xo(!a~ mabe) 1. griecljifcljer ffiebner ~U!3 .. 151)t;afu!3 Ci (De a1'. 3,21, 81 lillortfpieI). 2. ~erg tn 2UoIten L. unb ~g er 129 plöMiclj[tarb, ue3eidmete man bie partet aI!3 9J1örber.. 6, p, Oomelius Scipio N b~acljte 204 ?M Q3iIb ber Magna Mater naclj ffio Corbi?" onis~ f. ,1, 15t. ber ~tquer bei 2ütagni L. 2. ~tab~cljen tn I5pamen unweit be!3 ietigen Ber'o'a L corblS, lS, m. f. ~orb 0 Ci. . "', Corbulo, Bnis, m., On. Domitius, I5cljwager be!3 ~aIi, gula, l'j;elbljen unb ffiebner enbete unter 91em bur,.); l5eIOftmorb T.' U) fampfte 193 m I5panien, cos. 191. 7 P OOI>llel·tn, S " N ' " IUS' CI~lO aSlca Oorculum, I5cljwiegerfof)n befl ärteren Afl~lCanus) focljt bei ~lJbna, unterwarf 155 bie :D _ matter. 8; ,Po Oomelius Scipio Nasica Sera~­ :os. 1~8, elfrtger @egner ber @raccljen. @r [taro ia:.i m , ~ften. 9, Oomelia, ~ocljter be!3 Qu, Metellus SClplO'. @emal)fin befl p, Licinius Orassus bann b ;3 corcodilus Ph s. v. crocoelIlus, Corculum, i, n. (demin. ball cor '5)eracljCl{) ~einame (§ 822 be!3 I5cipio 91afica 'mann v~n @inficljt' Ci. CaoLcyra, ~e, f. (KE(!XV(!a, KO(!XVija) 0nfeI, i. Korfu; " . Corcy~aeu~ 3 (Ko(!xv(![C;;Oq): bellum mit 0, N; @tnw. Corcyrael, orum, m. Pompems. ' e corn~olus 3 (demin.oon corneus) ljornartig: aure quasI comeolos habent introitus Ci, S corda s, v. chorda. corneus 3 1. (o.on cornu) f)örnern, qornartig: aI'- c10rdatus 3. (cor) verftänbig, gefcljeit: egregie cordatus lOmo Enmtts. . cus 0, porta Sonml aus .porn V, rostmm avium C' 2, (~o.n cornus) vom .partriegeI: venabula 0 virO'ult~' hastilra V. ' '" , cordax, acis, m. (U'I1J. XO(!d'an eigtL ein aU!3geIaffener ~an5, metan. ber lßer!3fu~ ~rocljäu!3 tlJegen feiner ljüpfen, ben Q3ewegung Ci 01'. 57, 193. Cord.?~a, ae"f. j, 06rdova am Guadalquivir CCi. Cf~r~~nn~m, 1, n. .pauptort ber ~äfigner; adi, Cor- Imens~s, e C: clementia ~äfar!3 I5cljonung ber corni-~en, cinis, m, (cornu unb cano, §§ 41 unb 66) .pornblaf er, .pornift Ci L, . cor.!llcula, ae, f. (dentin, bon cornix) ~räf)Iein bumme ~raf)e H. . , I5tabt Ct. ' Cori~t~us,>. i, f. (KO~lVS-Oq) ~orintl) auf bem 0ftljmu!3, b~ljer blmans ,von crwet 9J1eeren befpürt H, .panbel!3ftabt mtt I~derem 2e,ven. :Dal)er bM I5pricljwort: 011 :n:av7:()S (LV.O~oS es !oQwiJo; ~(JiJ' 6 :n:}.ovs, nacf)gebHbet non ?m~lS h?mml, contmgIt adire Oorinthum H: nicf)t l>~ber erret.cljt fetn angeftreVte!3 Siel; metan. captiva 00- nn,thus bte Q3e:xte v~n gan5 ~orintl) (an @r5gu~werfen) H atZt. i' Cormt~l1u,s 3 (KO(!tVS-lOq) forint!jifclj: bel: lum ]1., aes. fottnt~tfclje Q3ron5e (~upfer unb l5i!6er), au!3 ber ,ma~ tn_ ~ortnt!j allerlei lillerfe go~ Ci, vasa O. un? O~rmthla, orum, n. (8C. vasal Ci; sttbst. Corin- thll, orum, m. bie ~orintl)er. 2. Corinthiacus 3 (KO.(!lV:rtc'~Oq) 0 L. 3, Corinthiensis, e: litus T, Cono~l, orum, m, 15t. in 2atium; adi, Coriola- ~~." (~75): res. L~ ~ucf) ~einame be!3 ~. marciu!3 t .' ,~tnw. Conolam, Brum, m. COrlOSo~ltes, um, m,,· gr. ace. as lßoff in ber Q3re, 1a~ne, fem 91ame erljarten in bem be!3 marfte!3 00 r s e ul uet St. Malo C. coriu.m, i~! 1~. (~\1J. XOf!lOV, § 91, ~nii. 2) 1. \J;Clf .fla~~. corlls mtegere turres C, aliae anil11antiun~ ~on.ls 1ectae Stillt, aliae villis vestitae Ci, corium ov~s . . ~,~ebm scuta ex coriis S. I5pricljw. c~ms a cono numquam absterrebitur uncto wirb mcljt !~n ber üblen @ewo!jnf)eit ablaffen H Cc?r~~llUs 3 ~a~te einer gens mit ben patti3ifcljen t\"amtlte~ ber SClplOnes, Stulae, Lentuli, Dolabellae Oetheg:l unb be~t plebeifcljen ber Balbi, Oinnae u, a.; ~I!3 adt. Oomehae leges lJon ~orneIiern gegeben C' foru~ O?meli~nn Ci Ort an ber via Aemilia', i. Imol~: c~stIa f~omeha C s, v. castra. :Die namI)aften I5ci, p!One~ mb: 1. P. Oornelius Scipio cos 218 von ~an~~?aI am ~effi~ >gef~Iagen,. ~ieI 21~ i;t I5p~nien. , . tn 15,?!jn P. O?Illelms SClP10 Afncanus maior ft~gte 202 uber .pannt6aI bei Sama unb war fpäter 2egat f~me!3 Q3r~ber!3, be!3, 3, L,. Oomelius Scipio Asia- tlCUS, ber 1 ~o bet magnefta über mntiod)u!3 fiegte. 4: ~e!3 Afncanus ~09.ter Oomelia, mit TL Sem- pIomus Gra?chns ?e;maf)It, bie mutter ber @raccljen, ~ p, O?mehus SClPlO Aemilianus Africanus minor umantlllus~, 150f)n be!3 ,L, Aemilius Paulus, uon bem ~.?f)ne. be!3 alter~n Afncanus aboptiert, fiimpfte ag '5unglmg 168 bet ~lJbna an ber l5eite feine!3 lßater!3 eroberte 146 ~artf)ago unb 133 91umantia, Obwof)I mit ben @raccljen verfcljwägert, [teUte er ficlj il)nen entgegen, corni.cul,um, i, 1'~. (demin. bon cornu) .pörncljen; ace l)ornformtge .pelm5ter, an l50lhaten aI!3 @f)ren3eicljen ge: geben L, Co.rniculu~, i, n .. alte 15t. in 2atium nörbL von ~lbu:; ad~, Cormculanus 3 (§ 75) OL. co.rnl-ger, gera, gerUlll (cornu unb gero, § (6) l)orl!' tragenb: ta.ums gef)ornt 0, cervus geweif)tragenb 0; von @ottl)etten: Almnon wibbertöpfig 0 Lyaeus 0 (~a ~a~clju!3 oft mit .pörnern bargefteHt llJ~rbe); fluvius f~erfopftger l'j;Iu~gott V; lJgL comu tauriformis tau- rlnus. " corni -pes, pedis (cornu, § 66) f)ornfü~ig, l)ufetragenb: Faunus 0, equus V. cornfx, l~is, f. (gr. XO(!-WV~, aqb. hruoh, berluanbt mit co~vus) ~~al)e: gal:r~lla 0, .J'?r l'j;!ug uon Iint!3f)er gilt aI!3 g[ndvetI)et~enb: lllSI me Sllllstra monuisset cornix V 0l)t .@efcljrei bebe~tet ~egen:, a.ug'ur aquae annos~ cormx H. 150 l)et~t fte, llJet! fte feqr alt werben foll' novem saecula passa O. I5pricljllJ. comicum oculo~ con~gere ber ~riil)e bie I[(ugen aU!3l)aden = fdbft ben @ertebenften prelfen Ci, cornu, ÜS, n" bicljt. ace. cornnm 0 (aftinb. yh1O'a-m g~. ~~(J-aq, _0?!. haum, § 10, fef!. karn) 1 . .flotn; pl' ~e~~rn, ~orner: cornua. iuvencorum N boum d ~llrCl. ~ 5Dicljt. vires in cornua sumit' taurus 0' ll:as~~ ~n cornua tempta t V. l'j;ht~götter fteHte mQl~ ft:e~fopftg . bar: Achelons lacerum cornü calmt ab-dle~~t uncl,ls, 0; ~acclju!3 trägt .pörner aI!3 151)mboI ber I5tarfe: tlbl, CUl11 sine cornibus adstas, vü>o'ineum caput ey;t 0; ba!3 .porn ber Siege 2(maItl)ea a~!3 bem 91eftar t~~~, ~rfcljeint aI!3 cornu Oopiae l'j;üHf)~rn, I5lJm, bol be!3 U?ertfuffe!3 0 H. JVIetaph. in ma10s tollo cor- nua H, tlJtr:, iclj creige bie Siif)ne, (amphora) aclelit co 1'- nua paupen macljt mut H. ace. a, pl, G'ie\lJei~: celsus (s~lrgens V) in cornua cervus ber fein @eweil) ftoI5 auf~td)tet 0, b, .florn (am I5cf)nabef ober 5)uf): ora cornu ngent O! sonat ungula cornu V. 2, metan. all!3 .po:n ®efert~gte!3. ,a, ,porn 3um ~rafen, .flm~orn: cornu lecurvo mtencht vocem V, minax murmur cor- m~~lln H :DM . .peerl)orn ift urfprünglid) aU!3 .porn fpater aU!3,9J1etaU: non tuba clirecti, non aeris cor~ nua ~lexI 0, mn bie pljn)gifclje.l'j;Iöte fette man 5ur lßerftarfung be!3 ~one!3 ein ffeine!3 .porn an: tibia achmco cornu O. b, .porntrid]tcr: latices infundere cornü V c. ~ornffafd]e: ,corn~ instillare oleum caulibus H d, )Bogclt (au!3 jccrwet .pörnern): ac1ducto flectere cor- nua ner,vo ?en ~ogen 0, :Doclj auclj sg, Ascanius cu~>vo c111:exIt splc~lla cornü V. e. ffiefonan~lioben ber 2lJra (Ilt 9J1a!3fuItnform cornus, üs): cornibus, gui 183 corripio ad nervos resonant Ci. 3, metaph. .porniiI)nIiclje~, ~(uil\lJ1tdjil an ber I5tirne: cornu exsecto frons H , ,pötltcr ber monbficljeI: nova crescendo reparabat Phoebe 0, c, ~lto~f, ~nauf be!3 I5tabe!3, um man bie ~ucljroHen llJanb: candida (au!3 @Ifen, lieht) nec nigrä cornua fronte g'eI'as O. d . .flcII1t~ fege!: alterum cornu galeae L, rnbrae cornua cri- stae V. e, l5~i~e ber ffiar)e; met on. 9M)e, e:egeIftangc: cornua velatarum obvertimus antemnarum V; navita cornua locat in arbore (maft) O. f ~aub31utge: ntrumque cornu portüs C, inclnsulll cornibus aequor O. g. \J;Iu~atl1t: septem digestus in cornua Nilus O. h. ®nDc, \J;IügeI: in duo bus velut cornibus Graeciae an ben äu~erften @nben L, in cornu primus sedebat Oasca L, in cornu tribunalis assidebat T. ace . .fleer~ ~ügef (ogL xE(!aq): in ea pug'na altenlll1 tenuit cornu fommanbierte ben einen l'j;lügeI N, Oaesar a elextro cornu proelium commisit C, cornum, i, n, 1. ~ornemrfd]e: montana fraga le- gebant cornaque O. 2, ~alt3c, ~au3enfdjaft all!3 .part, riegelI)015: cornum cuspide grave O. cornus, i, feHen ÜS, f. (x(!dvov, x(!dvcw) 1 . .flatt~ tiegel, ~orucmrfdjliauut: bona bello V. 2. metan, .partriegelf)o13: hastile si cornus esset, noc1us ines- set 0, 3. met an, ~all3e nn!3 .partriegeIl)oI3: volat Itala cornus V, figi cornü O. corollarium, ii, n. (sub81. i80l. ((cli. 311 cor611a, bem demin. bOIl corona) ~riin3cljen als @efcljenf an I5d)an, fpider; metaph, @efcljenr, ~räfent: ne sine corollario c1iscecleret Ci. corona, ae, f. (~I1). XO(!W1J1J) 1. ~rau3, ~rolle null ~Iumen, Sweigen ober ~netaU: matronae Dianam cm11- plent coronis et floribus Ci, 5Die IlXIten befrän3ten fid) viel unb oft bei feierIicljen @elegenl)eiten, bei Opfern, l'j;eftmal)Ien, auclj ~ote berrän5te man, nnb ~ri:hw gaHen aI!3 stampfprei~ unh @l)renlol)n: coronis laureis taeniis- que c10nare N, corona facta duabus virg'ulis olea- ginis aus Sweigen vom wilben Ölbaum N, aurea N Ci, quercea T; bicljt. reg'ni corona 5Diabem V. 2tI!3 ~elol)nnng für ~rieg!3taten galten bie corona civica, ob- sielionalis, muralis, navalis n. a,; vgI. biefe lillörter. 0l f)atelt: harpagolles corvique praeparabantur C1.t. Corybantes, IUl1, 111. (Ko(?vßcww;) storl)oanten, stlJveIe, priefter, bie i()re' @öttin mit ill.laffentän~en unb wUber weuHf feierten: acuta gemillant Ooryballtes aera fc1)Iagen fc1)arffLingenbe !Seelen H; acli. Coryball- tius 3: aera bie !Seelen (cymbala) ber storl)lianten V; nom. sg. Corybas, alltis, m. 1501)n ber stl)oeIe Ci. Corycides ll}T])]phae bie 91l)mpf)en in einer @rüHe am !Sitbgang bei3 l13arnaji (Kw(?v"wv äVT~OV) O. Corycus, i, m. (Kw~v"oc;) 1. ,pafenftabt an ber jonifc1)en ~itfte mit iBorgebirge gIeic1)en 91ameni3 L, j .. K6raka; 2.15t. in 3iliilien L;. adi. Cory- ClUS 3 (Kw(?v"wc;) fortnifclj, 3um 3iHilifcl)en ~. gef)örig, 3Hiilifc1): llelllUS Cu, crocus H, senex V. coryletum s. v. conuetulll. corylus s. v. conuus. corymbi-fer, feri, m. (ogI. "o~vf1ßocpO(?OC;, § 66) &feu, trauben tragenb: Bacchus O. SJ:lon corymbus, i, m. (\)IU. "O(?vf1ßo,) !SIittentraulie bei3 @:feui3 (~ttribut be5 !SaccljUi3) 0 VTiPr. coryphaeus, i, m. (O'IU. xOl2vcpc,ioc;) Dberf)aupt Ci. Corythus, i (Ko~v[}or;) 1. j. I5t. in &trurien, fpäter Oortolla V. 2. m. ber ,pero5 biefer 15t., 150f)n ;suppiteri3, SJ:later betl ;safiUi3 unb marbatllti3, I5tammuater bei3 troifcljen stönigi3gaufe5: Oorythi urbes etrurifclje I5täbte V. corytos unb gorytus, i, m. (\)I'll. YW(?VTOC; Borne,.) ~öc1)er 0 V. COS. . COllSlU, COSS. = consules. Cos s. v. Ooos. COS, cotis, f. (ugL catus) ill.lellftein, I5cljleifftein LV; bi1b1. Oupido semper acuens sagittas cote cruenta ber feine I13feUe fteti3 an lilutenben wrenfc1)enf)eqeH wellt H; iraClUlmam cotelll fortitudinis esse Ci. Cosa, ae, ober Cosae, anUl1, j. 1. stitftenftabt unb SJ:lorgeliirge in &trurien L V T; adi. Cosanus 3: portus L; subst. in Oosano im @ebiete DOU ~ofa C; &inw. Cosalli, orum, m. L. 2. I5t. in 2ufanien: in agro Thurino C. cosmoe, orHm, m. (O'lll. "OI1,UO', § 91, IJ(bf. 2) cDrbner', 3ef)nmännerfoUegium aI5 göc1)fte !Sef)örbe auf ~reta Ci. Cossaei, onUl1, m. iBoH nörbL Don l5ufa Ctt. Cossus, i, m. (©oYawurm) cogllomell ber gells 001'- nelia; vef. A. Oomelius Oossus, striegi3tribun gegen SJ:leji, ber ben SJ:lejenterfönig stolumniu5 tötete L V. costa, ae, j. 1. mi~~c! terg-ora deripiunt costis V, ensis trallsabiit costas V. 2. metaph. lJU~~ett, !Baufij! equum aecUficallt sectaque intexunt abiete costas @eripp, @eritft V, flamma subgeritur costis aelli unter ben !Sauclj bei3 steffe{i3 V. costum, i, n. (~IU. "aUTO" § 92, IJ(lJf. 2) inbifcljer I5traudJ, aui3 beffen SIßuqeln man eine wol)Iriec1)enbe l5albe Der, fertigte, stoftwura 0 H Pr. Cosyra, ae, f (K6!1(JV~lX) Ueine ;snfeI 3ltJifcljen l5iililien unb ~fril'a 0, j. Pantelleria. cotes s. v. cautes. cothurnatus 3 auf stotf)urnen einl)erfcljreitenb; metaph. . tragifc1) erf)aben: deae O. iBon cothurnus, coturnus, i, m. (O'IU. "o[}o('var;, § 91 lJ([jf, 2) 1. ,palbftiefeI mit Harfen !Sol)len, mit ffiiemen gefcgnürt, ,s'agDfticfcI: virg-inibus Tyriis mos est suras vincire cothumo purpureo alte, ba bie cothurni mit roten ffiiemen gefc1)nürt wurben V; DgL (Artemis) puniceo suras evillcta cothurno V. 2. ,po cf) fd)ltI) , ~ot~nrn ber tragifc1)en I5c1jaufpieler, Don ~(fcf)l)Ini3 eingefüf)rt, mit faft fufll)of)en fteIilenattigen 150f)Ien: llil illi larva aut tragicis opus esse cothurnis H, cum palla et cothur- llis Ci. 3. er~a6cltct, ttagtffijcr Gtu: in cothumis prodit Aesopus llovis tritt mit tragifcljen ?nerfen auf Ph, Sophocleo carlllina dig'na (elienoürtig) co- thumo V. 4. Xragöbie: hunc socci cepere peclem granclesque co th urni stomöbie unb stragöbie H cotldianus, cotldie s. VV. cottldiauns, cottldie. Cotlni, orum, m. (KoTtvot) iBo{f5f±amm in ben vor, beren starpatf)en, feine @ermanen, f onbern fillengeofieliene steHen T. cottabus, i, m. (0'111. "orTlXßo" ein ®)Jicl) baB 12Tn, natfcljen: bublUi I5cljläge mit bem Dcf)feniliemer Pl. Cottianae .Alpes T = Oottiae, s. v. Alpes. cottldianus 3, minber gut cotüliauus unb guotI- clianus 1. tägfic1), gewof)nt: sumptus N, extra coti- diallalll cOllsuetuc1inem C; Dom subst. n. abZ. adv. cottldiano tägliclj Pl Ci. 2. alltägUcIj, gemein: 10- quacitas Ci. SJ:lon cottI-die minber gut cotIclie unb quotlclie (ac/v. isal. loeal. \Jon einem alt quot, § 17, gC9öti9cn adi. ttno dies) tägIiclj, stag für stag. coturnlX, lcis, f. ill.lacljteI Pl. coturnus s. v. cothurnus. Cotys, Cotyis (Korv,) u. Cotus, i, m. tf)rafifcIJer \yitrftenname. Cotyttia, OrUlll, n. (Ta KOTVTTtCl, sc. [<(Ja) 3uc1)trofe näcljtIiclje \yeftfeier ber urfpr. tf)rafi[cljen @öttin 00- tytto H Cous, i, f unb Cous 3 s. v. Ooos. covillnarius, ii, m. (covinnus, feH. ®ic!)efwagen) l5icljeI, wagenfämpfer T. crabro, ollis, m. ,porniffe 0 V. Cragus, i, m., acc. Oragoll 0 (K(?dyac;) @eliirge in 2l)fienOH. Cranii, orlUl1, m. bie &inw. non stranion anf stepf)aI, Ienia L . Crallnon, ouis, f. (K(?cwv,ov) 15t. in stI)effaIien Ci L. Crantor, oris, m. (K(?C:..l; tltef' ornaVI 3· \ßll~, 6tllllt, 1:::0")11 .' lt N. suus equorUlnque aureis eeteroque reglO cu t~l s' Punieus L, forma C Ttaris C~t rus leu, Ilt- cultus u'. llll 1 lt' fdjIedjt gefIeibet V, an Cl us hominis mIseranda cu u Q5 tfdjmud' T' metaph. clotales vemun_ dedissetc rlao~us lJoetico' cultu eni- armorum.' cl~rrus @Ianö).l bU' GlUeifc ~c6enGetltticl)t~l1tg: tuit 3ierltdjfelt T. 4·. C Clt m~ltavit N. parsImo- Pausanias eultum vestl~Uln.qUel)1al)ntng un'b fonftiger llia vietüs atque eul~us t~ e oeffere .päui3lidjfeit N, 2eoeni3weife N, domest~eus t e~~e aSlJera eultu V, eum Gallorum C, gensl'~l~~s flabuit Iiet i~n ebenfo .~aI~en eodem eultu, quo 1 e 'Ii liberalis L; oce. 1t~~tg~ rot'e feine Sfinbet S, l.lUmI s, . CI'ae C eultus ae 1 'tas lJroVl11 , , fett: eultus et n~mafI' 1 bilo stupri, ganeae, ee-desidia iInperatons , u c terigue eultus S. . culullus i, m. = cuhllus s. v. . ' " ) ~Tftet Ph. culus 1 m. (ugf. gt. xV<1o, 'c(i llfe< ' , Itl quom (adv. ace. "p. 0 • I. cum, fpät quum, a. IUllltlt. Utfpt. 8eitparhfeI, (L1tiu~, §§ 17 unD ~O;'h ~rr ·ff~nJbertragen. Seitlidj ge?,adj.t, bann auf anbete er,)a ~t cl' ift et innetlidj ao~anglg erforbert ber l5all. ben m 1"'t t bemnadj 1. ~emporaI, b ,i{,± ben eont Oum et e . ",,'n ge aU) .' II;;" f (_ unb Sfon3efftU,l5ave el . unb mtobaL . J\.au a - cum ------~------~~I 1. 1. IUllll1t, IUC1t1li 1 (eUln temlJorale I 2. IlIG, bll, ltllcl)bcm, f mit ind.); I ieitbcm } (eum iterativum, Haff. 111it ind. impf. o~er I 3. io nft IlI~, lUemt ppj., fpiiteraU~)111It com.); 4. in bel' @:qa" aHg. e ;~lit coni. impf. ober pp}:); "'h1 ,} ( Im narratIvum IlI1l ltacl)bem . . ' } (eUln eXlJhea tlVum 5. hlbcm, bablm~ bll~ mit ind.). } (eUl,n ea~lsale II. 1. bll, lUeiI lmt emu,); . } (CUln coneessivum 2. bll bnd) I nbgIctcl) mit coni.); 3 lUährCltD lUäf)tc1tD} (eUl,n ad.versativum . ,,1' I nnt com.). uagcgen III. cum-tum. . t 1.r - 'udieabunt eUln legen .LI, I 1 multi hoc leve 1 dis~edit apparet Ci. . . adest nec cum , fl animus nec emn 'Athellienses apud Aegos . u- 2. fuit praetor, eum telnl1US est visum, dlem d - t' sunt N. eUlU 1:' 't men eVle 1 , .. t. 'lle eo tempo re lJarm , delegerunt N; btetce~mtnt~'\~'~e~larum dielll, eUln lJro- eUlU neeesse era t, 0 1:' be Ci ~odj nadj ben • ,i{, fommen wer. 0 fieisear wann tU) " 'fuit temlJus, dies e$ ga. unbeftimmten ~u$bt1t~en. eUlU Germanos Galh einmal, fteflt c~ni.: fu~~:eb~1tS(von ber ~efdj~ffenl)ei~, virtute sUlJer arent et .;J. '1111 eUlU maXIme mit C m f oft· eUln lJruu, , . baR bat) , ' ,pauptfalle$ ift ge.wofl~ftdj fe[t~n~~ impf: eum haee 3äfllung bll!3 praes. htstonc%~.' esset OleOlllenes fragte ita fierent, quaerebatur.' ~l I uaesitum est) Ci. ~ie man wieber~o[t (= saeplU qfein SfaufaIne;t;u$ ~etuor, gIeidje aügung aUdj. d b~, .w~ lJrocessisset, nuntiatum gel)ooen Ht: eUlU tn ~ Vl:emporaIfallgefüge bie . .pa!lb' est C. 5· illenn SJ1ebenfalle$ nidjt nur ~el.tItdj, lungen be$ .pauPi', :nb fammenfaUen über fellen ltJlt ben fonbern audj f ~d) I ~ufofetlt IUCltn; bllDllrd) bll~: de l5all mobal: mbcltt, t~ , robant; eUll1 lJa- te Oatilina, eUlU qUleset~~nf clamant Ci, nulla ti~1lltur, decernullt; eUl~t ~ ven~ audire non vult, est haee amicitia, eum a ~I st Ci te emu isto alter ad mentiendum lJara us ~sum (Ji. '~ocf) bringt animo es, sa~is laudare .!,l~:n~oeum dieeret, negaret, ber coni. ein tu ~e~ ~u$bru ~tentiam eriminabatur, affirmaret: eotIdle meam p eUln dieCl'et Ci. cum 192 II. :'. ben ~denntnü3grunb einIeitenb : CUlll Pal'Ulll 1'econCl}rare . non posset, copias e navibus eduxit N ?um vIta sme amicis plena sit insidiarum 1'ati~ Ipsa monet amicitias cOlllparare Ci. 15egr' gäut' g' quae cum"ita sint, quod cum ita sit ltll~e~ f~~d}en Umftaltbelt, ba bieG fül) fo berf)iift Ci. iner, ft~dt: u~p.ote cmll ba ltiimfid}, quippe cum ba ja pI,aeseI,t~m cum 3~l11al ba; bei CiS ami): CUl~ plaeselt~m. 2. ~lgtr. faufaf finb ami) bie 15ä13e ~n .~enen um 'ba boclj', 'ltugeao)tet', 'llfigleto)' üImfe13en; lU perpetuo pauper, CUlll divitissimus esse posset er roar arm,. ba er ... fein fonnte N, 1'efugere cum pos~.et, pel'lre maluit N, cum violatus esset, tamen redllt N; 3. l~omo solus particeps ratiollis, eum eete1'a smt omma expertia Ci. II1. cum-tum fllUllll,Jl-aHJ auel) befllltDer0' Ulic- fll, befllltDCrG •. \Die inerbinbung uetont baß i\roeit; @lieb. U.rfp.r. lnar fle temporal, bal)er mit ind. eum antea d~st~neb:r occupati?nibus, tum hoc tempore multo dI~tmeo~ vehe~entlUs Ci. S'l'ann aber 3l1.lifel)en ueiben 15a13;n ltgenbem ~anfaln;ruß ftattfinben, bann ftegt ~01:~ .. cum tota philosopllla frng'ifera sit, tum nullus feIacI?~' .l0cus, ~uam de officiis Ci. \Durel) @Ieiel)geit ber ~rabdcdß?~gn~e (multum cum in omnibus rebus, tum m ~~e. milit~l'l potest fortuna C) roirb CUln-tum auel) befa9lgt, em3elne megriffc 3U ncroinben: consilia eum patl'lae, ~um sibi inimica N, cum in aliis re- b~lS, tum maXIme ... N. \Darauß nedüqt cum ma- xllll.e gC~llbc, fiefllubcr~, bllt3ügfiel): quae nunc cum maXIme finnt Ci. I~. cum, aItr. com (gr. ~vv, (J'vv, bgf. xowa, au~ *XOU- JO" § ~O) .311fal11l11cu. . Com erl)äIt' fief) nor 2abialen unb .telIlnetfe. nor inofar~n: com-bibo, com-edo; inter, lJofaltfel) fef)l1.lt~bet. baß l~ 11; co-.eo, co-~übeo u. a. (§ 32), fo b.a§ S'l'ontraftlOn emtntt tl1 e6pla, c6go, coetus coeplO. ~.utt~rarer. unb bentaler 91ael)laut, roie au~ v, s, f, n, al)nhel)en ftel) com 3U con an in con-oTedior cion-duco, . co,n-ventus, con-sul, con-fero u. a.,'" lneIel)e~ f el) nor 2lqutbe~ affimiIiert: col-labor, cor-ruo (§ 33). f A. ab~erulCU (m ber ,8uiammenfe12ung) 1. 3U' ammen, betfammen; 2. 3ufammen = nieber, in 15tücte' 3 .. 3ufammen = an" auf., mit" untereinanber; 4. ge: memfam; oee .. 3ur ~lnbeutung ber ~luraIität aber bann a;tf ben ~mguIar übertragen; 5. mit = 3~gleiel) unter em~~, b.et? 6. nöHig, gan3 unb gar. ' B. prapoft.ttonell, u. i\ro. beim abl. (meift noran, gel)enb, . boel) blef)t. sanguine Cllln soeeri 0, eine 15tef, fung, ble nael) ben pron. pers. unb bem rejl. ffiegel Ht: m:cum,. tecum, . secum, .• nobiseum, vobiscum;' beim p10n. 1 e~at. fIafftfel) met)t quocum quacum quibus- cum; btel)t., bann bei NL unb Ctt auel) ~um quo CUlll qua ufro.). ' I. mit,. l11itfal11t, uefift, u. 31n. im 15inne 1. e~ner megleitung ober @efeUfel)aft· 2. e~ner 3ufammengel)örigfeit; , 3. emer @emeinfel)aft ober oee. gemeinfef)aftliel)en :rätigfeit· 4. be~ ~erfel)enfeinß mit einer 15a~e. TI. 1: i\ e tt lt el): 3ltgleiel) mit, gfciel)3eitig mit· 2. mobal i\ur ~ngabe begreitenber Umftättbe: mit lUlter, lJegleItet bllU' ' 3. oee .. befel)ränfeni/ ul1r mit uttr llltter Der j8eDwgltllg. ' . A. 1. continuus; convoco, concurro, copia con-n~go u. a. 2. conclelo, concldo, collabor' con- scmdo; metaph. cohorreo. 3. collidocon'ere 0 colloquor, configo, contiguus. 4. id om~i um iU~Sl{ comprobatur L, comploro u. a.; oce. couclamant omnes L, senatus consurrexit L; boel) auef) sg. con- sur~exit consul. 5. eUln collauclat ac pet't colhbertus, competitor, coheres, cog-nomen. 1 edo, consumo, conficio, eoncutio, compos, u. a. B. 1. 1 .. tec~Ull venitque manetque; teeum det ~, cum, qUlS (,- quibus) simul ipse f o. bel ben ?Eeroen beß inenueifenß (esse habitare mIre ufro. CUlU aliquo), ober @egenß (ire cecler~ cere, deeluc~re u. a.). ~uel) non 15arg~n: ' secum habmt N, CUlll carris omnibus sequi C dorum eu~u pondere anri Priamus ei manclav~rat :?el)~ oft Imperator cum exercitu profectus est unb al)nItel)e .lillenbungen (roo baß .peer niel)t inftmmentar .. baef)t WIrb); ngr. duo viri navales cum classe p' ge· el t' IV. I 't . Isas In tt;t. \'V.e el e ~er lY[ot!e, begleitet non ber lYlotte L CUlll"" dll~ lUvantIbu~ unt @ott, in @otteß 91amen i 2.. 0~ b;efer meb. uet aUen inerben beß inerbinbeM unb Uberemftlmme~tß, t,tJi; coniung-o, conecto, consentio unb beren @ege~tetI C~ISll1nctum esse, clissentire cum ali- quo. m~f. leboel) m ber meb. faltd: ipse cum currn 0 p.enetraha CUlll sacris 0, CUlll satis (15aaten) arbus~"' s~ul 0 .. . ~n biefem 15i~ne a. gerabe3u eine fOPUICt~ tt ne inerbmbung umfel)retbenb unb nerftärfenb' d Pal l' . . eUlll aemona ClxIt cum matre Leueothee il)n unb b' [)(~tter ~, ~ella anrea cum sceptro et diaclemate b~e breI > ~nflgmen be!3 S'l'önigß N, risus CUlll hilarita;~ C?OI tus ~st N; bal)er auel): abi hinc cum l'oo'atlo-mbu~ tl~IS pact bi:lJ mit beinen ... L. ~iefe meb. bringt eß. mit ftel), ba§ b.le gani\e inerbinbung pIuralifel) gefüf)It ro~rb, bemnael) mit bem pl. beß ~räbifag neruunben rotrb: ~lamor cum plansu implevere domos 0 1 eu~ ~hqu?t principibus capiuntur L, Bocchu~ ~l~~! p.edItlbus 1.nvaclunt S. b. ~iel)t. im 15inne attribu, hn er inetbmbung: effig'ies nullo cum corpore ül)ne S'l'or~er, forpetloß 0, clapes cum sano'uine blutig 0 g-emtor CUlU fl.~ine sancto V. 3. l~num imperim~ u~ll~uqUe. maglstratum cmll ipsis habere L quicl llllh\ teeum (sc. est)? roa5 l)abe ief) mit bir gemein? Ci ma,glS m:cum laetere~, ?um primis (= inprimis) bOtltcf)l11Itd} V; ace. ahqmd facere CUln aliquo n 31n freunbfel)aftIiel): cum aliquo agere loqui cdllo'qni' r~putare! bal)er auef): secum reputare b'ei fiel) er:' ro~gen C~; foedus, pacem faeere cum aliquo; cmu ahqu~ stare (facere) auf iembß. 15eite ftel)en, gemein, f~aftItel)e 15ael)e mael)en. ~n feinbIiel)em 15imie: no· bIscmn eertate 0, eum aliquo puO'nare NC'L ,. Cl l' 't' '" ~ ,quell Ull. a IqUO ml. emem gab.ern 0, bellmll gessit cmn Galhs C, proelmm COlllllllttere, cOllgrecli climicare eum hoste.. 15elten: a d ver s u s reg-em belium gessit cum (gememf~m mit) Aeg'Yptiis N. 4. cnm armis CUl~ ferro (;n lillaffen, bewaffnet) eruptionem fa: cele. C, mU~lO~es cum cassiclibus C, stabant cmn vestlbus atns m fel)l1.laqen S'l'leibern 0 luaeli 1-t O' .• ' (a emu ve~ e ",I.avat.us V, emll esses CUlU tunica pulla oe, f~etbet t,nlt C~, clomi Caesaris deprehensus est CUlU SlC~ Ct, esse. cum telo beroaffnet fein Ci, emll im- peno esse mit ber lYelbl)errnroürbe betreibet fein N Ci. 150 ~uel). naves .cum commeatn C, pocula cum emble- m~tI~ C~, porcu~ CUln capite humano natus L, cmn ~laVI. vulnere m castra 1'eferri L scrinium cum lItte1'ls S. ' !1. 1. ~Uein: eum ipsa luce Cu, cum tua vita Cu e~lt Crassus ~um nuntio gleiel) nael) ~rl)alt C CUl~ dIe ~urge~'e mit :rageßanbruel) 0, nudo cum e~r ore P~~Ult crn!lell fo~Ieid) nael) ber ~nmeibung 0, ~um pnmo lumme SOllS V. inerftärft: paritel' emll ortu (occ~su). solis S, ~imul cum sole experg"isei Ci. 2. 0n .blefer meb. btent cum ba~u, adveTbia modi 3U umfel)reto.en, ~. 3W • . ftel)t eß bei einfael)em 15uoftaVitin nnb 15ubftantttJ mtt ~ttrtbut: beate vivere id est eUlU vir- 193 cuneatus tUg. enbbaft Ci, cnm s.ilentio aUCl.iti sunt \ cumulus, i, m. 1. 150)UlaU: aquarum 0, insequitur L, CUlll clamore C~, Athellas. magna cumulo praeruptus aquae mons mit gewaltigem 15ef)lnaU o,,,"uo"v'w civiul1l recliit i\U gro§em ~rger N, ein lillogenberg V, amnis fertnr in al'va furens cu- CUlll labore bellmn conficere mügetJoUet N, mulo V. 2.fonh . .pallfe: cumulos al'mOl'lUU coacer- emu periculo C, complexus est eum multis vare L, hostium, Gallol'Um 2eiel)enl)aufen L, hare- lacrimis unter nielen :rränen C, summa CUlU nae V; bUbI. legum coacervatamm L. 3· metaph. C, CUlU aliquo (bebeutenbem) militum cletri- 811Ulad}il, ®i~ftI, ~rolte: ut ad illam praedam dam- C, cmn multo sanguine lJoUer mlut Ct~, cum natio Roscii vel u t cumulus accedat Ci acl tua calamitate rei p. IJu gro§em 15el)aben Ci, cmn merita l1laximus cmnulus accessit Ci. ' . cura forgf~Itig Ci, CUlll b?na vema mit ine.r, cunabula, orum, n. (cunae) [fliege; metaph . .peimat, C~, c:~l1l pa.ce maUer ffiul)e t;t, cu~u bona gr~tIa 15i13: cunabnla gentis V; nom mienenftocre: sese a[[er @ute CL ~et [)(oba[begrtff rotrb burel) emen in cunabnla cOllclent V. Ige[a» um]ef)rieben: ex insperato affulsit gaudiu;ll cunae, amm, f (au~ *koina, bgL >coen/, xEiflca, § [,2) eo, ut appareret... unb &roar fo, ba§ i\ugletel) lilliege: in cunis vaO'ire Ci cnnarmn labor mearum meine • • 0 L. , 3. ei omnia CUlU pretio l~o.nesta ~rbeit in ber lillie;e 0, primis cunis aIß lillicteIfinb 0; roenn ß nur @efb brael)te S, optabIlIs est biel)t. hirunclo sub trabibns cunas facit niftet O. mors CUlll g'loria Ci. ~ie me[el)ränfnng buref) einen cunctabundus 3 (cunctor) 3ögernb L T. .peif~)ef~13 aU'3gebr~ctt: AntiUl~ colonia missa CUln eo, ut cunctans, ntis (adi. i801. pt. pr. med. bon cunctor), aclv. AntIatlb~S penlllttel'etur mit bem (~oroegaIte~ ba\3 L. cunctanter 1. 3ögerltD, faugfam, fiil1mig: cunctantes . e, ar~uu, f (Kv,u1)). alte ~r. ~t(an~f~abt. tt; S'l'an;' ministri V, haud cunctan~er cotem discidit ogne ~u pamen, gegrunbet Don ber g[etef)namlgen 15tabt m 12(0lt5; ad~. 3ögern· L. 2.metaph. öilf): glaebae Clmctantes V, 1.. gr. 9umaeus. 3 (Kv,u«~or;): .urbs !" . Si?ylla V refringit (ramum) cunctantem V. 3· ttuclttfdjIllffen: (anus, Vll'g'o 0); ba~er Oumael anm alt rote ble 15tbl)He O. natura cunctantio1' T. 2. lat: Cumanus -.?: _aquae ?aß ~ab bei (&u~ä L cunctatio, 6ms, f (cunctol') baß 3ögern, 3aubern, (=: Bala~!; s.ubst . . Cuma.!lu~, .1, n. em 2anbgut (&tcerOi3 3uri\ctl)aUung: studium sempel' adsit, cuncta tio bet (&uma Cz; ~mro. Cumam, o1'um, m. L. absit Ci, Clmetatione ac tarclitate othuu amittunt Ci, cumba s. v. cymba. . . sine cunctatione unner~ügüel) L, inter clmctationem cum~ra, ae: f S'l'oru, ~etretbefo~~ H. . ingrecliencli oppressi sunt roäl)renb Fe IJauberten, in!3 cummuill! l,_n. (>;lw. xVflwov) S'l'ummef H. lillaf1er 3U gegen L. cum-m~Xl;me s. v. I. cum ur.. .,' . cunctator, o1'is, mo (cunctol') 1. adi. lJcbiiel)tig, 311llt cum-~nmlS (Iuxtap:, § 67, aud) C'::ll pnmls) mtt ben 8al1Dcrn geneigt: Atheniensiul1l populum audacem erften '. u~ter ben er1ten,. lJornegmltel), befonberi3: area esse, LaeeclaemomorUlll cuncta torem L. 2. sttbst. cumprlllllS aequanda cyhndro V. ?Egr. TI. cmn B I. 3. 8aubercr: cunctator ex acerrimo bellatore factus cum-que, cun-que, aUI. quom-que eigt!. 'unb est L. meiname beß bebäel)tigen O. lYabiuß [)(arimuß: wann', meift al!3 ineraHgemeinerungMormeI an relatinen Fabium pro cunctatore segnem, pro cauto timidum ~tol1omen unb ~ronominalabneroien: quicumque 'roer compellabat L. llllb roann', b. g. 'roer immer'. 150 auel) qualis-cumque, cunctor 1. (bieU. au~ *concitor, j,>equo bon *conco, altinb. ubi-, uncle-, quot-, quotienS-CUluque; ngI. biefelillörter. yankate 'jd)\llanft' <;anka ',8ttJeifeC) aögerlt, 3attbcrn, ~nein nur bief)t.: mihi cumque salve rite vocanti fiil1lltClt. 3unäef)ft tJon ber melnegung: 'vade procul' l1.lann tel) auel) immer biel) rufe, ieber~e\t H. ait mambusque expellere temptat CUllctantem 0, cumulatus 3, adv. Ei 1. ge1)iiltft, betmcl,Jd; metaph. cunctatur amnis gärt an V, reg'ina cunctatur thalamo erOö~t, gcftetgert, reio)1ior: uti mensura cumulatiore fäumt im @emael) V; biel)t. aper partes cunctatnr in 'ein lJoHgerütteIte~ [)(af Ci; metaph. cumulate pla- Oluues garrt aUß (fiel) roenbenb) nael) allen 15eiten V. num facere Ci, munus cumulatius augere Ci, g-lo- 150bann nom bebael)tfamen :run: unus homo (Fabius) l'ia cumulatior recliit L,veniam cumulatam morte nobis cunctanclo restituit rem Ennius, sedenclo et remittam roUl iel) reief)lief) lJergelten V. 2. syneed. cunctando bellmn gerebat L, inter puclorem et uoffftiinbig, boUfllmmeu: perfecta cumulataque vir- iram cunctatus fef)roanfenb 3roifel)en T, cuuctans super tus Ci. Adi. isol. pt. pf. pass. tJon tanta re unfel)Iüjfig T. ~ß folgt inbir. lY r. cuncta- cumulo 1. (cumulus) 1. I)iittfClt, al1fl,JiiufClt, auf)iiltfcn: mini, quid faciatis? feib il)t unfef)füffig? 8; nael) ne, nix cumulata vento Ctl, strues arbormu cumulata Cu, giertem inerbum q uin: non cunctandUlll existimavit, viri circa eum cumulati iacent L, arma in acer- quin pugna decerneretC(L T). ~aß pt. pf. auel) VtUU L; ace. opes liberis posterisque für ·fie auf, paffin: nec cunctatum est man 3ögerte niel)t T. l)änfen, fammeln Ctt; metaph. aliud super aliud cunctus 3 (liefte!)! au~ con unD einem pt. pf. pa8s., bieU. cumulatur funus ein :robeßfaU folgt auf ben anbern L, einfacf) = coniunctus) berehlt, gefamt, giiuöIiel), galt3; honores, benefacta,. probra in aliquem auf iemb. pl. aUe ilt~gelamt, 3ufantmett, fiimt1iel). Sg. nur bei gäufen, iemb. mit ... übergäufen T. 2. syneed. l,JOO) S'l'olldtilJen: Asia, Italia ufro., civitas Ci, equester anfiiUcll, ülJerfel)iittclt, iilJerl,Jiiltfett: musta lacüs ClUUU- orclo Ci, plebs, senatus, urbs, res p. Ci, orbis ter- lant 0; me\ft mit abl. altaria odoribus Cu,. vi.scera rarmu V, gens Y. Pl. cui senatus clmcta populi mensis überlaben mit 0, aras donis V, cmuulatae armacommiserat Ci, centuriis cunctis renuntiatus cOl'poribus fossae mit .paufen lJon 2eiel)en angefüHt T; sum einftimmig Ci, clecermtur prope cunctis senten- metaph. aliquem muneribus V, laude Ci, eloquen- tiis Ci, Clmcta administrare aIleß C; subst. cuncta, tiam praemiis T. 3. metaph. fteigcru, bergrö~erlt, orum, n. bie ®efal11tl,Jcit: Clmcta scelerum suorum T, Dcrmcl,Jrcu; pass. 3ltUcl,Jmclt, Ulael)fel1: haee aliis ne- cuncta terrarum H, camporum T, mortaliumbie @e, fariis cumulant atque aclaugent Ci, alio scelere hoc famtgeit ber menfel)Iiel)en \Dinge T; biel)t. im @e[ef)leel)t an· scelus cumulasti Ci, vitia per aetatis gradus cumu- gegliel)en: cuncti hominum bie @efamtgeit ber [)(enfef)enO. lantul' negmen 3u, l)äufen fief) T, animis (dat.) reli- cuneatim (§ 79) adv. feilförmig: consistere in eng' g'iones L, aes alienum cumulatmll usuris 15ef)uIben, gefel)lofienen ffiotten C. 3n bie buref) bie 3infen anrouef)fen L. 4. bllUftiiubig, cuneatus 3 Ccuneu:» feilförmig 3ugefpi13t : prominet in DoUfommclt mael)cll:gaudiluu, eloquentiam Ci, ea pontum eUlleatus collis 0, forma scuti acl imum expleta atque cumulata habemus Ci. cuneatior mel)r 3ugefpi13t L. 13 I0tOllJujfet, ~uteinifdj.5l)eutfdjetl edjuXl1Jört,rlJUdj, 3. [(uf!o euneus 194 cuneus . , 1, m. 1. ~eU (aum @J~a[ten): ferreus Cu q~lercUm cuneis scindebat V, Iabant cunei bie ~fföcf ' mtt. benen ba~, !Sdjiff verteiIt ift O. metaph. 2. ~ei:' BUndc! \~[~ Ö'Iß.ur): Br~tannia vel u t in cuneum te~ nuatur fauft fp;t ;tU ~te. ein ~eil T. 3, fcUförmige !S~!ad)totbnu!tg. cune1 nnmobiles Cu, cuneo facto (Mben) celenter perrumpere C cuneum Mac' ed (phaIanO'e '.' , onum • '" ~ 1PS1, vocant) perrumpere L, omnes tur- bat1 C~~eI V; . b,tdjt: dant (bilben) Clmeum V. 4. bie burdj. @ange !etIfornng aogeteiften !Si~ttt~en im :r~eatct. C~llleI theatn V; plausus per cuneos V. 5 t' bte ßnfd)llner.: cuneis notlut res omnibus PI;. me on. cumculus, 1, m. (t>ieIT, i6erifd)) unterirbifdjer @ang. perpetuus cuniculus iter praebet in campos Cu' cumcul.os ag.ere. ad aer!1rium Ci; occ. :mine, !Sdjadjt: !Stoffen. CIlll1cuh moembus appropinquant C O'enllS c ',1 , Olune '" umcluOrum apud eos usitatum est C . t pl~l:n. per Gallorum cunicuImn aseendit Ci ~U:CI~~~ m1IIt1bCUS pIe~us L; f 0 rr e tt. urbem cl{niculo ca-PeI~ u, cumculo moenia suffodere L. cumla, a:, f. eine unbetannte ~ffaniJe Pl Trin 935 cunnus, 1, m. bie ttleiolidje !Sdjam; meton. i!\.\etb Ei c~nque s. v. cumque. cupa, ae" f. (altinb, kupa-s '@rube', gr. xvn:1] '.pö~fe' ~V~E.lJ..ov Q3ed)~r, btfd), lIro. ~ü~e, ~ufe, § 10) ~onne' ~ap...: ~upae plCe refertae C. ' cup~d!a, cupes s. v. cuppedia, cuppes. CUP.ld.n~.eus ~ .(Cupldo) be~ Bieoe~gotte~: tela 0, cup~dltas, ~atIs, f. (eupidus) 1. )Bedangen ~lier ~egter~CI il~tbCllfd)aft: turpissimis imbui cupiditat{ . us JIi. ~tt .gen . . s'bfbi. temeritas cupiditasque mi- litmn .C, amm1 cup1dltates Ci. :mit gen. obi. vini Cu pecumae N C, ,praedae C, regni Cu C = imperii Ni ,perrf~fudjt;. m~t gen. ger. cupiditas bellandi pUO'-n~!ldi, aud!-e~di N, vivendi, veri videndi Ci.' bafÜr fpater: cup1ehtas ad venandum Cu 2 oe 'f n~c. m~lJe: cupidita~is. ar~or Cu . . b. '~~~fnd)f,' ~~~: g~t5 •. sme .u~a cup1dItat1s suspicione Ci, non me, dlOcn cup:dItat~. adripuit imperimn Ci. c. @c. obi .. nec salntis quam fidei erat cupidior e~ Ia 'j:, ttlemge~ . a~ Bebe~, . af~ ... N, novarum renlln g hirn ~ung~fudjttg. C CI, 11UlUS coniugii nadj ber @g 19r N, l~udlS qi, pacis friebIiebenb H.:mit e pugnandl C, cIvitatis retinendae Ci SDidjt ge"!'t [(er. mor~emque timens cl1pidusque mo~'iri O. . a~t z1if ceSS1 et c. (gern) sub moenia duxi v: 2' v. ac- Hekt· a . t· '. oce. a. ner- v. lUvene e cup1do credatur reddita virO'? - a!lIantes .fdjmadjtenb 0; Enallage: cu idis ",0 0, tItur l~lllS umfängt fie fegnfüdjtig mit ben 2f~PIec­ b. ~Illi~üd)ttg, ctgennii~tg: multitudo cupidorum ~n ~. n~dCt. c . .\lllrteiifd): sive apl1d infest08 sive a~~~ cup~ ?S '!'. . d. ergelien, augetan: illi mei (gen) talll CUP.I~l Ct, ~lr08 tam cupidos SIU perire vOluit? Ci c~p~ens, ntlS verfaugenb, begegrenb: Marius cupie : t1~slma plebe consul factus est auf bringenbe~ ~ n_ ~ellren be~ !Boffe~ S. :mit gen. obi. ttlonadj ffteoen;: ~bde!'o~uml' novarum rerum, pecuniae erogandae T' !. tSO . pt. pr. aet. ' euro" 3., cuplvi (cupii), cupItus (aftinb. kt'tpyati 'l:qO~ OU, allrn~) 1. lJege~rcn, lJerfangeU, Itlonen ItlÜnfd)cn upere tft ftet~ ba~ natürlidje !Bedangen (;g( 0 t ' • velle). ~bs. quem ipsi, cmn cuperimt no~ ~o~le, r~~t ,occl~ere Ci. :mit ace. illa cupiebat id, ql~~~ ~ eI~~ Ct, novas res, agros S, cupio omnia VlS wunfdje (bir) a([e~, ttla~ bu wilfft H· pass' Ju.~e quid cupit~n;t for~t L, res cupita L; ;ubst. ~e ~~e~ m?r~m cUPIt~s (femen i!\.\ünfdjen) afferebant T. ~)ceift ~tt zn.( ~UPlO d1scere, audire, videre Ci, oft ironifdj d.M ml o~t .tdj ge~n gören'; cupit a vobis discedere Ci 1880 utI SI cuplamus esse Ci Ace e i,j' . ' liberos . I '. . 11:1. qm SUOS . agnco as adsiduos esse cupiunt C' 11 natlOn~m c1eleri cupivit Ci. !SeIten mit ,p ei { dj e f ~~~ ne redires, cum cuperes O. 2. oee a (f' ~ b) f. • ge~ren' Ma 'd t 11 . . leuen vC· .' rs VI. e anc visamque cupit potitur ue c~PIta O. b. mit dat. augetan, geltlogeu fein' fav~re e cupere Helvetiis, odis8e Romanos C • NB '" IR. • euplss~ e;sm_ t+:erfeftftamm oft aufammengeaogen euplsseni nnjHnd)t: v1~a d1s:uncta a cupiditate Ci. d. .pali. fud)t, &e!bgtcr: vIta hOlniuum sine cupiditate age-b~tur;. sua cuique satis placebant S, fama per-~~ebru~t de nostror~~ h?minum avaritia et cupidi- ,te. Ct. e. ~llrtCthd)fctt: quo minus cupiditatis O!atlO h~b.ere v1detur, eo plus 11abet auctoritatis L sme cup1dItate iudicabIlllt Ci. ' NB. Gen. pl. aud) eupiditatium _ ' UPIS 1 u. a., § 22. ' CupIt~r! öris, m. (eupio) Q5egegrer: matrimonii T cuppedla ober cupedia, ae, f. 9lafdjgaftigteit Ci' cuppes (nur nom.) nafdjgaft, IecfermäuIig Pl Trin 239" cupress~us 3 (eupressus) au~ 3lJpreffengo[iJ: signa i cupressl-fe~, fera, ferum (§ 66) 3lJPreffen tragenb 0 cupressus, 1, bidjt. üS,f" aI~ irw cypari . j (~V".dfJ:<1<1o>, §f91, &of, 3) 3lJpreffe; COnifel~:eus~;pa: r~ssl ; :per on. Cyparissus, i, m.ber in bie 3 ' preHe verttlanbeIte ,3üngIing auf steo~ BiebI' b lJ CUPl~O,. inis, f" aI~ nomen pr. ~nb bei SDidjtern audj appe atw ;n. (eupio) 1. ba~ ~egc~ren, )BerIan en !S~d)t" ~egtCrbe; pl . .. iletbcuf~aften. Cupido ift eine gnu; betSDtdjt~rr: unb fp~teren ,ptftorifern gebräudjIidje 91bf. ft~tt . cup1dl~a.s:. alllmus cupidine caecus S, captus p~aVls cup1dlmbus S; . mit gen. subi. animi cu i-d1,~em expl~re .8" malae dominationis cupidines },. tr:t g~n, obt:. vm1 Cu, regni L, gloriae Cu S ecu: lll,ae, nnperll, ho~ori~ S, auri T, sui nadj tJ,J! T; tr:tt gen. ger:. reg1s Vlsendi, lovem adeundi Cu Han- m?aIem, c. lllce.sserat urbis potiundae L· ~'t· if. c. mcessIt Aet11lOpiam invisere Cu. 2 oce' a ~ ~nf,' ~uft· b't- 0 . . . _rtCv c1ine's c(:~f;e)1 U!t ,~oil p::ovectas Roma~orum cup{ • ' . llupollutum reImquant T. b: .p~bfn4Jt. s?mnos cup1dQ sordidus aufertH cu- p1dllllS ac rapmarum incusari T c ß:"rfu'''t· "d atque . . . '. 'I "I' CUp1 0 . l.ra,. ~essnm consultores S. d. ftnnHd)e iltclie' ~sae vIrg1ms 0, turpi cupidine capti V. 3. per fon' ~telJCc~g~tt, 2fmllr: (Venus), quam locus circumvolat et . up1do H; pl. mater saeva Cupidinum H. cupIdus 3, ~dv. e (eupio) 1. liegierig liege~renb lJer!.~genb, fetbenfd)aftHd): cupidum vires defichmt H. CUp1 e ad praetorem accucurrit eifrig Ci. :mit gen: ~pono r- ,?ie ift . aI~ ~otenbaum be~ ~Iutom~eiIi~~ a ra, eralis V; mVlsa, funebris H 9lof vallis densa cup\:ssu 0; meton. carmina levi s~rvanda ~~ft:!f~a~~aJfen au~ 3lJpreffenI)oIiJ (dum !Sdjut gegen cur, aItf.. quor ~qU~ I.ßron.,@Jt. *quo, § 17) ltleß~arlJ? ~arnm? blt. unb mbtr. fragenb. c!!ra, ae, f. (am. eoira, uri~r. eoisa, §§ 29 unb 52) >;:;>orge, u. IIW. I. 1. U:ürfllrgc, !Sorgfalt, )Bemü~ung' 2. oee. a. 2fufmcrffamfeit. I b. !Stubium; I meton. 2fu~arliettnug !Sd)rift. 3. ~eforgung, I.ßflege, u. ilttl.' 1 oee. a. ba~ ~u~C!ti b. ~ranfen~flege; e. .peiluug, ~ur; I d. U:ürforge, .put, Db~ut; ! meton. ~uffe~er ober !Sd)ü~nllg ~f{eg.! hng; , e. )BerltlaItung, 2fuffid)t, ileitung' meton. mmt, @efd)iift. I 195 curio 1. ~l1rgel ~ummer, )Bettiilini~; 2. oee. a. ,2ielJe~fummer, ~ielie~Quar; b. non sine cu1'a rem administrant N, templum (maiore L) cura custodiunt N. Dft: rem cura parare L S, CUln magna (maxima) cura curam diligentiamque in valetudine tuenda lV, omnem suam curam atque operam ad conferre Ci. 9Jlit gen. obi. Cereris um incepti belli 0, illius, tui um ign, bidj 0, fitr, ~ntereffe am Ci, salutis tuae Ci, 'Solcafa.It in ber ~ffege V. Umfdjrieoen: CUln mihi coniuncta cura de publica 1'e et ele fuit Ci; vgL curam pro nobis hospitis uxor mögeft forgen für o. Q5eadjte a. est mihi cura ui us rei td) lJefiimntCtc mid) um 0 L S H: cura est videndi coniugis 0, si hominibus bonarum cura esset S; ber Dojeft~begriff au~gebtücft .p e if dj e f a t: cura erat duci, ne discordiam se- L; bidjt. burdj inf, cura fuit velare He forgte iJU 'lJe',quUCo alicuius rei curam habere OL, aliquid curae hab ere N Ci S ~orgfart lJerltlenben aUf . 2. a. re gis curam intenderat gens bellicosa fpannte Cu, dum omnium cura in Veiens bellum intenta est ge, ridjtet war L. b. ad tuam eruditionem et ingenium cura et meditatio adcessit T; meton. quorum inedita cura est SDidjtung 0, quorum in manus cura nostra venerit mein Q5udj T. 3. sepulturae Q5eforgung Cu, boum 3udjt V, Ientis 2fnbau V, renlm alienarum Ci, deorum Q5e[orgung be~ @otte~bienfte(l L. a. femi- narum L, mulierum Ph ba~ I5djmücfen, 2fufputen, corpora condunt more Aegyptio eädemque curä ba~ 2eidjenputen, ,perridjten T. b. post proelia saucios curä sustentabant T. C. metaph. doloris tui Ci. d. sororis filios in eura «hiliegung) habere Li meton. mit gen. obi. Emuaeus, cura harae ber llk [orger be~ !Sdjweinefta([e~ 0; mit gen. subi. Anchises cura defun ber !SdjütIing ber @ötter V, raucae, tua cura, palumbes beine meblinge V. e. magistratus et imperia et omnis cura rerum publicarum B, urbis 1j50ltileiwefen L, tabularum publicarum 2fuffidjt über bie !Sdjulbbüdjer T; militätifdj: cura arcis ~ommanbo auf ber Q5urg Ctt; vgL cura peditum, equitum, na- · vium T; meton. tempora curarum remissionum- que C1~, hi similitudine cu1'ae patres appellabantur S. 11. 1. animum curae obrUllllt Cu, curä frange- batur N, nox curarum maxima nutrix 0, istä te curä libero Ci, erant illa castra plena curae Ci, sine cura forgIo~ (secul'Us) Ci S, dissipat Euhius curas edaces H; per fon. Curae ultrices V, scandit aeratas vitiosa naves Cura nec turmas equitum re- linqllit H, Curae laqueata circmu tecta volantes H. ~it gen. obi. cura earum rerum um N, cura de · (pro) eo L. 2f1~ ein lBegriff be~ irürdjten~ fonftruiert: quod ubi est nuntiatl1m, senattu curam iniecit, ne tribuni plebis rei p. insultarent L. 2. a. ignes suos nutrit, cura removente soporem 0, iuvenum Cl1ras et libera vina refe1're H; met on. iuvenum pro dis publica cura @egenftanb be~ meoe~fummer~ · für H; vgL tua cura, Lycoris beine @elieOte V. b. inerat cura insita mortalibusvidendi illos L, Curä ingenii humani au~ 91eugier L. cUralium, ii, n. (Ö'ro. "OV(l&AtOV) ~orane O. curäte s. v. cürätus. Curätio, önis, j. (euro) 1. ~eforgung, j!Badultg, ~flege: sine cultu hominum (gen. subi.) et cura- tione Ci, co1'p0l'Um (gen. obi.) L. 2. oee. ~e~anb. {ung, .peiluug: dolores capiebat ex curatione N, gravioribus morbis medici periculosas curationes (~ureu) adhibent Ci, ad sanitatem venit (fügrt) cu- ratio Ph, curatio ipsa vulgabat morbos T. 3. me- taph. ~eforgung, )BcrltlaHnng, 2fufftd)t: qui in cu1'a- tione regni erant bie D{eidj~verwefer roaren C, negotii publici Ci,' sacrorum, ministerii sui L. curätor, öris, m. (euro) 1. )Berltlnfter, ileiter, ~or. fte~er! viae Flaminiae Ci, fidus neg'otiornm curator ®efdjäft5träger S, rei p. !Bertreter S. 2. oee. )Bor. munb, ~urator! a praetore datl1s H curätus 3, adv. e (adi. isol. pt. pf, pass. Don euro) 1. ge~flegt: me bene curata eute visesH. 2. me- taph. forgfiirtig: eius negotii inithun cmatius disse- ram T, curatius legi ilwifdjen ben 3eHen T, (Augn- stae) curatissimis precibns protegi einbtinglidje Q5itten T. curculio, önis, m. ber ~ornttlurm V. Cures, ium, f, bie alte .pauptftabt ber !Sabiner, i. SDorf Correse im :libertaf, 35 km nö. von D{om; nadj igr foffen bie :Duiriten oenannt fein; meton. intl1muere Cures bie @inw. von ~. 0; adi. Cures, etis PI' unbCurensis, e O. Curetes, um, m. (Kov(lijnc;) ~uppiterptiefter auf ~reta, bie bem @otte 3U 0;gren i!\.\affentän3e auffügrten. SDa311 fem. Curetis, idis (KOV(l1]TtC;): terra ~reta O. curia, ae, f. (*co-viria 'WCännert>erfammlung', §§ 44 unb 52) I. 1. ~enat~lJerfammbUtg, @)enat. 2. me- ton. (§ 85, &br. 2) !Ber[ammfung~gau~ (be~ !Senag), D{at~au~: templum senatlli aucto euriam fecit Hosti- liam L. 2fHein: qui mortuus curiam incenderit Ci; ba~ alte ffiatf)au~ auf bem ~omitium brannte nämlidj oei ber Beid:jenfeier be!8 ~fobiu~ nieber; bager f a~ ber !Senat fpäter in ber curia lulia (gfeidjfaIr5 auf bem ~omitium, j. S. Adriano unb S. Martina) ober in ber curia Pompeia auf bem 9Jlar~felbe, in ber ~äfar ermorbet wurbe. 3. oee. 2fu~ergarb D{om~: Troiae 0, inclusum in curia senatum Salamine obsederat Ci, in curia (3U !St)ratu~) positum monmnentum Ci. n. 1. )BoIfßlllJteiIung, ~nrie. ~ebe ber brei ut:fprüng, lidjen tribus 3erfief in 3ef)n ~urien 3U 3elJU gentes. 2fn igrer !Spite ftanb je ein curio, üoer biefen ein curio maximus : Romluus cmn populum in curias XXX di- videret, nomina (muliel'Um Sabinarum) cmiis im- posuit L. 2. meton. mtriengelJiiune: prisca 0, cu- riae veteres T; biefe~ @ebäube lag an ber 9lorboftecfe be~ ~aratin~ unb biente 3U ireftma~len unb 3um @otte~, bienft ber ~urien. curiälis, is, m. (euria) ~uriengenoffe, SDemo~genoffe: Ci- monem in suos euriales Laciadas hospitalem flusse Ci. Curiätii, örum, m. albanifcl)e gens; igr gegörten bie SDrirringe an, ttlefdje gegen bie ,poratier fielen L. curiätim (euria, § 79) adv. furienttleife, nadj ~urien: consulere populum Ci. curiätus 3 (euria) 1. au~ ~urielt liefte~enb: comitia euriata CiL bie ärteften, nur patri;tifdjen snoIf~verfamm' lungen, beren poHtifdje D{edjte aHmäglidj auf bie .Ben. turien, unb :lribu~ver[ammIungen übergingen, fo ba~ ignen nur ~riefterwaf)l, 0;rteHung be~ Dberbefe~I!3 unb 2fboption~beftätigung 3uftanb. 2. in ~nrten liefd)loffen: lex curiata Ci L. Curicta, ae, f (KO(lV"T-Ij) ~nrel im @olf von :Duar, nero C, j. Krk (Veg'li a). curio, önis, m. (euria) ~urienvorftef,Jer, ~urienpriefter.L; je be cl1ria gatte igren oef onberen ~otftanb; bie gemein, famen 2fngefegengeiten aner breitig ~utien lagen iu ben 13* euriosus 196 .pänben eine(l curio maximus. 12(f(l nomen pt·. (§ 82) Curio, onis, m. cog'nomen bet gens Scribonia, bef. C. Scribonius Curio, treuer I2(nl)änget ~äfar(l, tr. pI. 49, in I2(frtfa gefallen. euriosus 3, adv. e (cura) 1. llliffbegtcrtg, eifrig fnrfdjenb: ne curiosissimi quidem homines exquirenclo audire ta.m multa possunt, quam sunt multa Ci, ut ipse nost! curiosus H; Enallage: ut curiosis oculis (res) perspici non possit mit forfdjenbem l2(uge Ci; ace. nengierig: curiosius aliquid facere quam necesse est Ci. 2. befurgt: quidam curiosior Ph. 3. futg~ fäftig: Chrysippus in OInni historia curiosns in allem .piftotifdjen Ci. euris, is, f. (faoinifd)) Ban3e: hasta c 111'i s priscis est dicta Sabinis O. Curius 3 91ame einer plebetfdjen gens. 1. M'. Cnrins Dentatus, 290 aI(l cos. fiegreidj gegen ®amnium, be, fiegte im 3wetten stonfulat 275 ben ~l)rrI)U(l bei !Bene, nent, im britten 274 bie l2(ufftänbifdjen in UnterttaIten. eh fiarb 272 aI(l Senfor. ~in WCufter aIttömt[djer stu, genb; bal)er fein 91ame fpridjwörtItdj (§ 84, mor. 2): nenia Curiis et decantata Camillis ben I2(Itrömern H 2. L. Curius, @enoffe be(l ~atiIina S. euro 1. (alt!. coiro, lJä!ignirdj coisa-, §§ 29 unb 52) • i I. futgen, ~urge tragen, 1'idj fiimumn; fief) angelegelt I i feilt Iaffelt, ftdj alt .pcqClt lte~mclt, befutgclt. I H. 1, bcfnrgw; ! i I 2.. lllarfelt, ,)Jffegcll; t 3, occ, a. (DlJfer u. bgL) beftllgen; I b. (ein .lrommanbo) iJerlllaHClt, befc{JfigclI; c. (.Ii'ranfe) be~altbe{lt, fltrtcten; d. (@elb) befurgell, f)erbcifdjaffen, anß~ I 3a~Iclt. I. adstitit severa fronte, curans, cogitans Pt. 9J1it ,obi. litora Cythereia 0, magna dii c ur an t, parva neglegunt Ci, nihil mea carmina curat Y, sociorum iniurias S, eins preces H, se remque p. curabant waf)rten il)r unb beß ®taateß 0ntereff e S. 9JHt inbh. l}r. nec, quid sint conubia, curat O. 9J1it ~erfonenobi. deos Y. ~ß folgt a. .p ei f dj ef a s: imprimat his, cura, Maecenas signa tabellis H, curabo, sentiat Ph, curavi, ne quis (Catilinam) me- tueret Ci. 9Jm u t: ex coriis utres uti fierent, cu- ravit S, cura, ut valeas Ci. b. inf. qui illud Car- nea~elU~ curent defenclere Ci, si curas esse, quod auchs wtHft H, quod cures proprium fecisse gern 3U beinem ~igentum (gemadjt) I)ätteft H. 150 fel)r oft bei negiertem 1!5erbum: neque ieiunia curat finire benft nidjt baran 0, non sequi curat Proserpina matrem weigert fidj Y. c. mit ace. gel'. praedie. (wo wir 'faffen' überfesen) : tyranlllllll illterficiendum curavit N, pontem in filUlline faciendum C, obsides dandos C, glaclios destringendos, lapides iaciendos Ci u. a. 1I. 1. praeceptum aUßfül)renN, quocl corpus tee geret, curavit erfanb eine Nlaffe, bie ... N, domi forisque omnia S, convivia Y. 2. vites Y, ilUllen- tum e. manibus curantium(Nlärter) elapsum L, cor- pora ftdj pffegen, raften L Y, .genium mero H, curati cibo, ciboet vina, somno erquicrt CuL, corpus exanimum (Alexandri) 3m !Beftattung I)erridjten Cu. ,ofter mit nerädjtHdjem %"benbegriff: (Alcinoi) in cute curandä plus aequo operata iuventus in ber ~ffege be(j Beibeß H, me nitidum bene curatä cute vises H; bidjt. mit ace. gl'. curatus capillos inaequali ton- , sOTebaß .paar nom!Barbier in ®tufen gefdjnitten H 3. a. non rite id sacrum L, quae prodigia cura- rentur 3n fül)nen feien (bmdj !Bef otgung non ,opfern)L. b.., .bellum maritimulll L, Asiam, Achaiam T, Ger- maniae legiones befel)Iigen T. Abs: in postremo 1e- gatus curabat fommanbierte S, gliscentibus duo additi, qui Romae curarent bie 3U fRom foUten T, comitate quadam curandi provinciam nuit T. c. morbos remediis Cu, corpora Ci lescentes gravius aegrotant, tristius curant~l vulnus L. ®:pridjw. reduviam curare s. v. d. ut pro eo frumento pecuuia Romae legatis curaretur L, me, cui iussisset, curaturum Ci. s. v. curätus. curriculum, i, n. (curro) 1. lIDettIa~f, lIDettreUllClt curricula equorum L, vix unius· horae curriculum complebat L. 2. Umfaltf, curricula numerare L, medimn noctis curriculum b iI b 1. exiguum vitae curricuhllll Bebenßbal)n Ci. 3. metan. 9lcllltbaf)1I: athletae se in curriculo exer- centes Ci; oft metaph. defiexit de curriculo cou- suetuclo maiorum aUß ber !Baf)n Ci, haec sunt cur- ricula mentis fRennbal)n Ci. 4. lIDagclt, 9lclIlt= lllagen: equi in amnem praecipitavere curricula bie ®treitwagen Cu, quadrigarum Ci, curriculo pulvermn Olympicum colligere H; b iIb 1. nec procul a metis curriculo gravis est facta ruina meo O. curro 3. cucurri, cursum est, cursurus (ugf. hd-xovf!o. = *hr(-x0f!<10, 'au .pilfe ei(cnb', mgb. hurren 'fidj rard) oe> wegen') 1. laltfcn, cHcn: neque currentem se nec cognoscit eun tem: g'enva labant Y, cmn facibus ad curiam cucurrerunt Ci, acl eum complectendum Clt. ,oft unperf. curritur certatim acl hoc opus man läuft Ci, curritur in forum L. ®:pridjw. currentem u t dici tur, incitavi 'I)abe bem 1!5oge! l}Iügelan: gefeSf Ci. 2. oce. a. 11m bie lIDette lallfen, rcltllen: exer?ebatur plurimum currenclo et luctando N, qui stadium currit Ci. b. (au @5djiffc) flt~rClt: fractis remis weiterfegeln Y, currit iter tutmll aequore clas- sis Y, mercator currit acl Indos H; vom l}Iuge: meclio ut limite curras, Icare O. c. ltmfaltfClt, fretf fll! currens rota NI agenrab, audj bie treif enbe stöpferfdjei6e H, currebant per annum sidera O. d. fftcffcn! solito dum fiumina currant limite 0, in freta dum fiuvii current Y. metaph. 3. (aeitricf)) ba~tneUcll, rafdj lJcrIilltfcn: currit aetas H; baf)er: incomposito clixi pecle currere versus H, currat sen- tentia ffie~e H. 4. (Don @cgenftänben lInb 8uftänben) faltfcn: chlamys, quam circmn purpura cucurrit ein ~urpurftreif Hef, fidj l)in30g V, tremor per ossa cucurrit burdjriefeIte Y, rubor, fremor per Ora Hef, verbreitete fidj Y. 5. fa u f a ti n: talia saecla currite bringt bmdj euern Umlauf I)ernor v. currus, uS,m. (curro) 1. lIDagcll; bidjt. impl. equi rapiunt ad litora currus Y. 2. ace. a. ~treitl1Jagelt: falcatus ®id)eIwagen Cu, se in currus citissime reci- pere C, curru proeliari T. b. 9lenltlllagClt: munt effusi carcere currus Y. c. \.ßffllgriibct: stiva, quae currus a tergo torqueat imos Y. d. ~rillm~~lllagelt: cmll de foro in Capitolium currus fiectere. inci- piunt Ci; meton. ~riltm,)J~: Pauli currum rex Pers es honestavit Ci. 3. synecd. GJcf,)Jaltlt: neque audit currus habenas Y, CUlTU clat lora secundo V. currus dOlnitare, infrenare Y. ' NB. dat. 8g. curru, gen. pl. currum V. cursim (curro, § 79) adv. im Baufe, eiIenbß: agmen agere im ®turmfdjritt L; metaph. ille sensim dice- bat, tu cursim dicis aliena eHig, ffüdjtig Ci, cursim numerum legiollllln percensere T. cursito, äre I)in unb I)er laufen H Fl'equ. non curso, äre (fl'equ. lJOIl curro) uml)edaufen: . Romae circum hospites Ci, ultro etcitro Ci, huc illuc Ci T. cursor, oris, m. (curro) Bäufer, u. 3W. 1. lIDettfällfcr: in stadio cursores exclamant Ci; ace. lIDfttfa~ter; cursor frena retentatequi O. 2. ß:tfbDic: cursor 197 o'eneris, qui hemerodromoe vacantur N, rem ~ursores nuntiare T. I2([ß 'l'!0.men pr. (~~2) euspis coo'nomen ber gens Papula: L. Paplnus , ,., L. ae, f. (curro) baß Baufen Pl. m. (curro) 1. baß i'altfett, ~anf; 2. ace. a. baß mettClt, !Ritt; b. jyfllg; e. jyal)tt (cru @5djiffe), Ineifc i cl. (mUit.) ~allffdjrttt, ~tlttl\tfdjritti 3. meton. GdjncIfigfcU, ß:Uc; 4. metaph. a. ~altf ber Nleltförper; 4. 9J1it gen. subi. curSl1S illius a me impeditus non est Ci; mit gen. abi. honorum Ci T; ~ransc~lrrere cursum suum feine Baufbalin rafdj burdjetfen CI. Curtius @efdjlecl)t'3name. 1. Mettius Curtius, ®abiner, fämpfte nadj bem l}rauenraub gegen mom L. 2. Met- tius Curtius ftür3te fidj ber ®age nadj (L '7, 6) 362 freiwiUtg aIß ,opfer in einen auf bem l}orum entfian, benen @3dj[unb' bie ®telle I)ie~ lacus Curtius unb war urfpr. WOI)[ ein !Brunnen, 3U l2(ugufiuß' Seit ein trocreneß ~uteaL 3. Curtius Rufns, Quäftor, lpäter ~rofonfuI in I2(frifa T, wal)rfdjeinlidj ber 1!5ater non 4. Q. Curtius Rufus unt~r ~{aubiuß,. 1!5erfaffer ber 3el)n !Büdjer De rebus gestlS Alexandn. curto, äre nerfür3en; metaph. nerminbern H. 1!5on cllrtus 3 (pt. pf. pa8S. eine~ iJerfdJollenen ?Eero~, ug!. s. v. culter unb gr. XE(f!W) nerfüqt, verftümmeU: id quod cur- tum est bie verftümmeUen störperteile Cll, testu 0, mulus nerfdjnitten H, Iudaei befdjnitten H; metaph. res unnollftänbigeß 1!5ermögen H, meae anres et curta (verba) sentiunt llec amant redundantia Ci. b. @3itiimltug ber l}Iüffe; c. ~trom ber fRebe; 5. metolL 18af)lt; occ. 9ltdjtltltg, Sl'ltti'l, Inultic; metaph. ~crIaltf, (l;altg. rr. 1. ®ettfaltf; 2. baß lIDcttreltnclt; 3. metaph. baß Gtrebctt nadj einem SieIe; curulis e (ftatt *currulis bon currus, § 46) 1. 3nllt lneltll\tJ~gelt gc~örtg: equi bie mennpferbe für bie Sir Eu';;, f:piele L. 2. fidj beß Nlagen(l bebienenb (uon qöf)ercn Weagiftralen), flttltItfdj: aedilis, ae_dilitas Ci. 3· sella curulis eigtl. Nlagenfiul)[; stla:ppfe1fef ol)ne Bel)ne, I2(lltt~~ fcficf für stonfu[n, ~rätoren unb patri3ifdje (sturu[:) ~(bHen mit ~[fenbein aUßgeIegt; bal)er: fasces dablt eripietque curule ebnr H (metan. bie W1agiftratur); audj: curulis, is, f. (sc. sella) ber stmulftul)[ T. 4. met an. ~allfba~lt, ~arrtcre. I. 1. cursus timidus, anhelus 0, rapidus Y, cursu lassitucline exanimati C, cursu fugere eilenb';; C, (magno, vehementissimo) cursu ei~enbel~ Bau, equorum Y iungere cursum eql1ls mtt ben gIeidjIaufen' L. 2. a. exceptus tergo (equi) in medios (hostes) c1edit fprengte fein ~ferb Y. delabere cursu 0, quo cursu (avis) deserta 'n"+i",,,vit. Y. c. ab Italia in Epinllll brevis cursus Ctl, navium C. d. agmen cursus magis quam itineris moc1o (9J1arfcI)tem:po) c1ucere L. Gel)r oft abl. cursu (gr. oe6p,4.» im ~ef)ltcUfef)ritt: cursu ire (ferri) in hostem Cu L, cursu ad aliquem locum tendere L S Demoleos cursu Troas ag'ebat Y. 1!5gL cnrsibus tm:ras lustrare im ®turmfdjritt burdjeUen Ci. 3. adaequare cursum navium C, non fidere cursu cerva meminit 0, cursu pedum praevertere ventos Y, llon CUl'SU seo'nior illo (sc. turbine) Y, ad fretum eo curSll contenilit, ut incautos oppresserit L. 4· a. si- dermn Ctt solis stellanlln Ci, ad cursus lunae (nadj ben 9J1onb~m[äuf~n) annmll in XII menses discribere ~. b. (fluvii) defrenato volvuntur in aequora cursu tU unge3ügelten @3trömen 0, cursibus obliquis fiuere.o; bUbI. dii eodem cursu, quo fluxere adhuc, res Ire patiantur CIl. c. tantus cnrsus verborum, ~clmira­ bilis orationis cursus Ci. 5. (stella Venens) cur- sum anno conficit Ci, sunnnus ille caeli stellifer cursus Ci. OCC. (tJom @5eefaf)rer): naves cursum te- nere non potuerant ben sturß einl)aIten ?, paulum cursu clecedere C, Naxon cnrsus advertIte vestros ridjtet euren sturß nadj 91a);oß 0. )Dafür in ~rofa: cursum dirigere eo bortl)in N L, acl litora Apollo- niatimn feinen sturß nel)men nacI) C, cursus vocat vela in altmn bie Nlinbridjtung Y. 1!5gL cursum exspectare auf günftigen Nlinb I)arren Ci. ~o: (co- lumba) cursum dirigit per auras in lucos Y. 0m @Ieidjutß: quem neque periculi tempestas neque honoris aura potuit c1e suocursu clemovere ab, bringen Ci. 1\11 e t ap h. vitae brevi~ est cursu~ Ci, vivencli Ci, -rerum T, cnrsus proehorum contllluus unnnterbrodjene Sl'ette T, meus dolor in cursu est. liat feinen l}ortgang, tft in noffem @ange 0, da facllem cursum (mir, bem )Didjter) Y. 11. 1. contendere cursu 0, Atalanta victa cursu O. 2. cursus equestrIs ducebat Y, nobiles eq~lOs cursus et spatia probant 1', optatam cursu coutlllgere me- tam H. 3. hi optima petentes non tam volulltat~ quam cursus errore (irrige,;; ®treben) falluntur .C1. curvamen inis n. (curvo) strümmung: sectus lato , , . fi t' 0 curvamine limes 0, spinae curvamme ec 1 .' curvatüra, ae,j. (curvo) Si'rümmung: rotae bte fRab, felgen O. curvo 1. (curvus) 1. friilltlltclt, litcget~, beugen, ll~t~ biegcn: trabes 0, nux plurima curvab.It ra~os Wtrb frumm biegen Y, curvat aper lances btegen ftdj unter bem ~ber H; bracchia 0, collum, genua Y, curvata senio membra vom I2(rter gebeugt 1', cnrvant Aeacon anni 0 luna se curvat in cornua Cu, opposito g'enu fiexile 'cornu ben !Bogen (hümmenb) fpannen 0, iter in eundem orbem curvare immer in bemfelben streife ffiegen O. 9J1it pro[eptifdjem ,obi· curvans iam co.r- nua fronte frumme .pörner flUhenb Y, portus fluctu m arcum curvatus V. Hadria curvans sinus H. 2. med. ftdj friimmclt: (c~eperunt) curvari l~a~l~s 0, pon: c1ere serpentis curvatur arbor 0., digItl cUl~vantUl iu uno'ues 0 crura curvata pIS ce 3um l}tfdj ge, hümmt O. 3. pt. Pf. pasS. curvatus 3 ßcfdilltllt!1 frltmm: gladii leviter curvati CttN, amms crebr~s fiexibus cmvatus Cu, iug'um montis Cu, spatIa Si'reißbal)nen Y, ignes (lunae) bi~ trumme ~onbfidjeI H; ace. gelllölbt: illum curvata ClrcumstetIt unda. (uve- TOV '11:Dp,a) Y, tollimur in caelUlll curvato gurgIte Y. 4. 'ben 91acren beugen', nadjgtebig lltl!djClt: nec munera nec preces te curvant H eurvus 3 (tJgL xOf!wvo" XV(JTO' 'gefriimmt') 1. gebtlgcll, gcfrümlltt, frumm, gebellgt: ungues H, .. arbOl~ non be,r Baft ber l}rücI)te gebeugt 0, arator gebucrt bet ber I2(r, beit V membra einer @reifin O. ~on @egenfiänben: arcus' 0, limes fRegenbogen 0, hami 0, lyra H, iuO'a 0' audj bei teihneifer Sl'rümmung: forceps 0, al~tru~ V. curvus Saturni dens bie @artenliippe V, tibia Y. '2. oee. a. ~11~1, baltdjig, tief: cave~"nae, latebrae Y, carinae, puppes Y, naves 0,. eqm al- vus V lebetes 0 vallis Y. b. gC\tJltl1DCU: litus ° YH, flumi~a 0 Y. b. gCllliiIbt: aequor O. d. (mora(ijd)) lTltudjt: curvo (abl.) dinoscere rectum H. ., euspis, idis, f. 1. Gt.adjel: curvata. SCarpl?m~ cuspis 0, iunci acuta cusp~de O. .2. metaph: ~~t~C. asseres cuspidibus praefiXl C, tell 0, pl'Omlllet nn- custodia 198 modicum pro longa cuspide rostrum 0, acuta cuspide conti V; auclj non ber unteren (5cljaftfville betl (5veeretl: nitens cuspide gressus V. 3. meton. (5~ic~, 5:'auaC! Peliaca 0, cuspidibus infestis concurrere L; Vlllnus cuspidis Ausoniae V; occ. ber ::iltei~ad 91evtuntl: deus, qui cuspide temperat undas O. custodia, ae, f (custos) 1. m:uffidjt, ~e\tJa~rultg, .put, Db~ltt: tabulas privatä custodiä continere Ci. SJJ1it gen. subi. regis filium sub hospitum privatorum custodia esse velle L. 9JHt gen. obi. navium C, salutis Ci, campi V, fruglun et pecudum custodia sollers V. 2. occ. lffiadje, ~c\tJadjltltg: navem ad custodiam ponere C, equites suae custodiae causa circum se habere altl Beil:llnaclje C. SJJ1it gen. subi. haec loca a custodiis classium maxime vacabant !Bewacljung burclj C. SJJ1it gen. obi. tradere cohor- tibus custodiam navium C, custodiam corporis bar- baris committere Ci, urbis custodiam agere L; meton. lffiadj~ofteu, lffiadjc (meift pl.): domUlu custo- diis saepit N, disponere custodias C, vestra tecta custodiis vigiliisque defendite Ci. 9JHt gen. subi. custodiae Menapionuu C, custodias hostium fal- lere L. occ. (5taubort, lffiarte, ljJoften: in hac cu- stodia conlocati sumus Ci; non 80Uwacljvoften: fa- milias in custodiis habere Ci. . 3 . .paft, ~c\tJaf)r. fam: penes quem SUlnma erat custodiae ber Sfeder, meifter war N, in custodiam conici N, eUlU et ceteros in custodiam c1anc1os censuistis Ci, servare aliquem liberä cnstoc1iä L, auclj pl. in liberis custoc1iis ha- beri in freiem @ewal)rfam, b. l). ~nternierung (ol)ne @efangenfcljaft) S, habere aliquem in (prope in) cu- stoc1ia altl ,päftIing bel)anbefn TL, in custoc1ia pe- riit N. 4. meton. ~efäuguiß, m:rreft: Cimon eadem custoc1ia tenebatur N, multituc10 in custodias c1i- visa L. custödio 4. (custos) 1. be\tJ adj cu, bc\tJa~rclt, ~iitelt: quoc1 Plancius me vi pulsum receperit, iuverit, cu- stodierit Ci, templum ab (nor) Hallllibale N, salutem et vitam Ci, quanto se opere custoc1iant bestiae ficlj in aclj± nel)men Ci, ni tua custodis, avic1us haec aufel'et heres H; bicljt. paries Veneris latus cu· stoclit fcljüllt (bM (5tanbbUb ber) lBenutl H. 2. occ. a. aufbc\tJa~relt: aliquid animo et memoria, c1icta litteris Ci. b. bcauffidjtigclt, über\tJadjclt: multorum te oculi et aures non sentientem custodient Ci, le- g>atos, c10nec navem conscenc1issent, custoc1iret L. 9.TIit I2Ibficljttlfall: qui, ne quic1 auferas, custoc1ien- c1us sis Ci. c. gefaltgelt, ilt .paft, ~c\tJaf)rfam I)aftclt: ducem praec10num Ci, si qui publice custodienc1i sunt non (5taat5 wegen Ci, eum honorate in e'f)rennoUer ,paft l)aIten T, custoc1iri domibus magistratUlun in ben ,päuf ern T. NB. mrdy. ß'ututform custodibitur Pl Capt. 729. custos, öc1is, m. f 1. lffiädjter, .pütcr, m:uffe~eti fem . .püterilt: clamor a vigilibus fanique custodibus tollitur Ci, pecuniae (gazae) regiae (5cljallmeifter N; litterarum, salutis, otii, c1ignitatis, fic1ei Ci; f vri cljw. o praeclarum cllstodem ovhun, ut aiunt, lupUlll Ci; armenti ,pirt 0, Tartareus Sferberutl V, custos et comes ruli SJJ1entor, Bel)rer V, custos c1ei Silenus V; altl fem. c10mus Pinaria'>' custos Herculei sacri V; bi clj t. ngL 3. 2. oce. a. ~djitmer, @5djü~et: c1ii cu- stoc1es huius urbis Ci, (Neptunus) c. Tarenti H; nI5 fem. c. nemorum minna VH. b. ;trabaltt: inter corporis custoc1es iter facere Beibwaclje N, corporis custos fuit Alexandri Beibwäcljter N. c. ljJoftclt, ~djifb\tJadjc: cubiculi custodes bie q50ften nor bem @emaclj N, custoc1es ponere N, disponere in vallo C, eum eustodibus ((5cljUbwacljen) colloqui C, custoc1es dividere per domos L. d. lBcbecfl1ltg, lBefa~ultg: pontis custodes relinquere N, custoc1es c1are beaung geben Ci,' N ovioduni custoc1es C, areis !Befnllung L. e. ~cfältguiß\tJädjter, lffiadje: clam se eustoc1ibus subc1uxit N, praefectus custoc1um Sfedermeifter N, iugulari a custoc1ibus T. f. m:Uf. ~affcr, m:uffe~cr: Dumnorigi custodes ponit, ut, quae agat, scire possit C, Bessus eustos verius quam comes Cu. 3. meton. (b i clj t.) lBc~ältltiß: custos te- lorum eburnea (pharetra) 0, custos turis (acerra) O. Cutiliae, ärum, f fabinjfclje (5t. öftL non lReate L j. Contiglione bei Rieti. ' cutis, is, j. (xvroq, aljb. hut, § 10) 1 . .paltt: rana intenc1it cutem Ph, c1ura troaen, gefvannt 0, cutis anguis 0, oris @eficljt5l)aut Cu. (5Vricljw. cutem curare feine ,paut vffegen, ficlj'tl wol)lergel)en faffen H. 2. metaph . .püffe, Dbcrffädjc: imaginem virtutis effin- gere et solam, ut ita c1ixerim, cutem Q. Cyane, es, j. (Kvav7j) DueUe unb DueHn1)mvl)e bei (51)rarutl O. Cyaneae, ärum, f (KvavEw) 3wei Heine ~nfeln im !BOtlvorutl 0; ngL s. v. Symplegac1es. cyathus, i, m. (ß'ttl. xva{foq) 1. ~djö~fbedjer+ . l2Ius bem SJJ1jfcljfrug cra tel' füflte man ben lIDein mit bem cyathus in bie !Becljer: statui ac1 cyathum 9.TIunb, fcljenr werben H. 2. meton. lBcdjer, '~faß), altl SJJ1at ber 311JöIfte :leU betl sextarius H. cybaeus 3 (\"S'ttl., og!. s. y. cupa) nur nerbunben mit navis, auclj aUein cybaea, ae, j. :lrantlvortfcljiff Ci. Cybebe, es, f (Kvß~/17j) 91uf. betl 91amentl Cybele VPhPr. Cybele, es, j. (KvßtJ.r;) 1. vl)r1)gjfcljetl @ebirge bei Celaenae. 2. bie vl)r1)gifclje !Berggöttin, bie grote @öttermutter (ibentifdy mit 'Na), orgiaftifclj non ent, mannten q5rieftern (G a 11 i) gefeiert. ~'f)r !BUb wurbe 204 autl q5effinUtl in @nlatien naclj lRom gebracljt, il)r 3U @;l)ren feierte man bie 9Jlegalefia. Adi. Cybeleius 3 (KVßEA~io<;) 1. ber Sf1)bele ge'f)örtg: Attis 0, frena an i'f)rem Böwenwagen O. 2. Dom Sf1)ue[egebirge: Cybeleia mater, c1ea O. Cyclades, um, j., ace. as (KVXAME<;) bie im Sfreife um meIotl liegenben ;;snfefn 0 VH. cyclicus 3 (ß'ltl. xVXAtx6q) 3um Sfreife gel)örig; occ. seriptor H einer ber micljter betl evifcljen 81)fIUtl, ber aUe SJJ11)tl)en nom Uranfang bitl 3um :lobe betl :lele, gonutl im I2Infcljlut an ~Iia~ unb :Ob1)ffee umfatte. Cyclops, öpis,' m. (KVXAOJl/J), meift pl. Cyclöpes, um einäugige lRiefen, naclj ,pomer auf (5i3iIien altl ~iel), 3ücljter lebenb, naclj fväterer lBorfteHung (feit ,pefiob) (5öl)ne betl Uranutl unb ber @äa, (5cljmiebegefeUen betl lBulcanutl. ~m sing. ber 81)rfope = q5olt)pl)em: Cy- clopa saltare, moveri ben 8. tan3en in einem q5anto, mimutl, ber bie @efcljicljte ber Biebe q5olwl)emtl 3ur @alatl)ea norfteflte H; adi. CyclOpius 3 (KvxMm:toq) 31)fIovifclj: saxa batl ~eftlufer (5i3iIientl V. cycnus unb cygnus, i, m. (ß'ttl. xvxVOq, § 35) 15cljwan; altl l)eiIiger lBoge{ I2IvoUtl Dircaeus ber mirfefcljwan (q5in, bar) H;aI5 nomen pr. Cycnus, i, m. in ben lBer, wanblungtlm1)tI)en: 1. (5ol)n betl (5tl)enefutl, Sfönig non Bigurien 0 V. 2. (5ol)n 91eptuntl unb ber ~a(1)ce O. 3. !Böotier, (5ol)n ber ,p1)rie O. Adi. cycneus 3 (XVXVEtoq) betl (5cljwanetl: plumae 0, vox et oratio '(5cljwanengefang' Ci; Cycneius 3 bem lBöotier ~1)Cl1Utl gel)örig: Tempe bM böotifclje O. Cydnus, i, m. (KMvo<;) ~L in 8iIi3ien bei :larfutl. Cydön, önis, m. (KMwv) @;inw. Don Sf1)bonia auf ber 910rbfüfte Don Sfreta V; adi. Cydonius 3 (KvJwvw<;) unb Cydoneus 3 (KvJwvEto,j f1)bonifclj, rretifclj: spi- cula V, arcus H. @;inw. Cydoniätae, .. ärum, m. (KvJwvtiirat) L. r cygnus S. V. cycnus. 199 Damaratus i, m. (~\1.l. XVAWO(!O') :. lffia~3e! are~ aequancla cylinc1ro ~. 2 .. (.geometrtfclje ~tgur) 8~- .. Hilber: cylinc1ri, COl1l, pyra1l1lc11S forma C~. . , es, f. (KvU'/V7j) 1.. nö. lRanbgebtrg~ non ",'·~"'.m @ebutttlftätte betl 9.TIerrur; adi. Cyl~emus.3 (KvU 'vw,): Oyllenia proles V ober OyllenlUs allem 9.TI~fnr 0 V, ba~er auclj ignis C. ber q5lanet SJJ1er, V; fem. Cyllenis, ic1is betl SJJ1errur: harpe 0; b·cljt. Cylleneus 3 (KVU~VEW'): vertex 0, fic1es betl t H. 2. (5eeftabt in @itl L. unb cumba, ae, f (~ltl. xVftßr;, § 91, mI:!. 2) 91acljen: (Oharon) subvectat corpora cUlll~a V; ilbe: non est ingenii cymba gravanda tm Pr. i, n. (ß'ltl. XVftßaAov) 81)mbel, lBeaen (a(il ,r;~;"ft,·1tmPntl 9.TIeift pl., ba fie vaarweife .gefd)Iagen tympanorum et cymbalorum strepltlls (pul- ii, n. l~w. xVftßlov) :lrinffcljale V. es f (KvU7j) 1. =Cumae S. v. 2. (5t. ,,, (( .. NL T@;'w I)XOÜtl, bie 9Jlutterftabt non ~uma ; m. ei, örmn, m. L. ....r .... ., ... ",.,., , is, m. ~L, intl (5cljwar3e ~eer münbenb O. 3 (~ttl. xvvlx6, ~üllbi[clj) 31)mfclj. (50 nannte eine v1)iIofovl)ifclje (5eHe (Antisthenes, Diogen~s 6 l/VWV U. a.), beren ,pauvtgr~n?fall war, b~:clj. lB~, bürfnitllofigreit 3ur fittli~en. ~re.tl)e~t unb Unabl)ang~gret~ 3U gelangen: cynicae lllstltut1Ol1lS c1oct~r Bel)r:r ber 31)nifcljen q5?iIofovl)ie. T. &tbst. Cymcus, 1, m. 8t)nifer, 3t)mfcljer q5l)tlofov'f)· ... Cynosarges, is, n. (ra ,Kvv60".a(!YE') ?ugel tm 91orboften Don I2{tl)en mit einem @1)mnafmm be" ,peraffetl L. Cynoscephalae ärum, f. (Kvvo<; xErpaAa( S;;unbßfö~fe) pügeIreil)e weftt 'nom tlJeffaIifcljen q5l)erä. ,pler fcljrug \]5elopibatl 365 ben I2Ile);anb~r non q5l)erä, ~lamininutl 197 ben q5l)iIivp non 9.TIa3ebomen. Cynosura ae, f. (Kvvo<; ov(!a ~Ullber~ttlancr) 1. (pl.) Sßorgebirge' in I2{ttifa, b~e m~ratl)on~fclje ~ucljt ab, fcljUetenb Ci. 2. ber Sfletne lBar 0 C~; a~z. C:yno- SUrlS, ic1is, f. (KvvoO"ov(!tc;): ursa ber Sfleme ~ar O. Cypros unb Cyprus, i, f.. (Kv7f(!O,) bie ~nfel ~1)per~ mit altem I[(pl)robitefult, tetd) an ~uvferg.r.ub~n, adz. Cyprius 3 31)vrifd): tellus 0; @;inw. Oyprll, ?rum, m. Cypselus, i, m. (Kvl/Jüo,) ;rt)rann 3U Sformtl) 657 bitl 627, lBater betl q5erianber Ci. Cyrene, es ober Cyrenae, a~>l1m, j. . (Kv(!~V7j) 1. 911)mvl)e, non I2IvoUo autl :ll)eff alten naclj Btb1)en ent, fülJrt, SJJ1utter betl ~lriftäutl V. . 2. (5t., DO~ !Battotl autl :tl)era erbaut, j. lRuinen bet Grenn~ m 91orb, cifrifa. Adi. a. Cyrenaeus 3 (Kv(l7jvat00.: _aqua;e ber SJJ1ufenquell betl SfaHimacljutl P1:!. _ sub.st. Cyrenael, örum,. m. @;inw. non~. l? C.yrenalCus_ 3 _ (Kv..(l'1.- vai"x6,) 31)renäifclj: philosophIa ~~.; sttbst . . Cyre~alcl, ormu, m. I2In'f)änger ber 31)~n':.tfcljen \l?l)tfofoVl)te .(betl I2{riftipvutl). C. subst. Cyrenenses, lUm, m. @;mw. non ~. S. V. Cyrn.~us 3 (Kv(lvo~..corsica) ~orfifclj: . taxus . Cyrtll, ?rum, m. lRa~~erDo:f tn 9.TIebte~ L. .. > Cyrus, 1, m. (Kv(!o,. \2:JOlln~) /. ber altere. ~., @run ber betl verfifcljen. lRetcljetl, ftef 529 . gegen bte (5f1)t'f)en. 2. ber jüngere' ~., lBruber betl I2Irt~;req;etl 9.TInemo~, fiel im Sfamvfe mit biefem 401 bet Sfuna;ra N C~. 3. ~üngIing bei H. . . .. . Cyssus, untis, j. (Kv(J(J"ovc;) .\.)afenftabt gegenuber ~l)iotl L. "" b )ß f Cythera, örum, n. lKv~wa) -\.Infel, em u ~n no,n Baronien norliegenb, mit altem Sfult ber .l2{vl)rob~te, bte l)ier autl bem 9.TIeeretlfcljaum an! Banb gefttegen fem foU, j. Oerigo. Adi. Cythereus 3 (KvM(lHOC;, § 9.1, ~(u[. 2) non ~., 3t)tl)edfclj: V ~.us l!i auclj"\ aHet~ Cytherea, ae ober CytherelS, ldis, f. . ~:nutl: Cytherelus 3 (KV{}E(l~i"oC;). a. non ~1)tl)er~: htoI.a 0, b. non ber ~enutl: heros ~neatl 0, menS1S I2Ip~~ 0; subst. Cythereia lBenutl 0; gr. !e~. Cytherelas~ adis (Kv{fE(!7j'ia,) ber lBenutl gel)ong: columbae. 0, enbliclj CytMriacus 3 (K,v:rWlwx6<;) a. 31)tl)enfd): aquae O. b. ber lBenutl l)etItg: myrtus O. . Cythnus, i, f (KMvoc;) ~nfeI fö. non I2Itttfa, j. Thermia nad) il)ren warmen Duellen OL T. cytisus, i, m. j. (ß'lll. xvuO"o,) (5cljnea~nf(ee V. . Cytorus, . i, m. (Kvrw(!o<;) ,pöl)enöug m q5avJI~gomen mit lBucljtlbaumvflanöungen V; acli. a. CytOrlUS 3: iugum Ca; b. Cytoriacus 3: mons 0, pecten autl Cynthus, i, m. (Kvv{foc;) !Berg auf melotl, @e?urt5, (täHe betl I2{poUo unb ber I2{rtemitl; ~al)er Cyn~hlUs 3 Dom ~t)ntl)utl, 31)ntl)ifclj, !Beiname betber @ottlJetten. .. Cynus, i, f. (K~voc;) .\?afen am (5unb non @;uboa, nörbL non ,oVUtl m Borntl L. !Bucljtlbauml)oI3 O. .. Cyzicos, Cyzicus, i. f. (Kv'txoc;) (5~. am. (5ubufer ber q5rovontitl auf bem ~ftl)mutl, . ~er bte gl~tcljna~mge ,palbinfel mit bem ~ef~lanb nerbmbet 0 C~. @;mw. Cyziceni, örum, m. C~ T. cyparissus S. v. cupres~us... . Cyprius VICUS ~tra~e m lRom, fu~rte nom Sfoloffeum norbwätt!l gegen ble (5ubura L. D. D. af!3 I2Ibfüqung = Decimus, in maten a. c1. = ante c1iem, altl 8al)13eicljen 500. _. _ DMus, i, 112., bei micljt. foUeUin = D.aCl, oru~ll, @e!amtname ber friegerjfcljen ~öner 3wtfclj~n :t~ett, monau unb q5rutl) C V H; DaCla, ae, f. bt~ Banbf~. maaten (lRumänien, (5iebenbürgen, Ungarn bttl an bte ;rgeit) T. . dactylicus 3 (ß'ttl. oaxrvAtx6,) baft1)ltfclj, autl maft1)Ien: numerus Ci. dactylus i m. (Öl1.l. oaxrvAo<; ~inger) metaph. ber (f!ngerartig' at:tl brei ultgfeidy fangen ~1iebem geuilbete) baftt)' Iifclje lBertlfut, maIt1)lutl: _vv CL . Daedala, örum, n. (LlatJa).,a) 1. fefter ,ort ber lRlJobter auf bem ~eftIanbe Cu L. 2. @egenb am ~~oa!3petl Cu. . . Daedalion öuis, m. (LlatJaUwv) ~ol)n betl 2u3tfer, ~ruber betl' ~e1)6' in einen ,pabicljt nerwanbelt O. daedalus 3 (ß'ttl. JaloaAo" § 91, mol. 2) funftnoU: tecta V; metaph Circe Iiftig V; altl nomen pr. (§ 82) Dae- dalus: i, m. lBater be~ ~farutl, 3eitgenoffe ~etl :ll)efeutl unb SJJ1inOtl, @;tbauer betl Bab1)r~~tM; ad~. Daeda- leus 3 (LlatOaAHoc;): op~ betlmabalutl H. .. Dahae, ärum, m. fhJ±l)tfcljetl ~oIf am (5ubl)ang betl Sfaurafutl Ctt L T. , Dalmatae unb Delmatae, ärum, in. (LlaAftarc: t) malmater; acli. 1. Dalmatius 3, bef. D~lmfl:tl~ ober Delmatia (LlaAftarta) , ae, f. ~almatten (3tem- Iiclj batl l)eutige) 0 T. 2. DalmatlCus 3 (LlaAfta- ') autl non über malmatien: triumphus H betl nxoc; " I' ·f..k ~ .. t· n (pro eon I2Ifiniutl q5oIIio, ber feine vo ttt U)e "",a .t~ e.t . - sule) mit bem :lriumvl) über bie q5art'f)tm tn malmatten am 25. ,offober 39 abfcljlo~. dama S. v. dämma. DämaratuS borifclj = Demarätus S. v. Damascus 200 Damascus, i, f. bie pcmptftabt Don 3öfeh)rien Cu, j. Dimeschk. damiurgus s. v. demiUrgus. damma, fc1jfec1jter dama, ae, f. (\)gf. oc!floJ.o, .1Mb) ~ier au1l bem ~el)gefc1j(ec1jt: ~el), ®emfe, 2(nti(ope; a(1l mase. nur: timidi dammae V. damnatio, onis, f. (damno) l2JerurteiIung. damno 1. (damnum) 1. mit einer !Bujje (damnum) damnum explere, sarcil'e 6cljaben erfellen c. (im $l'riege)· ).8crIltft: exercitum duarum c1amno rec1uxit C, damna Romano accepta bello 4· meton. ba1l ).8er.{orene: matrem cirCl~m sua c1amna volantem um bie verforenen :;Jungen O. Damocles, is, m., voe. e (Lla,uoxHj,) ®ünftring be~ ärteren ~iont)fiu1l Ci; auf Hin fpieft an:. ensis cui su- per ... cervice }lendet H Dämon, onis, m. (LlafllJJv) 1. pirte V. 2.s:ßt)tl)a, goreer ijU l5l)ratn1l, iJreunb be;3 s:ßl)intia1l (6cljiUer;3 c!Bürg, fcljaft') Ci. 3· 9Jcufiter in ~tr)en, BeI)rer be1l 60' trate;3 NCi. Danae, es, f. (Llavc!'I) ~ocljter be;3 ~frifilt1l, Don if)rem l2Jater in einem ~urm eingefcljloffen; :;Jnppiter 3engt mit U)r aI1l golbener ~egen ben s:ßerfeu1l 0 H; naclj itaIifdjer 6age fanbet fie, von 2ifrifiu;3 aU1lgefellt, in ,;stafien, baut 2trbea unb vermäl)It ficlj bem s:ßiIumnn1l, von bem fie ben ~aunu(l gebiert V. Acli. Danaelus 3 (Lla~'rJ.)ji·oq): heros s:ßerfeu;3 O. Danaus, i, .. m. (Llava6,) 60f)n be~ !Befu!3 (~aaO, !Bruber be1l 2(9WtU1l, vor bem er mit fünfaig ~öcljtern (Danai puellae H) naclj bem s:ßefoponne1l ffief)t unh 2trgo;3 grünbet. ~ie fünfaig 6öl)ne be;3 m9l)ptu;3 ver~ folgen fie unb ertrollen ficlj bie ~l)e mit ben 9J1äbcljeu, aber auf be~ ~anan!3' ®eI)eijj töten biefe il)re 9JCänner in ber !Brautnacljt, nur pl)permeftra Iiijjtben Bl)nceu~ am Beben. 3ur 6trafe füHen bie ~anaiben in ber UntermeIt emig lillaffer in ein burcljlöcljerte!3 iJajj (6anb, boben bei 2trgo1l). ~f1l adi. ift Danaus 3 argivjfe6, griecljifclj (ruie bei pomer): Danais e classibus unus V; subst. isol. Danai, ormn (öfter um: Llavawv), m. bie ®riecljen, bef. bie @tiec1jen vor ~rofa (ruie bei pomer): ober 6trafe befegen, ucrurfeiIen, fd)ntbig f~rcd)eu: dam- natum poenam sequi oportebat, ut igni cremaretur C, ab sens damnatus est in feiner 2tbruefenl)eit 1I~ dam- nari inter sicarios unter meörbern, b. f). af1l9J1örber Ci; aber: aliquem pro malo ac noxio ru i e einen Über< täter L, damnare lege Pompeia naclj... C. ~er 2t n (a jj ber l2Jerurteifung ruhb aU1lgebrücft burclj gen. populus eum sacrilegii damnavit N (ber gen. l)ängt an bem 3ugrunbe Hegenben sttbst. damnum), damnari iniuriarum, 1'ei capitalis Ci, maiestatis ruegen meaje< ftät;3Derbrecljen Ci, falsi ruegen iJälfcljung T; ober burclj abl. eo c1'imine (auf ... l)in, Don ... aU(3) Ci, dam- nari crimine regni 0, eo nomine damnatus est um be1lruiHen C; burclj s:ßräpofitionen: dalllllari de vi Ci, ob annonam compressam L; burclj inj. 1)f. act. pecuniam egessisse clamnati sunt L; burclj st auf a « fall: damnatus est, quod mit ind. unb eoni. L (vgI. s. v. quod). ~ie 6trafe fieI)t im gen. capitis ilum ~obe N Ci, ca})italis poenae L, mortis V; bi clj t. clamnatus Sisyplms longi laboris i\U [anger 2(rbeit H; ober im abl. infamia Cu, capite Ci, pecunia L, clecem milibus aeris L, exsilio T. 6pät mit praep. dau1l1ari a d bestias, in metallum Cu, a d mortem, ad extremlUu supplicium T; bicljt. Midas partem clamllatur in Ullam l)inficljtIiclj be;3 einen ~eife1l O. 2. oee. (uom 'lfnfräger) bic ).8crutfcHung burd)fe~cn: clalllllari falso testimonio Ph, per indicem L, Lici- nius Stolo a ]VI. Popilio (auf !Betreiben) sua lege damuatus est L. 3. metaph. i\U etru. lJer~ffid)teu: heredes Staberi damnati populo g'ladiatores clare (burcljben lilliUen be;3 (hbfaffer1l) H; bef. oft in ber s:ßL)rafe: voti (ferten voto) damnatum esse ilur ~rfüf[ung be1l ®efübbe1l verpfficljtet fein, b. l). feilten lillltltfd) errcid)t ~allelt N L: da1l1narentur ipsi voto- rum, quae pro iis suscel)issent fie fonten bM er, reicljen, lVM ... L; bicljt. vota agricolae facient, damnabis tu quoque votis bu ruirft fie ijur ~rfü[[ung Derpfficljten = il)re lillünfc1je erl)ören V. 4. bicljt. WCi~CIl, Proserpina caput clamnaverat Orco eigtr. 'l)atte für ben :Orht1l verurteiff V, quem damnet labor ruen ber stampf (bem ~obe) lveil)e V. 5. lJctlllcrfclt, nti~llifiigcn: consilium Cu, fic1em medici beargruöl)nen, nicljt tranen Cu, c1amnatura sui non est c1elicta mariti 0, sua lumina c1alllllans bM 3eugni;3 feiner 2(ugen 0, c1amnandus facto in uno tabefn1lruert O. Troianum ut regnum eruerint Danai V. Dandaridae, anun, m. ffl)tI)ifclje;3 l2Jort um ben ~ 0 u, U)r Banb Dandarica, ae, f. T. danunt s. v. do an ~nbe. damnosus 3, adv. e (damnum) fcljäbfic1j, Derberbficlj, 6cljaben bringenb: c1amnose bibere 'mörberifclj' H, voluptas 0, libic1o, Venus H, canis ber l2Jetfuft brin< genbe punb;3ruurf (s:ßafclj) O. 9JCit dat. virtu8 c1amnosa duobus 0, aec1ificare, res clamnosissima etiam c1ivi- tibus L. damnum, i, n. (tJielI. nUll *3apnom, § 35, au gr. ocm;c!v11 'lfufmanbj ugl. daps 0d)mau~) 1. bie (gefeilficlje) GJcrll~ llulle, GJefbftrafe: qui civium coniunctionem clirimunt, eos leges morte, exilio, vinculis, c1amno coercent Ci, ferre c1amnum cletrectantibus militiam L; bi clj t. me specioso eripe damno bem gfänaenben @enb O. 2. me- taph. G'iinbltlle, merhtft, li5d,J ab en, Vlad)tetL 9JCit gen. subi. capitis ben ba1l paupt erfeibet 0, naturae 91atur, fel)ler L; bicljt. c1amna caelestia l2Jerfufte am pimmel H 9JCit gen. obi. sarcinarum Cn, finium ®ebiet1lverfnft T; damnum feITe 0, IJati L, accipere H 6cf)aben feiben; Danuvius (nic1jt Danubius), ii, m. (feftifc!j, mf)b. Tuo- no u w e) ~ 0 n a n. ®eruöl)nficlj für ben :Ober< unh 9JlitteHauf bi;3 ijum @ifernen ~or, für ben Unterlauf Hister. Daphne, es, j. (oacpv1j ~orbeerbaurl\) 1. bie in einen Borbeerbanm verruanbeIte gel)mpf)e, ~ocljter be1l s:ßenenSl O. 2. ;remper unb Borbeerl)ain be1l ~(porro bei 2Intiocl)ia in 6l)rien L. Daphnis, ic1is, m., ace. in ober im, voe. i, abZ. ic1e (1) oacpvt, '~orbeer') 601m .. 9J1edur1l linb 6cljöpfer ber butolifcljen s:ßoefie.Unter feinem 91Ctmenverl)errIicljt V ben ,;suIiu1l ~äfar. !Bei 0 af!3 pirt Dom pl)tl)gifcljen ,;sba in einen iJeff en verruanbeIt. dapino, are (~m. oanavalJJ, § 43) auftifcljen Pl. l2Jon daps, dapis, f. (tJgl. oan-7:IJJ, oan-av11, oal/Jt-A1j" aqe. zebar 'DJ-lfertier', btfd). Un>ge>3ief>er, b. q. nic!jt oJ-lfcroare :tiere) 1. DNerma~r, @;d,JmaU6: celebrant clapes 0, oblig-atam reclde Iovi c1apem H, Saliares dapes reicljer iJeftfcljman1l H 2. meton. li5~etfc: humana clape pavit equos 0, .se accingere c1apibus V. Dardanus, i, m. (Llc!(?oavo,) 60ljn be;3 ,;suppiter unb ber ~fettra, @rünber ber 6t. ~arbania in ~roa!3, 2tl)n< l)err be;3 trojanifcljenpaufe;3 unb bnrclj ~tneM ber ~ömer; Dardanides, ae, m. (Lla(?Oa1J(0w) unb Dardanis, idis,.f. (Lla(!oavt,) geacljtomme be1l ~arbann1l; bi c1j t. Dardanidae, arum (mu), m. ~roer V; pastores troianifclj V; adi.Dardanius 3, bicljt. Darda- nus 3 troifclj; subst; Dardania, ae, f. (Lla(!oavü,) bie 6t. ~arbania am pef[e;3pont bei 2tbl)bu1l 0, h i clj t. ;rroja V; Dardanus, i, m. ber ~roer; oee. mneM v. Dardani, o rum, m. l2Jo(f im l)entigen 6etbien (:06er, möfien) C Ci. 201 debeo , ober Darlus i, m. (Lla(?ci:o" perfifc!j Daraj~wus; 2) 1. Dal!eus Hystaspis, l2Jater be1l xer,l;e1l, . 2. Dareus Ochus ober Nothus, lßater be1l unb be~ jüngeren ~l)ru1l, [tarb 404. 3. Da- von 2He,l;anber befiegt, 330 von ermorbet. .. onis,.f. (do) bM @eben; metalJh. l2Jeraujjerung;3< L. ori8, m. (do) @eber, 6penber V. 'abl. m. (do) burel) ®eben Pl. . . 0 •• idis, f., ace. ida (LlavU,) 6t. m s:ßl)ott" no. gt. pier fpieIt ber 9J1l)tl)U1l Don ~ereu1l, ~rofne ; adi. Daulius 3 (LlavAw,) !!ltt bem Daulias ac1is (LlavAlaq) all~ ~auIt1l: ales 0, puelia s:ßrofne unb s:ßljtromefe Ti; sttbst. s:ßrofne Ca. . . . . , i, m. !Bel)errfcljer be1l nörbL 2(puften ij1lJtfcljen nnb :Ofanto: pauper aquae Daunus H; ber naclj 2(1)nl)ert be1l ~urnu~, 6c1jruiegeroater be1l C"'t1,mf'll"~; adi. Daunius 3 von ~annU1l: heros V a-ens ~utuler Ti; bei H Daunia camena (apuhfclj~ l)oraaifclje m~ufe; sJ:!need.~ömifclj: cae- H. ®r. fem. Daumas, ac1IS ~puIten H. (o~fifd) dat) 1. abverbien 1. von oben l)erab, 'u !Boben- 2. ab meg, fort; 3. metaph. o " 'b' 'f f i\U ~nbe, vöHig, gäni\Uclj, feIlt; 4. a, or, " im 6inne be~ iJel)Ien1l. n. präpofitioneII beim abl. ränmliclj: 1. lJOlt ollelt ~etall, ~ctniebcr, ~erltntcr uon i 2. lH1lt ... UJeg, lJon ... f)er, lJon; metaph. lJnH, alt6; a. 3nr !Bei\eicljnung ber 2tbf±ammung; b. bes partitiven l2Jerl)äItniffeSl; I e. be<3 I5toffe1l; < cl. ber ®efbqneUe; ULine >U . f C 1m hoc peio fecit vot ben (,l;ntfcf)eic1bUng,~f.atmIPt'efe~~e ~in clentfcf)ei' S " ) puc1 Pac1Uln ecerlll cf (, ClplOne a l!Il'? bl classe eine l5eefcf)Ia )t fi~f!~ ;,re~~fe ~~ för~~icf)e~ ireffetn I~efe~ft'Ja:fr~~b .. C·· b' cf)t curslbus et caes u tm = . fell 0 t, t . 'bus inter se c1ecernunt (taun) V. i}auftfampf V, cornI t . ue Ci c1ecernite crimini-:~sp~~o~e;e:::~ec~:t~~st. ~gL s. v. c1ecret~lll. NB. decrerit = decreverit, § 2:l, deCl'esset = eere- visset, § 44 L. § 43) 1 ab. de-cerpo 3. cerpsi, cerptus. (carpo, , instr ,pffilcfClt ,pf(itcfen: clecerpsit anstas 0; mtt ~bl. ,~ abula' manu 0; wol)er? a~l. pomum la~ita a~. Eore 0· unc1ique c1ecerpta ohva H. 2. te Pdi c~tntijm'.Clt: huma~us ~~~~~~: c1:c;r;~U~e~~'~::; f.ruc~ vma Ct. acc.: P 'lfbbrnffl fun: nihrl slbl ex tus H. b. uetmtltucru, ~ ."1 . t 1 ude centurio c1ecerpIt Ct. .. l~a a 1 um bie @ntfcf)eibung ringen, fampfen. d~u-cnea,·ItftO militärifcf): si iterum experi~i vellent, l.soe o \.L) 'C' mit abl tnstr. proe 1 , para~lm esse c1~ertare bdrcf) c um 3 (ludI bort bie 3eflnten Sl'ol)orten fagen) CL. decimo s. v. clecumo. decimus, älter (§ 41) decumus 3 (clecem) ber 3e~nte: legio C, hora cliei clecima Ci, c1ecuma pars ein 8eI)nteI Ci; aI~ mUit. 6trafe: sorte clecimum quem- que ac1 supplicium leg'ere jeben 5el)nten 9J1aun töten, be3imieren L; bicljt. metan. nngef)cltcr, gC\1Ja!tig: decima uncla 0; adv. isol. ace. n. decimum 3ltnt 3C~ltten ~JCafc L; subst. isal. decuma, ae, .f. . (sc. pars) 1. bll0 8c~lttef (Der lBeute): clecumam deo vovere, ferre u. a. L; Ol'esti pranclia in semitis decumae nomine honol'i fnerunt bie angebIiclj aI5 8eI)ntweifle angeftellten 6cljmäufe Ci. 2. (a15 'li6ga6c) ber Bef)ltte, meift pl. Ci. de-cipio 3 cepi, ceptus (capio, § 43) I f' H corpus T' arma 5C1tb! caput 0, oculi V, c1aclß~ y' aec1es H' ' metan. C L O'aleae ensesque econ, .'. ) ~~a~st~a bie fcljönl)eitbiIbenbe H. ace . . (md abl. mstJO ~Cjdjntiidt gcötcrt: dea for~uaque armISqu\cljcle~d~a mit haee (Sl~t) poeticis fabuli; cl~conH aU:i~or:Su facun- @Jagen L, Phoebus arcu eC?Il1s , clia uon giän3enber lSerebfamtett T. C. de-crepitus 3 (crepo) abgelebt: a~tas t. icf uermin, de-cresco 3. crevi abnel)me~, 3urn~geflenb( f JUmäfJIiclj ,,.1:, • b . decrescentla fiumllla Ie a ~.ern, IU)wHm e~. 0 't fons finIt O~t crescunt loca 1mrenben , eCIe~Cl. f wä~renb bie [ßafler clecrescentibus undis ftelgen au,. 1! äh Iiclj 0 fiden 0 cornua c1ecresClmt nerfcljlumben ~ ~ l) , tantum 'animo rum nobis in dies clecresClt d' _ ) . (b t . I t pf pas. \)on ecerno decretum, 1, n. 8u.sb· t;~f~iuff: au'aite decretllln 1. {Sintl~ctb~ng, ~Cfd)~1 '(f t 3uftanbe) c1ecretum c1e- praetons C~, statI~n t. om~ rum cle Deiotaro c1e- curionum Ci, onmnun ~mperatcl° 0 ta perfreO'erat Ci, creta Ci senatus gravIsSIma eCIe .~ naclj c1ecreto 'stare ficlj _be~ lSej'!;;un~nbff~2en\nr;n~~! qui lommen CL. 2. - uoyftu, ~r ~lft' (philosoplms) clecretis suispareat CL .. b H flumen in mare c1ecurrIt ergiep t , ftu~~endecu{Tit acl meos haustüs liquor 3U ber 6t;101e, a. . t Ph b non 6cljiffen: naves, quae 1U-:~n~~~rt~uebve~tas'sent (fBergfal)rt), o.nustae r~cle~e c1ecurrerent (~a(faflrt) T. ~ngen:em: e2 fC a)s~~ c1ecurrit 1änft ein (uon ber floflen 6ee t~ ~en J~a en. ' 1 classis in portum ex alto clecUIut L, bIcljt. ~~t~ mari super aequora fal)re~, fegeln o. . ~CC. (ntilitäri\cf))' l)erabriicfen, fidj I)erl1b~teI)cn: .c~lm IPSI fle~ montibus in vallem C clecl~refo:nt C~ m:#:I~s ~~~fe~: men decucurrerunt un o. . . N 0 sar acl in spatio (equus) decurrit wirb gentten '. ae 0 0' s cl 'lites decueurrit C ter CIrca 10,,0 cohortan os. 1lll. . I' eh U~ ng y piscis de- decurrere flieHen emen feIet tU)en . i\ , ('l't ) fclj' t rajclj flm H ace. ml1. curri~ acl h~mum b ;r~~~t fficbuC ~uÜietctt: crebro borbttmatfdjtcrcn, c 1 b t 'L in armis c1ecursum est !nili~~s clecu.rr~e. c~~eLa mo's erat lustrationis sacro ~efiIterung m '}'ara e 0 "t . L honoli patris prin- peracto decurrere exelCl um 't' T 3 metaph . . 3U leO'ionibus c1ecucurn .. . cl ceps ~un\ "b' Buffl1d)t tte~men: ac1 extremmn Illu . etw. i )ret en, lt1e C omnium eo sententiae decur-· sena tus consu lllll , decursus 206 rerunt, u t pax peteretur L, eo decursum est ut populus comitia haberet L, ad preces H. 1I. 1. 3U @nbe laufen, burdjlaufen: ad calcem decursum est man Ht . beim 3iele angelangt Ci; trans. novissima meta cle~ursa est 0, decursum spatium 3urücrgeIegter !Raum C?~. 2. metaph. burdjeilen, 3urüdlegen, iJlIU~ euben: Illceptum decurre laborem V, vitam Phi ace. ab~anbefu: quae abs te breviter cle arte decursa sunt Ci. malJ. decu!sus, ÜS, m. " 1. bM ~erabraufen: aquarum 0, ammum V; ace. UbcrfaU: decursus ex collibus .Al- ban~rum L. 2. :!JefiHeruug, lnelme: Plancina cle- curs~bus cohortimn interesse T, ex decursu (Dleuue) et slmulacro pugnae CSJJ1anölJer) proelimn facere L. 3. ba{j :!Ju~djraufeu: honorum Ci; temporis mei ber lllerlauf metner Illmg3eit Ci. de-curto L aOfüqen, lJerftümmeIn Ci. dec~s, cle?oris, n. (aItinb. *da<;as '(ggre', da<;asyati 'l'r ermctft (gg~e, vgL deceo, decor) 1. edjmUlf, ßter:vitis ut arbonbus decori est 3ur 3ierbe gereicijt V. decus aut" co~o aut. capiti (lapis) V. 2. ace. 'a. 9lei3, edjDu~ett: ons 0, egregio clecus enitet ore V. forma~ J:'", divinum V. b. ~~re, 9(u~m, Würbe; nec mIll~um meruere decus @gre H, regium I}'(no ftanb, lIßurbe S, acl decus et ad libertatem nati s.umus Ci, muliebre L, decus atque pudicitia S weib, ltcije &gre, steuicijgeit, oratio plena veris clecoribus lJoLl Bob L.. c. fittIidje !mürbe, ;tugeub: honestas et clecus CL 3. meton. a. ßierrat, ~ef3terung, edjmud: clec?~a atque ornamenta fanorum Ci, superimpositum capItl clecus L. b. ~~rentat: belli decora et dede- co ra lIßaff~ntaten CuL, aber belli decus penes alios es~ ber strteg{jrugm L; frequentia, tanti clecoris te- stI~ T.. c. (~on lJ3etfo1ten) edjmUlf, ßterbe, efllla: Pom- pems lIUperll clecus Ci, electi iuvenes et clecus in- nuptarum bie icijönften ~ungfrauen Ca, lYIaecenas, duIce clec~lS memu H; lJg1. equos (ei) clecus dedit Ori- thYla al{j &grengeicijent V; pl. ex Iuclaeonnn exercitu clecora lecta: .au{jerfeiene Beute T. ace. ru~mullUe Ill~u.en: SulplClae clecora nobilitati tuae adiecisse T, nobIles longa decora praeferentes bie eine lange Illgnenreige aufweiien T. de-cutio 3. cussi, cussus (quatio) gerabicijütteln, oicijIagen, 'ftoten, ,werfen: December silvis honorem (Baub) . clecut~t. H, summa papavermu capita baculo clecu~slsse ehCltur L, decutit ense caput 0, Victoria fulmllle clecuss~ ge;:abgeicijleubert L, piIlllas moenium clecussas repomt bte abgebrocijenen L pars muri arie-~bus clecussa niebergeworfen L. ' d~-dec~o 2. ~eclecui (deceo) meiit nur in 3. ~. gebräucij, h~ .1. ubeI Helbeu, fdjledjt aurtc~en. ~n Bitote{j: ueque te mIlllst!Um cledecet myrtus neibet bicij H. 2. metaph. uerUU3tmU, aur Uue~te (edjanbe) gercidjcu, uidjt 3icmcu: pr.~cum. me declecet usus 0, ut, si quicl dedeceat in a~lls, vItemus et ipsi Ci, Atticus Claucliorum ima- gllles cledecere. vicleb~tur. icijien ignen wenig &gre 3U macijen T. ~Jht eubjeft(ltnf. oratorem siInulare non cle.eIecet Ci, quam nec feITe pedem declecuit choris (Bttote{j) H. de-~ecoro 1.. lJerunegren, fcijänben, ecf)anbe bringen: urbls auctontatem Ci, viri se fiag·itiis cleclecora- vere S. de-decorus 3 lJerunegrenb: Lepiclus maioribus suis cleclecorus ber ignen Unegte macijt T, compede tra- heb~tur, quocl declecornm (eine 6cijanbe für) bar- bans T. de-decus, oris, n. 1. UU3icr, Uue~rc, edjaube: pro- cler~ visum cledecus bie &fel{jogten be{j SJJHbM 0; aI{j 6cijlmpfw?r~: . na ~urae cledecus 6cijanbffecr Ph; meift abftraft: hblclmosIs servire summa miseria est SUlllmo cledecore coniuncta Ci, sumptus atque declecore Ci, ampla domus mi~o fit geteicijt 3U1: Unegte Ci, rem per allllttere fcijmacijlJoH, icijimpfficij S. 2. meton. fidjfeit, !Gdjaubtat: aclmittere begegen C Ci, statum declecus 0; cleclecora militiae iBetragen L, in scelera ac dedecora Tm~ .. ,,;m:' dedicätio, önis, f. lIßeigung, &inmeigung: aeelis L celebrare cleclicationem L. . m. ' d- d' ",on e- lCO 1. 1. (refigiö(l) lllei~CU, ctUlllct~CU: templum Ci' ba3u dc:t. aedes Castori et Polluci in foro cledi: cat~ C~; aber aucij gen. cmn auclissent eH'LLl"""! I?VIS declicatum. Ci. ace. bie ®lItt~eit e~ren, H)t ctue~ ;tem~~I lllet~eu: (Ficlem, lYIentem) ill Capitolio clecllCatas vIclemus Ci, luna declicata L, quicl cleeli- catum poscit Apollinem vates? H' mit abl Concordia, declicat aecle Livia 0.' 2. . lllibmeu: urbem memoriae equi Cu librum 3 ~djtuhtbcu: virium Ci. oee. a. \yhtftctltiß: clefectiones solis et lunae Ci si-cl~ris T. b. ~rfdjö,)Jfuug: clefectio manifesta' T ~fabnlae p~ractionis) cl~fectionem fugere (im le!lte~ 2Cfte be>3 I5tucre>3) ber (§;rmubung au>3 bem smege ge'f)en Ci. defector, or~s,. m. (c1eficio) ber I2Xbtrünnige, 2Ibge, fa[[ene: parata m clefectores ultione T. defectus, ÜS, m. (c1eficio) 1. 2Ibfafl: Spartano- rum Cu.. 2. 2IlJUa~mc: aquarmn L. 3. \yüt;tcmiß: lunae C~ L, clefectüs solis varii V. d,e-fendo 3. fencli, fensus (*fenc1ere '[cljIagen', tJgL oft'enc1o) ab[ef)lagen'. u. 5ro. 1. abtue~rcu, abtueifen, 3lttücfl)aften, ~tuetfell' 11 2. oee. fidj tucl)ren, fidj 31lr [Bel)re fc~eu' I 3. ImicibigClt, fdjit~cn; 1 4. metaph. (eine ®teUung,lj3flicljt, Wceinung u[\1). ber, I _ teibigen) bcl)au,)JtClt, bcrfedjtclt, bltrdjfül}rcu' i o. (\Jor @e~i~t unb [onft) bcrtc~bigcn, bertretCl~j I_ oee. (mIt mnerem Db].) 3lt femet )8ertetbtgltltg fagen, I g tUmb madj elt+ I 1. 1. tegimenta praepenclunt ac1 elefenclenclos ictus ac .repelIenclos C, omnes res, quibus ignis iactus et ~apleles clefencli possunt C; metaph. eUln alias bell11m lllfel~.re~t, alIas illatum clefenclerent üffenfitJ" :r:efenlwfl;leg ?, hostem imperii Ci, iniurias C Ci, vn~ C c:~, Cl'lmen (criminationem) bie ~efef)ulbigung 31:r~lcfroel[en ~tJom ~nwalt) Ci L, clefencle fnrorem V, VltlS clefencht sohs arclores Ci, toga clefenclit fri- gns H, nec quisquam clefenclere (sc. incenclium) al~clebat bem ~.r~nbe (§;infJalt 3U tun T. stonftr. bief)t. mit dat .. solstltnun pecori c1efenclite 'f)altet fern V. 2. cmn lam clefencleret nemo C, munitiones clefen- dente n.ulIo transcenclerunt C, oppiclum paucis cle- fenclentlbus e.x~ug'nare non potuit tro!lber geringen Bagl ber [lertelblger C, acl defenclendum opes minores sunt SJ5erteibigung(lmittel B. 3. Aecluos C sua moe- nia portusque Ci, se moenibus N se al;mis mann lc L, se te.lo Ci, urbem custocliis ~igiliisque' Ci, se oco supel'lore, opportunitatibus loci C Turni defen- clier .. (inf pass.) armis V; auiierg~lb· ber milit. I5pf)~re: rem p., libertatem Ci, libertas acl salutem ~~tl'lae clefendenclam excitat Ci. stonftr. mit ab (uberfe!le: gegen, tlor): cleos patrios ab hoste N se s~laque ab Helvetiis C, Galliam ab Ariovisti {niu- ~'Ia C, a frigore myrtüs V;. o'f)ne übi. muItum ab lCtU lapiclum viminea tegimenta clefenclebant C, ab incenclio lapis, ab ariete materia clefenclit C··· se clefendere ac1versus socium L. 4. ' acie cornu (fiegreief)) inne gaben Cu, actoris chorUS officiumque virile clefenclat ber ~f)or ~tene eine(l l5ef)au[piefer>3 tIertreten uub bie el!ler 'f)anbelnben ~er[on erfülfen H (tJgI. s. v. Vlcem rhetoris atque poetae bie I5teHe . ma'f)er: sententiam clefenclere Ci quisque sentit Ci, illucl Carneacl~um Ci. e. il1:( . f~ctum icl esse defenclere Ci. 5. S. parnclcl.ll reum Ci, acl clefenclenclos homines me gabe mIef) (al>3 I2XblJofat) ber SJ5erteibigertätigfeit ~ibme~ Ci, ambitum accusas; non defenclo Ci lUra fortnnasque Ci, in iucliciis a Demosthe~e fe~sus est (Phocion) N, reg'em contra atrocis crnn.en cogor clefenc1ere Ci. 9J1it.p e if ef) er a!l: me maXllll~ c~efenclisse, ut ii vincerent, qui vicerunt o.cc. nihll habeo, quocl clefenclam .Gi, provicleo, ~It clefensnrus Hortensius Ci. üfter ace. e. lcl .recte factum esse clefenclerem Ci, arma optlmo smnpta esse (lefenelit Ci. d~fe~sio, on.is, f. 1. (in: .\l'riege) )8erteibigltltg: a fenslOne cleslstere C; mit gen. obi. urbimn, rum? ~. 1.n:etapJ~. m~rfcdjtltug, ~dju~: S~lutlS, officn mel C~, hominis custocliam slOnemque provinciae habetis bie I2Xrt unb be:: .9J1cmn ... tJertreten 'f)at Ci. 3. (gerid)tIiclje) ictDtguug, mertrctultg: haec non potius ac cu s a q~am c1.efe?-sio est existimancla Ci; mit gen. SIlle clefenslOne oratoris Ci; mit gen. obi. n,,'''''''!_ elefensi~ Burücfroeifung ber ~e[ef)ulbigung, gegen C~. 4. meton. mcrieibtguugiJrebc: cevJ.vW;lUllem peroratam eclere N, scribere Ci, - clefensionem truci vultu T. . 5. mrl't,rthh111n,,_a''''-''1t" ~mtttcr, ~att: viele, quam commoclam excogitaris Ci, hic clefensio nnlIa est Ci. defensi~? 1. av~ (~oppe!freqll. bon c1efenc1o burclj 3~ tJerte.lblge~ :ptfegen: causas (jJrofe[fionllmiij3ig) blger fem C~. defe~~o, are (jrequ. bon c1efenclo) roiebergolt, ani)al1terrtll u~rt.elblgen:.. clum clefensamus roä'f)renb wir 51tt telbtgung fampfen 0, Italici, quorum virtute moenia, elefensaba.ntur .8, sese castellis T, longnm ag'men clefensantlbus Illiquum benen, bie iI)n 3U tlerteibigen gatten T. defensor, oris, m. (c1efenc1o) 1. ~l6tuc~rcr: me fensorem calamitatum suarum esse voluerunt periculi, necis Ci; sublicae ... ; his buref) beren I2Xbroe'f)r, l5ef)u!l C. 2. )Bcfa~ltltg, )Bcbccfltltg: oppiclum vacuum a bus entblölit L, interioris mnnitionis clefensores muros clefensoribus nuclare C, clefensores clare becrung geben T. 3. (uor @ericljt) mcrtcibigcr trcter: miserorum fidelis clefensor Ci ' alnic~ o~ficium Ci. 4. metaph. )Bcfdjii~cr: proVlllClae, salutis meae Ci. de-fero, feITe, cle-tuli, cle-Iatus I. 1. I}crab~ (f)iltab~) tragen, ~fiil}relt, ~briltgClt; 2. oee. a. (auf bem lffiaffer) abtuiirtß tretbcu' b .. ~iuabftilr3eu+ I II. (tJom recljten lffiege) abfü~relt; pass. abirrcu, tunl}iu gctafclt i oee. (®d)iffe unh ®cljiffer) bcrfdjIagclt; pass. berfdjlagcn tuerDeU. III. (mit ,perbortreten be~ 3ie!punfte~) 1. roo'f)in trag cu, briugcu, fdjaffcu, fitl}rcu' 2. oee. (in ß' 0 rm ein be~ ®taat~recljte~) abdeferu, abfül}xclt+ 209 deficio metaph. 1. bllxbringw, barbieten, anbieteu j oee. a. (am lJ(u~füf)rung) barbietClt, übertragen ; b. (aur &ntfcljeibung) bntlegcu; 2. ~intcr6riugeu, meIneu, mitteilen; oee. (in ß'ormeIn be~ \Recljt~roe[en~) a. altgcbctt, bcult\t3icrcu, alt~ nageu; b. (lj3erfonen unh 5ßermiigen) au~ mefbcu. 1. 1. sm 0 ger? abl. Baucis ramalia aricla teeto de- tulit tJom maef)boben 0; pTaep. ab Vesta purgamina vom SJ5eftatempeI ani3 :riberufer 'f)inab 0. sm 0 'f) in? sub aequora 'f)inabfü'f)ren 0, signa ex aerario prompta in ca,mpum L, aciem in campos 'f)inabrMen laffen L, natos ad flumina primum cleferimus V, ferrum ela- tum in pectus 'f)inabftoiien T; bUbI. castra in vialll qinabtJerlegen L, aecles in planum in bie (§;bene tJer, legen L, cleferor in ViCUlll man [ef)icrt mief) 'f)inunter H 2. a. anmis clefert clolia L; pass. quo (amne) cle- latus 'f)inabgefa'f)ren Cu, obsequio deferri spernit aqua- nun 0, secunclo amne deferri fief) 'f)inabtreiben laffen L. b. aet. enm ex tanto regno fortuna cletulitN; med. spe- cula cle montis in unclas cleferar roetbe mief) ftüqen V; pass. tota acies in praeceps clefertur ftüqt ab L. II. iumenta errore clelata Cu. sm 0 'f) in? error cletulit iaculum in Iclan 0, fuga eo clefert regem L; pass. Germani ad castra Romanorum delati C, in scrobes (foveas Cu) clelati geraten C; occ. aestus clefert naves acl terram L; pass. navis clelata Ori- cum C, onerariae clnae infra clelatae sunt weiter 'f)inabgetrieben C; tlon ~er[onen: longius clelatus aestu C, Troes clelati in portus V, Danae delata noto V; bUbI. fato nostrmn clelatus in aevum in uniere Beit tJer[ef)lagen H III. 1. aliquem in tabernaculum Cu, clam in Oili- ciam clelatus N, litteras acl Caesarem C, lectica in cubiculmn cleferebatur Ci, canclelabrum quam occul- tissime in praetorium Ci, virgines clomos Li bUbI. cletulit aura preces acl llle 0, hnc impetus hastam cletll1erat 'f)atte gefü'f)rt V. 2. aliquic1 in (ad) aera- rium an bie I5taat>3fa[fe abliefern L T, censum Romam bie l5ef)ä!lung>31iften naef) \Rom abfü'f)ren L, aes signa- tum acl triumviros mensales L, senatüs consulta in aeclem Oereris ad aecliles plebis L. IV. 1. elelatum accipere N, si quicl petet, ultro clefer H, nItro clelatis capsis H. a. frequentes ho- nores clelati N, summum illlp:erimn acl aliquem Cu N, C. Caesari M. Antonius cos. regnum detulit trug i'f)m bie stroue an Ci, qui tibi cletulerat ex latronibus suis principatum Ci, causam acl eum i'f)m bre aÜ'f)' rltng be>3 ~r03effe>3 übertragen Ci. b. icl senatui cle- tulit N, hac re ac1 consilium (strieg(lrat) clelata C, rem clefert acl senatum Ci, controversiae secreto cleferebantur Ci. 2. clicta, manclata C V, qui haec ab illo manclata clefertis Ci, Pompei mandata a cl se c1etulerunt C. ma'f)er: falsa N, cle quibus quocl inimici cletulerant N, clefertur res acl Caesarem per aliquem, ab aliquo C, sociorum querimonias L, quam vocem acl Catonem Favonius cletulit Ci. mit ace. c. inf fama ei cletulit armari classem V. a. nomen deferre augebelt, auflagen (beim ~rätor): S. Roscii nomen cleferendum curavit Ci, ut nomen huius cl e parriciclio cleferrent i'f)n wegen ... an, nagten Ci. 150 auef): novum crimen ad te Tubero cletulit 'f)at 3ur I2Xncreigegebraef)t Ci, crimina in clomi· nUlll elelatnrum se esse Ci, inclicium acl praetores 2Inlleige anbringen bei L. ma'f)er aUein: cle defectione patris c1etulit N,haec omnia inclices cletulerunt, rei 0t 0 ro a il er, ~ateinifdj,\Deutjdje~ 0dju!roörterbudj, 3. mufL confessi sunt Ci. mit perfönL übi· Cossutia- num Cilices cletulerant maculosum foeclmnque (ag einen ... ) T. 9Jlit gen. eriminis: maiestatis, adul- terii clelatus est T; buref) nom. e. inf Lepicla cle- fertur simulavisse partmn bali fie tJorgefef)ü!lt 'f)abe T. b. in beneficiis acl aerarhun clelatus est a procon- sule rourbe ber I5taat!3faffe 31tt ~e[ef)enfung anemlJ' fo'f)len Ci, vestes, currus in censum bei ber l5ef)äj)ung anmelben L, natio nostrum in moclum cleferre census acligebatur muiite i'f)r SJ5ermögen angeben T. de-fervesco 3. cle-fervi unb cle-ferbui (incoh. alt c1eferveo) tJerbraufen, aU(ltoben; meta;ph. defervescit ardor animi Ci, dum clefervescat ira, gratulatio Ci. defessus 3, adi. isol. pt. pj. pass. tJon cle-fetYscor 3. defessus sum (fatlscor) 9än3Iief) ermübet, ermattet, er, [ef)ö:pft, matt: clefessi milites C, Aeneadae V, lYIassi- lienses omnibus clefessi malis C, clefessa iubenclo est 0. defetigatio, de-fetigo s. vv. defat ... de-ficio 3. feci, fectus (facio, § 43; a(teil fut. ex. c1efexit, ß'ormef bei L) I. intro (in ref(qibem ®inne) 1. fülj fOßUtadjClt, abfaflClt, ltltttClt, abtrüuuig tucrbcltj 2. metaph. aUßgcl}Clt, alt ~ube ge~Clt, altf Dit jRcige gel} cu, fdjtutnben, alt fel}Ien begiunen; 3. etIa~mcnf ermatten, fhtfcltj oee. im I5terben liegen, bcrfdjeibcu; metaph. fIeiumiitig tuerbelt, belt IDIut berHeren. II. trans. 1. bCrfaffClt, tUt ~ttdjc faffeu; 2. oee. iemb. tlerIaffen, i9m altßge~cn, i'f)m aU fe~len beginneu. III. pt. pj. pass. defectus 3 a. bcrIaffcu i b. gefdjtuiidjt, fdjtuadj, cutfriiftet. 1. 1. nonnullae insnlae propter acerbitatem im- perii elefecerant N, cleficientes populi bie abtrün, nigen C1J, clubiis ne defice rebus falfe nief)t ab V. sm 0 'f) er? abl. illis leg'ibus (uon jenen ®e[e!len) popu- Ins R. non deficiet, aorme{ bei L; praep. num- quam isti populi a nobis cleficient L; bUbI. a. se et a re p. et a tua dignitate untreu ltJerben Ci. sm 0 'f) in? clefecere a cl Poenos hi populi L. mit beiben I2Xngaben: qui primus a patribus ad plebem defecit abfiel (unb überging) L. 2. manebat insa- turabile abdomen, copiae cleficiebant Ci, non ma- teria, non frumentum cleficere poterat C, aqua cle· fecerat Cu, iam arma cleficiunt e>3 beginnt 3U fe'f)len an Cu, dies cleficiat bürfte mir 3U fur~ werben Ci. mit dat. cleficit dies sermoni 0; mit a cl: cleficit tempus acl bellum gerenclum C. üft bilbI. muni- menta cleficiunt roerben baufäUig Cu, cleficit spiritus ge'f)t au>3 Cu, fontis aquae cleficiunttJerfiegen 0, sil- vae eleficiunt finb nief)t me'f)r ba 0, hma cleficit tier, finftert rief) Ci, cleficit oratio bie smorte ge'f)en aui3 L, cleficit ignis ge'f)t aU(l, erlifef)t, tJergümmt V, non c1efi- ciente crumena [0 lange bai3 ®db im ~eutel tlor, 'f)ärt H. 3. in ipso gehl cleficientia corpora C11, nervi c1eficiunt 0, manus acl coepta cleficiunt tJer[agen ben mienft 0, pugnanclo non cleficiebant ermatteten nief)t im stampfe C, multi tot bellis clefecerant roaren [ef)waef) geroorben C, navis cleficit unclis (abl.) 'f)äU nief)t I5tanb V; bUb I. cleficit ars finH 0, mente bie ~efinnung tJerlieren 0, utcumque clefecere mores H oce. eigtI. vita cleficere Pl; bann: cum eum alnici cleficere viclerent Cu, cleficiens ber ®terbenbe T. metaph. eigtI. sin a vobis cleserar, tamenanimo non cleficiam ben mut nief)t tJerlieren C; pl. non tamen clefecere animis Tyrii Cu. I2XUein: comites elefi· chmt 0, cleficit 111CtU rex V. 14 defigo 210 I!. 1. Phoebus eum deficit orbem 0, me mea de- fieit aetas 0; pass. animo defiei ol)nmäcljtig werben C~t, defiei a viribus C. 2. ipsos res frumentaria de- feeit C, tela nostros defieiebant C, oppiclanos ani- mus defecit L, eonsulem ad regendum equum vires defieiebant L, si me in ea querimonia non modo vires, verum etiam vita elefieiat Ci, res (@eIb) eos iam prielem, fieles (Shebit) nuper elefieere eoepit Ci, emu ingenium et dieencli exercitatio elefeeit Ci, seetantem levia (@Iätte) nervi elefieiunt bem fel)lt etl an S{raft Hi bi clj t. linguam eleficit umor ift tJer~ troefnet 0, noetes non elefieit umor ei3 fäHt :rau V. III. ti. sanguine clefeeti artüs 0, elefeeta vigore cervix 0, elefeetus pilis tJon ben .paaren tJerIaffen, fal)I Ph. b. defecto poplite 0, elefeetus annis Ph, corpus T, non usque aeleo defeetum eum (esse) T. de-flgo 3. fIxi, fIxus 1. ~hteinfdj(llgen, bcfcfttgcn, cin~ rammen: erueem in foro ben S.JJtaderpfal)I einrammen Ci, defigunt tellure hastas oefeftigen, ftoten in bie @rbe V, bal)er: stant terra clefixae hastae unb elefixis pilis stant L; euneos inter saxa Cn, sub aqua elefixae • sudes C, ael teetum regulas C; mit dat. bi clj t. pe- nitus terrae elefigitur arbos in bie @rbe V; occ. e eine 1illaffe) ~ineinf:tüjicn, ~büf)ren: verutum in balteo C, sieam in eonsulis corpore Ci, eultrum in corde L; mit fJIotem abl. vertiee nudo spieula 0, glaelium iugulo L. metaph. 2. ([(unen ober @eift) ~eftClt, feft~ ~cften: defixis oeulis fianen lBliefei3 H. llli o? (abl.) in vultu regis oeulos Cn, omnes euras in salute 1'ei p. Ci; wo l) in? (acc.) illi in terram ora de- fixerunt Cn; bicljt. mit dat. Libyae defixit lumina regnis l)eftete ben lBrief auf V; elefixa obtutu ora intl I21nfcljauen tJertieft V; Enallage: .Aeneas defixus lumina ingreclitur gefenften lBriefetl V.· 3. befefügen, pass. feft~aften: non vaganti oratione, seel elefixa in una re p. Ci; occ. (bem @eiftc) cin~riigen: his locis in mente et eogitatione elefixis Ci. 4. Cl13erfonen) unoeweglidJ macljen, fcftballnen, feft~aHcn: elefixerat pavor eUlU aclmiratione Gallos L, stupor omnes defixit L; oft pt. pf. pass. Galli pavore elefixi ste- tere L, obtutu defixus haeret in uno V, miles ob metum elefixus T wie angewuqeIt, feftgeoannt. de-fingo, ere aoformen: Memnona Rhenique luteum eaput l)infubeln H. de-finio 4. 1. Ilbgren3Clt, bcgrett3w: traetus muri elefinitus ex Oluni parte montibus Ci, imperium populi R. orbis terrarum terminis Ci; metaph. pirata non est ex perduellium IllUllerO definitus ge~ l)ört nicljt unter Ci. 2. ltii~er beftimmen, bC3eidjltClt, altbentelt: oratoris vim definire eompleetique Ci, genus universum brevi eireumseribi et elefiniri po- test Ci; OCG. )Begriffe abgrcnaclt, befinieren: quam voluptatem sie definiunt Ci, placet ante elefinire, quid sit officiUln Ci, malum elolore, bonum volup- tate definit erflärt autl Ci. 3. beftilttlttclt, fcftrc~Clt, feftftcUClt: suum euique loeum C, tempus, eonsula- tum C, eum esset omnibus elefinita mors Ci; mit inbir. \}r. tibi quiel facias, definit Ci. 4. ab~ fdjne~cn: ut orationem eoneluelam atque definiam Ci, saepissime simili tel' extrema elefiniunt Ci. 5. bc~ fdjriinfclt: oratio eis clefinietur viris, qui hoc sermone eontinentur wirb ficlj auf jene S.JJtänner befcljränfen Ci. [\gL s. v. clefJ:nItus. :DatJ. definltio, önis, f lBegr@loeftimmung, :Definition: quam vim quaeque res habeat, definitio explieat Ci, pruelentiae elefinitio Ci. defl:nltus 3, adv. e (adi. i80l. pt. pi. pa8S. bon deflnio) abgegren3t, befttmmt, beutIiclj: eel'tus ae elefinitus 10- eus Ci, definite dieere. Ci. de-fIo, fieri (pas8. 3u deficio) fel)fen, autlgel)en: mihi fortuna magis nune elefit· quam genus Ennins, lac mihi non elefit V, nmnquamne causa defiet, cur L. deflagratio, önis, f. batl S.J1ieberorennen, [\ernicljtuug burclj \}euer: eum mea domus arelore suo defiagra- tionem (oübL) urbi atque Italiae toti minaretur Ci. [\on de-flagro 1. 1. intro 1. tJöHig lticberbmtltClt, gana tlt U'cncr aufgc~en: domus defiagTavit Ci, (Phaethon) ietu fulminis elefiagravit Ci; b iIb r. qui eOlllmuni ineenelio malint quam suo elefiagrare untergel)en Ci. 2. metaph. aui3tobcn: elefiagrat ira tJerraucljt L, ele- fiagrat seclitio T. II. trans. u~rbrCltltClt: fana fiamma defiagrata Ennius, clefiagratum imperium batl untergegangene Ci. , de-fleeto 3. fiexi, fiexus 1. f)crab6iegcn: prono de- fieetens ponclere corpus Ca. 2. aur l5eite biegen, ablCltfClt, abUJenbelt: tela clefiexit Venus V, lupus all Romanos eursmll elefiexit wanbte feinen Bauf L, novam viam ab3weigen laffen L, nusquam ab eo oeulos fein l21uge tJon il)m tJerwenben L, .Augustum ab stuc1iis elefiexit cura terrartllll Q. 3. metaph. abältDern, IllttUJaltbefn: sententiam Ci. 4. intro abbiegen, afi~ fcltfClt, afiUJcidjclt: oratio reeleat illue, unele c1efie- xit Ci; mit abl. via T; mit praep. si qui tantulum ele reeta regione defiexerit Ci. de-fleo 2. fievi, fietus 1. (mit äujierem Dlij.) beUJeilten, beHagelt. Abs. qui elum elefient (il)ren I5cljmera aui3~ weinen), eoelem rogo eremabantur T; trans. non extinetos, seel semetipsos Cn, meum cliseesslllll ele- fieras Ci, in haee defienela prolapsi in biefe jammer~ tJoHe Bage L, earmen, quo Germanici suprema ele- fieverat oetrauert l)atte T. 2. (mit innerem Doj.) nltter lIDetltClt eqii~fen: haee ubi elefievit V. de-fioreseo 3. fiörui (Horeo) tJeroIül)en, tJerweHen; metaph. qualem tu Hortensium iam clefioreseentem eognovisti in feinem 91iebergang Ci, elllll eorporibus vigere et defiorescere animos L. de-fiuo 3. fiiixi 1. 1. ~erabffiefielt: a eeleritate, qua defiuit, Tigri (= SUfeiI) nomen est inclitum Cn, c1efiuit rivus 0. l21utlgangtlpunH abl. fiumen monte defiuens S, definit saxis Ulllor H; praep. suelor a eapite elefiuens Ci, fiamma (\}euerftmm) ex .Aetna monte clefiuxit L; OCG. ~etabfdjUJilUlUClt: classis de- fiuit Cn, elefiuxit ael insulam Iiet ficlj l)intreiben Cu, elolia meelio amni defiuxerlmt L, fiuvio eum (eervus) forte seeunelo defiueret V. metaph. 2. ~ctabfütfcn, abfaUclt, ~crabgfcUelt: elefiuebant eoronae Ci, glaeba defiuxit gUtt (tJom .paupte bei3 S{önigtl) l)ernieber Cu; oef. tJon tReitern: tota eohors relietis ael telTam elefiuxit equis fprang vel)enb tJom SUferbe V; meift tJon [\erwunbeten: corpus ex equo defiuxit in ter- ram Cn, in latus a elextro paulatim elefiuit armo 0. OCG. ti. (bOn ,\l'Ceibern) ~CtabUJaUelt, ~erllb~altgelt: vestis elefiuxit ael imos peeles V, rustieius tonso toga de- fiuit !)ängt fcljlaff l)erao H. b. (Dom .paare) aui3ge~ell, llni3faUCIl: tristi meelieamine taetae elefiuxere eomae O. C. (politifcf)) abfaUclt: ex novem tribunis unus elefiuxit ;- (-l0xe{uw" § 91, %lb[. 2) i subst. 1. Democriteus, i, m. 15djüfer be~ 1lemofrit Ci. 2. Democritea, örum, n. Bel)rf äte be~ 1lemofrit Ci. de-molior 4, cl)erabwäl3en'; abrei~en, nieberrei~en, Der, Hören: teetnm c1emoliti sunt N, signum l)erabnef)men Ci, simulacrum, Diauam Ci.. JJ;Ietaph. tyrannidis pugnacula demolitus est N, sigl10d cuique pri offieiet ius, id destruet atque demolietur L. :tJao. demolltio, önis, j. ba!3 %(bnel)men: signorum Ci. demonstratio, önis, f. (demonstro) 1. ba!3 ,f>in= weifClt, Beigen: mystagogi conversam habent demon, strationem suam Ci. 2. 9cad,lUJeiil, ;!Jarfegltng: huius generis demonstratio est vulgaris Ci. demonstrator, öris, m. Seiger, %(nweifer: unius cuiusque sepeliendi wo jeberDu begraben fei Ci. jBon de-monstro 1. 1. genau 3eigcn, bC3eid,lnClt! digito locum N, pictum Gallum Ci, aliquem digito mit rringern auf iemb. weifen (al!3 (([(gemein bdannten 9J1ann) T, itinera cum cura L; mit inbir. rrr. ante demonstrabant (bie rrrembenfül)rer), quid ubique esset Ci. 2. metaph. (mit !ffiorten) bC3ctd,lnClt, 3eigcn: navium formam C, demonstrabo iter: Aureliä via profectus est Ci; in eingefdjobenen ffielatiDfäten: ad ea castra, quae supra demonstravimus, contendit öum obengenannten Ci mit %(ttraftion: cum essent in quibus demonstravi angustiis (in iis, quas) C; audj in anberer rrorm be~ @infdjube~: ut supra (ante) c1e- monstravimus, ut demonstratum est wie oben geöeigt, wie bereit!3 gefagt wnrbe C. oee. nad,lwetfcn, barfcgcn: istius cupiditatem minasque demonstrat Ci, mag'ni- tudo pecnniae demonstratur Ci. Weit ace. e. inj. demonstrant perfacile hominem de medio tolli posse Ci, ego culpam in te fuisse demonstro Ci; inbit. rrr. quibus rebus adductus ad causam acc@s- serim, demonstravi Ci. de-morior 3. mortuus wegfterben, l)eraU!3fterben (aull einem St'rei(e ober %lmte): Babylonia demortuo Mazaeo Stameni subiecta est Cu, ne· quis emeret nisi in demortui locmll rrormel bei Ci. de-moror 1. 1. intro fid,l il:nf~alten, 3ögcm: ille nihil demoratus exsurgit T. 2. trans. anf~aften, vcqögcm, ~inbctn: equitatlnn praemisit ad novissi- mum ag'men demorandum C, eorum munitiones C, nullo hoste Her demorante ba~ jBorrücten bel)elligte C, quid fando demoror austros? laffe eudj bie ill5inbe nidjt benuten V, inutilis annos demoror hifte bai3 Beben V; mit abl. Teucros quid demoror armis? l)aIte ab Dom stampfe 17; oee. mortalia demoror arma idj warte bie ill5irfung fterblicl)er ill5affen ab V. Demosthenes, is unb 1, m., ace. en unb em (.1')- (-lorJMv1),) ber berül)mte 15taat!3mann uub ffiebner DU %(tl)en, 384-322. de-moveo 2. mövi, mötus 1. entfernen, furtbringcn, furtfd,laffcn, verbrängen; mit abl. fluvius alveo de- motus T; in insulas demoti sunt Derbannt T, matre demotä beifeite gefdjafft T; bradjlJlogifdj: (agricolam) numquam demoveas, ut secet mare bringft Um nie fort, f 0 b a ~ H; hostes gradu demoti au~ ber 15te[(ung geworfen L. lEUbL consulem de rei p. praesidio Ci, eum de suo cursu Ci, sperabam hanc a me posse lllolestiam demoveri Ci. 2. oee. (all~ bem Wmte) cntfcmcn: spe obiecta principis loci, si priorem aetate demovisset T; mit abl. aliquem ordine, prae- fectnrä Ti abs. centuriones abfeten T. de-mfigltus 3 (mügio) mit @ebrüU erfüHt: paludes O. de-mulceo, ere ftreidjeln: dorsum equis L. dem um (adv. i8ol. n. Don *demus, 8Up. 3u dei uffo eigtl. 'au unterft') 1. 3nfe~t, enbHd,l, erft: decilllo demulll pugnavimus anno 0, quarta vix demum exponilllur hora H 2. (mit Clllberen 3eitpartifeln) cnbHd,l, rrft. 0'n beDug auf bie @egenwart oft: nune demum jett erf±. 1lie jBergangenl)eit unb Sufunft beöeidjnet tum delllUlll: tum demulll (bann erft) mihi procax Academia vide- bitur, cum ... Ci, tum demum (ba enblidj, erft) ing'e- mnit O. 150 finbet fidj: iam c1emum jett erft 0, post 217 dentilegus Martias demum etft nadj Ci. ~. (mit bem erft eben, getabe: idelll velle atque Idem n~lle, , firma amicitia est S, hac demUlll terra ~, eO'es demum V. 150 bei %(bDerbi~lformen: luc S 0 l)ier enbIidj V, ibi demum, s~c demulll V. ~erDorgelienb) crit, vollenM : lllllnemor est uro, äre l)ermurmeln: carmen ore .0. I önis, f. jBeränberung: morum Ct. jBon 1. tleränbern: ingenium Pl. us 3 (deni) je ~el)n entl).aIten~: nummus 8e~n= L- sttbst. isol. denarlUS, 11, m. ;!Jenllr, ~me hor.mllll"~ im ill5erte Don urfpr. 10, feit bem 3weden djen striege tJon 16 %(~ (runb 70 \15f. ober 80 h). pl. meift denarium. . 1. l)ereqäl)Ien, genau fdjtIbern H. 0, äre (näsus) ber S)1afe berauben P~. . äre l)erabfdjwimmen: Tusco alveo Im srlber H 1. 1. ablengnen, obiecta T. 2. ab~ verweigern! colloquia expeti~a et deneg~ta. C; ei natura ingenium deneg'avIt T. . 9J1d t1~f. plura velim, tu dare deneges welgerteft blef) H . ):. ae, a (auß *dec-sni, § 30, Don dece~) ~e ~e,}~; l. denum unb denorum. Dft tu .?ß6b. md erbien: bis (tel') denis navibus V. 1l1djt. audj clena Llma lUovebat equos jebe!3maI ber 3el)nte Q . ue (ftatt *dene-que, § 41; *dene bon de, I1ne po ne superne neben super; DgL demum) 1. (%luf3äqIungen ali(dilie~enb) enbftd), anle~t; . 2. oee. (fteigernbe %luf3äq[ungen oeenbenb) cnbltd) , lugar, au~erbcm uod,l; • 3. (oljne aUßgefüljrte %luf3ä~[ung) iubann~ bllltl:,? 4, (!ilon ei nen oeral1gememernben )Begnff anTugenb) itber~lln~t, fd,l1te~ndJi oee. (Derringernb) wcnigftcnil; . 5. (bie meiqe ibeeU uli(d:)!ienenb, al(o (di e1nli ar (eCbft< ftänbig) am ~nbe, fltr3, mit einem ®urte; oee. (itoni(di) am ~nbc gar. II. 3eitIidj: 1. am ~nbc, 3ttIc~t; , 2. (= tandem) cnbftd,l, erft; (mit anberen Bett, angaBen im ®inne \lon dem um) erft, gerabe, ebell. II. 1. apud Segestanos nemo illud signum aude- bat attingere: barbaros scitote aclcluc~os esse ope- rarios; ii denique illud sustuleruut Ct. 2. multo denique die erft l)odj am srage C, quod octavo. de- nique mense timere consuerant C, mortuo demque Clodio Ci. 15el)r oft: tum denique bamaI!3 erft, bann erft, nunc denique jett enblidj, lllodo den~que eben erft O. de-nomino 1. nadj etw. benennen: hlUC (ab Lamo) Lamias H. ... de-normo, .äre (norma, § 70) unregelma~lg madjen: angulus denormat agellum H. . de-noto 1. beITeidjnen, fenntIidj madjen,: ~lUO nuntlO cives necandos denotavit Ci, Icilios l)mDleIen auf L, ora ac metum singulorum aufmerffam madjen auf T. dens ntis m. (aHinb, dan, ace. dantam, gr. Mavr-E;, aljb. ~and, ~iel1, ur[Vr, pt. pI'. Don edo, 'Der ~(fer') 1; 8a~n.: dentibus manditur atque extenuatur et lllohtur c~­ bus Ci c1entes exacuit sus .pauer V, eburneus ?1, Libycu~ Pr, lndus, Numida ° c~lefanten3aI)1.\ ~Ifenbem; biIbI. vitiata dentibus aevi Sal)u ber Selt 0; D~m cSaI)ue be~ S)1eibef3': et iam dente m~nus. mordeor lU- vido H. si quis atro dente me petlvent H. 2. me- taph. ~He~ Sal)näl)nfidje: perpetui dentes ~ser.rae) 15ägeDäl)ne ° dens ancorae .palen V, Saturm .ptppe, ill5in3ermeff er' V dens vomeris V = dens curvus ° bie 15pite ber s.lsffugfdjar, insecti dentes bie SäI)ne be~ ill5eI1erfamme!3 O. . denseo 2. etus (densus) 1, bid,lt ntad,lcn,. uerbtd,ltcn; pass. bid)! werben: densetur cantato carlmne caelmn bebeat fidj mit bidjtem @ewöH 0, c1ensentur tenebrae V. 2. oee. a. btd,lt anffiellen: agmina densentur cam: pis V. b. raid,l anfeinanber fofgcn laffen; pass .. folgen • manu spargens hastilia denset V, ~enserent lCtuS. T, densentur fUllera H. 1laneben: denso 1. a. btd,li mlld,lClt, vcrbid,lten: Iuppiter densat,erant quae rara modo V, male densatus agger wenig feft L. b. oee. bid,lt anetnanberrei~en, ordines Cu L, scuta L, ca- tervas V. . ;(, d 0 densus 3, adv. e (ogL gr. oc"nk) 1. bt~}t!. ens~or silva C, saepes C, fag'i, aristae ~, denslsSlmus nu- bel' V, umbra V, ael' lI: densum pmgue fette 9J1~ft V: aquilo bidjte ill50Hen tretbenb V, plag'ae .engmafdjtg,H, feIten mit abl. corpora densissima saet~~ tauI), ~ldjt, bewadjfen 0; 2. oee. in menge, gebrangt, ge.~l1nft: 1. 1. Dl)ne storreIatiDpartiMn.: in l\cha~, Asia, Cilicia Pamphylia Romae delllque Ct. '-5n storre, lation:'primum m~ ipsum vigilare, c1ei~de l1:ag'nos animos esse in bonis viris, deos demq u~ lUmo~­ tales auxilium esse laturos Ci. 2,. omllla ~nun~­ cipia, praefecturae, coloniae, tot.a. delllque Itah3; Ct, omnia sua iura, commoda, amalla,. t0:tam. ~en~que libertatem Ci. 3. ille hnperat rellqUls ClY1;tatl?US obsides, denique ei rei constituit. diem C.. . (.pter Itegt ber ffieil)enbegtiff in ber SJJ'Cel)rl)~tt ~er clVltates, ber m f dj I u ~ ber einöeInen lEefel)le .tft bte p:eftfteHung be: ~ermine~.) Non movetur pecullla; ~~mql~e, quae 01- namenti causa fnerunt, non reqUlrlt 01. l' ~ot res tam pretiosas, omnes denique res, quae ahc~uus pretii fnerint Ci, ecqua civitas est? .. rex demque eequis? Ci, vitavi denique (l)ödjften!3! .culpam, non laudem merui H; oce. nostros praesldla ~educturos aut denique indiligentius servaturo~ credlderun~ C: 5. S)1epo~ er3äl)It bie sraten be!3 \15eIoptbaf3 ~nb C jdjlteM., denique haec fnit altera person~ T~ebls furq, ~t war . .. '; .pora3 jpridjt von ber ~ml)ett!3notwenbl~fed im stunftwed, um· in ben 15aB aU!33u1aufen: demqu.~ sit qnidvis simplex dumtaxat et unum; o?e,. ~l c1enique, qui in sanglline ,:,e~'sabantt~r, ROSClO lm- qnitatem illius temporis oblclent? CL (apes) circa reo'em densae V, densos fertur lU l~o­ stls V, mille r:pit densos acie bie in ~ebrä.nqter ffied): fedjten V: mit abl. acies densa arlms vlrIsque T, Don BeOI~fem: trabes 0, dellsa inter tela feruntur V. 3. metaph. {)änfig, 3af}{~dd,l, \l1teb~r~u!t, nnnntet~rud,l~n: elucet idem apud alIos densl us, apud alIos l~- 1'i us Ci, densis ictibus heros puls at D.a:.:eta V, SPl- cula castris densa cadunt V, denso~ dlVU~ nUl~era­ bat amores 17; Enallage: increpu~t. denslS alls!':, clensa frigoris asperitas 0, Eunpldes sententlls clensus gebanfenreidj Q. _ . dentalia, ium, n. (SUh8t. i8ol. n. lJ~n den~ahs" e, § 75, 2[lJ[.2 au dens 'aaljnäqnHd:)', 8C, .lig~a) .Sal)~l)oI3er, ~flug, fol)le, au!3 öwei (bal)er pl.) fPtBWmfeItg,l)mter .ber .\15ffug. fdjar 3ufammenlaufenben .pölöern. gebtfbet,. ble, T tU ber rrurdje gel)enb, ba~ ~rbreidj aU!3etUanbertrelben. T ;, .. dentatus 3 (dens) ge3äl)nt; metaph. cha~'ta n;lt b~l)nen geglättet Ci' al!3 nomen pr. (Beute, bte mlt Sal)nen 3m ill5elt fo~men, § 82) :M:'. Cmius Dentatus, L, Denthalias, ätis, ager ®ebiet ber 15t. L18vßaJ..!O! an ber meffeni[dj,lafoni[djen @ren3e, T. , Dentheleti, örum, m. jBoH tU srl)ta3len am oberen 15trlJmon L. . . denti-legus 3 (lego, § 66) .ber ble ll)m aUi3gef~lagen.en Säl)ne ilufammenfudjt: dentllegos omnes facIam tdj werbe aUen bie Säl)ne aui3fdjlagen Pl. denubo 218 de-nübo 3. nüpsi nüpta ~ '. oaufe)' nec C .'. I1.Jeg<;ettaten (auil bem (;r(lern, I U· " . a~llls III ullos denupSit thalamos 0 ! Ia aenupsIt III domum Rubell" T ' tus V. ? ~cgtrctbcn, vertreiben, forttrcilic ' num plebis VI c1epel1unt Ci. ~U5 an n, de n-d 1 n . - u 0 .' entbfölien: ne denudetur a .'. m~tap~. el consilium suum offenbaren L. pectOl e. ?~, SCIentIam spoliare orn t t ' occ. lllI b g~~du cleplusuS est wurbe aU5 fei;er g~punft br,abngt N, ~~pidanos muris C, equitem dor:~rrung UI e, Italm verbannen Tl' denuntiatio önis a u a qu.e d~nudare berauben Ci. 2fnacigc! hac' demIt: t' t. 2!nfilnbtg~ng, ißcrfilnbigung, subi. acllYl La Ia I?~e conterntus L. 9Jht gen. civitatis i ~tm CatIllll.ae. denuntiatione venit Ci, tionem ina:redi C. gen. obz. III accusancli denuntia- culi C, q~em co~s 2. occ: ~. ~nbro6U1tg! peri- terrebat Ci b iß ul b proscnptlOllls c1enuntiatione tiationem O'CClcÜ L eror nnng! contra senatüs denun- fcljIielien T· mit ' lOm~n~m senatu pulsus est' Antonüf;aa:. ~1~ere7tCIbus n~stris sus Ci; bUbI. a consilÜs C c1e sp!X ur e de _ sen~e~~ia L. 3. oee. ~. vcrja cn: tota SlCIha clepluit N, ex his locfs bar b. von ber 9JCutterbruft tntluli6ncn' dluce d b~r~s butus haedis V clepulsl' alt' . ep SIS b ' aceagmY de-nüntio 1. l' f" b' l210n l~onebo, praedica~, ~~::n~r~~~ ~~b dtnn( CrifiirClt! tlatum est Ci' mit d t l, omlllO enun- a . ubere ,matris V, lacte cleplusus leo H. St~r5 alibrtngcn: eum aquilones clepellunt T~' ,8 t eIp u n ft:. vento portum Herculis depelli T ' :aph. vert~ctbc!t, verfdjeltdjen: periculum N Ci 4· arma non per{culum a . . pers. unb c.te? rei: illa tiant Ci' quid h nobIs, sed. praesidlUm denun- ~em, turpitudmem Ci; ace. abttJeflrcn f ' l~petl:s c1omesticorum hostium c1epuisus' a e~~~. fof{ h "li ? C aec consternatlO clemmtiat? wa5 ... 'Jet en u (1;5 foLgt . tians quidam ius~isse consluem a~~~~tee. ;~~ l enun- ::,Im VI clepulsam reprehendere Ci. lS cavenclos esse clenuntiant C· b "" : ' eos demmtio mihi (hoc) . di lC' . J,J e t f clj e f a j): tibi d:-pe~deo, ere 1. ~erali~angcn; mit abl instr epen ~nsL; ~u5gang5punft abt. de 'e cl . 1aqUeal:Ibu~ auriiis V; bi clj t. dat. lateri;"ete~~t ent 0, mtt praep. ex umeris c1epenclet '1' III ces U' a deo denunt' t VIC etur, ut exeamus e vita 0" '. . la um nuntiasti, quicl sentires C. l. c. tnbtr. i}r. c1e- bellum C Ci mortem lYl·t . C~' oqe. a .. Ilnbro6clI: fe6fcn' I'b' "". I Olll l, VIm Cl. b be-bI li 1 ~g. le ')Je~fcljefäj)e unter 1. b; bei T auclj' mit :: metaph. a~6iingig fein! clependet :ficles a VAllü",,+,; ~e f'c au~ur~~m depenclet orig'ine huius verbi ca~c{~ zn:! NarcISSu~ demmtiat tribuno exsequi iras y' c'u,pro,p6C3Cten: Celaeno tristes demmtiat tiat V' caen eus co~or (aurorae) pluviam c1enun- . 3· (bor @emf]t) an3cigclt + • d-_or aug. l)angt. (et~mologifclj) Jufammen mit. " e pendo 3. pendi, pensus vö!fig abwägen b I) ~b3al)Ien,. be3~l)Ien: mihi abiurare certiu~ e~t' _ependeIe Cl; metaph. poenas etIeiben ' de:perdo 3. clidi, clitus (decomp., § 72) , 1 fI brtngClt, altg~ltnb~ rtdjtclt, verberbclt; nur ~rl pass. sutor In0PIa cleperclitus Ph, cleperclita b~t~lr malilo5 Ca. 2. verlieren cinlili~ • lllhIl, quocl c1eperc1at Ci, ne quicl :.,'{ his Cl!. luerit testimonium . .' . SI accusator vo-<:uffo~bern, il)nen ... ;~~~:~u~tre fte 3ur ,8eugenfcljaft denuo (Iuxtap § 67 ft tt *d- nocljmaI5, wieb~r. ,a e-novo) adv. von neuem, Decrius 3 (Lf'lwo,) ber ~er 5 ( , " ... subst. isol. D~öis idis e Lf'lw) g~'JOrtg: quercus 0; tocljter, 'l5roferpina b. ' f., aec. Icla (Lf'lwl<;) ~ere5' de-pereo· '" - ~I5 pass. , Ire, ll, Iturus (decomp" § 72) vörr grunbe geqen, verLoren ge~en: tempestate Ig de-onero, are entraften' t l ". ~~~~~;r:eg~:6:r~~ ~~el~ ~rI a~:~ ;er~~~~ei:ni!~!: de-orsus unb de-orsum (rt *_ ;:~~~ ~~m von Bebenbett;:. mag'na pars exercitus ullo O. Um C!. SPIrItu~ non tempore depel'it , oee. auclnt c1eperrre eum ante vocalem corrip't *d_l,att deorsus, beIlll vocalis 1 ur, evorsus § 21, bor rursus, dorsum) adv. abwärt5 ' So ' '1.' prorsus, pondere et OTavitate d gewfanvt, abwart5: ClUn I '" eorsus eratur Ci c eorsus commeare ~inauf u b f' " ,sursus de-paClSCOr unb d- . n )lUunter (avw uaTw) Ci. ficlj aU50 b' .' e-p~C1scor 3. clepectus sum (§ 4:1) de-pasc~ t~gen. ~p~e tr~a pl'aedia ~ibi c1epectus est Ci. tauri clepas~u!t ~~In::!tUt abw.et~t, von ~ i er en: depastus 3: salicti sae ycael ; pt. P.l pass. apibus lITleibenqecfe bere~e&f.~rem (ace. gr.<. depasta gefucljt werben V 'b' u en von ben lEtenen ab, 2ntäre, non bene~ ba~Ib~r .~pa~ta altar~a bie Leeren fativ vom .\Jirten- salt~t ) a geßeffen 1ft V; fau· in herba abweiben [ülit y Us g, ~ q~lI J~g~tes clepascit (ali;l med.) abfreffen' ( . O' . a er: e~ascor, pasci metaph febris cl '. an", lUS) clepascitur artus V de-p .' ep~scitur artus veqeI)rt V. ' _ eClscor s. v. clepacIscor. de-pect~ 3. pexus ~erabtämmen: crmes buxo O. . prolepttfcljem :Ob}. vel1era f 1" ..' mtt ~of{e (ober !Seibe) von ben JE" 0 lIS ytenvIa ble aarte depecu-l-t aumen _ _ a or, öris, m. Ij}[ünberer Ci .. de-peculor 1. vöHig aU5pIünb . l210n \latmität nur Werfeftformen' lJg( ern, ~el'auben (lll .guter fomn,i .argento depecluatus ~ss·d·. pehi1i'b\US): ~oll1lInclem amlhae vestrae (b lR h ' .. ' . qUl au em fcljäbigte Ci. M u'Jme5ffücf) depeculatus est de-pello 3. clepuli, clepulsus 1.'" (naclj 9Ji t 1. '!tnautreiben: quo '- an ua) solemus ovium teneros clepellere fe- I der ver~e~re ficlj, vergefJe vor mebe L c~i~~~ae. alJ1Ol'e _ep~nbat fterbIiclj verHebt war L' , In de-pmgo 3 . '. " .M: . . ~lIlXI, PICtus abmalen, malen: . arathon~am III porticu N; metaph. VItam hUlUsce clepinxeris fcljiIberteft C·. . sermone C· 't t' l, I elJ1 p. III d- l, COgi a lOne aliquicl jiclj vorftenen O· e~plango 3. planxi, planctus bie .\J" b f~' b~lagen (auillleib): Cadmeicla palmis c1ep~:n~e~! ~~~~: Ar~uerten un.ter p.änberingen 0, ipsa suis cleplanO'itul' de- t;r~e;llIs wIrb (burclj .i}IügeIfcljIag) beiamme~t O. ta~li . 1. ~altt frlj~cten, ~.eftig fragclt! lamen- tius C,voce clepl.oIans ?l, de Isc1em rebus dolen- . l. . 2. trans. be1ammern: me ut atrem cle- ploI a~t Cl, patrem pulsUIJ1, patriam acllictam clo- mum Incensam Ci I ' b ' . 3· a 5 nerLoren beweinen altf-Je ~n" spem. Capuae retinenclae deploratam e~se i e~ OIatur ~ perpetUllm libertas L, de lorata co~ d~~l ,:,ot~ bte aufgegebene poffnung ber B~nbIeute O. d P _Ult zntr. e5 regnet qerab: multus lapis T:: e-pono 3. posui, positus 1. I I.~. nieberlegen, ~fe~cn, ~ftcIfcn, an ißoben fegen' i . oee. (a~il aniJ~rtraute~ @ut) niebcrlegen, Üt Girljer: I ~ett brtngen, ltltterliringen' I metaph. anvertraltcn. 1 ! II. 1. alilegen, b~ifette legen, ttJcglcgen; I' I 2. metaph. lt!cbcrfcgcn, Illtfgebelt ablegen vcx~ 3tdjtcn. I I I! m. (.\i'ranfc: IBterbenbe) altfgeben, an i6rer !Rettltng I tl Cf3lD ctfellt, I I 219 depromo 1. 1. lectica paulisper cleposita Ci. lITl o? lyram muris 0, latus in harenis 0, corpora sub ra- V; bicljt. abl. caput strato 0; hanc vitluam fej)e aU5 (aiß .\i'am~f1mi<:Q V. !Hflet. Chattos Hercynius cleponit [ülit He in bie (l;bene ~erab, anlW~I l~idje faffcu: naves d~reIictae G, in- taph. i~ ~~~ctum (gerrenlofer) solum Ci. 2. me- ipsum bie ~(oftammung bi6t~Uf :t~e~er~~S~~~f~re ~1 occ. . a. ~erabmarfdjicrcn: Xerxes in Graec~ gen . ~C~~clit (vom 0'n?ern an bie 5rüfte) N, in Phoeni~~ ge- Gracchum ab l:qu!flbel~~ d aUfl~b~u, lJ~rnadjfäffigen; percliti atque ab om' ere 1C l~ Vlclebamus Ci, sensus totus est ab i~I spe .clberehcti Ci, bonol'mn derelictus O· , a qlU us tuendus fuerat d a 111UJ~ exerCItum praeclatulll in aO'ros R U, escencllsse L b ( ;0, omanos ma bie mJohnftätt '. 3UmllCom) anf llen VRarft fDmmelt, ') en m Ulom auf ben 5ügern b 5 "'" rum aber in ber SJiefe lag fagte m . f ' a Ü'O' ~. , de-repente urplötIief;: raptis clerelJente aI>mI's T (anbere 1'epente). a d fOrtlill desc;;de1'e' 'allein- fn cl ~n orum, fertener A.ntonius fommt nief;t aufll ~ 10 Ieo.uon descenclit Oampum H Ü'orum z; eoenfo in näef;ft vom sBer ~. metaph. ijerab:, ~inabge~en. 3n, de-repo 3 repsi y; 0",4:; suis PlI.' <)cra me,,)en, 'fef;feief;en: ad cubile fief; O· b ge. mons cleseencht 111 aeqlUlill fenft de-rYdeo 3. rIsi rIsus t" ef;t' verfpvtten: derisLU~ esse cr:do l~ a~;3Iaef;en, verlaef;en, d~eer~cdle~turl de rege Pyrrho trium~~~~e~l~~~}e~aGlJi, -Tl leu us 3 I"dj I'dj v,. AU • dere ratio La er t : .dericliculLUll esse se 1'ed- a. &ef,pött~:l~ericlic~gs}u~~Ol. derldiculum, i, n. über if)n luftig T. b I"dj ~~djnex man maef;te fief; animi et c1ericliculo . a e~ I ~{l llliefcn: ignaviä erat T. corpons lUxta c1espiciendus de-rigesco 3 rio'ui ( '0' ) "U' - formidine sa~gui~ V d~;tO' ~o tg .erltar:en: cleriguit guere comae ftel)en au Q:\ ;0, lUOt malls. (%obe) 0, deri- [tarr V erge ,0euIi ber Q3Iicf wurbe de-rigo s. v. dfrio-o de-ripio 3. ripui;o, l:eptus ( . entrei"'en' mit d 't raplO, § 43) fort" rOll, ab, P, a . pers qt d t' " alteri deripere Ci spoli~ 10 •• pe; meat acl nsum, mit abt. bell ürte;3" cola tOe~~SIs ~ erepta Latinis V; phoram horreo ~e;au;3ne9mee;~. eraoneljmen V, am- Oereris Victoriam Ci cle t"t praep. de manu derIsor -. _' auc on ate fef;mäIern Ci. plus la~cl°~~s, m. (derrdeo) !Spötter: clerisor vero ..' 0 re lllovetur 3eigt fief; tief 'ff lllll c1erisor leeti c!Sp" tt . er ergrt en If; , ann vom VReere' mare int " ~amp.?s descendit bie 90lje ßee ergieijt :e~I~ et in lVewanbern- vestis 1 d" u, lJon ~inao reief;t C . c escen It mfra genua warrt (ilia 0) desce:ilit bv~n F~ff~: ferrum in corpus I.ßfeiI): quocl ver b u:g· em ; baljer (Q3iIb lJom descendit S d d't ill pe?tus !ugurthae altius , escen I cura m alllmos L t t d ~~~~cli~e e?rp~re pes~is lJeroreitete fief; v,' sf °qui~i ihm 2~ ü[r1S, (mlV~ecl ~escendat iudicis aures lomme <) 0 <) en ~ur '<.leurtellung) HOf dj ~:~f:;fde~~e~Igf~~ fi~ cinfaffclt; fileuff~r;e~:~ e}~ tumeIias C a que arma C, ad verborum con- tam .' preees descenclere in Olllnes V in cer (ext:::m~~) a:u~\1~~ lcllll~tSCentifumcl Ci, ad 'ultimm~ campllill i' . np er . escensum est in f)eraogeg~ng~n a~em L, eo ~escens.UJn man war fo tief scenclerat Q. . 4· abWttdjen; Ille ab antiquis de- descensus üs m ilrbff mav. tis consedit qua' 'U f ' cl teg! sub raclicibus mon-~~~perr~~. ~o er ~e:u~terf~~~~~s~Uij~~~i i\i~~~1~~ . aCl IS descensus Averno il ilr 2. meton. abWiiti{l ge~euller lfficg' ~m lJernu;3 V ber scurra 'A 0 er am unteren @nbe ber :rafer' H SJ "I' . (~o an ber auf bem unterften !Sofa . ' ~rt~ tUlum mtt bem lll5irt I.ßI t . tm ~ee fere passumn L. • eseensus ripae de-SCISCO 3 d- .. (f - . faIren abttlin . escn eIten I VI), descltum est 1. ab~ @efabenenfeinemJiteaure·",ay;nttmmtunbüberane derIs -. lpell <)a. us, us, m. (derrdeo) !Spott, @efpött Ph T. def ' t S Utg werlleu! lllercennarii desciverunt N ecera amus, clescierat Hellespontus N. 9Jrt praep: a rege N, ab Latinis ad Romanos 'L' I Samllltes descitum erat L .' ad . 2. metaph. ftdj rD~~ 221 designo f00maq,cu, abwcullcu: a natura, a pristina Ci, artes clescive1'e a vetere g"loria T. ° 3. scripsi, sc1'Iptus 1. 1. eiufra~en, ab~ 3ciq,uclt, entwerfen! in viricli cortice fagi car- einfef;neiben, einriten V, carmina in foliis V, formas in plllvere descripserat ljatte ,.,Moipj..,.,o+ L, caeli meatus describent radio V; : praecepta mira H, tabulas publicas omnibus librariis impe1'avi Ci, litteras civibus dare Ci, factorum clicto1'umque descripta recitare eine ilrbfef;tift feine6 :rage, buef;e!3 T. 2. metClph. bcjdjrciben, jdjiIbcm: facta versibus N, coniugem sine contumelia clescribo Ci, flumen Rhenum H; mit bopp. acc. me homines abiecti latronem (al;3 fRäuuer) describunt Ci i si quis erat dignus clescribi (in ber 5romöbie) bargeftellt 5U werben H. occ. beitimmen, erfIärw, lleflnteten: verba, officia Ci. II. ([)äufig di-serlbo) 1. eiutetrcu, abtetfcu, orlllten: quemaclmoclum cliscriptum erat Ci, clj- scripsisti urbis partIs acl incenclia Ci, alillum in XII menses L, classes centuriasque ex censu L. 2. (lßerfonen) auteilen, cinteUcu, eiurci~cn: equites in suam gentem C~t, orclines discripti, aetates, classes Ci, libertinos in tribus urbanas L, milites in legiones L. 3. (alts 2fnteil) 3ufq,reiben, öntctlcu, attWctfcu: frumen- tum populo L, discriptas servare vices bie 3ugewie[ene fRoUe H 4. (\lieferungen) aU0fdjrctbcu, auferlegcn: civitatibus vecturas frllillenti C, pro numero mili- tum pecunias Ci, socHs XV milia peclitum L. 5· abgteujcn, feftfteffen, allDrllucn, iJDrfq,teibcu: p1'etio, non aequitate iura discripserat Ci, quae discripta sunt 1egibus et iure civili, teneantur Ci. malJ. adi. isol. pt. pf. pass. descriptus unb discrlptus 3, adv. e eingeteilt, georbnet, gegliebert: orclo verborum Ci, accurate et discripte clicere Ci. descrlptio unb discriptio, önis,!. 1. (de-scrlbo) 1. 9li~, 2{bri~: clescriptio aeclificancli Q3auplan Ci. 2. metaph. ~arfteIrnng, )Bcfdjrcibnug, IGdjUberung: sphaerae, regionum Ci; occ. )Bcgriff{lbefttmmung: offieii Ci, nominis brevis et aperta descriptio Ci. 11. (di-scribo) 1. ~iuteifung, OrDnnng: clecuriatio tri- blllium, cliscriptio populi Ci, mei sunt orclines, mea cliscriptio Ci, cliscriptiones temporum Ci. 2. occ. \BcrtetInnB: iuris aequa cliscriptio Ci, privatarum possessionum Ci, caedis atque incencliorum Ci, re- rum expetenc1armn fugiendarumque Ci. de-seco 1. secui, sectus aofef;neiben: aures C, parti- eulam unclique H. de-sero 3. serui, sertus clo;3maef;en'; 1. ucrIaffcu, im IGtid)c laffeu: haec duo in maIis deserunt Ci; mit !SacI)obi· Lyciam cleserit Apollo V; mit ~er[onalooi. f1'atrem ne clesere frater V, sin a vobis clese1'ar Ci; bi ef; t. unb fpät mit bloj3em abl. deseror coniuge vom @atten T, c1esertus suis T. occ. (miCitätifcl)) ba~ 5eer vedaffen, llefcrtieren: duces C, exercitum Ci, castra Li abs. qui cleseruerant, capitis clamnan- tur N, multi cleserebant befertierten T. 2. metaph. etw. aUfgebcu, im IGtiq,e laffcu, lJcmadjfäjfigcn: agri eultura cleseritur Ci, rem 1J. non deseram Ci, cur honorem Oaesaris deseri patimur? Ci, si meam vi- tam deseruissem Ci, non deserit se gibt fief;. nief;t auf Ci, officium, causam Ci, inceptllill V, pubIica sacra vernaef;Iäffigen L, cultmll cleorum L; iuriftifef;: vadimonium clesere1'e bie Q:\ürgfef;aft im !Stief;e laffen, ben ~ermin lJerfäumen Ci. 0'm Q3iIbe: mensa cleserit toros wirb weggefef;ooen 0; non facunclia cleseret hunc nec 1ucidus ordo H, leo clesertus viribus Ph, a mente c1eseri ben 5ropf verlieren Ci. malJ. pt. pf. pass. adi. isol. desertus 3 lJerfllffclt, öbe, einfallt: fana ver, faffen N, 10ca C, age1' L, in clesertissima solitu- dine Ci; metaph. vita cleserta ab amicis freunbe, leer Ci; subst. isol. deserta, örum, n. ~htöDClt: cleserta pete1'e bie !Steppen auffuef;en Cu, Libyae c1e- serta peragro bie mJüften V. desertor, ö1'is, m. (desero) 1. 2{uiJrciffcr, ~efcttcnr: clesertores et transfugae Cu, clesertores et prodi- tores C, clesertores et rerum capitaIium clamnati T. 2. metaph. ber verläj3t, vernaef;läffigt, ~mdjtlütg: Dar- clanius c1esertor Asiae V, socii desertor amoris O. de-servio, ire eifrig bienen, fel)r ergeben fein: qui bo- nis viris cleserviat Ci, si operae et vigiliae meae deservilmt amicis gel1Jeiljt finb Ci. de-ses, de-siclis (desideo, § 76) müijig, träg, untätig: desidem domi seclere L, res Romana cleses atque imbellis L. de-sideo 2. sMi (sedeo, § 43) müijig bafiten, untätig fein: aquila ramis clesiclet Ph. deslderabilis, e (desldero) wünfef;en;3weri: suis vitiis desiderabilem efficere avum bie !Sel)nfuef;t naef; bem ilrljnen waef;rufen L. deslderium, ii, n. (desidero) 1. ~e~ufudjt, ~et~ mincu, \Bedangen, lffinnfq,: desiderium est libido eius, qui nondmn aclsit, viclendi Ci; bief;t. clesi- clerY temperare pocula !Seljnfuef;i!3lieef;er= melie6ttanf H 9JCeift mit gen. obi. desiclerium tam cari capitis naef; H, ilens c101ore ac clesiclerio mei Ci. !Seltener gen. Bubi. c1e horum desiclerio cotidie aliquid aucliebam Ci; meton. &egenftauD ller lGeijltfnq,t: desiderimn mellm Ci Ca H. 2. metctph. \Belllirfni~: cibi potionisque clesiderium naturale L, hae manus suffecere desi- clerio meo Cu. 3. meton. lffiunfq" 2{nHegen, )Bitte: desideria militum ad Oaesarem ferre T. de-sldero 1. (U[\f. e5nSidero) 1. ftdj fc~uen, iJcr~ langen, wlinfdjcu, bcgeijrcn: natura deelarat, quic1 velit, anquirat, clesicleret Ci, clesiderarunt te oculi mei Ci, agri tam mansuetum civem desiclerant Ci, res p. vim et severitatem clesiderabat C. ma;3 übj. buref; inf. haec scire clesidero Gi, quocl quisquam ex vobis auclire desicleret Ci, ober ace. c. inj. quo ullam rem importari clesiclerent C. 2. occ. a. iJermiffen: perpaucis desicleratis, quin CIIDCti caperentur wobei 3ur @efangennalime aUer nur wenige fel)Iten C, Sexti- lem totum desideror laffe auf mief; warten H, auclies, quicl in oratione tua desiderem Ci, ex fano sigmlill clesicleratum est feljlte Ci. b. lJetmiffen, etnfili~elt, uerlieren: in eo proelio ce milites desideravit C, navem C, plurIs esse a Syraeusanis istius aclventu deos (@ötterbiIber) quam victoria Mareelli homines clesideratos feine' ilrnfunft ~abe bie !Sl)tafufaner meljr @ötter gefoftet aI;3 be5 9JCarceHu6 !Sieg Beute Ci. desidia, aeJ (deses, desideo) cba;3 Whll3igfiten', 9JCüj3ig, gang, Untätigfeit, :rräg~eit: fuga 1aboris clesicliam coarguit Ci, ab inclustria plebem acl clesidiam avocare Gi, se 1anguori clesicliaeque dede1'e Ci; pl. vo bis clesicliae corcli aHerIei 9JCüj3iggang V. mav. desidiosus 3 mül3ig; occ. 3um 9JCüijiggang verleitenb: delectatio Gi, illlecebrae cupiclitatum Ci. de-Sldo 3. secli fief; fenlen, einfinfen: terra cavernä ingenti cleseclerat L; liUbI. velut desidentes mores verfaUenb L. deslgnatio, önis, f. (desIguo) Q3qeief;nung, ilrngaoe: personarum Ci. occ. a. totius operis ~Ian Ci. b. designatio consulatüs praeparatur bie Q3eftimmung 5um 5ronfuI T, superbire homines annua designa- tione T. desIgnator s. v. clisslgnator. de-sIgno 1. 1. 1. lic3etdjnen, angebeu, befUmmen: moenia sulco 0, fines temp10 Iovis L, Aeneas ur- desilio 222 bem designat aratro V, designat oculis ad caedem u~lUmquelI!-que .nostrum Oi, hac oratione Dumno- ngem deslgnan 0, nullä ig'naviae notädesignari L 2. ?~C. e~nennen+ IJ!Ceift alll pt. pf pass. consul: aedll!s, trlbunus, m~glstratus designatus Oi; allein: quot~ens tu me deslgnatUI~ (aIll befignierten stonfuI), quotlens c~nsulem (aLi3 amtterenben) interficere cona- tus es! Ot: II. llb3cid)nen, nlld)biCbcn: JYIaeonis elusam cleslgnat Europen fteUt bar 0 "'gI d' -d- '1' .. . :.0 • lsslgno. e:s.l 10 4. sl1m (salio, § 43) l)erabfpringen: desilite milites .0. [l5o~er? tribunali T, de navibus 0: ex naVl L, . a b e~uo V, ex equo L, ex essedis 0, de .r~ed~ O~; eqmtes ad pedes desiliunt 0, lympha ~esIlIt ftüqt l)erab H, imitator desilit in artmu fpdngt t.:ri3 .~nge, verrennt fidj H de-smo 3. desii, desitus 1. anf~ijren enfiigen I: t· quo (puero) desinet ferrea aetas V: desier~nt ~~: ~res~, unde cO~P~~ oratio mea, ibi desinet L; rl)~t. . illa, quae slImliter desinunt .pomöotefeuta Oi. 9J1~t .1ll un? . ace. desinit in piscem mulier H, in pnstlm. deslll~t alvus V liiuft aui3 in, wirb 3U, clesinit III lacr~mas tIJre mebe enbigt in ;rriinen O. l5eIten tra;::s: libenter a~'tem clesinerem aufgeben Oi; bidjt. (@ra3ti3mUi3): clesllle querellarmu H 2. abfaffen nnt~rIaff CU. .~eift mit inf mihi parcere ac cle m~ ?og~t~re deslllIte Oi, mirari Torquatus desinat Oi lUch~la sever~ Romae fi~ri clesierunt Oi; im ll5affiv; or~tlOnes l~gl sm;tt d~s~tae Oi, desitum est videri qm?quam ~n SOClOS llllquum Oi, clesitum est bel- l(an!:. Wht 3U ergiin3enbem inf desine plura puer sc . . dlCere)!, elesine, tibia, versus (sc. can~re) V ~esl~e! deslerat (sc. loqui) O. ' de-slplO, .ere (sa~io, § 43) töridjt, unfinnig fein: tu summos. Vlros cleslpere, clelirare, clementes esse di- ~b~s Oz, clulce est desipere in loco 3U fdjwiirmen H de:slsto 3. s~iti, stitürus intro abftel)en, ablaffen, aufo floren, Abs. ~n prima clestitit ore sonus blieb aU5 ftocUe 0; btdjt. (~rii3i!3m~5! mit gen. tempus desi: stere p~l.?na~ 17) mtt abl. Itlllere, negotio 0, causä, sententIa O~, lllcepto 01,1, V bello L "n't I t t' ,. ~Jlt praep. ( e . con en lOne N, ab elefensione 0 ab incepto L SJnetf~ mit (obieftivem) inf eos colere' atque observar~ destIterunt Oi petere destitit O~' Dft 't m l' h . ' ..mt :negao . w,n: .. o.mllles cursa~'~ non clestiterunt Oi, suscipere ImmlcItlas non clestItIt N, wo wir ben inl aI5 .paupto ~erb, ball verb. finit. abverbiell burdj cunaufl)örli,-h' uberf ej)en. U) de-solo .1.. (solus) einfam madjen, verTanen: agros V- ofter ad~. ~sal. pt. pi pass. desolatus 3 vereinfamt' verIaHen: terrae 0, manipli (von ben l}ügrem) ver: laffe,n V, nonanus desolatns aliorum cliscessione allein geHteben T. ~ispecto, äre (frequ. von despicio) 1. ~erabbIicfen: e sedens :fiammas clespectat V, ex alto aethere despectat .terras 0, terras captas clespectare viden- tur. (cyc:u) V; ace. (Don .\Bergl]öqen) überragen, be~ ~errfd)en. quos (populos) clespectant moenia Ab el- l~etr. . 2. ~eradjtenb l)erabblicl'en, l.mad)ten: ne ut ~c 1 et IgnaVl clespectarentur T. d~spectus 3 s. v. clespicio. despectus, . üs, m. (despicio) 1. ~u0ftd)t %,crnfid)t· ~rat ex oppldo clespectus in campum 0 i~ castra d llltm~reb O. 'h 2. metaph. )Berad)tung; ei despectui es wtr von h)m veradjtet T. d~sP~Iätio, anis, I .poffnunglllofigteit, [\eqweiflung 151Htu)W. ,cl~speratio spei causa est cauf megen folgt or:nenfcljem OZt; cmn prope ad clesperationem per- ~~sse~t N, ael. desperationem aclclucti gebradjt N. et~t mit gen. ab~. spes cum omnium rermn clespe- ra tI one (an aHem) confiigit Oi, salutis Cu 0, vitae, r.ei p. Oi; ace. clesperationis eme5 stranten L. de-spero 1. (de unb spes, § 70) 1. fiie ~nffnuu gebenr fa~reu {affen, Ilct3wetfefn. [l5oran? deg m~atlbus 0, clesperatum esse cle re p. L' m't su~s fortunis 0, sibi an fidj 0 Oi. ~i fol t t qua posse frui clesperat 0, öfter ace e . g clesperasset aliquid proficl posse Ci 'cle~;:;{ t se consequi P?ss.e Oi; . bidjt. nam. ~. info Cl~n desperem fien sme conmge mater? 0 an etw. lJcr,öwetfc!n, e!3 anfAcben: quae '(wora~) clesperavermt Ou, essent illi clesperandi O' quo.s quietä re p, desperant Oi. l5el)r ~ft· ratls rebus N Oi, clesperata salute 0 in TIP"" ~""'_Y. Bage, ,clesperatis campestribus Iocis v,eqwetfeLten, bie [l5ede in ber ~bene fonnen 0, unb ag adi. isal. pt. pf. pass. des t~s 3 a. lJer3weifcIt, ~nffnungß{nil: 0 clesertl~ h mmem, cle~peratum, relictum Oi, exercitus 0- tus ex sembus clesperatis Oi, morbi, pecuniae b. ace. (bOn Sl'ranfenl anfgegeben: aegrotans ac ~esp~rata res p. Oi. de_sp~cätus 3 (adi. isol. pt. pf. pa8S. von despicari -d~esp~ce.re) vemdjtet: homo despicatissimus Oi - espIClentia, ae, f. !neradjtunrl. @eringfdjäj)~ng; re- rum externarum, humanarum Oi. [\ de~spicio 3. spexi, spectus (specio, § 4R) 1. 1. ~emob~ bltcfen, ~erabf~anen: de vertice montis despicere in ;alIes ?, c?llibuS occupatis, qua despici poterat von ~nen ftdj eme l}emfidjt inll ;raI bot 0;' trans. Iup- pIter aethere SUlmuo (von) clespiciens mare V 2. "}Zetap~. veriidjtIidj gerabfel)en, lJerad)ten, lJerfd)mü~elT' genng fdja~en: nihil in hoste Ou deos Ou ea cle .' ciens (virtus) casus contemnit'l{umanos Ci 0 t'I~Pl- rem p cl 't ' a 1 ma Pt p,'+' espefl ~tque., contempsit Oi; adi. isal. . :;. Pl1:ss. lOmmes uespecti et contempti Oi T !llI. wcgbhcfen.: te~p~s aucupantur, ut, simul atqu~ 1_ e cle~1?exent, aliqmd moliantur Oi. d~spoh?-tor, aris, m. I2fuf3pIünberer Pl. !non de:spoho 1. berauben: ne se armis clespoliaret 0 ~lUmpho despoliari L. ' de-spondeo 2. sponcli, spansus 1. förmlidj lJfr~ flmd)en, 3nfagelt, lJer~etffen: Syriam homini Ci do- mum, hortos, Baias sibi Oi, consulatum favo{'e ac sp~ L,. velut clespondente fortunä Romanis imperium onentls L. 2. (a(s .\Braut) lJcrloben: sororem in tarn fortem familiam Pl, cmu pater, Iphi tibi ftav~m ~espon~et !anthen O. 3. (animum) ben ~JInt berfteren: nec ~PSI solum animos desponderant secl ~nte~lll coeptl erant a finitimis L. ' d~-spumo, äre abfdjiiumen: foliis undam aheni V. de,-sp~o, ere aU5,fpucl'.en: sacelImn, ubi despui religio ~t I:, ace. 3umcl'ltlet[en: preces Oa. d:-~tlll~, äre (stIlla) gerabtriiufeln: destillat ab in- ,=-ull:e !l~'US !"'. clestil~ant tempora narclo triefen Ti. des.~natlO, OlllS, f. iBeftimmung: clestinatio partium q.m .us cessurus esset L; ace. praecipuum clestina~ t:0m~ meae elocumentum meine5 ~ntfdjruffei3 T. 1)' de-stlno 1. (*stanare aoge(eitet VOll stare § 41. VIl(' ;0 on) 1 Cf ftff II ' f. f f' ' ,~ . uJravw . e. e en, .. c C ügen: antemnas ael malos 0 rates ancons 0; ace. feft~aIten: falces laqueis (auffangen ~~b) f;ftl)aIten O. metaph. 2. fcftfc~cn, lieftimnten: perlO fin~m Halym Ou, orbem muri polentä Ou certae destmataeque sententiae L emn anim ' ~o~em caecl~s il)n b.ei fidj aIll ... feftfehen, il)n ficlje~ b~f~; l)a,tenL, aliquem lllt~r participes sceleris angeben Ou. Wett. da~. pers. Hanmbali provinciam L alteri cl' ne~l~ Ot;, dat. rei: nostri operi clestin~ti 3m I5dj~~;~~ ar. e~t befttn~mt 0, me clestinat arae V, morti (su~­ plIClo) destmatus geweif)t Ou L. ~ünger mit praelJ. 223 detergeo mortem destinari L, locum a.d certamen L, desuetudo, inis, f. ~nhvö1)nung; annornm von ben [l5afTen L, desuetueline tarcli O. [\gL in aliud T. 3. ace. a. befdjHcff Cn, M bot< l5eIten mit Dbi. quae destinavimus Wa5 wir en 1)aben 01t; mit it~f· (ace. e. inf.) infectis quae agere clestinaverat 0, animis clestinave- nlOrte sola vinci L, quas urbes direpturos se L; adi. isal. pt. pf. pass. destinä- mortem entfdjlollen ~u Cu, animus morti de-suetus 3 (pt. pf. pass. von desuesco) entwöl)nt; trans. (oon ®adjen): voces 0, res L, arma V; bidjt. sidera ben l2lugen entfrembet 0; int1'. (von l,ßerionen): desueto Samnite clamorem pati ba fidj ber l5amniter abgewöl)nt 1)atte L, corcla V; mit dat. agmina cle- sueta trimuphis V. desultor, aris, m. (nomen ag. bon desilio, § 51, IJ(n1l1.) auf ben %ob gefa~t T; ball n. pl. sztbst. elestinata componam bie beabfidjtigte T, salubriter clestinata l)eHfame ~nto clestina tis acl versari ben ~ntf dj lüli en T. Eier) fcftfe~en, liefitntntClt: non capita solum bant, sed quem clestinassent locllm oris L, acl ictum T; subst. isal. destinatum, BieI: certo ictu elestinata ferire Ou, velut petentes L. c. (aur ~ra\l) bc[ttntmcu: \1''''""'''=/ forti marito uxorem (alll @attin) H; pass. cl2lb\pringer', stunftreiter: N umidis o_esultorum in mo- elum in recentem equum ex fesso armatis transul- tare mos est L. ~m [l5ettreiten fprang nämIidj bet meiier von einem \\Sferbe auf ball anbete, SDal)er met01t. semel quaclrigiB ([I5ettfal)ren), semel cles111tore ([I5etto reiten) misso L. SDav. desultorius sztbst. isal. (sc. equus) I5pringerpferb : videtur quasi clesultorius in curriculum incurrere Oi. uxor clestinata (3m @attin be[ümmt) Oae- d. (3u einem IJ(mte) befUmmelt, aU0ctlc~cn: filios) destinari consules (3U stonfuln) cu- T. 3. ui, ütus (statuo, § 43) 1. unten ~ilt~ de-sum, esse, fui, futürus (bei ~idjtem lontralJiert: deest (destJ iam terra fugae V, derunt, clerant u. a. 0; clefuerunt 0) 1. fe~len, a6ge!)cU, lttdjt uorIjllltbett lein: conclimenta clefuenlllt Oi, nec cleerant, qui audj gab e5 Beute, bie Ou, omnia deerant, quae etl fegIte an allem, wai3 C, desunt arma e!3 fel)lt an O~t. ~Jht clat. peelestrls sibi copias non elefuturas Ci, aliis occasio clefuit, voluntas nemini Oi, neque poetae tempori meo clefuerunt Oi, nihil tibi a me clefuit von meiner l5eite Ci; bradj!Jlogifdj wie ein [\erbum be5 .\)inbem!3 fonftruiert: cluas sibi res clefuisse (= se impedivisse), quominus in foro cliceret Oi(T), si tibi nihil cleest, q uin scias Ci. 2. ace. im @?iitl)e laHcu, ben ~etitanb lJcriagen, berabjültmen: ego non cleero idj werbe auf bem \\SIaj)e fein Ou, nos consules desumus wir finb nidjt ba Oi. SJnit dat. cui bello propter libiclines clefuisti nicljt mitmadjteft Oi, non mihi auxi- lium, sed me auxilio clefuisse Oi, non cleest rei p. auctoritas huius ordinis Oi, oratio et facultas num- quam amicorum periculis elefuit ftanb immer bei Ci, haud mihi elero werbe mir nidjt felbft Id)aben H, non cleesse negotio, rei 0, officio Oi bie l5adje (\\Sflidjt) nidjt ver[iiumen, occasioni temporis verftreidjen laffen C. stonftruiert (vgL 1): nec elefuit polycletus, quominus incederet verabfiiumte nidjt T; fpiit mit inf. nec cleerat ipse vim principis complecti er tat aUe!!, unten antreten IaHen: ante tribunal regis ele- L, ante pedes L, cohortes extra valIum (unterl)alb be5 Bager5) L; ace. (non 3urücf, ) auf bem @runbe ~1ttÜ[laf1en: aqua llllJl""'J~""',lll in sicco clestituit fej)te ab L, freta pisces V, (aestu) destituta navigia Cu. ftef)en laffen, ölttü!l'laffen: vehicula, urbem Ou, incohatam 0, inceptam elestituisse fugam aufo . en l)aben 0; oft von ll5erf onen: in solitudine tus Ou, nuelus paene est destitutus Oi; ace. im @?ttcf)c laffen, ~tei~gcbett: queritur, quoel sit clesti- tutus 0, sagittarii clestituti inermes (ltlegd0!3, sc. für ben l)1al)fampf) interfecti sunt 0, in hac fortl1lla mi- serrima clestitutus Oi, nOl1lle emu in septemviratu destituisti? (beiber iBewerbung um) Oi, aliquem in periculi discrimine L. metaph. 3· im @?ttdjc {affen: (navigantem) clestituit ventus L, vigor non clestituit vultum Cu, non te clestituit animus, sec 1 vires meae Ph, non memoria solum, sed etiam mens emu destituit Ou, si spes (aliquem) destituit L, ab unica (omni) sjJe destitutus ber .pofTnung bar L. 4· t1iu~ fcfJen: spem nidjt erfüLlen OuL, destituta exspec- tatio L, inlusi destitutique Oi, clestituit eleos mer- cede pacta Laomedon betrog um ben Bogn H. de-stringo 3. strinxi, strictus 1. aliftteifcu: tu- nica ab umeris clestricta Ph; ace. (2Ilatfen) bl11ltf ötel)ctt, ~ücfen: gladium 0 Oi L, clestrictus ensis H; uneigtL: securim L; im pt. Pf. pass. adi, isal. blUff, ju)arf: bUbI. ut quis destrictior accusator erat ie \cljiirfer er ali3 I2lnfIiiger auftrat T. 2. ri~elt, ftreifett: nur bidjt. summum elestringit harunclo (ll5feiI) cor- pus 0; im iB i I be von ~ögeln: aequora clestring'unt summis alis ftreifen l)in O. 3. metaph. cftriegeln', bllrd)~ie~en, fintd)~cd)c{n: non ego morelaci elestrinxi car- mine quemquam 0, tu, ql1i scripta destringis mea Ph. destructio, anis, f. bai3 l)1iebmei~en; metaph. [ßibero Iegung: sententiarum Q. ~on um T. de-sumo 3. sümpsi, sümptus (decomp., § 72) 'geraUi3o nel)men', fidj aU5erfeqen, liclj aui3fudjen: sibi vacuas Athenas (a(1S 2Ilogn[ii2) H, duo sing'uli sibi consules singulos asservanelos desumunt L, ii, quos tibi ho- stes elesl1mpseras al!3 l}einbe auf bidj nal)mft L. de-super adv. aU5 ber .pö1)e, von oben l)erab: vulne- rare 0, desuper extentas imposuere togas 0, Ro- manis clesuper incurrere T. de-surgo 3. surrexi (decomp., § 72) aurfte1)en von; mit abl. cena H. de-tego 3. texi, tectus 1. abbccfen: aedes Iovis cletecta prolabitur N. 2. altfbccfen, cnt~iillen, cut< b{ij~eu:artus et ossa 0, detecti nervi 0; imiBilbe: nebula iuga montium cletexerat 1)atte fidjtbar geo madjt L. 3. metaph. attfficcfen, nffenbarclt, bcrrateu: coniuratio cletegenda Cu, culpam 0, insidias L, de- de-struo 3. strüxi, strüctus 1. abtragen, ltieller~ reif/cn, eintci~en: navem et aedificium elestrl1it iclem facillime, qui construxit Oi, moenia V. 2. metaph. öngrnnbe rid)tcn, bcrnid)tcu: eins magni- tuelinem Ou, multa clestruit vetustas 0, ius L; ace. ttnjdjiiblicfj mad)cn: (Galbam) Vinius et Laco con- temptu inertiae clestruebant T. ' tecta fraus L; med. ex epistulis mutua malignitas cletegitur 3eigt fidj T, formidine eletegi fidj verraten T. de-tendo 3. (di), tensus cabfpannen': tabernacula abo fcljIagen, abbredjen CL. de-tergeo 2. (detergunt L 36, 44, 6) tersi, tersns anwi[djen: lacrimas cletersit pollice virgo 0, c10acas reinigen, fegen L; bi dj t. eleterget nubila caelo notus verfdjeudjt H; metaph, navibus remos cletergere transcurrentes contenelebant im [\orüberfal)ren aU 3ero bredjen 0, asseribns falcatis pinnas abreijien L, primo de-subito (subito, bgL derepente) adv. urplöj)lidj Oi Pl. de-sudo 1. ävi fidj abfdjwij)en; metaph. in his elesu- clans atque elaborans lidj abmül)enb Ci. deterior 224 anno octoginta detersimus ()aUen 80.000 l5eftercren l)eraui3gefcljlagen Ci Att. 14, 10, 3. deterior, ius, oris, adv. deterius, sup. deterri- mus 3 (camp. unb 8Up. crU *deter, einer .!l'omparatiDfonll !Jon de, § 16, Ilrnm.) cber untere', minbere, geringere, fcljlecljiere: equitatu plus valebat, peditatu erat dete- riol' ftanb nacljN, vectigalia C, seges, condicio Ci; Sttp. homo deterrimus Ci. IlWein: vera virtus (non) curat reponi deterioribus fann in @efunfenen (Q;nt" arteten) nicljt mieberermacljen H, rem in deterins mutare 3U il)rem 91acljteif T, cleteriora seqni bem I5clj(ecljteren 0; ctdv. si placeant spe cleterius no- strä H, cleterius interpretari minber günftig T, ele- tel'ius nilö nicljti3beftomeniger H = nihilö minus, fcft~aItcu, lJefdjiiftigcu, felfern: Pallas nos mei6Iiclje 2XrUeiten 0, oculos poematis 0, cletineo determinätio, önis, f IllUgrencrung: muneli Ci. mon de-termino 1. aUgrencren: (augur) regiones ab oriente ael occasum eleterminavit L; auclj metaph. Ci T. de-tero 3. trivi, trltus 1. abreiben: a catena col- Ium eletritum cani Ph. occ. a. abnn~en: eletrita tegmina T. b. abfeilen, abfdjleifen; im !Silbe: ele- tereret sibi multa (Lucilius) H. 2. metaph. fdjlUii~ fern, lJerminhern: laueles Oaesaris culpä eleterere ingeni H, ferocia militis principis imitatione elete- ritur vergel)t T. de-terreo 2. terrui, territus 1. abfdjrcrfcn, anrürf~ fdjterfen, abbringen, ab~aIten: turpe putavit et eleter- reri et latere Ci; trans. alinm puelor, alimll cogi- tatio eleterret Ci. lID 0 von? abl. silvestres homines victu foeelo deterruit Orpheus H, reges proelio ele- terrentur S; in \j5tofa meift mit praep. aIiquem a eleclitione N, a consilio, a proposito C, a scri- benelo Ci, de agro senem Pl. ~onftr. a. mit info (meif± :p a ff iv): socii eleterriti sacrilegium prohi- bere L. b. mit .p e if clj e f a j): eos multituclinem ele- terrere, ne frumelltum conferallt l)ieIten fie aU, crU Uringen C, se, ne aelessent ceteris, eleterritos esse Ci. mit quominus: non eleterret sapientem mors, quo- minus rei p. consulat Ci. c. Uei negiertem meru auclj q uin: ut ne Suessiones quielem eleterrere po- tuerint, q uin consentirent C. 2. (llon ®acl)en) ab~1 fe!ll~aItcn: vim a censoribus L, nefas O. detestäbilis, e veraUfcljeueni3mert, aUfd)euHclj: nihil est eletestabilius eleelecore Ci, 0 eletestabilem homi- nem Ci. mgl. detestätio, önis, f mermÜnfcljUllg, l}Iuclj: clira H, primores detestatione obstricti L. mon de-testor 1. 1. ~erabttJüufdjen (nnter IlrmufunB ber @Ltter): minas periculaque in alicuius caput L. 2. lJerttJünfdjeu, lJerffudjclt: emn fratricielam eletestans compellabat fcljaIt il)n unter mermünfcljungen einen !Srubermörber N, omnibus precibus eletestatus Am- biorigem se exanimavit C, eletestanela fraus ffuclj" mürbig T; pt. pf. :paff. bella matribus (dat. gr.) eletestata H. 3· metaph. (feierlicl) alJttJcifen, abre~nclt, fidj lJerttJll~rClt! quel'imoniam a se Ci, invieliae elete- stanelae gratiä Ci. de-texo 3. texui, textus fettig ffecljten: aliquiel vi- lninibus V; metaph. vollenben: ante exorsa et po- tius eletexta retexere Ci. de-tineo 2. tinui, tentus (teneo, § 43) 1. cabl)aIten', altrürf~llUcn, feft~aItcn, anfIJaIten: naves tempestate detinebantur C; mit abl. instr. abire statuit, sec1 Germanici valetucline eletentus (est)T, equitatus novissimos proelio eletinebat ~ieIt fäm:pfenb auf C, in legatione eletentus feftgel)aUen T; bUbI. eletinuit sermone eliem füHte aui3 0, me gratä detinuit com- pede lVIyrtale feffeHe miclj bauernb an ficlj H. 2. ab~ ~a1ten, alJ3ief)cn: nisi quiel te eletinet, aueli menn bu Seit l)aft H, nisi potior puella Sabinum eletinet H, a quo incepto me ambitio cletinuerat S. metaph. 3. elUs aninnuu O. 4. oce. a. er~artcn: se alimentis eletinuit (Drusus) T. b. lJorcltt~ l?eriae regnum senectä patris eletineri T, mam T .. de-tondeo 2. toneli, tönsus a6fcljeren: comas Cu tonsi crines 0 i U iI b I. arboribus reeleunt ' frigore froneles bie ber l}roft aUgentlmmen de-tono 1. tonui 1. ~ctltichcrbonnern: hic ubi eletonuit O. 2. crU Q;nbe bonnern, fidj nn bem belli, ellUn c1etonet, omnem sustinet V. de-torqueo 2. torsi, tortus 1. ttJ auttJ abfe~ren: unä arelua torquent cornua que V, ora eletorsit equorum V, vulnus luno manbte bai3 @efcljofi aU V. lID 0 l) er? nusquam quet lumen ab illa O. lIDol)in? proram ael elas V, (puella) cletorquet acl oscula cervicem metaph. voluptates animos a virtute eletorquent si te praVlUU eletorseris auf fd)(ecljten lIDeg menbeft verba (Graeco fonte) parce eletorta l)etgel)oH f:parfam geliraucljt H. 2. occ. iJerrcufen, eletortum corpus T; metaph. eletorquenelo invisa efficere L, verba in crimen detorquens verba prave cletorta verbrel)te mUfierungen T. detractatio, detractätor s. vv. cletrect ... detractio, önis, f (c1etraho) .pinmegnal)me: eletractio aut aelpetitio alieni Q;ntcricf)ung Ci, eloloris !Sefreiung von Ci. de-tracto s. v. ele-trecto. detractor, öris, m. merfleinerer: sui fein de-traho 3. träxi, tractus I. 1. IJerab~1 ~eruuter3te~en, ~ret~Clt; oce. (lBaulUerfe) fdjIctfcn; I 2. metaph. ~eralJ3te~en, erniellrtgcu. TI. 1. ab3ie~Clt, ttJeg~te~cu, ab~1 cntret~en; metaph. 2. cut3ic~en, lDcguC~ntcu, ne~ntclt, !lb~ nc~men; 3. 2fubrudj fult, fdjiibigen; occ. (ben lRuf) lJerfIeinern, lJctIcUntbcu. III. 1. ttJcg~1 fortfdj(c~~Clt; oee. cntttJcnDen; 2. metaph. fortfdjrc~~clt, ttJcgbringen; oCC. (cru etm.) nötigen, 3ttJtngcn. 1. 1. virgam ilice 0, hominem equo L, armatos secum ael terram nieber3iel)en Cu; ace. pontes, mu- ros, castella T. 2. filiae ex fastigio paterno re- rum mutatione cletractae C~t, conlegam ele caelo eletraxisti l)aft il)n f einei3 ffiul)mei3 Ueraubt Ci. II. 1. signo eletracto N, pellem PhH, ael eins spolia eletrahenela (il)m aUi3cru3iel)en) aelvolaverunt Ci, insignibus eletractis er fegte feine Illmti3tracljt aU C; bicljt. quiel me (= meine .paut) mihi eletrahis? 0; mol)er? anulum ele eligito Ci, ex aure bacam (\j5ede) H; m em? militi scutum C, copulam cani- bus 0, vittam capiti 0, vasis emblemata Ci, ei fasces eniteifien H, ei Armeniam (bie mermaItung von) T. 2. omnes equos equitibus C, stramenta e mulis C. 0'n Uecrug auf Sal)(enverl)äItniffe: ex tertia acie singluas cohortes C, multae (von ber I5traffumme) novem partes (lnO) cletraxit ftriclj ali N; abs. pon- elere eletracto burclj IllUcrug am @emicljt N. mon Illo" ftraftem: animis errorem 0, honorem eletraxerunt homini Ci, vera laus ei eletracta est oratione mea Ci, opinionem Ci. 3. multum ei eletraxit, quoel alienae erat civitatis N, ele eius rebus gestis N, aliquiel cle ampIitucline Marcellorum l)eraUfej)en Ci. oCC. ut ipse ele me eletraham Ci, de absentibus eletrahendi causä maleelice elicere Ci. 225 deverto 111 1. materialll Cu, hOlllinem mann sua eletra-L: ace. eleam eleae bai3 lEUb bet @öttin aui3 ::tem:pel ftel)len Ci, ex templo (templo T) arma .L. Hannibalem ex Italia L. ace. cum Oloelms iuclicium eletrahi non posset Ci, ael certamen eum L. NB. detraxe = detraxisse Pl Trin. 743. ctatio, önis, f. mermeigerung, Illble'f)nung: sine tione L, militiae L. mgt r"~·"""~T.!l.tor, öris, m. metfleinerer: lauelum L. mon ecto unb de-tracto 1. (Fequ. Don d~t.r~ho, § 43) crttJcigcrlt, ab(c~nClt, fidj allffc~nen: :'lllhtl~m CO, eletrectat aratrum 0, munus, lmpenum Cu, "P.rI.rl.lIllVll L, iussa T, principem T. 2 .. ~e!abfc~en, .lJC1:UcmCJrn! lauelem 0, ingenium maglll hvor ele- Homeri 0, invielia eletrectat virtutes L, ael- res etiam bonos eletrectant S. tosuS 3 fe'f)r nacljteilig C. mon i n. (detero) cbai3 IllUreibfel'; metaph. I5djabeu, )Beduft, I5djttJiidjllng.! sine. ullo exercitüs N militum C, reglae malesta-C~t, rei p. Ci, aelfrcere illum eletrimentis, Ci. eletrimentum accipere, capere, facere. ~rIelben, afferre crufügen C, sarcire, reconClhare e:" feten, gutmacljen C, cuiusque eletrimentum aestl- mare aUfcljäj)en T. lEef. in ber l}ormel be~ senatus consultum ultimulll, mit bem ber l5enat ble .. ~onfuln aufforberte, einen :lliftator crU mä?Ien, ?ber f:pater, ali3 man ben 91amen elictator vermleb, bte I5taati3gemaU unUefcljtänft in bie .panb crU nel)men: vieleant conslu~s, ne quiel eletrimenti capiat (accipiat) res. pubhca C Ci S L. 2. occ. (im .!l'riege) @)djfa~~c, 9hchetlage: Scipio eletrimentis quibusc1am circa montem Amanum acceptis imperatorem se appellaverat C . . 3. meton. eletrimenta ergastuli ~rü:p:peI aui3 bem IllrUet±!3l)aufe Cu. 3. trüsi, trüsus 1. ~inabfto~CIt, ttJegfto~CIt: Teucri eluris eletruelere contis (bie mogfer von ber mauer) V, Hiberi eletruelere reifien v~n ben \j5ferben T, impeelimenta per praeceps L. ® 0 l) I ~? hoc eletr~ele capl1t sub Tartara telo mit bem !SIlj)e V, fulmme PhoebiO'enam StyO'ias eletrusit ael unelas V. lIDol)et? abl. na~es scopulo vom l}elfen V, scutis tegi~enta l)erunterreifien C. 2. occ. tJcrbriingen, lJcttretlJcn: hostem finibus V levis armatura pulsa eletrusaque L. 3. metaph. ~inh~iiltgcn/ ~iltciutrc~bcn: ex regno ael humilem fortunam aliquem N, m luctum et labo- rem Ci, vi tempestatmn Oythnum eletr.usus ... ver" jcljlagen T, necessitas no~ ac1 ea el~t~U~I~ no~tgte, Uracljte 3U bem Ci, ael necessItatem belll CIVlhs tretben, verlej)en T. de-trunco 1. (truncus) vomffium:pfe trennen: caput bipenni O' meton. aUäften, ftuj)en: arbores eletrun- catae L; 'metaph. corpora eletruncata verftümtrteU I;. de-turbo 1. 1. lJetjagen, ~ctabtrciuen, ~~ctfc~: ~h- quem ele tribunali l)etalibrängen C, T~elantalll lstm~ statuam eleturbarunt Ci, Menoetem m mare PUP~1 eleturbat ab alta V; bicljt. mit dat. caput orantls eleturbat terrae fcljlägt ab 3Ut Q;tbe V. 2 .. ~cc. aUß ber @)tcUung ttJcrfcn, lJctjagen: nostros laplellbus ele vallo C, Pompeianos ex vallo q, Maceelones ex stationibus L. 3. metaph. lJcrttctben: consu~em ele custoelia civitatis Ci, spe, ex spe berauben C~. Deucalion, önis, m. (dEV)WUWV).1509n bei3 \j5rometl)~u!3: lErubet unb @atte ber \j5t)ttl)a, mtt blefer aui3 ber ?m.t. fIui gerettet, 91eufcljö:pfer be.r menfcljl)eit;. Deucaho~~s aquae bie l}lut bei3 :lleufalton 0; ad~. ~eucaho­ neus 3 (dEV",üufwHac;): unelae bei3 :lleufallOn O. de-u.ro 3. ussi, üstus nieberbtennen, verlitennen: plu- teos bie !Sruftmel)ren C, frumenta L; m,etaph. (llon ber ~iilte) aquilone elemi etftarren Cu, hiems arbores eleusserat l)atte bai3 \laub aUgejengt L. 1St 0 III n fI et, 5.'nteinifdHDeutjd)e~ lSd)u(lllörterbud), 3. 'llufl· deus, elei, m., voc. eleus; pl. me~ft el~~, elIi gen. eleorum bicljt. eleum; dat. abl. elelS, clus, ellS (9Cbf. llon c1IV~S nUi) *deivos, altinb. c1eva-s '@ott', alJb. ~lo, ilgf. § 21) G:lott, G:lott~cii! At~eniense~ eleos publIcos suosque patrios elefenelunt bte @ottl):üen bei3.l5taateiJ unb ber Illl)nen N, ab love cetensqne eliS. ~ea­ bus q u e veniam peto Ci. !Sii3meUen von metUltcljen @ottl)eiten: elucente eleo (sc. "Venere) flammam inter et hostIs expeelior V. Oft in n:ormeln ber Illnrufung: cli meliora velint ba fei @ott für 1 bM molle @ott nicljt 1 0 ;eHi:ptifclj: cU meliora Ci ':' eli melius ? (sc. elent); ita me eli ament fo mal)t m~r @ott ~e(fe! C~; eliis volentibus S, si cli volunt Ct menn i3 @otteiJ lIDiUe ift, si eliis placet mit ~ottei3 .pUfe Pi, aber auclj ironifclj: fo @ott mill = fomeü bai3 gel)t L. Meta;p7:. im l5t)ftem bei3 \j5t)tl)agorai3 unb ber ä~teren Illfabe~tte ber fcljaffenbe lIDeltgeift: eleum namque Ire per .omma; hinc quemque sibi nascentem. arcessere ,vltas Vi bann von S.JJ1enfd)en: Plato quaSI eleus phü0s.0p~o­ rum Ci, eleus ille magister Eryx ber qottltclje meifter v. I5cljmeicljeInb von ~aifern: eleus nO?IS haec otia fecit V, unb il)rer Umgeliung: eleos propms con- tingis ben mäcenai3 H. . . de-u.tor üti l)art verfal)ren; mit abl. VICtO N ... de-vasto 1. gäncrUclj vermüften, g.an3 aUi3:plunbern: fines L, Haelrianum agrum L, Ita sumus eleva- stati L. ff f.' de-veho 3. vexi, vectus l)eraUfül)ren, "fclja en, 'ur:ngen: naves a castris C, maximos C?=eatl~s Tlbens el~­ vexit fül)rte ftromaU L, unele lratus sIlvam elevexIt arator V; ol)ne beftimmUare lEeb. bei3 ele: co~e~tluu in castra ex urbe et ex agTis L, arma III villam Ci traniJ:portieren, ossa (Alexanelri) Epinull ael uxo- rem L. Oft pass. l)etabfal)ren: secunelo alllne ele- vehi Cu exercitus Rheno (auf) elevectus T; occ. fal)ten, f~ge1n: navi Oorinthum elevehi N. mgT. s. v. elevexus. de-vello 3. velli, VlUSUS abreifien: ramum trunco O. de-velo, äre entl)üllen, entfcljleiern: ora sororis O. de-veneror 1. inbrünftig verel)ren: eleos 0< de-venio 4. veni 1. ~h1ltlttcrfomnten: ire ~estat, Numa quo elevenit et Ancus H. 2. mOl)tn ge~ faugen: speluncam Dic10 et Aenea;s eanelem ~eve­ nient V, elecurrit et a el legionem elecllllam eleve~It C, in Scythiam 0; occ'. mOl)ir: gcr.aten:. qualll qlUs~ue in partem casu elevemt C, clll Vlctons :t;nanus ~h. de-versor 1. (ilgf. c1everto) vom lIDege emfel)ren, a!i3 @aft ficlj aufl)alten, logieren.: hac ~e in elomo tam elm eleversari non puelet? C~, doml suae elevers~tum esse AntiochlUU regelll Ci, eleversatus est Laocliceae apuel PompeilUll Ci. .. :llacru deversorium, ii, n. 1 . .pct~crg.c, ~t~fc~rttJtttß~anß, Duartict: in eleversorio hospltah magls qu~m apuel penates suos L. 0'm !Silbe.: c0:t;nmoran~ ~~tura eleversorium cleelit, non habItanell ~u ~ettmetltge?t, nicljt ftänbigem Illufentl)alt Ci. 2.. metap~ .. @)t~, @)dj(lt~fttJinfcf: elomus haec eleversonum flagItlOrum omnium Ci, libielinum Ci. deverticulum, i, n. (§ 38, 1) 1. 2r!ittJeg, @)eitcn~ ttJcg· nota cleverticula petere C~t; metaph. ab rerum oreline eleclinare et legentibus deverticula amoena quaerere angenel)me IllUmege (vom ::tl)em~), ffiul):" :punfte L. 2. .pcrlJcrge: glaelios ex ?mmbus lOClS eleverticuli protrahere L, N erD elevert~cula. pererra: bat aUe ~nei:pen T; metaph. @)djIlt~fttJtltfel. nec ele vorticulum elolis est Pl. . mon de-verto, aUl. devorto (§ 50 am (Enbe) 3: tl, sus aUmenben abfel)ren. meift med. elevertor, tI (Pf de- verti) '1. fidj abttJcnheu, lJom lffiege alJgc~tn: ab Aeo-vpto in Africam einen IllUftecljer macljen Cu, cum bJ 15 devex:us 226 perpaucis viä devertit L; bidjt. iugis, qua nulla Castaliam (nadj ber faftalifdjen DueUe) devertitur orbita ruo fein q5fab abbiegt 3U V. 2. oee. abftetgen, ein~ fc~rcn: domum Oharonis deverterunt ftiegen im .paufe be5 ~l)aron ab N, ad villam, in villam Ci, in iis hortis devertebatur T. metaph. 3.abfd)llJeifen: inde devertit oratio Cu, consulibus desig'natis (inde enim deverteram) L, redeamus illuc, unde devertimus Ci. 4. bie 8nffnef)t ne~mcn: inferior virtute meas dever- tor ad artes O. devex:us 3 (adi.isol.pt.pj.pas8. von deveho) 1. ab~ llJätHJ ge~enb: amnis devexus ab Indis abftrömeub V, devexo pondere' uOtlUärt5 l)angenb V, devexo propior fit vesper Olympo ba ber .pimmel fidj abruärt5 neigt 0, Orion bem Untergange nal)e H. 2. oee. (Don Drten) lief) feufenb, geneigt: arva 0, mundus Libyae de- vexus in austros fübruärt5 nadj .l3ibljen V; subst. de- clivia et devexa abiJängige unb abfdjüffige I5teHen C. de-vincio 4. vinxi, vinctus 1. gan3 nmbinben, feft~ binben: devinctus fasciis Ci, opercula plumbo be" feftigeu L. metaph. 2. eng berbinben: illud vincu- Ium, quod homines inter se rei p. societate devin- xit Ci, sanguinis coniunctio benevolentiä devincit homines et caritate Ci. 3. occ. a. feffcfn, gewinnen: multos liberalitate, donis beneficiisque aliquem N, tribiis largitione devinctas habere Ci, aeterno de- vinctus amore V. b. (moralifdJ) berbtnben, bcr~fiief)tcn: llignore animos centurionum C, hunc Olnni cautione, foedere, exsecratione devinxerat, nihil contra me esse facturum Ci; adi. isol. pt. pi pass. de- vinctus 3 ergeben: reputantes hebetem Olaudium et uxori devinctum T, animae, (quibus) non me sit devinctior alter H. 4. (rqet.) 3nfammcnbrängcn: verba comprehensione Ci. de-vinco 3. vlci, victus 1. bijf(ig befiegen, über~ llJinbcn: cum maiorem partem insulae devicisset N, Antiochus a L. Scipione devictus est Ci; meton. devictam Asiam subsedit adulter ben l5ieg über 2(fien, ben ~efieger 2(fien5 (2(gamemnon) V; metaph. multo- rum obtrectatio devicit unius virtutem N, a quo victoriae condicio visque devicta est Ci. 2. occ. fiegreief) beenben: per Euandri nomen devictaque bella V. de-vlto 1. uermeiben, umgeiJen, aU5rueiel)en: dolorem Ci, repulsam quanta devites animi labore H. de-vius 3 (aU(i de via abjeftiDiert, § 62) 1. ab ber I5tra~e, Dom mege abliegenb, entfcgen: devia rura 0, itinera I5djleidjluege Ci, in devio tugurio vivere L, ex agris deviis in viam redire L; subst. isol. devia adsueti ungebaiJnte ?mege L. 2. oee. a. entlegen ~anfenll: Lacetani, devia gens L, avis bie @ule, ber einfam iJaufenbe ?nogeI O. b. (biel)t.) Imlanfen, bctirrt: deviae olentis uxores mariti uerIaufene Sie, gen H; in moraIifel)em l5inne: femina non sit devia foH fiel) niel)t moraIifel) uerirren O. 3. metaph. unftät: devius animus eius, qui ad alterius nutum conver- titur Ci. de-voco 1. 1. ~erabtufen, ~erabfommen laffen: suos ab tumulo L, Oapitolium spectans lovern devocat ad auxilium L; metaph. reftxa caelo devocare si- dera H (ruo fidj caelo auf beibe ?nerben be3ief)t), So- crates philosophiam devocavit e caelo Ci. 2. IlJcg~, abrnfen: quos invocatos vidisset in foro, omnes de- vocabat N (sc. a foro); metaph. eum non libido ab instituto cursu ad voluptatein devocavit ucrlocfte Ci, fortunas suas in dubium auf5 I5pieI feten C. de-volo 1. 1. 1. ~etabfiiegen: sibi de caelo devola- turam in sinum victoriam censet L. 2. metaph. ~etafieHen: devolant de tribunali, ut lictori auxilio essent L. II. wegfiiegen: turdus devolet illuc H. de-volvo 3. volvi, voliitus 1. ~crabllJäf3en rollen: oppidani saxa m uro praecipitata in' lum devolvunt C, cupas de muro 0, clipeos e ris Cu; oee. ~erabrllrrc1t faffen: fusis mollia devolvunt fpinnen ab V; bidjt. Pindarus nova devolvit· Iä~t (ruie ein ?malbftrom) baiJmauf 2. med. ~erabrllrren, ~ftiir3en, ~fiufcn: velut praecipiti devolutus torrens L, iumenta cmu ribus devolvebantur L, devolutis tonitribus SDonnenoUen Ph; metaph. devolvere retro ad pem fiufe ruieber iJerab L, eo c1evolvi rem e5 fo rueit L, ad spemestis inanem pacis devoluti de-voro 1. 1. ~innnterfef)nngen, uerfef)Hngen: maclli partes, quae sunt infra quam id, quod ratur, dilatantur Ci, ne canes nos vivos devorent Ph; b iI b L devorer telluris hiatu 2. metaph. a. Derbranef)cn, Derfef)femmen: non patrimonium, sed urbis et regna Ci, n()men geHen Pl. b. ~innnterllJürgen, unferbrülfen: ac stultitiae, quae devorandae nobis sunt ertragen müHen Ci, vocem lacrimasque devorat unterbrücft 0, oratio a multitudine et a foro rabatul' ruurbe niel)t reel)t uerftanben Oi. .anfne~men, nael) etru. fef)na~~cn: librum cuerf regis hereditatem spe Ci, verbum omnibus devorabat Ci. devort ... s. v. devert ... devortium, ii, n. (deverto, § 50 am &nbe) ba5 rueiel)en: devortia itinerum Umruege T. devotio, önis, f. 1. ®eIübbc, Il(nfll~fernng: De- ciorum devotiones Ci. 2. oee. a. ~crwihtfef)nng: pilae, in quibus devotio fuerat scripta iJluel)formeI N. b. pl. 8anbcrct: veneficia in principem et devotio- nes obiectabat T, obiecta sunt, quod coniugem prin- cipis devotionibus petivisset T. . !Bon de-voveo 2. vövi, vötus 1. Ilngefllben, aum D~fcr bcftimmen, IlJct~en: Marti devovent ea, quae bello ceperunt C, devota victima H, legiones hostium deis Manibus L, sica quibus sacris devota (gerueif)t) sit nescio Ci, quos sacerdotes ad mortem devovissent L. 2. oce, refl. jiclj anfo~fern, ben D~fertob erleiben: quidam imperatores se ipsos 'diis pro re p. devo- verunt Ci, superorum se devovet aris V. 3. ber~ llJünfef)cu, uerfiuef)CIt: audivit sacerdotes a populo eo actos, ut se (ben ~Ucibiabe5) devoverent N, scelerata arma, suas artes O. Pt. pf. pass. devota arbor uer, fludjt H, sanguis H. 4. metaph. l)in~, ~rci~gcbcn, anfo~fern: vobis hanc animam devovi V Phoenissa pesti devota futurae V, devota morti' pectora H; oee. rifl. unb med. fid) ~ingeben: se gloriae Cu mulier vino devota bem ~runfe ergeben Ph, cuius' se ami- citiae devovisset C; subst. isol. cum DC devotis mit 600 ®etreuen C. dex:ter!.. era, erum, jünger. dextra, dex:trum, adv. dex:tre, eomp. dex:tenor, ius, sup. dextumus (§ H), jünger dex:timus 3 (@runbform *dexiteros, §§ 1(), IJl:nm., 42, 44; vgL gr. (fE~t6<;, (fE~tTEf!6<;, a(tinb. daksina-s = dexter gefcf)id't, got. taihswa 'recf)t~'. § I 0, a~b. zesawa 'recf)te .p(mb', § 12) 1. rcef)t, rcef)tilfeitig, DOlt reef)til: sinisträ manu retinebat arcum dexträ ardentem facem praeferebat Ci, dextru~ et sini- str.um. cornu iJIügel be5 .peere5 C, ab dextra parte l5ette C, neu te dexterior tortum declinet ad an- guem neve sinisterior pressam rota ducat ad aralll JU rueit nael) reel)g 0, Sulla cum equitatu apud dextumos auf ber äu~erften ffieel)ten S. q5räbifatiu HaH adv. quo tantum mihi dexter abis? fo rueit reel)ts ab V. 2. metaph. gellJanbt, gefef)idt: scriptis dexter geruanbter I5djriftfteller 0, apud regem dextre obi re officia L, rem ita dexter egit L, nemo dexterius 227 3.reel)giJer erfel)einenb = glülf~ lJcHbringenb: dextro faciatis Apollin~ car- tua dexter adi pede sacra seclmdo V, sldera, potestas V; oee. ~affenb, giinfttg, xcd)t: dico tempore H, quis rebus dexter modus V.. l5eiJr oft subst. ~sol. jünger dex:tra, ae, I (8C. manns tuie öE!;mf!~ (I), [fipfe iwcf) § 87) 1. bie ~~ef)tC, rcef)tc. {;anb: furores hac dextera a cervlclbus vestns rep- Ci decisa suum (ag iiJren .pmn) dextera quae- Diana ber ill1onbfüel)tige, !Ber3ücfte H; adi. Dia- nius 3 3ut :Iliana geiJörig: turba il)re .punbe 0; subst. isol. Diänium, ii, n. (sc. tempI um) SDiana" tempel L; meton. (nael) einem :Ilianatempel) !Borgebirge an ber fpanifdjen Dftfüfte fö. uon !Balencia Ci, t· D enia. diaria, örum, n. (~diarius 'tiigticf)' Don dies) :tage5foft, ffiation: cmn servis urbana diaria rodere H. dicacitas, tätis, f. (dicax) ?mit, fatirifel)e5 ?mden: genus facetiarum peracutum et breve dicacitas no- minata est Ci. V dextras coniungere V, miscere T fiel) bie .pänbe , dextrae inngere dextralll aI5 ®ru~ V, quem- milli dexteram porrexerint Brundisini Ci. oftabucrbieU: ad dextram nael) reel)t5 C, a Dicaearchus, i, m. (Litxa {af!Xo <;) l5el)üIer be5 I2Xrifto" tele5, berüiJmter ®eograpiJ Ci. dicax:, äcis (dico 'rebeluftig') ruitig, bei~enb: populum laevaque reel)g unb fing 0; blo~er abl. mi- ac sinisträ muro tectus uon redjt5 unb präpofitioneH: dexträ viam reel)t5 an ber 2. meton. {;anbfef)fag: si fidem more dexträ dedisset N, rex eum datä dexterä fidem recepit mitte15 .panbfel)lag N, dextra a rege ber (burel) einen anbern) gegebene .panbfd)Iag NT, dextras ad praetorianos ferens T, reno- ba5 ~ünbni5 ruieber erneuern T, dextra data bie einft ueriJeitene ~reue V, fallere ba5 ?mott bredjen V. 3. Gtärfc, ;ra~ferfctt: urbs haec periret dexterä H, invicta bello ue""L",!L'" V. SDau. f. (DgL öE!;t6n/<;) ®efdjicfIiel)fett, ®e, L lllulta in eo dexteritas visa --~--~.>-.,," ~enel)men L. ober dex:trorsus (fontra~iert aU(i dextrö- § 22; \Jon vorto) redjt5iJin, nadj redjg: Furius A~1h'A~~"~ Antiulll Servilius laeva Ecetram per- L, ille sinist~orsum, hic dextrorsum abit H , ae, f. (Lita) aUer lJ1ame uon lJ1a605 0 .. bUntes, um, m. ein Srueig ber AulerCl (s. v.) C, iiJr lJ1ame eriJaUeu (§ 85, IJl:bi. 3) in bem be5 iJlecfen5 Jubleins im :Ilepartement Sarthe. diadema, atis, n. (lI'm, ötciö'lpa) 1. ;!liabem~ @!gtL ein burel) bie .paare gefel)Iungene5 ~anb; oee. bte ~mbe (blau, ruei~geftreift) um ben ~urban ber q5erferföl~ige: dÜl,dema capiti detrahere Ctt. 2. metaph. Setel)en ber Sfönig5ruürbe, cSDiabem': tu diadema. imponebas cum plang'ore populi Ci, regnum et dladema de- ferre uni H. dia eta ae, f. (öIU. ö{atW, § 91, IJl:bf. 2) 2eben5rueife, :Iliät; ;netaph. = ge[etIidje Whttel Ci Att. 4, 33. Diagoras, ae, m. (Lhay6f!ac;) 1. q5iJiIofopl) aU5 smel05 mit bem ~einamen :tiJsoS Ci. 2. 2(tiJlet aU5 ffiiJobu5 ilU q5inbar5 Seit Ci. .., dialecticus, i, m. mm. Öt.aAEXHx6<;) ber SDlaieftder, :Ilt.5" putiedünftler; dialectlca, ae, f. (sc: ars) ~laleftd, :Ili~putiedunft, jener 8rueig ber q5l)iIofopiJte, b~r ble ~unft wifjenfdjaftIiel)er SDi5putation IeiJrt Ci; dlalectwa, örum, n. bialeftifel)e @rörterungen ober 2eiJrfäte Ci. Diälis, e (ad,:. an Dies-piter, llnL Iuppiter) bem .0uppiter eigen: flamen Dialis ber @genpriefter be5 :;}u'!lptier 0 L; aHein: non licere Dialibus egredi Italia T; baiJer: coniunx Dialis bie ®attin be5 flamen Dialis 0, apex ben en q5tieftermüte L. dialogus, i, m. (öm. Ötcaoyo<;) ®efprädj, Untmebung, :Il i a Io 9 Ci. Diana, am. Dläna, ae, I (Don dlns 'götHid)', dIU~ 'freiet .pimmrl'· DIana luei( vocalis ante vocalem corfl- pitur) ~odjte; 0uppit~ri3 unb ber ~a~oua, mit be~ ,gr. I2Xttemi5 ibentifiiliert. SDie alte Duantttilt: exercet Dlana choros V Dfamim tenerae dicite virgines H, aber tria virginis ora DIanae V aI5 WConb" 0 agb, unb Saubergöttiu; meton. WConb: nec par aut ea~em noc- turnae forma Dianae 0; baiJer: quem urget lracunc1a dicacem in te reddidisti Ci. . dichoreus, i, m. (Öm. Ö'X6f!EtO<;, § 91, mr. 2) SDoppel" troel)äu5 Ci. dicio, önis, f. (Don drcere '0pruifJred)f) ~otmätigfeit, ®eruaIt WCael)t: nationes, quae in amici tiam po- puli R. dicionemq ue essent Ci, quae nationes in eorum regno ac dicione sunt Ci, Rhodiorum di- cionis esse iiJrer ®eriel)t5barfeit unterfteiJen L, suae dicionis regionem facere unter ... bringen L, rem Nola- nam in ius dicionemque dare Poeno unterfteUen L. dicis causa (gen. eme(i 8ubst. *dix, alilautenb au drco, s. v.; 'io3ufagen') 3um l5el)ein, ber iJorm ruegen: proyi~­ ciae quae iis dicis causa datae erant N, ut 1llis aliq{lid nummulorum dicis causa daret Ci. dico 1. (Don *dix, !Stamm dic-, llA!. dicis causa) 1. (einer @ottqeit) öui~reef)cn, IlJci~clt, WiDmen! id candelabrmn se dicare Iovi Ci, cygni Apollini dicati Ci; ace. illa acie novam aquilam einrueiiJen T, Herculem et Libermn dicatos (esse) deos 3U ®öttern gerueiiJt Cu, inter numina dicatus Augustus T. 2. metaph. wihmen, {)lngcbcn: se Remis in clientelam C, donum tibi dicatum atque promisslun Ci, se Orasso Ci, (nympham tibi) propriam dicabo V. dlCO 3. dlxi, dictus (inbogerm. *deik- 'aeigm', am. deico, altinb. di<;ati 'aeigt', gr. ÖE{X-VV-Pt, got. gateihan 'an3eigen', vgl. drcis causa) I. 1. öcigen, weifcn, Illt3 tigcn ; 2. anberaumen, bcfttmmcn, feftfc~cn; 3. feftie~en; 4. mit ace. praedie. (3U etru.) erncunen, temb. au etru. bcftimmcn+ 11. 1. (burd) mlorte an3ei~en) Wreef)CIt, fagen, angeben, vorbringen, ctllJäQncn i 2. occ. a. anlJWrccljen; b. reben, ullrtragen, meben ~afteni e. nennen, benCltltClt, ~eificn; d. fingen, ullrtragen; metaph. btef)tcn, befingen+ 1. 1. SDie ®runbbeb. tritt iJeruor in index 2(n3eiger. ?mie man ferner gr. 6Mv ösiGw (Homer) fagt, lautet bie Iat. ffieel)gformeI: iis istam viam dico; ite viam Ci. Ius dieere iJei~t eigtr. cba5 ffieel)t rueif en'. ?mir aber überfeten cffieel)t f predj en' uael) ber jüngeren ~eb.: ius Jicere de aliquo C. 2. diem Scaevolae dixit iJat il)m einen ®eridjt5termin anberaumt Ci, multam eine I5traffumme feftfeten Ci, est fuga dicta milu bM @6U ueriJängt 0, iudicem fiel) beftimmen, er?itten L. 3. 2(u~eriJalb ber ffieel)t5(pl)äre: diem. lli~erm~ oppu- gnandis C, legern sibi dixerat l)atte ftel) .bte ffiegel gefett 0, pretium dicere mlmeri H.. 4· d~ctatorem dicere Ci. WCeift mit bopp. ace. ahquem dlctatorem (magistrum equitum) dicere L. 91ur bei biefen. ~~~ griffen aUgemein übIiel). SDiel)t. auel): .quem pe?on d~­ xere maritum V, quem Venus arb~trum d~cet bl- bendi? H.l5päter auel): aliquem dlCeretnbm;mm, collegam, aedilem L, deum 3um ®otte mael)en O. 15* Dietaeus 228 II. 1. 8unäd)ft intro ut dieo, ut ante (supra) dixi Ci, die, die, quaeso, clarius Ci, no ster divinus ille dixit Epieurus Ci, ineredibile dietu. Un:perf. ut ... dictum est wie (oben) gefagt wurbe N C Ci. Sttbst. dicto citius fd)neUer al~ er e~ fagte, im mu L VR. WUt unab~ängiger &rgän3ung: utrum 'eHem tertium', an cperendinum' dici oporteret man fagen mu~ Ci, erudelem, ne dicam seeleratum um nid)t ilU fa gen Ci; mit bireHer ffiebe: fortasse diees: 'quid ergo' Ci; Diana, de qua dicimus uon ber wir reben Ci. Trans. mit einfad)em ,obj. etiamsi omnia libere dixero Ci, haee eum dixisset Ci i oft rüd, weifenb: eae, quas diximus, munitiones bie frü~er er, wä~nten C, Tencteri, quos supra diximus bie oben erwä~nten C. lBead)te: de Domitio dixit verSUln Graecum i\itiette Ci, sententiam feine !Stimme abgeben, oratio dicta de scripto est uom lBlatte abgeIefen (nad) ber l2Xuheid)nung ~ergefagt) Ci. 0:~ folgt a. acc. c. inj. ego haec Chrysogonum fecisse dieo Ci. :;Sm pass. nom. c. inj. Verres fana spoliasse dicitur f 0 Ir beraubt ~aben Ci. lBei i\ufammengefe13ten lJormen be~ ab~ängigen iBerb~ mit unterbrücftem inj. (esse): dicor pulsa 0, dicebantur victi T. .päufig ift aud) acc. c. inj. nad) :pafHuem iBerb: dicitur eo tempore ma- trem Pausaniae vixisse e~ ~ei~t, ba~ N, quam (par- tem terrae) Gallos obtinere dietum est C. b. in, bir. lJr. illud quid sit iam non queo dicere Ci, quantum desiderium sui reliquerit dici vix potest Ci. UnuoUftänbig: Brutum vieli: quanta meo dolore, non dico Ci. c..p e if d) e f a 1l: misit, qui diceret, ne discederet er foHe nid)t N. 2. a. cum 'Rho' di- cere nequiret Ci. b. exercitatus in dicendo N, dicendo valere al~ ffiebner widen N, dicendi pote- stas est data bie 0:rIaubni~ i\U reben Ci, ars dicendi ffiebefunft Ci, exercitatio dicendi Übung im ffieben Ci, quae fuerit Pompeio gravitas in dicendo bei feinen ffieben Ci. lBef. uon ber @erid)grebe: apud iudices pro reo dicere uerteibigen Ci, cum ipse pro se di- cere non posset fid) nid)t feIbft uerteibigen tonnte N, contra illum i~n angreifen Ci; causam fid) uerant, worten, uerteibigen; aber causas in foro (ag I2Xb, uotat) iBerteibiger fein Ci. C. 8unäcf)ft mit einem acc. Ti. Gracchus - patrem dico id) meine Ci, leges, Aeliam et Fufiam dico Ci, Romanos suo de nomine dicet wirb benennen V, Chaoniam a Chaone dixit V. ®eit öfter mit b O:p:p. acc. Pylas incolae dicunt fau- ces Cu, C. Marium vere patrem patriae possumus dicere Ci, qui te Pythagoreum soles dicere Ci, quis se dicit ei parem? Ci. :;Sm pass. mit bo:p:p. nom, orbis, qui U1JKAOS Graece dicitur ~ei~t Ci; bid)t. iBariationen: est locus, Hesperiam Grai dicunt (sc. eUln) V, nomen dixere priores Ortygiam V, Asca- nium eigtt beftimmten i~m ben mamen L. d. ver- süs V H, modos H, carmina fistulä, melos tibiä H, fatum uor~erfagen 0; metaph. Galli dicamus amo- res V, tua facta V, Ennius prosiluit ad arma di- cenda ®affentaten i\U befingen (in ben I2Xnnalen) R. iBgt s. v. dictum. NB. Illfte ß'ocmen liei Pl: dice = dic; dixis = dixeris (coni. pi.). Dietaeus 3 (LitleWLO,) uom ~ifte, einem @ebirge auf ~reta, wo angebfid) :;Su:p:piter geboren wurbe: antrum V, rex :;Su:p:piter V; bid)t. fretifd): nymphae, arva, sal- tus V. mad) bem lBerge ~ifte ~ei~t angeblid) die- tamnus, i, j. (ötleWf1vo,) ber ~i:ptam, ein .peiIfraut, beffen lBlätter abgebrod)ene I.ßfeiIf:pi13en au~ bem ~ör:per treiben foUten Ci V. dietata, örum s. v. dicto. dietator, öris, m. (nomen ag. lJon dicto) :lltftntOt, Md)fte obrigfeitIid)e l.ßerfon, U.i\W. 1. in latinifd)en !Stäbten: illo die Lanuvii a dictatOl:e Milone flaminem necesse esse Ci, Chmius Albanus rex ritur, dictatorem Albani Mettium creant I,. 2. in ffiom, urf:pr. magister populi ober praetormaximus genannt; au~erorbentIid)e W1agiftratur, weld)e bai\u biente in f d)weren 8eiten. bie gef amte alte ~önig~mad)t wiebe~ in einer .panb i\U uereineil. ~arum mu~ten bei ber 0:rnennung eine~ ~iftator~ (dictatorem dici t consul C CiL, feItener dictatorem creare, leg'ere L, facere Ci) aUe W1agiftrate (bi~ auf bie tr. pI.) i~r I2Xmt nieberIegen' bie ®a~I erfolgte auf @runb eine~ senatus cons111tl1m: ber ~iftator ~atte bie 24 2iftoren beiber ~onfuln: aber nur bie ~albe I2Xmt~3eit be~ ~onful~ (6 Wlonate). 0:r ernannte fid) f elbft [einen ffieiterfül)ter: magister equitum S. v. ,oft wurben aud) ~iftatoren i\U befon, beren l2Xufgaben ernannt, bie einft uon ben ~önigen au~, gefü~rt worben waren, ba~er ein gIeid)e~ imperium red)tlid) erforberten; [0 1\. lB. 3um ~infd)Iagen be~ :;Sa~re~, naneI~ im ~em:peI auf bem ~apitoI (d. clavi figendi causä L), i\ur I2Xnfage be~ Batinerfefte~ (d. instauranelis feriis Latinis L, aud) d. Latinus L), tlur ~Xb~aItung uon !Spielen (ludorum faciendorum causä), 1\m !Senag. tuaI)I (senatui legendo) U. a. m. ~iefe ~matoren ~atten fein uoUe~ ober nur ein fiftiue~ imperium, traten aud) nad) ber j)lu{lfü~rung i~rer ~lufgabe fofort ab. ~ie ~matur wurbe gefd)affen 501 (~. Bartiu!3) unb blieb patriilifd)e W1agiftratur Di~ 356 (~. W1arciu~ ffiutiIu~ erHer :plebejifd)er ~Htator). 91ad) ben :punifd)en ~riegen erlofd) bM I2Xmt, !SuIIa unb ~äfar mad)ten fid) i\U die- tatores perpetui; aber I2Xntoniu~ fdiaffte nad) ~äfars ~obe 44 ba~ I2Xmt burd) ein !S:pei\ialgefe1l ganil aD. 3. :;Sn ~art~ago: !Sltffet: dictator cum Magone in Hispaniam praemissus est L. ~a3u adi. dietatorius 3 be~ ~ittator~:iuvenis !So~n eine~ ~if, tator~ L, invidia gegen ben ~iftator L. dietatfira, ae, j. (dictator) ~iftatorwürbe, ~matur: dictaturam funditus ex re p. sustulit Antonius Ci, dictaturam gerere betreiben Ci, dictaturä se abdi- care C = dictaturam abdicare nieberIegen L; pI. dictaturae sumebantur ~iftatorfteUen T. dictio, önis, j. (dICO) 1. ba~ ~~ted)Clt, ~ngen, 2fn< [ngen: multae lJeftfe1lung Ci. ,oft a. iuris dietio unbal~ Iuxtap. (§ 67) iurisdictio bM ffied)tfpred)en in 8iuiIfad)en, 8iuiIgerid)tßbarfeit: ut iuris dictionem cum ferro conferatis Ci, iuris dictio urbana et pe- regrina be~ praetor urbanus unb peregrinus Li meton. plerosque in isdem iurisdictionibus habere in i~rem @erid)gbei\irf, @erid)t!3f:prengeI (aI~ I.ßrofon, fuln) T. b. causae dictiö CCi iBerteibigung, [ler, antwortung: nec mihi ille legitimam causae dictio- nem, sed vim denuntiabat Ci. 2. occ. [lodrag: dictioni operam dare Ci. 3. meton. a. I2XltllWrltd): Alexandro data dietio erat, caveret Acherusiam aquam ,oralel L. b. @Jef~täd)! arcana semotae die- tionis I.ßriuatgefpräd) T. C. ffiebe: dictiones subitae !Stegreifreben Ci. d. ffiebctuetfe, [lodraglltueife: fo- rensis, Asiatica Ci. dietito 1. ävi (~oppC(frrqu. lJon dlco burciJ dicto) au [agen :pffegen, im W1unbe fü~ren: ut patroni tui dicti- tant Ci, quae iste in provincia palam dictitabat Ci; mit acc. c. inj. qui Catilinam Massiliam ire die- titant Ci; mit bopp. acc. Octaviam sterilem aHl unfrud)tbar au~geben T; un:perf. male dictitatm' (= maledicitur) tibi PI. dieto 1. (J1·equ. lJon dICO) wieber~oIt fagen, uorfagen, btftieren: carmina Livi memini mihi Orbilium die- tare H. Subst. isol. pt. pJ. pass. dietata, örum, n. :lliftntc, 2eftion, I2Xltfgnbe: ista a vobis quasi dicta redduntur wie eine l2Xufgabe ~ergefagt Ci, haec recinunt dictata senesque beten [eine ®orte nad) 229 ber !Sitte, ben iBortrag i\U bittieren, gewann ba~ I ill)ort bie lBeb. IJcrfaffcn, llid)ten: pueri patresque car- mina dictant H, (Lucilius) ducentos versus dictabat pede in uno R. i n. (subst. isol. pt. pf. pas... \)on dICO) 1. ba~ @efagte,' 2i~#etltng, ®ort: res dicta seeuta e.st. be~ ill)orten folgte bie ~at 0, dicta atque facta C1, mdl- cum dicta !Senteni\en Ci. 9J1it adv. maligne dictum bö~wiIIige ~u~erung Cu, aspere, ferociter, libere dicta Ci, facete dicta wijJige l2Xu~[prüd)e ?i; ~~ec ubi die ta dedit aI~ er bie~ gefagt ~atte V, dIC~O c~tn~s fdjneIIer ag ne[agt = fofort, im mu, nec dOCtlS di~tlS studiosus erat fhebte nid)t nad) gefd)uIter lRebe Enm~ts. 2. Ol. !S~rnd): Laconis illud dictum Ci. b .. ®t~: materia facilis in te et tuos dicta dicere C1, dlC- tll111 aliquod ir: petitionem tuam diei potuisse einen ill)i1l mad)en Ci. c. )Scfe~I: ibat dicto parens V, dicta dare L, peragere 0 i ugI. audio. d. ba~ )Ber< wredjen: Cares non dicto, sed fortuna adversanol"um eapti N. e. 5.ßro~f)C3etltng: adytis haec tristia dicta _A"A,>rGr V. ae, j. (LltleTvvva, lJolfßet~moIoßifdj mit ÖrXTVOV lJerbunben, § 95) bie 91e1lfteUerin, lBeiname ber I2Xr, ag :;Sagbgöttin O. mad) i~r Dietynneum, i, n. (Ll'leTVVVEZOV) I2Xrtemi~tem:peI bei !Sparta L. Dido üs unb önis, J., acc. ö (Ll,ödJ) , aud) @iffa, :'rod)ter be~ lBeIu~, ~önig~ uon ~1)ru~, @ema~Iin ~e~ !S1)d)iiu~, ffo~, al~ biefer Don i~rem lBruber l.ß1)gmalton ermorbet wurbe, nad) I2XfrHa, wo He (um 888) ~art~ago ~aben [oU. 3. dididi, diditus (dis unb do, § 30) aU!3einanber, tun, uerteilen: elum munia didit H; med. fid) uer, lireiten: dielitur rumor V, didita fama terris V, per provincias T. di-duco 3. düxi ductus (dis-duca, § 30) 1. 'au~ein, anbeqie~en', öff~Clt: vestem manu diduxit 0,. risu rictl1m auditoris mad)en, ba~ er ba~ W1auI aufrel~t H, nodos manu 0, fores palatii T; terramV, harenam L auflodern, wegräumen. 2. teHen, trennen: fluctus continuam diduxit Immulll 0, assem in partes cen- tll111 H hostem i\erftreuen T; bilbL seditio in di- versa ~onsilia diduxerat vulgum Cu, ultio senatUlu in stlldia diduxerat ~atte ge[:paIten T, diductae terrae ein 0:rb[d)lunb T, diducta civitas (in l.ßarteien) ge, fpaIten T. 3. occ. (milit.) altllbe~ltCn, trennelt: Crassu.s animadvertit suas copias non facile diduci C, dl- duetis paulatim navibus C, diduceudi erant mi- lites C, diductis ordinibus T; bid)t. olli ag'mina diductis solvere choris V. , ärum, j. (LltÖV,UIXl, 8C. V~<10') '8wi([ing~, :;Snfeld)en bei !S1)ro~ O. j., acc. en (Ll,öV,U11l :;Snfel bei !Si3iIien O. n. (LltÖV,UEZOV) ,orafe{ftätte be~ l2X:po([o Cu. ae, f. (demin. au dies) fuqe ~age~frift Ci. 3 (dis \tHb erigo) IJod) au~gefpannt, uon (;lJe, freuiligten; nur abin hine dierecte ? i dierectllm ge~ i\um .penter Pl. dies, diei, m. j., aUL gen. unb dat. die Pl S V, dii V (inbogerm. *dieus = ZEVq, lJer\1Janbt mit aItinb. diva-rn 'stag, ,pimmel', diva 'am stage'; gr. EV-Öt.Fo" dJ-ödo>; ber ll5o, f~b dieu ~ gr. ZEV Hegt \)0, in Iuppiter,~ ~ 1 1. ;ragell~eIIc, ;rngceHdjt; 2. meton. ;rag; 3. occ. a. Xobc~tng, ;rng bell ltntergnltgc0; I b. Xermin, ~tift; -I ! 4. meton. Xagetued, Xngcmnrfdj, ;ragmifc; 1 5. synecd. Beit; 16. :perfon. Xnge~gott. differo 1. (nur bid)t.) iam dies caelo concesserat V, volu- mina fumi infecere diem 0 immissns dies terret umbras (in ber Unterwelt) 0,' sub nitido die 0, alma dies hebetarat sidera O. 2. dies festus lJeftta9, natalis @eburtMag, fastus, uefastus s. vv., certo die, qui dies futurus erat allte diem VI. KaI. Novem- bris Ci, rogat in diem moderameu equorum auf einen ~ag O. mad) römifd)er l2Xuffaffung bauert ber ;rag uon !Sonnenaufgang bi~ !Sonnenuntergang unb i\erfäHt ftet~ in 12 (aIfo nad) ber :;Sa~re~3eit ungleidi lange) !Stun, ben: hora diei decima Ci. lBefonbere iBbbn. a. cum die mit ;rage~anbrud) 0, de die am ~e([en :'rage Cu, lllulto die ~od) am ~ag C, ad multmu dielll (diei L) bi~ fpät in ben ~ag Ci, in diem dormire H; medius 9Jlittag ° Ci. b. die am ~age V, bei wieber~oIten .panblungen: bis, tel', ql1inql1ies die wii~renb eine~ :'rage!3 CiL, bina die siccant ovis ubera 3wei1:1U1 täglid) V; [ertener bei einmaliger .panblung: mille versus die deducere an einem ~age H. C. diem ex die exspectare Ci, duc81'e C Don einem ~ag 3um anbern, diem de die differre L. :;Sn gleid)em !Sinne bei ~om:paratiuen ober fom:paratiuifd)en iBerben: in dies Sillgulos Ci, in dies dolores accrescunt N. . d. !S:p:id), wörtIid) mit lloxuerbunben, urfpr. a f 1) n be h [ d): dlem noctem ~ag unb mad)t CiL; bann tonjunftioneII: nocte dieque 0, diem noctemqu~ N, die et (ac) nocte Ci; pl. dies noctesque V, dlesque noctesque V ununterbrod)en. 3. a. diem obiit supremum beging [einen le1lten ~ag N, dies ultima 0 V, summa V; aUein: diem obiit er ftarb N, stat sua cuique dies V; bid)t. diem proferre Dio ben Untergang R. b.:;Sn biefer lBeb. fern. 8unäcf)ft uom ffied)t~termin: Atl:e- nienses Chabriae diem certam praestltuerunt N, dIes iudicii L certa C stata constituta Ci, diem dicere, dare st~tuere ei~en ~er~in anweHen, feftfe1len, diem dic81:e reo ben lBefragten uorIaben Ci, diem obire ne- o'lexit ~ieIt ben ;rermin nid)t ein Ci. iBon [onftigen %erminen: dies pecuniae '8a~Itag' L, rem in diem emere auf einen beftimmten 8a~Itag N, diem dicunt, qua die ad ripam Rhoelani conveniant C, omnia ab his ad diem (certam) facta sunt C, dies indutiarum ber ~ermin (für ben I2XbIauf) be~ ®affenftiUftanbe~ N L. 4. ut possint sole reducto exercere. d~em ~~r :'rag~, wert V. diertuu (~agemärfd)e) plus tngmta m longl-tudine~ L. 5. nulla elies, post diem longam 0, dies levat luctum ° filius ante diem patrios inquirit in annos uor ber 8~it 0 ira, quam nec longa dies pietas nec mitigat ulla' V, carpe dielll ~en.ie\ie ba!3 Beben H, in diem vivere in ben ~ag ~mem leben. 6. Dies et Mensis et Annus 0. Dies-piter ([tatt Djeus-pater = ZE"V, naT11(l, §§ 41 llnb 47 i \)9L s. v. dies) :;Suppiter LHPI. dif-famo 1. (dis- unb fama, § 33) rud)bar ma~en, au~fd)reien: adulterimll diffamatulll 0, prava dlffa- mantes bie übIe @erüd)te uerbreiten T. differens s. v. differo. differentia, ae, j. Unterfd)ieb, iBer[d)ieben~eit Ci T. iBon dif-fero ferre, dis-tnli, di-lätus(§§ 30 unb 33) I. tran;. 1. aulletnanbcrbringen, lJerbreiten: ignem distulit ventus C, ulmos in versum in ffiei~en uer, :pffan3en V, aquilo hiemes atque arida nubila d~ffert breitet ring~um au~ V. occ. 3crftrenen, ~erm~en: Mettum quadrigae distulerant V, insep~uta m~mb~a different lupi uerfd)Ie:ppen H, classem VlS ventl dIS- tulit V castra vi fluminis differebantur T. me- taph. ~. berbreiten, nltllfdjreten, in üblen mnf b~tngen: rumore dilato Dioni esse vim allatam N, qUl male commissam libertatem sermonibus distulerint L, diffflrtur per manipulos, Tacfarinatem consectentur differtus 230 e!3 gef)t ber !Ruf buref) bie 9J1ani:peln T, dilferri per externos bat man buref) ryrembe (ba!3 @erüef)t) !Jer, breite T. 3. auffettebcn, ucrfd)ieben: in posterum diem distulit Ci, consul differendum negat L; mit ace. supplicium Cu, res serias in crastinum N, rem differre cotidie isti coeperunt Oi, concilimn et incepta 17; mit inl quaerere distuli ief) frage ein anbere!3 9J1aI H. ace. ~in~altcn: Hector dilatus erat decimum in annum ber ryaH .\SeHor!3 0, deci- mum quos distulit Hector in annum V, legationes distulit Tarraconem lJielt fie f)in (bi!3 auf feine I[(n, funft) naef) ::rarragona L. II. intro (nm: im IJ3räfen~, ftamm) fid) nntcrfetciben, ucrfeticllen fein: illi naturis diffenmt Ci, haec cogitatione inter se differunt, re copulata sunt Ci, ipsormn adventus non multum ab ho stili expugnatione differunt Ci; bi ef) t. mit dat. (cornoedia) pede certo differt sermoni H. Abs. nihil differt inter e!3 ift fein Unterfef)ieb Ci. SJmt ;no:p:pelfrage: nec quicquam differre, utrum ludas an plores H. Pt. pr. aet. differens, ntis llerfef)ieben. NB. ::rmefitl: disque tulissent PI. dif-fertus 3 (adi. i.ol. pt. pf po ••. \Jon *dif-fercio iJon farcio, § 43) lloUgefto:pft: corpus odoribus differtum balfamiert T; metaph. provincia differta praefectis l1limmelnb, lloH llon C; abs. dilfertum forum menfef)en. l1limmelnb H. dif-ficilis, e (dis- unb facilis, § 43), ad'V. difficulter (§ 51 IJInm.) 'untunIief)'; 1. fetulCl', fdjwiertg, mit~fam: haud difficulter CttLT, difficulter facere ali- quid C; difficilis res, causa Ci. Inl al!3 l5ubj. difficile est tacere, cum doleas Ci. 9J1it abl. be!3 supin. difficile aditu Cu, intellectu N, dictu, factu Ci; umfef)rieben buref) ad: res difficilis ad perdocendum Ci, ad fidem difficile L; subst. isol. ne difficilia opte- mus Ci, in difficili est e!3 ift fef)l1ler L. ace. a. (\Jon Drten) bCfdjwcrIidj, gefä~rndj: transitus, palus C, iter, locus S, oppidum difficili ascensu Ci, scopuli V. b. mifiIiet, gefä~rIiet: difficili rei p. tempore Ci beIlum Ci, obitus V. 2. metaph. 'fef)wer 3U belJan: beln'; eigenfinnig, miirrtfet, nn3ngängIiet, f.\Jröbe: diffi- cillima natura eigenartiger ~lJarafter N in liberos difficilis lJatt Accius, sunt morosi et' iracundi et difficiles senes Ci; b il b 1. bilis griimIief) bitter H difficiles terrae f:pröber, targer ~oben V.' , difficultas, tätis,1 (difficilis, § 51, IJInm.) 1. Untun, lief)feit, l5etwicrtgfcit, ~htbcrniG: erat in magnis diffi- cultatiblJs res bie 2age bot grote 15ef)l1lierigfeiten C habere videtur ista res difficultatem Ci inetmdl consilii Ci. 2. ace. a. fIDtbrtgfciü propter rerum difficultatem Ci. b. Wot, ~crIegcn~eit. 9J1eift mit gen. obi. navium, rei nummariae 9J1angeI an Ci. 9J1it adi. domestica @elbverlegenlJeit, @elbfIemme Ci. 3· metaph. trauen lJaben: iacet, diffidit, abiecit hastas Ci. 9J1it dat. veteri exercitui S, rebus suis Ver3l1leifeln an Ci S. 9J1it ace. e. inl quem superari posse dif- fidebant nief)t glaubten N, diffidens Caesarem fidem servaturum C. ißgI. S. V. diffldens. dif-findo 3. fidi, fissus 3erf:paIten, 3erfef)Iagen: tempora plumbo diffidit 3erfef)mettette il)m bie I5ef)Iiife V; im SßiIbe: diffidit urbium portas muneribus eröffnete fief) buref) ~efteef)ung H, triste omen ei diffidit diem ftör±e ilJm ben ::rag, unterbraef) (fo baji er verfef)oben mutte) L. dif-fingo 3. fInxi, fictus umbüben: ferrum umfef)mieben H; metaph. neque diffing'et, quod vexit umgeftaIten H, nihil hinc diffrngere possum fann baran nief)t!3 iinbern H dif-fiuo 3. fluxi 1. anGtinanberf{tefien: Rhenus plures diffluit partes C, ut nos quasi extra diffluentes coerceret fief) ergiejien Ci. 3crfficficn, fid) anfiöfC1t: iuvenes sudore corpora triefenb, gan3 in 15ef)l1leiji aufgelöft Ph turpe est diffluere luxuriä in l5aU!3 unb ~rau!3 auf3ug~lJen Ci diffluxisse iecur fei llerfcl)l1lunben L, omnia, quae di; lapsa iam diffluxerunt l1la!3 3erfaUen unb ift Ci, ubi per socordiam vires, tempus, diffluxere balJin, l1leg finb S. d~f-fugio 3. rugi, fugiturus ffiel)enb aU!3einanberftieben ftef) flüef)tig 3erftreuen: metu perterriti repente diffu' gimus Ci. jffi 0 lJ er? abl. cmnpis diffugit arator vom ryeIbe Y. jffiol)in? ac1 navesV, in vicos L· metaph. diffugiunt stellae verfef)euef)t vom :-rag 0 c1l rugere nives verfef)euef)t vom 2eu3 H ';nall diffugium, ii, n. ba!3 I[(U!3eiuanberftieben: proximorum T' dif-fundo 3. rudi, rusus 'au!3einanbergieten'; 1. anß~ giefien, ergteficlt, Itniletnllnberf{tefien laffen; med. (r~fi.) aUGcinanberf{tefjen, M crgteficn: vina diffusa in bie amphorae 'abge30gen' H, medicamentum se diffun- dit in venas Cu, vis mali (@ift) diffusa per artus 0 >:ipera venenum in aliquem diffundit f:pri~t 0, (glacies) ~lquefacta se diffunclit 3erffiett Ci, sanguis per venas III omnes corporis partes diffunditur Ci; bi ef) t. ambrosiae odorem V, animam diffundit cruore liijit mit bem ~lute fein 2eben lJinftrömen V. metaph. 2. ucrbrciten, altGbteiten: rami late diffunduntur breiten fief) au!3 C, lux caelo diffusa ergoffen Ci in omne latus diffusa flamma 0, dederat comas' dimmdere ventis liet 3erl1lüf)len, 3eqaufen V, equitem difflmdite c~mpis 3erftreut bie !Reiter V, Clauc1ia gens, a quo difflm- dltur von bem au!3 fief) verbreitet, ller3l1lei9t l)at v: terror diffusus per castra Cu, numerus late et vari~ diffusus Ci, haec (fama) dimmdit in ora virfun verbreitet im 9J1unbe V, bellum in aevum berülJmt maef)en H, inertia diffudit oblivionem sensibus lJat verbreitet H. 3. 3crftrcncn, cr~citern: diffusus nec- tare aufgelJeitert 0, diffudit vultus maef)te ein lJeitere!3 @efief)t 0, munere Bacchi dimldere animos 0, (virtus) bonis amici quasi diffundi tur et incommodis con- tI' ahi tur fülJIt fief) frei ... beengt Ci. Adi. isol. pt. pi pass. difIusus 3, ad'V. e 1. anGgebrcHct: pla- tanus diffusa ramis breitiiftig Ci. 2. anGgebe~llt, wcttfettuctfig: haec latius dicenda sunt et diffusius Ci, ius civile diffusum Ci. Dlgentia, ae, I ~aef) auf bem 2anbgute be!3 '\soLU3, fiint bei ißicolJUro in ben I[(nio, j. Licenza. d~-gero 3. gessi, gestus (dis unb gero, § 30) 'aut;, emanbertragen'; 1. 3crteHcll, ucrteHeu, nbteilcn! sep- tem cligestus in cornua Nilus 0, mala per annos verteilen auf 0, Crete centum digesta per urbes 0, quam meruit poenam solus, digessit in omnes 0, orationem in partes Ci, ius civile in genera Ci, commentarios in libros Q; ace. arborem per agros ller:pf(an3en V, (seges) digesta V. 2. orllnen: matris digerit annos 3iilJIt 0, quid quoque anno actum sit, digerere non possis in Drbnung, in!3 . bringen L, carmina in numerum naef) ber 3alJ( V, dig'erit omina Calchas [eM ber !ReilJe naef) aU!3eiu, anber V, inordinata Q. 3. berbanen: cibos mansos demittimus, quo facilius digerantur Q. ;nall. drgestio, önis, f., rlJet. = P.S(!wP.6S, bie l[(uhiilJlung be!3 ein3eInen Ci. 231 dilabor , i, m. (\t1oljI \Jer\uanbt mit nr. Q'&""VAO>, btfclj. ,8eI)e, 10 unb 12) 1. l'Ylnger: digiti pollicis crassitudine baumeubreit C, digitus index 3eigefinger H, digito locum demonstrare N, istum de digitis anulos abs- Ci, numerare per digitos an ben ryingern 0, si tuos digitos novi beine !Reef)enfertig, digitis nutuque loqui fief) buref) 3eief)en ver, maef)en 0, digitis concrepare ein l5ef)ni:p:pef)en fef)lagen Ci, vgI. digitorum percussio Ci, attingere di- gito leief)t berülJren Ci, intendere digitum ad fontls mit bem ryinger f)inl1leifen Ci, monstror digito prae- terelmtium aI!3 3eief)en ber ~erülJmtlJeit H. 2. ,Se~c: digiti peclum 0, digitis insistere 0, constitit in di- gitos arrectus V, digiti exiles bie ryüte ber l5:pinne O. 3. ,Soff. 1[(113 9J1at ift ber digitus = 1\ pes (etl1la 2 cm): quattuor patens digitos C; bal)er: neque ab argento digitum cliscedere feinen ~inger breit Ci. 4. 1[((13 nomen p1"oprium Digiti Idaei Ci = Llau'Z'vAO! 'IÖafoL \ßriefter ber !ff1)bek ladior 1. (dis nnb gladius) fief) l)erumfef)Iagen; metaph. de quibus inter se philosophi digladiari solent fief) in ben .\Saaren liegen Ci. önis, I (dignor) 'fIDürbigung'; jffiürbe, !Rllng, : amicos dignatione vincere an !Rang über, treffen Cu, Appius in principum dignationem per- venit L, Domitius Afer modicus dignationis noef) in niebriger I5te([ung T. dignitas, tätis, f. (dignus) 1. fIDiirbigfcit, Xiietttg~ feit, ~erbtenft: honores patent dignitati N, in sena- tum propter dignitatem lecti estis Ci, eum pro dignitate ne laudare quidem satis commode pos- sum Ci. 2. ace. a. wiirbcIJoffcll 2!nGfc~en, witrbe~ 1l1111e?J fIDeicn: magna corporis dignitas N, virilis Ci, in formis aliis dignitatem esse, aliis venustatem Ci; bal)er splendor et dig'nitas vitae gIiin3enbe!3 unb würbe, lloHe!3 2eben N, ludos cum dignitate facere weil)e, voH Ci, sacrarium magna cum dignitate Ci, portus, urbis \ßraef)t N, orationis würbeuoUe !Rebe T. b. (fitt, licf)e) fIDiirbe, en' t 7 \J f"< ..< • 2. hominem tormentis T' bidjt' soror inornatas dila' I tat' "11 't.me ap %. er u)cnu)en, entfernen: ea niat ( ',' - . 10 mo es laS omnes diluit Ci 11 1 tem ~:~~ll~~ ace, gr.) mit ungefämmtem unb 3errauf, I tavos Baccho V, Hymettia mell~ Faler'no' H, dI-largior 4, reidjIidj tJe1.:fdjenfen: peclilliam T foe- n~~l~r~Tterle~ 1[ o~~. (burdj ~öfung) bereiten: dera sociis T, '" t. ra~,., me l?ame~tum Cu. 2. metaph, dna~io, on~s! j. (differo) 12'Cuffdjub, ineräögerung: tem- f::~~f:cnc'ri~~~13:1 ~n~lm 77 ; t 0 cntfräftctl! llJillet" ~Ol~s, comltI~rum Ci, legis, belli L, exitii T, firmem ac diluam ci, res am eVlS qua ratlOne in- dl-la,to 1. (~lS lInb latus, § 30) au~breiten, au~bel)nen diluvies ei j. bei H b d-l' .. erwettern: ~11atant convicia rictüs madjen breit 0' lillafferf[~t Üb :fdj un . '/' UvlU~, y, n., (dlluo) castra aCIem L· t 7 1 . . ' , er wemmung, vtIbI. diluVlO ex 1110 tot , C'., ,me ap L e oquentlam C%, glo- vasta per aequora vecti inern'djtu V l'lam %, htteras gebel)nt au~fpredjen Ci dim h t ng .. d!l~tor, oris, m, (differo) .8auberer H. ' unba~ ~U~)\J:' (~UJ. OtfllXX'l') :1loppeIfämpfer (3U ~ofi dllectus 3 s. v. dIligo. d- - .EI -, . dilectus, ÜS, m. s. v. delectus. ~me~~1O, oms, .1' 12'Cu~meffung: quadrati Ci, inon dnige~s, ntis, adv, diligenter (adi. i80l. pt. r. act. dl-metl~r 4. ~lensus .sum, (~~O) ver~effen, au~meffen, bon dihgo) 1. acljtfam fntgfäftig gcnatl gCllJtffPenl>aft abmeffen, ~tUdlU!ll dlmetIendl caeh et. terrae Ci "Ü ur ,I> f' ,I> . ' I, 'I I campum dimensl (Slillt) V: ft t ,-f' ff' 'I',!~ t"l' tlm t"lüg. @;igtl. von QSerfonen: iter caute t5' C b ff" . ;, 0 p, PJ' tn pa inem dlhgenterque facere C trullam diliO'entius conside- fl tn~e , a Jeme e~. tlg.na dlmensa ad altitudinem rare Ci, ex ebore dfligentissime bperfecta arcru lUm~ls ak omma pal'lbus numeris dimensa V, di- menta Ci, diligentissimus agricola Ci homo bi~ d~en~l 01' es re_gelr~djt T. religionibus foederum diligens Ci non' mitior in l-~~tO 1; unb dl-metor 1. abgren3en, abftecren: locum supplicio, sed diligentior esse coepft Ci in Gabinio ~~lsb r)ls dlmect~ri iussit L, dimetata signa (t5tern" sunt t dT t 'f ' vt er Slillt % am lIgen es gewt fenliaft Ci cliligens ad te dr . -t' -; . custodiendum in be3u9 auf Ci; feIte~: Oorinthii e nis ~~c~ 10, ?n:s, ( 1. bM ~äm~fetl, ~am~f, su- alendis diligentes pünftfidj in Ci' mit e dTJ pen?IlUll dimlCatlOnum fructum in eo die docet veritatis mal)rlieit~Iiebenb N ü~perii gü:ftfi~lben~ co.nslSt~re C'. pugna parvä dimica tione com- miffe!ll)aft in N; .burclj Endllage audj von t5~dje~; ~~~~ L%' umversae rei @;ntfdjeibung~fa.mpf um ba~ cautlO, praeparatlO, scriptl1ra accusatio Ci . _ 3., 2. metaph; ~am,~f, ba~ 9htlgcn: nUlll- clustria forgfäItig Ph, 2. occ, f~arfallt llJirtfclja'ftr~. q~am ,me III ta~tas dlml?atlOnes obieeissem l)ätte patre usus est diligenti N homo frug"i ~c dilio'ens tC: fmtdjt emgelaffen. C%; oft mit gen. obi, capitis, vitae , b %, 01' unarum C%, lB ' dlligentia, ~e, j. 1. 2,(cljtfalltfeit, t5nrgfaft 1tllt~~~' ~~-~ic? 1., (3~t mic?; '~;m:1tfud]!ern') .1. fä~~fen, fecljtc~~ 2(ltfllt~rffalltfcti: multa industria et diligwtia null~ d !t\cn'Nanms flUt dlmlCandum C%? eqUltatu vel pe- doctrma N, cur de ipsius diliO'entia desperar~nt? C 1 ~ t~ '. an Dol~bella pro te III Hispania dimi- summä .dilige,ntiä vitam Roscii custodire Ci, 9J1it ~aleb' C%, pro ans et focis 1:" de s~mma imperii gen. ob%, audlendi diligentia minuit perturbatione ~ te .per,rf~aft N, c~lm Latmls de Imperio dimi-me~!ll Ci? sacrorum t50rgfalt in ber 12'CnfteHung C~ ~~mat~' C%, ~n terra eme. Banbfdjladjt liefern N, acie ~afur metft praep, in valetudine tuenda N summa " o~te m o.ffener yelbfcljladjt L, 2. metaph. III re p, d~ligentia Ci, erga peclilliam alienam T ~tttg~n, fallt~fcn,. ftclj ~blltu~c~: ~e fama (bor @eridjt) N, 2, occ. )illirtfcljaftHcljfeft, t5~arfalltfeit: servos domf e ,:~ta'f ,de ca~lte C%, de ~bens L; mit bIo~em abl, nat~s, h~bebat, quod est signum diligentiae N res ~ap~ e._ emen op! ~U!~ t5~teI fe~en! magen L. ~aIl;nhans co~s~rvari debet diligentiä et parsimon'iä Ci, dlmldla~us 3( dlmldl~re 1Il ~er Whtte a~rtei(en', bon. d~s dl-hgo 3. lexl, lectus (*dis-lerro §§ 30 unb 41 '~_ ~:l\ medlUs, ~ 3U) l)albtert, liaI6: menSlS unus dum- feien', 'all~wä~fen') wert l)arten lio&a~ten fdjä~en {ie;~: d-Ia .us.que C%'" . , a, bon~s viri~ diligi Ci, vi~tor pacis' aucto~es dili: l~~~IUS 3 (llillcfln:bunß, au~, bem lE~rli~lI: dimidio, s. v, di- gIt C%; mit unperf, übi, imperium populi R Ci lmd~a~u~, § 76) f)afb: pals .paIfte; dlmldla pars terrae Ci, poetarum s~n~:per ingenia dilexi Ci, Adi, i80l: t' ~~e~c~tus S; mtt .anberen s~~bst . ..1una .palbmonb 0, pj. pass, d,llectus 3 lieb, mert, tetter, meift n~~ j Iml.~um ~er: ,spatlU!ll faft bte .paffte be~ lillege~ N, QSerfonen; nnt dat. Atys dilectus Iulo V Latona di- i x:c~Jial dlmldium m~ls, quod l)aIb fo gro~ wie L, lecta Iovi H; feIten von t5adjen: Venu~ sperne d' _. Ulll l~S patrl!m,. p~ebls e~~ geliört 3ur .pälfte , .. an L. ~ec!am _Oypron bein liebe~ .8t)pern H. ingL;, v. dHiO'en~ St~bst. %s~l, dlmldl?~, l~, n . .päffte: dimidium facti d~-l~q~esco s. v, de-liquesco. b ' q~u coe.pIt habet (a(!x'l OE TOt ~ flH1V navTo,) frifd) dl-lOrICO, äre (lorica) au~einanber, aufrei~ell' tlilli- ~ ~~gLt tft l)~I? ~ewonnen H; mit gen, militum, tri- cam Ci. ,. ~~ 1 , "-'tt tm abl. mensurae: dimidio um bie di: luceo -, "lI' I'cft f ' .palfte, - , me vo tg t) em; nur metaph. fraus di- d- . - , lucere coepit ffärte ft'dj auf L ",. 1 I-mlnuo s, v. demllluo, . .va~u %neo t d- " -. di-lucesco 3. lüxi lidjt werben' omnem crede d'e' ~ml~slfol'b onls'C!@;ntfaffung:propugnatorllmber t 'b' d'l ' . 1 m :ucanne 0 aten % m 1 1 ~ UXlsse supreml1m fci aufgegangen H. t5ub'eft;;J, d-. . _ . . . . . ""on Io~: dilucescit e~ mirb l)eU tagliefI es tagt Ci L 1 ;e mltf~~}' ml~sl, mlss~s 1, anllfcljufclt, clltfenben, " • 41 rtlm "Itucn: Itteras ClrCl1m municipia, nuntios per 233 dirigo C, certos per litora V; bUbI. aeiem (bie !SUde) Ollues partes lierumwerfen 0. 2. atllleinanbct" !aff CU: coetll vestro dimisso al~, , . au~einanber, mar Ci, praetor dillitti illbet senatmll Ci, Ci; meton, convivium aufl)eben L, ludos 3. cntlafiClt, fortfcljtl'fcn • .8unäcljft mBit. : milites C, relnigiblls militibusque di- dimiserat nalltas Ci. :1lann von anberen ijJ\l~rn(lLUilq en: :filillm a se non dimittebat ne~ nidjt Ci, ne prius legatos dimitterent entIie~en N, domulll, milites in oppidllm CL, hostem C, eum ex custodia L, equos oppeftor') von~tümnd)er SJ1ame be~ tl)riafifd)en :lore~ (at 8(!UXI1Lat nVÄc,,) am sterameHo~ im S)1w, von 12'Ctlien L, Dirae, ärum, f. s. v, dfrus, Dirce, es, j. (.d{(!x~) üueUe nw. non :ll)eben 0; adi. Dircaeus 3 (Lft(!xat:o" § 91, l2Lo[. 2) tf)ebanifcli, böo, tifdj: cycnus QSinbar H. directus unb beffer derectus 3, adv. e (adi. "801. pt. pf. pa88. Don dirigo) 1, geraDe gericljtet, geralle: non tuba directi, non aeris cornlla flexi 0, cornu magis derectll1n weniger gerrümmt C, iter derec- tUlU Ci; abl, adv. isol, derecto in geraber ffiiclj, tung Ci, occ, 2, llJagrccljt: trabes derectae in solo collocantur C. 3, fctlfrccljt: fossam derectis late- ribus duxit C, crates C, praeruptus locus uträque ex parte derectus fenfrecljt abfaUenb C, (Henna) ab Olnni aditu CirCll1llCisa atque derecta ring~um abge' fdjnitten unb lotrecljt abfafIenb Ci, derecte ad perpen- cliculum C. 4, metaph, gerabeatlß, etnfaoJ, fcljIiclji: percunctatio L, diremptus, üs, m, (dirimo) :lrennung Ci. direptio, onis, j. (diripio) QSIünberung: bonorum Ci, auri argenti maximeque vini foeda direptio Ci, so- eiorum ba~ I2Xu~pIünbern Ci, dlreptor, oris, m. (diripio) QSlünberer Ci T. dir-ibeo 2. ibl1i (Durd) lli90taai~mu~ au~ *disibeo für *dis-hibeo Don habeo, §§ 8, I2Lnm, , 29, 43) fcf)neiben L, diseindere bitumen ut tr.a?~s sec:mbus cuneisqne 5er!palten T; metaph. amlcltlae dlssuen- dae mag'is quam discindendae allmäf)1idj auhuirennen, nicf)t :plöj)Ucf) abaubrecf)en Ci. disceptator, öris, m. l5cf)ieb!3ricf)ter; m~t gen. obi. legis litis Ci agrorum T. ~afür: dlsceptatores Rom~ni de agro fuerunt über L, Aedui de legibus ad Oaesarem disceptatorem veniunt C. jßon dis-cepto 1. (f~r *dis-capt~, f;·eqlt. 3\~. *dis-cipio \lOH capio, § 43) quin: nemini video clubmm e~se, lIet negtet 0 9 . l ;)ltJetfcr' . spoliarit Ci. 2. S1tbst. 1S0. a. ~ .. • i:: ~l~lbio 3weife1?30~ne, :pfrroculC.clU?iO t{bi~~e:~~~~ in dubium vocare an3Wet e n t, m . . in weifel geiJogen werben Ci, pro haue 1 elublo ~abltUln est.8gau als un3ltJeifell)aft L, el~lbinm habere lie3wf"~!~~~ P6' b. @Jefa~r: fortlmas in elublU~ dev~.c~re ge a,)" , libertas nostra in clubio est tft gefagrbet~. . -ni duceni, ae, a (für *ducent-sni 3U ducenh, bgL de unb § 30) ie 3weil)unbert. _ . ducentesimus 3 ber 3weigunbe~tfte, duce~teslI~a, ae, f (sc. pars) 26(h l)alli:proaentlge 6teuet. on ) W "f..unbed· syneed du-centi ae a (duo unb centulll 3 et<) , 1 . als unlieftim~te gto~e Sagl 'taufenb': unus leo, e u- ... C' ~av. centi bestlarn t. . .~ b 't 1-ducenti~ns, iüng,erducentles adv~ 3;;to~~.~~~n~e: sestertium ducentIes 200 X 100.000 - , fter3en Ci. - . 'f . duco (am. douco, § ?7) ~. clUXl, ductus (ur ~t. *deuco, § 48, BOt. tiuhan 3leljen) I. 1. ~~e~c(;lit ~ro(e~t. Düj.) (~iel)enb) bUben, fdjaffcn, geftaften, ijerftelfcn; ". metaph. beijnel~, a1t~5ie~C_1t, in bie ~altgc 3tcijen; 2. altaieijelt, alt ftdj 3tcijClt, occ. bCfomtttUt, aultcijtttelt;. • metaph. \JctIod'en, IO.d'en, ret5Clt, 3. ~eranß3ieijcn, 4cr\JOt3tC~Ut; metaph. ijerIcitclt, abrcdcn; 4. CÜt3icijcn, u. 5W. a. ( atmenb) ilt ~idj 5icI)Cn; b. (trinfenb) fdjhlrfclt. II. 1 fiiijrelt, fetten; f. r:' . metaph. feitclt, treibelt, beltJcgelt, uc,hmmclt; 2. occ. . a. 4crbctfiif)tcu, ~brtl1gUti b. (WOf)itl) tttitltef).ttte~; . . . • ( (~ @attin) f)etmfll~relt, ijmatC!l, \Jet" ~'. (~inen Bug H. bgL) fil~relt, anf1l4wt, anftaften ; 3. ~;~li(~~l~~en) fil~telt=lttatfdjimlt (affelt, 3ic~elt laff Ut; " ij iid'clt • b. t~ir)~e~efbqe~~n)be~a~~~~c~fa:;~t~~~It~ , ~. anfiif)tcn = 6efcijIigclt, fOltttttanDterClt. m. 1. (~ie f;YE'[(J.9-a,) glaltbelt, ttteinelt, bafilr~aftelt, altfcijen, fdjä~ett; 2. oce. a. fdjä~clt, bmdjncn;" . ._ b. (rationem rei) lRl1d'f~djt ltcijmClt, tlt iSc- trad)t, in lRedjltltng 3teijclt. I 1 aratrum ducere 0, sacra pilentis .per, ur- b ~ y' ua vix singuli carri elucerentl~r ftclj llteI)~n Ii: en, 'fa~ren tonnten C, cluce~am r~tla ~uce~tla i:ces 0 siclera crinem ducunt i\tel)en l)mter gclj ger [, ~ubteme~ eluctnm inter sta~i~a burclj9~30gen ; os t, vultmll acl suspiria, ael fastlclla 0 tJ~t~tege~ 0C?tC~J1a: uom 6:pinnen: stamina, fila.i}ä~en,3te~nlb ; ~~t li: h f t epos ducit 'f:pmnt em ",Je enge tU) , ta:p,)e:: ~rrefe 'f,r,mieben' 0 !nom SieI)en eine(l Beinen, carmma :<.Je U) . . t 'hiU' orbem fabens: lineam (= mnie) elucere, we.t erL) . , 0 einen strei~ liefcljrei~en rOf' . lit~~~a~:Pi~~ a~~l~re ala: ftamma aplcem duxlt te m et. rtl f'..'C.f li r clj am sibi cluxit 'il 0 9 ficlj eine üoer~ \'!Je tu.) , ga . t • p. WI IfcljeUe Ph. b. tJom 6tred'en bes WletaHes. e\~: th~~'acas aenos aut levls ocreas lento ducunt ~rg'ento Y tatacljreftifd): dücunt ~le mal~more v~l: tus V. ~. (~auten) auf!ül)ren, iltel)en: osCam.e u 'e C parietem Ci murum L, vallum , Vlam cer , . L ' 0 metaph longas voces eine 6tra~e 3tel)en ,arcum i" y sDal)er: bellum in ftetU!ll tJon langge30~enen onen. . en tempus elu- elucere in bie Bänge ,31el)en, verf cljlep:p ®el)nfucljt ~in' cere N Ci, amores m 1011gum et.ne L fein Belien gaUen Y vitam per extrema V, an.nuam d' hin' . I' 1 'as ftendo V; dlem ex le <) , ~mfclj e:p:pen 2t ~I~~ne ~1elienbeb.: vitam longius. ver, f~~~e~nCO V, ~octe~ ludo bie lange 91acljt 5ulinngen mit V, aetatem 3uormgen H f"l)ren 0 (arcus) 2 frena manu ducere 0, remos. u. ' ·f b ' bra~chia [:pannen V, alterna bracclua aliwed)fe n an- duco 250 3iel)en fel)wimmen 0. ace. ducit uva colorem färbt fiel) Cu V, pallorem 0, formam 0, rimam du- xerat paries 0, cänentem pIumä cluxisse senectam bae @rau bee Il{Itere befommen V. metaph. (Orpheus) dum carmine silvas et saxa clucit 0, clucite ab lube don~um: mea carmina, ducite Daphnin V, errore ducl Ct, pocula ducentia somnos ° H 3. ferrum vaginä ° ;bifb 1. anheIitüs 0, suspiria pectore auffeuf3en ° = gemitus de (ab 0) imo pec- tore aU(l ber ~iefe ber lSruft l)eruorl)ofen V; abs. ducto mlIcrone mit ge3ücttem ~ofel) V; sortern (au(l ber Urne) 3iel)en, sacerdos sorte ductus aU(lgeloft V. metaph. genus Olympo V, a sanguine Teucri ducere principium 0, originem H, ortüs ab Elide 0, generis primordia ex aliis 0, ab eundo nomen Iani est ducturn Ci, ab eodem verba ducitur oratio gel)t aue, beginnt Ci. 4. a. spiritum ducere Ci, neque habet quas ducat spiritus auras atembar 0, frigus ab umbra fel)!ittige S'fül)Ie einatmen 0. ~iel)t. somnos ducere ffiul)l ein, atmen, fel)Iummern V. b. nectaris sucos 0, pocula Lesbii H; mit metont)mifel)em ,obi. puer ducens (ubera) ber an ben lSrüften faugt 0. 11. 1. ante se vinctum regem agebat, ut si fe- ram bestiam captam duceret N, 101'0 equum N, c1ucente c1eo unter iYül)rung V, nullo c1ucente ol)ne iYül)rer O. 1ffiol)in? manu eum acllimina, in tecta V qui hospites ad ea, quae visenda sunt, c1ucunt bi~ iYrembenfül)rer Ci, eum in ius uor @eriel)t bringen L in carcerem (vincuIa) abfül)ren L, cum ad morte~ (supplicium) duceretur N Ci. Il{uclj allein: cum c1u- ceretur abgefül)rt wurbe Cu. 1ffi 0 l) er? quadrupec1es praesepibus (abl.) wegfül)ren 0, eum hinc domum Ci. met a p h. via ducit ad undas fül)rt 0 V L, iter ducit ad urbem 0, aquam in urbem leiten L, ventre c1uci ficlj leiten laffen H 150 auclj: quo quemque ducebat (trieb) spes Cu, voluntas Ci; me ad credenc1um tua c1ucit oratio Ci, rerum orc1ine c1ucor wm miclj feiten laffen O. l5el)r oft pt. pj. pass. mit abl. ca~tsae: amore, caritate patriae ductus N, suspicione c1ucti N studio philosophiae c1uctus N eigtI. geleitet (beftimmt)' aber meift u n übe r feil t: aU(l mebe (Il{rgwol)n, 91eigung): 2. a. equum duci iubet V, c1uc pecudes V; bUbI. (Lucifer) c1ucit c1iem V, (sidera) c1ucunt noctem V. b. in ~ispaniam secum c1uxit filium N, mulierculas secum III castra Ci, uxorem in convivium N ca- pellam V, mihi c1ucenc1us est comes H vellen{ me c1uxisses 0; c1uxit sua praemia victor 0, iube dona (me) c1uc?re fa~ miclj mitnel)men V, quos Mincius c1ucebat III aequora pinu bie ber 9,)1. mit l)inaue, fül)rte V, non c1uco in hac ratione eos oratores fül)re nicljt mit auf, 3iel)e nicljt in lSetracljt Ci. c. Orgeto- rigis filiam in matrimonium duxerat C, duxit 0 .. AIbini filiam Ci, ex plebe c1ucere eine )ßfebeierin l)ettaten L, tibi c1ucitur uxor wirb bir 3ugefül)rt V, c1at~lr c1ucend~. (~le lSraut) Lavinia Teucris V, qui c1ucIt ber lSrauhgam O. d. pompas 0 V, tristia funera ducunt V, exsequias Cu, Dryac1es festas c1u- xere choreas 0, choros ben ffieil)en fül)ren, tan3en H. 3. a. Epaminondas exercitum c1uxit in Pelopon- nesum ac1versus Laceclaemonios N, in Galliam mu· tilatum c1ucit exercitum Ci, vestros nautas contra Oarthaginem Scipio c1uxit Ci, naves ex Syria in Asiam ducere iussus erat N. b. (aus. luic [lei ben ~riecf)ird)en ,piflorifem fAavvcw): Hannibal ac1 Hiberum c1ucit L, inc1e Fabius ac1 ho stern c1ucit L. c. pars equitum c1ucebant mar[cljierten an ber l5:piile T, agmen dncere (@egf. clauc1ere) bie lEorl)ut bUben C1~, Ie- giones expecUtas an ber l5:piile marfcljieren faffen C. d. imperator (af(l iYelbf)err) exercitus c1uxerat N, RntuIos, aciem, turmas V, L. Oatilina c1ucit exer- citum hostium Ci, primmu pilum ac1 Oaesarem rommanbierte ben erften 9,J1ani:pel ber ~riarier in uon Q:äfare 2egionen C, orc1inem (af;3 ,8enturio) ,8enturie befel)Iigen C. IlI. 1. S)]Ht :präbifatiuer lSeftimmung act. mit ace. ic1· optimum Cu, ista nimis antiqua ac c1ucimus Ci,ut omnium bona praec1am ceres Ci; pass. mit bo:p:p. nom.poenä ille c1ucitur wirb für ftrafwürbig gel)alten N. iYormen: quoc1 nefas esse c1uceret (ace. e. in!) nihil eum efficere non posse c1ucebant glaubten fönne allee leiften N. 9,J1it gen: praedie. (ic1) , nentis c1ebet c1uci mu~ al;3 @enügfamfeit geIten gen. pretii: rem parvi (pluris) gering (l)öl)er) acljten 9,J1it )ßrä:pofitionalauebrücten: eum in numero . (nu:n:tero c1eorum) unter bie ... 3äl)len C, ea p nihilo c1ucere Ci, eos 10 c 0 ac1finium T. 0'n iYormel 'ic1 mihi honori esf eingefü1)t:i: aliquic1 c1ucere für rü1)mIiclj l)aIten N. 2. a. centesimas sexennii Ci. b. officii non commoc1i est c1ucenc1a Ci, facuItatis ac1 c1ucta ratio est Ci, c1uxi meam rationem iclj meinen lEorteiI in lSetracljt Ci. . ducto 1. ävi (ft·equ. bon düeo) fül)ren: exercitum saItuosa loca S, equites in exercitu anfü1)ren Valens exercitum ipse c1uctaverat T. ductor, aris, m. (nomen ag. bon düeo) 1. U:ü~rer itineris huius L. 2. ~nfü~rer! c1uctores nostri Ci classis V, orc1inum .pau:ptmann L, apum 1ffieifeI V. ' ductus, ÜS, m. (düeo) U:üijrnng, ~cttnng, aquarum c1uctus llilafferfeitung Ci, muri c1uctus ba;3ll{uffü1)ren einer 9,J1auer Ci; oee. ~nfüijrnng, ~ommanbo: cuius (Caesaris) c1uctu saepenumero hostes superassent C, rem optime suo c1uctu gerere Ci, suo c1uctu imperioque Ci. du-dum (bgi. dum) 1. langI) er, lange, längft. 9,J1eift mit iam: quoc1 te iamc1uc1um hortor Ci, ea, quam iamc1udum tractamus, stabilitas amicitiae Ci; im lSege1)rung;3faile: iamc1uc1um sumite poenas ne1)mt fofort ffiaclje (il)r loHt fcljon Iängft ffiaclje ne1)men) V. l5eIten mit quam: quamc1uc1um (feit wie lange) nihil habeo, quoc1 ac1 te scribam Ci. 2. oee. borijcr, früijcr, jüngft: me, quem c1 u d um (nihil) movebat, nun c terrent aurae V, c1uc1um Beroen digressa reliqui aegram V, ut c1uc1um hinc abii uor1)in Pl. duellator = bellätor Pl. duell um, i, n. alte iYorm für bellum (§ 23) in iYormeIn bei Ci unb L unb bei ~ i M.: c10mi c1uellique L, Graecia barbariae lento collisa c1uello H. Duilius, ärter Duel[l] ius 3 91ame einer gens; be[. O. Duilius, ber 260 ben erften l5eefieg erfoel)t Ci L. duim, c1nis, c1uit s. v. c10 am @;nbe. dulcedo, c1inis, f. (duleis) 1. @?ü~igfctt: frugum et vini L. 2. metaph. mcbHd)fctt, ~nlleijmnd)feit, ®onnc, gloriae Ci, agrariae legis L, vocis llilo1)f, fIang O. 3. oee. ffiei3, ~nft: perpotanc1i insana c1uI- cec10 Cu, praec1anc1i, creanc1i L. dulcesco, ere (duleis) iü~ werben: (uva) maturata c1uIcescit Ci. . dulciculus 3 (demin. bon duleis) ~iemIiclj fü~: potio Ci. dulcis, e, adv. dulciter (berwanbt mit ylv"v,) 1.jüf1' sentit c1 ulcia et amara Ci, maturä c1uIcior uvä 0, fons aquae c1ulcis l5ü~waffer Ci, vinum nicljt l)erb H, oIivum frifclj, nicljt ran3ig H. Enallage: sapor H; subst. isol. n. roganti dulce c1ec1it fü~en ~ranf O. 2. metaph. HcbItd), nngcncIjm: nihil est victoriä c1ul- cius Ci, libertas, quae dulcissima est Ci, somnus V, quies 0, sonus H, nomen Ci, nomen dulce auc1itu fü~ 3U 1)ören L, histOl'ia scripta dulcissime Ci; bi clj t. ace. sg. n. adv. c1ulce ric1entem Lalagen amabo H. 3. Heb, ftcbeboII, geHebt! patriae solum c1uIce atque 251 duplicarius Ci, amicus H; in ber ~nrebe: c1ulcissime auf @;rben' H ~au. inis, f. l5ü~igfeit Ci. ai'um, m. getmanifclje;3 lEoH um ben iYL ii, n. (dovUxwv) 0'niel an ber afarn~, ber ll{el)elou;3mÜnbung uorgelagert, 1· l5age nael) ilum ffieiclje be;3 übt)1feue Dulichius 3: c1ux übt)ffeue 0, rates eU(l V. :!inern, c1um possint se ipsi c1efenc1ere Ci. 2. 0'n ber lEbb. mit einem eoni. optativus (öfter dummoc1o): oc1erint c1um metuant Aeeius, omnia honesta negle- gunt, dmnnlOc1o potentiam co.ns~quantu: Ci. 91ega, tiu: lmlUll elige, c1um ne Sit m ommbus unu~ O! recte genus hoc llluuerorum, clummoc1o ne contlllUl sint, in orationis laucle ponetur Ci. dumetum, i, n. (dumus) ~icricljt, . .pecre,. @eftrü:p:p, @ebülclj: vepres et c1umeta Ci; bübl. III c1umet~ conrepere ficlj in(l ~icricljt tJerwicreIter 2e1)ren ftür3en Ct. dum-modo s. v. c1um II. 2. eigti. 'eine ffi.leife', ilufammenflängenb mit du-dum) 1. aDuerbieU (enfIitifclj) naclj anberen )ßartHeln dümosus 3 (dümus) bebulcljt, bu[cljig, bewacljfen: saxa 0, rupes, montes V. 1. nod); 2. naclj 0'm:peratiuen: einmal, bod). fonjunWoneU 1. (in %em:poralf äilen) a. llläijrenb, inbem; b. folange nIll; e. folange bill, bt~ i 2. (fcljeinbar aI;3 S'fonbiil!OnaI:partifeI) lllCltlt lllofern nnr. I 1. nonc1 um llium et arces steterant noclj V, hauc1 c1um L, philosophi summi. nequec1um (necc1um L) tarnen sapientiam consecutl .unb noclj nicljt Ci, nihildum etiam istiusmoc1i sl~splCab~ntur nicljte Ci, nullus-(a, um)c1um L. Uber nec1um dum-taxat (Iuxtap., § 67) 1. ljijd)ltelt~, f~bignd), nltr, Mof1! pec1itatu c1umtaxat ac1 SpeClem utltur C! con- sules potestatem habent c1umtaxat annuam Ct, no~ animo dumtaxat vigemus Ci, in tuo c1umtaxat pen- culo Ci, nec animum c1umtaxat fic1elem praestitit, sec1 omnibus beIlis interfuit L. 2. lllenn altd) nm:, lllentgftcnll: coluntur (tyranni) .simulatione. dun;tax~t ac1 tempus Ci, hac in oppresslO~e ~ermo. III clrcuhs c1umtaxat et in conviviis est hbenor C~. 3· ber· ftcijt fidj, natürIid)! sin ieiunitatem, c1ummoc1o sit polita, in Attico genel'e p~~it, ho.c recte c1um- taxat Ci exceptis c1umtaxat 11S gentibus T. dumus, L m. @ebülclj, lSufclj: aspera c1mnis rura V, GaIli per dumos ac1erant V, columella non muItum .... ba~ tJgI. s. v. 2. agec111m, conferte nunc vitam P. Sullae Ci, mittite agec1Ulll le- gatos L, agitec1~Ull L w?l)lan benn; it~radum wieber, flole einmal Ci, ClrcumsplCec1um fcljau btclj boclj um Pl. 11. 1. c1 u m uerbinbet gIeidJ3eitige .panblungen (a ... b.) im .pau:pt, unb 91ebenfail. .pier fte1)t in~.; felbft~erfta~b, ficlj mu~ in ber oratio obliqua ober tu fonft tunerItclj ab1)iingigen ®iiilen eoni. ein~reten.. a .. ~n ~er lS~b. UJä~renb be~eicljnet c1um blo~ bte @ let clj ~ e t tt g fe t t 3Weter .panblungen: dum tu sectaris apros, eg'o retia servo O. iEei bel: @;qiil)Iung tJergangener .panblungen [tel)t bM pr.: c1lUU haec apud Hellespontum ge~untur, Per- c1iccas iuterficitul' N, c1um ea Romam consuItant, iam Saguntum oppugnabatur L, c1um ea confe- runtur, hominum milia sex ac1 Rhenum conten- derunt C. 9,J1it bem ind. impf. Uaff· nur ~ur Il{n, gabe wieberl)olter unb iluftänbIicljer lEerl)ältniffe: c1um Sulla in aliis rebus ('immer wiebee) erat occupatus, eraut, qui suis vulneribus mec1e~ent~lr qi. l5e~.t L tritt auclj ind. unb eoni. impf. tu 1)tftonfcljen l}aUen ein: dum ea in Samnio gerebantur (gerer?nt?-r), Romanis in Etruria belllUll concitur L. s)]ht tnd. pf. Ht c1um eril(1)lenb: c1um imperium munire stuc1uit, muli p.epercit. N, Mu~ena, "" c1um haec .. co.na~us es~, venit III penculum Ct. ,;;n bcer .. ll{b1)angtgfeti e~~~. eius pontis, c1lUll ipse abesset (w~l)re;tb er ... ware, @ebanfe be;3 ~ariu(3) custoc1es rehqmt Graeco~ N, dixisti clmu eius meritum extollerem, me lapIc1em vener~ri Ci. b. ,8um ll{u;3brucr ber @leicljbaue: e c1umis exstans Ci. duo c1uae duo (altinb. dvA, gr. 0''110, got. twai) 1. aUJci• Il{bi~ftiuil~: c1uo miIia nummum Ci; subst. m. c1uos esse corruptos pecunia Ci; n. c1u? mo~o haec o~to bie ilwei ~inge Ci. ~a ba;3 llilott etgtL em ~ u al tft, fO ift bie ältere l}orm b~;3 ace. m. duo: s~. c1 u 0 prae- terea tulisset terra VlrOS V; gen. pl. alter duum (ÖVOLV) S. 2. oee. bie beiben, bie 3wei genannten: cum c1uobus Rosciis Ci, Assaraci duo V. duodeciens, jünger duodecies adv. 3wölfmaI. lEon duo-decim (2 + 10; bgI. gr. O'W-O'E"a, O'vwO'c"a Home1') 3wölf; bel. oft XII tabulae ba~ römilclie 2anbrecf)t ber ITweier .panblungen: c1um civitas erit, iuc1icia fi~mt Cz, c1lUll res sinit, tna corrige vota 0, hoc fecI, c1u~ licuit Ci, Lacec1aemonii fortes fnenmt, c1mn LYCurgl leO'es vigebant Ci. ~icljt. c1um Ioquor, amplexa est terra artus nicljt länger al(l tclj';3 er3äl)Ie O. c. a. rein tem:poral (ind.): pasce capelIas, ~u~ rec1eo V mansit in conc1icione, c1um iuc1ices reiectl sunt Ci; mit p1'. historimtm c1~lm venit (fa?1) , cantat avenis 0; moenia ponet, tertia c1~m LatlO reg~an­ tem viderit aestas erbMt l)aben wtrb V. (1 ft1t~l (coni.) : multa bello passus, c1um c.onc1eret urbem bt;3 er (wie er beabficljtigte) grünbete V, llle cleam ser~o~e tenebat c1nm fugerent nymphae bi;3 (unb bamti) fte flöl)en 0, (bestiae pullos custocliunt) usque ac1 emu ~e3emuim Ci. ~au. duodecimus 3 ber 5wölfte. Unb duo-deni ae a ie ilwölf: fossa c1uplex c1uoc1enum pec1um C,' per' c1uoc1ena re~it munc1i s?l a1;lreus astra (iäl)rliclj) burclj bie ~wölf ,8etcljen be;3 ~te:fret[e;3 V. . duo-et-vlCesimus 3 (§ 70) ber ~wetUnbilwaniltgfte: Iegio T. ~atJ. duoetvlcesimäni, arum, m. (§ 75) 150lbaten ber 22. 2egion T. duoviri s. v. c1Ulunvir. du-plex plicis, adv. dupliciter (\uol]( duo unb pli- eäl'e, bg(~ 0' tnla~) 1. bo~~eH gefaUet,. bo~~ert au• fammcnfegbar ober 3n\anttncngdegi: c1uphces. tabellae ein ~i:ptt)cljon aU(l 3wei ~afeIn 0, cum c1uphce (Io~f! abl. c1uplici) ficu gef:palten unb getrocrnet H, c1uphcI amicluo circmuc1atus ein S'fleib, ba(l bo:p:pelt um b.en 2etb gefdJlagen werben fann N; ug1. duplex amlC- tus Ci pannus H; spina breit unb auf bem S'freu3e gefurclj{ V. 2. bo~~eH, 3111ctfnd), r~liqua.pars ac~usa­ tionis c1uplex ilerfällt in 3wei ~etIe Ct, c1uphcem fossam c1uxit ~wei @räben, einen ~o:p:pelgraben. C, c1uplici clentalia c1orso V, quaestus c1uple~ ~lUS missionis Ci, clupliciter delectatus s~. tms ht~e: ris Ci; l:pät im l5inne tJon dupIus: mIlItes clu~hcl frumento c10nati mit bo:p:peltem 9,J1a~ L; subst .. ~sol. duplex centurioni c1ec1it ba;3 ~o:p:pelte, ?o:p:pelt fo ulel L; bi clj 1. beine, c1uplices tenclens ad Sidera palmas V. 3. oee. bo~~ef3üngtg, fa{j~, IJer\d)fagen! cursus c1u- plicis Ulixei H, AmatlmsIa Ca. . ~au. duplicarius, ii, m. ein 150lbat mti bo:p:peltem 150lb, etwa c@efreitee L. duplico 252 duplico 1. (duplex) 1. c5!veifaclj 5ufammenfalten'; metaph. 3ufammeuliicgClt, frümmeu: hasta duplicat vimm transfixa dolore ber 9JCann fnid't au~ I5cljmeq 5ufammen V, cluplicataque vulnere caeco est 0, clu- plicato poplite mit geoogenem ~nie V. 2. iJCt" bOj.1j.1efn: hastae moclum duplicavit N, munerum clierum, mercedem Ci, copias, exereitum L, eius eliei iter C, mors Vitellii duplicaverat bellum qatte einen boppelten ~rieg erregt T; occ. allfammenfe~cu: facilior ad verba duplicanda Graecus sermo L; metaph. bergrö#em, bcrme~tcll: sol crescentes clece- elens cluplicat umbras V, cluplicata noctis imago est O. du-plus 3 (duo unb m.l3. *pel 'faften', gr. omJ.6o\', ol7l;J.ci- I1w" got. twei-fi-s '8\1Jeifel') 3weifaclj, boppelt foviel: pe- cunia L; subst. isol. duplum, i, n. ba~ SDoppelte: elupli poena Ci, populo in duplum praeeliis cavere in boppelter .pöqe be~ !Beh:age~ T; fem. dupla, ae (sc. pecunia) ber boppelte qlrei~ Pl. düräbilis, e (duro) baued)aft O. düresco 3. clilrni (durus) qart werben: frig'oribns elnreseit umor gefriert Ci, campus c1urescit situ er, ftarft burclj !BracljIiegen V. düritäs, tatis, f (durus) .pärte: in verbis Ci. düritia, ae, feltener dürities, ei,f (durus) 1. ~artc0 )Borge~en, {läde, l5tl:enge: c1mitia ferrum superare 0, veterum T. 2. occ. a. ftrenge ~eoen~weife, m:bljär" fltltg: sic cluritiae se cleelit, ut parsimonia omnes vinceret Lacedaemonios N, labori et cluritiae stu- c1ere C, c1uritiae et patientiae insuescere förperIiclje· unb geiftige m:bqärtung T. b. ~rltlf, ~efcq\tJet!icqfeit: imperii, caeli militiaeque T. 3. (auf!r.) {läde: saxa ponere c1uritiem coepere O. düro 1. (durus) 1. trans. 1. [Jättelt, ~att lItacqclt: hastae ig'ne cluratae Cu, caementa calce i\U einer feften W}affe macljen L, pellem cortice ilU ~linbe ver, qärten 0, lac coagula clurant oringen 3um @erinnen 0, . dnratus frigore pontus gefroren 0, cluratae squamae qm:t 0; bi clj t. aerea saecula cluravit luppiter ferro macljte ilU qartem ~ifen H, ossa in scopulos 3U ~lippen verqärten 0; occ. allilitolfltclt, bönen, röften: pis ces sole c1urati Cu, uvam. fumo H, Cererem in foco bad'en O. 2. metaph. ab~ärten: hoc se labore du- rant C, exereitus cluratus omnitun renlm patien- tia L, clurati usu al'lnorum L; oce. abftltlltj.1fen: tot subacti ac c1mati beIlis L, ingenia Cu, acl omne faeinus cluratus abgeflärtet 3U T. II. intro 1. ~art, trodelt \tJerbelt: tlUn durare solum coepit V. 2. metaph. ficq ber~ärtClt: in nullius umquam necem cluravit ging in feiner .pärte nie fo weit T, usque ael caeclem eluratura oelia 1'. III. 1. alt0baltcm, altil~arren, altil~aftClt: intro in eodem habitu corporis Cu, durate et vosmet rebus servate seCllllelis V, in opere sub pellibus L, unam hiemem in castris einen m:linter lang L, eliem, horam einen Stag, eine I5tunbe lang H; trans. quem- vis clurare laborem V, vix elural'e carinae possunt aequor ertragen H. 2. OCC. bunem, llJä~rclt, bcftc~CIl, bleibelt: Troia elurante 0, (arbores) clu1'ant in tanto terme rigore Cu, (vinum) clurat per annos qäH ficl) V, qui (homines) acl nostram aetatem duraverunt leOten T, (res R.) hominis aetatem cluratura erat Mtte ein W}enfcfJenalter gebauert L, durant colles i\ieflen fief) an, bauerub fort T. Dürocortorum, i, n . .pauptftabt ber Remi in @al, lien C, ballet (§ 85, \((0[, 3) j. Reims. Durrachium S. V. Dyrrhachium. durus 3, adv. e 1. 1. ~l1rt: ferrum, silex, bi- pennis; durior o1'is equus qattmäuIig 0, alvus .part, leioigfeit H. 2. IlItgefügig, ffeif: durus versfis . qöl3eru . im lner~liau H, c1umm vocis fcljlUerfäUig Ci, clurum verbum Cbeatituclo' Ci. llltclltj.1f!lIbHcq, abge~iirtet, fiad, alt0DallcmD: dae V, fortes et duri Spartiatae Ci, 0 dura rum ilia H. 2. llugebUbet, ItltgefcqIiffclt, to~: rius) clurior ac1 haec stuclia viclebatur Ci, ut sic oratione clurus incultus horrielus clurum aut rusticum sit Ci; bicljt. epifclje qloefie (gegenüoer ber ll)rifcljen) 0, choreas 0, pleraque dure c1icere H. 3. cluri puer oris et auc1ax 0, mihi videtur simo esse Ci. 4. fj.1arfllllt: elurus nimis que videris H. 5. gefil~nn1l, ~art~eqtg, Dlixes, miles 0, ipsis (creditoribus) clurior est C, clurus in plebem ordo Ci. Enallage: mus Ci, cluro perclere ferro eroarmung~lo~ mit ~ifen töten H, cautes V. III. 1. rlllt~, ftreltg: simo tempore anni C, tempestas C, g-laebae !Boben V, sapor qerlier @efcljmacl' V, plag-a clura fclj\1Jer 3U bebauen L. 2. befcq\tJcrHclj, lIlü~fam, c1urum hoc fortasse vicleatur Ci, dumm qarte~ I5tüd' m:rlieit) contenclere cum victore H, omnia dura deus proposuit qat aUe W}üqfa( erlegt H, labor, clolor, cura V, viae 0, si quicl clurius wenn e~ qart l)erging C; oCC. llltgilltftig, ftcq: dumm initium ac1ulescentiae N, clurior elieio Ci, elura Fortlllla Ci, clurior locus dicendi res clura miliIiclje ~age V, valetuc10 ~ranrqeit H. duum-vir, i, m. (ur[Pt. nur gen. pl. duum virum, 3. M. Oornelius duum virum 'ber au ben 8\1Jeimännern . bann \1Jurbe au~ bie[et flanen U'orm ein 'flOm. 8g. duumvir, ja aud) ein nom. pi. duumviri neum bem äfteren . l)erau~ge6irbet, § 62; bg!. triumvir); c1uoviri ober viri, bie 3weierfommiffion, bie 3weimänner, flielien genbe !Beqörben:a. TI viri perc1uellionis Unterfucljung~, ricljter auf .pocljverrat L; b. II viri sacrorum l2{uf' ficljgfommiffion üoer bie fibl)Uinifcljen !Bücljer L, fpäter ... X viri, xv viri; C. II viri aeeli faeienclae Stempel, oaurommiffion L; d. II viri navales 3ltr m:u~rüftun!J ber \}lotte L; e. aulierqalb ffiom~: II viri munici- piOrtlm ~anbliütgermeifter (ben ~onfuln äqnliclj) C. dux, ducis, m. f. (duco) 1. {'Yii~rer, {'Yü~rerilt: viae, itineris Ct!, locorum L; metaph. ~citer, m:ltltiter: consilii Ci, clux femina facti V, ducibus Camenis 0, duce natura unter ber \}üqrung Ci, diis c1ucibus Ci. 2. occ, a. m:llfii~rer: (aries) clux greg-is, (taurus) clux armenti 0, (luppiter) clux superum V, Cloelia virgo clux agminis L, clux regit examen H. b. {'Yil~rcr, {'Ycrb~err: eo cluce Mardonius erat fugatus N, prae- clonum Ci, exercitus sine cluce Ci, relicta ab cluce classis Ci, Teucro duce et auspice unter Steucer~ \}üqrung H. C. bicljt. {'Yittft: turn sic iocata est tanti maiestas ducis Ph. Dymäs, antis, m. (Llv,ua,) lnater ber .pefuoa, bfe baqer Dymantis, icHs, f. qeilit O. Dyme, es unb Dymae, arum, f. (LlVfl1)) I5t. in m:cljaia am !Bufen von qlatra~ L; adi. Dymaeus 3 (Llvflaio,): ager L; ~inw. Dymaei, örum, m. dynastes, ae, m. (ß'l1J. OVVaI1T1),) W}acljtqalier, lnafaUen, fürft: Thuys clynastes Paphlagoniae N, reg'es ac (bie iqnen unterfteqenben) clynastae N Dyrr(h)achium unb Durrachium, ii, n. (LlvN;axLOv, § 91, ~lu[. 2) ba~ alte ~pibamnu~, von bem au~ bie Üoerfaqrt naclj !Brinbifi ging CCiL, j. Durazzo; adi. Dyrr(h)achlnus 3 C; ~in\1J. Dyrr(h)achrni, önun, m. C Ci. 253 edera E. \ thum respieit V. Dft mit autem verounben: O1eo- ex menes totos c1ies perpotabat; ecce autem repente V. i;ol, abl.Jem. bon is) bafelbft, ba: ,comperit ~ra~s- nuntiatur piratas aeless.e Ci .. Dl)~e verb. ecce, Do- non esse L. :;Jn ~orreIatton: ut e~ e e- labellae comitiorum dIeS Ct. o\5n Iuxtap. (§ 6:) ire posset, qua antea unus homo VlX po- ecce-re cfiel)e, in ber Staf, filr\na~.r Pl. 15e9r ~ft tU repere N. li b (lbft eoen, ber Umgang~fpraclje vor :i)emon[tratwen, wobet e." be~ (adv isol. abi. Je",. bon ic1elll) e en ale '. Illu~laut verliert (§ 53): ecc'; i\. lS e c c.um (b. :' ecc qua s~x menses iter fecerat, eadem mlllUS *hum = hunc) Pl, genenUll nostrum 11'e ecclllum XXX in Asiam reversus est. N: .. f _ video Pl. eng!. s. v. tenus) adv. fowett, mfowett, tU ~- ecce-re, eccillum, eccum s. V. ecce. eatenus, quoad per se neglegeret leges C:, Ecetra, ae, f. .pauptftabt ber lnol~fer L; ~inw. Ece- verba persequens, ut non abhorreant a mOle tränus, i, m, L. Ci: f. (0'11). 'ißEVO" aHäglJ)Jti[d) heben) ~oenqoI3' ec-f ... s. v. ef-f. . . ( 'meton. ebeno in atra auf einem ~efte~ von echidna ae f (ß'ID 'ix"l'va) I5cljlange, matter aI{3 . 0,' ebenum, i, rl. ~oenqo13: Indla mgrum ®l)11tool ber ~;lriel~): tUl~licl~s affl.~yit echiclnis e ~ib~S lllla soror 0; Lernaea bte lernmfd)e .pl)bra O. "Pa,)et V. p.'_ N storis Echl'dna ae, f. ein Ungeqeuer ber Unt,e.rweIt, vO,n 3 bibi au~trinfen leeren: aquam ", e , 1 . fclj S' b a =' f 0 viel lSecljer a{~ meftor :;Jaqre 3äqIt~, ube~a bem I5pqin/:, 0:qimära, 0:eroertt~ un~ ernm. e _PI) r 3 0; bicljt. mare ebibit al~mes mmmt m [tammen: virus Echidnae 0; adt. Echldneus filius haec ut ebibat vetinnte H.. von ber ~cljibna: canis 0:erberu~ O. 4 erfcljmeicljeIn burclj I5cljmeicljelei ge\1Jmnen: Echinades, Uln, f., ace. as (' EXWciJ'E,) :;JnfeIgruppe 'omnia emebat aut eblanc1iebatur, sed an ber ~1ünbung be~ IllcljeIou~ O. '. ac1hibebat L; ba~ pt. pf. auclj paff. echinus, i, m. (U'ID. EXivo,) ber. eliliare l5eetg~.I H, t h et'n na..'h feiner etorm [0 genannte~ @efaliH. suffragia Ci. me ap . U) U ." I5n arten tatis, f. (ebrius) ffiaufclj, Strunfenl)eit. Ech15n onis 'In. (' EXtwv) 1. emer lIer ,.. , tatis, f. Strunffucljt. lnon (w}änne~ bie' au~ ben von ~abmu~ geräten [Ci:7WI2"'OS] 3 (ebrius) trunffücljtig; subst. isol. m. I5cqlange~l~äl)nen aufwucljfen), lnater bg qlen1l).eu~Chl~ Strl.tnfenbolb ber m:gaue: Echione natus qlentqeu~. '. .a t. (@eg[. sobrius) trunfen, liera~fcljt; ~ne~aph: onius 3: arces 0, Theba~ I!., EchlOill;U~ no~en fortlllla dulci ebria H, ebru ocelh ltelie~- 150qn be~ ~cljion V. Echlomdes, ae, m. (EXt~ViOYj,) C 150l)n be~ ~cljion qlentqeu~ O. 2. 1501)n be~. J,.Jerme~, ~: lvi (ii) (bulla) qerau~fpr~tbeln; metaph: SteiIneqmer an her fall)boni~cljen :;Jagb 0; a~ fe~~- virtutes ebullire mit Stugenben um ftclj werfen, groli- onius 3' lacertus be~ ~cljtOn O. 3· gr. a . C - h- - f' (U' 'eh) m:liberqaU: assonat echo O. qler, tun i. i, n., auclj ebulus, i, m. 3!~ergqo~unber, efon~' ;ns~mpl)e,ID'w~en verfcljmäqter 2ielie in I5tein ver, Illtticlj, mit roten !Beeren: sanglüneis ebuh baCl,s V. wanbeIt O. '1 f ~ @e. ebur eboris rl. (äglJ)Jti[dJ abu, fO\Jlt[d) I1ßov = E~{cpa~) ecloga, ae, f. (ß'ID. EX~OY1~ lJ(u~DalJl) auf3er e ene 1 @1tCllbeilt:' lnc1 um violaverit (färlit) ostro SI qms bicljt. 150 nannte lnergtl f~me o\5bl)Uen. b ' V ex ebore cliligentissime perfecta a~'gu- e-conträ adv. im @egentetL . . . . ~e~~a Ci. 2. meton. ane~. au~ .. @fett;0ein lnerfer~t!Jte: ec- uando (IDoI)( et + quando, § 33) tnterrogait.V. inlacrimat templis ebur bte @ot~erlit~ber. au~ .. ~lfen- .• irg~nb einmal? iemal~?: ecquando IstO fructu qms- . bein 0 inftavit ebur Tyrrhenus liIte~ tU bte \}Iote a:x~ quam caruit? Ci. d ,). t ~rfenb~in V, ense vic1it ebur vacuu~ I5cljwe::tfcljetb~. _ Ul ec-quae unb ec-qua, ec-quo ,(ab], tn e;' alt~ ~Ifenoein 0, ebnr curule ber mtt @fenliem au~- e~o~ativ: etwa einer? irgenb welcljer?: ecquem. SClS gelegte ~ltrulftul)I O. rt.lf ·b·' ca )tUlll arcllipiratam? ecquoc1 bellum ges~lmu~~ eburneolus 3 (demin. au eburneus) nett au~ 0; en em. I. 'h b li Ci ecquae vox umquam est auc1lta Ct, 60 225 . q~ltln ~·l)·nt·ef''h aem na 'ln' ec-quI-nam ufw. oli benn wol)l fistula Ci De 01', 3, , . (b ,) mt en. t t U)· • • 'I' m tuam eburnus 3 bicljt. unb prof. eburneus .. 3 e.UI irgenb ein: ecquonam moc1o mlsencoICla 1 ium (HCfl111tclt' dentes eburnei ~lefantenilaqne CtL . . commovere possim Ci. , . b? ;. von @fenliei~, elfeubeincm,. signum .eburn~u~: .ec-quis ec-quid ([ub!!.) interrogativ: y~an. Victoria eburnea Ci; oce. litt! SDeutjdje~ ®dju!ltlörterbudj, 3. mufl· metaph. 2. ()illorte, 5rtanen nitlJ.) au\3itl1~C1t; 3. (@eIb, 5rmfl, 9,frlieit) bcrfif)lcllDctlt, bergCllDClt. I~_--' 1. 1. fons bitumen effnndit Iä~t lJerDorqueHen Cn, sangninem Cu Ci, lacrimas Cu Detgie~en; pro cella hnbrem (nivem) effnuclit bringt einen megenglt~ (l5el)nee, faHl Cu. occ. amuos L, nummorum saccos alt~~ leeren H, autumnus effuuclit fruges bringt reiel)e ~rüel)te H; DgL seg'etes effunclunt fruges Ci. med. oTauclo effusa V, imber effusus V, effusus nimbus L, ~rocella Ctt, tempestas V, Tibe~'is sup~r" ri~as e~­ fusus L mare numquam effundItur ergIeßt [IClJ tue (in anbe~e @ewäHer) Ci, telorum vis effusa est in eos ergo~ ficf) L. SE iI b L calig'illem effnderant montes l)atten Derbreitet 01,t, tibia effundit carmina f~I?mt au~ O. 2. currüs in hostes Io~laf1en Ctt, anxIlnun castris (abl.) V, omnem equitatnm certaminis st~l­ dinm efumdit treibt in ben ~ampf L, impetum m hostem einen ftürmi!ef)en l[{ngtitT mael)en L, Teucros effundat in aequum treibe in!l SElael)fe1b V. r~fl· uub med. mnnis sese multituc10 effudit C, equi- tatus no ster se ex castris effundit C, quadrigae faucibns se effundunt V, effusi carcere currus V, obviam effundi entgegeneilen L; wo lJ in? laevum cornu in fug'am effusnm ergo~ fiel) Cu, in agTos se C in Graeciam se @rieel)enlanb über\el)wemmen L, late ~fulsum incendium ber weit um lief) griff L. 3· non omnia effunclam iel) wiU miel) niel)t gan5 au~fprecljen Ci, effuclit omnia, quae tacuerat Ci, fur.orem suum in eum Ci odium in elml L. 4· smum togae L, manibu~ habenas V; balJer irarnm effunclere ha- benas bem 80rne bie 8ügel fel)ie~en IaHen V. oce. extremum spiritum Cu, vitalll 0, allimam ~. 1'~fl· med. wo? lacrimis effusus"in srränen 5erf(le~enb V; öfter wolJin? in lacrimas effnsus T, in ques~us, ~n vota au~breclJenb T in adulationem effusus Itef) l)t1t~ gebenb T, effnsus i'n vinum ?tt, .a~ .luxur~am L, in socordiam, in venerem L, In lIbldmes, In alllorem ma~lo~ ergeben L. II. 1. tela V, equus equitem effnndit super ca- put L, per caput Cu, posito magis rege qualll 17 effusio 258 effus 0 lanft abgelej;t, nief)t abgeworfen Cu, effusus eques V, invenem effundit harena fef)Ieubert iI)n auf V, pronum sterne solo portisque effunde sub altis wirf U)n nieber V. 2. questus in aeraO, taUs effundit pectore voces V. 3. patrimonium suum effudit Ci, pecunia publica effusa ,e8t Ci, sumptus effusi cum probro Ci, aerarinm Ci, vires in ventum tJom iJanftfämpfer, ber in bie Buft l)aut V, effusus labor tJergebIief) V, quantumcumque virium habebat, primo impetu effuclit tJerbrauef)te er L, su- premum auxilium L. Adi. isal. pt.pj. pass. effusus 3, adv. e 1. 1. I1lctt allßgebc~lIt, l1lett lIm~cr: mare late effusum ba;3 lief) weitl)in ergieut H, loca effusa iJläef)en, ~benen T, agrum effuse va stare weit uub Dreit L. 2. ace. (110n sttlt~pen) 3etftrClIt, 1I11llt" Dwtnd): effuso agmine L, exercitu S; subst. effusi bie .8erftreuten L; effuse ire S, fugere L, effusius praedari L; Enallage: effusa fuga, caedes wilb, unorbentIief) L. 3. lllßgcIaffclI: effusis habenis mit tJcrl)ängtem .8ügeI L, quam posset effusissimis habenis mögIief)ft rafef) mit tJerl)ängtem .8üge{ L; Enallage: efEuso cursu in ~artiere L, nrf:pr. tJon meitern, bann aud) tJon iJuugängern angewanbt; bi ef) t. effusae comae fliegenb 0; mit ace. gl'. crin1s effusa sacerdos mit aufgelöftem .paar V, nymphae caesariem effusae per candida colla beren .paar frei warrt V. II. ber" fd)Ulenbcrifd): large effuseque donare Ci; metaph. lImuä~ig, ma~rllß: effusa licentia affectus Cu, la,etitia effusius fiere Cu, effusus ambitus maulofe ~mter, jagb N, effusi honores übertrieben N, adfluere effn- sins in reief)er iJüHe T. effusio, önis, j. (effundo) 1. ba;3 ~ltßgte~cnf ~t" glt~: sepiae se tutantnr atramenti effusione babnref), bau He !Sef)wär3e auMfieuen laffen Ci. 2. metaph. ~htßgefaffcu~ctt: effusio animi in laetitia Ci. 3. ~er" fd)I1lCllbltltg: pecnniarum effusiones Ci, effusio bestiis circum complendi bie [5erfef)wenbung, bau man beu 3irfU;3 anfünt L. ef-futio 4. (l1gf. filtilis) l)erau;3fef)waj;en, l)er:pla:p:pern: effutire leves versns H, temere de munda effu- tinnt Ci. e-gelidus 0 (entfäItet) warm: tepores Ca; bief)t. fül)I: fillillen V. egens, ntis (egeo) bürftig, barbettb, arm: locnpletes ex egentibus fecerat C, in sua re egentissimus Ci, in agris habet clilectnm egentium ac perditornm tJon ~rmen unb ~lenben C. ~mt gen. abi. externae opis Cu, exsul atque ollillium honestarum renlm egens S, lucis egens aer bem ba;3 md)t fel)It 0, insulae cultormn egentes leerftel)enb L, animus cleliciarum egens begierig naef) H. egenus 3 (3H egeo) 1. (mit gen. obi.) bebiirftig, ctmangefltb, arm alt: nos omnium egenos urbe so- cias V, omnium egena corpora aUer \ßffege bebürftig L, aquae eg'ena reg'io, insula T, Iulia extorris et omnis spei egena T. 2. (abs.) mi~lid), biirftig: in rebus egenis V. egeo 2. egui 1. bürftig fcilt, barbw, 1m ~lCllb feiu: eg'es in patria nec tibi qu1 vivas domist Pl, clando egere coeperunt Ci. 2. bebitrfcn, nötig ~abcu; mit abl. se omnibus rebus egere dictitabant C, consilio, meclicina Ci, ope L; mit gen. ne quis ex plebe auxilii egeret C, clmn custodis eg'es H. 3. ace. a. Clttbe~tett, nicl)t ~abelt: nostri maiores neque con- silii neque audaciae eguere e;3 l)at il)nen nief)t gefeI)H an S, classis, rationis V, eget ille senatu, urbe, aerario Ci. b. bcdaltgcu, l1liiltfd)Clt: liba recuso, pane egeo H, si plausoris eges H. [5gL s. v. egens. Egeria, ae, j. OUennl)m:pI)e, matgeberin ~1uma!3. WCan baef)te He teH;3 am Lago cli Nemi (bei Aricia 0 V) l)eimi[ef), teH;3 in bem :J:älef)en fübL tJom ~üIius lBeginn ber Via Appia 0 LN. e-gero 3. gessi, gestus 1. f)cralt~tcagc!l, ~[d) "bringen: limo egesto Cu, pecuniam ex the tantum nivis egerendum fuit L, fiuctus aU!3 !Sef)iffe 0; bi cf) t. egessit Dorica castra rog'is leerte e;3 buref) [5erbrennung ber :J:oten Pr. 2. a. altiJl1lerfclt, Ullll [id) gcbcu: lacus bitumen aquam vomitu aU;3f:peien C7t, dapes O. fd){c~~en: pecuniam clam ex aerario L, dam ex hostium tectis egerens T. 3. treibclt: lacrimis egeritur dolor 0, spiritus egestus gewief)en T. egestäs, tatis, J. (egeo) 1. ~lcnb, ~nllltt, ~itrfttg= feU: fuga, exsilium, egestas S, ei mors patris acltulit egestatem Ci, eg'estate perditus Ci, egestas ac dicitas lBetteIarmut Ci. 2. IDlaugcf: frumenti, buli S, Gallus egestate cibi peremptus ift tJ gert, ftarb ben .pungertob T. ego (\1t. lyw, goi. i Ir, aIJb. ih, § 12), Die anbereu Sl'afus be;3 !Singular;3 tJom !Stamme me CUE, og!. 'mir'). ~er \ßluraI ift nös (gr. vw, v;pv, l1g!. bild). 'll n ~') id) i als nam. ttut in lBetonung: ego sum ille consul Ci, ut ruri essemus ego et Erutus filius Ci, nam Poly- dorus ego V; beim l)iftotifef)en inj. ego instare, ego legern recitare Ci; eHi:pti(ef): quid ego plura de Gavio? (sc. clicam) Ci; subst. isal. alter ego 'ein anbere;3 0'ef)', alter idem Ci. Ace. freigeftent im ~U!3ruf: miserum me! 0 me infelicem! wel)e mir J Ci. ~er dat. mihi ober ilufammengeilogen (§ 8, ~nm.) 1111 auef) al;3 etl)i[ef)er dat. quid mihi Oelsus agit? mas treibt (mein) ~eIfU;3 H, post milli commissa luetis V. ~ie ®enetiue be;3 \ßlutaI!3 unterfef)eiben Hef) [0: nostri ift eigtL gen. sg. tJon no ster unb bebeutet eine;3 tJon un;3, f:peiliaIifiert: eine;3 jeben tJon UM, aHo: unfer. ~;3 ftel)t meift objeWtJ: propter odium nostri, mise- rere nostri, inmemor nostri Ci. 5!:lailu ift nostnun eine analogi[ef)e \ßluralform, bie bebeutet: tJon uM aIfen. !Sie ftel)t bal)er ftet;3 in [5bb. mit omnis: communis no strum omnium patria Ci, quae ad omnium nostrum vitam salutemque pertinent Ci, unb aI!3 iJorm be;3 :partititJen gen., ba biefer ba!3 ® ani\ e bem :J:eilgani\en (bie 9Jlel)rl)eit ber ~inl)eit) bireft gegenüberftefIt: nemo nostrum, quotus quisque no- strum?, uterque nostrum u. a. ,oft lBefef)eibenl)eit!3' :plural: nos patriam fugimus id) V. NB. Dft finbet [id) ego burclj bie @lüoe met l1erftärft: egomet, meimet, mihimet, nosmet, nobismet; aud) me- met ipsum. ~m. ace. Hnb abI. sg. med PI. e-gredior 3. egressus sum (gradior, § 43) I. intro 1. ~eratlß~, ~iuallßge~etl, ~craltß", ~inatt~fllmmclt. [ß 0' q er? abl. convivio Cu, portis C, ordine au!3 bem ®Iieb treten S; praep. egreclere ex urbe Ci; wo' l)in? ad portam ilum :J:ore l)inau!3 L, extra muni- tiones C, in vallum (teigen T, a d summum montis l)inauffteigen S; tJgI. altius egressus 0; b iI b L a proposito tJom :J:l)ema abfef)weifen Ci, in alios con- sules in ein anbere;3 Sl'onfulat;3jal)r fanen T. 2. ace. a. altßmar[d)iercu. [ßol)er? castris egressi, ex castris C; abs. Oaesar de quarta vigilia egreclitur C; wol)in? supin. speculatum L; pmep. ad proe- lium C, ad bellum Ci, in pacata L; mit dat. be!3 .8weue;3: praesiclio pabulationibus um ilU fef)üj;en C. b. altßfteigclt, fauben: navi egredi non auclebat C, e navi egressus est Ci,; abs. (litus) ad egreclien- dum nequaquam idoneum C; auef): in terram an;3 Banb (teigen Ci. c. abfcgerlt: egreditur in quadri- remi Oleomenes e portu Ci, egTessae ante rates O. II. trans. 1. f)craltßgcf)cu, bctIaffcll: egressis urbem Albanis naef)bem fie tJerfaffen l)atten L, navem Cu, 259 elanguesco fines C. 2. über etw. ~iltaltß" erid)teifett: finem muncli Cu, annU1~ sex- eo'o . fiumen Mulucham non egredmr S, >nDlJlll'lLOC'UU'" annos Ti metaph. modmn T, tecta moenium egressa T, sexum egressa clamitabat über [ßeiberart l)inau!3 T, praeturam non egressa bie nief)t 1tJeiter farn ilur \ßrätur T. , us 3, adv. e (grex) bie (l;jt±ef)rten wäf)Iten ~wifdjen .pin, ndjtu.n~ unb (l;f)e. mtt bem (l;ntef)rer) T, gen. obi. trium _concl!Clonum awtfdjen brei !Bebingungen L. Ele~tra, ae, j. (' HUXT(!a) 1. Stodjter be'3 ~tIa'3 QSle1~be, uon 0uppiter 9J/utter be'3 :J:larbanu'3 0 V 2. ~gamemnon'3 Stodjter, ,oreft'3 I5djwefter nadjmaI§ _ be'3 QSl)Iabe'3. @emaf)Un H 'lL5 I. electrum, 1, n .. (öw. 'jJ.EXT(!OV). !Bei .pomer einbU;dj SU!~13 u,on 1. l5.tlber gef)ärtete'3 @oIb, !Bfeidjgolb: quocl fi~Il ferro. hqmdove potest eleetro V, oereae elec- t! 0 V. l5ett .perobot audj !Bernftein ben bie ~Iten uon ber ,oftf~e beaog~n (T Germ. 45). ' (l;benfo wufiten fie, bafi er em uerftemerte'3 !Baumf)ar~ ift: pinguia cortici- b:lS sudent eleetra (!Bernfteintropfen) myricae V ugI. bte iJabel uon ben I5cf)weftern be'3 QSf)aetf)on 0' JJlet. 2,364ff. electus 3 (elig'O) aU'3erwäf)ft, aU'3erlefen aU'3gefu,.\;t. ferae 0 T' . ' U} • . ,manus , eleetlSsnna pessimi IJOetae scnpta Ca. ~lec~~s, üS'. m. (eligo) ?maf)I: neeis 0 Her. 2, 144. eleg~ns,_ ntIs, adv. eleganter (adi. isol. pt. pI'. act. bon *elegare al~ mof. au eligere) Cwählenb' b ') f' _ feh er Ir I <) !' L. em, ge-l'ma uo , e egant, anftänbig: Silanionis opus tam e. e~'ans poplllus po~ius haberet quam homo eIeg'an- tI~~lm~ls, Ven.es C~, . a necessariis ad elegantiora artlfiCla C d~fiuxlmus, C~; subst. qui se elegantYs elici volunt feme Beute f)eifien woHen Ci aclulescentia el~ganter (a,nftänbig) traducta Ci, p~allere et sal- t~I e eleg-!l'n~m~ 9-11am necesse est feiner S, homo in c~eenclo (lll mcllclO) ele?,aJ?-s Ci, elegantissimus poeta _fem gefcf~urt N, elegantIssnne Latine loqui Ci. :J:lau. ete!~ntla, ~e, f. iJeinf)eit, @efdjmaer, I2Inftanb: noli u OIum hums. elegantiam contemnere Ci eum summa elegan~l~ atque integritate vixisti Ci: annos c~lans elegantm burdj feine'3 ~uftreten Ph ' femer, . anftä~biger GSf)aratter T; oee. verb~r~OI~: que~cl1_ @ewaI)Itf)eit, iJeinI)eit Ci. ' el~gl, ?rum, ~. (öIU. HEyot) elegifdje :J:lidjtungen, (l;Ie, g t en (m eleg:fdjem. lL5er'3mafi, .pe;t;ameter unb QSenta, mete:): ~eu mlserabIlYs decantes elegos H elegla, .aIter elegea, ae, j. (ÖIU. EAEYEta § 91 llCuf 2) ba'3 . e.leg:f cf)~ @ebidjt, bie (I; f e g i e. !Bei 0 ~it gl. iJo~m: fieb1~s mdlg-nos, Elegeia, solve capillos. Eleusl~, Inis, f. ('EJ.Evatv) 15t. in ~ttifa, ;:J.,I"UeillUllft b~'3gef)etm~n ~emeterMg (eIeufinifdje 9J/1lftetien) j. s llla;. ad~. Eleuslnus 3 efeufifdj: mater GSe~e'3 El~uth~~~-cilices, um, m. C'EJ.EVihe fr~t.e~ ~tftfler, unabf)ängige !BöIferfdjaft in ben '''1Plht"~fl'''' _~tftrten'3 Ci Fam. 15, 4, 10. . e-Ievo 1. 1. altf~cbcn, cm~or~cben: quantum sto rearum .. c1emis sio patiebatur, tantmn eleva ban t c- 2. fcljtlJacljclt, cntfriiftcn, iJcrminberu: nihil est quod tam ~levet aegr~tudine~ edeidjtert Ci, suspleiones o.ffenslOnesque m~Ibern C~, perspicuitas argumenta- tlOne elevatur wtrb uerminbert Ci vos elevatis stram a t 't t LI' ve- . HC on a em ,e evabatur index erfdjien _ n;ger gIaubwürbig L. 3. iJcrffciltcru, ~crafife~~:: __ ~lI.US facta J:, famam captae urbis verbis L. • Ehas s. v. Elis. e-licio 3. licui, licitus (*laeio, § 43) 1. ~crauß< ~criJorfocfe~, . iJcrIocfClt, ent!orfen. Sunädjft von lPet: f.onen : ehcIt Archelaum matris litteris locH (~u ftdj) T, hostem ex paludibus et silvis C extra mu- ros Cu, hostes ad (in) proelium L T, 8l~m acl dispu- taJ?-clum uerfoeren Ci. 9J1it l5adjobjdt: verbosiores epl~tlllas N, venas fOJ?-tis 0, arcana eius elicuit L, v~ntatem entloeren T, III qua quaestione dolor veram ehcere vocem possit Ci, responsum abnötigen L 2; oce. (burd) ßauoerei) ~erfieirltfell: Iovem caeio uo~ .ptmmel 0, Manes H, infernas umbras carminibus T 3· metaph. ~cl'altßfll'iltgen, ~~oIen: e terrae caverni~ ferru~ C~, Jevi ictu cruorem T; bidjt. ut hostium sangms ~hcmtur suo (ber 0Pf)igenie) i\um iJliefien gebradjt wetbe C:~i occ. ~eriJllrfll'iltgen, erregen: ad nervo- rm~ eliclenclos sonos (ben l5aiten Stöne entIocfen) C' lapl~um ~o~ietu elicitur ignis Ci, terra elicit ei. se?llll~ vlndItatem Ci, iram reO'is f)eruorrufen Cu _m:s~nco~~iam L.. >:> :J:lau: EhclU~, ll, m. !Bemame be'3 0uppiter (ber in bem burdj Sauber~ormefn f)erabgerufenen !BU13e ibentifi3iett ift Zsvs lta~al~a7:T}S): elieiun t caelo te, Iuppiter u~cle te ElIclllm vocant O. ' e~li:do .3. I.Isi, Usus. (laedo, § 43) 1. ~eraußfcljragelt, E~el~us, ei, m. (\lad) bem 3uoelntfe lAdeiJ) !Beiname be'3 ac JUtlc 0.. . :J:laI) er bie !Bacdjantinnen Eleleides um, j. 0ubfennnen' O. ' elementum, i, n. 1. pI)ifof. iJadjwort: \llanbt mit liquor; bafler e-lixus eigtl. 'auß bem )fiaffer fommenb') geroHen, im @egf. i\um assum bem Strocfenen, @ebratenen: assis miscl1eris elixa H. elleborus, i, m., l)äufiger elleborum, i, n., audj helleborum, i, n. (öm. EUE- unb nUßof?0<;, § 92, ~llif. 2) 9tie'3WUril (weifie unb fdjwari\e), .peiImittel gegen illlal)nfinn: expulit helleboro morbum H, clancla est hellebori pars maxima avaris H. ellum, ellam = em illum, em illam Pl; u[JI. em. elocutio, önis, f. (eloql1or) ~lt'3brucf, I5pradje, I5tiL elogium, ii, n. (rüf)menbe) @rabfdjrift Ci. eloquens, ntis (adi. isol. pt. p". act. bon eloquor) luof)1tebenb, berebt. :J:lau. eloquentia, ae, f. !Berebfamfeit. eloquium, ii, n. 1. ~crebfamfetü eloquio Nestora vincat O. 2. ~~tacljc, \Rebe: tona eloquio bonnere mit ?morten V, insolittnn ~üf)nf)eit ber @5pradje H. !Bon e-loquor 3. locütus sum 1. aUßf~rccljen, ~crl1ltß~ fllgm: eloquar an sileam? V, icl, quocl sentit, polite eloqui non potest Ci, Graecis verbis fpredjen T. 2. occ. iJorflriltgeu, ~ortxag f)aHcu, reben: otatoris vis est composite, copiose, ornate eIoqlli Ci, elo- quendi faeultas CU Q. !BgI. s. v. eloquens. Elorus, i, m. ("EJ.w(!o<;) iJI. an ber ,ofHüfte @5ii\i1ien'3, j. Tellaro; an feiner SJ]1ünbung bie 15t. Elorus, i, f.; adi. Elorius 3: Tempe batl Stal be'3 (l;1oru'3 O. elotus s. v. elavo. Elpenor, oris, m., acc.ora C'EJ.n?jvw(!) @efäf)rte be'3 ,ob1)ffeu'3, mit anberen uon GSirce in ein I5djwein uer, wanbeft 0, fiel bann beraufcl)t uom l5öller be!3 .paufe'3 bex GSirce: Elpenor nimii vini ber ?meinfdjweIg O. Elpinrce, es, f. ('EJ.nwtx7J) I5djwefter unb @emaf)lin be'3 stimon N. e-luceo 2. lüxi 1. ~criJorIcudjten: inter fiammas elucens cirClllus Ci, elucent aliae (apes) V. 2. me- taph. I)CriJor1cllcljtcn, f)CrbortretCll, ftclj 3cigen: virtu- tibus f)ervorglänaen N, seintilla ingenii elucebat in puero Ci, tenuitas hominis eo magis elucet, quo magis occultatur Ci. e-luctor 1. 1. fiel) f)crnuil~, f)cruotthtgcu: aqua eluctabitur Olnnis lvitb f)erau'3bringen V, V e Iu t eluc- tantia verba mül)felig f)erlJorgebradjt T. 2. trans. müf)feIig itbertlJÜtDen: valiclas manus L, nives, loco- rum difficultates T. e-lücubro 1. bei Bidjt aU'3arbeiten:' (causae publicae) diligenter elaboratae et tamq uam elucubratae Ci, magna noctium parte umnn librum elucubravit T. e-ludo 3. lüsi, lüsus 1. iJadjwort ber @labiatoren: ~arteren: quibus eluderet, reputans Cu, qua si I'U- clibus eius eluclit oratio Ci. 2. metaph. all~tlJctc1)en, entgc~elt: Orsiloehum fugiens eludit gyro interior V, infensus miles adversum eluclentes T, praevaricanclo ultionem T. 3. bcrf~ottelt, fo~~en, I)htterge~ell: Massilienses nostros eludebant täufdjten, uereitelten if)re ~nftrengungen C, quietem bello uereiteln L, ab isto nebulone facetius eluclimur quam putamus Ci, g'loriam alterius, paueitatem hostium, artem augn- ris L, oratores ~um !Beften f)aben Ci. e-lugeo 2. lüxi gef)örig betrauern: patriam Ci; intro ~u (l;nbe trauern: quicl aHucl, cum eluxerunt, su- munt? L. e-lumbis, e (lumbus) 1enbenlal)m; metaph. Oicero fractus atque elumbis Bndus bei 1'. e-luo 3. lui, lütus (lavere, § 42) 1. Ilull IlHtfcf) cn, rcinigen: corpus 0, patinas Pt. 2. metaph. ttlgen: elue crimen tilge bie @)dju1b 0, maclllas tuorum flll'- torum soeiorum sanguine eluere arbitrabare Ci, severitate iudicandi sorc1Is suas eluet Ci, amicitias usüs remissione nadj unb nadj auff)eben Ci. :J:l i dj t. cac1us amara curarum eluere efficax ber bie bittere 150rge ~u tUgen weifi H. Adi. isol. pt. pf. pass. elutus 3 cau'3gewa\djen', wäfferig, faftIo'3: irriguo nihil est elutius horto @artenrof)1 ift fafHofer a[~ iJeIbfol)1 H. :J:luv. eluvies, ei, j. 1. ba'3 SU'ußf1tc~elt, 2(Il~trcten, itfJcr~ fcljtlJclttUtllng: eluvie maris crescente Illlda T, eluvie mons est clecluctus in aeqllor bmdj ~b\pülen O. 2. meton. ~ac1)c: in proxima eluvie pueros expo- mmt L. 3. cI2IU'3fpülung', ~cljhtcljt: torrentes et eluvies iter morabantur Cu, voragines eluviesque praeruptae Cu. lL5gI. eluvio, önis, f. Überfdjwemmung: eluviones exustio- nesque terrannn Ci. Elymaeus 3 (in ber ~ibeI f)eifit bie @egenb um l5ufa ~Iam) ~u (l;1am gef)örig: regio L; subst. isol. Ely- maei, örum, m. bie QSetfer um l5ufa T. Elysium, ii, n. (Ta 'Hkvatov nEotov) ba'3 (I;(1)fium am ?meftranbe ber (l;tbe, wo ewiger iJtüf)Iing f)mfdjt, ~uf' entl)arttlort ber l5eligen V; adi. Elysius 3 ef1)fifdj: domüs 0, eampi V. em (imp. isol. bott emo, iJgl. die, due, fae 11. a.) cnimm!' ba f)aft bul fief)el em tibi hominem Pl, em rursum tibi ba f)aft bu''3 wieber Pl, em, hic ille est de tuis Ci. e-mancipo 1. 1. ben 150lin förmlidj (bmdj breimalige mancipatio unb manumissio) au!3 ber väterlidjen @e, wart cntfaffcll, fUt fcffiftiiltbtg erfliitcn L. 2. metaph. itfierIaffen, abtrctcu: venclitus atque emaneipatus tri- bllllatus Ci, Romanus emancipatus feminae al'3 I5Uave einem ?meibe H. e-mano 1. avi 1. f)etalt~flte~clt, en gereicI)en Ci, emolU111e~~a pacls l5el'Jl1Ungen T; feIten von \.ßerfonen: ut socns emo- lumentum esset (transfng'a) L. e-morior 3. emortuus verfterben, I)infterben: aeqno missus animo Ci, per virtutem qeIbenmütig S; metaph. oce. a. (@efd)offe) Clttfcnben, abfd)ie~eni terra emoriens erfteroenb Cll. . . e-moveo 2. mövi, mötus 1. f)tltautlfd)aff~n, ~tl~a1t~~ treiben: Antioehum ultra iug~. Tann :mostl.s (= emovistis) L; mit abl. ~lllhtes._ emotI. aech: ficiis L, arma tectis V, emotIs cuna legatls L., praep. lietores de meclio plebem emove~t L, ~nul~l­ tudinem e foro L. 2. occ. f)cralt~f)cbe~t. eIl;lOtI PIO- cumbunt cardine postes V, emota trIdent! func1a- menta (maris) aufgettJüljIte ~iefelt V. 3, metaph. bcrtreiben: emovit veterem mire", novus (l~orbus) !,I, pestilentiam ex agro Romano t)'orme{ bet L, CUI as b. (ß'liiffige~) ablaufen. faffen; e. (:röne u. a.) bon ftd) geben i 3. alt~ltJcifClt, antlfto~en. Ir. 1. foöfaffcni faffen, faljten, ge~en faf!tn; 2. oce. a. (@efangene) freigeben, Ioillafjenf . b. (l!3erfonen an~ einem mecf)t(lberf)a(t11l~) Iaffelt, freifa!fen . aböie~cn laffen. I 1. cluabus portis omnem equitatum emisit C, tab~llas emisi in omnIs provineias Ci! ~legos l)erau~' geben H; mit s~tpin. pabulatl1l:1 emltt~tur ne~o C; quibuscum tamquam e earcenbusemlssu~ SlS . von ben I5djranfen aufgebrodjen bift Ci. iJadjwort nn S-fnege: essedarios ex silvis au~tücfen laffen C, eohort~s ex dietis V. v b - I t Empedocles, is, m.,. (lce. gr; ea un en,. a. em (EwwfoxAij;) ~l)iIolo.p[) unb ~tdjter alt~ ~gng~tt U111 450 Bel)rer be~ @orgiaB. Adi. Empedocleus 3 C in hostem emitti CuL. 2. a. püa C, iaCllla S, ~ag·ittas C~t, saxa in aliquem CuL. ~m iB il b e: aeuleum in aliquem i~mb. ftedjen 1:, facete diCttUll Io~Iaf1en Ci, semel emlSSUlll vola~ lllrevoca- bile verbum H. b. aquae flumen emIttunt Cu, aquam ex lacu ablaffen L, l~erimas emisit >?borta~ Iie~ l)ervorftrömen,bradj au~ m O. ~. mOI~ere, SI vocem emiseris L, se alllmam statllll emlssun~ ben @eift aufgeben N. 3. Catilina~ ex urbe eml- simus Ci, quod illum emiserim POtlUS quam quod eiecerim Ci. l!. 1. leonem C~t, plerosque celant e~ .noctu per vallum emittunt C. [ß 0 ger? abl. emlslt caseum ore lie~ faHen Ph, seutum manu (von "ber .pan~( C; bUbI. eertamen manibus fidj au!3 ben ~anben f.dj[;t.pfe~ laffen L; praep. ex iuclicio gratla emlttl .C~, hostem de (ex) manibus entfomm~~ laffen C~L, emissa de manibus res est entfdjlu.pfte u~ter ben .pänben L. 2. a. emissus est e carcere C~, Apol- Ionium de earcere emitti iubet Ci. b. manu ac~op­ tatos T, servum L; aber audj: libra et aere hbe- ratum (debitorem) emittit butdj lBe3al)lu.ng.L. c. eos ex obsidione L, iugum, sub quod emlSSl essent L. emo 3. emi, emptus cneljmen'; vgI. sumo, eöm~, pl'ömo, demo u. a. 1. faufen: ii, qui emerant bt.e S-fäufer C; trans. frumentum, ma~e~pium,. sel'VOS C~. [ßol)er? aec1Is a Sergio, de P~~llllO tunbuhUll C~. \.ßrei~ im abl. agrum sua ~eeullla rr:, mag'no, parv~ teuer, biIIig Ci. lBei afIgememe;t lBe~nffe;t {Jen. q ua~ ~l aO'rum emerat Ci. I5tet~ mlllons bt[[tger, pluIls t:utet' adv. care H; subst. empta bie I5Havin Pr, ex el~pto gemä~ bem S-faufe Ci. 2. metaph. ~rfanfcn.: percussorem in eum Cu, empt~s plausl1s excItare C~, militem T. 9J1it abl. clote eml ftdj erfaufen laffen 0, pacem pretio L, nocet empta dolore voluptas H. , o· CEWwJoxAHO')~' > , ."'1'''' h b I!3' Emporiae, aruIl;l, f. (E,~pro!!,a,) .p~Ot~t "Je "-:an e ~ Habt im norböftItd)ften [ßmfeI l5.pamen\> L, 1· Am . [\g1. punas. ;.. I 1 {, emporium, ii, n. (\5l1J. E,wrO!!'ov) .panue~.p aD: em- porilUn prope Placentiam L, celebre et frequens L.. emptio, önis, f. (emo) S-fauf,. ~.nfaufj . mit gen: ob~. bonorum Ci; simulatio emptlollls l5Ci)emrauf _C~. emptito 1. avi (jrequ. an emere. burdJ *emptare), er: faufen: qui talem operam emptltasset l5enatu~fon, fuHum bei T. " , C·. b' djt emptor, öris, m. (emo) S-faufer: bon~nUll~, t . clecleeorum pretiosus emptor ber bte I5djanbe teuer errauft H. . _ e-mungo 3. munxi, munctus (uon *mur:gere, ugL mucu~ 15d)leim flVarJW ftatt *flvxjw; flVXTJ)!! 9cale) aUtlfdjneuaen, bal)er' '(homo) emunctae naris von feiner ~ale (ber bie iJ~l)Ier anberer balb l)etau~ l)at) PhH. JYletaph. Pythias emuncto lucrata Simone ta~e~tum l)at bem l5imon ba~ @eIb Cau~ ber lJCafe geaogen, tl)n ge.prelIt H. e-munio 4. aufmauern: murum, 10cumL; .. oee. v.w mauern: opere em111litus locus L, emunnt oblce postes befeftigte V, silvas ae paludes .smege anlegen burdj T. , . '('cf? - . t.· 1 fragenb (atl~ *est-ne? ift e~ fo? IlJln I)., en tJt e1 t. . d ., t? Pl en § 53) ltJo~I? beun? en umquam a splClam e , . quid ago? V, en haec proll;dssa frdes est? Y. -:. l) t n~ weifenb (gr. ~v) fic~cl ftef)e ba! ene ego ve.stIa pa rens 0, en Priamus V, en Varus .T, en ,.Hlae a~: d Pl en foederum interpretes Ct, en ellmen Cz, l)~~nifcf{: en ego vieta situ V; mit ace. en quattno~> aras V; im l5ajJe: en, ait, e11 .adslUll. 0, en peI: feeta tibi diseorclia V, en hab~s vlrn~ dlgnum ,te ~, 't 'nbt'r '""r en eur mag'lster ems ex oIatore mt t . U . f f b b (f "(J'E arator factus sit Ci. 3. au or. ern. ug. gr. 'l}V' i 'fielJe ba') \lJol)Ian! .tostos en ac1splCe ennes 0, adsp- eite en 0, en aeclpe V. enarrabilis e barfteIlbar V. mon e-narro 1. ~ollftänbig etaäl)len, . barIegen, edlären: vi- tam alieuius N, res gestas C~. .' e-modulor ari mobuIieren: Musam per undenos pe-des im eIedifdjen meb befingen O. e-mollio 4. vöIIig etweidjen, weidj .m.a~en: fundas et amenta butdjnäffen L; metaph. dldlCl~se. artes emol- lit mores milbert 0, quos pax emol~18nt fdj~aff g~, madjt gat T, hostis emollitns amoellltate ASlae er, e-näseor 3. natus ljerau~wadjlen: ~aurea. 1ll pnp~l . ata L in latitudinem enat! raml C, mecllo naVIS en, 'h f. f' ,'" 0 alveo enata insula entf/anb, erLJOU t"J _. tl.. . e-nato 1. avi 1. f)cralt13fdJltJilltmcn! 1tcI) IcI)l1Jtmmenb retten' si fractis enatat exspes navlbns H. 2 . . me- taph . . fid) ~cra1ttl~e(fen: habere se videlltur allg'ustms: fdjlafft L. . ., . . emolumentum, i, n. (e-molere, el~t(. ttJa~ oenn 9J1af)fen Dc~ stome~ abfällt', 'illcaf)IgcttJinn') mortetI, ~ujJen: ad male- enatant tamen Ci. enavatus 264 e-navatus 3 (navo) voffftiinbig gdeiftet: opera T (unficljer). ~eneu'3 V; pedOll. a1'3 @ott O. 2. ber Ueine :peu!l, ~üftenffüj3cljen fübL von illium, auf bem ent[:pringenb L. e-navigo 1. anfegeln, f)erau'3faf)ren: enavig-a1'e p1'o- pe1'ant Cu; im lSiIb e: ex quibus tamquam e co- tibus enavig-avit o1'atio ift in bie freie l5ee gelangt Ci. illicljt. tmns. unela omnibus enavig-anela bie jeber ne, faf)ren muj3 H Enceladus, i, m. (,Eyxüauo,) ein @igant, ~en 0UP' piter mit bem lSIlj)e traf unb unter bem ~(tna ne, grun OVH EndymiOn, Bnis, m. ('Evuvf'Jwv) 150f)n be'3 3eu'3, Bienling ber 9J1onbgöttin, bie vom .pimmel ftieg, um if)n (auf bem ~atmo'3) im I5cljlafe 3U füffen. ~aclj anberer l5age fcljläft er bafeloft ewigen I5cljlaf 0 Ci. e-neco (e-nico, § 41) 1. enecui, enectus gan3 töten; metaph. enUräften, erfeI)öpfen: siti enectus Tantalus f)a10tot Ci, fame, frig-ore enecti L, provincia enecta Ci. enervis, e (müdJiilbung au~ enervo, § 76) Centnervf, fraftIo'3, matt: orator T. e-nervo 1. (nervus) entnertJen, entfriiften, fcljwäcI)en: non plane me enervavit senectus Ci, vires quiel enervet meas? H; adi. isol. pt. pf pass. ener- vatus 3 fraftIo'3, fcljwaclj, matt: hominibus enervatis consulatus clatus est Ci. Eneti s. v. "Veneti. Engonasin m. (\J\u. cl EV yovaat) ber ~nienbe: cg-enibus quia nixa feratur' I5temnilb ber nörbI. .palomgel Ci, j . .petfule'3. Engulni, Brum, m. lSewol)ner ber I5t. Eng-uion auf l5i3iIien Ci. enico s. v. eneco. e-niteo 2. nitui I)en;Jodeucljten: fruges enitent campus enitet von ben frifclj aufge:pffügten mit abl. tantum eg-reg-io clecus ellitet ore V; quo in beUo vh'tus enituit Oatonis Ci. illa3U e-nitesco 3. enitui f)ewoqu1eucljten beginnen; enitescis pulchrior lllUltO wirft (fcljöner unb) ber H, beUmil exoptabat, ubi virtus enitescere ficlj im @lan3e 3eigen fönnte S. e-nItor 3. nIsus, älter nIxus sum 1.int1-. 1. IlCnfttengung fiel} ~craltß", fiel} bnrel}arbeiten, per tus L, clum per angustias aclitiis enituntur T, leg-iones in aperta T; OCG. fiel} cm~nrarbeitett: tuntur, in verticem montis Cu, in ascensu primi facile enitebantur C; in biefer \.Beb. auclj mit cum Pyrenaemil eniterentur erftiegen T = ag-gerem T. 2. metaph. ftel} allftrengen, fidj bemilOcll, ftrc6cn: eni_ tenclum est Miloni, U t tueatur clignitatem suam Ci; mit :pronominalem acc. quiel (quantum) eniti possum wonaclj Ci; :p a f fi v: ab isclem enisüm est, ne ele- cretum fieret S. 11. trans. 1. gebären: coniux sex partus enixa T, ig-nes iugalls enixa ben ~ati'3 V. 2. von :=rieren: werfen: sus fetum enixa V. Adi. isol. pt. pf. enlxus 3, adv. e altgeftrengt, Iln1JbanernD, eifrig: enixo stuclio L, llleam causam boni enixe susceperunt Ci, enixius acl beUum acliuverunt L. Enna s. v. Henna. Ennius 3 ~ame einer g-ens. lSef. Q. Ennius, tömifcljer @pifer, 239 öU ~ubiä in ~alanrien geboren, fcljrieb annales in 18 \.Bücljem (uon ber I5tabtgrünbung bi!l auf feine 3eit). @r bürgerte ben .pe;rameter ftaU be!l l5atumier'3 ein unb lvUtbe fo ber I5cljöpfer 'ber römifd)en ~unftbicljtung. 2luj3erbem fcljrieb er :=rragöbien, ~omöbien, l5aHren unb @ebicljte. :p1)iIofopl)ifcljen 0nf)aU'3. e-no 1. avi l)eraU'3fcljwimmen: occulti enaverant Cu, in tmilulos Cu; metaph. Daeclalus enavit acl Arctos entflog V. enodatio, Bnis, f (enodo) bie llCuflöfung be'3 ~noten!l; metaph. @ntltlictIung, @dlärung: nominmn Ci. enodis, e (ll1ücf6iIbung au~ enodo, § 76) fnotenlo'3, glatt: truncus V, abies glattftämmig O. e-nodo 1. (nMus) Centrnoten'; metaph. entwicMn, er, tIären: in enoclanclis nominibus laborare in ber @t1)' mologie Ci. enim (acc. elne~ aften illemonflratibftamme~, eigtf. .l, plausus eo praetermissus, quia Ci,. hoc eo faClt, l1t ille abesset Ci haec non eo profero, quu COll- ferencla sint Ci. ' 11. abl. mensurae (!leim comp.) ltUt fn \lief, bcfto: quae eo mag-is (praetereoi, quoel vereor Ci. ~ottelativ mit q uo: hoc q u 0 mmus es.t creelibile e 0 magis est vinc1icandum je - befto C~. III. abz'. lOGi 1. bafcfbft, bnrt: eo fuit Ci, eo loci Ci; metaph. res erat eo iam l~ci, ut mar .fo weit getommen Ci. 2. ba~in, bnxtf)tIt: eo ve~le­ bant Ci, eone pirata penetravit? Ci, . eo col~lllam eleclucere Ci; bilb L hoc eo valebat alelte baf;Jm N.. metaph. 3. (;eitlid) io fange: ferrum usque eo ret~­ uuit, quoacl nuntiatum est N, .usque eo alll- maclverti eum iocari, antequam Ct. 4. (grabuell) 10 wcit, biil 3n be~ \!51tnftC: .res eo. est cl~clucta N, eo prorumpit homlllum cuplclItas C~; mit p~n. eo miseriarum venturus eram S, eo consuetuellllis res est ac1clucta L. 5. (abbitlu) bll3n, ba3n nnd): eo ac- cessit stuclium cloctrinae Ci. eo, Ire, ii, itUlll est (flatt *eio, § 24 j bgf. aitinb. eti attel: eph1ppllS utl C; fprtcljw. optat ephippia bos ber 3:tgoclj~ wünfcljt ben e>att~l (!f± mit feinem Bofeun3u, fneben) H. :Dav. ephlppÜi.tus 3 auf gefatterten \ßferben: equites C. . ephorus, i, m. (\Sir. Ifcpo(!o,; ')}.(ufieIJer') o'brigfeitIiclje \ßerfon 3U e>parta. :Da~ S1'oHegium ber fünf @pf)oren f).atte .ur[pr; bie Wlarftauf[icljt, He gelrannen früf)3eitia eme ncljterItclje @elralt C3ivHpr05et), bie Hef) burclj bM ~ecljt, ben SEeamten bie ~ecljenfcljaft a'b3unef)men er, weiterte. iffiie bie ~rU)Unen in ~om finb fie ~ertreter be~ bemofr~tifcljen \ß:in5ip~; a'ber if)re SEefugniffe waren weltau'3 f)of)er, ba fte auf bie äujiere \ßolitif @infiut f)atten, .pem anffteUten, irelbf)erren ernannten unb in \ßr03effen gegen bie S1'önige aI'3 e>taaHlanwäIte auf, traten NCi. Ephorus, i, m. gr. @efcljicljtfcljrei'ber au'3 S1'lJme in S1'Ieinafien um 340 Ci. Ep~yre, es,1. (' Ecpv(!'Yj) ber arte I)(ame von S1'orintf) 0; adt. Ephyrems 3 (Ecpvo1ji'o,;) forintf)ifclj: aera @e, fä~e au'3 forintf)ifcljem @r3e V. EplCharmus, i, m. ('Enfxa(!fw,;) S1'omöbienbicljter au~ S1'?'3 um 540-450, [päter in e>lJrafu'3 fetf)aft (baf)er ~l?~lus H), .paupttlertreter ber vorattifcljen, borifef), ft3ütfcljen S1'omöbie Ci H. E~icleros, i, f (~ Err{xkrl(!O';, 8C. ifvyaT'Yj(!, bie ~rlitodjter) ~t~eI_ emer ~omöbie be'3 Wlenanber Q. EplCuruS, 1, 1'I~. ('En{xov(!o,;) \ßf)Hofopf), 3U e>am0<3 342 ge'boren. :Dte von if)m 'begrünbete e>cljule ber @pi, futeer erfennt bM ~ergnügen (1)OO'V~ voluptas) aI,; ~öcljft~'3 @ut a~. :Die ~on!3auffaffung' vergrö'be;te biefe 'f}oo'V'f} 3um e>mnengenuffe; baf)er: Epicuri de O'reO'e pO,rcus (f~et3f)~ft) H; a~i. Epi~ureus 3 ('E,;'t- XO~(!HO';) ept~uretfclj; subst. tsol. Eplcurei, örum, m. @rtfureer, eptfuretfclje \ßf)Hofopf)en. epl~us 3 (.\SlU. ErrtXO'; oon Eno,;) epifclj: poeta Ci; subst. eplCUS, 1, m. @pifer Q. E:~)l~a~hna, ae, f (~ Ent Liacpv'Yj';) ~orort von I2Xn, tlOcljta m e>lJrien T. Epid~uros, i, f ('En{rJ'av(!o,;) e>t. in I2Xrgoli'3 am faro!u[cljen. SEufen, S1'uItftätte be'3 m'3fufap Ci L. Adi. Ep~daur~us 3 .. CEmo,r:v(!w,;): tellus 0; subst. isol. E:l;ndal;lrms, ll, m. l2X'3fulap O. Eplgom, örum, m. (\Sir. En{yoVOt § 91 Ilibf. 2) bie ~acljfommen ber 'e>ie'ben gegen ~f)~ben', f welclje 3ef)n ~af)re naclj,. ~iefen ben S1'rieg erneuerten. :Daf)er I)(ame etl!er ~ragobte b~~ I2XfcljlJ1u'3, bie I2lcciu'3 überfej)te Ci. Erri.theca, ae, f (\Sir. EndJ.1x'1) 3uga'be Pl. p~~repontes (öt EntT(!EnOVU'; bie Übcr1affenben) e>tucf be~ Wlenanber Q. epödos, i, m .. (\Sir . . ~J[(f:lao>-, § 91, Ilibf. 2) ein ~er'3, bet; auf emen langeren fofgt: illi (iambo) mtervemt Q. Meton. Epodon liber be'3 H. in folcljem Wlajie; @poben. ' epops, ?pis, m. (\SlU. IfnOl/J) iffiiebeqopf 0, Iat. Eporedl~, .ae,! e>t., af'3 e>tratenfcljuj) 3wifcljen unb \ßatJta tm 0af)re 100 gebaut T, i. Ivrea im ber :Dom. EporedoriX, rYgis, 1'li. ein mbuerfür(t C. e~os (l511.l. Eno,;) .pefbengebicljt: forte epos Varius du CIt H. - e-potus 3 (pötus) aU'3getrunfen: amphora Ph, mecli- can::ent).lll1 L; b t clj t. argent~m expotum tJertrunfen Pl teneno Lycus est epotus l11atu verfclj{ungen O. ' el?ulae, arum, f. 1: e>~eif~lt, Gletidjte: -mensae epu- h~ exstruebantur Ct, vestlS blattarulll epulae H. bt cljt. vultur rimatur epulas irrat v. 2. met ' IDCa~f, ?J(a~I3ctt: inter epulas L S, iis apud me ho~7~ ~pulae I~structae sunt angericljtet L. 3. oee. e>djmalt~. m ep~hs epulas quaerit fef)nt ficlj bei einem Wlafli naclj e111em neuen 0, SOlllnus et vinum et epulae L senectus caret epulis Ci. ' ep.u.,Htris, e (epulum, § 75, Ilibi. 2) 'beim Wlaf)fe: accu- bItIO amicorum Ci. epulo, ö~is, m. (epulum) I2Xnricljter, ,orbner be'3 ireft, ma.f)fe'3; bte .IIIviri ober VIIviri epulones CiL waren \ßrteftedoUegten, weIclje bie mit ben e>pieIen verbunbenen 9Jlaf)l3eiten bef orgten. epulo~ ~. effen, f~maufen, fpeifen: more Persarum luxur~oslUs epulan N, paulisper epulatus convivio egl'echtur C~; . bicljt. mi~ abl. (vgL vesci): clapibus epulalllur OPll~lIS f)aften e111 lecferei3 Wlaf)l 17; bi clj t. auclj trans. fillUm patriis epulanclum ponere mensis 3um e>cljmau[e f)infteUen V. ~on epulum~ i, n. @aftmaqf, ireft(ef)mau'3: cum epulum _ Q. ~a~lllus populo daret veranftaItete, gab Ci. Epy.tldes, ae, m. ('HnvTtrJ''Yj';) ber e>of)n be'3 @PlJtU'3 \ßert:pf)M V. ' equa, a~,. f. (og!. equus) e>tute. eplgr~mma,. atIs, n. (\SlU. Enty(!aflfw) 1. \}{uffdjxift ,;jnfdjrtft: ~plgra~ma inscribere N, incidere cl. 2. oee. .~ulllgebtdjt, ~~igxamm: Oallilllachi epi- g~alllma m Oleombrotum Ci. epl.lo~us! i, .m.. (\SlU. En{Aoy0';) e>cljlut, e>cljlujirebe Ci. Eplmethls, Ichs, f. CEmfl'liNq) bie ~ocljter bei3 @pi, me.tf)eu'3, ~ruber~ be'3 \ßrometf)eu'3, \ßlJrrf)a O. :l!:p~phan~a, ae, f CEmcpaVEta) e>t. in S1'ilHien Ci. Eplrus, I, f UjnEt(!o,; '\Sefffanb', § 91 Ilibf 2) Banb(clj equ~s, ItlS, m .. (equus) 1. bcritteu, aU mnffe: illum eqmtem sex dIerum spatio transcurrisse Italiam L lYIarcellus eques ber reifige V. 2. subst. meiter; quadrupes effusum equitem secutus incmnbit armo V. oee. a. ~atJa1fertft: decurio equitum Gal- lorum C, equit.e~ p~ditesque C; loffelt. 9letterci: eques XXX mIha Implebat bie ~eiterei betrug Cu Arcas eques V. b. mitter: quicl tarn inauditu~ quam equit~m R. triumphare ? Ci; fcljer3f)aft bei H: to~lent eqmtes peditesque cachinnum ~itter unb SEurger. . :Dav. (§ 36) eq1l:ester!. ~ns, tre,. feIten equestris, tre 1. 3um ~etter gef)0t;tg, be'3 ~etter'3, ber ~eiter, meiter<: equestres statuae C~, pugna equestris ~eitertreffen Ci = eque- st~e proe~lUlll. C, tumultus equestris L. 2. oee. ~htte~<, rttted~dj.: ordo ~itterftanb Ci, familia ritter, Itclj Ct, pater fmt eguestri loco ritterficljen e>tanbe'3 Ci spl~nclor Ci; subst. isol. equester, tris, m. mitter; Iul~us Densus equester T. an ber ~eftfüfte @riecljenlanb'3, von be~ SEu'cljt von \}(rt~ (\}{~brafta) .. norbwärHl bi'3 3Um afroferaunifcljen ~or, g:!>t::,ge, beruf)mt burclj \ßferbe3ucljt V, herbida O. NPl- ro~es, ae, m. CHrrEt(!rlJ7:'Yj';) @pirote, SEelrof)ner von @ptru'3:.... Adi. Epiroticus 3 CHnH(!WHxo,;) epirotifclj' fe~ten Epirensis, e L. ' eplsto.la, b~ffer epistula, ae, f. (~\1.l. EnU1'fOA1, § 51) 311fcljrtft, SEttef. I)( a cl:) fI. pl. von ci n em SEriefe: in eun- d~lll mo.dum ~ucianus cOlllposuit epistulas T. epltap~ms, lI, m. (\SlU. EntTacpw,;, sc. }'6yo,;) Beicljen, rebe CL equldem, aIferbing'3, fiirlraf)r, in ber ~at. Wleift mit ber .erften \ßerfon, bem betonten iffiorte nacljgerteHt: dixi eqmclem et dico H, hoc equidem solabar V; feIten er vor~ngeqenb: equidem dimittam V. ,oft negiert: haucl eqmdem credo 0, equidem non cleero Ci. Wlit an, beren \ßerfonen: scitis equidemS, equidem nos iam- dudum te accusamus L. equlnus 3 (equus, § 75) vom q3ferbe, be'3\ßferbe'3, be'3 ~offe'3: saeta ~ojif)aar Ci, nervus ~otf)aar[ef)ne V, 267 erigo cervix V, iubae 0, pedes .pufe 0, crista V; bi clj t. fidis ope equina vertrauert auf O. . , n. (equus) 9J1ar'3feft (am 27. irebruat mit \ßfetberennen verbunben O. , e (equito) bereitbar, für ~eiterei taugficlj: Cu. ÜS, m. ~eiterei: equitatui, quem Aedui Lll!lHV'Ll1\. praeerat C; pl. magnos equi- exspectabat C, quocumque aclcederent equi- hostium S ~eiterfcljaren. ~on 1. (eques) reiten: tel' circum aclstantem equi- V, cum in nostro exercitu equitaret al~ ~eiter Ci, in eculeis Ci, Afer ceu Eurus per Siculas . vit undas .pannibaI 'braclj mit feinen ~eitern wie eine iffiintl'3braut ü'ber'3 9J1eer H; von einem : traben O. ricljtiger eculeus, i, m. (demin. oon equus, 1. lYit1(en: bos equulelUu peperit L, eculei . ari!ren.tei e>tatuetten von \ßfetben Ci. 2. f)öI3erne'3 )~ol.ter:ptel;b, lYoHer: in eculeum impositi verum fate- Cu. unb ecus, i, m., gen. pl. auclj equum, equom, ecum V (altinb. ayva-s, äolifclj ;;xxo,;, attifd) rrrno,;, aljb. eh u, .§§ 15 u. 17) 1. \]:lfcrb: obviam fit ei Olodius in equo 3u q3ferbe Ci, equo vehi C, uti Ci reiten, equo admisso accurrere qerangefprengt fommen C, ex equo pugnare äU q3ferbe L, equo merere 3u \ßferbe (al~ S1'avaUerift) bienen Ci. meton. a. equi virique meiterei unb iruji' tJort L V, ad equum aliquem rescribere iemb. 3ur S1'atlafletie nef)men C; fpricljw. viris equisque mit aUer 9J1acljt Ci. b. itmctos conscendebat eguos (\Je< Wanu, e>treihvagen Vj vgI. equos temone pressos conscenclit O. 2. metaph. \ßferbeäf)nIiclje'3: bipedum curru equorum (aequor metitur) e>eepferbegefpann v. e>ef)r oft: equus Troianus VCi; fo f)iet auclj ein e>tücf be'3 l)(äviu'3 Ci; fpricljw. intus est equus Troianus eine ~erfefJwörung, ein @ef)eimni'3 Ci; nomen pr. Equus ba!3 @eftirn \ßegafu~ Ci. era (hera), ae, f (oge ems) .perrin, @e'bieterin: era Fürs Ennius. e-rädo 3. rasi, rasus at1'3fra~en; oce. lYIerulam alba senatorio erasit Iiet au'3 ber e>enatorenIifte fheief)en T, eradenda elementa cupidinis finb 3U tifgen H, curam habendi corde eradere Ph. Eral1a, ae, f e>t. in S1'ififien Ci. Eraslnus, i, m. ('E(!arJi:vo,;) irr. in I2XrgoIi'3 O. Erato, üs,f ('E(!anh) Wlufe be'3 Biebe'3Iiebe'3 (E(!W';) 0; gan3 angemein = Wlufe V; I)(ame einer armenifcljen stönigin T. Eratosthenes, is, m. ('E(!aTorJ{}Ev11';) gr. Wlatf)ema, tUer unb @eograpq, 3U S1'lJrene 275 geb., unter \ßtofo, mäu~ @uergete'3 ~orftef)er bet alqanbrinifcljen SEibIiotf)ef bi'3 3U feinem ~obe 194 C. Erebus, i, In. (\Sir. E(!EßO';) irinfterni~, :Dunfef: Erebi sedes imae tieffte @rünbe ber UnterweIt Vj per ( 0 n. Erebus @ottf)eit ber irinfternii3, e>oqn be'3 ~f)ao'3, 3eugt mit feiner e>cljweftet N ox ben Dies Ci V. Erecth€ils, ei, m. CE(!EX{}EV';) atf)enifcljer .pero'3, e>of)n ber @rbe, von I2Xtqene aufer30gen, ber er ben SEurgtempeI 3U I2Xtf)en baute, ~ater be'3 \ßanbion 0 Ci j fpätere fennen noclj einen 3weiten, ben e>of)n be'3 \ßanbion Ci; adi. Erectheus 3 C E(!EX{}EW';, § 91, Ilibf. 2): arces I2Xtf)en 0; Erecthidae, arum, m. CE(!Ex{}{;;aat, § 91, Ililif. 2) I)(acljfommen be'3 @recljtf)eu'3, I2Xtf)ener 0; Erecthis, idis, j. ~ocljter be'3 @recljtf)eu'3 (\ßrofri'3, ,otitf)lJia) O. NB. \Salidj ift bie ®d)reibung Erechth ... ; og!. § 93. erectus 3 (adi. i801. pt. pf. pa8S. lJOll erigo) 1. aUf< tedji, gcraDc: prorae C, status Ci, incessus T. 2. metaph. ~ndj, cr~abclt: magnus animus et erec- tus Ci, sublime et erectum ingenium T. oee. a. gei~altnt, allfnm:ffaUt: cmu civitas in foro exspec- tatione erecta staret L, iudices Ci. b. lltunter, mittig: erectus facti sui conscientia Ci, animus Ci. e-repo 3. repsi, reptum qetau'3friecljen; metaph. montes, quos numquam erepsemus (= erepsissemus) au'3 benen wir nicljt f)erau'3gefommen wären (vor @rmübung) H. ereptio, önis, f. (eripio) ~aub Ci. ereptor, öris, m. (eripio) ~äuber: libertatis Ci, tel'- ramm T.· Eretria, ae, f. ('E(!Er(!ta) 1. e>t. in ~f)effaIien bei \ßqarfafu'3 L. 2. e>t. auf @uMa fübL vom @uripu'3; adi. Eretricus 3 CE(!ET(!tXO';): philosophus Ci unb pl. Eretrici bie pf)iIofopqifclje e>cljuIe be'3 9J1enebemu~ au~ @retria (von ber platonifd)en abge3lreigt). SEei .piftorifern Eretriensis, e N; @nw. Eretrienses, ium, m. L. Eretum, i, n. aIte'3 e>täbtcljen im e>abini[cljen, ltnweit ~ruftumerium L V . erga (ugf. erg'ö) praep. beim ace. in .pütftd)t anf, für, gegclt. ~m Haffifcljen Batein nur in gutem e>inne: summa erga vos amore Ci, Milollis erga me me- rita Ci, voluntas erga Syracusanos Ci. ~ie fpätere Seit gebraucljt ba'3 iffiort a. gan3 an ge m ci n: erga sua bona satis cautus Cu, ea prima Tiberio erg-a pecuniam alienam diligentia fnit in 'be3ug auf T, anxii erga Seianum T; b. im fcljlimmen e>inne: erg'a emn odium N, invidia T, alienato erga Vespa- siallllm animo T. ergastulum, i, n. (\SltJ., vgI. E(!y""ErJifat, E(!yarJT1(!wv) e>f{atlen3lringet, I2XrbeiHlf)au'3: homines ex erg'astulis empti Ci, aliquem in ergastulmn dare, ducere ein' fperren L, erg-astula solvere öffnen C. ergo (\tlOg! von *e rogö 'a\l~ ber lRidjtUllß') 1. praep. mit vorangef)enbem gen. lUegelt, um ... lUiffclt: eius victoriae ergo se Apollini ic1 donlUll dedisse N, neu quis dono lllilitari virtutis ergo c10naretur e>enaHl, 'be[cljlut 'bei L, illius ergo venilllus feinetIregen, um feinetwiIfen V. II. (auclj ergo 0) eoniunct. be~~IlIb, baljet, DeUtUad), alfn. @'3 ftel)t im l2Xu'3fagefaj) Iogif clj folgernb, u. ffW. am e>aj)'beginn: sumlllalll eruditionem Graeci sitam censebant in nervorum vocumqlle can- tibus ... ergo in Graecia musici floruerunt Ci, ober einge(cljo'ben: Italia })rohibetur, exsulat; non tu ergo hunc patria privare, secl vita vis Ci. @benfo im irrage(aj)e: ergo, inquiet aliquis, donavit? Ci, unde ergo hoc intellegi potest? wof)er benn? Ci. ericius, ii, m. (für hericius, lJg1. gr. x1(!; § 8 unb Ilin111.) ~geI; metaph. ein mit @ifenfpij)en befej)ter SEanen, fpanifcljer ~eiter: erat obiectus portis ericius C. EricthO, ÜS, f (faljdj Erichtho, § 93, 'E(!tX.ffw) tf)effa, Ii[clje 3auberin O. Ericthonius, ii, m. (falfef) Erichth ... , § 93,' E(!tXifovto,;) 1. attifcljer .pero'3, e>of)n be~ ~uIfanu'3 unb ber @rbe, ber ba'3 I2Xniocljen ber 3ugtiere unb bie \ßffugfüljrung erfunben qaben foH, af'3 Bootes an ben e>ternf)immel verfe~t O. 2. e>of)n be'3 :Darbanu'3, ~ater be'3 ~ro'3 O. Eridanus, i, m. ('H(!töavo,;) bicljt. 91ame bei3 irfuffe'3 \ßo 0 V. e-rigo 3. rexi, rectus (rego, § 41) 1. llUftidjten, ilt bie .pöf)c rtd)teu: iacentem Cu, malulll de nave V, scalas ad moenia L, aurYs bie ,of)ren fpij)en Ci, ocu- los auf[cljlagen, erlJe'ben Ci; rejl. unb mecl. se eri- gere, erigi ficlj aufricljten, erqeben. 2. oee. a. er< ridjtClt, auffii~ren: turres cum ternis tabulatis erige- bat C, pyram ad auras V, castra T; bicljt. Cha- rybdis fluctus erigit fcljleubert empor V, undas V, alnos solo au'3 bem SEoben auflraclj[en laffen V,SCOPll- los et viscera montis auftürmen V, erigitur fumus Erigone 268 ad sidera erf)eOt fidj, fteigt V. jßon ÖrtHdjfeiten: in- sula erigitur iuxta Liparen etf)ebt Hdj, fteigt emlJot V, quidquid silvarmu ac montium erigitur luai3 an [ßalb, gebirgen auffteigt T, petra in metae moc1um erecta est Cu. b. ~tnanfriirl'cn laffem ag'men in primos clivos L, in tumulum L, aciem in collem T; audj: donec erecta in arcem via est 'f)inaufgefü'f)rt murbe L. 3. metaph. anfrtd)tClt, ernflttigcn: adfljctum erexit Ci, tuis litteris se magis etiam erexit Ci, animos ad spem adventus eius Cu, in spem erectus T, liberius dolor erigi coepit begann fidj 3U äutern Cu; ace. 3nm &nfmedcn liringen: erig'ite aurIs mentIsque ve- stras (3eugmuti[dj) Ci, haec res senatum erexit madjte uufmedfam L. jßgL s. v. erectus. Erigone, es, f. (' HIj~y6v7j) ~odjter bei3 0'farui3 uon I2Xtf)en. I2lUi3 15djmer3 über if)rei3~ateri3 ~ob erf)ängt fie fidj, mitb aber uon lSacdjui3 ag @eftirn (Virgo) an ben .pimmel .uerfej)t 0 V; adi. Erigonelus 3: canis ber 15tern Canicula, ber 9Jh)t'f)e nac'f) bai3 .pünbdjen Maera bei3 0'farui3 O. Erigonus, i, m. ('EIj~Ywv) 91ebenffut bei3 jßarbar in W1a3ebonien L, j. Tzerna. erllis, e (erus, era, § 75, \1Ioi. 2) 3Um .paui3f)errn ober 3ur .paui3frau, 3um .penn ober 3ur .perrin ge'f)örig: san- gnis 0, nutus bei3 .perm If, nomen 0, peccatum ber .perrin H, pensum bie tägHdje [ßoUarbeit für bie .paUi3' frau H. Erillii, örum, m. bie 15djitIer bei3 15toHeri3 ~riUui3 aui3 !ffartf)ago (um 250) Ci. Erindes, is, m. tgL anber mebifdj''f)1)rfani[djen @ren3e T. Erlnys, yos, I CEljwv,) bie !Radjegöttin, tgurie: tot Erinys sibilat hyc1ris V; metaph. patriae cOlnmunis E1'inys bie @eitel bei3 jßaterfanbei3 V; metan. quo tristis Erinys te vocat bie [ßut V. Eriphyla, ae unb Eriphyle, es, f. CEljupvJ./I)) @e, maf)lin bei3 12XmlJ'f)iaraui3; um ein .puli3banb, bai3 if)r mo(1)nifei3 fdjenfte, uerriet fie if)ren @emaf)l unb murbe bei3f)alb uon if)rem 15of)ne I2Xlfmäon getötet Ci V. e-ripio 3. ripui, reptus (rapio, § 43) 1. ~crauß" reijicn, fottrcifim, cntrctjiclt: telum (~oIdj) eripuit tit 'f)eraui3 N. [ßof)er? abl. ferrum vag'ina V, viscera vivis (pecudibus) eripiunt V; praep. faces c1e ma- nibus Ci, torrem ab igne 0; bidjt. vocem ab ore loquentis nef)me if)m bai3 [ßort aui3 bem munbe = be, ginne felbft 3U reben V. 9Jlit dat. pers. tune hlnc eri- piare milli? foUteft bidj mir ent3ieI)en, entffiet)en V. 2. cntreijicll, Ile~mell, l1Jegllc~mcll, tau6clt! ne lueem hane eripere cupiat Ci, scaphia eonfiteris erepta? Ci. mit praep. ornamenta ex urbibus erepta Ci; mit dat. pellem iuvenco ali3ief)en V, puc1icitiam militi Ci. lS iI b L hunc mihi timorem e1'ipe Ci, posse loqui eripitur bie mögfidjfeit 3U reben 0, vix eripiam, quin velis uerf)inbem H; oee. J)tlltaffclt: ereptus fato (uom 15djicffaI) L V, ereptus rebus humanis (dat.) ber [ßelt eutriffen Ctt; abs. erepto patre nadjbem ber ~uter (uom ~obe) f)ingerafft mar Cu, Seipio ... erep- tus, vivit tamen Ci. 3. loilreijicll, rctten, liefreiell, enf3icI)cll. 9Jlit praep. eum ex manibus hostium Cu C S, ex perieulo C, se ex pugna Ci, 8erV08 ex mec1ia morte Ci. mit dat. eUili morti V, se pu- gnae V, se hosti L, se hosti fuga burcI) bie tgludjt Ctt, se sequentibus ben jßerfofgern L; bi dj t. eripe te morae entreite bidj ber 3ögerung H, eripe fugam rette bit bie (mögUdjfeit ber) tgludjt V. 9J1it.p ci f dj e, f aj): per eos se eripuit, ne causam c1iceret ent50g fidj ber jßerantmortung C. erogätio, önis, f. (erogo) I2lUi35ul)Iung: necessitates erogationum notmenbige I2XUi3galien T. erogito, are aUi3forfdjen Pl. Fl'equ. uon e-rogo 1. (eigtL nad) tlorf)ergrgangener rogatio anll bann aud) \Jrit1at) ueraui3gaben, aui3geben:' peeunias peeuniam in eos SlUuptuS L, in Tigellinum T. erräbundus 3 (e1'ro) um'f)erirrenb, um'f)erf errabunc1i c1omos suas pervagabantur L, agmen Enallage: errabunda bovis vestigia V. erräticus 3 (erratus, us) um'f)erirrenb, unftet: Delos vitis serpens erra tieo la PSll bie fid) nadj a[[en f djlängelt Ci. - errätio, önis, f. (er1'o) bai3 Umf)erirren: nulla eaelo erratio Ci. errätum, i, n. (8uhst. i80l. pt. pf. pa88. \JOIl 1. 0'rrtum: peterem veniam errata L. Caecilii 2. tge'f)Ier: Dionysius se ac1ulescens inretierat ratis Ci. errätus, ÜS, m. (erro) 0rrfa'f)rt: longis erratibus actus O. erro 1. (af)b. irrBn 'irren') 1. um~crfd)l1Jeifen, ltlltlj irren! erramus tempestatibus acti V, inter ""U""j'" lupus errat agnos H, mille meae Siculis errant in montibus agnae V, stellae errantes mIaneten Ci' feIten trans. erratae terrae 0, errata litora V burdjirrt. Metaph. errantes oculi (ber 15terlienben) un, ftet V, ignis errat pulmonibu8 uerbreitet fidj 0, c1ubiis affeetibus errat fdjmunft, ift ungemit 0, flexibus errat lYIincius V, errat tempora circUlu erebra manns fdjmirrt V. 2. ace. fid) vcrirrcll: qui erranti eomiter monstrat viam. Ennius bei Ci, via uom [ßege ab, fommen V. 3. metaph. ftd) incll, bie ®a~r~cit \Jet" fe~felt: cuiusvis hominis est errare 0'rren ift menfd), Udj Ci, fateor me errasse Ci; bidjt. errabant tem- pora man irrte fidj in 0; ace. (moruTifd) fc~rell, inen: erravit, temere fecit Ci, in amieitia H. ~gL s. v. erratum. ~atl. erro, önis, m. 2anbftreidjer: ace. ungetreuer 2iebl)aber O. error, öris, m. (erro) I. 1. bai3 ltllll)erirrcll, ltlll~erfdjl1Jcifen, ~rrfu~rti 2. metan. a. ~rrgullg (fonfret); b. ®tllbullg, ~riimlllllng; 3. metaph. bai3 15djUJultfClt, ltllgCl1Jfjil)cit. TI. 1. bai3 &liinClt, ~mge~cll, \j;e~IgeI)cll ; oee. \j;c~ffd)llfi; 2. metaph. ~rrtllm, :!änfd)llug; ace. a. ®a~IlUJi~; b. ~tclicßl1Ju~n; 3. metan. ilRtjigriff, \j;ef)lcr, ~'rrtltlll; oee. (morarifd)e) jBctirrltllg, jBctge~cll; 4. lJerf on. jBcrlilcllbllltg (a(il @ottf)eit gebad)t). 1. 1. ac1 quos Ceres in suo e1'rore venisse c1ici- tur Ci, die errores tuos V; mit gen. obi. pelagi erroribus aetus 0'nfaf)rten auf bem meere V. 2. a. (Labyrinthi) inremeabilis (inextrieabilis) error V. b. amnes in mare dec1ueunt fessas erro- ribus unc1as 0, per alllllis flexüs errorem volvens im 3icföacf gelJenb L, Daec1alus implet errore vias baut [ßege uoH [ßinbungen O. 3. honun me causa latebat, eUlU sie errores abstulit illa meos O. mit folgenber ~olJlJeIfrage: error, Papiriusne ... an ... L. 11. 1. neque nos hue appulit error O. mit gen· abi. errore viae acti burdj jßerfef)Ien be~ [ßegei3 V, errore viarum ber 15traten L; oee. iaculum cletulit e1'ror in Ic1an O. 2. insipientis est in errore perseverare Ci, in tantis tenebris erroris Ci; bi dj t. aliquis latet error eine ~äufdjung, ein lSetrug V. mit gen. subi. senatüs Ci, insidiatorisL; mit gen. abi. (in be3ug auf): nominis errore servatus est Ci, vetec rum loconun V, iubarum in be3ug auf bie S;lelmbüfdje V, 269 Esquilius errore T. a. fanatieus ~ ~i errore.~ hosti- illum (sc. c1ent) V. b. ut Vlel1, ut peru, .ut me abstulit error! V. 3. non pOSSUlU utrn~sque errorem reticere Ci; ace. errorem mls~ro tatis tnae Ci; mit bIotem abl. saera. anu~libus eruta priscis O. ~rft IlJät uon mer[onen: V1ros 1mbelles ex latebris suis Cu, Inc10s Cu. eruptio, önis,.f. (erumpo) 1. <ßbrnd):. Aetnae- orum iO'nium Ci. 2. ace. 1ll1l~faU! erupt1onesop- pidano;um L, eruptionem faeere madjen C.; n: olJer ? ex oppic1o L; mo 'f)in? in hostes gegen bte tgembe L, O. 4. illic Credulitas, illic temerarms O. t' co 3. rubui rot merben, erröten: saxa rora lS rosis 0, erubuere genae 0; ace. fdjan:: fidj fdjämen; mit abl. non es.t res, .qua ülier bie L, c10te eorporis erubm 0;, btdjt. nLUVOfiUc"l"e"-mque supplieis erubuit fdjeute, adjtete r, in provinciam )Eorftot C. c' • erus i m. 1 . .palt1lf)crr! ecce servus 0 ere (u:- erubes cenc1i ignes 2eibenfdjaft, beren mun ft~ 3U fdjämen braudjt H; mit inf. non nostra erubmt habitare Thalia V, quae Alexanc1ro esse su- uit) H . . 2 . .pm, GJeliicter: ~on eros ne~ dom~­~ 0 s a ppellabant eos, quibus lUste paruerunt Ct, propriae telluris H. . . . ervum, i, n. (\Jgf. tlj{ßwf}-o" IJIj0ßo" aljb. ara;vmz &rlile) eine .pülfenfrudjt, nadj einige~ mlatte~Dfe (!fftdjer), nadj anberen eine [ßicfenart ober bte lSaatlmle V H. erubuit Cu. , ae, f. eine I2Xrt !ffo'f)I, [ßirfing .. H. . • Eryclnus, Erycus s. v. Eryx. . Er manthus, i, m. (,Errv,ua'vf}-o,). 1. @elittge an ber 91orbmeftgren3e %{rfabien~, mofelbft .perfulei3 be~ et1)mant'f)i[djen ~ber getötet f)aben loU 0 V H; a3~: 1. (\J~L EIjEvyo,ua,) 1. aUi3ru[lJf~1t, allßfjJtten. iacuit saniem eructans aui3llJetenb V, eruc- sermonibus suis caedem brol)en rüllJ[enb. mit Ci. 2. metaph. au~itof/Cll, ult0UJcrfen! (Aetna) e1'igit eructans V, omnem Cocyto (dat. ~.) eructat harenam V,. ., . . ° 4. (rudis ; 'au(l ber ffiüf)et! ~erau~ortJlgen! U1:te:' ricI)ten, liilben, le'f)re~ .. ~it ~bl. quem omlll c1~se.1- pllna militari eruc11vIt tn leber. ?!Xrt N, OptlDllS artibus eruc1itus in ben beften [ßtHenf~afte~ N, o:u- Erymanthius 3 CEljv(.LrXvf}-w,): ape~', belua ,1, fem. Erymanthis, ic1is ('EIjV(.LavM'~: sllvae 0, UIsa Erymanthis 0 ~amfto s. v. 2. em ?1elienf(ut bei3 I2XllJ'f)eui3, @renITffut uon I2Xrfabien unb ~~i3 0.. '" 'bus eos artibus ac1 GraecOrllm c1isClpllllam eIU- Erythels, idis,f. ('EIjVf}-7j'[?) aui3 Erythea, emer ~nlel liei @abei3: praec1a bie !Rmber bei3 @en)onei3, mefdje .pedulei3 aui3 ~r1)tlJea megfü'f)rte O. Erythrae arum f. (' Eljvf}-ljaC, § 91, \1lli(. 2). 1. 15t. a\;f einet' .paIbin(ei be.~ ionildje~t !ffüfte, ~'f)toi3 gl~r über L. 2. 1St. in I2XtoIien liet 91aulJaft0i3 L. . t. Er thraeus 3 C Eov:tljaio,): terra I;; subst. ~sal. Er~thraea, ae, f. bie er1)t'f)räi[dje .palbm[eI L; ~mm. nl~'t O' [ßie c1oceo bidjt. mit bOlJlJ· ace. prolem c n L • '.{' (P ll) dio c1amnosas eruc1it artes 0; n:ttt . mJ,' a as ra percurrere telas eruc1it 0; mtt ~n?tr. tgr. qua pos- sint eruc1it arte eapi O. Adt. tsal. pt .. pl pass. erdditus 3, adv. e fein gebilbet, fenn~mi3retdj: ~?m? eruclitissimus Ci, iuris civilis c10Ct~1ll~ eruc11t~ssl­ mus Ci, eruclitius c1isputare Ci; mtt mj. eruc11tuS utilia honestis miscere ber gelernt 'f)at T; uon 2eb, lofem: aures fein Ci, luxus (Enallage) .T. ~au. Erythraei, örum, m. L. .... . Erythrus, i, m. (Eljv[}Ij,k rot) faliellJafter mbt[dj~t ,!ffomg: nadj bem bai3 !Rote meer (mare rubrum, 'I) EIjV[}lja [},Uao'O'a) lienannt fein loU Cu. erudltio, önis, f. lSilbung, @eIe'f)r[amfett: eruc1itione atque c10ctrina ornatus Ci. Eryx, Erycis unb Erycus, i, m. ~. lSerg auf ber [ßeftMte 15i3iIieni3 ülier ~relJanon,. mt~ alten: jßenUi3> {uIt, j. Monte San Giuliano. ~te g~etdjnamtQe 15tab.t am [ßeftali'f)ange murbe im etften lJumfdjen !ffttege 3er, \tört L V. 2 . .peroi3 elJon1)moi3 bei3 Orte~, 15?'f)n ber jßenui3 OV. 3. @egner be~ merfeu~ 0.. AdL Ery- ClnuS 3 (§ 75) tJO~ ~r1)6: .vertex, lItus V, Venus e-rumpo 3. rüpi, ruptus 1. ~rans. 1. aU!3litedjen Iaf1en; refl. ~craltGftiir3en: por~ls s~ foras erum- punt C, eaput, unde se erumpIt Elllpeus V; ace. bllXO)brcd)cll: iamdudum erumpere nubem ~rc1ebal!t V, pontum T. 2. metaph. alt1lfaffCIl, altßfd)llttcll: lram in hostes L. 11. inb". 1. all~brcd)en, ~~~vllrlired)c.lt, IOßlircd)cll! fistulae puris eruperunt N, abnt, exeesslt, evasit, erupit Ci, ignes ex Aetnae vertlCe e~um­ punt N. oee. eiltcll &llilfaU tttud)elt: tanc1em emm- punt et castra relinqmIDt V. [ß0ger? ab~. ~rum: punt portis V S; praep. ex castns, .ex SilVlS C:' per hostes fidj burdj[djlagen L. [ßo'f)tn? acl Catl- lil1am S, in populatores L. metaph. 2. UlliJbr~djelt., Ioilfired)ell: erumpentes tempestates C, furor .eru~It .Ct, erupit sec1itio L T, ~eelus L., erumpunt O~Ia Ct, illa coniuratio ex latebns eruplt fam ani3. 2t~t Ct, ac1 minas in ~ro'f)ungen aui3liredjen T, a:~ldaCla m nos~rUl~ tempus erupit Ci. 3. allßfd)Iagen, ll~~rg~~cll, enbtge~. in perniciem L T, ac1 ultimum sec11tIolllS L, nox m scelus eTuptura mit einem ~erbredjen bro'f)enb T. e-ruo 3. rui, rutus 1. ~erallilgralicll, allßgralicll: radicibus eruta pinus mit ben [ßut3.~In~, de~ossa T; mit ace. g1". eruitur oculos man grabt tI)m bte l2Xugen uui3 O. [ß o'f) er? abl. reliquias ?orporum. solo T, sepulcris caprificus eruta H; btdjt. ventl er~nIDt segetem reiten aui3 V. ace. a. altfgraliell, ullfmf/cll, allflDii~lClt: sata eruta Ol:e suis 0, humum, aqua~ remis 0 latus hasta aufrettenb burdjliof)~en O. b. 3Ct- ftörw! Neptunus tridenti ur~e~ ermt V, regnum (Priami) eruerunt Danai V, elVItatem T. ~. me- taph. al1fftöl1crll, allf\Ild)Clt, al11lfillbig lltad)~Il, crmttte~lt.: ex annalium vetustate eruenc1a memona est nobllI- Erycina L, audj aUem Erycllla 0 H. . esca, ae, f. (edo) ISlJeife, ~ffen, tgutter: .hll'UI~c1o let gens nidis loquacibus escas V, nec. c11 e~cls. au potionibus veseuntur Ci; ace. 2od[lJet[e, !ffober. vo- luptas es ca malorum Ci. . _ e-scendo 3. scenc1i, scensus (scando, § ~3) 1. ~tU~~~~ ,teigcn cmjJorfteigclt: in navem eseendi~ N, ab u 0" in ar~em L in equos in tribunal 'L, 1ll rostr~ t, metaph. in ~aelum Ci.' 2. oee. (\Jon oer. ~i\rte) ~tltullf mar\djicrell 3ie~Clt, reifelt: TIium a man, Delphos ~. 3. trans. 'beftügcn: Oetam L, equos S, rostr~au·. escensio,. önis, f 2anbung: escensionem facer~ (t navibus III terram) OuL. . g escensus, üs, m. bai3 ~rfteigen: escensu mUlllmenta capere erfIettetn unb einne'f)men T. ..' j) escit = erit (incoh. aU esse, \Jgf. l!o'XE) 3mofftafeIge[e liei Ci Tuse. 3, 5, 11. . t 1 t esculentus 3 (esca) etbar: esculenta et po u e~ ~ 15lJeifen unb @etränte Ci, alier frusta esculenta 15lJet[e- brocfen Ci. I -esculetum esculeus, esculus s. yy. aescu .. , , rt" b1' lek auter' Esquilius 3 (\Jon ex unb colo, § 17) UO:I a .t u.;, ,. ftäbtifdj: mons ber ei3quiIini!dje lSer~, ble betben ~tPfel bei3 ~äflJiui3 unb OlJlJiui3 umfal1enb, tm ?10r~often, !Romi3, auter'f)alb ber fertliani!djen W1auer 0, .1· b~ S;loll.er uon Sta. Maria mag·g·iore. Pl. subst. tsal. ESqUl me, essedum 270 ärum, f. bie ~ulienftabt auf bem @llqui!iull 0 Ci H: collis Esquiliarum L. Adi. Esquilrnus 3 (§ 75' \Jgf. inquilInus): porta L T; campus urfpr. ber aulier: r)~Hl ber ®tabtmauer liegenbe ~riebl)of uon ~om, au~ aIll ~t~tplas benu1lt T. SDal)er: Esquilinae alites bie ~aben uom @llquilinull H. 9J1äcenall legte bort einen ~alaft an unb lieli bie @egenb in einen ~atf uerwanbeIn H. essed1!-~, .i, n. (f:ftiicf); en = fat. in unb sed 'fi~en') 1 .. awmabenger @)ttctt\1Jagen femf~er llSölfer: ex esse- dIS pugna C, esse~a festinant, pilenta, petorrita, naves H. 2. mClfeUlagen: esseda nos agili tulere ro.ta 0: SDau. essedarius, ii, m. ber lillagenfämpfer bet feIttf~en llSöItern C Ci. e~ yehel.nent.er ~rraba~.ci, vives, et vives ita VIVIS Oi; Iroltlf~: c1IXIt publiee c1ata ' GGVI milia et dixit tantmn unb awar l)at er'll gefagt Ci. llSerftärft: eupit regnum et quic1em leste eupit L, scripsere et luculente quic1em l)Serunt Ci. b. epe);egetif~: sola domum et servabat filia sec1es ball ,paull, unb amar V, essito, äre (fi·equ. alt edo) au effen pffegen Pl. essurio unb esurio 4. Ivi unb ii (de8id. \JOll edo) effen wollen, ,punger l)aben, l)ungern: canis esuriens Ph n?stri esuri1'e consueverunt C, divitiae, quae esu~ nre c~gt~n~ Cu. JYle~aph. mona~ @eIüfte l)aben; pass. llll IbI, quod nobIs esuriatur, erit wona~ t~ begel)ren merbe O. esurialis, e ilum ,pungern gel)örig: feriae ,puuger, ferien Pl. llSon esuries, ei, f. ,punger Ci. Esuvii, arum, m. feItif~ell llSoH in ber 910rmanbie C. et (gr. I'H) I. @runbbeb, anel). n. 1. nnb; 2. occ. a. fnnbcrn, aber; b. Ulie, anl. I. llSgI. etsi, etenim u. a. ~lleh!: et illud viden- dum Ci, forsan et haec olim menlinisse hlvabit V fecerat et (ferner) lupam V; aIll ronileffiuell ®upple: ment bell pt. timeo Danaos et dona ferentes au~ wenn He f~enfen v. 150 oft uerbunben: addam et illud etiam au~ no~ ball Ci, multa quoque et bello passus V, unb f?: et etiam, et quoque au~ no~ CiL, nec non et Tyrn unb au~ V. llSgI. bef. a. ealami- tosu~ Deiotarus, qui et ab eo, qui in iisc1em eastl'is fuent, aeeusatur fogar uon bem Ci. b. erueiatus est Trebonius: et quic1em a Carthag'iniensibus Re- gulus freiIid) au~, aber au~ Ci. I~. 1. SDie äftefte unb urfpr. einaige Sfopufatiu, p~rttfeI luar que. Et afll fopulatiue coniunct. f~wä~te bte urfpr. ~eb. cau~' au cunb'. ~alit bal)er que bie uer~unbenen ~egriffe ilur @inl)eH 3ufammeu, [0 Iälit et lebem feine:! fefbftä~bigen lillert: senatus popu- lus q ue R. bte (aull betben beftel)enbe) .l3egilllatiue uon ~om,. aber. mater ~ua et soror a me c1iligitur biefe unb lene CL @)as6tnbenb: valetuc10 effieit, ut c1olore eareamus et muneribus eorporis fungamur Ci. 9k giert neque, bo~ bei lillortnegation et non: clieam eos miseros, qui nati sunt, et non eos qui mortui sunt Ci. lillieberl)oIt: et-et fOUlo~f-arß altel): mt~ltum ille et terris iaetatus et alto V (l)ebt ieben Z~II 6e~~nberll, l)et;uor, luäl)renb terra marique aur (,l;in, l)ett = .~beral~ btnbet). llSgI. et antiquitate generis et glorIa malOrum et summä inc1ustriä florebat N quis non c10let interitmn talis et eivis et viri? be~ fi~ [0 aUllge3ei~net erwiell afll ~ürger unb aIll mann Ci. me l) r a III b ~e ig lieb ed 9 e llSbbn. aerlegen fi~ in ~eil)en uon SDoppeIgft.ebern. ~l)etorif~ uariiert au et-que Ci, feIten er leg'atIque et tribuni L, aliusque et ic1em ein anberer unb (bo~) berfelbe H, et-et-que V, et- et-atque V u. a. lillenn ein @Iieb negiert ifi, fo ftel)~ et-nee ober n~e-et: intellegitis Pompeio et ammum praesto fUlsse nee consilium c1efuisse ba.li il)m einerfeit5 ... , anbererfeitll ni~t... Ci, nec mll'or et gauc1eo luunbere mi~ ni~t nur ni~t ... , f0!lbern ... . Ci. ~ea~te bie lillortnegation in ~ällen wIe: .lYlanlms et semper me eoluit et a stuc1iis HO, stris non abhorret Hel)t il)nen naL)e Ci. 150 bient et befonberll. a. aur uerftädenben lillieberaufnal)me bell 6eredll @efagten CltllD aUlar'); errabas, Verres I et montes insuper altos imposuit eine Bart awar V. @)asbinbenb: ille furens - et saeva' sie numina poscunt - c1eserit eollIs V: auc1ieras, et fama fnit benn ell. ging bM nullane habes vitia? immo aHa et fortasse unb awar.EI ,pierl)er gel)ören au~ llSbbn. mie: et perangustus acHtus C, multae et magnae res' multae et graves eogitationes Ci, in benen wir ~ort ~nü6~rfest laffen. c. 5eitIi~ uer6inben VIX prIma lllceperat aestas et .Anchises c1are iubebat ba befal)I ~n~ifell V, c1ies proeessit et vela voeant V, elie mihi... et e1'is mihi Apollo unb bann V. .l3ofer anreil)enb ftel)t et e~ ein.e fefbftänbige (,l;t3~l)Iung ober ~rage einleitet.' ~[[ein l)tet hegt bo~ ftetll ellle ~nfnüpfung an bM' frül)ere augrunbe. 150: et iam finis erat, emn V, una eUlll g'ente. tot annos bella gero, et quisquam nUlllen IunolllS ac1orat? unb (ba biell fo ift) mer mirb ... ? V 2. a. na~ negatiuem ®ase rann et mit cfonbern' ge: ~eben IU~r?ett (@egenfas bell 91egatiuen unb ~ffirmatiuen): Id mec1ICl non taeuerunt et ac1 Dionysium sermonelll rett~llerunt N, populi poten~iae non amicus et opti- matImn fautor erat N, ammo non c1efieiam et ic1 quod suseepi, perferam Ci. b. na~ lillörtern bi; ei!1~ @Iei~l)eit an~brüd'en: par, ic1em, similis ~. a.: lllSI aeque amieos et nosmet ipsos ameml1S eigtL cin glei~er lilleife bie ~reunbe unb unll feIbft', alfo = ebenf o ... luie Ci, non alia (biefelbe) causa est in uno servo et in pluribus eigtI. in einem unb in mel), reren = mie in mel)rmn Ci. .NB. Et (llfij coniunct.) nadJgefiefft: Danao.m et, si fata fmssent, ut caderem meruisse manu V, fessi et parvae succedimus urbi V, unb [0 oft. et-enim, ia au~, ja bo~, nämIi~, allerbingll benn: eius le.g~tio~:lis p!'ineeps est HehlS, etenim ~st pri- mus eIvltatIs Cl, solum te virgine c1ignum voei- ferans, etenim mollIs tibi sumere thyrsos V. SDie beiben ~eftanbteiIe getrennt: et meministis enim V ~n ~rofa ftetll am ®asanfange, bi~t. au~ na~ftel)enb; divinare etenim magnus mihi elonat Apollo H. Eteoeles, is, m. ('ErEo"A~.) ®ol)n bell DbipUll unb ber ~ofafte, ~ruber bell ~oIl)nifell, ber ~ntigone unb ~llmene Ci. etesiae, ärl1m, m. (ß'\1J. Er/w(a" § 91, Illb[. 2) bie ~affat luinbe, meifi ber in ben ,punMtagen auf bem m:gäif~en meere mel)enDe 910rbweftwinb. ethologus, i, m. (ß'\1J. n{}oA6yo,) ~Qarafterbarfte[[er ~offenreilier Ci. ' etiam (et für *eti unb iam, u9[, quon-iam, us-p-iam u. a.) I. 1. @runb6eb. altel) Iloel), ltoel), uoel) immer; 2. allel) fel)on, altel) fOfort, auel) fogfeidj; occ. (Iuieberf)ofenb) uOel)malß, lIOel) eiumal, Ulieber. n. 1. (rein fonjunftioneIr, H. alu. abbitiu) Illtdj, ferner, aUfferbcllt, ba3u; occ. (in \!(ntluorten) allel) Ulo~l, UlO~l, ja; 2. (fteigernb) fugal, Itodj obeubreilt, ltOerbtefJ. I. 1. qui nonc1um etiam omnia paterno funeri iusta solvisset Ci, vixc1um etiam coetu vestro c1i- missa Ci, etiamque tremens, etiam inseius V in ambiguo est etiam Pl. ®el)r oft in llSbbn. a.' mit temporalem num, nune beaogen anf bie @egenmart: salvi etiam nune esse possumus au~ fest no~, no~ 271 Euphorion elubitate etiam nune Ci. ~uf (relatiue) llSer, beaogen: elixisti paululum tibi esse etiam morae bamaIll no~ Ci. SDie ~otln mit num bi~t. errabant etiamnum tempora, c1onee ... O. . turn, tune auf bie llSergangenl)eit 6eaügli~: ' .. n"r,,·n~.tus etiam tum Arehias erat bamali3 no~ Ci. uedüraten @)ase: re etiam tum probata Ci. heus etiam mensas eonsumimus an~ f~on V. s. v. etiamsi. occ. fel)r oft in ber ~ormeI etiam etiam Ulieber \lltb Ulieber: multa sibi etiam etiam esse c1iseenc1a Ci, qualem eommencles, atque etiam ac1spiee H, etiam atque etiam S. II. 1. ein neuer ~egriff mirb angefügt: praeelara oratio .lYL Antonii, egregia etiam voluntas Ci, forte icl etiam c1ubium est Ci, multa etiam Stillt dueta a Pythagoreis Ci, inveterata tum etiam lieentia fomol)I ... afll au~ N. oft in abuerfatiu einteiIenbenllSbbn.: non moc1o amplissimae fortunae, sec1 etiam victus ve- neeessarius Ci, non ic1 solum, sec1 (verum) Ci. mit ueränberter ®tellung: non seientia etiam bonitas Ci, neque his tantum vermn etiam eius potestati Ci. ~J1it im erften @Iieb: non moc1o non laec1etur, etiam ornabitul' ni~t nur nicl:)t, fonbern au~ (fogar) Ci, non solum minuenc1a non sunt, sec1 etiam nova auxilia eomparanc1a Ci. occ. misericorc1iä ne sis; etiam ja mol)I Ci, Cetiam meher- eule' inquit Cut opinOl' ex Afriea' cia bei @ott', fagte er, Cwie i~ glaube ... ' Ci, aut etiam aut non re- sponc1ere c~a' ober c91ein' Ci. 2. scimus abesse musieen a prineipis persona, saltare etiam in vitiis poni N, ut auxilia etiam a Romanis peterent N, nobis rem familiarem etiam ac1 neeessaria c1eesse S. ~ei Sfomparatiuen = ltoel): aeeessit, quoc1 etiam mag-is aperiret eorum c1ementiam N, multo etiam minus Ci, hoc erat etiam eapitalius Ci. llSor ®äsen: etiam eum in officio non maneret fogar ba no~, a15 N. etiam-num, etiam-nune s. v. etiam I. 1. Cl. etiam-sl, au~ aIll awei lillörter etiam sI (gefteigerte~ et-sl) Ulelllt altel), Ulenn fel)on, altdJ 1m ~aIIe baff, fef6ft tuenu. (,l;ll leitet S'tonaeffiufäSe ein: quoc1 erebro quis- que vic1et, uon miratur, etiamsi eur fiat neseit Ci, quocl etiamsi est factum, a Oaelio certe non est . faetmn Ci. ~ortgefest mirb ell bnr~ einfa~ell si: etiamsi formam hominis, si nomen, si tribum nosti Ci; beterminiert bur~ tamen: ista veritas etiamsi iueunc1a non est, mihi tamen grata est Ci. SDer rege(mäliige mobUll Ht ber ind., ber coni. ftel)t nur, ltJenn ber @ebanfe potential ift: omnia facere, etiamsi non eonsequare menn man e~ au~ ni~t errei~en bürfte Ci. etiam-tum, etiam-tune s. v. etiam I. 1. b. Etruria, ae, f. (,l;trurien, i. ZOllfana; meton. Etru- riae animi ball ,pera ber (,l;trullfer L; Cldi. Etru- seus 3 (§ 29) etrullfif~: gens 0, mare bas Z1)rrl)e, nif~e H, bellum mit ben (,l;trusfern L; subst. pl. Etrusci, arum, m. bie (,l;trullfer L. et-sl (bgf. et 1.) cau~ menn', Uleml altel), Ulcltltgfeidj, o6fdjOll, llbUlOf)t (,l;ll leitet S'tonaeffiugebanren ein: etsi pari proelio cHscesserant, tamen non sunt ausi ma- nere N. miIber au faffen in llSbbn. mie: etsi quic1 scribe1'em non habebam, tamen Oaninio non potui nihil clare pu a r mn~te i~ ni~t5 au f~reiben, bo~ woHte i~ ben ~aniniull ni~t leer aUllgel)en laffen Ci. SDal)er (ol)ne 91adJfas) bef~ränfenbe ~emedungen an, fnüpfenb: velim OXOAtOv aliquoc1 elimes ... etsi quicl iam opus est 0XOAi<(> iebo~, bo~ Ci. SDer natur, gemälie mobUll ift ber ind., ber coni. Hel)t nur bei optatiuif~er ober 'Potentialer ~affung bell ~eban: renll: sunt, qui quoc1 sentiunt, etsi optimum SI,t (Ilat Bi ßekrto7:a sI'Tj), non auclent cHcere au~ menn II ball ~efie fein foHte Ci. eu (ß'IU. E1i, § 91, Wb[. 2) gut! f~ön! brau!: Cp~teras c1ixisse: triens'; eul H. (,l;6enfo treten bur~ bte Sfo, möbie bie gr. ~ormeln SVI'S gut f o! re~t f o! brau! alll eu-ge (feUen eugae) unb SVI'S nat brau mein mnb! gut mein ~unge! alll euge-pae in ball .l3atein Pl. Euadne unb Euhadne, es,.f (EvMvIl) Zo~ter bell ~pl)if3, @attin bell Sfapaneuf3, in beffen @)~eiterl)aufen [ie fi~ (mie ~rnnl)iIbe) mirft 0 V Pr. euan unb euhan (EvaV) ~nbe(ruf ber ~ac~antinnen, per[ on. aIll ~einame bell ~ac~ull: Iaeehus et Euhan O. SDau. euans, euhans, ntis (bg[, Eva'wv) ceuan rn, fenb': euantesorgia unter (,l;uanrufen bie ,orgien feiernb V. Euander unb Euandrus, c1ri, m., voc. Ellanc1re (E1Javo(!o. § 42, Ill&i. 3) ®ol)n bell .permef3 unb ber ~armenta,' foll uor ~(neall aui3 ~aUantion in ~rfabien na~ ~talien gerommen fein unb fi~ auf bem palatini, f~en ~erge niebergeIaffen l)aben LV H; adi. Euan- drius 3 (Evavo(!w,): ensis ball @)~wert bell ll5allM ((,l;uanberll ®ol)n) V. Euboea, ae, f. (E1Jßow, § 91, 1ll6i. 2) (,l;uböa, j. N e- g-rop on te; adi. Euboleus 3 (EvßoZ,,6.) euböi[~, uon (,l;uböa, aber au~ Euboiea Anthec1on, Aillis (,l;n6öa gegenüoerliegenb 0; Euboiea urbs Sfumä (euböif~e Sfolonie) 0; meton. earmen @)pru~ ber ~ibl)He uon Sfumä O. Euelides, is, m. (EVXAE(01)" § 91, ~bi. 2) matl)ema, met 5U ~Ie);anbria um 300 Ci. Eudoses, um, m. llSoIf in ~ütIa.nb T. Euenus, i, m. (E1J1)vo.) ~I. in ~.(toIien bei SfaIl)bon 0; adi. Euenlnus 3 (§ 75): matres O. Euergetae, ärum, m. (ß'tu. EVE(!yira, lillof]ftäter, § 91, 1lTh[. 2) ~einame ber ~rimafpen Cu. Euganei, arum, m. llSoIfllftamm um ~abua unb llSerona Ceuganeif~e ,pügel') L. eu-gae, eu-ge, euge-pae s. v. eu. euhan, euhans s. v. euän. Euhemerus, i, m. (Ev~p.E(!o.) ~l)iIofopI) aull ~gri, gent um 310, fu~te bie gr. ml)tl)en rationaIiftif~ 5U beuten Ci. Euhias, Euhius, euhoe s. v. euoe. Eumenes, is, m. (Eu(.L8v'l') 1. @eneraI unb ®erretär ~Ie);anberll, na~ beffen Zobe ®tattl)aUer in S'tappa, b03ien NCu. 2. Sfönig uon ~ergamuf3 197-159 N. Eumenides, um, f. (EV/-lEV{OE') bie lillol)IwoHenben (C,pulben'), euphem. = ~urien. Eumolpus, i, m. (E1J,uokn:o,) ~riefter aull Zl)ra3ien, @)tifter bell SDemeterMtll unb ber ml)fterien 3U @eu[ill O. Eumolpidae, ärmn, m. (Ev/-l0Antoa,) art)eni[~e ~riefierfamUie, angebIi~ uon (,l;nmolpull ftammenb NT. eumpse (ugr. ipse = *is-pse) = emn ipsum Pl. eunuehus, i, m. (ß'w. EVVOVXO') llSerf~nittener, S'taftrat CCi. euoo unb euh6e (Evoi, § 91, 1lTh[. 2) ~ubeIruf ber ~ac~antinnen: euhoe parce Liber iu~I)eil l)eifa! H; ceuoe Baeehe' sonat 0; bal)er: Eu'ius, Euhius, ii, m. (E1Ji'o.) ber (,l;uoetttfer, ~einame bell. ~ac~l!ll: Sithoniis non levis Euhius H; Euias, EuhlaS (ac1ls), f. (EVUX.) bie (,l;tloeruferin, mänabe H. Euphorbus, i, m. (E1Jcpo(!ßo.) Zroianer, @)ol)n bell ~antl)o05. ~l)t~agorall bel)auptete, bie ®eele bell (,l;n, pl)orbull fei in iQm wiebergeboren O. Euphorion, anis, m. (Evcpo(!twv) SDi~ter aull ~l)aIfill, um 250 ~ibIiotl)etar ~ntio~ull' b. @r., uerfalite uon Euphrates 272 CBele'f)rfamreit unb bunfIen ~Ui3brücl'en ftrotenbe [pen unb [pigramme Ci Q. Euphra~es, is (1, .ae), m., ace. en (femitifef) Ephrat), bet weftltef)e bet belben ®tröme Wlefopotamieni3, j. \}tat; meton. movet Euphrates bellum bie ~art'f)er (ali3 ~n, wo'f)ner bei3 [up'f)rat) V. Eupolis, idis, m., ace. in (EvnoAL,) g)ief)tet ber alten ~on:ö~ie JU ~t'f)en, etw. ärter afi3 ~riftop'f)anes H. EurWldes,. l~ unb f, m., ace. en llnb em (Ev(!,ntrJ1),) tragtfef)er g)lef),er, ~u ~t'f)en, geb. 5. mtober 480, geft. 405 ~u ~el[a am .pofe bei3 ~ref)elaus Don Wla&ebouien. Adi. Eurlpideus 3: carmen Ci. eurlpus, i, m. (ß'ltJ. EV(!,no,) 1. 9Jleerellgc, ~unb: qu~d fre~um, quem euripum tot motus habere pu- tabs? CL 2. ace. Euripus, ber Oöotifef),euböi[ef)e ®unb CiL, i. Evripos; metaph. ®affctgrabcn ~anaf: stagna et euripi O. ' Euromus, i, f (Ev(!w(1or;) ®t. in ~arien' [imD. Euromenses, ium, m. L. ' Europa, ae ober Europe, es,.f. (Ev(!wn1) 1. (ogl. (em. ereb m-oenbfanb) ber ill.leftteiI [uropa,· Don ~fien urfpr. buref) ben ~afpifee, [päter buref) bai3 ~fowfef)e WIe er getrennt gebaef)t Ci H. 2. ~oef)ter bei3 pl)öni, 3i!ef)en ~önigi3 ~Igenor, \Jon ,8eui3 in ®tiergeftaIt Don l5ibon naef) ~reta entfü'f)rt (hetifef)e ~olonifation) wo He i'f)m ben ~J(inM, ffiI)abamantlJl)i3 llnb ®arpebon ~ebar (waf)r[ef)einIief) eine plJöni3ifef)e ~benbgöttin) 0 CiH. Adi. Europaeus 3 a. europäifef): Scythae Europaei Cu Europaei adversarii N. b. Don ber [uropa Ham: menb: dux Wlinoi3 O. ~llro~as) ae, m. (Ev(!wTct,) .pauptflufl Don Baronien, J. In. eu~us, i, m. (ß'm. E1l(!O,) bet ®üboftwinb (warm, ftür, mtfef) nnb regenoringenb); adi. eurous 3 füböftfief): fiuctus V. Eurybiades, is, m. (Evl!vßu;'rJ1)c;) ®partaner \}Iotten, fü'f)rer bet CBrieef)en gegen xer!;ei3 480 N. ' Eurydice, es,.f. (Ev(!vrJtx1) CBattin bei3 ,orpl)eW3 Ov. Euryme~on, ontis, m., ace. onta (Ev(!v(1Mwv) \}I. in ~ampl)l)hen, an beflen ~J(ünbung mmon 469 eine g)oppeI, fef)laef)t gegen bie ~erfer gewann N. Eurypylus, i, m. (EV(!VnVAor;) 1. ~önig Don ~0i3 O. 2. 150'f)n bes [uämon aufl ~lJeffaIien einer bet .paupt, l)eetfüf)rer Dor ~roia 0 Oi. ' Eurystheus, ei, m. (Ev(!vcJihvr;, SDeHinGtioll Itlie Or- pheus s. v.) ®o'f)n be!3 I5t'f)eneIos, ~önig in ~J(l)fenä, auf beffen !Sefe'f)l .perfulei3 feine I2lrbeiten ausfüI)ten muflte. E'Il:~ytion, oms, m. (Ev(!vrtwv) 1. faIl)bonijef)er ;;sager O. 2. ®o'f)u bei3 Bt)raon, wie fein !Sruber ~anbaroi3 ~feiIfef)üte, CBenoffe be!3 stlneM V. Eurytus, i, m. (EV(!V7:0q) \}Ütft Don Def)aIia, l.ßater ber ;;sole unb g)rl)ope O. g)a3u Eurytis idis f. (Ev(!vytr;) ~oef)ter bei3 [Urt)tUi3, ;;sole O. ' , . euscheme (~m. EVcJX~(1W,) adv. mit ~uftanb Pl. Eut~rpe, es, f. (Evd(!n1)) ~J(ufe ber ~onfunft H. eUXlTIllS 3 (ß'm. EV!;uvor;, § 91, m-b[. 2) gaftfreunblid); euphem. Don bem cungaftlief)en' ®d)waqen 9J1eete: pon- tus Euxinus (0 cV!;ctvOS rn:OVTOS) 0, mare, aequor 0; meton. undae O. ~nein:hactenus Euxini pars est bei3 Gl:u!;inu!3 O. e-vädo 3. vasi, vasürus -:Cint1:.- 1. ~cranilgc~clt, ~CtattilfnlltlltCni oce. ~tltanfftctgclt, ellt~nrmlltlltcn; 2. gIii~Iief) 'f)erau!3fommen, cntfoutlnClt, cntfrljfü~fClt, clttnttnClt; 3. 1netaph. att5geijeu, aUßfaf1cn, aUßfd}Iagcu; ace. (von lj3er[onw) fidj ~u etw. cntttJicfefn, etw. l1J erb en, (aW etltJ.) ~crunrgc~en. I TI. trans. 1. tJöHig anriicflcgclt, ~u [nbe bttrdjgc~en' ace. a. ~affimn; ) b. crftct9cui 2. I. 1. supra castra cum giug über ... f)inaui3 L. ~ 0 'f) er? abl. ni evadere oppic1o properavisset S, puteo Ph, ;;sn ~rofa praep. -ex corpore evadit animus DerIäflt ~eib Ci. ~o'f)in? ex illis sedibus in haec loca III terram lanbeu Cu L, fiumen in mare evadit ini3 Wleer Cu. ace. in editumverticem Cu summi fastigia culminis, ad auras V, in murds Abs. equi inter virgulta evasere S. 2. abiit cessit, evasit, erupit Ci, evasti (= evasisti): J ... cavebis H. ~o'f)er? abl. periculo L e periculo L, e manibus hostium L ex insidiis ab iudicibus Ci. ®eIten mit dat. se' evadere non posse cernit V; bief)t. evasit ante ora nOl'>"'''''''_ rettete fief) 3u ben [rteru V. 3. cum, quorsum evaderent, timeret wo bM 'f)inauslaufeu, wie bas foHte N, hucine beneficia tua evasere? fo weit mit ... gefommen? S, pestilentia in morbos evadit - aUi3, enbigt in L. ace. (mit bopp. nom.) quos H' ",«,,,"'1.(; non posse oratores evadere 3U ffiebneru werben (Servius) iuvenis evasit vere regiae indolis L aurae popularis captator evaderet pro ' plebis L. II. 1. omnem videbar evasisse viam ,obj.) V, lapis evasit totUln spatium V. a. evase- rant media castra waten 'f)iuaus über L, amnem llaucl difficulter evaclit T. b. gradüs evaserat altos V ardua bie .pö'f)e edIimmen L. 2. nostrasne evader~ demens sperasti t.e posse manus? V, hostes atque locos, l)estem belli V, casus OlTIneS V T necem Ph da fiammam evadere classi fat bem \}eller' entrinnen V: e-vagor 1. caui3fef)weifen'; 1. 1tltt~Cl:fdjl1Jetfcn: effuse evagantur (praec1atores) L; bief)t. (felis) evagatur noctu suspenso gradu Ph; bUbI. per ignota capita evagata est (tJerbreitete fief)) vis morbi L, qui appeti-- tus longius evagantur ausfef)weifen Ci; oee. fdjl1JCltfen: nullo acl evagandum spatio relicto L. 2. trans. bief)t. überfdjrciten: licentia ordinem rectum eva- gans H. e-valesco 3. evalui 1. erftadeu, l1Jadjfett, ounc~lltclt: multa secutura, quae ad usque belIUlll evalesce- rent T, adfectatio quietis in tumultUlll evaluit T. 2. bief)t. mit i1lf uerlltögcn, illtftanbe fein: medicari ictum non evaluit V, quae voces evaluere (guomi!cl)e!3 p.f.) evincere sonum? H. e-~aIl:esco . 3. ev~nui D~rfef)winbeu, Detge'f)eu, fid) Der, f~uef)ttgen, ftef) DerItereu: III tenuem evamtit auram [öfte ftef) auf V; metaph. cornua extremae vel u t eva- nescere lunae 0, evanuit herbarum virtus 0 ClUU evanesceret rumor L, bella per moras eva~uisse Je~n . eingefef)Iafeu 1'.. g)af)er evamdus 3 ent!ef)wt1tbeub, ~ergeI)enb: pectora in tenues abeunt evanida rivos O. e-vasto 1. gän3Iief), DöHig Dermüfien: evastata belli cladibus loca L, Samnium, Africam, templum, culta (~ffan3ungen) L. e-veho 3. vexi, vectus 1. ~iltanMüf)rcu, fnd[djaffen: ex planis locis aquas fortfef)affeu L; bilbI. trau- quillitas maris classes in altum evexit braef)te auf - bie 'f)ol)e ®ee 'f)inau!3 L; occ. elll~nrfü~tctt tt~cben: quos evexit ad aethera virtus V, (quos) palma evehit ad c1eos H; metaph. urbem ad tantum fastigium Üt, illos evexerunt pericula sua ad consulatum T. ? med. ~ülaltilfaI)rcn, ,retten, ,[egeln: navis libero Impetu evecta est Cu, extra aciem equo evectus J,; 273 evoco rejl. se incaute evexit .,ftütöte [os L. ~ 0 'f) er? mari Aegaeo aui3 bem I2lgäifef)en Wleere L. 9JCit metaph. e Piraeo eloquentia evecta est ging ~o'f)in? in altum, in sallUTI nave L, in [0i3ftilr3en auf Cu, fiumen evehitur a d mare C1I. übet ... r)htlltt~fa~rcn: (trans.) insulam evecti classem Ou, os amnis evectus an ber Dorbei Cu; metaph. fama eius evecta il1- btang ... 'f)inaui3 T, opes privatum modum überfef)ritten T; DgI. spe vana evectus 3U weit in L, inconsultius evehi 3u weit gel)en (in ffiebe) L. b. ~tuanffa~relt: in collem Esguiliarum evehi L, equo evectus L; metaph. mox acta evehor fef)winge mief) empor O. 3. velli, volsus, iünger vulsus 1. ~crani'l' evolsis truncis iaculator ber aUi3geriffene !Säume H, linguam se evellisse M. Oatoni Ci, ca- Ph, emblema Ci. ill.lo'f)er? abl. spinas agl'O, caeno H; praep. hastam ex corpore Cu; fbe: hunc sibi ex animo scrupulum ut evel- Ci, calamitatem ex hominum memoria, suspi- ex animo Ci. ;2, metaph. l1Jcgfdjaffcn, tUgelt: ex fastis Ci. 4. veni, ventürus 1. ~eralt~fnltt1ltcn, ~erunr' : merses profunclo: pulchrior evenit H; pax evenerat S, ea rei p. forma si evenit ?r,D"f"ti'~n,,,,nt ~uftaube fommt T; ace. 3nfaffen: ipsi evenerat S. 2. metaph. au1lfaffenp ani'l' ablattfen: res legioni feliciter evenit fef)lägt .peile au!3 C, pug-na adversa ei evenit fief ungünftig für i'f)n aUi3 L, bonis male evenit ben CButeu gel)t'i3 [ef)Ieef)t Oi; ace. eintreffcu, in ~rfilffnug ge~elt: utinam istud evenisset N, eveniunt optata dea.e O. 3. fiel) ereigneu, eintreten, gefd)e~en, begeguen. 9JCerfe: accic1unt mala, contingunt bona, eveniunt utraque. 1lenn evenit fieHt bai3 [reignii3 ali3 natüdief)en ~Ui3flufl ber l5aef)lage 'f)in: ut plerumque evenit Ci, ut, quae- cumque accidant incolllllloda, propter eam causam evenire videantur Ci. ®ubi . .peilef)efat: qUl evenit, nt tibi ignobilis videatur? Oi. Subst. isol. pt. pj. pass. eventum, i, n. a. 2{ttilgang, ~rfnlg: poena eventi Ci, aliorum eventis docel'i T. b. ~rcignHj: plurimorum eventorum memoria Ci. NB. Coni. pr. (eigtf. ao1'.) evenat (au 2.) Pl T,.in. 41. tus, ÜS, m. (evenio) 1. 2{ltilgang, ~rfnIg: even- tus stultorHm magister est L, belli Ci, rerum Cu, prosper Cu L, eventum pugnae exspectare C, for- tlmae eventus varii C, caeci V, ducis ~at V; cluorHm militum ~Ui3gang (bei3 ~ampfei3) beiber ®olbaten L. oec. a. güuftigcr ~xfnfg, bai3 ~enngcu: nec eventus c1efuit T. b. 2{bfdjlu~, ~nbe: (Homerus) semper acl eventum festinat fttebt bem ~bfef)Iufl 3U H; °ba'f)et Dom Bebeni3enbe: non eventu horum cleterritus 0, eventüs illos Hecubam meruisse O. 2. ~nrfaff, ~retßItHl: cogitans incertos eventus valetudinis Ci; ace. ~cgegutil, @la)icffaf, @efdjicf: navium 0, alicuius eventum speculari C, eius eventum fortunamque miserari' Ci, Decii L. e-verbero 1. 1. ellt~llrfdjlagell! remis fiuctüs Cu. z. 3ct[djfagcl1, [a)Iagcn: hastis eius os oculosque Cu; bief)t. (noctua) clipeum everberat alis V. 3. ab, [djiittefn: cineres alis O. everriculum, i, n. (eveno) ~e'f)rbefen; metaph. quod umquam huiusce modi everriculum in provincia fnit? wet f)at ie fo fauber aUi3gefe'f)rt? (~ortfpieI mit Vene s) Ci, iudicium everricullUn malitiarlUll est fegt aui3 Oi. eversio, önis, f. (everto) 1. bai3 Uml1Jcrfen: colum- nae Oi. 2. ace. ,8crftöxttug, ltlltftttr3, ~crnidjtl1llg: patriae Ci, rei familiaris T. 10 t 0 tu alle r, ~ateil1ifd),mellt\dje~ @:djll(Wörtetbudj, 3. Wufl· eversor, oris, m. (everto) ,8erftörer: regnonuu Priami V. ;;sm !Silbe: rei p., imperii Ci. e-~erto 3. v~rti, versus 1. umfe'f)ren; ace. auf' l1Jl1~ren: evertIt aequora ventis V, eversae aquae O. 2. ullll1Jcrfen, ulllftilr3Clt! equi currüs everterant Ct~ mensae eversae 0, naviculam Ci, eversa pharetr~ umgefe'f)rt .. = leer 0, silvis pinum V, nemora V fäHen; oce. 3crftnrclt: domluu Ci, aedificia L bustum in foro Ci, urbs nondum excisa et eve~sa Ci, Per- gama V, castellum H. 3. metaph. ucrnid)tcu, ttnter, graben: eversa res p. Ci, fundamenta rei p. Ci, ad evertendas leges valuisti Oi, vestra decreta ever- tuntur dicendo Ci, opes, res Asiae V, everSlUll saeclum bai3 3müttete ;;sa'f)r'f)unbert V; oce. fttiqclt, oU ~aff bringcn, milderen! funditus evel'sae provin- ciae winiert Ci; mit abl. calamitosluu est bonis everti um feinen !Sefit 3U fommen Ci hunc funditns evertit bonis Ci, ut amplissimo 'llOnore everte- retur Ci. ~-~e~tigätus 3 (vestIgo) etfotfef)t O. eVldens, ntis, adv. evidenter (adi. i801. pt. pi'. llon evideri, 'qetau~icf)einenb'); metaph. augenfef)eiuIief), ein, leuef)tenb, nar, offeubar: Ootys evidenter lVlacedonum pestis erat L, rem evidentem pro dubia quae- l'ere L, gul est hoc illo evidentius? Ci. e-vigilo 1. ItJaef)en; metaph. nobis evigilatum est fü~ uni3 ift genug geforgt Ci; mit prolept. ,obj. libros bet l)1aef)t aUi3arbeiten o. e-vllesco 3. evnui (vIlis) medIos werben: eviluerant pericula sua T . e-vincio 4. vinxi, vinctus umbinben, umlDinbeu: Til'i- daten insigni regio T, spatium omne coronis evinc- tlUU T, viridi evinctus oliva befrän3t V evinctae pa~mae Dom ~äftUi3 umwunben V. Wlit aed. gr. suras eVlllcta cothurno, caput foliis evinctus olivae V. e~.vin~o 3. v!ci, victus 1. gän3Iief) befiegen, DöHig nbcrl1Jmbcn: lllbelles Aeduos evincite T; im ~iIbe: ornus vulneribus evicta V, evicit miseratio super- biam ingenitam L, evicit omnia miles übermanb alle ®.ef)wierigfeiten L, platanus evincit lllmos Derbrängt H; btef)t. Don ,ortIief)feiten: remis Scyllam batübet 'f)inaUi3' rommen 0, amnis oppositas evicit gurgite moles buref)brief)t V. 2. metaph. blltdjfc~Clt+ Wlit.p eil ef) e, fat: evincunt instando, ut litterae sibi darelltur L; ace. bartlm; mit ace. e. in.f. si ratio evincet puerilius esse amare H. 3. iiberrebclt, bel1Jegeu: evictas pre- cibus vix dedit illa manus 0, evicta dolore V evinci lacrimis V, donis, blanclimentis T fief) bewege~ faff en evinci ad lniserationem T fief) erweief)en laffen. ' e-vlscero 1. (viscera) cau~weiben'; bief)t. 3erffeifef)en: saxis fixus asperis, evisceratus Ennitts; (columbam) pedibus eviscerat (accipiter) 3erreiflt V. evItabilis, e (evHo I) Dermeibbar: non evitabile te- lum unentrinnbar O. I. e-vIto 1. tJöHig Dermeiben, gän3Iief) aU~l1Jeief)en: . (hasta) in umero sonuit non evitata 0 meta rotis ~vi~a~a umfa'f)ren H; metaph. periculum fuga N, lllSldIas N, casum C, suspiciones Ci, imperium Hef) ent3ief)en C, impenclentem tempestatem bem brof)enben Ungewitter N. H. e-vIto, are (vita) bai3 Beben rauben; biel)t. vidi Priamo vi vitam (inneres ,obi.) evital'i Ennius. evocator, öris, m. ~ufwiegler: servonun Ci. l.ßon e-voco 1. I I. 1. I)crauilrllfCll, I)iuallilrnfen; oce. a. (~ote) crttJecfen, 3itieren; b. (@ottl)eiten au~ einer belagerten I5tabt) 3m lJ(lt(j~ l1Jauberung altffnrbent; 2. metaph. ~cr\Jnrrufen, erl1Jccfen, erregm. 18 evolgo 274 n. 1. Ilufrufen, bcrufett, botrufen, borfllllcn; occ. a. (~olbaten aum ~ricg~bienfte) Ilufrnfen Ilnf~ nufen; I b. (strulJlJen) Ilbbernfcn, bcotbmt' 2. metaph. (au ~mt unb &qren) 6crJfcn, (l 1. 1. eun~ e curia L, nostros ad pugnam auß bem ~ager C; b llf) t. (gallus) cantibus evocat Auroram O. praed~e cupiditas. milites longius evocabat tJerIocft~ au mett C. a. virgä animas Orco evocat auß bem DrfUß V,. Metellos ab inferis Ci. b. ignari alios· deos VOtIS ex urbe sua evocatos novas sedes spec- tare L. 2. misericordia nullius oratione evo- cata Ci, tacitas cogitationes in medium L. . II. 1. Tiribazus Cononem evocavit befdjieb au ftdj l!, eum ad colloquium L. lnon ber Babung ber ~agtftrate: e,:"ocat ..ad se senatum C, principes Gal- ha~ C, ma~'Istratus Ci. a. viros fortes nomi- natnn. C, leglOnem XIII initio tumultus evocaverat C demlrlones ex mlillicipiis Domitius evocaverat d su~.st . . isoZ. evocati, örum, m. )SefCfllncn, bie i~ gefagrIt~en ~agen mieberum aufgeboteu murben. l5ie maren tm mt.enHe betloqugt, auf bem SJJ1arfdje beritten unb fta:rben tm fRange tJon Senturionen: ab equitibus ~omallls atque evocatis equos sumit C. b. exer- CItum a Pel.l1sio Alexandriam evocavit C, omnes ad collem mlilllendum! equites undique, oppidanos ad be~lUl.n C. 2. DelOtarus vestram familiam e tene- brlS III lucem evocavit gat gebradjt Ci. e-volgo . s. v. e-vulg·o. e-volo 1. ävi . 1. ~crllltil~1 ~erboff(icgClt! maelidis N o!us evo!at .alls 0; occ. cm~orf(icgett, enff(iegcn: l~VIS pe~llls SIC evolat ales O. metaph. 2. ~crll1til~ c!Iett, etfenbil ~efbor6tedjcll: ex omnibus partibus ~ilvae evolaverunt (Galli) C, id, quod intus est, Impune evolare potest Oi, rus ex urbe Ci, in sil- vas V; abs. mater evolat femineo ululatu eilt batJon V. 3· cltfeifett, etttffic~elt: evolarat e con- spectu q~adriremis Ci, cum ex istorum insieliis evolem Cl, e corporis vinculis Ci. evolsio, önis, j. (evello, § 50) baß 2(ußrei~en: dentis Ci. e-volvo ? volvi, volUtus 1. 1. ~iltllltßwäI3elt, ~tltllllil~ roUtIt: SI prolapsus est, insurgere haud licitum: per humum eV?lvuntnr fie ttJäfaen fidj ginau(l T iactas ~volv~~'e sIlvas tJon fidj abmäfaen 0, debuel'a~t fusos evollllsse ~eos abf~innen, au Q;nbe fpinnen 0 = Pr 1, 7, 16. . 9Jht abZ. fumus specu (ex tuguriis) evo- lU~.l1s ber ftdj empormälate, aufmirbelte Cu. occ. ~htllltil~ ftromett Illffcn: fretum fluctüs in litus evolvit Cu Araxes aquas in Medum evolvit Cu; T/yt. in mar~ s~ Xanthus evolvit V; b il b r. ad aures militUln ea dIcta evolvebantur gelangten ghtauß au L. metaph. e-v0II?-0 3 .. vomui, vomitus 1. llußf~citu: menÜl> admvare T, conchas Ci. 2. metaph fto 11 en, llußlllerfcn: Oacus faucibus fumull1 . m~re ,~vomit harenam C1.t, urbs tantam pestem ~l1t fto~~ auß Ci; occ. (m.lorte) 1l1lßftollcu: Ilfum ~. ' e-vulgo unb e-volgo 1. (§ 50) 'unter bie Beute 1. be~llnuf mlldjeu: civile ius repositull1 in ''''''M'""'' POlltlficum evulgavit L, iniurias T sic ius~it Iie~ in ber lIDeife befannt madjen' T. 2. ~retil!Jtbcu: !vulgatum arcanum, evulgatus pudor e~, . barauß e (Ex, E~. mor ~onfonantcn gelegentliclj ec )cljrtebcn; ugi. ec se produnto bci Ci, ec-fari Enniu8 -fundo H, ec-durus V, ec-nubo L 11. a. 3m . ' \tJirb .ex. [burel) *e~; ug!. sus-tuli, as-porto, os-tendo] uor ~.tqlltbe~l, URebten IInb .paHiuofa[cn, § 30, muf. 2. ~enue~ U[Ctut ex. mor F finbet fiel) mffimilation, § 33: ~'lO; S braud)t nad) X nid)t geicljrielien 311 tverben, ba~er hum, expecto neben exsilium, exspecto). A. abtlerbieII 1. llUiJ, ~crnltß, ~Ülll11ß cuk llUß ... ~htIlUf, em~or; 2. metaph. (ilt~ @ füf)reJtb) ellt~, Der~; 3. 'auß' = biß au Q;nbe, glllt3, eut~; oce. (ben @rllnbbegriff fteigernb) "H"n"h~"_, fc~r, B. allß aU(lbrücfenb: 1. lluß, ~iltllltil, ~crlluß; 2. occ. a. llnß ... ~crllb, Iluil ... ~illllb; b. nUß ... ~etlluf, lluil ... ~iulluf ; c. DOU (einem ~l!nftc) llltil; d. (bie .pcrfllnft vC3eidjnenb) llUß, bOlt, IT. metaph. tJon rliumIiel)er 2(uffaffung aUßgegenb beaeidjnet eß: 1. bei ben Q)egriffen be(l 91egmen~ unb Q;mp, fan gen ß ben 2(ußgang(lpunft: bOlt llllil' 2. bei p a ~ tit.i tJ e!IT lnergäftniß baß ®an;e, tJo~ bem bte Q;mgett aU(lgegt: bOll, llUß, uuter; 3. ben 15 to ff, auß bem etllJa!3 gearbeitet ift: llUß; 4. ben SUftanb, ben man tJerIä~t um in einen anberen au treten: llU0; , 5. ben ®runb, bie Urfadje, tJon ber eine .pa~blung aUßgegt: llUß, tUfoIgt, wegen, butu), lllt n. a.; 6. ben I5tanbpunH, von bem man bei einer .panbIung ober einem Urteil aUßgegt: Ulldj tu fRülffidjt, tu .phtfidjt lluf i ' 7. ftegt eß in fe!bftänbigen 2(btJerbiafau(l, brücfen. rn. 3eitIidj: 1. bou (einem 2. bou lifte) llU, feit; >I,' IlrnlllO rTP 11l1il, Ultltttttefbllt l111dj, 2. ~crllnilIllÜfellt, ~erllltil~clfcu: hac re se omni tm:ba evolvere T, se ex his tnrbis T. 3. ~tUllUß~ tmben, betbrält~ett: illos ex praeda berauben L, evo-l~ltus seele patna rebusque summis T. II. 1. llllß~ ctlllluberroUcu, llufroUelt: evolvit vestes matrona ro[(t ba'3 :ludj auf 0, anguis evolvitur roHt fidj auf (anbere nadj I. 1. ltJä(3t fiel) ginau(l) L. occ. ('BücljerroUcn) lluffdjf.llgCU: ev~lve diligenter eius librum, qui est de al1lmo f~(ag auf, ftubiere Ci, si fastos velis evol. vere mu~dI H i}reier: in evolvenda antiquitate operam lI~sumere I5tubium ber 2(lten T. 2. me- taph. U!tllltlfe1ll, .Hllt mllU)en, DllrfteUcu, er3ä~fClt: quae postquall1. evolYIt 0, complicatam notionem trar madjen Cl; bl cf) t. (Musae) meCUIl1 iIl"'entes oras evolvit~ b.elli entmi~elt 2(nfang unb Q;nbeo beß Sfriegeß (uadj ßnmus) V, serlem fati barfte[[en 0, gelidis haec evolvlsse sub antris fein ®efel)icf Überlegt gabeV. A. 1. lngI. ex-eo, e-duco, ex-traho ef-fugio ef- fring-o u. a.; occ. ex-struo, e-volo. ' 2. e-vü:atus entmannt, ex-armare entttJaffnen, ef-frenus ex-aug-u- ratus, e-gel~dus. enHIiIt.et = lau; aber au~ ef-femi. natus (ex vu'o III fell1111am versus). 3. e-bibo, ex- onero; metaph. e-vinco, e-vanesco, ex-adverslUn; oce. e-durus, e-valiclus, ex -acerbatus u. a. B. 1. 1. e fano servum abcluxit Ci, quocl ex aede abesset feglte Ci, e civitate expulsus N, exire e portu C, e vita Herben Ci canere ex ore V navibus aditus ex alto est ~on ber l5eefeite cl 2. a. desilire ex equis L, ex essedis C tJon, deus delapsus e caelo Ci, ex montibus in vallem clecur- 1'ere C, prospicere e summo V, saltum dare e 275 exaequo b. collis ex planitie editus C, surrexit e Oi, corripio e stratis corpus V. c. locum , in terra, ex quo posset exaudiri N, lucus (e fluctu V) conspiciebatur mar tJon ... fid)tbar N, ex arido tJom Banbe au'3 C, ex hoc dicere an biefer I5te[[e Ci, non long'e ex eo Ioco ... C, ex occulto insieliari C, ex equis conloqui $ferbe C, ex vinculis causam clicere in i}effeln C, omnibus partibus tJon aUen l5eiten ger, ex diverso tlerfdjiebener fRidjtung V, laborare ex peclibus an i}ü~en Ci. fRebeußarten: victoriam feiTe ex "'W."U"J"~ L, triumphare (triumphum agere) ex Sa- victoriam reportare ex Ci L; audj bei s1.tbst. ex über L. d. soror ex matre tJon W/utter, ortus ex civitate C, natus ex ea N Ci, ex quidam C, Epicurei e Graecia Ci, puer ein s:ßage H, ex Ithaca esse V, e plebe umbrae ex postibus V, ex Helvetiis uxorem (auß bem Banbe .peItJetien) C. II. 1. quid potest ex omni memoria sumi inlu- ? Ci, ex eis rebus ei praemium tribuere Ci, oppielo signa tollere Ci, frnctus capere ex Ci. 150 audj bei ben Q)egriffen beß .pöre1t!3, lner, men'3 unb i}ragenß: ut Romae ex istius amicis Ci, quaere hoc ex Clodio Ci, ex te re- Ci, ex ipsius sermone intellexit Ci, disco ex eo V, ex fumo suspicio allata est N. 2. ex ephoris quidam N, maximus natu ex liberis eius N, neque quisquam ex sua stirpe N, unus ex 0, nonl1luli ex suis C, ex illo numero aliqui Ci, nemo) proximi ex Beigis C, aliquid ex hac Cn; aud): pars ex Rheno ein fR'f)einarm C, ex prima hastato leg'ionis XIV au'3 ber erften SJJ1anipeI ber .paftatenabteiIung C. 3. scuta ex cortice facta 0, cratera ex auro Cu, glaneles ex arg'illa C, Uupido e marmore Ci; bilbI. natura animantis concreta ex pluribus naturis Ci, quae sunt imitatione ex aliquo expressa nadj einem weufter Ci. lnon Sfoften: mlUOS ex hostium praecla restituerat N, largiri ex alieno L, vivere ex rapto 0 Cu. 4. ex bello otium conciliavit N, po- pulus e minimo maximus factus Ci, ex nitido fit rusticus H, me arcem facere ex clo~ca I5pridjm. 'bie SJJ1ücfe aum Q;Iefanten madjen' Ci; b t dj t. nymphas e navibus esse iusserat au!3 I5djiffen in 9llJmp'f)en tJer, manbefn V. 5. l5egr oft mit pron. ex quo fit (fiebat, factum est) ut N Ci, efficitur Ci, accidit N bager fommt (fam) eß, ba~; mit res umfdjrieben: qua ex re cre- verat infolge beffen N, ex ea 1'e, qua ex 1'e, ex ea causa u. a. Liger ex nivibus creverat infolge ber I5djneefäUe 0, sollicita ex regis fiducia Cu, ex commutatione 1'e- rum C ex vulnere mori (perire) L, civitas commota ex ael:e alieno L, ex anni tempore veritus, ne S, ex nuntiis cunctari auf ... gin T, aeger ex verna intemperie L. l5elten o'f)ne vm"b. ex hostibus cla- des L, timor ex imperatore T, nulla in eo culpa ex principe tJon feiten beß i}ürften T. lnom ®runbe ber 9lamengebung: urbem e suo nomine (nadj feinem S)1amen) Romam iussit nominari Ci, ei nomen Afri- canus ex virtute fuit S. lnon grunblegenben Q)e, fdj[üffen: ex senatus consulto (sententia S) responsum est N ex consilii sententia in custodiam coniectus est a~f ®runb eineß Q)efdjIuffeß, haft, gemä~ N, ex iure, ex foedere; ex litteris infoIge ammdj~n Q)eridjteß, ex pacto, ex more (consuetudine) ber l5~tte aufoIge, ex ordine nadj ber ffiegeI V. 6. mag-lS ex sua, quam ex populi Romani voluntate Ci, ex animi mei sensu Ci magistratmn gessit e 1'e p. aum S)1ulJen be'3 I5taateß N, e mea, tua, sua (eius) 1'e au ... lnor, teif, ex eins iniuria 3U feinem I5djaben L, ex sen- tentia nadj lillunfdj, minus ex sententia nidjt nadj lillunfdj N, ex usu est gereidjt 3um lnorteiI C Ci. 7. ex parte teiImeife 0, quadam (aliqua Ci) ex parte nur teifmeife C, magna ex parte gro~enteil~ Ci, ex maxima parte grö~tenteiIß Oi, ex improviso untJer, feI)enß C, ex insperato untJergofft 0 = ex inopinato Ci, ex adverso, e contrario im ®egenteil Ci, e reg'ione gegenüber Ci, e vestigio fogleidj Ci, e natura natur, gemä~ Ci, ex memoria aUßmenbig Ci, ex vero magr, gaft S, ex professo au~brüctUdj Ci; bi dj t. ex facili leidjt O. III. 1. exillo Corydon Corydon est tempore nobis Vi aud): ex illo feit tener Seit V, hic tertius December, ex quo destiti feitbem H; forreIatitl: ex illo, ex quo feit tener Seit aIß, feitbem V, motus ex Metello consule civicus ber Q)ürgerfrieg feit bem ~onfulate be'3 9J1etel, fUß H, ex longo feit lange V, ex eo elie, quo feit bem :lage, aIß C. 2. ex longa fame Cu, ex labore se reficere C, vilitas annonae ex summa caritate conse- cuta est Ci, ex ira corda resielunt V, eximbri se- rena prospicere nadj fRegen l50nnenfdjein V, animus requiescit ex miseriis S, diem ex die tJon :lag alt :lag, :lag auf :lag C Ci, aliud ex aHo einß nadj bem anbern CiL. NB. ß'reie ®teUung: ipsis ex vincula sertis V. ex-acerbo 1. (acerbus) tJöllig erbittern, gan3 unb gar aufbringen: hostes contumeliis L, irä exacel'bantur animi L, odium exacerbatum äu~erfter, bitterfter L. exactio, önis, j. (exig'o) 1. )SCriteibll1lg! regum Ci. 2. ~tlttreiblt1tg, ~in~cbllltg: pecuniae L, fnnnenti et tributi T; meton. Illbgllben: quadragensima et quae alia exactionibus illicitis nomina (sunt) T. exactor, öris, m. (exig'o) 1. )Sextrctficr: exactores regum L. 2. ~tlttreil1er, ~iu~e6cr, ~IlHicrer: pro- vincia differta exactoribus I5teuereingeber C; im lS H be: exactor promissorum ber lnerfpredjungen ein, treibt L. 3. llluiJfü~rer, )Beforger: emn fortuna exactorem supplicii dedit amang ign aUß3ufügren L, ipse imperator et exacto1' circumibat er befa'f)I unb fügrte f eIbft auß L. exactus 3 (adi. isol. pt. J]f. pass. uon exigo) 'tJoUenbet', genau, forgfäHig, q;aft: elifficile est, quot ceciderint, exacto numero affirmare L; bi dj t. mit gen. mornm fabraeve exactior artis tJo[[enbeter in O. ex-acuo 3. acui, acütus 'tJöllig fllilJ madjen'; 1. 3U~ f~t~clt, Illt~Clt/ fu)ärfcu: vallos s:ßfägle V, spicula ex- acuunt (apes), elentes exacuit sus V. 2. metwph. rei3cu, llltf~ontCll/ llltfftlldjelu! sapor exacuit palatum regt ~lppetit an 0, plurimi irä exacuebantur N, re- gem exacuit adversus Romanos N, animos in bella versibus N. ex-adversum unb ex-adversus (§ 68) praep. beim ace. gegenüber: ut exadversum Athenas classem con- stituel'ent N, CUln exadversus Thrasybulum elimi- caret N. exaedificatio, önis, f. 2(ufbau; bilb 1. exaedificatio posita est in rebus et ver bis Ci. lnon ex-aedifico 1. 1. llltilbllltCU: quocl oppidum consti- tuerat suäque pecUlüä exaedificaverat C, Oapitolium gratis Ci; b ilb I. incohatam ig'naviam exaedifico tJo[[enbe PZ, exaedifica id opus, quod instituisti Ci. 2. fettig f)crftcUen, IlUfOIlUCll, llnffü~reu: plebs grava- batur se templa eleum exaedificare manibus suis L, ul'bem, navig'ia Cu, villae in urbium modum ex- aeelificatae S. 3. (icljer39uft) ~iUllUßq~cbtmlt: ex aedibus PZ. ex-aequatio, önis, f. tJöHige ®Ieidjfte[[ung L. lnon ex-aequo 1. 1. tJöHig glcidj lttlldjCU, tlöHig 11110gfeidjw: militibus exaequatus CUlU imperatore labor S, facta elictis bie :laten in ber marfte[[ung erreid)en (entfpredjenb 18* exaestuo 276 bar[te[[en) S. 2. gfeidjfteffen, tJcrgieidjen: neminem secum clignitate C, se cmu inferioribus Ci; mit dat. se cliis C~t. ex -aestuo 1. ävi 1. anfUJaffcll, fJl:allben, filltcn: exaestuat fretum, mare, ima unda V. 2. metaph. allfUJaffen, altfbtllufen: Aetna fundo exaestllat imo vom tiefften @tUnbe aU5 V, mens exaestuat irä V, dolor exaestuat intus 0, laesus exaestuat acrius ignis (Bieue5utanb) 0. exaggeratio, onis,.f. Cl:r'f)euung: animi Ci. lEon ex-aggero 1. 1. mit 2:lammerbe füHen, aUfbämmeu: planitiem aggesta hmllO Cu, spatium (maris) aU50 füHen C~t. 2. metaph. anfOiillfcll: deorum benigni- tate auctae exaggerataeque fortunae Ci, rem fanli- liarem, opes Ci. 3. fteigern, tJergrö~mt: beneficium Plancii verbis tü'f)menb er'f)elien Ci, Xenocrates exag- gerans virtutem, extenuans cetera Ci, artem oratione ftiirfer 'f)ervor'f)elien Ci, exaggerata altius oratio geo [teigert Ci. exagitator, oris, m. ~abfer Ci 01'. 13, 42. lEon ex-agito 1. 1. aufjagelt, Oe~en, tJerfofgen: -confugi ac1 te exagitatus (ge'f)ellt) a tota Graecia N, exagitat LaI' fures 0, Olunes di exagitent me H. oce. a. beltnrn~tgelt, qllälen: a Suebis exagitati C, omnes, quos conscius animus (illa quaestio) exagitabat S. b. Durdj3ie~clI, taDern: convicio consulis exagitabantur wurben 'f)eftig angegriffen C, CUlU etiam Demosthenes exagitetur ut putic1us ver[pottet wirb Ci, inventi sunt, qui hanc dicendi exercitationem exagitarent buref)au5 mitliiIfigteu Ci. 2. allfregell, auftei3CIl, enegcn: res volgi rumoribus exag'itata bie nief)t aur ffiulie fam S, sec1itionibus rem p. S, tanta vis magis leniunc1a quam exagitanc1a vic1ebatur S, plebem, volgum aufo wiegern S, oclium, conscientiam T; in gutem ®inne: philosophorum c1isputationibus exagitatus orator ano geregt Ci 01'. 3, 12. exagmen, inis, n., am. = examen. ex-albesco, ere (albus) erlilaffen: ut exalbescam in principio dicenc1i Ci. examen, inis, n. (au exigo, b. i. *ex-ago, § 30, \!(Of. 2, em C1~ Ph. b. singulos Cu, c. S~pItl~ rvgex d~ 1JCt? abl. hominem somOo .L, af; a~r ne ~anes rem Vlderer .. , L 't an fam t rivatum aerarium constItuere ur m T ~~~' b~n &ebanfen, eine \ßrivatfaffe f~.a~en 3U IaHen f ~ Ci, ex alto sopo~e 1t, i t a s· i O'nibus aras excitar.ent Li btclj:, ®OrPt uf b~m ~ltar Vj wecft bte fcljlummern, e u, a C· mo- lS i I be:. v~stram memo.n:~u:~~t~1is~~rcli~l~ Ci, ex-colo 3. colui, cul~us 1. torgfaftttg ,bC~~~cf~{ltcr~- 't uta 1'eO'IO Cu 2. me aprL I arbct Clt: exc~ db t . -' Ci viI' stueliis excultus in anlllllS, spem, cle~ld fietum' etiam inimicis excitatus a~im~ d?lor ~{lC~S excitantur Ci, tantu~ excitaret C~, m re t c· quantos excitat risus! C~. plausUS eXCltatus es 1, . ta ti bcrebc!lt: anImos oc rma, . wo- b'Ib t 0 vitam excoluere per artes V; a?c. I 0 i:n~ls e exc~limnr pueriwerbe~ gebUbet, u\~ter~tcfcljtnet T' "r, C oratlOnem au!3 Ujmue . gloriam erl)oreim: manus illa Oloe1ian~ ex-clamo 1. . 11") SJJ1't b' mebe' 'me ml- exclamat Ci. 2. au!rufe.lt. ~ m\~' acc. c·. iil,j. cur serum' exclamat O. ~l1btr: . Ci b mit ,peifclje, tam temere ex,clamarlt OCCI~Ul~esiIirent fie foUten L. fat: exclam~."lt, o~~~xn~~~~atim exclamavit Ci. 3· ncltllm: lCer, _ 3) 1. aUß~ ex clu-do 3 CIÜSl, clusus (claudo, § 4 1 . os C; - . '.r.t . laffclt· exc USI e " idJ1te#eu, nltiJw~rrclt, lttU) t c~~ CUl~ servis litteratis omnibus excluslS commena ~f b' L '')u11os aU!3' .. C' 1 m trennen au on ern ,.t' flusse 1, ocu , cledit exclusus '" "t C· ~ol)er? abI. poenas H utU en t." LonO'arenus foret intus , fore (vor ber ~ur), cu~n nlbus exclusus V; praep. armis populum foro C!~, mO~etct h. 2. alifjaltclt, fct1l~ eam a do~o sl~a qt. laurea f~'vielos excluclet ic~u~ ~nHelt: spIssa IallllS b H omne discrimen Vlctl ~ä{t bie lSonne~f!ra~Ieu a '0 ~ 01) er? matres et victoris be~etttg~n, auf~ebe~e ci 3. abfQ)lleibClt, a conspectu l~be~l~m . excl~s nostr~s exercitus saepe nerI)htbexn (mt.ütanld.) 'cl'{u in Asiam exclucleretur N, excluserant C;h, ut re lbu , frumentaria Romallos C, maritimä ora hostem, ale servos fame vmcuhsqufi~ ,COi honore Marii excru- excruciari luctuque con Cl , ciatus S. . b 1 bas [ßaQ)CIl, ®aQW excubiae .. ~rum, f. (excu,. 0 )es e~cubiae H; metaph, ~altelt: vlgllum ~~m~ ~IlS~eternae bas 1)eilige ~euer, vigil ignis, excu lae "V~~IlV 0 excubias tuas! 0 fie- bie ewi~e .~acljbe .ber !oatc~famteit unb bein iammervoUes bl'les VIO'llias etne """ ') . ex- ,.., . ~J1mtärifclj: adparatu, mcessu, l)1acl)twacljen C~. . . . T 2 metan. ®acf)~ cubiis vim pnnClpI~ ~o.mplectI ta iu~entus Ci, ex· ~oitclt: excu?iae, Vflfpliae'T cl~~ilum excubiis obsi- cubias transIre :pa teren , ,.., dere J?ortas y.. ~",,'hter C Nomen ag. von excubltor, ons, m. aU)' r" acc cubo 1 cubui cubiturus cbrau~en tegend' .. ex- ., b' u' f S a prae-~acl)e ~alten, wacljen: . ante ~~l;C~/(~~~ 'unb l)1acljt) torium Cu, cluae le~poc~es bra~~en ;;;e C. JYletaph, excubabant pro castns age~ bant als ~aclje brau~en naves, quae acl p~'tllm eX~~!ar ad opus consuetu- VOt ~nfer lagen 'cljcum .. ~ enb bel' l)1acljt verblieb C; eUne excub.aret. au fIa r O'enis excubat lauert H. bicl)t. Ouplcl? m p.lle ae e~per animo excubat Ci. ®au3 aUgemet!l:, Sa]llenS ~ IjCtaIt0fef)lagen: scintillam ex-cudo 3@?UfcliI,CtUISlcflSenV'2burcljlScl)lagenlitlbCll, silici bem J\.te e en 0 ' . exculco 280 gefhtftcn: ferrum [cf)mieben Cu, aera 0:r5bilber formen V. 3. metaph. bUben: recentes ceras SeHen au§ )illad)§ V; oee. auelitiiten: pullos Ci; im lEilbe: magna noc- timli parte Ulium librnm excumt T. ex-culco 1. (calco, §§ 43, 51, SJCnm.) 1. ~erauetttteu (trans.): ex dominis furfures Pl. 2. burd):5tampfen au~filUcu: singuli pedes terra exculcabantur je ein l}u% . f)of)er maum C. ex-curro 3. curri, cursum est 1. ~tnaueIaufcn, ~htauilciIcu: mandavi utrique eorum, ut ante ad me excurrerent Ci; im lEHbe: in quo campo excurrere cognoscique virtus posset fid) tummeln unb 5eigen rönne Ci; oce. ~ctUDrliredjen, eiuen Ilfuefall Itlac~cn: ut omuibus portis excnrrerent L. metaph. 2. cut~ Wringen: fons ex monte excurrens Cu. 3. ~inau0~ ragcu, fidj crfiterfcu: Sicania tribus excurrit in aequora linguis 0, ea regie in primam Persidem excurrit Cu, excurrit paeninsula ab intimo sinn gef)t au§ L. 4. (in ber \Rebe) alifdjtueifcu: ne oratio excurrat long'ius Ci. ~aD. excursio, önis, f. 1, ba§ .jjinau§laufen, ~!1rfdjrciteu: moderata (3Hr \Rebneroiil)ne) Ci. 2. (miIitärifdj) Ilfuil~ faU: ex oppido excursiones faciebant C, castris in propinquo positis excursiones invicem fieri mad)ten Fe Illw.lfäHe aufeinanber L. 3. (HnfaU, @5tretfaug: multitumnem excursionibus locupletavit N, equi- tatüs Ci, finIs suos ab excursionibus tueri Ci. 4. metaph. @5~ie1:raum: libera Q. excursus, üs, m. (excurro) lllu§faH: ut primus ex- cursus infringeretur C, subitis excursibus popu- lari T; im lEHbe: (apes) excursüs brevIs temptant wagen rur5e llluMfüge V. excusabilis, e (excüso) Deqeif)Iid): pars delicti 0. excusätio, önis, f. i. ~utfdjulbiguug: Caesar excusationem accepit C, ea vitia habent aliquid excusationis finb einigerma%en 5U entfd)nlbigen Ci. SJJ1it gen. obi. nulla est excusatio peccati, si amici causa peccaveris Ci. 2. ~lttfdjurMgUltgilgtuub: aetatis C Ci, oculorum, amicitiae Ci, Sappho dat tibi iustam excusationem uietet bit bar Ci. l!5on ex-cuso 1. (causa, § 43) 1. tlttfdjulbigcu, xcdjtfcrtigcu: excusat Bibulum C, se de consilio C, ut verba mea Alexanclro excusem UOt, uei Illfe);anber Cu, missos ignes, dolol'em 0, viresaI§ nn3meid)enb entfd)ulbigen 0. 2. alil ~lttfdjurbiguugGgt1tnb aufilf)rellp bDtfdjii~enp fidj mit ettu. cntfdjufbigcn: ignorationem Cu" inopiam C, valetudinem L, Philippo laborem bei \j3ljilipp H, cli- versa T. 3. rifl. med. fidj f!1entadjcll, fidj cllt3ic~en: ex eo, cui in universum excusari mallet bem er fid) lieuer gmq ent5ief)en woIfe T. Adi. isol. pt. pf. pass. excusatus 3, adv. e mtfdJulbigt, getCdjtfcrtigt: inter qnae ... excusata T, quo excusatius acciperentur T. ex-cutio 3. cussi, cussus (quatio) I. 'f)inau§fd)ütte1n'; .1. Ilbfdjilttefll: crinem flagrantem V, iugum Ctt. )illo, flet? abl. taurus excussit cervice securim V, pul- verem digitis 0, hasta clipeo excussa praHte ab V; im lEHbe: metum de corcle 0, excussis tuis voci- bus Ci, conceptum excute foedus fd)üttle ba§ 0od) be§ lEünbniffef3 au V, Chloe excutitur ba§ Biebef3jocf) ber ~f)loe H, luno excussa est pectore ber mat bet 0uno V, sensum alicui auMreiben Cu. 2. oce. a. aue", abll.Jcrfcll, ~eralifdjreubet:n, ~ft!1~enj pass. ~irab~1 I)crlluilfaUcn: equus excussit equitem L, aurigam Turni excutit (Dom )illagen) V, excutitur magister fäUt f)etau§ V, pro cellae excusserunt imbrem [d)Iugen ben fficgen (au!3 ben )illolfen) IJerau§ Cu. SJJ1it abl. cristas vertice f)ernnterfd)Iagen V, excussus currü uom )illagen geftüt3t Cu V, radii manibus excussi entfaHen V, ancoram e nave au§wetfen L; bid)t. navis excussa magistro au§ bem ber !Steuermann ge, ftüqt ift; metaph. Ulcgtteilicll, uertreibcn: vallo uom )illaHe l,1ettreiuen V, excussus patriä clemu pectore bie götUicf)e lEegeifterung abfd)ütteln cursu excutimur werben tJerfd)Iagen V, excutior werbe an!3 bem !Sd)lafe geriffen V, valvarnm lectis excussit utl'umque trieb auf H, ber .jjmfd)aft Deriagen V, excussus propriis auf3 0:igen H. b. Ilbfdjic~en:' fundis excussi lapides sagittae Ctt, tela T, glandem L. c. eutcci~cnp fcrnen: agnam ore (dentibus) lupi 0, omnia studia nobis de manibus excutiuntur Ci, hic sudorem excutiebat trieb f)erau§ N, risnm ennocren metus excutiens cogitata Ci, sibi opinionem II. 1. fd)ilttcIu, eutfaUen: (leo) comantes cervice toros V, caesariem, pennas 0, ureiten 0, excusso lacerto mit uorgeftreatem ruclentl:s au§fpannen V; oce. [d)üttelnb pallium Ph. 2. metaph. bUtdjftöberu, ultter[udjcu: quae delata sunt, excutere Cu, bmd)forfd)en 0, non excutio te, non scrutor Ci. exec ... s. vv. exsec ... ex-edo 3. Mi, esus 1. l1cqc~relt; metaph. exedisse nefandis odüs uer3eljrt, Dernid)tet 5n 2. 3crfrcffclt I 5Ctltagcll j metaph. molem undae Cu, monumenta vetustas exederat Ctt, vetu- stas naturam exedendo perimit Cu, aegTitudo exest (= exedit) animum Ci, cogitationibns animlllU quäleu Cu. 3. 3CtltagcUj adi. isol. pt. pf. pass. exesus 3. aerfteffcu, ~o~I: exesa robigine pila V, exesus mons 3erf{üftet V, Cyclopum exesa caminis antra V, arbor ljof)l V. exedra, ae, f. (15m. ill;iOl,ux) ein f).aluhei§fönniger, ge, beater, mit !Si!len uerfeljener l!5or[prung an ben !Säulen, gängen ber @1Jmnafien, wo \j3ljilo[opljen 3U bi§putieren pflegten; metaph. !Spred)3immer: offendi emu sedentem in exedra et cum Velleio clisputantem Ci. exempläris, e (exemplum, § 75, SJClif. 2) 'bem l!5or6iIb eutlel)nt', abgefd)rieben: Hordeonius exemplares (sc. litteras) omnium litterarnm recitavit Sfopien T. Bubst. isol. exemplar, äris, n. (§§ 55 u. 87) 1. ~!1~ic, 2m" fdjtift! non habebam exemplar Ci. 2. metaph. Ilfu" liUb, ~bCltbHb! verum amicmn qui intuetur, tamquam exemplar aliquod intuetur sui Ci. 3. ace. 18ei" Wie!, ~DrbUb, IDll1ftcr, ,Jbcaf: barbarae licentiae Cu, sine uno· certo exemplari formaque rei p. Ci, quid sapientia possit, utile proposuit nobis exemplar Ulixen H, ad exemplar Epicharmi nad) bem l!5oruilb (wie) H, exemplaria Graeca H, exemplar c1eclecoris eine qemplati[d)e T. exemplum, i, n. (uon ex-i mo ftat! *ex-em-hun, ba~ s;,erau~genommene) 1. ~!1~te, Illufd)cift: eius clevo- tionis exemplum N, earum litterarum exemplum legi Ci, ea pluribus exemplis scripta fuisse reor 0; uon uilbüd)en ~arfteUnngen: exemplum imperii veteris mceres intueri al§ Illuuilb Ci; meton. )IDortfaut, ,Jn~aH: tabulae testamenti ~odem exemplo gleid)en )illortlaute§ C, mihi scripseras bis eodem exemplo Ci. 2. metaph. IDlufter, ~!1rbtIb, ~orgaug: eius exemplum sequi N, exemplo nubis aquosae fertur nad) Illrt, wie 0; more et exemplo populi Romani C, id vetere exemplo faciebant Ci, huius urbis iura et exempla \j3rä3eben5fäIIe Ci, quaestionem habere eodem exemplo, quo nad) gan3 bem[eIuen l!5organg, wie L, vetus exemplar renovare ben alten l!5organg erneuern Ci; ace. (etf)ijd) ~!1rbUb, ~'beaI: domestiCllJll te habere dixisti exem- plum acl imitandum Ci, veteris sanctitatis, fidei pu- blicae, innocentiae, pudicitiae Ci, honestum T, exem- plum capere (petere) ab aliquo fid) ein SJJ1ufter neljmen an CiL. 3. ~etf~icI: bonitatis N, unius cuiusque generis exempla profero Ci, propositis tot exemplis exercito 281 levitatisque popularis Ci. lSe1)r oft T b bauen b equos aequOl'e rustica L, Aegyptum e in v' apes per rura campi anf bem ~Iad)felb ~u~memed ' ueri exercentur exercet labor tmbt umf)er V, . P ,'s auf ben causi (gratia) anl 18etj~iel.: ~lIlam r81~ gratia proferre N, in .alicuius l1bns :~e~t! id nomen invenerant Ct. 4· tuatucn e 1 lades eorum exemplo fuit C, emu, exemp 0 e deterrere C talibus exemplis m0!1ltae nova 1 [',,'f., V (apes) exercentur agIl equis tumme n tU) 'cw '(.·t R ni in munitionibus ~e(bet11 V. l!5on ber uruet: oma C 'te viri exercentur müHen ~id) a~~~ag~n V 'fe:f~~e f~mula~ tauros tummel~ l~u~a a~a~~;~ ex~rcet rusticum gibt ~xerce~. ~en~o, i"'nem exercent Euri 0, Ve~us t1)m Illrbeti l '. 3· b, ntur oenis werben l)etnt' t t 0' ut arcendis scelenbus exem-frequen an , . Ph @)ttalt· bile esset L exempla pat1 ; oce. • n~mnia exempia cruciatusque edere. (fa~ere) C!p novissima (äu~er[te) exempla M1thndates . - ii (lvi) itürus 1. intro 1. ~e~au6~1 Ire, aU0~tchll: Catilinae dies ex~~ncl1 C?~­ Ilm"""··!·t Ci ut tmu exirent N, nulla lune eXlI.e exercita CUl'lS V, e~:eIce f 1 f V ambitio animos gelucf)t V, fatis exe~Cltns uer ~;n dicam miser, sec1 hominum exercet ,sum - 't C' ea lex exer- exercitus Ci, me fortuna exercUl t, entfo:men)' potes~~s ~a;i~:ne e~f~t en;~i:i~~~n Cd. cuit civitatem L.. C corpus Cu B, 11 1 remiges N, Hlventutem , 1 "bt lid) b· . V' rned exercebatur currenc 0 u e mem ra, '. t ' [',,'f., . n ben )illaf!en 'm Baufen N dum arm1s exerce UI tU) t b't 'te non posse eXIIl . V d C Ci cl.:? abl. exit victima saept1s , omob 1 ' statione V; praep. e x .ur~e, e a n~o, t 'd' pueros producere amt 1 nf·:~t .~i, elerc~\tbf.a~::guas litibus 0, .op.timis stu-Ci' lU 0 f) in? in provlllClam C, e;Ure ( .~) in agrum Romanum L; btcf)t. exit s:O~lendas fällt auf ben ~rften 0. 1 ~cc. (d C·) nave eX1re N, vu gum aull ),laub g~~Cll:;X be a~i'iriirftU htll ~elb 3it~eu: terram eXlsse .. "n aciem L cum paludatus exisset Ci, ad pUg~;n' 1 2 metaph: emn classis exisset au§gelaufen war ··t [~eiben Ci l)inalt~", ~era.llege~eu, ~trllli1Clt: de t) ~ (e) potestat~ memoriä eX1~ e~ [~wt.nbet. au!3 . 'l!5;rftanb uerlieren Ci, leiner lel?[t md).t mad)~tg Ict~ ~~~te aufgegeben Ci, ser- me studIO glol'lae eXlsse tU) ':. 1"Iie~t in§ . . t 'hen Y. (Nilus) eXlt 1ll mare I' vltlO en gh). '_ (_ exiit) ift au§getreten V. ace. ~J(eet 0, amlllS eXlt - . tl' t V e visce- f)CXa1l0f!1lttlttcn: f?ns ~ol~. eXl~ en 6~m~xit' pampinus ribus exit sangms bet .t, .cruor b ' .. Y. bid)t. c1e stamine 0, arbor stlrp1bus a .1~lSeiu' Sfrng H urcells exit e§ fommt f)era~~ (--: w~~ ) l!5on )illorten; l!5om Bo[e (au§. ber ~lrne):. ex:t S~I s (fein übermütige§ verbum, o1'at!o Ct, ~:lul lllSO ens. d)' fama (opi- rrßOtt) ex eins o1'e ex;nt N; .balier a1;l turbam exit nio L) exiera t f)atte ftd) uerbretiet N, III f d) ft N (mit ~u§fagefa!l) e§ Derbreitet. fid) u~tet ber ~an~ur~s i~ eml1!1ritctgeu: colles eX1re vIClentur, . V 3· 1'. V b' (vites) exierint emporgeranft 1mb , aethenas ,u 1 V 4 abfaufell 311 hic mihi domus exit ra~t empor . . 'ennte v~re); ~nbe ge~eu' exeunte llleme S (ugl. III (,. iht) • ;1' ,. t L II. trans. otu.). indutiarum u18S eXlera . .. . Hes ° mo- l. Uberidjreitclt: c10~ec A;rernas eXl~l'lt va2 . elttge~Clt: clnm exit 0, lubncum 1Uven~~e exit V vim viribus corpore tela ~uodo atque ocu 1~ " lt ~it @elllalt V. exit entöief)t ftd) (begegnet) ber ""ellla exe uiae exequor S. vV. exsequiae, exseqnor. . ex-irceo'2. ui, itus (woljt lllie arceo \lonar~, §43',a[\~ eigtL 'Die 9.Jlannfd)aft aU(l oer ~urg öum \5elbbtenft l)emUi3- jiiljten') I. 1. in 18ell.Jcgltug fe~cltj 2. oce~Ufll.Jii~lelt ~f1iigClt, aufgralicll, lcI)iirfctt; ~. uml)triltmme1n, bcfdjiifttgcni " 3. ~etaph. aufftörclt, bcun.ru~.igcu, ~laßclt, qualclt. 11. 1. (burd) anl)altenbe :it:ätigteü) ltbcui oCC. c~ct3icren i ' . 2. (etlll. anl)aHenb) attllilbClt, lidmbcu j t,:,! u en , . . C in uo genere bell1 illum. n?n dllS exeICel'l %, .q? Ci memol'iam C~, lll- exercuit fortuna popuh R. , b t S' med apud "'enimn nemo sine corpore e~erce a nt'·l'r Ci' . acc b • " Ci puel'l exerce, , . mag1stros exercell , equos parare Inclutiomarus copias cogere, exeCrcere, 2 artem H 't C se o'enere pugnae. . , ' coep1 '. b " C labores uerrid)ten V, facun-r~gnum L, 1mpell~ b:t , )illorttnn[t L) betreiben T, cl1am (meton. VeI a te . lE b u treiben L neque metalla ami atque arg'ent! tu~rg :Obis sunt, , quibus arva aut metalla ~ut po:, l'eservemur T, armo· exercendis (bur~ beren lEetr~~)f l' Illg l}ad)wort be§ nun officinas eme )illaffenra .nd· " m meri,,'f.,t 1)alten Ci lt § elcni3' exercere m 1cm "" U) , l!5erwa . ung w ·u L S vectigalia !Steuern uer, quaestIOnem a~[te enh ' '1 'ten V cantüs, balatum walten Ci; 'otd)t. c oros. et b ~I lnb ben ~ienft V, erlieben V, exercet vices uerrte~t~ we ~it (MtraUen üb, pacem et hymenaeos pflegen . "ben Ci inimicitias, jetten: crudelitate~.exer)c~re ~~!~\cf)aft ftef)en Ci L S, simultates (cu~ .. a 1qUO m ° oenas V T, vic- iras odium betattgen, au§lll\\e~ '. p aptis an ben .' r 1 n L S victonam III c tonam uer 0 ge" ' . ali uo suam vim (suas @efangenen ~u§nu!le~ L,:. btd)t (liem lein ~age, opes L) an Jemb. tle1gen 0 clo es 'exercent ferrum luett uerrid)ten V; 1 ac)c. t\ua~ telas exercet [pinnt bearbeiten Y, (Arac.llle ~n 1 exercet Y arma contra fort 0, non arma mven us , patriam f~tf)re~ ~. ') 1 Ü{lUltg: corpora exercitatlO, ollls,.{t'(ex:r~~~alesCl{l1t Ci. SJJ1it gen, motu q,tque e.:cerc~ a 10~t n obi corporis Cu, coti- S"bi iuventntls Ct. SJJ1t ge. . .. C· 2 l1neton W • • d' d' C' ino'enn t ."' diana exel'citatlO 1cen 1 t, ~ ~l'citatione ad- IlfU0ilbuug: stuprorum et sceler um. ex . 'd'd't Ci C' h' exel'citationem V1l'tutlS peI 1 1 .. suefactus . t, . 1C . C superiorum pugnarum bte 3. ~eiibtl)~~t: 1ll ~:msf ' gewonnene C exercitatio in ben fru1)eren ;n.amp en ' ususque dicemU Ci. . exercitätus s. v. exerclto... bai3 0:xeröieren: exercitium, ii, n. (exercito) Ubung, equitum T. b 'h '[bell' COl'- exercito 1. (fl'e~u. \lon ~xerceo) Ill~ i~~~t!~ k. . Adi. pUS atque ing'ennun qm~~~u:x~IC 1. tüdjtig geillit, isoZ. pt. pf. pass. ex~rc~t~ h b e exercitum ll.J!1~1 gcjdjttlt: exerc1tat1ss1mum la eNr oeliis C. ace. ~aubf)abeu. I 1 stans imuentum exercere in lEew~gnng bringe; N. 'turbinem atria circum peitfd)en, hellen IaHen .lt' ~ , l"M ftrömen ° exerCl a (flUmCl~ e.xerc~\ ~i~~s be: Bauf in I2lteu{ gef)aItenen, cursu Ul~llla 1 V SJJ1it abl. instl'. bracchia telis raftlo§ firontenben. d ercet auster V so- rüljren 0. 2. a. un as" ex f(" V baf)er' Ium (co11es) vomere anfwfl~~len, left~Ü~~ v. praedi~ [,,'f., lt C· )illobutd)? abl. bel 0 ,pr be[tge.U)n .~. . C 'lle exercitatus est in propa- )ill 0 n n? 1ll anms . ' 1 d' C' )ill 0 3 u? lictores gandis finibus, tu 1ll regen :s t·t.. . Ci metaph. tellurem, tel'ram, culta p ngen, ' 1 1 h mines exerClta lSSlm1 . a d pu sam os 0 . . ritimis rebLls exer-~. ~!1~~errll~~u:h homu:es ~i:!eticis satis exerci· c1tat1ss1~1 t, r~lr;ii l~!1mmen, bculttul)tgt, gc~lagt: tatus Ct. 3· ~a . 9 'tatus et exercitatus ani- curis c1e salute patnae agl exercitor 282 n;tus ,ci, Syr~es No~o exercitatae H, uon alias exer-cItaü~r ma~?~que III ambiguo Britaunia fuit T. exerc~tor, o1'1s, m. (exerceo) Be!,Jrmeifter Pl. exermtus 3 s. v. exerceo exer?it~s, us,.m .. (exerce~) 1. eingeübte mannfd;aft, .peer. vlCtor ftegtetd; N Ci, tiro au~ ffiefruten befte, !,Jenb L. (@egf. veteranus), pedester ~u~nolf N equi- t~lf~ ffie~er!,J~ufe V; pl. Pannonici exercitus bie 'panno, nt <.llltfe' domu~ est oppugnata exercitu Olodiano Ci cu~ eXerCIt:ls (Q3an~e) per:(litorum civium exitium patriae C?mpalasset C1; bld;t. corvorum V Phorci exer- cItus omnis l5eegetier V. ' 3. egi, actus (ago, § 41) 1. ~trattil (~inalt~Hteiben, llJeg~ vertreiben. 2. o.ce. (.lilluffcll) llUtd)treibcn, l11frdjft0l1elt. 1 Ir. 1. emtr.ct.ben, emforllcrtt, (@efb) einfaffiercn (11 t) exh~latio, önis, f l2Xui3bünftung: terra~ Ci. lEon ex-~alo 1. (lJgf. hulitus) 1. llltilbiinftcn, llUil~llltd)ett: term exhalat ne?ulam 0 V, spiramenta (Aetrrae) fiammam exhalantIa O. ~m lEiIbe: crapulam feinen ~a~fd; aUi3bunften laffen, nüd;tern werben Ci exhalancli VIlll causa ~ecla!uare um fid; nücfltern 3U' mad;en Ci. 2. altilatmclt. alllmam 0, vitam J:~ abs. ubi mors cleprend~rat exhalantes bie i§3terbenben O. ex-hauno 4. hausi, haustus caui3fd;öpfen' u 3W I. 1: (aul3fd;~)lfen.b) aU.f~ebClt, fortfdjaffen, ~eta1t~ltc~~en; sentlllam C1; Int lEdbe: sentinam rei p. ex urbe Ci. lEon 1rocfenem: terram manibus C humum liO'onibus a.ui3gr~be~ H. .~. metaph. lte~me~, llJegne~m~lt, eltt~ 3~e~cn. vltam slbl manu Ci, ea plaga reliquum spi- 1'1tum exhausisset Ci. 11. 1. (aul3[cf)öpfenb) altillcerelt: ~ossas ~.loacasque L, exhaustum uber aUi3gemoIten V III nuptll~ ta~um vi.ni exhauseras ein fold;ei3 Ouantu~ ~eleett C1. ;sm lEdbe: exhaurire clomum Ci apes t,?~en ben .?onig wegne!,Jmen V, urbs exhausta' fune- n us entnoIfert L. metaph. 2. crfd)ö~fcn leeren: ~xhausta pharetra leer 0, exhaustis patriae facultati- rcqnmeren " ' eu e 2~ oce. (afforbierte Ileiftllllgcn) nerttagi3mii~ig gefteHt nerlangen; bager a. bealtffid)tigelt; b. abmeffcn, bcmcffen, bcltrteiIen' 3. metaph. verfangen, forll ern i 1 m occ. (burdl l)'ragell) ~eraltilbefommcll erfragen . 1. 3lt ~nllc brmgen, 3ltftallbe briltgen' beenllen: metaph ... 2. beftimmcu, feftfe~elti I 1 u~ N" curs~l c~rpora 1ruppenmaterial nerbraud;en Cu, ae~. arut,m C1, Vlm aeris alieni ab3a!,Jlen L. 3. cer, fcflopfen, vOf(CIt~CIt, iiberftc~enp bnrd)mad)en: poenarum exh~ustum satts est ei3 ift ffiad;e genug nerübt V la-b?1'1~ numquam exhausti satis est I2Xrbeit fann' nie er.fd;oPfenb . genug getan werben V. lEon lffiiberwiirtig, fetten: ~e1'1cula V T, bella V, belli molem Cu, labores exoha~lstI ~ut exhauriendi L, sic exhausta nocte aI" fte fo uberftanben war T ex-h~r~do 1. (heres) enterb~l1 N Ci. ex-heres, edis (lRiicfoifbung alltl exheredo § 76) enterbt, paternorum bonontm Ci. ' . ex-hibe? 2. hibui, hibitus (habeo, § 43) 'l)er!,JaIten" ~ "~erbetfd)affclt, 3~r i§3tcUe fd)affen. I2Xli3 ~acljwort be~ ~Leujti3ruefen5: exlubere testem Ou exllibe librarium lllu~ legum b!e lEibliot!,Jef non @~fej)en Ci; bUbI. v:e1'1tatem ermItteln Cu. oce. a. ~eraltilgcbClT all~~ ~tc!crn: ,ut ~mnia sibi integra quam primum' exhi-erentu.~ ,Ct, Sel\TUm statim exlliberi iubet Ci. i ~CllJa~rCIt, gefilltten: exhibe Iiberam contionem rg'IS L. 2. metaph. 3CigCtt, fe~elt faffelt crfennen r~ffcll:. clea forlllam removit Palladaque' exllibuit ~t:~ bte \ßarra~ ;rfd;einen, gab fid; ali3 \ßaHa!3 3U ~fennen 0, exhlbmt praesignia tempora cornu 3eigte 0 lmguam paterna~ bie böfe Sunge bei3 lEateri3 ner: raten 0, ~orum vlrtus exhibet solie1um decus 3eigt ~~I)ren @lan3 Ph, ore sonos exhibere (= eclere) !,Joren laffen q. oee.. a. erllJetfen, betätigen: reg'i ficlel!l Cu;. b t ~ t. VOClS ficlem bie lIDa!,Jrlleit ber lffiorte e~wetfen.' fte erfit([en Ph, prolllissa exhibent ficlem er" fu[:en ftd; 0; b., vertttfad)en, mad)en: molestiam Pl ~~I am p~elhs ~(~bett mad;en Ti, alicui negotimul5d;ererei' 1-' age Ot. mtt ace. praedie. vias tutas fid;ern 0: 3. (,8ettraumc) 3nriicffegen, voUenllen' occ. verleben. 1 1. 1. hwos fames exegit trieb !,Jinaui3 V, elephantos ultra aClem Cu, post reges exactos Ci' b . d; H~brus exigit aquas liifjt ini3 meer ftrömen' 0 1"" t. lEtlbe:. non vis exiget otium (ben ~rieben) H" ab;sn~ l~lerCa1'1! quae inveherentur (bM &ingefü!,Jtfe) ~t aO';~: Ium eXlgere (aui3fügren) fructus L. lIDoger? ~bl e;u~l domo. L, hostem campo L. mit ex; reg'es e~ clvItate C1. 2. ensem per costas V f ' ilia 0 V. ' er! um per I!. 1. t~lenta Cu, frumentum Ci, vectigalia pe- ~ullla~ C C1. lvJetaph. (bom &intreioen ber IBtrafilln;me)' ce vu. ere poenas exigit alma Venus 0 suppliciu~ cl~ ahql~.o. a~ jem? nO[[3~e!,Jen 0, ab eo' piacula i!,Jn fl:afen fur L" b t d; t. mit dat. huic poenas exigit l~a deae .n~n t~m O. (~ellte requirieren): peclites, ob-~.ldes. a c~VltatIbus '?" III nautis rellligibusque exi- '" endls bet ber ffieqUtftfton non Ci, vigilias vicatim L. 2. a. no~ ben Senforen al!3 ~ad;wort be~ I2XmHlftiI!3: aecles p1'1vatas (beten !Bau) velut publicum opus exi- gere !--'. sarta te~tab~n !Bau3uftanb (ber @ebiiube) be~~fftd;ttgen L;. b t ~ t. lpsa, quod hae faciunt, opus ex~",It O. b. tm !Btlbe: nolite ad vestra instituta e~Xlgere ea, quae Lacedaemone fiunt L humanos r.ltt:s ~d c.aelestia O. 3. officia a suis 'Cu a sin- g u.hs lUS lUrandum Cu; abs. si ita res fa;niliaris eXIg'at T; ace. rei causam Cu, exactum est a Labeone, cur T, exacta refero berid;te WM id; er, fragt (erforfd;t) !,Jabe V. ' .111. 1. iam opus exegi 0, exegi monUlllentum H lus demum exactis V, suo cultu acl magnificentia~ exacto 3U no[[enbeter \ßrad;t getrieben Cu exactus versus forgfiiHig gefeilt Pr. 2. de his ;ebus exi- gere .ClUU eo eine ~Tbmacljung treffen Ci, . tempus se-' cum lpsa moehuuque (moriencli) exigit Vl'- gentes ("k b f' " ' laec eXl , wa'jren. te "iei3 befd;Ioffen) hostes oppresse- lunt 1;, non s~tlS exactum est, utrum ... an. " e!3 ft~!,Jt ntd;t feft, tft nid;t aU!3gemacljt O. 3. mediam ehes exeger~t ~oral;U 0, Iuppiter quattuor spatiis annum exept Ite~ ftd; no[(enben, Iie~ ablaufen in O. Pass. verflte~!n,. ~erge~CIt, ablaufen: dies exactus erat?, tertIa vIgllia exacta Ci, aestatibus tribus ~xactIs nad; I2Xblauf V, ante exactam lliemelll uor bem ",:nb~ C. ace. ut teclUu annos exigat omnIs V in SIlVIS aeVUlll V, vitam B, qualem emn cliem ~xe- 283 exitus T, aerumnam burd;leben, etbulben Pl; exacta mori Ci; aber homo exacta aetate T = ex- aetatis .ber bai3 (910tma(,) I2Xlter netlebt !,Jat = T. $g1. s. v. exactus. S, tatis, f StTein!,Jeit: pellium, castrorum C; temporis Stür3e C, copiarum geringe Sa!,Jl C. lEon 3, adv. e (exigo; bgf. ambiguus) Cgenau ab, ; 1. eng, fna~~: frumentUlll exigue XXX habet, fnapp auf brei~ig 1age C, exigue et ae1 calculos revocare amicitiam fIeinlicl) unb Ci, toga H. 2. (räumlicf) llJeJtig allil~ , beidjränft: suis finibus, exiguis sane Ci, civitas 0, locus, pars montis V, urbs, rus, s V; occ. Heilt, llJin3ig: corpus N H, mus V, femur mager H. 3. (quantitatilJ) ltnbebcntCltD, gering, llJeltig: non exigua pars populi Ci, exiguis copiis eli- micare N, census H, umor T, pulvis. V. 4. (aeitlid)) : exigua pars aestatis 0, vitae curriculmu, tem- ,. pus Ci, nox V. 5. (qualitatilJ) f~ärnd), gering, fd)\1lIldj: facultates C, ingenium Ci, vires, ig'nis V, vox bünn V, solacia V. Bubst. isol. exiguum, i, n. ein ®eringeil, ein SHcineG: exiguum tritici Cu, aquae 0, campi L, temporis fur~e Seit 0; allein: exiguo ad- sueta iuventus an mii~igfeit gemö!,Jnt V. e, adv. exlliter (roo[J( ani! *exig-slis, § 30, lJon exigo luie exiguus) 1. mager, fd)mäd)tig, bUrr: membra, dig'iti 0, femur H. 2. metaph. fiimmerltdj, fraft1oil, bilrftig, iirmlid): exiles res N, oratio trocfen Ci, liber mager Ci, annales exiliter scripti bürt Ci, emptos plausus exills excitare Ci, domus exilis Plutonia bürf' tig H. )Dan. exHitas, tatis, f. )Dürre, 1rocfenl)eit (in ber lRebe) Ci. exilium s. v. exsilium. exim s. v. exinde. eximius 3, adv. e (eximo) 1. altilgenolltmen: te illi lillum eximium (l2Xui3na!,Jme), cui consuleret, fuisse Ci, tu unus eximius es L. 2. anilncfjmCltD, au~erorbent~ lidj, beionberll: Marius Plotium eximie elilexit Ci, pulchritudo, facies Ci, eximia belli scientia, vis 1'e- migum Ci, animus eximius in rem p. Ci, clonum Ci, laus Ci V, templum eximie ornatum L. ex-imo 3. emi, emptus (emo, § 41) 1. ~era1tilne~mCl1, l)hlllJegne~men: quicl te exempta levat spinis cle plu- ribus una? H, rem acervo 0; im Q3 i 1 b e: emu cle proscriptorum numero N, Dioclorum de reis exi- mit Ci, nomen Roscii e1e tabulis wegftteid;en Ci, Leucae1a Acarnanum consilio L, aliquem turbae auctortuu !,JettJor!,Jeben Q; bi d; t. eum memori aevo aU!3 bem I2Xnbenfen ber 91ael)weU V; hominibus se exi- mit fonbert ficlj ab Cu, ea res exemit illum cliem raubte L. metaph. 2. benc~men, befeitigen, cut" fernen: postquam exempta fames epulis geftiUt V, (lubitationem C~t, hosti moram certaminis L, reli- gionem L, animis onus, alicui curas H. 3. fOil" madjclt, befreien. mit abl. aliquem supplicio, ser- vitio Cu, servitute, obsielione L, rem miraculo be!3 [ßunberbaren entfleiben L; praep. ex servitute L, agros cle vectigalibus Ci; bid;t. unb nad;H. mit clat. aliquem poenae ent3ie!,Jen 0, noxae L, morti T, quas mors odio et gratiae exemit T, exin s. v. exinde. ex-inänio 4. 1. alt01eerclt: navem Ci, aciem Iicf)ten, . entblö~en Cu. 2. metaph. allil~mnbcrn: cuius (10- mum exinanivit Oi, civitas exinanita aUi3gefogen C. ex-inde, nerfür3t (§ 42, &6(, 2) exin unb exim adv. 1. (rÜ1ll11(icf) von ba, VOlt lla ~er, von ba an~: Oomma- genam, exin Oappaclociam petivit T. 2. (aeiUid) ~icraltf I afGbaltn: praetores exincle facti L, exim bella viro memorat V. 3. (anteifJC11b) ~icranf, Dann: auxiliares in fronte, post eos sagittarii, dein legio- nes, exim ceterae cohortes T. exIstimatio, önis, f. (exlstimo) 1. @)djä~nltg, iJ.)(ei~ mtllg, Urteil: hominum (omnium) angemeine I2XnficI)t, öffenUid;e meinung C Oi, de Fanuio quae sit existi- matio Ci, eam auc1aciam existimatio populi R coer- cere non potuit Ci, non militis e1e imperatore exi- stimatio est !,Jat niel)t über i!,Jn 3U urteilen L. 2. oce. a. 9lnf, gnterlJl:amc: nullum c1etrimentmll existima- tionis fecit erlitt teinen l5d;aben an N, eius existi- matio agitl"ir fte!jt auf bem i§3piel N, habet existima- tionem (guten ffiuf) multo sudore conlectalll Ci; oce. ~rcbit: clebitorum C. eXlstimator, öris, m. !Beurteilet Ci. lEon eX-lstimo, am. ex-istumo 1. (aestimo, §§ 41 H. 43) 1. abfdjä~cn, fd)ä~cn, anfdjIagen: eius vita tanti existi- lllata est Ci, magni eius opera existimata est wurbe !,Jod; angefd;lagen N, utcumque haec existimata ertlllt wit man allel) immet anfd;Iagen mag L. metaph. 2. fiir ettn. ~aftcu, anfeI)ett; pass. für etw. angcfeIJcu llJerncu, gefien. a. mit \ßtiibifat!3nomen act. mit b opp. ace., pass. mit bopp. nom. quis emu hostem non exi- stimet? Ci; (populus R) quondam in hostes le- nissimus existimabatur Ci. b. mit gen. q1tal. ut optimarum partium existimaretur alt; l2Xu!,Jiinger ber I2Xriftofraten galt N. c. mit inf maximum existimans quaestum memorem cogllosci N. 3. urteilen, ent~ fdjetben: existimare faciliuspossunt, qui aclfnerunt Ci; mit de: cle qua causa vos existimare melius est L, quie1 socii cle imperatoribus nostris existiment Ci, bene (male) de aliquo jemb. günftig (ungünftig) be, urteilen Ci, pass. (aegre) ferebat cle se ab iis male existimari bafj fie ein ungünftigei3 Urteil über ign !jiitten N. Wlit inbir. ~r. quorum quanta mens sit, elifficile est existimare Ci, nunc vos existmnate, facta an dicta pluris sint S. 4. crad)tcu, meinelt, glaltbelt, llafiir~aItell: ego sic existimo Ci. 9Jm pro, nominalem ace. id quod omnes semper existimave- runt Ci, quocl ego longe secus existimo Oi. ~m aet. mit ace. c. inf praestare honestam mortem turpi vitae existimans N, existimans se Afros co 1'- rupturtun er werbe .. , fönnen N; im pass. mit nom. c. inf. Hilotas soIlicitare existimabatur man glaubte, ba~ N, qui viver'e existimantur bie am Beben fein f ollen C, ea clisciplina in Britannia reperta esse existimatur ift nad; aIlgemeinem @lauben in !Bri, tamtien entftanben C. existo s. v. exsisto. exitiabilis, e (exitium) un!,Jeilbringenb, netberbenftiftenb, unIleiIno([, nerberbüd;: telmu 0, morbus T, tyrannus, eventus L. Weit dat. proelium illis exitiabile für Fe T; animus in SU08 exitiabilis T. exitiälis, e (exitium, § 75, &b[. 2) nerberbIiel), 3um Untergang fü!,Jrenb: donum exitiale Minervae, scelus V. lIDort1pieI: civitates hos solent exitus exitiales ha- bere Oi. exitiosus 3 (exitium) un!,JeiluoU, nerberbenuoU: con- iuratio Ci. Wlit dat, caedem fieri senatus rei p, exitiosum fuisset ein gro~ei3 Unl)eiI für Ci. exitium, ii, n. (exeo) cI2XU!3gang'; metaph. Untergang, lEerberben, I5htr~, illernid;tung: Oatilina exitium rei p. moliens Ci; bi d; t. exitium Troiae Achilles O. lEon \ßerfonen: qui quantum possent in salute alte- rius quam in exitio mallent ostendere Ci, irae Thyesten exitio gravi stravere H. exitus, us, m. (exeo) 1. bai3 {>eranilge~cn, 2ln\'l~ gang: singulorum hominulll exitüs observare C, ve- stigiis exitus eorum ex illo loco comparent Ci. 2. meton. a. I2XltilgangilllJcg, I2Xltilgang: Olnni exitu interclusi C, ne inclusis exitus ab urbe esset L. exlex 284 b .. 2!U0gang (al~ Drt): in omnibus partibus aed'fi .. eX~ttns hab~bat N, ang'ustus exitus portarum J ~ll eXI u portus Ci 3 met h I[( 0 ' III ~dj!l1»: vitae N, rec~ntesafe~um11 g~itg, ~O~bCI~iC!1 dlm eX8pectare Ci oratio l' . eXl U8 t, eXltum in exitu est meus' cons IltIS C Ct,oppug'nationis C, tatum exitus exitial ~.a us ge~t JU ~nbe Ci, civi-~reigniffe Ci eS;t le fejJten nerberbenbringenben saris Ci t~Ie~cc~~. ob, ~l!be, U11tergang: O. Oae- runt N' b ~ f .~m plenque clari viri habue- naret b~(l "';g f. rq! 11t ~ ~rfoIg: ut si de exitu divi- ",-" eullt", geaL)nt ~ätte N f 't C . tus acta prob tOd' . '. 01 lUlae , eXI- futuri tempori: H' IsceptatlO S111e exitu fuit L, ex-le~, exl~.gis (lex) gefe!JIO(l L H ex?dl1:lm, 11, n. (ß'ttJ. li;Mwv) 'S}Xn(l '. [ptd (tm st~eater) L 7 2 11 gang, ace. ~aef)o ex-olesco 3. evi, etu's (au ~lo) 1. fief) . pt. pf.,pass,: exoletus ~uftfnabe Ci T. aU(lwa~fen, waef)fen, erIofef)en nerge~ fef) . 2. wego nomlum memori~ exole~~t ng ttJmbel1, abtommen: annalium exem I L 1 u, exoleta vetustate antiquitus' lt at ,exoleturn vetustate odium L 111S I U a exolescunt T ne d' . I' ' desidiam exolesceret T ,~SClP 111a per aU(l ber WCobe T. ' exolescunt amIctus lommen ex-onero 1. 1 entraftcn bI b fe er maef)en 0 . 1ft d' ' a . a C11: ?oIos abfpinnen, fäffige WCenge 'n:c6u 1 u 111em 111 prOXlmas terras bie nerat~lr wirb weggen'o~~~a~l1 T, par.s .Iabo~'u:n exo- consClentiam suam Cu se f' ef) :;;. ~ef);te11r er~etcljtent: febigen Cu. lillonon? 'abl t . eme" lVe~.et~lltffe(l ento civitatem metu L. . al1lmum soIhcItudine Cu, ex-opto 1. fe~nnef) wünfef)el ~ b' " quae (iis) pulcherrima ~d LJ~r etwun[ef)el1, erfe~l1en: optant Ci vetera odisseV1 en ur, ea maxime ex- . ,+. t ' , nova exoptare S' m't uv. e exopto quam primum videre O. .'. t pt. pi pass. exoptätus 3 erfe~nt .t." Adt. zsal. ne~m, lieb: dies nuntius Ci G ,e~~unfef)t, angeo exoräbilis, e '(exoro er'. amp., t, sup. Pl Ci. exorabiles iracundiae) O. ~tef)bar, Ielef)t ~u erbitten: bittlief) H t, rcus non exorabilis unero ex-ordior 4. orsus sum . ® im lSilbe: pertexe, quod e~Ol~:~s e~ltJ~~ allf~llgell; ~:s~;fa;L) :~ a~O~~lS det~xta .prop~ ret~~a:~u: ~: mus N ,f!, begt11llen. scnbere exorsi su- 1 b' magl1lS erebus dicere exordiens Ci b I um a causa tam nefanda L' b .' ~- I.lUnc modum exorsus est ~ub fo 'au ;. s. Lepldus 111 7sal. non te per I 0' ' pt. pi subst. sua cuique exors:nla~o~~:s~ tentebof .~in!;it~ngen V, eren etn 'Uegtnl1en V. exordium ii n S}Xnf' . man. ~" ~tgoi~n: S}Xt~f.all·g: in:~iut~~e(lre?e;e~~!~'u:e!ap7~. mm t, exordIa pugnae V . XOI- Diebe: exordium dicendi v~he 2. acc. ~tltgallg einer saepe esse debet Ci quae . mens et. pugnax non ex-odor 4 t' prIma exordIa sllmat? V. . 01' us sum 1 ftclj c"; b exorti repente insidiatol'es L' f'IC Cll, Iluffte~eu: exoriens V, it portis iub ' (~ ace. allfgc~c~! sol tus V meta h 2 . ale - sole) exorto lUven- exortus est re! t~at' d~: ;~~~bCll, auf~retClt: Gyges seryus (al(l S}Xnfläger) Ci 19 . auf Ct,. e:::ortus est ex ossibus ultor erfte1)e i e.xorIa.l'e ahqm~ nostris inmanitas ~eigt fief) Ci. ~ 1m lS tf b.e: exo.ntur ~ova entfpriugenb V; im lSilb~' Clttft~~~Il •. a~nl1ls exorwns perturbatio O· "t' ex mmstltla exorta est t, exon ur clamor V S flet V d' cordia intel' cives V fama t ef)t' us, IS-fl~mm.::m resting'uere' aufffamm~~be(l ~:lt~' O~xortam exo!nator, oris, m. S}Xu(lfef)mücrer' rerum 0.7• m ex-orno 1 1 auorb. . . t. ,<->on exornat t~ifft f~ine S}X:oel~. consuIs~atls provide~ter I runungen , trans. aClem Orb!len S, convivium omni opulentia mit aUe' ~urlef)ten Cu: 2: ace. a. all0rüffen lmfe~e : tatem arm1S S carminib'ls te I' 11. , 't 0" ,mp orum 0~nav1 . z. b. 1l1l0fcljmUefen, aimll: lllum Cz, dOlllUS exornata Ci' ini ffi' Y b O'oras ma:' G . ' 'U II e: b • • gnam. raeCIam artibus exorn phl~osoph1am faIsä gloriä Ci. c. aUf"11ti •a • regIa emn Cu. 'f' '!Cu. ex-?ro 1. erbitten, lt. 3ttJ. 1. mit acc. rei ~rb!ttCll, erffe~en:. caesis iuvencis exorat emn V; .~. mit ace. pe1'S. erltJctdjCll, blttclj 6c~egell. vm non esse exorarifief) buref) lS'tt In~tef)en JU laffen Ci, dea sum opemque f~r~t o1a~a 0, tura (carmina) exorantia divos 0 .\S etfef)efajJ:. exoravit tyrannum, ut abire lic' t non e.x;oran, q uin Ci. ere exors s. v. exsors. exorsum s. v. exordior. :xorsus, ~s, m. = exordium 2: orationis meae XO!tus, us, m. (exorior) S}Xufgang: lucis Cu sol' ex-os~~lor 1. abfüffen: vulnus lllanusque' lS exoscluantes T. ex-o~us 3 (pt. 311 odi) fe~r ~affenb uerabf"!"'e patrlOs mores exosus es nerabfef)euft' Cu T u-l,uenb: bella V: b i ,~t t 1 I ' rOlanos S}X b' ,'.y. emp a ocu os exosa viriles bie ba~ uge ~ 9JCanner fef)euen O. erpallesco 3. pallui gän~nef) erbleief)el1' toto e I mt or~ 0; bi ef) t. mit acc. Pindarici f;ntis u ;,pa - expallmt "haustiis ber nief)t bauor Jurücffef)recr1 1 non ... JU fef)opfen H e, aus e~~~!f:s)co 3. p.ävi fe~r ~ngftlief) werben: cmn ad ül . ;n expavlsset Fabla L; bief)t. mit ace ne :~h~~~er expavit ensem fd)ente n'ief)t äng[trief) ~urüJ expecto s. v. exspecto. ex-pectoro, äre (pectus) au!3 ber lS ft . pavor sapientialll mihi expectorat En:u. n:r~reOl~en: ex ped' 4 ' "zus uel 7 . - d- 10. (be.n ß'u§ [aus ber ß'effel] !o~ma"!"'en> @egf rmpe He, og!. pedrca, gr. nEO))) ~) , . 1. 'aU!3 ber ü;effeI befreien', u. Jln. 1. metaph. freimacljcll bef' . ~age) b11tclj~e(fcu;' mett, (Ill fcfJltJieriger ace. a. (I~it 1Jro~eptiid)ell\ Dbj.) bie ~cIjwierig. fe.den eUler ~acljc üb erltJiUDen • 2. . ,b., blef)~. (ogne ®d)ttJierigfeit) fcljI~1tbertl· qcfJlnlertge @elcfJäfte) a~wil:feflt, edeDigen' 1 3. ~11t t \Rebe ober ®cfJrift) cntwicfcIll, bafregclt vat 1Ut. I II. 1. ttt ~~rcttf~aft. fc~eu, ~Orell, ~crbeifcljaffe • 2. a?c. tlt SJlmg0bmitfcljaft fe~ett 3Um srU~l1f' rtlften. ' 'f' c III. ii~f~~{U!eill, förbern, 311ftattell fommen, 311träg. I. 1. nur bilbI vix 'ul' t .-----diet Ohimaer- '. 1 Ig~ Uln te Pegasus expe- tum expedivi~ JJ: III proscl'lptorum numerum rela- ca ut H. ,w 0 ~ er? abl. Iaqueis expedies p . ' quemadmodum te expedias O· l' expedlvit r a[f f',.'Co ~. t, unc se entfomme -V (Cl tU-) d.C)erau(l N, clucente deo expedior acuta belli' bie au ras man~ls) ~urae expediunt per b (l S'e' H ®orgfalt gefettet fte buref) bie ®efa~relt f1 nege!3. a. prope expedita victoria f [t U-)~n errung.en C; Olllilis ratio expediendae salutis a. ~f~t r~lp~~~:tLer fug~e non expediebant fie fanben R~ crureU-) ,curlS expeditis frei non ~ H rem frum t' b' ""orgen r t en al'lam le. ?nerproniantierung edeief)tern d a Imen a arcu expedlens fief) mit bem lS .' fef)affenb T. b .. disco trans iinem ex ~~~~o n~ :~If se ~~m expedItl~rum er werbe aU(l ber d?erIegen~ei± eu 1, qua ratlOne, .. quod instat, expedias, clo- 285 V, subita T, consilia sua aU(lfü1)ren T. 3· ut expediat morbi causam (Nereus) V, pauca multis expediam dictis enträtfeIn V, nunc initia Vitelliarii expediam T. WCit inbir. Ü;r. qui nepotes, expediam dictis V. WCit ~rgän< ea de caede quam verissime expediam T. 1. virgas expediri iubet Ci; bief)t. nautae expeditmt, pars latices et aena expediunt, Oererem Oerealiaque a,rma expediunt V. WCit abl. Cererem canistris lSrot aU(l ben S'eörben V. 2. arma CVT, ferrum L; legiones C, exercitum L, manus V, copias T; naves fegelfertig maef)en L; rejl. se ad (oppugnationem) fief) fef)lagfertig maef)en L; rned. Oaecinam expediri ad bellum iubet T; act. in mebialem ®inne: multos consularium Otho ex- pedire iubet ~eijit fie rüften (= fief) rüften) T. III. expedit urf:pr. 'e(l befeitigt bie ®ef)wierigteiten'. IDer ®ubleft(lbegriff wirb aU!3gebrüc'ft 1. pronominal: non idem ipsis expedire et multitudini N. 2. buref) inf. vivere expedire nemini putat Ci. 3· bei weef)\elnbem ®ubi. buref) ace. e. inf. ut eis pacem expeiliat esse Ci. 4. (fpät) mit .\Seifef)e!ajJ: neque expedire, ut (ne) ambitione aliena trahatur T. 5. ber ®ubieft(lbegriff ift 1)in3u~ubenten: quotiens patri- bus expediat L. ?ng1. s. v. expedltus. man. expedltio, onis, f. S'erieg(lJug, Ü;eIb3u9: exercitum in expeclitionem mittere C, Persica Cu, hiberna L, expeditionem parare JU einem 3uge rüften C7t. expedltus 3, adv. e (adi. isol. pt. pf. pass. Don ex- pedio) 'IO(lgemaef)f, ba~er 1. (Don \jlerioncn) 1. llttge~iubctt, ftei, leidjt; 2. aGe. a. fam1Jfbmit, jcljlugfcttig i b. lUtbe~actt, of)lle ®e1Jäcf; c. fcicljt bewaffnet. e:x:perior fluctibus rei p. ~xpulsus ber ®ef)iffbr~d) gelitten l)at Ci. metap~. ?, vcrbrallgell~ IJttirci6ut, vertagen, llcrfdjeudjen: TarqUllllo expulso Ct. illlo1)er? abl. me domo mea per vim expulistis Ci, Oatilinam urbe Ci hostes finibus, agris, possessionibus, tectis C r~gem re- gno C Ci, bonis expulsi aU(l i~tet .\Sabe Ci potestate expulsi non il)rer WCacf)t nerbrängt N, ill~ vitä il)n töten IaHen Ci. Praep. Lacedaemonios ex arce N eos ex silvis C, Hannibalem ex Italia Ci, tribuno~ p.le~is . e ~ostris Ci,. qu~m tu e patri~onio expu- liSt1 Ct, Clves a patrra CL ®elten lill 0 ~1l1? aliquem in provinciam C, brad)l)logifef): vertreiben unb 5um ffiüc'f3ug in bie \ßrotJin3 Jwingen. ace. verbanucu: po- puliscito erant expulsi N. lill 0 ~ er? abl. eum Athe- nis N, patriä Ci, finibus patriis V; p1·aep. con- Ieg'am ex urbe Ci. 3. beieitigclt. ?non 3uftänbeu: expulit helleboro morbum H, somnum 0 V, spem metus expulerat 0, omnem dubitationem C famem T memoriam 0, neque praeceps vitam expullt er na~n~ fief) nief)t überftür3t ba?5 Beben T. ex-pendo 3. pendi, pensus 'aU(lttJägen'; 1. forgfältig abwägen: ut iam expendantur, non numerentur pe- cuniae Ci; metaph. (im @eifte) abltJägcu, crwägen, 6e11rtcHm: omnes casuS V, causam meritis O,con- silia beIli T. 2. ace. (eigtl, 9JcetaUoarren ab\tJägm) U1103af)lcu, a1l0gc6en: cautos nominibus (®ef)ulbnern) certis expenilere nummoS aU?5lei1)en H. Dft pt. pf. pass. in ber \ßl)tafe expensam pecuniam (expensum aliquid) alicui ferre netbuef)en, baji lemb. ®eIb au'3o ge3al)rt wurbe: quibus sine faenore pecunias expensas tulisset ®eIb o1)ne 3infen geüe1)en 1)ätte L, non amplius quam terna milia in singulos menses expensum sum- ptui ferre solitus er pffegte monatlief) 3000 ®efteqen für bie [ßirtfef)aft au(l~ugebeu (eigtI. al'3 aU(lgegeben 3U nerbuef)en) N. 3. metaph. 'ab3a1)len', liii~elt, feibelt: supplicia, et scelerum poenas V; bief)t. scelus expen- TI. (\Jot! ®acljen) uugef)tllbert, {dd)t, bequcllt, bmit. 1. 1. omnibus membris expeditis (abl. abs.) an allen ®Iiebern unbe1)inbert C, iter patet expedito für einen rüftigen ü;ujigänger C, expedite explicare Ci, Sagana ~oef)gefd)üqt (um fief) freier bewegen 5U fönnen) H, Italia ad Olnnem contentionem expedita bereit Ci. 2. a. ad dimicandum manum habere expeditam N, copiae C, cohortes S; navis C, classis L nar Jum ®e(eef)t. S}Xujier ber Sl'rieg(lfpl)äre: obviam fit ei 010- dins expeditus Ci, Iatro Ci. b. (Iphicrates) expe- clitiores milites reddidit edeief)tette i~r ®epäcr N, expediti levis armaturae C. c. iaculatores L, pe- cHtes S; oft subst. isal. cum equitatu expeditis- que C, cum mille expeditis Alllbraciam profectus L. dis se (abbüt3en) merentem Laocoonta fm'unt V. expergefacio 3. feci, factus erttJecren: si forte ex- pergefacere te possis Ci. eXperglscor 3. experrectus sum (aus *ex-per-grIscor, § 38, 1, a., öll !ll:, fyt!(!W 'ttJecre auf'), erwac1)en, aufwac1)en: Enilymion nondmn est experrectus Ci, ut te ipsum serves, non expergisceris? H; im lS H b e: quin ig-i- tur expergiscimini? warum ermuntert i~r euef) nief)t? S. expergo s. v. exspergo. experiens, ntis (acli. isol. l)t. p". bOll experior) 'niel 11. receptus C, motus expeditior, iter expedi- tius CL, re frumentaria expeditiore uti C, l'editus expeditissimus Ci, ei expeditius fuit tradere impe- rium quam obtinere Ti subst. isal. in expedito esse leief)t fein Cu, copias in expedito habere in lSeo reitf cljaft L. ex-pello 3. puli, pulsus 1. ~htUllilfto#eu, uuilfto~clt, Ilblto~en: ratem nom ®eftabe fef)ieben Cu. [ßo1)er? lill 0 ~i n? naves ab litore in altum L. lill om i t? enm manibus 0; im lSHbe: naturam expellas fnrcä H. mi ef)t. sagittam arcü nom lSogen fef)neUen 0, per vulnera animam 0, (Iuppiter Phaethontem) pariterque animäque rotisque expulit warf H)n aU(l bem lillagen unb (na~m i~m ba(l) ~eben 0, segetem ex radicibus expellunt ventireijien aU(l V, se in auras fief) an(l mef)t ber lillert brängen = geboren werben O. acc. a. (mief)) ~inau0ttci6en: pecus portä 3um stor 1)inaU(l L, monte iuvencos nom lSerge weg O. b. altll ila11b ltJerfen: classis in litus expuIsa Ci, margarita, prout expulsa Bunt, conliguntur T; b iI b L socer nerfuef)enb'; 1. 11lltct11Cf)lItcltb, tätig: promptus (acer L) et experiens Ci L. 2. aU0DaltctttD: illixes 0; mit gen. laborum O. man. experientia, ae, f. 1. ?nerfud), I,ftobc: aegTitu- dinem suscipere pro experientia Ci, veri O. 2. me- tan. ~rfa~rllttg: multarum rerum experientiä co- g'nitus T. experrmentum, i, n. ~crfUcIj, I,fro6e: lYIetello ex- perimentis cognitum erat (wut3te au'3 aUedei ?nerfuef)en) genus Numidarum infidum esse S, ne ipse experimen- tUln veneni esset ein ?nerfuef)i30biett für ®ift L, ut plebes experimentum daret, an ®eIegen1)eit 3U bem ?nerfud)e biete, ob T; aGG. ~eweiß: hoc maximum est experi- mentum Ci, ingenii T. ?non ex-perior 4. pertus sum (\Jg!. perltus, perlculllln , comperIre, gr, nu(!av) 1. einett ~Crll1dj madjen: ex- periendum est in amicitia; t1'ans. verjudjCIT, er1Jrobcll, ~tüfen: magna fides avium: experiamur aves! 0, fortunam belli Ci, taciturnitatelll auf bie \ßrobe HeUen Ci, imperium in ü;tage fieHen L. 9TIit inbir. ~r. in hoc videtur natura experta, quid efficere posset N. 2. aGG. a. jiclj meffcn: Romanos fief) mit beu ffiömern meHen N, si iterum expel'iri velint, sese pal'atum esse clecertal'e C, Turnum experiatul' in e:x.pers 286 ar~ni~ V. b. redjttlt, ftreitClt! si quod ius se habere eXlstl!nar~t, experir~tl~r L. sr(1)nliel): quod quisque vult, leglbus experm licet fann er geriel)tuel) 1.1 er, f?lgen.N. .3· metaph. uutcr1te~mClt, wagen, l.Jcrfud)en! hcentlam ftel) 1)erausner,men L omnI'a de II EOtroUt!) 1. tJnriUcrfen, ~nr< iUih:fe mndjcn: hoc non exprobrandi causa dicam Ci, circmnstabant hostes exprobrantes L. WHt ace. rei: num casus bellicos exprobrare videor? Ci, ea velut excusando exprobrare T; ba3u dat. pers. fugam exprobravit amico 0, eadem ei in convivio Cu; variiert: desine cle uxore mihi exprobrare über, in betreff ber ~rau mir lllorwürfe an macljen N. ma!8 l5acljobi. auclj bUtclj ace. c. inl exprobrant nihilo plus sanitatis in curia esse L. 2. oce. tJnriUurf~< tJoU attf3ä~Ien, l.Jnr~aftell: odiosum genus hominum officia exprobrantium Ci, exprobrantes suam quis- que alius alibi militiam L, nudant corpora, cica- trices, verberum notas exprobrant T, ex-promo 3. prampsi, pramptus (decomp., § 72) 1. gänaIiclj ~erl.Jnrne~men, völlig ~crattßfd)afftlt: omnes apparatus supplicii L, bal)et supplicia in civIs Ro- manos anwenben Ci; bicljt. maestas expromere voces l)ören laffen V. 2. metaph. an Den :tag fegen, lic< tättgtlt, 3cigclt: in meo inimico crudelitatem ex- prompsisti tuam Ci, quorum Olnnis labor in cenis expromitur Ci. oec. (in Sffiorten) batfegtlt, bartun: tantam causam oratione Ci, causas et ordinem belli L, sententiam T. WUt inbir. ~r. quid sen- tirent, expromere iubet CuL. WUt ace. c. inj. ex- promit specum repertum (esse) eröffnet, baj3 T. expugnabilis, e (expugno) einnel)mbar: urbs L; mit dat. arx exercitibus non expug-nabilis für .peere nicljt 3U erobern T. expugnatio, anis,! (expugno) (l;innal)me, ~rltUt:mllttt() (l;robernng; 9J'Ut gen. subi. hostium Ci. obi. urbis, castrorum C. . expugnator, aris, m. (expugno) (l;roberer, coloniae L. expugnax, acis (expugno) erobernb, be3wingenb: pugnacior herba wirffamer O. ex-pugno 1. 1. crfäm~fell, crftilrmcn, etnucttt: multa N, oppidmn ex itinere C, Saguntum vi vim C) expugnavit N, Oirtam armis S, naves 2. befiegen, ülieriUinD_cu, uutcriUerfen: nosmet ipsos expugnaverimus wir nierben un!8 vöHig uernicljten N Philippum L, Antiochum acie L, praesidium T, viri expugnati T; rl)et. farnes obsessos vit L. metaph. 3. er3iUingcu, burd)ie~eu, coepta Q. 4. ilbcriUinDcll, liC3iUiltgelt, lired)clt: naciam legatorum L. expulsio, anis, I (expello) lllerfteibung: expulsor, aris, m. (expello) lllertreiber: tyranni N, civium Ci. ma3U fem. expultrlx, Icis lllertrei, bertn: vitionun Ci. expuo s. v. exspuo. ex-purgo 1. 1. uöllig tetlttgclt: expurgandus est sermo Ci, quae (me) poterunt satis expurgare ci- cutae? H. 2. rcd)tfcttigen, entfo}ulbigcn: sui expur- gandi causa S, requirens obiecta et expurgaturum adseverans T. expurigo, are = expilrg'o 2. Pl. ex-puto 1. genau erwägen: rem Pl; exputare non POSSlun ergrünben Ci. . ex-quaero = exqulro Pl. ex-qulro 3. quIslvi, quIsltus (quaero, § 43) 1. aUffudjw, au~fnrfd)cn: antiquam exquirite matrem V, 10culU similern exquirunt V, iter aU!8forfcljen C, militibus exquirere honores novos Ci, exquirere frigus diffi- cile est V. oee. a. Durdjfud)clt: vescendi causa omnia mari terraque S. b. Itlttetfudjclt, ~riifelt: eorum tabulas exquirebam Ci, noli eius facta exquirere Ci. 2, me- taph. erfntfd)Clt, ermittellt, ergrültDelt: re ac ratione exquirere possumus veritatem Ci, ambages L; mit inbir. ~r. quicl peccatum sit, exquirunt Ci. oee. a. fid) crfunbigett, frageu, fntfd)clt: sententias (sen- sus T) C, Aeneas exquiritque auditque virum mo- numenta priorum fragt naclj V. Sfonftr. pretia ab eo L. SJJ1it inbir. ~r. exquire cle (in betreff) Ble- samio, num quid scripserit Ci. b. berfangelt, er< flc~tIt: iuvenem magistri exquirunt (sc. equum) V, pacem per aras exquirunt V. mav. adi. isol. pt. p.f pass. exqulsItuS 3, adv. e 1. anilgefudjf, altilcr< felclt, fein: supplicia aU!8erIefen, ärgfte Ci, litterarum iudicium Ci; oee. munditia nimis exquisita gefncljt Ci. 2. geitau, fnrgfäUig: accuratius et exquisitius clicendi genus Ci, exquisita doctrina philosophi Ci, rationes, quae exquisitius a philosophis conlig'untur Ci. exs- vulgäre :Ortl)ogra:pl)ie für ex-; vgL 3. lB. exs-ting-uo. ex-saevio, Ire au!8toben: dum reliquum tempestatis exsaeviret L. _ ex-sanguis unb (tlgL s. v. ex am \1lnfang) exanguis, e 1. lilutlcer, lilutCnil: exsanguia corpora mortuorum Ci, exsang-ues mnbrae (animae) 0 V. 2. oec. a. fid) l.JCrOI11tCUD, n~lll1täd)tig, vom lBlutverIn[t etfd)ö~ft: mul- tis vulneribus Cu, quem cum exsanguem et COll- fectum viderent Ci, ipsum prope exsang'uem 1'e- linquunt L. b. lifeidj, fa~r, farlirn~: os Cu, color S, exsang'ues genae bicljt. bei Ci, diffugimus visu ex- sangues V, metu 0, sollicitudine Cu; bicl)t. herbae 0, tabum (Enallage) 0, exangue cuminum bieiclj, macljenb H. c. tnt, elttleert: pars confixi et exsan- gues aut laceri T, corpus 0 V, Rhamnete reperto exsang'ui V. 3. fraftfnil: homines enervati atqne 289 Ci tenuis et exsanguis seTlno Ci, Oal- , . T (orator) exsangms . . L t' 0 1. völlig !ättigen: exsatiati cibo vllloque ; a 1 vöHig befriebigen, gau3 3ufriebenfteUen: . ex,sa- . C11 quorum saevitiam non mors noxlOlum L; 'b i clj t. exsatiata clacle domus be!8 ~)10r, °bÜiS e gana 3U fättigen; in mtote!8: non , '"ttl''''' V lllon pectl1s unerla lu.). .' O' 1. voUauf jäHigen: belual~ VlSCe!lbus .' gäu3Iiclj befriebigen: eius cruClatu ~l~lmUl~ C~, VA'''"U'A,~ta gejättigt V, exsaturata lIbIdo blcljt. geftiHt. - d . exscensio, exscensus s. v. e-scen" o ... , x:-~;vt:'!l\)'V, nnb excindo 3, scicli, scissus voIh~nu!8' . metaph. völfig 3er1tören, vernicljten, ve~t1fg~!l: colum'nas ferro V, Pergama te~is X, l1rbem C~, a ~ fines L aram sociorum C~, VICOS C~t, clomos , nOS .' T SJ50n ffierjonen: gentem (ferro) Ipsam. 1-' d' 1 t T u!8totten V exscindit non ausum congTe 1 10~ em . a creo 1. ficlj räufpern: exscreat ~t clat Sl~'na 0: crlbo 3. scripsi, scrlptus auf!cl)tClOen, veqelcI)nen. L. 3. sculpsi, sculptus (all~ exscalpo, § 51, ~nm.) aui8hallen: hos versns Lacedaemonn ex- seco 1 s~~Ui sectus l)eraui8!cl)neiben, aUi8jcl)neiben: ;rnu exs~cto H, Liclms exsectus matre perempt~ ~Ui8 bem SJJ1utterIeib gefcljnitten V, Oaelnm ent,mannen C~. '" ~ilbe' exsecant pestem aliquam (emen fa~Ien 0 1U ' . 't t' C·· bicljt qmnas %eiI) tamquam 8trumam CIVI a 1~ t, .""._ 600/0 hic capiti mercedes exsecat 5 10 111onatI1U.) - . äl)rliclj '!cl)inbet er l)eraU!8' H. " ~xsecrabms, e (exsecror) ?ertuü~fclje~,i81~ert, f:ucI)~U:: big: fortuna L; bal)er: oclnun, lra tobI1clj L, a e . exsisto omnia regis of:licia et munera .Ci, in ,~xsequen~~~ ,t" Ci occasio exsequencll scelens C~t, neg 0 118. .' " ., V a. 1l1HmaoJelt: unum mlhl exsequele tu mn!8 . ace. e qui per valetudinem claclem illam fug'amqu!r:~s - qui potuissent Ci. b. mortem ben %ob uo -u t: r :~' ficl) töten T. c. pompas begel)en V. . ,3. llfI~f)g ) '1;- alt etmittcIlt jUO)CU: quae cog'nos.se .lll ~em e~at, u!m uirendo exsequebatur L. SJJ1lt lnbtr. ~r. q f cum ca turus esset quaerellc10 exsequebatur L. 40 (batftell~nb) !lltMiI~re;t, lJcldjrtiOcltp crniif)lclt: mult?s '. f . si quae variant auctores omma ambItus ecernn, 11' d na exsequar V . l' I protenus me lS 0 , ~l~~q~~S:~u:s :l~m pluribus Ph, subtiliter lllunbelt'U~ (, L ~nit inbtr. ~r. exseque a UI, gancr genau angeuen . quae derivatio esset L, < ~t , b exero 3. serui sertus 1. ljCranl) lUt, ex-sero un ' L enses ~cti.JnrftterICIt: Gallus ling'uam ex~eren ~ b 0 exserti ge1fogen 0; bicljt. caput altms em~ot e ~~~e . 9:11it abl. (wol)er?) caput exsere ponto O. P".e~: herba cacumen exserit ex. humo O. 2. ~lttliIo\) e; clext1'is umeris exsertis mü bloj3en l5~ultem C, V ffim ace. gl'. Oamüla unum ex-serta mamma .;;~ . b1"jit V serta latus pugllae für ben Sfampf ent 0 ma1f1; freq1t. to unb exerto, are luieberl)oU l)etlJorfhecfert,: ora V. exse;r 1 "mg a1t~trnrIllelt' metaph. exslccatum ex-sI.CC? . vo cf' C·' bi~t. feeren: mercato1' oratlOms g'enus tro en ~, U,) exsiccet culillis vina H. _ 1 no 1. auheicl)nen, veqeieI)nen PlL. . ex S.~ '1'0 4 silui sultilrus (saho, §§ 43 ex-SlllO unb eXl 1 ~ : I~< 'f)iltall~WthIOtll: anguis unD. ~1, .~Xnn:,) ;: beitt~ 1 'exsiluere ocnE traten l)er, exsllJt 1ll SlCcum, , d exsilit H exsiliunt O Cf(}oj:,er? abl mus omo , au!8 . ~ ') . fI i en: perturbatus ex-n~lb~bl~S l.gne:ug·o C:'- : 0 t~r~g abl. exsiluit stratis sllmstl C~, g 'ella exsiluit Cu. ffi5 0' cannen ~erw~l1j,cljungi8formel L. InWl.lünidjllltg exsecrätlO oms, f. (exsecror) 1. '" , , l' 'nl'blls atque exsecra- ~~~? B~i~~lft; al~~:l~~~r~?s 11Juclj!8 in bie o;~~eeX~ bi cl) t. hmares equi exsümstls jprangt al!8 SJJ1 , f (an .b~n .\Jimmbel) et:tl~~~' ii n. (bßL exsul) 21ufentlJaIt ex-sllium un eXIl, '. ' , ), 1 snetlirmltuug, im l2tu!31anbe (freilulUig ullb \lnlt~t\~l[ftg '. . in exsilium snetffudjllltg: exierullt ma 18 Oml ., l' . tionibus Ci, q:lOd A~henis ex~ecratl?m~US P~ ~~~ sanctmn est CL ~Jht gen. obz. belll 1. . C' teuerultg, i§50)\lJllt: ubi :lides? ubi exsecratlOnes?~ b:i ex-secror 1. (sacer lJerfflldjt, §§ 41 unb ~~ am Iho_ 1 berfhtd)clt ucriUüujcfJclt: bellum V, consilIa S, :b c~eorum p/ofugit exsecrata civitas fl 01) en, ta sne~ He .pau!8 unb .pof vertuünfcljt l)atten H. 2., a~. er~ llJiiltidjlUtgCll an(jfto~en, flllu}en: verba .exse(Iau~~a ~2- wün! cl)nngen ?, Tullia fugit ~xsecrant~~: ~~01cl) ~f a il; exsecratur III se gegen f1li) L.. ,C' . Thyestes exsecratur, ut naufraglO pereat A1(e~ J.' pt. pf. auel) :paffiv: exsecrata colu~nna ver u Z, exsecratus populo R. verab!cljeut CL . 'f: exsecutio, anis,j. (exsequor) l2tu~fül)r.ung, SJ5ol!ale,)un~: ß' 'U' recta perg-e in exslll,tun C~, ," ~, fi" in exsilium elcere, expellere u. a. ire, pro CISCl~ tfhtdjt~ftättc: quoclvis exsilium his est 2 met01t. a . .a1 'lia quaerere V optatius quam patria C,i, cli:~!~ ~~:~llas redeg'it T: eos exsilium egTessOS 1ll ea b. snerlimmte: ])lenum exsiliis mare. '!'. ,_ ex-sisto unb existo 3 .. exstiti ~extltl) min~' n~~U~~ treten, ~etalt0trcten: ;-l~na.,? ~~~bl~~ ~~elunca Ditem stitere auftraten L. .. o.)er.. . ae de terra, ex Patrem repente exstltlsse C~, pr '1!' cl' ferme . C' 2 oce a auftaud)cn: 1ll me la C arylS t. . . ' cl)' 9:11') ~t urbe armati terra. exsisteban;m~~~ e e{~~ebr~~e exsti: t " T' aber Suriae exsBCutlO ble lllerroaltung . nego n , ,"'. !3 delten' exse uiae arum, f. (exsequor) ba!3 v,Jm.au g : lellte~ @ele\te ~ciojCIl3lt9: sepultura et lUsta (Selret- b. fJctl.JnLrbred)clt:ft~g~~c~~~o ctlU)e1ltC!lp 31mt )Suxld)chl terunt . c, U) • I t exstitisse C cornu '. C' silens ao-men et ve u monien) exseq~uarulll ~'. b ,b Clt ~eidjCltleier: lono-ae exseqmae T; bleI)t. un IP .. T exs~qnias alicui recldere Cu, clare 0, eXSequlls::"1 1- T ~au. bus cremare . . j:," . 'men exsequialis, e ßum Beicljenoegängm!3 ge'jong: caI Beicljenlieb O. - I ölt ex-sequor unb exequor 3. secutl~s smn . de @lxl1lJe gefeitelt: qui labores morte fimsset, hUllC lau ) et laetitia exsequi Ci (b i cI) t.) 11. 1. \61~U~ ~~~,~:o 'ottfoIgCll' vos dii testes facio me Tarqulll~. ro oj:,t .. • t' 'L' bifb[ ius suum lem meU-) 19m exsecu urum, '. f"l L accusa-(t b macljen CL incepta lueüer u lren , tg~ en f'eenben T' ' oee. (ag mäcljer) uerfolgen, firaTeu, lonem u, . ui T me- riiil)en: omnia scire, non omma exseq . . C V taph. 2. alt~fül)rett, unU~ic~cn: pmec~])ta V, mssa u , 1' = lein: si exstltlsset III leb , 0 m Ogl lU.) .' " ., t' Qu[all u 311J· a. ln (wäre) Cti. 9:11\t :prablla ](lem;0. '. t' f' ,Oh a{!8 N '1' exstItJt 3e1g e lu.) , gleicljem eas. magnns VI " ceps exstitit lumbe harl1ln rermn. Torql1atus l.ial~~~il1S pater singulari ~u Ci. b. mtt abl. q~ta 1 . 19 exsolvo 290 exstiterit fide war Ci, qui primi consilio praestanti exstiterunt Ci. aomart~n T. metaph. 2. erwartelt, bctlorfte~elt: praellua exspectant Cu, . exspectavere emu fata ex-solvo 3. solvi, solütus (clecomp.) § 72) 1. Dölfig aUfiöfC\t: bracchia ferro exsolvunt röfen (bie l.JXbern) , auf T, alvus exsoluta offener Beio, muni)faII T; metaph. nodum L, nexum T aufföfen, entminen; aoer obsidium auff)eoen, oeenbigen T, famem O. 2. IU6madjeu: exsolutum a latere pug'ionem redc1e- :rob martete auf il)n Cu, seu me tranqUilla exspectat H 3. Doraußfeten, verfangen: spectant falcem V, silvae exspectant arcus V. 4. auf etw. gcf~llllltt [eilt: re p. aliud atque homines exspectabant Ci; bat T; Don 15teroenben: paulatim se exsolvit cor- , pore ntacljt ficlj lOß V; oifbL befreien, crlöfcu:facile me vituperatione exsolveritis Ci, plebem aere alieno L, exsoluti religione animi L, me exsolvite curis V, Iturium (Nero) poena exsolvit T, velut custode exsolutus T. 3. ab3af)feu, lJcol1~rC!t, ab~ trageu, erfülleu: stipendium L, pretia, legata, mef- cedem T, Otho promisit fiscum suum vacationes annuas exsoluturum T; oiIbL poellas morte N, recte factis gratiam (wie eine 15cljulb) ao[tatten L, beneficia DergeHen '1', promissum T, fidem, ius iuran- dum, vota erfü[[en L. je naef) SSe[ef)affenf)eit be!3 Doi. oalb er[e~lten, (nihil adiumellti, vestrum auxilium Ci), oalb (graviora Cu, Galliae mo1,um C, supplicium coutumeliam Cil, Dalb gan5 angemein CtllJarteu quentiam, furtum aut praeelam Ci). 2llol)er? NB. exsolüisse 0 Fast. 4) 534. ex-somnis, e (somnus) fcljlafIoß, lDacljenb: vestibulum exsomnis servat V. ex-sorbeo 2. sorbui 1. Dölfig ehtfdjfiirfcn, einfaugell: gustaras civilem sanguinem vel potius exsorbue- ras Ci; bi clj 1. (strig'es) pectora exsorbent linguis faugen an!3 0; vestis sanguinem exsorbuit 3el)rte auf Ci. 2. metaph. llcrfd)fillgcn: fhnnen magnam soli partem exsorbuit Derf cljlang, ri~ weg Cu; oee. multorum difficultatem exsorbuit f)at ben @:igenfinn aU!3gefoftet Ci. ex-sors unb exors, tis 1. 'nicljt mitrofenb', nlltetf~ ~aftig, 1l11~gcfd)loffetti mit gen. obi. praedae com- munis Cu, culpae L, dulcis vitae exsortes V, peri- culi T, secanc1i (cos) ol)ne feloft 3U fef)neiben H. 2. bem Bofe nicljt unterworfen, al1~errefett: equus, honos V. ex-spatior 1. bie SSal)n DerTaffen: exspatiantur equi 0; o i 1 b L exspatiata fiumina mtß if)ren SSetten getreten O. exspectätio unb expectatio, onis, f @:rwartung, 15pannung: ea exspectatio destituta est L, in exspec- tatione esse erwarten, gefpannt fein C, quantam ex- spectationem mag'nitudo iudicii sit adla tura Ci. 9J1it gen. subi. summa hominum expectatio Ci, pro exspectatione omnium wie aUe erwartet l)atten Ci, contra omnium exspectationem wiber aUer @:rwarten. ~it gen. obi. visendi Alcibiadis bie l)1eugier, l.JXUi, oiabes 3U fel)en N, eius rei C, exspectatione nostri consilii He erwarteten, waß wir unternäl)men C, spes est exspectatio boni Ci. lEon ex-specto unb expecto 1. 'wieberl)olt naclj etw. aUß' [ef)auen'; 1. ItJarten, ~arre1t, erwarten! ad lJOrtam C, Oarthagine exspectat wartet, weiH V; trans. eius adventum C, Kalenc1as Ci, aliud tempus N, ventum gün[tigen 2llinb Ci. 9J1it bopp. ace. illa castra Oa. tilinam c1ucem (aI!3 \yiiQrer) exspectant Ci. Pt. pj. lJa·:s. ante exspectatum el)er aIß man erwartete 0 V; ach. isol. exspectatus 3 erwartet, ctWiinfdJt, wiff~ fummelt: quibus ab oris exspectate venis? V. @:!3 folgt. a. inbir. \yr. hostes exspectabant, si (00, c:l) nostn paludem transirent C, exspectare videmini, quicl deinde factum sit Ci. b. jj ci f clj e f aB: nisi ut ex sua amicitia omnia exspectarent C, novas a Oatilina exspectant Ci. 15elten f age: exspectabat Aetolos infidem suam esse L. ex-spes· (nur nom.) l)offnul1ß!3IO!3: solus, inops, spes O. 93m gen. obi. vitae olme jjoffnung auf exsplratio, onis, j. l.JXu!3bÜnftung: terrae Ci. ex-splro unb explro 1. 1. alttloIafcll, fiammas· V; bi clj t. (ventus) exspirare aliqua l)inaU!33uwel)en O. lEon 15teroenben: auras 0, mam 0 V. 2. oce. ucr[djetficll (intr.): "von·· ,,,,~,.," Accam ac110quitur V, saucii subinde . inter verbera L; metaph. tletgc~e\l: mecum ratura res p. erat L. ex -splendesco, ere l)ertlorleucljten; metaph. clarius exsplelldescebat Atticus tat lief) rüf)mIicljer I)eruor N. ex-spolio 1. 1. l1lt~~liiltllent:. urbem Ci. 2. me- taph. ganij beranben. 93m abl. nolite hos vestro auxilio exspoliare. C, isto bonD exspoliari potes Ci. ex-spuo unb expuo 3. spui, sputus aU!3fpeien: qnoc1 mare expuit Ca; metaph. (pis cis) exspuit hamulll lä~t il)n lOß O. ex-sterno 1. (bgf. consternare) a1t~er \yaffung oringen, etttfe~clt: aliquem luctibus Ca. 9J1eift pt. pt. pass. exsternatus 3 fdjc1t: equi exsternati 0; cnt[ei?t: exsternata refugit O. ex-stmesco, ere (stIllo) 3U triefen oeginnen: oculi exstillescunt Ph. exstimulator, oris, m. jjauptaufftacljIer: Verginii T; jjaupträbel!3füf)rer: rebellionis T. lEon ex-stimulo 1. ganil unb gar attf[tacljellli metaph. dictis exstimulare virnm 0, hunc libido exstimnlat 0, milites, animum T, illum hic nuntius exstimulat T; bi clj 1. fata cessantia ben 3ögernben :rob bef ef)leunigen O. ex-sti:nctio, ex-stlnctor, ex-stinguo s. v. ext ... ex-stirpo 1. (stirps) 'mit 15tumpf unb 15tiel' au~, rotten: arbores diu crescere, una hora exstirpari Cu; metaph. perturbationes Ci, humanitatem ex animo Ci. ex-sto unb exto, are 1. ~el'altGftc~elt, f)cruorftc~clI, ~cr)JonagClt: ossa exstabant 0, ninguit, cervi vix cornibus exstant au'3 bem 15cljnee V; bi clj t. serpens longa trabe rectior exstat [te()t in bie jjöl)e, bäumt Hef) auf 0, Phoebus exstat ftel)t l)oef) am jjimmel 0. 2110 l)er? abl. scolJUlus exstat aquis O. Praep. mi- lites capite ex aqna exstant C, exstat ferrum ele pectore 0, quo altius ab aqua exstaret L. Oee. aU!3 bem 2llaHer l)eruorragen: moc1o pectore, moclo ore tenus exstantes T. metaph. 2. fid) 3cigclt, fid) fÜIDClt, bcfte~cll, tJot~al1fiell feill: cuius sepulcrum us- quam exstet Ci, scriptum exstat in iselem litteris Ci, exstat testimonimu Ci, dmn populi R. nomen ex- stabit Ci, non exstat alius auctor L. 3. oce. lIOO) lJor~llltben fein, ltod) cJ;iftterclt: exstant epistulae Phi- lippi acl Alexanclrum Ci, domina exstat ift lIOef) am Beoen H. exspectatis, ut illa diluam Ci. c. :remporal, fa B: nmn exspectas, dum te stimulis focliamus? Ci, nec ultra exspectato (ol)ne fänger 3U warten), quam dum ... T. d. naclj l1egiertem verb. quin: exspec- tari cliutius non oportere, quin ad castra iretur C; oec. aoU1artCll: cenantes comites (oiß fie fertig linb) H, senectns eins exspectabatur man ltlartete e'3 ao 1', quinque in Verrem libros baß Gl;nbe ber fünf SSücljer exstructio, onis,.f. SSau: tectortun Ci. lEon ex-struo unb extruo 3. strüxi, strüctus 1. onf' fo)id)tclt: exstructis rogis 0, acervos corpol'um Ci. 291 extendo a, allftürmen: materiam pro vaHo C, l1lontes ac1 o elivitias in altum H. b. berobC\t: mensas 0, epulis Ci, mensae exstructae DOn Ci; OY!Otl'l1l'.1·,~, canistra gel)ällft DoI! H, lignis focum jjolil auf ben jjerb werfen H. 2. oUfbauell, crrio)ten: l1luros N, ag'gerel1l, tumulos C, Ci, theatrnlll T; rI) e t. elivitias profun- exstruenclo mari im lEerOl'tlten be!3 ~eere!3 auf fo[t[pieligen 9J1ofen anlegen) S. unb exudo 1. l)eraU!3feI)witen: exsudat in- umor V. 9J1it profepti[cljem Doi. fef)wiilenb illt' oringen, fief) oei etw. aDfcljwiilen: cmu Peelius exsuclet oei [einen '15ro3e[fen Hef) aofcljwitt H, quoc1 ingens exsudandum erat L. ltnb exul, is, m. .f. (\t101jI Don exsilio, bgf; fanbffiidjtig, tl eroaitltf, {allDl.lCrlDicf en: recluctl Byzantium Ci, exsules sine lege restituit Ci. fem. exsul HypeI'mestra 0, non alia exsul T. abl. (wol)er?): patria, c101110 S; mit gen. exsul dea 0, patriae H, eiusclel1l Ioci T; oilbL ·>nc,nTlQIllIp. domusque (3engmaü[clj) l)eimatfremb unb in O. )DaD. unb exulo 1. Deroannt [ein, in ber lEerDannung Italia prohibetur; exsulat Ci, pulsus patria atque egens Ci, absens clal1lnatus in Vol~cos abiit ging in bie lEeroannung L; b t clj t. Protei ad usque columnas exsulat irrt ag lEeroannter uml)er V; 0 il b r. cmu manent corpore, animo ex- sulant Ci. tätio, onis,.f. (exsulto) cbM wiebetl)oIte @:mpor, fpringen', \yrol)Ioefen, an!3geIaffene \yreube, :;:SnIleI : cantus, exsultatio armorHl1lque agitatio (Dom 2llaffentan~) L. exsultim (exultim) (exsilio, § 51, l,)(n111.) in au!3ge, laHenell 15prüngen H. ex-suIto unb exulto (salto, § 51, I,)[n111.) 1. wieber, I)oft CUt~l1'f~ti!lgCIl, Illlff~riltgcn, verberibus equos CO- o'ebant exsultare Hef) 3U bäumen N, taurus exsultat in herba maef)t @Jprünge 0, hic exsultantls Salio~ extnclerat bie ta!13enben 15alin: V, gens umida pontI exsuHallS alt>3 bem 2llaffer emporl)üpfenb V, Tarqui- tins exsultans contra ... }<'auno iljm entgegen[ptin, genb V; im SS iIb e: in reliqnis exsultavit auclacius tummelte, oemegte fief) Ci; oce. altfwaIfclt: exsultant vacla V exsultant aestu latices V. meton. 2. fro~~ foum jlm(~3en, quibns gaueliis exsultabis Ci, luctn vestr~ palam exsultavit Ci, eius furo~'em exsul- tantem continui Ci, in quo exsultat oratlO mea lDa!3 ief) fmf)IocLenb fage Ci; oce. fid) mt!3nelaffen tm.iIlllcIn: meclias inter caec1es exsultat Amazon V, Bntallno- nlln copiae per catervas (fd)arel1luejfe) ~xsnlt.a?ant T. 3· ~raf)fen, iibctl1liWg fehl, Hannibal ll1vemhter. ex- sultans Ci, exsnltat animis V, successu exsl~ltans Ooroebus V numquam Agricola (rebus) gestIs ex- sultavit T.' Pt. pr. adi.isol. llHtfifo~: fiunt pro cOlnpositis exu1tantes Q. exsuperabilis, e (exsuporo) überwinboar: non ex- sU]lerabile saxnm ber @Jtein be>3 @Ji(1)pl)ltB V. exsuperantia, ae, f ba!3 jjerDorragen: ol1lnen~.~x­ superantiam virtntis oc1ernut jebe l)erlJorragenbe /u~rIJ' tigfeit Ci.lEOH ex-supero (exupero) 1. 1. firf) liDer e~ID.C1'~cbclt: exsupel'ant tlammae fefJla~en ü~er ben .®tpfe( auf V; lJ i Ib L magis exsuperat vlOlentm Tlll'lU toOt, flammt auf v. metaph. 2. batüuer I)iltalt\jge~tn, üficrf~cigtll: Aeneas exsuperat ing-um V, ang'ustms u[ler[ef)retten L, exsnpero solu111 HelOl'i fnlFe über ... [)inau\l V; . Don 2"[O[traffem: matel'ia vil'es exsuperans 0, m~g'mtuclo sceleris omnium ingellia exsuperat überfletgt alle!3 @:rbenfficlje S, o]lel'um funclamenta bie \stoften ber) ®runblegung überfteigen L. 9J1it abl. eUlll llnpuelenha Ennills omne8 Tarquinios superbia L üuertreffen; ol)l1e -D'o!. quantum virtute exsuperas (bie anbern) itberranft V. 3. iiUcfllJÜtbclt, llcficgcn: si non pote- runt exsuperare, cac1ant 0, Turnus exsnperat mo- ras V, consilium V. ex-surdo, are (sUTdus) DöUig tano macljen; metaph. DöUig aoftnmpfen: palatum H. ex-surgo 3. surrexi, surrectül'us (decom~., § 72) 1. l1ltfftcr)w, rief) crf)elicu: exsurg-e quaeso c~'. altlOr exsuro'ens ficf) l)öl)er aufrief)tenb V; oee. (mHitärifcfJ) acies ~xsurg-lt in collem 3iel)t fief) bie li1r:l)öl)e I)inan T, acies exsurgens (au~ fnienber @JteUung) ftclj erl)eoenb L, tempus exsurgemli ex insidiis IOß3uorecljen L. . :;:Sm SSiIbe: rnrsus plebs exsnrgit [tel)t anf, empört ftclj L, contra Gai clomum exsurgimus [teI)en mir auf T. metaph. 2. (bon \lclif?icm) lid) erf)clJelt, ~uffteig~lt: petra in cacnmen exsurgIt Cu, exsurgens m ambItum me- tae simulacrmn V. 3. fü~ \J.Jlcbcr crl)clJetl, fief) cr~ ~oICIl: auctoritate vestra r~s p. e::csurg-et Ci, Roma tota aec1ificiis exsurg-ere erjtanb ltlteber neu L. ex-suscito 1. (decomp., § 7'2.) 1. aUß bem. 15ef)Iaf.e wecfen, crlDcaCl1: te gallornm cantus exsus~Itat Ct. 2. metaph. crlDccfcu, erregen: fiammas exsuscltat aura faef)t an 0, parvns ignis ma!Snum incenc1il:m exsus- citat L, cura animos eXsusCltat regt an Cz. exta orum n. (bieU. au~ *ex-secta bon exseco 'mtß< fd)l\Cibcn', al~' @cgcnftanb ber DpferfdJau) bie. eble~ @t;ge, weibe Dor3ug!3weif e bie Beber. magegen fmb mtestma bie @ebärme. liU!3 Dpfer: fumantia redclimus exta V. l.JXuß iqnen mirb gcmei!8fagt: exta spectare oefef)anen Ctt, exta laeta, tristia ®!ücf, Ul1ß!ücf Derfünbenb Cu. ex-tEi,besco 3. tabui ficf) gän3Iiclj aD3el)ren: corpus Illacie extalmit bicljt. oei Ci; oUb!. opiniones vetu- state extabuisse feien Der[cljmunben Ci. ex-templo (luxtap.) § 67, nuß ex templo 'Don ber @JteUc aull') fogleicl), aI!3Ilalb, augenblieWef): supprimit extemplo vocem 0 alii bellum extemplo g'erundum cense- bant L, 'dixit et extemplo sensit V, extemplo ... mox ... postremo L. extempor3"Jis, e (ex tempore. s. v. tel11p~s) au<3 bem 15tegreif, unDorbereitet, eJ;temponert: anclacIa T, color, actio, facilitas Q. ex-tendo 3. tencli, tensus 1mb telltus 1. all\l.i~al1l1C~, 11110bel)ltett, tlll~ftxtcfC\l, per exte~tum. f:l~em Ire 15etl, tä113Crh\l1fte maef)en H, exteE-sls dlg·Ü!-S ac1versam manum ostenclerat L, manus 0, malOre8 penllas (\yittige) niclo extenclisse H, extelltis tumet uva ra- cemis 0; 1·ejl. in vacuum po1,erunt se extenclere rami V; oee. se supra vires fief) 3U fel)r an[trengen !T; mecl. (canis) Immi toto. extenclitur ant~'o . f!reat of1efJ an!3 V, COelJit velut morlbumlus extendl f~rr) aU"'31~ ftreeren C~t; bi ef) t. emn moribunc1mn extendJt. ha1'ena ftreeH il)n nieber in ben @Janb V. 2. rrlt~btc\.tCll, CX~ llJeitem: munimenta castrorum C~l, agTos erweitern H, castra quam extentissima L, stag·na latius .ex~ent.a Lucrino lacu Ii, fastig·ilun totmn extench. ms~lt planieren C1t; mcd. iussit extencli campos ,f)tet ftclj mt!3breiten 0, ig-nis per latos CalUPOS ext.enclttur .Der, [mitet fid) V; occ. (mifitäriili)) fici) cnt\lmfcht. fa1fe!I, !11tilbrcHcll: phalangem inc1no cornna C11,. aC.lem m radicibus lllontis Cu L, COl'llua extenta au(\geOret.tet Cu, ag-men ad mare Cu; metaph. fc1mam factls Der, lJreiten V, nOlllen in ultimas O1'as oefanl1t maef)en ~{; aber spem suam in Africam quoque an.ef) .auf l.JXfrtra aU!3bel)nen L. 3. (3l'itlic~) rnl~bc~llCIt, f)tll3tcf)ClI: pu- gnam acl noc!.em L, ac1 me~lias sementen; , exte~c1e pruinas laB jle bauern V,:l"\'e~ ~xtento ~ 1 ocule~us aevo (ang aU0gebelllüe, lmen?!tef)e 3;tt H; b t .ef).t. c,~n as in annUlll venientem Derfd)!eben 1; bal)er: Itmellbus extentis ire in langen 9Jeärfef)en (mauermär[ef)en) L, 19* extenuatio 292 Bua itinera L avidos t I n.erlängern, ein~n langen e~ em re. cursus ben Bauf %fljnfidj: se mag'nis ·itiner·~g autenb. 3urüUlegen V. beI)nte fidj in forcierten 911" ~r;1S extencht (Pompeius) extenuatio - . ar U}en aui3 C. ex-tenuo l' oms, f. ~r~ct.) lISerfleinerung Oi. lISon ~" . 1. blhtn mncl)cn h ~" "uml UJerben: aer exten t ' ' .. llcrllltnllClt; pass. fertur Oi c1entibus ua U8 (bunu.e Buft) sublime (vreiig) ge~a~l,t O' extenuatur Clbus wirb bünn (ffi f' U) t, extenuari in ~ , .. =a [er 3erflieflen L 0' "quas m bunnei3 einge[djwunben L" aere, ~o,~t~s extenuatae [eien c1uctis cornibns' ext oee, t (mtftlart1cl)) ,media acies cH-30ge~ (nidjt tief genu:)n~: 3U , [eljr m bie Bänge ge, g-ustme 3wangen 31t [[' agmen extenuabant an- 2. metaph, idjUJödjen ~ ~u. groner ~(Ui3bel)nnng L. si ~oc crimen exten~ar/r~~We:tlt:, mala f.ere~lclo 0, lestIas OlnnIs extenuat r b O~, ea cog-ltatlO mo-~ernOfe~e!t, lJedleiltCrll: fa~~ae~ ~;1I' oee. fdj1ltiiIcf1t, lellam) verbis Oi m O' ~ e lCas lauc1es (que- e t ' unus t .Lalllam L X er unb exterus ext' ' . alt ex, f § 16, 2fnm . u {in eI.a, _exterum (cigtf. camp. \)3 0 f i tin , oce, (el extra vallum N pr 0': d: )UtlUli! (\)3rolepfii3): egrecli munitiones }Jroc~c1ereoo~~ 1 e~tra ag-men 0, extra sum}Jtu procleas O. ' vtlbI. ne extra moclum anfjer: extra c1ucem ~aucot metaph. IlUi!gCllOlltlllClt, responcle; extra ea gue prae.terea Oi, acl haec II ~ r' cave vocem mIttas L . oppe .omparatin (§ 16 2( , ntC~X aufjm fiefinfiHcli wc' ' nm.) exterior, ius burdj ~uaHtät ber l5~vieft:t~t 0 ~rC!ufjen (ber eomp. ftet;3 contra exteriormll I t e mgt): }Jares munitiones Cl:' b lOS em }Jerfecit " .. vem (bai3 ~ntfasljeer bai3 b' .Q) r gegen uen auj3eren f0 Iieflt) 0, exterius' sitae ~~b e agerer nOl~ altj3en um, tlOnes C collis 0 t es 0, extenores muni- cuses af~ lEegleiter ',uru O~o~eSHexterior ire (non) re- 111 Cl: " 0 ",m,elt . uur ben su f b t ' . ~x gevifbete ~orm Pex~i~u ftdj feIten b.ie birett uon aufjerftc: novem orbes . s 3 (ugi. mtimus) ber ~eift (uon extra) extr~riiuorum u~us est extumus Oi. IJlfbul1g nadj *demus f d, US 3 (ug" s;:premus, 2(nafogie, cntfcrutcft, re~t: in ~xtr~1~i~1l1) t 1. r ~ u ~1 Ii cf): iill~etft, cmll iam extremi (bie f ,a Lq:~e ultlmls gentibus Oi, Sl)ectu 0, tellus extI'e pmler,fen) essent in 1J1'O- t ma V extre' . ex ~'ema ag-ri oie äuj3erften' ~ ml }Jrllnornm II, lag~ V;, oec. (prcibHatlu) ber iiu un,He ;-" e~trema pe-Inc1~a tm fernften 0'nbien Oi _ ~erftc ~etf: III extrema o}J}Jlcla posita erant' -t acl. extremos Indos EI .. m ex remIS l' ul' ' turusque auf ben äuj3erften GS;nb .mg- IS promun- fossa, }Jons GS;nbe be;3 @ v' ~n 0, ngL e. fines extrema im}Jeclimenta e tete;3, ~raven;3, I5tegei3 C cm~ trav bee 5rraine 0 . ab nostns tenerentur ber 91adj, , 1ll extrema oratione gegen GS;nbe , ber Siebe Oi, in extremo libro tertio O· nh~r lc~te: liaec extremr, fuit aetas imIJe::a 2. IenSlllln N extre' J' b ex' ' miS eIe HS cOllsulatus ~r.etmus cons}Jectus liberorum Oi' li iI b I SpIn u exsano'uis O· ,'t ' . est ext' ° . z, mlu arum c1eliciarum h b " I eI~a saltatlO 3u{est Oi' sub t a et oratlO mea [Jat ' rt; b' s . cliei S -t' . el11 ~n e Oi, extremum , ex Iemo anm L ac1 t' 3ule13t O. l ". ex 1 emUlll expulsi D' c1 ' lJ· extrema nllperii ber U t ~ 0 ferro extrema secuta ben 5rob Y n erg fat/v) tlltiJgc~enb cnbenb' 1 ,oce. 3um GS;nbe bei3 ieveni3 N' ~c e:tremam aetatem ®djluffe ber Siebe C e;' ~ ~x ren:a~~ or,ationem extremo be110 PI' tIe~lla puentra mIles fnit t e oponneslO gegen GS;nb b -". remo tem}Jore 'ule"t N -t ' e ei3 .d, t ' _. 0 9 ,ex I emo anno LVI . ex Iema 'lll morte am Sia" "fl1 ' llems ta} ( nue uei3 ""rabe;3 V. co~~~llt~l~~b.ltC[!)}er iiufjerftc: extremUlll ilh~c1 3· I .' VI eant consules etc 0 hoc c ementIae es' S' b t cl . , clefenc1enc1a n~qu~ act~;tI:e!umext~'emum tenax 0, c~lorum ber äuflerfte @rab LOt, extrema "peri-~o~ftef' gcfä~tficl)fte: in extre;nis ~~~i'8 ~~:Ct ~rgfte, auper fen 910t 0 spes 0 T U8 tlt her discrimell O~t Ci, fata' ~lXle n~~l ba;3 leste 9J1ittef 0, sU}J}Jlicium Oi plao'a 1'11 ' t X IemlCllll summumque b '0 a ex rema i c1 f ' ~u st. ac1 extremum fur ben fcqIimmffen'Cl: [e[ eCnslo Oi; suas fortunas in L " va, onllißS fa()! S c1 t' eXLI emo sItas in ber äuflerften ® . ,a ex Iema perventum e t ".( e· auc1ere extrema Y v t S 3um <. uflerften Cu }Jer omnia extreI~a bau:r ~ re:,na ~ati ,ben 5rob L V; captarum urbium eytre:a s 13 auflerfte GS;fenb V, quae l~!,edj~~fte, lJeriidJt~id)ftc: extreI~~l~ t~:'l!~~~~ f;' bt : fit: oen11 est qm L ~ , ex Ieml ace. n. sg, 'aclloq~o'r' e~trem:l;l ~Ib~erliiaIfotmen; ~taI 0 = extremUlll aclfari Y b' d ~ICOS f~nm {esten, lllUlll exs}Jirantem at I ' t J ' auq ace. n. pl, quunt V. l5eHen bl q 1e extrema gementelll lin- im}Jeratorelll fecer~nt' l!~lsfte Nxtrelll? Hannibalem extrelllo Oi. 0 eD ,pnus ... dein, , . exterior s. v. exter ex-termino 1 l' a ;3 b m:l' . ben @tCl13Clt j~gC!l: '}Je~eo'::~os gdjv.lff iJ er ir ei II cu,. nl1ß volebam Oi, 2 tJcrfillOt t, 1 um extermmari g-oras nrbe atqne 'agro e~rc=~ ::n? l) er? Cl?l. Prota- lYlal'ce11um ex illa urbe Oi !eI~~natus?t; praep. taph. entfernen: haec tan " T·:n Itate OL 3· me- terminabitur? 0' ta \ ntus ex hac urbe ex- t. externo, äre s. v. exsterno. externus 3 (bO -t ' " " " tt ex er, une supernus bott sn) , allIIere, tltlfjerHdj: externns host', b per 1, vCt GS;ntfasl)eer) brän t 0 18 er non auj3en (ag fortuna clominag I'eI"'lenx1terntus et aclventicius tepor Oi, t' _ ,ex ernanllll 0'· ~Illa, orum, n, ~ltj3enbin e Oi t, Stt~~t, ,ex- fxcmb: terra secles V gl' t' ,2. oce. tlltßIaubtfdj, exarsit intestinum belIu~ ~u ~u~~Itate . externi mali }Jo}Julns, hostis Oi relio'io' O·e l;m Ot, c1ux, gens V, quam domesticis ~(uflerei3b , :;: lebus tam externis Venns Bieve i\U einer CY llJ~e .;snnere;3 Oi. . Enallage: nor einem aUi3l1Järtigen g~~::1 e1 0, thalamI V, timor tm:na ~ufnal)me frember ®itte (; 1l10rum mutatio ex- oc1IUm III externos e e u. ,oft subst. a. m. ~rembe ag I5dj' ,g 9 n ~rembe 0, externi g-eneri ein ~Ui3Iänber ~{;g~f~l)n~V, externus quaeritur heres q:lam, c10mestica re~o:c1o~' Ti~' n. externa libentius GS;tnf)etmi[djei3 Oi acl ' e er an ~rembei3 aI;3 an ~rembe (bem ~U~lanb)~eSg~~ÜvexteTrna ftoruimus ber ex-te 3 _, er , ro . tnVl, trItu8 3 erreiven : opus non exterat Q. }Joliat lima, ex-terreo 2, terrui telTitus f fdJcUdjcll, timuit e;'territa . . 1. 11111 fdJrecfen, n~tf: pmUls a es V, externta exturbO 293 cliffugiunt armenta V; bi cl) t. ang'uis exterritus (aui3 il)rem lISerftecf) burdj bie S)ise V. 2. f)cltig : propriä voce exterrita est 0, improvisa exterret utrumque EI, magnis exterrita mon- V, vi ac minis alares exterruit T. 3. extimui in ~urdjt geraten; trans. !ütdjten: equi sibilis repentinis extimescebant Idjeu Ci, Salmacis extimuit liegamt jidj ~u 0, non extimui, quoc1 V. 911it GS;rgänilung: cOlumunibus extimescebam Oi. GS;;3 folgt timencli) negatiuer S)ei\ cIJeI as: extimni, ne vesania H, non extimesco, ne Plancio obsit Oi. lJ)1it ,ovi. a quo mahlS periculum 'if\xti111eSCerldum est Oi, GS;i3 folgt inf. non extimuit , anis, f. (extinguo) lISernidjtung: supremus extillctionem ac1fert Oi, ex-traho 3. träxi tractus I, 1. r)erntlßatc~eu, f)ctllU0: xctfjcm ferrum e~traxit N. ®of)et? bidjt. abl. vi- vum }Juerum alvo EI, extrahe turbä (sc. eUlll) reili HJn aui3 bem @ebränge EI; in $rola mit praep. telum (cultrum L) e corpore Ci, c1e vulnere 0; vilbL copias ex hiberuaclllis N, se ac suos omnes extraxit incolu~e,s il09 au~ ber :S0linge, rettete N, Epicurus ex .ammls ~x~raxlt. rehg-lon~m Oi, urbem ex peri- culls maXlllllS OL m:l 01) tU ? scelera in lucem ilie1)en L, eum a c1 honorem vringen L. 2, ~eraltß~ ld)le~~ctt, l)etllot~etJ:W: senatores vi in }Jublicum L aliquem cubili T; v ilbL qui rure extractus i~ urbem est nom ~anb in bie I5tnbt e 1)ereingejdjleppt wurbe EI, hostes invitos in aciem 3um 5rreITen nötigen L. II. 1. l)hlöid)cn, {)ittnltil3te~c\t, in Die ):lünge 3tef)Clt: extractum bellum est in tertium an- num L, }Jroeliumac1 noctem L, obsic1ionem, cer- tamen L, somnum in c1iem extrahunt T, extrahi rem ex eo anno viclerunt L, terg-iversanc1o rem in ac1ventum consulis L. 2. ~inI)aItcll: elucli se at- q;le ~xtrahi (putabant) L. 3· lJerjd)lc~~cn, ultltili? ~lIltrutgclt: tempus moranclo L, ic1 (tempus) facile extrahi }Josse intellexit 0, aliquantum extraxerant temporis Cu, c1ielll, tric1uum C, ne aestas extra- , aris, m. lISerniclJter, 3erftöret: }Jatriae, ocinii Ci. lISon unb (ngI. s. v. exs) ex-stinguo 3. tInxi, tinctus (tinguo) 1. {öid)clt, tl1t0Hildjen: emll ignem se extincturum ait L, icl incenclium non aquä secl ruinä Ci, lumen 0 Ci; mecl. crlöicl)Clt: ignis sua sponte exting'uitur Ci, sol extinguitur erlildjt Ci; sitim ben (vrennenben) ~lttft lölcf)en 0; oee. an~: ixodncn: aquam rivis c1issipatam L, tepore SUCUS extinguitur C~t. metaph. 2. ltlubtingttt: liberos ex- tinguere }Jarabant N, iuvenem fortuna morbo ex- tinxit L, natulllque patremque extinxem (= extin- xisselll) V; med. 1tlltfolltlltClt: Dareo extincto nadj bem Untergang N, si Pom}Jeins turn esset extinc- tus Ci. 3. llcrtt1gClt, llCtnid)tcUj mecl. öl1gtltltbe ge~m: externa bella extincta sunt Oi. 150: pestem, perniciem Ci, vestigia urbis L, pulchritud.inem, in- stitnta, imperium, }Jo}Jllli Romani nomen Ci, fa- mam L. 4. oce. tu mergeficnf)cU bringcu; mecl. ht mergel1e1t~cit geraten: memoriam Ci, vocem hominis silentio L; rumor extingnitur L, heretur L. extraneus 3 (extra) äujierlidj, non auj3en fommenb, fremb: res, quae slmt aut corporis aut extraneae Ci; sttbst. ic1 amicis triste, extraneis non sine cura fuit ~ernerftel)enben, ~remben T, inslta in extraneos cunc- tatio gegen ~tembe T, si extraneus (l):(ui31änber) c1eest, c10mi hostem quaerunt L. extra-ordinarius 3 (extra ordinem) 1. au~ctorbcut: ltdj, nU#crgcWiifjUItdp }Jericulum C~t, cupic1itates wiber, natüt1icf) Ci. lEel. }Jotestates Oi, honos aulier ber ,orbnung übertragen 0 Ci. 2, oee. a1t0ctlejcn: equites extraorc1inarii sinistrae alae GS;lite @arbe L co- hortes L, extraorc1inaria porta ='porta pra~toria ex-tollo, ere (nur lS'0tmel\ bell I.j3rä\cnll\iamme{), bi~ übrigen eriri?t effero) 1. em~otf)cItClt, crI)ellen: cruentum alte extollens pugionem Oi, ca}Jut (n1i3 3eidjen ber S)O!r, nung) Ci; vii b 1. iacentem Oi, aliquem supra ce- ter08 (im Siang) T. metaph. 2. f)eben: se magis nacfJ S)öl)erem ftteben S, ac1nlescentium animos 110- lloribus acl supel'biam üliermütig madjen T, lra prolll}Jtmll animum 3um 30m treiven T, nautas hila- ritate 3um ~adjen rei~en Ph; oce. lJcri(~öltmt: hortos mag'uificentiä extollebat T. 3· edjcben, riiI)lltW, ~tei1en: Planci meritum verbis Oi, rem verbis in maius L, rem oratione nergröjiern S, alios extollere, alios c1eprimere L, vires gentimll TI, vetera extol- (lUO bie Sl'o1)orten lagerten) L. extremitas, tätis, f. (extremns) bai3 %fuflerf±e, u. 311J , 1. ut (Democritus) nulla in extremitate consistel'et äujierfter ~unrt Ci, 2, summa }Jars caeli cum aeris extremitate coniungitur @ren~e Oi. extremus 3, sttp. non exter 3 s. v. limus recentium incuriosi T. ex-tricO 1.. (trlcae; ugI. ir:,trico) l)erau;31nicfeIn; mecl. ftdj l)eraU;311JtcfeIn: cerva plag'is extricata H; metaph. nu;mllos unc1eunc1e mü1)lelig 3ufammenvringen, au!, treIben H, magna CUlll millaris, extricas nihil bringft mlt aUer lJ)1üqe nidjt;3 auftanbe Ph. extrln-secus (ilon einem loralen adv. *extrim au exter, unb secus) non auflen, aufler1)alb: accipere aliquic1 Oi; metaph. extrinsecus imminens bellum nom l):(u(llunb l)er L; si extrinsecus cruor fluxisset auf ber I):(ujien, leite Ou. ex-trudo 3. trusi, trusUS 1)inaU!31tolien, 1)innUtlbrängen: aliquem in viam Ci; im lEilbe: 1. mare ag'g'ere 3lttücfbrängen O. 2. qui vult extruclere lllercem mit a[[er @ewnlt loi3fdjlagen wiH H. ex-tundo 3. tuc1i 1)erautlldjlagen, u, ~w. 1. (in rrHetaU) treiben: ancilia caelo (nom S)imme1) lapsa extuc1e- rat V. 2. metaph, bcWirrclt, bereiten: quis c1eus hanc, Musae, nobis extuc1it artem? V, hunc 11onorem mihi extuclerat V. 3. f)cralt~jdjIngelt: (asinus) cal- ex-torqueo 2, torsi, tortus 1)ereingefcfJle:p:pt lUmbe H, hostes invitos in aciem 3um :1:reffen n?,tigen ,L. Il. 1. 1)tn3tcI)ctt, I)illllltil5tc~elt, in Die 21lltgc ötc~cn: extractum bellmn est in tertium an- num L, pl'oelium ac1 noctem L obsic1ionem cer- tamen L, somnum in c1iem ext~'ahunt T e~trahi rem ex eo anno viderunt L, tergiversancl0 rem in ac1ventum consulis L. 2. ~tn~IlIten: e1uc1i se at- q~le ~xtrahi (putabant) L. 3· lJ.erjd)lc.p.pcn, ltnnü~ f)tllfJttltgen: tempus moranc1o L, lCl (tempus) facile extrahi posse inte11exit C, aliquantum extraxerant temporis Cu, c1iem, triduum C, ne aestas extra- tlnctus (tinguo) 1. lÖjd)Cll, 1l1liJlö!c!)cn: emn ignem se extincturum ait L, ic1 incenclium non aqua seil ruinä Ci, lumen 0 Ci; med. erlöju)Clt: ignis sua sponte extinguitur Ci, sol extinguitur erHfc6t Ci; sitim ben (fJtennenben) SDurft löfcf)en 0; oce. Illt~~ iUII'fnclt: aquam rivis dissipatam L, tepore sucus extinguitur Cu. meta:ph. 2. untbrtngm: liberos ex- tinguere parabant. N, illvenem fortuna morbo ex- tinxit L, natumque patremqlle extinxem (= extin- xis sem) V; med. ltlltfontntclt: Dareo extincto nac6 bent Untergang N, si Pompeills tum esset extinc- tus Ci. 3. lJertiIgen, )Jcxnüfj±etq med. 3ltOtltltbe ge~clt: externa be11a extincta sunt Ci. 150: pestem, perniciem Ci, vestig'ia urbis L, pulchritucUnem, il1- stitl1ta, imperium, popllli Romani nOli:J.en Ci, fa- mam L. 4. ace. in metgeffenf)clt bringen; med. in metßef1Cll~ctt geraten: memol'iam Ci, vocem hominis silentio L; rumor extinguitur L. heretur L. extraneus 3 (extra) äuflerlic6, Don aujjen fommenb, fremb: res, quae Sllllt aut corpol'is ant extraneae Ci; s~tbst. id amicis triste, extraneis non sine cura fuit l}emerfte1)enben, l}temben T, inslta in extraneos CllllC- tati~ gegen l}rembe T, si extraneus (2llt!3länber) c1eest, c10ml ho stern quaerunt L. extra-ordinarius 3 (extra ordinem) 1. IlltfjctorbCttf~ ex-toUo, ere (nur l50nnm beß ~rä\enßftammeß, bie übrigen erfr12t effero) 1. ellt.por~ebell, erf)cbcn: cruelltum alte exto11ens pugionem Ci, caput (aI!3 3eic6eu ber l;joff' uung) Ci; v il b 1. iacelltem Ci, aliquem supra ce- teros (im ffiang) T. metaph. 2. ~ebclt: se magis nacf) l;jö1)erem ftreven S, adll1escentium animos ho- nOl'ibuS ae1 superbiam üvermütig mac6en T, Ha pl'omptum animum Jum 30m treiven 1', nautas hila- l'itate ~um Bac6en rehen Ph; ace. \]crfc{JöIlCtlt: hortos magnificentiä extollebat T. 3· etI)cbClt, tlifpnClt, ~rdfen: Planci meritum vel'bis Ci, rem, verbis in maüls L, rem oratione nergröjjern S, alios extollere, alios e1eprimel'e L, vires gentium V, vetera extol- limus recentium incuriosi T. ex-torqueo 2. torsi, tortus caU!3brel)en', u. 31n. 1. foltern: in servilem moc1um lacerati atque ex- tOl'ti L. 2. ent\lJhtbcn: al'ma, ferrum, ferrum ignIs- que pestiferos, sicam, tela c1e (e) manibus alicnius Ci j bic6t. mucronem c1extrae V. 3· metaph. elltxet~CIl, Ilbrillgell, IlUllöttge1t, ct\Jreffen: vitam C1t, obsic1es C, cui sic extOl'ta voluptas H, ei reg'num L, consu- latum senatui T, donum cle manibus regiis extor- sit Ci, errorem Ci. 9J1it obi· .peif c6ef a13: extorsisti, llt fatel'er l)aft mir'!3 abgerungen, bafl Ci. ex-torris, e (mof) ( 3ll terra) ssa lacertosque exuit V. ' abl. membra exnere pellibus enttIeibeteu fie ber = fegten bie aeUe ab H; ebenf 0: palmas fit \rüIfe Cm,pDrllJa1iCll: aquai fumiclus exuberaL amnis uon foef)enbem llliaffer v: 2. fid} retd}Hd) adgca: Iu- xuria folionlm (infolge ber üppigen ~fütter) exube- rat umbra V, ex eruc1itione exubel'at eloquentia qui[[t bie aitHe ber ~erebfamteit T. 3. mit abl. iibcrf[lt»~aben: pomis exuberat annus aut fetu pe- eonllll V. se iug-o ficI) be;:; ,J'oef)e;:; entfebigen L; bi ef) monstl'isfieQ ber abenteuedief)en G3eftart Praep. ex his se laqueis fief) entlebigen Ci; exue cl e palea entrreibe ber 6preu == befreie DOll Pass. mit ace. gr. unum }Jedem exutus vinclis einem auji be(l 6ef)n(Je(l entffeibet V, cornua uerfiert fie o. 2. berauben: aIiquem armis L exüdo-exurgo s. vv. exsuclo-exsurgo. ex-ulcero 1. 1. MUll ~iterlt brillgfltj im ~ifbe: quae sanare nequeunt, exuleerant maef)en fie noef) fc6fimmer Ci. 2. metaph. bCrUllll1Den, aufbringelI, erbittern: exulcera- tus animus Ci, animi ig-nominia exulcerati L. ex-ululo 1. aufqeu[en: nactus silentia ruris exululat 0; pt. pf pass. Bacclle exululata mit ,peulen geltlecft O. ex-undo 1. ljinüberfirömen: tura balsamaque in acl- versa litora exunclant T; li if bI. qeworffrömen: ex eruclitione exunclat eloquentia T. ex-unguQ 3. unctus bmef) 6alben uertUll Pl. ex-uo 3. exui, utus (ugL ind-uo, sub-ueula Untedleib) 1. (mit ace. "ei) 1. alliJ3ic~clt, ablegen: vestem Cu, tu Troianos exue caestus V, Amor alas exuit V; mit abl. umero exuit ensem uon ber 6ef)ufter V; mit dat. pers. vincula exuere sibi fief) aliftreifen 0, exuet recluci clipellln ltlirb if)lIt aline[)nten O. 2. metaph. ablegen, allfgeben, firO ClltfcbigCII: faciem et membra V, hominem bie 9]eenfcIJengeftaft abregen 0; Don 2fbftrattem: nonne Olllllelll humanitatem exuisses? Ci, antiquos mores L, vitia, virtutes T, fastils, vultus severos, metmll 0, statum Cu, mentem (G3efillllllltg) V, silve- strem animum bie mirbe %üur V, iugum aofcI)üttefn L = servitutem L, obsequium fief) enUiuBern T, societatem, amicitiam aufgeoen 1'; pacem, ticlem breef)en T = promissa, pacta, ius fasque 1', llatriam fic6 roMagen uon 1', iussa HeI) nief)t fümmern um T; ja fogar: Tarpeia animam exuit uerfiert 0, magi- stnun exueret fonte iEJll (9cero) befeitigen 1'. 11. (mit metaph. hostem exuei'e impeclimentis C, classe castris L, seelibus 1', praec1a ibm ltlegnef)mm Ilfußerf)aIo ber strieg;:;fp()üre :aes alienum eos paterno exuit L, pl'aecipui avitis bonis PYllll"Hn omnibu,s fortunis exutus lebig, bar T; abs. Lepiclo nacljbem ,\:lepihu!3 (aUen Q;inf[ltffel3) beraubt, feHigt lDar T. ex-firo 3. ussi, ustus 1. OcrauiJbUltllClI: scelus uritUl' igni wirb buref) aeuer Dertrieben V. 2. 11116, bUl!\lflt, blHlig bCrbWlIlCll: vicos Ci, cIassem, pnppes einäfef)ern V. 3· metaph. a. bü1ffg i1ll6trncfuCI!: sitis exurit fatig-atos Cu, sol exurit lacus Pli, loca exnsta soUs arcloribns S, exustns agel' V. b. et~it?clt: fer- viclo sole exurente vestigia Cu, antra exnsta Ca- minis 0; oee. divos altr ,\3ielie entffammen Ti. c. ber3c~relt, öerftörCll: venenum exurit ferrnm Cu, cornna O. exustio, onis, f (exuro) lEranb: terrarum Ci. exuviae, amm, f (exuo) 'ba(l Ilfu;3geaogelte', 11. 3lU. 1. bie (abgclcnte) gIeibullg: has olim exuvias milli per- iiclus ille reliquit V, arma viri exuviasque Super imponas V. 2. oee. bie (abgclegte) ,paltf: positis ex- uviis Iubrica tel'ga convolvit (colubel') naef)bem fie fief) geqiiutet Qut v: 3. bie (aooc309Cllc) IID11ffcltriiftllltg, IIDaffcllbcl1fc: exuvias iuclutus Achillis V, inc1uit arma, M.ezenti dncis exu vias V; metaph. \Bellte: lOCHS exuviis uauticis ornatus mit ben ßcljiff5' fcljltüoe{n Ci, tn ornatns Imins exnviis Ci. 4. oee. bie (aoge30genc) ::licrf)allf: clat Niso pellem, leonis ex- uvias V, tigridis exuviae :rigerfe[[ V. F entfprief)t af(l ,ßeie6en bem ge . .f ()Digantma). llliäf)renb aber biefe;:; aur lEeaeie6nung be(l w -,\:laute;:; bient (.folfla - vicli - ief) ltl eiß), oe3eieQnet f ben l)a1'ten rabiaren 6piranten. Urfpr. afpirierte man bM )Digamma 3Ut ~eaeief)nul1g be(l f -,\:laute;:;, f 0 auf ber äfteften fateini, fef)en ,J'nfc6rift .fhe.fhaked (fefacit = fecit), bann Der, einfaef)te man ba;:; )Doppefaeief)en burc6 llliegfaffung Oe;:; h, unb nnn mUßte ba~ lBoraIaeief)en V auef) für ben stOll' fonal1tell v eintreten, ber fein ,ßeief)en ltlt ba(l f verLorell f)atte. Wf(l 2fbfüraullg ]' = filius unb fecit. faba, ae, f lEofme, ßaubof)ne: vere fabis satio (est) V. llliegen ifjter ofäf)enben Q;igenfef)aften warb fie UOll ben \)3t)tf)agoreern nief)t gegeffen; barum nennt fie H Pythagorae cognata '~afe be(l \)3lJtqagora(l'. )DaD. fabaUs, e: stipulae lEofmenftr06 o. Fabaris, is, m. reinfateinifef) Halt be(l fabinifef)en Far- farus, i, m. (§§ 2 H. 38, 1, a) aWjief)en im 6abinifef)en, l1örbL uon GEure(J in ben :rioer münbenD V, j. Farfa. fabella, ae, f (clemin. UOH fabula) 6tücfef)en, H. 31U. celeberrimus artis O. Ofter adv. in Iuxtap. (§ 67) fabre-factus 3: ex aere multa fabrefaeta htn[t, teief) Ilfu(lgefül)rte>3, 5i'UllftJ1Jerte L, arg'enti fabrefacti vis filberne stUlt ftgegenftünbe L. 9J1eift subst. isol. faber, bl'i, m. 1. 2frbetter, ,pllltblucrfer, oef, ßrl)ll1ieD unb .8hulIIfrmallll; mancipium pro fabro aut pro tec- tore emere Ci, ferrum forcipe fabel' (ßef)mieb) lacu- bus demittit 0, tignarius ,ßimmermanlt Ci; bi c6 t. fabel' aeris, marmoris, eboris S1'ünftfer, ber in ... ar, oeitet H 2. pl. ,pullÖwcrfcr: ille cmu fabris se domum meam venturum esse clixit Ci, praefectus fabnllll (lllierfmeifter) Iocum tribnlibus suis cledit Ci. 3· oce. (mifit.) ~i!lltierc, (!JC11icl1111ffe: ex legionibus fabros delig-it C, lHagius, pl'aefectus fabI'llm (G3enie, fOmntallbant) Pomp ei C. Fabius 3 ~ame einer arten patri3ifef)en gens, ber 6age naef) G3enoffen be(l D1emu~ bei ben ,\:lupedalien O. 1. Q. Fabius JHaximus Verrucosus, ber lieriil)mte G3egner ,BannibaI>3, ltlegen feiHer S1'ampfltleife mit bem @!jrennamen Ounctator befegt, war auerft cos. 233, ftarb 203. 2. Q. Fabius lHaximus Allobrog-icus, befiegte a((l cos. 121 bie 2(([ooroger in G3a[[ien; aU(l ber ~eute ballte er auf bem iJorullt einen :rriumpl)!iogen, 1. Heilte (,fraiiOIllltg; vera Piz. 2. gabcf, mliirel)clI: Aesopus talem tum fabellam rettulit Ph. faber, fabra, fabrum, aclu. e (Uer\uanot mit facio) gefef)icft, tltnftfertig, fünf trief) : Daeclalus ingenio labrae 295 facilis F bius (Habii Habianus) Ci; 3. Pau~u~ lY~axil11ns, eos~ 11, g[eief)aUeriger areunb DD~~~ Sj in lEe3iequngen [tellenb (Oel. IV, 1), 1 51' :~~ttin 9J1arcia mit mnguftu(l uerfeI)ltlügert U~~ bei3et~aiferi3 !et~en B~6en~iaqren fe~n f ~~~~a~~~er8eit Numerius Fabms PlCtOI,. lebte 5,,, ~feh fllefohj"r;, te 4· h" ISpraef)e ble erfte romt U)e I!'J U) U}_ unh uerf~?:e i') gr'IJH(l adi. Fabia tribus (b~e ftütfl.te (?ue~fe f~r .. J. H~IexFabia (de am?itu) Cl: formx lanb~tef)e (,;;;:OH2i3)) 'lllieitergebiIbet FablanUS B (§ 75) Fabms nr. :. . bei3 aabiU(l: l11ilrtes N (91r. 1). '1St Ha- braterni, orum, m. Q;inltl. bel' Dol;3ftfcQen . L. f b b f brefactus s. v. a er. u:t ae,~f. (fabel:) 1 .. lBU1lf~lft~n~/~1~~1l'tlt~j~[fc~~ brica ceteraequ~ altes SI. '. 'meta ~h. lBau, @Je, )Bearbeitlll1g: aens et, ~erll CI, C' '13 IIDcrfftaH; . rt' embrorum G3lteberbalt l. '. ß' r 1tl1 • m L . f bl '1' c'ete trac1itur praefmsse ~t en, Vulcanus emlll a , f'hmiebe Ci. ')},f~111tg >Salt: U) , -' _. f (fabricor) 1. ",lw, . fabr~c~tlO.' on~s, fii~ftftel)e lBcränDCrltU9: in verba Cl. homlllls CL _ .' (f b" .) l15erfertiger' metaph. fabricator, ons, m . . a I~COl • ' 1· "'" 'k" f rOdoll @rftnber V. l11Unc 1 VU)Op e .' k "[ f "tamt"[t'e aU(J IlUetriltm. b ., 3 me Ljerllt3t qe 0 Fa rlClUs.. ..e e 0 Habrieius Lüseinus um 306 Sßon bort nuerfteb~It282' bie S1'onfuIJ1Jürbe erlangte lll;b n~~n T~~ien~ou;~ 1ß1)rr~Ui3 . Don, ~pir~;:; fo.ef)t, ab~!ei~! ~a~ UrbUb aUrömifef)~r ffieef)thef)f~~t.fel;~i~:r~;f! auf bie pons H, in ffiom, flthrte Dom m ~ :ribe~infel. . " 1. tlerfertigen; oee. !d}!l1iebcll! fabncor 1. (fabnca)[ Oapitolii fastig-mm Cl. 'lnUllerll, bauCllu. bg .: ense~n, c 10 C; 3 bief)t. o 7 f. 'l~ t· astra In cae ,. . 2. metap t. vI "CI • .. f 0 tela manibus f b . CO' nocula fabncata aga , 0 a rI . Je 1 0 fabricaverat crateram , fetbricata Oyc O~U111 , mac!ü!la111, moen~a V,._ a~~~~ 2fbe~ ,f:ianbmerfer!3: follis fabrlhs, e (fabeIl' § 7D, ""')-llt'Ümeffer L elextra funrt' ffir f"C' '[ L sca prum vU-) !1 , • '1' '"f1catcrftiicf: quemaclmocl1l111 m , T '" 11 I ~'. . C' enae fablllas componer e , numero vlcletl:s l" sca. ®tücf auffüqren Ci, agere fabulam c1ocere, c1a~e etnf bula (bie ,J'lia!:l) continet fpielen Ci; mHetafatuf~n ~ompositam belli ber S1'rieg reo'um aestus , fei"'öie reine stomöbie L. . fef)mat en: quic1 fabu- fabulor 1. (fabula) lJlaubern, , !ltl G3a16a für ein labor? Pl, quicl Galba fabuletm ltla t ne innocenti periculum tun, lltacf!clt, ~erfel)affelt:l'me u~'ei neo'otium facessitulll faeesserrs Cl, CUl11 aue lssen . b (, C' 2 intJ. bah man iEJm ßef)mierigfeiten bemtet [laue l. 't' 1 'ne' P • d 11 cf f' "'J t,· nUCl! • facessl e 11 fiel) fortmael)w, ft ) ",.a cu, tu, .'~ • 'el'e urbe ocius Ou, faeesse hllle Tal'qUllllos L, PIOP (ex urbe) L. "So' f"ll' ~ihet3 IIDt~' f cetiae arum, f 'gfünaenbe Q;m a e, UI, t als in' elicenclo multum valent, quor~lm .cluo. SUI~. sa e, num facetiarum, altermu cllcaCltatIs Cl, ?,ene: af , u ""'. . ille M. Antonii voluptatem aspe-m bo em vlltne. . 't O' 1150u rioribus facetiis saepe perstnnx: "~'.,, 1 tlll= facetUf:l 3, adu. e (lUDI)! au fax, a~lo gfm~~~l{S oI~t ber lltlltig, f~hl, c~egalt1 f~etu~ef~~tI~~~l~t~o Ci; bi ef) t. '@[egant D1uftUu;:; . on. . 1 t ertlnt Oamenae molle atque faeetum Verg'lho ae nl frCllltbHd) galien lllieief)qeit unb Wnnmt H; oe~i~i laUllig' artig: quemque faeetus aclopt~ l!- . 2. 1111 l~~m tal~ fel)cqf)aft: facetus esse V~lUl.stl ~h, m cl.q t llliite male est Siculis, quin allqmcl facete lean ma.~en ?i. . 1 (!JeftaH, ~igltr, ~!1rl1t: facles,. e~, f (;u. ficlO) I l~ana vicletur 0, inc1uitur iam 11l1hl sube~uCl aCl:.s lU faciem traxere virol'um (Iuppiter) faclem taun 0, ,. 0 tum variae o . veram faciem renne , naqmen an ,111 . fll ftaIten Don lEeg leitern V; comitum facies Der[ cInebene l!'J.e , t t H cera metaph. fade (poma '!'iburt1l1a) Pl:~l:~a~~ in ~nontis multas tlectitur in faCles 0, unda c or tl'l.r"il Il(ttbficf . .. lEerg f)oef) V 2. '{~l 17' , , , faClem Jute em . t't templo facies ltl 1] ft Il(llilfe~elt: ripae Cu, ver 1 ur ex "",c a , . 0 1 orum aquarum O. oee. et mentis et ons ,oc '.. f 'onclescere a. 2(rf, \BefrljllITcllf)cit: in hec1fel~~!s f~Cl~~a: scelerum ek \)( rt 0 laborll1n nova a ''i. . '1" naU! '{~, ~dieüt Il(ltfc~elt: publlcl .consl n ffae~es ~ V. 3 biulttI(~ ~ngcftclJt, (!Jej'irlii: facles non aCle. . .' t n qualem c1ecet esse omnibus ll1la, nee cllversa a~~c{'i' fades (stopf) ar- sororum 0, nomen ~1?FS ~ tor~a 0 V agnoscunt mata vicletur 0, tern ~ lS l~, ~bra V: 4. oee. faciem invisam atqu~ l!lm.alll~ D?-e. 0 . @3rI}ÖIl" id}ihte~ 2(l1tn~: iuvems _lllslg-.ms facle . 5. ~ctt, 2llttltltt: c1ig'na cleafaCles O. facilis, e (facio) I 1. 1. a1t~fii-~r-6-ar-,-tc-1I--cl1I;7~rfBorfte) auffteigen laffen. iYaft nur pt. pf. pass. fasti- gätllS 3, adv. Ei 1. lluf11eigcnb, IlllftctgmD: collis in moelum metae in acutum cacumen fastigatus L, testuelo in eine @3pite alltllaufenb L. 2. ace. Ilbge~ lllldjt, fdjräg: collis leniter fastigatus eigtL C(anft an, fteigenb' C, tigna non eli re e te ad perpenclicululll, sed fastigate elefixerat C. fätälis, e, aclv. fatäliter (fatum, § 75, 2(0[. 1. beB olbaten Cu, popnlaris L. Umfef)tieoen: sibi favorem apud aliquem conciliare fief) in @ullft feilen Cu. mit gm. obi. nominis füt ben ~amen L; umfef)tieoen: favor in Verginium T. 2. oee. a. ~eifaU: clamorque favorque 0, cum fa- vore ingenti populi domum est reductus L. b. alt" biidjttg,e ~tiUe: Aeneadae praestant (Beim Opfer) et ,mente et voce favorem O. ~au. favorabilis, e einneIJmenb, gewinnenb: oratio T. favus, i, m. 1 . .puuigtuabe: apum examina non fingendorum favormn causa congregantur Ci. 2. me- ton . .pUlttg: lacte favos et miti dilue Baccho V. fax, facis, f. (bgL cpa-or; ~id)t, cpcw6r; !5acfeI unb faeetus, § 14) cmef)t', u. 3W. 1. ~ieuWalt, ~euexbxaub, ~alfel: faces ex agris colligere L, multifidae faces O. ~l~ El1Jmool be~ ~upibo: tu face nescio quos esto con- tentus amores indagare tua 0, ber tyurien: ardentes Fmiarum faces Ci, Tisiphone sumit facem O. !Bei bem mangel an Eltra~enOeIeuef)tung im m:Itettum Iie~ man fief) uon facfeItragellben Elf(auen uotIeuef)ten: ebrius et (magnum quod dedecus) ambulat ante noctem cum facibus H; oUbL ei ad libidinem facem prae- ferre iIJll 3m ?moUuft uerleiten Ci, facem bello prae- ferre 3um Striege füIJten T. 2. oee. a. .pndj3eitll" falfel. Q;~ wat Elitte, bet !Braut in iIJt neue~ ,peim tyacfeln uoran3utxagen: conde tuas, Hymenaee, faces 0, Mopse, novas inclde (fef)neibe) faces; tibi ducitur uxor V, faces nuptiales Ci, maritae 0; meton . .pudj" 3dÜ una face nuptiali digna H, te face sollemni iunget sibi O. b. ~xaubfalfe!: faces ad inflamman- dam urbem comparare Ci; meton. 1tx~ebex, m:U" fUftex: Antonius omnium Olodii incendiorum fax Ci, hortator studii causaque faxque mei O. c. ileidjeu" falfel: habent alias maesta sepulcra faces 0, Ar- cades funestas rapuere faces V, faces de ftmere raptae bie al~ ~eief)eltfacfeln gebient f)aoen O. 3. me- taph. iltdjt (ber e>terne): crescens face noctiluca monb, fef)eiOe H; oee. IDleteu!:: saepe faces visae mediis ardere sub astris 0, visae nocturno tempore ab occidente faces Ci. 4. (OUbI.) ~famme, (iJIltt, ~euex: me torret face mutua Oalais mit etluiberter meoe~glut H, dolorum faces orennenbe Elef)mer3en Ci, corporis facibus inflammari buref) gIüIJenbe ElillnIief)' feit Ci, faces dicendi cffammenbe' !Berebfamfeit Ci; faces furoris ~ntei3 3ur ~eibenfef)aft 0, fiagrantibus animis faces addiderat IJatte Dl tn~ tyeuer gegoffen T. lEgL cum omnes faces invidiae meae subiciantur tyeuet gef ef)ürt wirb Ci. faxim, faxitur, faxo = fecerim, factum erit, s. v. facio am Q;nbe. febrlcula, ae, f. leief)te~ tyieoer Ci. Demin. febris, is,' f. (mfpi. I-®tamm, baljer ace. febrim, febri, [päter febrem, febre, gen. pi. febrium) tyieo febri iactantur homines aegri Ci l febribus uror helis liege fef)wexatmenb in IJiiligem tyieoer O. februa, örum, n. 1. mciutgungllmittel, C"'iithnl1"tff.r februa Romani dixere piamina patres fabales, februa casta O. 2. oec. meini!~lt~I!l1l10,\) (am -3a~rei8[d)(u~): annus erat brevior, nec februa norant O. ~m :pom:piIianifef)en ouuo>eele) 0, cupressus al~ ~etef)en?aum 0 V, reliquiae bie ~fef)e be~ 10ten T. Subst. tsol. a. fe- ralia attrectare fief) mit ~eief)enoeftattung aogeoen ~. b. Feralia, ium, n. (sc,, sacra) ba~ :!ot~nfeft tu ütom am 19. ~eornar gefeiert 0; baIJer btef)t. fe- rale' tempus, ferales dies Me ,ßeit be~ 1.otenf~fte~ O. 2. trauxig, büftcx: ferali carmine bubo V, .mtrOltus T, tenebrae T. 3. tubbriugeub, bexbexbItdj: dona 0, annus, bellum T. _. . _ ferax, äcis, adv. feramter (fero) retef)tragenb, er- trägni~reief), ergieoig, fruef)toar: ~hOClS, te~ra ferax 0, rus, solum 0, pl~ntae V. m!t gen: obz. fera~ Pe- parethos olivae tetef) an 0, Algldus ~grae fr~ndls H, ingentillm beluarum feraces saltus bte IJeruoronngen T; bief)t. mit abl. terra ferax o~~o V. ~i.lbI. .nullus feracior locus quam de OffiCllS fo ergteotg [fz, lae- tius feraciusque renata urbs L, aetas VlrtutUlll (,pelbentaten) ferax L. ", ferculum i n. (fero) 1raggefteU: spoha dUClS sus: pensa fe;culo gerens L. !Bef. für @ötteroUber o~t Um3ügen: pomparum ferculis similes esse videmur Cl. Meton. @etief)t, @ang H. .' . fere adv; 1. ua~e3u, uugtfii~f. !Bef. oet ,ßaIJloegttffen unb ,ßeitangaoen: abhinc mense~ dece~ f~re .N,. fit obviam Olodio hora fere undeClma qt, b18nmo lam confecto fere Ci. !Bei verb. lucebat lam fere e~ war faft 1ag Ci. 2. faft, .. beiua~e, ~u 3~emndj.. ~nge. meine !Begriffe einfef)ranfenb: ~lber~ agrl omn~s fere tangunt Ci, fere q uotanms Ct, fere cetel'lS in oppidis Ci, ii fere, qui N; ~egf: nemo ( ne- que quisquam) fere vestrum est Ct, Sille uxore, quod numquam fere solebat Ci = neque ~ere ~q~am venit Ci nihil fere, semper fere Cz. !Bt~w~tlen 3ur Q;ine~gung fonftiger 3u weit g~flenb;r ~u~b~cfe: aequalis fel'e N, isdem fere verbiS ~cnbere Cl, e.~ bella in his fere locis gesta sunt Ct. 3· oc~. ~et­ltll~e immex, faft ftet1l, ilt bex meg~I, buxdjidjUttHt~, Eliiile unb lEerna einfef)ränfenb: illud !tel' pedibus ~ele confici solet Ci, civibus cum stmt ereptae pecUlll~e, privato iure fere repettmtur Ci, fit fere e~ tttfft meift 3U Ci, ut fere fit Cu, ev~nit L, u~ sunt fer~ domicilia Gallorum C; au~ t~ negattuem Elail· nec fere seniores aderant metft mef)t L" .fiumen, quod non fere ante autmnnum vado translrl solet ~: ferentarii, Öl'l1m, m. (bieU. 3U ferire) ,?murff~uilen, mit Elef)leubern unb ?mmff:peeren au~ge7üftete ~e~ef)toe' waffnete, ~länner S T; sg. fef)er3f)aft: etu ,peifer tu ber 910t Pl. 20 . Ferentum 306 Ferentul!l' i, n. I5tabtname. 1. ali3 91bf. non Fo- rentum, 1. FOEenzo in I2Lpulien_ II. in ber mbleio tnng.: Ferentmus 3 (§ 75). ~i3 finb brei :Orte biefer lBeäetdjnung befannt: 1. Ferentinum municipium andj Ferentinum aUein, ®eburti3ort bei3 :Otljo T .' Fe~en.tino ~n ~trnrien. 2. si (te) laedit caup~nl: F.elentlll.um Ire mbebo einfamei3 Banbftäbtdjen an ber !I~ . Lahna, ~O km non mom 3111ifdjen mnagni unb ü-rofmone H, 1· Ferentino. 3. bie ®egenb 111eftl nom 2'(I~anerfe~, .nnterljalb Oastel Gandolfo. :J)afelbft 111_nrbe eme Iattmfdje ®öt~in, .ber lllenUi3 äljnlidj, Feren- tma,. ae, j. (~c. dea) m ewem lucus Ferentinae nero eljrt, m bem bte Batiner lBunbei3nerfammlungen ljierten sr;ort 111ar ~.udj bie Dud[e (caput) ber aqua Ferentina' bte 7 km fubr~ n..t'n mo~ in ben ~iber münbet. :J)an: 3U 2. F~r~ntma.s, atIS: POPlllUS non i}. L; ~in111. Ferentmates, mm, m. L. F~re~rius lBeiname bei3 ~uppiter = ClBeutegotf, ba ber ftegretdje . i}el?ljerr biefe~ ®otte bie müftung bei3 erfdjlao genen fembltdjen .peerfuljreri3 auf einem ~raggefteU - feretrum - barbradjte L. feretrll:m, i, n. (fero, ugf. rpE(!ET(!OV) lBaljre, ~oteno baljre: Iamque rogum quassasque faces feretrl'imque parabant O. f~~iae, arum, j. ,(af.H: fesiae, § 29, ugf. fes-tus, o~fifdj fnsn? aWJ *fes-na ~etf~gtum') muljetage, i}eiertage: has o~at~ones ego .sCrl[~SI feriis Ci. :J)ie mömer teilten bte '!'aljrei3tage m ~es festi (= feriae) et profesti. mn lenen 111urben feme ®eridjgnerljanblungen abgeljarten unb . rnljte aUei3. \l,lrinatgefcljäft. Wlan fannte feriae pu~llcae unb prIv~tae, je nacljbem bie i}eier ber ®efamto b.enoIfern~g ober eW3elnen i}amilien gart. :J)ie öffent, Itdjen i}et.ern 3erfielen 111ie bei uni3 in feriae statae (unbe111eghdje) unb conceptivae (be111egIidje i}efte) 111eldj IeBtere n~n ben pontifices feftgefeilt 111urben. ~n' befon, b~ren i}aUen gab ei3 mUi3naljmi3fefte (feriae impera- tIvae. angefagte); ngI. ferias indixit in triduum L, n;anslt ,solle~ne, ut, quandoque idem prodigium nun- traretm, fe~rae per novem dies agerentur L. lBef. 3~ b.eacljten fmb bie feriae Latiuae, bem Iuppiter La- trans auf bem mlbanerberge gefeiert. Meton. prae- stare Hesperia~ ferias. bem Banbe i}deben (mulje) fdjaffen H, esunales fenae ~ffenferien, i}aften Pl. _ . _. :J)an. burdj feriari feiern: fenatus. 3 feternb, müffjg; bidjt. male feriati Troes 3ur Un3elt i}reubenfefte feiernb H. ferlnus ~ (fera, ~ 75) 1. non 111ilben ~ieren: natam lacte fe~lllo l~utnba~ V, vultus ferinos detrahit bie ®eftaI~ emei3 ~tfben ~terei3 0, (Bacchae) tectae ferinis vell~nbus mü ~antgerteUen 0, vox O. 2. bei3 illliIbei3: ftu~os~s caedls ~erlllae bei3 illleib111edi3 0, vivunt ::c e e carne ferllla non illlilbbret S. mUein: fe- rlJ?a, ae, j. illlUbbret V. ferlO, lr~ (lei, ictns Don Tco) 1. fdj!agcn, ftllffcn: eum e.nse fent Progne 0, pede terram V undae feriunt htora V, ~ec~ora ipsa ferit 0, calce feritur aselli 0, cornu fe~lt I1le (caper) ftöfit V, saxa tridente 0, aquas fenoque trahoque (beim I5djmimmen) 0 sub- temen feftfcljlagen 0, socii feriunt mare (mit bem mu?er) = rubern v; murum ariete erfcljüttern S, stricto retlllacula ferro 3erljauen V. lBilbL feriunt summos fu~gura. montes .fdjlagen ein H, elamor ferit aethera b:mgt. bti3 3um .ptmm.eI V, sublimi feriam sidera ver- tIce tdj ,:uerbe an bte I5terne rüljren (mUi3brucf ftolilen l5elbftgefuljli3, fpriclj111örtIidj) H, balba feris anno so v~rba palato f~ammelft anft~tenb H; oee. idjladjtcn; mIt ftolep~. :ObI. foedus fdjItcffen: Diespiter populum R. SIC ferIto, ut ego hunc porcum hic hodie feriam i}~rm~l bei !-, agnam H, vaccam ense V; baljer (111te 012~ta 'icfwcW) in aHiterierenber lllbb.: iubesne me! rex, cum patre patrato populi Albani fenre? (burdj I5djladjten bei3 :Opfertierei3) bai3 ilU fcljIteten L. 2. ctIegen, :töten: ille milli fe . dus aper 0, hominem hasta, telo, cuspide ensne~ leo~em Si oee. ljütridjten, in ber i}ormeI e f~rlre. , 3. treffen: iuvenis (illius) ferit ora I'ls~a 0, tendit al'cus pendentemque ferit (mit bsa-~fetI) 0; . metaph. pl'imo sole feriente cacumina e~ hIS spectns si. oCllli p~ssent feriri Ci, sensum ~. : br~cf macljen C~, arte VHOS täufdjen Pr. llt- fentäs, tatis, j. (ferns) 111Hbei3 illlefen illliIb'h' moljeit: homines ex fel'itate ad iustitiam ~tque lJett, suetudinem traducere Ci tauri le~nis 0 tman-III t '{. " , pa erna nom _ a er ererut 0; metaph. feritas Scytllici soli O .. fer~e (811p; alt fere, a\t~ *ferime, § 42) 1. faft, na~e~n, un-gCfa~r: .lBel 3aljlen unb 3eitangaoen: ducenti ferme Cu- sex miha ferme passuum inde L, duodequadragesim~ ferm.e anno, ex quo L. 2. faft, bcina~ei aHgemeine 1.B~.grtffe. befdjränlenb: ferme cuncti T; 3U 111eite mus, b:ucfe emengenb: conspectus ferme Asiae L tab II lus ferme litte1'is incisa L, numero non f~rme ~m~ pares L, .haud ferme umquam L. 3. oee. in Del: !nege!, bCt~a~e immer, faft ftdiJ: vepribus inculta ferme. vestl~ntur L, barbari laetantes, ut ferme ad nova Imperra T, quod ferme evenit Ci ferme fit ut L. " fermentuI?, i, n: (ferveo) c®äljrungi3mitteI', u. 3m. 1. 6ancrtetg: pa~~ .nullo fermento ungefäuert T. 2. g~gll~r~n~iJ .@~tranf! pocula vitea fermento atgue sorbls aCldls ImItantur mit lBier unb 3iber V. f~ro, ,ferre (aftinb. bMrati 'trägt',gr. rpE(!W, got. bairan tragen, § 14). 3u ben \l,lräfeni3ftammformen tritt in uf~eUer illlortgruppe pf. tuli (oon bem alten *tulo tetuli) un pt. pt. pass. latus (ftatt *tliitns og! gr 'rJ:ii' bor." :AaV~t, rtrA'I)"a). ;nai3 illlort bilbet ~it lS1)nf~;;: § 4~. fel os, . fe.r-t, fex-üs, fer-te, fer-to, fer-tote, in! fer-re, eom. ~mpj. fer-rem unb fer-l'er' in! pa s ferri 111ie fieri, dari. ®runbbeb. tragen, ~. 3111. . S • A. I. 1. tragcn i 2. oee. a. anf, an, in fidj tragcn; b. (tragenb) ~ertJ1lfbtingcni metaph. 3. (mbftrafte~) tragen, füljten' prae se ferre 3ur 6djitn tragen i ) 4. ed~agcn, ~rbnrbcn, anil~aHen, anilftc~cn' 5. (~It. ab~erlilef1en 3ufäf2en) fidj in cttu. füg:n, ~tltctltfinbcn, 3n cttu. vcrftc~cn. TI. 1. (getragen) bringen; 2. oce. Darbringcn, cntridjtcn' metaph. 3. ~intcrbringcn, m:fben bcrid]tclI' occ. a. (@ejef2e) einbringen, bea;tragen Vll;~ fdjfagcn; , b. (bie @Stimme) abgcben' . c. (iRid)ter) tlllrfdjlagcnj 1 4. (mtt aliftraftem @Sulijeft) mit fid) bringelt verfangen; I 5. (2r.u~gaben !-tnb ~innaf)men) im .paUi3budj an~ brmgen, ctlttragcn, verbndjen. m. 1. ~etnmtrageni pass. ~ernmgc~tn' metaph. 2. (münb!idj) ~crnmtragcn berbtcitcn' occ . .\Jreifcn, rii~mcn, feiern;' 1 3. allgemein be~au.\Jten, übcrall er3ii~IclI, fagen. IV. 1. (mit .liefonberer !Betonung be~ mu~gang~p\tJtfte~) non n:genb111oljer tucgfü~ren, fllrfttagClt mU~ ne~mtnj I 2. oee. a. (a(~ !Beute) tuegtragcn, tanben' b. f~rttragcn I Clttfü~rcn, entr:iffcn, ~tlttuegnc~men ; 3. met?,ph. (a!~ @eminn ober \1ol)n) Datlllntragcn, gel11tltnClt, er~aIten, cm.\Jfangcn, etn~eimfell, . 307 1. (tragenb ober I)elienb) beUJegClt, tn)ScUJcgnng i e~en; I 2. metaph. treiben, leiten, fü~rClt; 3. refl. unb med. fid) tafdj bttucgcn, ftür3cn, eilell, ~incHen (in aUen möglidjen mariationen ber !Beb.); 4. pass. fortgcfü~rt, forigeriffcn tuerbcn. A. 1. 1. retia ferentes N, Iunonis sacra bM :Opfergerät tragenH V, operta lectica latus est per oppidum Het ficlj tragen Ci. lllon illlaffen unb müftung: fel'nnt hastilia, panuam, loricam V, qui al'ma ferre poterant bie illlaffenfäl)igen C; balje! arma ferre contra aliquem gegen 1mb. fäm:pfen 0 Ci (bafür ad- versus N, in L), arma ferre pro aliqno 0, de aliqua 1'e 0; bi dj t. tela tulere griffen an V, tela coniuncta tulere griffen gemeinfam an 0, signa tulere LV. SDer tragenbe Störpedeil im abl. robora umeris, aethe- rium axem cervicibus 0, escam o1'e V; praep. nectar in ubere 0; arma in sarcinis Cu, Lausum super al'ma tulere auf bem I5djUbe V; prae se pu- gionem nor fidj ljer Ci. mUi3gangi3punft abl. rem domo Ci; praep. thymum de montibus V, caesnm ex proelio L. 3ieI:punH ace. pabula ferre do- mum V; praep. scyphos ad praetoris domum Ci, exanimum in castra ferebant V u. bgL; bicljt. mit dat. bei3 3ie1ei3: corpus tumlllo V, fel' stabulis ig'nem V. 2. a. mihi quaecumque feram mortalia demant 0, census suos (fein lllermögen) corpore ferre 0, rami poma ferentes 0, florem ferre solent punica 0, ventrem fclj111anger fein L; bUbI. patrinm nitol'em ore O. b. terra fruges fert Ci, tura ferat floresque tellus 0, fructüs, mala V, ferens al'bor i}rucljtbaum V; bilbL Orete tulit miracula 0, mon- stra 0, ea aetas oratorem (poetam) tulit CiN, tulit Sicilia tyrannos Ci, Ourium tlllit paupertas H. fero bid)t. mit inf. servo nubere nympha tuli iclj ertrug'i3 O. ~erein3eIt: tacite non ferre, q uin L. 3. Basilus sorol'is filium nomen suum ferre vo- luit Ci, alienam personam eine frembe moUe f:pielen L. lBilbl. eam laudem Africanus cognomine ipso prae se fel'ebat Ci, unb mit ace. c. inj. = 3cigcn, merlen laffcn, verratcn, an DClt Xag legen: hunc prae se tu- lisse illo die Roma exiturmn Ci, id me eius officio debere prae me semper tuli Ci; mit inbir. irr. nec prae se fert, aut qui sit aut unde veniat Ci; ngL eum ipsmu dolorem hic tulit paulo apertius Ci. ®egf. elam ferre nerljeimIicljen L. 4· mala ferl'e 0, plus oneris sustuli, quam ferre me posse intel- lego Ci, frigus, sitim, famem ferre poterat Ci, ve- tustatem bem mIter illliberftanb leiften, ficlj ljarten (nom illlein Ci unb non lBüdjern 0). :Oft negatin : impetum hostium non ferre C, quod desiderium tui discidii ferre non posset Ci. Wlit :perfönL :Obi· optimates quis ferat? Ci, aliquem non ferre unaui3fteljHdj finben O. Pt. pr. pass. homo non (vix) ferendus uner, trägHdj Ci, potentia vix ferenda Ci; bai3 n. audj mit ace. e. in! ali3 l5ubj. non ferendum (est) dicere prae- torem Ci, ferendum puto spoliatos cives (esse) Ci. 5. egestatem suam facile ferre Ci, ferre aliquid mitius, animo meliore 0, animo aequo gIeidjmütig, elementer, fortiter ac sapienter Ci; bef. in ben mUi3brücfen bei3 Wlitbeljageni3: id pater aegre tulit fonnte ficlj nidjt ljineinfinben, 111ar barüber un111iHig 0, aliquid inique (iniquo animo) fidj ungern fügen, ficlj barüber ärgern L, moleste fers de illo ärgerft biclj übet Ci. ~i3 folgt a. ace. e. inj. tuli graviter et acerbe in eum me locum adduci Ci, indigne fe- runt c1ementiam in crudelitatem esse versam Ci. b. Staufalfail mit quod (verbum affeetus): quod ad- ventu tuo ista subsellia vacuefacta sunt, quo animo id ferendum putas? Ci, senatum moleste graviter- que ferre, quod nihil facerem Ci. :Oljne lBeifail: non tulit Phoebus sua semina in cineres labi 0; I 11. 1. dona imperat ad navls ferri V, ursos feITe dOlllum solebat 0, manum ad volnus V im !Sinne bei3 Ü.berbring.en~: alicl~i .epistulam Cu, i~lssa, responsa, dIcta V, allcm condlclOnem anbieten C, ceram lBriefo tafel 0, dextram .pänbebrucf C11, tabellis verba fe- renda dedit O. Wlit metaph. :Obj. nomen (aliquem) acl sidera (in astra) erljeben V, alicui ferre oscula Stüffe geben 0, matri ferre complexum L, amplexmu 0 umarmen, opem .pUfe bringen, ea vox multis sa- lutelll tlllit Ci, alicui subsidium C, fel' mi auxilium bring .pUfe O. ®egenfäilIiclj: elausae vim tulit tat iljr ®e111aIt an 0, non auxilium, sed fietüs tulit bracljte nidjt, fonbern nerurfadjte (3eugmatifdj) O. ~m l5inne bei3 lllerurfad)eni3: alicui luctum lacrimasque L, sitim morbosque V, alicui fastidia V, animos et pectora entfcljIoffen macljen V, fidem operi est latura vetustas bringt lBeftätigung V; bidjt. vulnera membris nerur, fad)en, madjen 0, alicui plagam iemb. fd)Iagen V. 2. tributum (alicui 0) 3aljien Cu. lllon :Opfergaben: tura altaribus, nymphis coronas 0, tura in aras 0, sacra divis V, crinem Diti 111eiljen, munera templis, lances Baccho, inferias absenti V, suprema cineri bie leilte ~ljre er111eifen Vj auclj: preces llUloni bar, bringen V. 3. omnia ferre sub auras ani3 ~agei3' Iidjt bringen V, Ascanio ferat haec überbringe, teile mit V, si vera feram V; mit ace. e. inj. Prognen ita velle ferebat 0, mihi fama tulit te procubuisse V. a. omnibus fastis diebus legem ferri licet Ci, 1'0- gatio lata est Ci; aUein: nihil de iudicio ferebat beantragte nidjg Ci. Wlit.p ei f dj er a il: ipse ad po- plllum tlllisti, ut quintus dies Oaesari tribueretur Ci, b. f01110ljl non ben ~in3elabftimmungen: vos senten- tiam per tabellas feretis Ci, ali3 non llloHi3abftim. mungen: de quo foedere populus sententiam non tulit Ci. c. provoco ad populum eumque tibi iudi- cem fero L, iudicem illi tuli iclj ljabe iljn nerfIagt L. 4. si fors (fortlUla V) tulit 0, Troiae sic fata fere- bant V, si fert ita corde voluntas V, ut mea fert opinio Ci, ita natura l'erulll fert Ci, ita sui peri- cllli rationes ferunt Ci, ut hominum religio fert Ci si vestra voluntas feret Ci. l5ubleft!3lOi3: si ita ferret 111enn ei3 fo lommen foUte, fein mütte T. 5· expensum sumptui ferre N; ngL s. vv. accipio unb expendo. 111. 1. eius scripta quaedam feruntur Ci. 2. haec omnibus senuonibus C, ita fama ferebat 0, carmine laudes V, fama fertur nerbreitet fidj V, vivus per ora feror lebe im Wlunbe bei3 llloIfei3 V (nadj Ennius); occ. aliquem insigni laude V, praecipua laude fer- tur N, nostra semper feretur pugna illa Ci; mit präbifatiuer lBeftimmung aet. Mercurium (Galli) om- nium artium inventorem ferunt C, se quisque belli ducem potiorem ferre L; ngI. Hannibal, ut ipse fert, aemulus itinerum Herculis est L; pass. felix et dis cara ferar 0, nobilis inter aequales fere- batur N, qua fama nunc Romani feruntur N. 3. memini ita ferre senes V, haud dubie ferebant Minucium Fabio praelaturos fie etfIärten aUgemein gan3 un3111eibeutig L. @ngefcljoben: sicut fama fert 111ie bie mebe geljt Cu L, Aristaeus, ut Graeci ferunt, Liberi filius Ci. l5eljr oft ferunt man Cf3ä~It, iagt, eil foll; mit ace. e. info ferunt Xenocratem respon- disse Ci, affectasse ferunt l'egnum caeleste Gigan- tas O. ~m pass. :perfönIidj fonftruiert: Iuno fertur (foH) coluisse Oarthaginem V, Scaurus auctor et so- cius Bestiae ferebatur gaU aUgemein aIi3 S, in Sicilia locus esse fertur foU ein :Ort fein Ci, Nymphae sen- sisse feruntur foUen 0, mecum certasse feretur man 111irb non iljm fagen (rüljmen), bat O. 20* fero 308 ferra IV. 1. cibaria mitneljmen CU, arcum pharetramque ferre iubes (Philoctetam) 0, arg'enti magmllu dat ferre taleutum V, cratera (ei) ferre dederat Ois- seus V, cineres secum 0, corpora nullis funeribus feruntur (= efferuntur) werben oeftaHet 0; 0 LI b L hanc sine me spem feITe tui Ia~ mief) bie5 von bir qoffen V, genus incertum de patre ferebat an iqm qaftete bie unfief)ere 2lOfunft V, ne id quidem tacitum a Turno tuli nief)t einmal ba5 qaoe ief) tun fönnen, oqne ba~ ;turnu5 fpraef) L, ut fecunda fores, haud (non) impune feres bu foUft uidit ungeftraft oleioen bafür 0, solacia mortis ad Manes mitneqmen 0. 2. a. iillie gr. cpe(!8tv ual a)'8tv im l5inne be5 (9JCaur~eIb) Cu; bafür gen. linguae T, eleorum spretor erat mentis- que ferox unbänbigen @eifte5 0, scelerum breift im neroreef)erifc6ell ;treioen T. 4. mlttig,~er3~aft, fam~f~ lnftig: Latium, Roma H, acer erat belloque ferox 0, lYIessene 0, civitas ferocior N, ferocissimi auxili- arium T, ferox ael bellandUlIl L, aelversus sin- gulos L, ferocissime stetit aelversum Punicum foeelus L, strenue et ferociter facta in bello L. ferramenta, örum, n. (ferrum, bni. ferrätus) @ifen~ gerät, eifernei3 ober mit @ifen oefc6Iagene5 iillerf3eug: se semper bonorum ferramentorum (iillaffen) stu- cliosum fuisse Ci, eras ferramenta (iillerfileug) TeamUll tolletis, fabri H, agrestibus ferramentis (@erät, .pacren) L. ferraria, ae, f (sc. fodina) @ifengruue, @ifenuerglverr: apuel Aquitanos magnae sunt ferrariae C. ferratus 3 (nae!) SUnalogie einea pt. pf. pas8., bon ferrum) 1. cifenbefdjlagcn, mit @ifen verfeqen: belli ferrati postes portaeque Ennius H, ferrati orbes rotarum V, ferrata hasta L = fraxinus 0, trueles V, ferrata 309 fervesco alee mit fporenueroel)tter iYerfe V, capistri V, obices ~ortarum T. 2. oee. g.e~arnifujt: barbarorUI~ aO"Jllina ferrata H; sltbst. m fronte statuerat fel- r~tos bie @eljarnifef)ten T. . . ferreus 3 (ferrum) 1. cifctlt! aU9 @ifen: Bnt~nm . utuntur taleis ferreis C, turns, mucro V, claVl C, Jllanus @nterqafen C, lorica T; bid!t. (Enallage): fit ferreus imber ein lRegen non ~'fengefef)offen V, ferreus hastis horret ager ftant von el[ern~n Ban3en V, ferrea telorum seg'es V. metaph. 2. e~fcn!eft, fcft, find, ltn3crftörbur: ferrea vox V (CPG)~11 a~(!'Y)u'tos Horn er) ferrea decreta sororum unaoanberüef) ° = iura V,' ferrei corporis animique (Oato).L. 3· oe? fjurt~cr3ig, gefü~Uoi!, nncm~fillblidj: q~us tam. fmt ferreus? Ci, ag~, ferrea~ gal~e o~ Vlrtu~ c1Ula e~ qua si ferrea Ct, gens T. 0'n blefem I5mne a:Xef). felTea proles Ci, prog'enies (aetas ele dura est u.ltuna ferro 0) ba9 eiferne 3eHaHer V. 4· ~art, brüctcnb. 91ctef) bem qomeri[ef)en XUAU80S V:7t'l'OS fagt V. vom ;tobe: olli oculos ferreus urget somnus; sors Vltae 0. ferri-terus, i, m. (tero, § 66) eber @ifenreioet', @e, feffeHer, I5trave Pl. ferrugineus 3 fef):uat3, fcfJroäqlief), bunter: cum~~ Oharonis V, hyacmthus bie fdiroaqolaue l5ef)wett- I 'I' V. )!lon I le . ) ferrugo, inis, f. (uon ferrum, \1Ji~ ae.ru~o Uün aes @ifenroft. meton. @ifenroftfatoe. SDle wlrf(lc?e iYaroen, oe3eief)l1U~g ift feqr vage: peregrina .ferrugme .. cl~rus et ostro V, wie ferrugine elarus Hlber~ f~wct~~ltef)e: I.J5lttpltt V; virielis ferrug'ine barba fef)war3Itcf)gr:xn 0, vlutmll ferrugine atra sparsus fef)roar3 0, role ob- sema tinctas ferrugine habenas 0. SDal)er: sol caput ferrugine (SDunfeI) texit V. ., . ferrum, i, n. 1. ~tlcn: nascitur i,hi in mantlmls reo'ionibus ferrum C ex aere et sohelo rerum tabu- la:ia ferro 0. 2: metaph . .pättc, ~ef~~Uoftgfc~t: fertilis, e (fero) 1. tragfäl)ig, crtcagfäf)ig: ag'er quamvis fertilis sine cultura fructuosus esse non potest Ci. 2. syneed. frltrl)tbuf, ergiebig: terra ° L, agTi, Asia Ci Tibur H seg'es 0, ar- bores V, oliveta H; otlbL pectus' 0. .~?tit gen. aO"ri fertiles aliorum fructuum Ci, fertlhs uva~ rclef) alt ;trauoen V, pabuli Cu, Gallia fertilis ho~~­ num frugumque L; feUener mit abl. campus fertllls ubere buref) ben fetten ?Boben V. . 9J/it da,t. nec f.~r­ tilis illa iuvencis (seges) bie me bet lRmber 9Jlulje vergilt v: 3. (Enallage) frtldjtf~cllbCltb: elea (Oeres) 0, Bacchus H. . SDav. fertilitas, tatis,!. @ttragfäqigf~it, iYruef)toa::feti: causa fertilitatis est umor Cu. 9Jlti gen. sub!: terrae 0, loci C. 9Jm gen. obi. oelorum an Cu; otIbI. (Rhea) ineloluit fertilitate sua üoer iqren 9Jlutterfegen 0. ferula, ae,! (ferio) 1. ~erte, !Rltte: ferula eaeela~ meritum maiora verbera H, quaelrupecl~m fen~la (lReitgerte) urget eques 0. 2. meto.n. ('I'a(!{}'Y)S) en~e qoqe 'SDolben:pffan3e, \ßfriclltcnfraltt: Sllvanus florentls fenuas quassans V. , . > • ferus 3 (\.1gL ~hj(!, engL deer, ljb. Tm, § 14) 1: lllllb, ltngecrä~l\tt! bestiae vel cicures vel ferae C~, leo, belua, anguis 0, capra V, can~s ° V. . l5e~r . oft s~tbst. isol., u. 3W. feIten ferus, 1,. m., . wett ?ctufiger fera, ae, f. llliIbei! ':ricr; syneed. ;!:tcr: m fen alvum in ben ?Bauef) be9 troianifef)en I.J5ferbe9 V, I?ectebat fe- rum ben .pir[ef) V, ira feri (be5 faIlJbo~tf~en @oer9) mota est ° Ph. Fem. ferae sunt ratl~m~ et ora- tionis expertes Ci, ritu ferarum Cu, fel~ls corp~ls o bicere Ci, inter feras aetatem degere C~; fV e3ta, Iifiert: habitanelae piscibl~S u~elae, terra f~ras cepit, volucres aer 0; ollbl. !tel' e~. per.follilas feranilll buref) bie ;tiergeftaIten (be9 ~lerfretfe9). 0, mao'na minorque ferae bie oeiben ?Bären 0. 2. llldb· llla~fcnb ®ufb~: fructus feros mollire colenclo ~, robora O. 3. llliIb, öbe: montes V: silvae!J, regla Ditis 0. 4. rll~, ltngcfdjfadjt: hommes fen. ac bar- bari C, vita inmanis et fera Ci;. ~ee. ~tlb, .~urt, graltfallt: nemo tam ferus fuit, qum. illacnmant ~, Oyclops, tyra@us 0. l!lnallr:ge: ell~s .mores .fe~os ostenc1ere Ci, cor ° V, mg'enlUm, amml. areloI, fnl- mina vis ventorum, elolores 0; s~tbst. SIC me ferus ille premebat jener 'iillHbe) 0, ligones rapuere ferae bie ?Bacef)antinnen O. . ferve-factus 3 (luxtap., §§ 64, SUnm. unD 67) qet~, gIüqenb gemaef)t: pix, iacula C. . fervens ntis 1. fiebenD, gIilfjcnD, ~Ctff: aquae 0; in pectore ferrum g'erit 0; m~ton. bai! cIlmte .3ctt~ nUer: aere, elehinc ferro c1uravlt saecula H, SIC ael ferrmll venistis ab auro, saecula 0. 3- met~n. ~tfengerät, ~tfen, I5ta~I. I.J5ffug.f ef)ar: ferr~ .pr~scm­ dere campum ° V; 9JCef [er: lU.gluum feno lesol: vit ° V: 12{1;t: ornus ferro aCCIsa ° Vi l5ef)ere. ferro r~secare capillos 0; ?Btenneifen: crines felT~ vibrati calielo V; lRiegeI: ferro clauelen~ur Bell.l portae Vi Sl'etten: homines in ferrum cO~llcer.e C~: strielor ferri tractaeque catenae V; 15 ef) r e t 0 g tt ff e 1. c1extra tenet ferrum, vacuam tenet altera ceram. ~; ~i f enp an3et: qua patuit ferrum~ letalem conellelIt ensem 0; 9JCarterwerf3euge: mstrumenta necis ferrumque ignesque parantur ° u'. a. 4· oee .. a.. ®nrflllaffc. 3unäef)ft bie Ban3enfpllle, bM I5p.eer, ei f en: hastile terg'o eripuit; ferru~ tam~n osslbl~S haesit ° ober bie I.J5feilf:pille: cerVlce saptta haesIt et exstabat nnelum ele gutture ferrum 0; vgL fer- rum aeluncum .pafenpfeiI 0; syneed. iillurft;Jaff.e, I5peer, Ban3e: traiecta pectora ferro V, hm~ls m obliquo missum stetit ing'uine ferrum 0, volatIle V. b. ~djlllext, :3)lIIdj: quis ibi non est volneril:tus. ferro Phrygio? Ennius, (senex) inutile ferrum cmgItur ~, luna ferro accincta V, si tum illoru~u .fer~·o conCl- c1issem Ci, ael subsellia cum ferro vemstl C~, ferrum stringere OIanf 3ieqen L T. . meton: .~UffC~gclllaf~+ l5eqr oft in l.J5 r 0 fa: 0. M~rlUm.e ClVll~ feHo en- puerllllt bem l5ef)wert be~ ?Blttge~fneg~5 C~, u.t c.ompa- retis forum cum ferro et armlS Ct. . 2r({denerenbe iYormeI: (vastare) ferro flammaque md iYeuet unb 1 l5ef)wett CiL V, flaJ:;Jlla ac ferro Ci, .(feIten). :erro flammisque T; bief)t. face Darc1amos fenoque sequi V. I!(uef) ferro ig~:lique C~L,. fer~'o 'o-at.que igni L, igni ferroque C1t Ct; ctflJnbettfef). fen 0 Ibm L. bi ef) 1. ~ulnus aU9 ber qei~e9 ?Blut orief)t 0. )!lon 91iditffü[figem: aurae 0, rota gIüqenb V, ha:e~ae Cu, glandes Ci .oUbL ira 0.. 2 .. meta1!h. ~t~~g, a~f~ braltfcnD: ammus ferventlOr C~, rapldo felventms amni ingenium H. Adi. isol. pt. pr. act. \.1on ferveo 2., vorfL fervo 3., ferbui 1. 1. fOUlen, fieben! posito medicamen aeno fervet 0. 2. syneed. gIil~en, brenncn: hlilllUS fervet c1e corpol'e 0, fe~'ven~ solis vapore bracchia cancri 0. 3. metaph. gftiI)CIt. fervent multo linguaque corque mero 0, fervet avaritia H, hostes fervent caeele (9JCorbluft) V; oee. lji~ig betrieben Itmbcn: fervet opus V. !1. 1. lll.aU~n, braltfclt: (amnis) spumeus et fervens Ibat 0, Im ?B il be: Pinclarus velut amnis fervet H; . fer,:ent~s aestibus unelae ° fervet aequor V, omma VIelebIs vento fervere V. ' metaph. 2. f}in~ unb ~trlllogCIl: fervere cum vic1eas c1assem V, fervent apes ~e b?ve fef)wärmen qertlor 0; oee. \1Jimm~ln: ope.re semIta ~er­ vet V iam fervere litora flammls von Blef)tern V, VIele- res fdrvere Marte (iYlotte) LellCaten V: 3· altflll.aUcn: animus fervebat ab ira 0. )!lgI. s. v. fervens. ;t)a3u ~ncoh. fervesco, ere gewärmt werben Pl. fervidus 310 fervidus 3 (ferveo) I. 1. fiellenll, Illaffenb, fndjenll! aqua CU, fervida spuma fiuit geil3 fprubelnb 0, Aetna H. 2. syneed. glii~enll, ~eifi! rotae H, axis V, fervido adhuc pectore T, ante sidus .fervidum (= f. aestas T) vor ben .punb~tagen H, diei fervidissimum tempus Cu, fervidos aestüs vitare H. 3. metaph. fenrig, ~\~ig, ~cifibliitig! fervidius merum H. mon Wlenfd)en: fer- vidus ingenio 0, irä, subit.ä spe V, ingenium L, maturusne senex an adhuc fervidus H, furto fer- vidus instat V, fervida pinum sustinet (in bacd)ifd)er lBegeifterung) glügenb V, puer @:upibo H. 11. bran~ fenll, tofenll, Illaffenb! musta giigrenb 0, venti aequore fervido deproeliantes H, vada H. fervor, öris, m. (ferveo) 1. @J{nt, .pi~e! anima fervore atque aestu interclusa burd) bie glügenbe .piSe L, mundi fervor purior Ci, sicci fervores trocrene ®Iut 0, fervoribus mediis mitten in ber ®Iut (be~ :tage~) V. 2. metaph. .pi~e, ilcibenfdjaft: po- sito fervore iuventae 0, tanto fervore furentes V, fervor aetatis Ci. FescenninuS 3 von ~e~cennium, einer ®t. in @trurien: acies V; versus Fescennini ®:pottIieber L; Enallage: Fescennina licentia H. fessus 3 (adi. isol. pt. pf. pass. au fatlsco, rüdgeoilbet aull ~omvofiti~, a. 58. de-fessus) matt, mübe, abgefpannt, erfd)öpft: fessus in herbosa posuit sua corpora terra 0. j[(I~ urfpr. pt. mit abl. instr. fessi vomere tauri H, Romani fessi itinere et proelio L, vnlnere L, ve- natu, labore, malis, senilibus annis 0, aetate, aestu, caede, quaerendo V, aequore V = fiuctibus Ci von ber Wleerfagrt; bi d) t. fessus ab undis V. Wlit grii, aifierenbem gen. fessi rerum erfd)öpft von ber Wlügfal v. Metaph. auniidjft vom Sl'örper: corpora ° V, membra 0, artus V, longä fessum militiä latus H, caput 0; bann: pectora curis fessa 0, anima entmutigt 0. @nbIidj: fessae naves V (puppes, carinae 0), axes 0, aetas j[(Iter T, numina fessa odiis gefiittigt V, quam fessis finem rebus ferat ber Wlügfal v. festinanter (adv. au festinans) in @ile, in .paft, gaftig: compositius quam festinantius agere T. festinatio, önis, f @ile, .paft, Übereilung, Ungebulb: plura persequi prohibet festinatio N. Wlit gen. subi. eius festinationem morari Cu. Wlitgen. obi. ex- sequiarum T. Pl. ne in festinationibus (in ~iiUen ber, @ile) suscipiamus nimias celeritates Ci. mon festino 1. (IJgL confestim) 1. intro eilen, fid) bedIen, fidj f~nten! festinate, viri V, quamquam festinas, non est mora longa H, alii a d portas festinare S, festinant esseda, naves tummeln fid)H; bilbI. ad singulare M. Antoni factum festinat oratio Ci, ad haec festinat animus Ci. @~ folgt inf. Macedoniam praeoccupare festinavit N, fugere festinans senatus consultum fecit Ci, ultum ire iniurias festinat S; beterminiert: id festinabat, pacem inminuere S. 2. trans. beeilen, befdjlennigen! fugam V, mortem in se fid) eilenb5 töten T, dum poenas festinat V, festi- natum iter 0, festinata missio T, virgines non fe- stinantur ltJerben nid)t au eilig (3U früg) vermiigU T; oee. fdjlennig f)erfteffen, bnffbtingen: festinant vestes 0, iussa Sibyllae festinant V, caedes, patibula, ignes, cruces festinabant T. mgI. S. V. festInanter. festinus 3 (rüdgebirbet aull festlno, § 76) eHig, gaftig: festinus advolat 0, vestem tibi festina urgebam V. festivitas, tätis, f. 1. ~ergnUgen! offers mihi ludmn, iocum, festivitatem Pl. 2. l!anne, !!Bi~! festivitate et facetiis O. Iulius omnibus praestitit Ci. 3. j[(nf~n~, ~Iitterftaat (ber \Rebe): Gorgias his festi- vitatibus insolentius abutitur Ci. mon festivus 3, adv. e (festus) 1. feftIidj, fröf)Iidj! ad- sedistis in festivo loco Pl. 2. metaph. Inftig, mnnter, ~eHtt: homo Ci, ,acroama Ci; oee. Illi~ig! sermo Ci, quam festive crimen contexitur festuca S. V. fistüca. festus 3 (IJgL fer-iae) feftIidj, feierIid): dies festo die Neptuni H, eum diem festum ~efttag feiern' N, festos dies ~agre~fefte feiern Ci; bi d) t. ,festa dies V festae luces (:tage) H, tempus OH. Enallage: rona, frondes, choreae, pax 0, vestitus T, ulula- tus ° = festis vocibus mit ~ubeIrufen Tj theatra Palladis arces feftIid) (gefdjmücft) 0.. S1tbst. isol festum, i, n. ~eft, ~eier: festum celebrare, agereO. ~id)t. aud) pl. von einem ~eft: festa Oereris annua celebrabant matres 0. fetialis, is, m. Sl'rieg~gerolb. Fetiales giel3 ein 3ltJanaig, gIieberige~. \ßriefterfoUegium au 9lom, ba~ bie völferredjt, lidjen lBeaiegungen (~rieben~fd)lüffe, lBünbniffe, Sl'rieg~, erfliirungen, !ffiaffenftiUftiinbe u. bgI.) au bef orgen gatte. Wlan fanbte meift igrer vier, an beren ®pise ber pater patratus ftanb: fetialis regem Tullum ita rogavit L. j[(l~ adi. ius fetiale ba~ ~etialred)t Ci, fetiales caere- moniae lBriiud)e ber ~etialen L. fetura, ae, f (fetus) 1. ba~ ®eOiiren, .3ud)t: aetas nec feturae habilis nec fortis aratris V. 2. meton. ~ad)ltJudj~, .3ud)t: slmt, fetura minor, tepidis in ovi- libus agni 0. fetus 3 (pt. pf. pass. einell 58ero{! *feo, 1tJOIJon fetüra, fetus, ÜS, fecundus) 1. triidjtig, fdjl11anger! lenta salix feto pecori V, feta volpes H, fetae apes V. 2. metaph. bnff, angefUllt! loca ulvis feta 0, loca feta furentibus austris V, machina feta armis V, terra feta uvis 0, frugibus Ci; oce. ergiebig: feto consurgit in arvo 0. 3. Illa~ gel1111rfen ~at: fecerat fetam lupam pro cu- buisse et geminos lambere matrem V, fetä truculen- tior ursä al~ eine lBiirin mit igren ~ungen ° j subst. isol. feta, ae, f. Wluttertier: temptabunt pabula fe- tas Wlutterf d)afe v. fetus üs, m. (IJon *feo, IJgL fetus 3r 1. ba~ @lebiiren, !!Berfen: discors concordia fetibus apta ber .3euj:lung Oj metaph. !!Badj~tnm: frondes crescenti (arbori) adi- munt fetüs V. 2. meton. l!etbeßfrndjt, ~inb, 3nnge~, ~tnt: (pasiphae) discordem utero fetum tulit ben Wlinotauru~ 0, Germania fetüs parturit eraeugt j[(u~, geburten H. mon :tieren: fetus lactens cervae Sl'is 0, fetum posuit sus ltJarf Ph, suis fetus editus (est) ltJmbe geltJorfen T, ovium fetus 2iimmer V = peco- rum V, avium junge mögel V, apium lBienenbrut ° V. 3. metu;ph. (IJon ~~an3en) a. ~rieb, ~~tllfi! olivae junger OIbaum 0, croceo fetu circumdare truncos Wliftelfproffen V, auricomos decerpsit arbore fetüs V, inseritur arbutus nucis fetu mit einem \ßfropfrei~ V. b. ~rndjt, ~ttrag! fetüs arborei lBaumfrüd)te ° V, arbutei, triticei 0, pulli fd)ltJarae ~riid)te (Wlaul, beeren) 0, dant alios aliae (silvae) fetus @rtrag V, gravidi cum palmite fetus fd)ltJere :trauben Oj metaph. triplex animi fetus Ci, uberior oratorum fetus Ci, Musarum fetüs Ca, scripta nostra tam- quam recentes fetus @raeugniffe Q. fibra, ae, f. 1. ~afer, !!Bnraelfafet! radicum fibras eveliere Ci, fibrae stirpium Ci, amaris intiba fibris V. 2. oee. ~afer, l!a~~en an ben @ingeltJeiben: extis fibrae apparere minaces (cessarunt) V, Asilas, cui pecudum fibrae parent V. 3. meton. ~inge" Illetbe! nec fibris (Promethei) requies datur ulia re- natis V, ereptas viventi pectore fibras inspiciunt ° j sg. foUeft. magnos instare tumultüs fibra monet 0. fibula, ae, f. (IJon figo) 1. Sl'lammer: tigna binis utrimque fibulis distinebantur C. 2. ®pange, ®d)naUe, ~efteI, j[(graffe: aurea purpuream subnectit fibula vestem V, ut . fibula crinem auro internectat 311 fides ~eftnabel V, tegumen omnibus sagum fibulä II. fides, fidei, /., bid)t. gen. unb dat. fidei ober r[S;n,aUCle) aut si desit, spinä consertum T., fide (au fIdo, IJgL S. v. unb nt3-ia3-cu neben net3-cb) ae, 'f. ®tiibtd)en 3ltJifd)en 9lom unb Oftia L. s, 'ium, m. (flcedula t5eigenbtoffeI), fd)er3' :truppenname, etltJa <®d)nepfentaler' Pl Capt.163. e (fingo) tönern, irben: vasa N,Ci, fi~rae Ci, Pr fictilia antefixa deorum bte :tonbtIber ber ötter aut' ben :tempelgiebeln L j subst. isol. ~ctil~, rt. (sc. vas) :tongefiil3, irbene~ ®efd)irr: O1llllla ficti- (ponuntur) 0. , önis, f. (fingo) ~iIbung, ®eftaItung Ph. öris, m. (fingo) tm1' I • .. t o-itii Ci 'raeesse agro colendo ft~~ltlUm ~u as ~~lift e~ fÜr Pfcl)im1.1flicl) Ci, neque ?"lona mov~~; n~- fl 't' S ftao'itimn est mtt acc. C. tnJ' . que ar 1~djanbllu6bc ~ö!emidjt: Oatilina. omnium 1~ci~0~U~ atque flagitiorum catervas Clrcum se hab.nit S. . _..) 1 leibcnldjaft1idj forDern, flaglto 1. (1. ftagltmm.. ~ bringcnb lluf!OtDcrn: erregt Ilerfangen, ungcltum ltt~.,ncn, t c· SJJ1it ,ovi. id, me flagitanti senatUl reddlde!lID C~· arma saO'a quod popu~us iam di:l fl:g~a~mb:tüs flagitasti Ci; bellum flagltaverunt C1: le,,~l o.·t t erqeijcl)t Oi. QS on biIbl. severitatem res Ipsa a"la fiagrans 316 golbgelbem stleib, burfte aber H)r .paar nodj rümmen: flaminica Dialis T. - 2. subst. fiaminium unb fiamonium T, ii, cerdotium) bie @;igenpriefterftelle, bai3 Wmt Olaudiale Ti ali3 nomen pr. (§ 82) plebeiifdjer @entiIname, !Sef, 1. O. Flaminius, 232 ali3 tr. pI. ein Wcrergef ej) burdj, verllJaItete ~rütur in ®i3Uien, fdjluga(i3 cos. 223 bie an ber Wbba unb legte a{i3 Senfor 220 ben 3irhti3 auf bem W1ari3felbe unb bie flaminifdje (D'{om-91arnia-®poletium-~anum) an. @;r ,- gegen .pannibal am 5l:rafimenifdjen ®ee. 2. ®ein 0, Flaminius, cos. 187, rämpfte gIücrlidj um ® grünbete 181 bie stolonie WquUeia. llJem? mit ab: id ab eo flagitabatur C, hic abs te filium flagitat Ci, ipsa causa a me hanc orationem flagitat Ci; beim Iogifdjen ®ubi, stipendium ab le- gionibus flagitatur fie verlangen ben ®olb C, ~mt acc. rei et personae:dicendmu est id, quod ille me flagitat von mir Ci, amicum lai'giora H. .p ci f dj e, [aj): flagitabatur ab Hs senatus, ut meamcausam susciperet Ci, ober WUi3fage (acc. c. inf): delatores more maiorum puniendos flagitabat forberte, fie feien 5U beftrafen T, :Didjt. mit inf perna flagitat re- fici H. 2. occ. a. 3lt ltJtffen begd)ren: Cl'imen ab adversario flag'itabo Ci; mit inbir. ~r. quae sint ea numina divum, flagitat V. b. anßgcHefctt bcr~ fangen: ministros in tormenta T. C. (bor @ericf)t) befaltgcn: (Galba Oaecinam) ut peculatorem flagitari iussit T, fiamma, ae, f (für *flama, § 40, aull *flag-sma fiagrans, ntis, adv, flagranter 1. brennenb: domus, arae, ramus 0, telmu !Süj) V; bilb!. flagran- tissimus aestus L. metaph. 2. f)Ciji, glü~enb: genae Vi von Wbftraften: cllpiditas Ci, cupido T, amor flagrans in eam T, oscula H, 3. gläll3cnb, Iwd)tenb! flagrans Hersiliae crinis 0; Enallage: flagrans oculis ffammenben !SUcrei3 T, flagTans sidereo clipeo V, vultus ftral)ienbe T. 4. leibcnfd)aftItd), erregt: praeceptorum studiis, invidia Ci, tumultus V, id flagrantissime cupiverat T; Enallage: flagTan- tissima flagitia äuflerft llJiIb T. Adi. isol. pt. pr. act, von flagro 1. (bgL gr, cpJ..iyw, aqb, blecchazen ' .. ~rkncnftrom: fletum cruorl mI- T I ( (() be- 2 meton, ",rallen, - - f d 0 tepido e' adv, fiebiliter (fleo) .. P~I~' - . 't 0 fletibus ora rigare, fletus uno ere '" 0 '''''VM'~' c;t bdlagcni5itJcti, jammerboll: pr!llc~l?mm~, :~~ab~nt lumina fletu trieften von f)etfle~ 5l:ranen T' flebiles ;io-ilias Ci i mit dat. multis fleblhs °DCC1- Fl-evum, 1', n. staften ber ~riefen am D'{l)etuarm Fle, 0 o . b 'H' b t latrasse y- cUt tlon tltele;t 1JU, bellJetuen 0 ' :~ S(~H) 1. fliig1idj, (i. 3utjberfee) T. §§ 65 u 53) mantic1a flebIle VIsum es~., d' C· H . gemitus Ci, flex-animus 3 (*flexi-animus bon flexus, . b: C' tii~tCtItD:L~Oln~tabsOt 'fl:~~e ~~s~f~ q~1i; ql{eritur lyra 0, 1. getüf)rten .per1Jentl. 2. l)er31-üf)br~nbi;:cuv:~~tn:~bi;~ ques us , s. '. ' b nagenb: fl "bilis e (flexus) 1. teg ,,, . flebiliter canere Ct, gemere H. 2. ~.ttnen,' ondere eXl, '. . !S'lbe' durum et flexibile VOCIS fiebili sponsae raptus iuvenis H, fleblhter lesp matena ~t; ~m met~ h." lettfiam, geid)mcibtg, nllb~< unter S>:ränen Ci. genus Ct. . 'P fl 'bile quam sensus Cl- -- ftiinbig: nihil. est . tam eXI , cto 3, flexi, flexus vium Ci, oratlO Ct. 1 biegcn bengcn, frütntncU;, fiexilis e (flexus) biegfam: cornu 0.. 7 2' metaplt. beltgcn, nmftitnmcn, etitJCtcljClt, tii~tcn, fiexio, 5nis, f. (flecto), !Sieg~ng: laterum Cz i metap L II l' brel)en Ulcltbcn, fenfen, rid)tett; flexio vocis W1obulatton Ct. , , · 2'. intro 'in meb. ®inne: ntnfe~ten, nmbiegen, I flexi-pes, pedis (§ 66) frummra~hg: h~derae 0, )ß L_~ft~·dj~llJ~0'.'l.gt~'n~ltJ~cn,:b:;cn::+7r----=-=:+l,:;:;-;:;:;v--;;-~:flOO: flexuoSuS 3 tloH strümmungen: !ter Ct~. b ~f:- I 1 lllluum in burim V, acanthum V, cera fle,c- fi - (fl to) 1 (meb) 1. :.wtll ltng, - . , l",;t j'cl) biegen 0 cereuS III exus, us, m. ec ... O· 'im !Silbe: flexus titur in multas facIes ap t ..v:. , !S"fen gnng ~tiimmltltg: cerVlC1S, )ß f 11 Ci vitium flecti läflt fidj llJie bieg\amei3 iIDal.<)i3 ßum ~ V- ' bUcarum bie iIDenbungen in ber er a ung , beu en H' vom ®pannen be!> !Sogeni3: arclun , ~en~uiJl~ullos flexüs recedentia nidjt ab\djllJeifenb ~ 'tg kd Obi flectens cornua nervo O. )ßom ~e L Rh s modico flexu in occidentem versus , ~t syn~er '@lieb;r: quascumque partes seden~o ~ec- X~~~l ~odic~01tuS) si~um fac~t Clt, ~~x~~ ;~~~:~~ /ugeno 9]1it ~roleple bei3 Obi· (anguis) ~ectJt SlllUS bidji ang'uis flexu SlllUOSO tu 3aglr tdj . fl 'b s l~U~St fidj in strümmungen 0, flector III anguem .,' t V 2 occ l1mitJcg, ~ogell: notls eXI u ~tenrbee 2U et'ner fi'<' 11.1inbenben ®djlange O. Pt. pf. paI1sms. gehumm 't 'P7 . flexl~ itineris eo ire iubet, quo .u 0 U-) b + aes flex pr,aecurn, t" T ftexu Armeniam petunt T. flexuS 3 gcbugen, gcfrih1tlltt, gCitJ1tlt cn.:", ·tt b C· Vlennam Vltalent 't', flexus aetatis 91eige Ci, au- f 0 lacerti 0 cornu 0, sonus llJetl.<), 5t ern V. 3, meton. We~bc1Jltn! + 't "'älfte be!3 .perbltei3 T. ~u~:tel:e si nequ~o superos, Acheronta I;WVlbo.~ t mni flexu tu ber 1JllJet eu v,J - 1 If r dj aÜquem precibus, laclrim~s, or~l~op~s;o~~~ d~O::u I~. (pali.) ~iegnllg: ossa patiuntur flexus a en t mum 0 Ci V mentes lonnnum, .. fl tu biegen 0__ _) ba!3 Wnid)lagen WnpraU: (lant flectitur V. ' 91adj negiertem verb, q Uln: neque e fiICtUS, us, m. (flIgere 1 , ftexus est quin sig'num daret T, V' sonitum flictu galeae V. gt 0 C C·· 11 1 ~quos (vom ffieiten) C, (vom ~a~ren), 'Ocu~- fio 1. (aTjb. bläsan) blafen: ventus ~at l"~vllJeellte mei~~ . ' 1 t 0) de foro m apl- l' secunda melS 1.<) TUS (carpentum L, p al!-s rUlOu _ fiectat habenas bilbI flavit ve IS aura " t O· bidjt tolium Ci reg'iJ.uen cannae , qua, V 1 0 ® C' 0 tibia flatur lvirb geblafen, erton, , 'f 1, f H 0 iuo'a habems ; ocu os, ege, . b rnen O· scintillam flando accen- llJof)in er a'!ren 0 , b 1 . (bie ~lugen) a re tibia flabit llJlt er 0 fl' . tI (mit bem @eblü\e) acies oculorum se fle~erat, O. l:mmafC e t im Sfreife 0; dere anfadjen L,; aes ,are. e~~ ~ntum flatum sig-na- in rem 0, (avis) flectItm: 1~ goynlm t 9 ad puerilem 5um ®djmel3en brtugen, gtefl en ' lt Lg wUt :proleptifcf)em o f b "n g' 'Test! O'la cursum t gego" en unb geftempe. C uom ,t;au 0 er =e . ~ ""b m' e'tn mferb l'urbettieren umque 11 • -@Ib'ugiefleni. 't L cursUS m 01 e 'i-' Ob' ratio flandae pecumae e 0 (b Y:fg\~~ u-:!f, flectit iter er bregt. (veränberi)b b,ie 9]2~rf~ 1" ( J.d(w 'ßerreiflen') ~locre ,er , 'NL flecte viam vehs fegle an ertlllJo.)tu , floccus, 1, m, 7 (\)~I ~\reit: qui sis qui non SIS, ndjtung , b t f'..v:. nadj linf!3 C iIDoHe); meto:p t" ~mt't·..v:. ~ö..v:.te fei~en .peIler bafür silva se flectit sinistr~rsus l~eli-~ e dt,:,~ ali3 ei3 gege~ floccum n~n !ll~e1dlll~l.!: "ll. titel) iSllllbeilbrllller: Aeclui fratres consanguineique a senatu appellati C. fraternitäs, tatis, f (fraternus) !BrüberIidjfeit, !Bruber, [djaft T. 325 frequenz ,,-,,+< .... "us 3, adIJ. e (frater) 1. brüberIidj, beG fremebuncla ex alto Accius; fcf)naubenb (uor 80rn): Polyphelllus fremebundus oballlbulat Aetnen O. fremidus 3 (fremo, § 74) fdjnauoenb, tobenb: turba O. fremitus üs m. (fremo) 1. bM @)djullltbCIt: equo- rum CL'V. ' 2. bum:pfe(l @etöfe, ilärm, @clltlttntcf: jßrttberil, amor C Ci, mors V,. nex H ~ "aber: caec1,es uom !Bruber verübt V, pax mtt ben )Erubern 0, fla- ternis undis mit ben )fiogen bei3 !Bruber(l (be(l l)1e:p, tun) 0, litora (ba ~rlJ); al!3 150l)~ ber spe~(l" ~ru~: bei3 ~nea(l ift) V, si fraterne facmnt. al(l ,,-,ru er ~. 2. l1CrlUnnbifdjllftfidj: fraterna peto tdj verlange bM ~roe be!3 lBetter(l (vg!. frater 3. a.). O. . 3: 1netapl~. bc~ frcltltbef lleG g'rcllnbc~: fraterlllS alllllllS admumus 'e m~u,rber in orüberli"~er ~inttadjt H, maerens fra- wt "-'" u.} '[f V I .. militum clalllor fremitusque oriebatur C, terme mo- Ws et fremitüs Ci, maris ba(l ffiau[djen ber ~ran' bung Ci, castrorum L, apum ba(l 15ummen V, plaus~ fremituque virum consonat on~ne .nel,?-us. V. 3· b~" 9Jhtrrcn: inclignantium CU, SI dlsphcmt sententm, terna morte iuvencus %ob be(l @eno e~ ; onge, 11S fraternum (vg!. frater 5.) nomen popllli R. afutmum ber l)1ame , terra. L, messes 0, numen (,);ereiO 0; mInI frug1ferum. mcljti3 wai3 t}rncljt trägt L; metaph. illud est frug1ferum documenta intueri bai3 bringt ~usen L. frugi-legus 3 (lego, § 66) t}rüdjte famme1nb: formi- cae O. . frumentarius 3 (frümentum) 1 .. 3um @etretbe geo liörig, ei3 betreffenb, für, vom @ettetbe: le:, frumen- taria Ci ad M. Scaurum rem frument~n~m trans.- latam (~sse) bie 9Xufficljt über bie ~etretb.eetl1f~lir ~t, caritas rei frumentariae liolie @etr~tbe?mfe C~, fIU- mentaria praesidia rei p. gette:beltefernbe, Sl'.orno rammern Ci, largitio Sl'ornfpenben CL 2. subst. zsal. @etreibeliänbler Ci L. frumentatio 328 frümentatio, önis, f. (frümentor) ba~ @etreibefaffen, @etreibel)oIen: frumentationibus pabulationibusque Ro- manos prohibere an ber perbeifdjaffung von @etreibe unb @riinfutter l)inbern C. frümentätor, öris, m. @etreibebefdjaffer, u. 3ro. 1. @etreibel)änbler: frumentum emi non poterat (a) frumentatoribus L. 2. furagierenber l5olbat, gu, rageur: copias ad consectandos frumentatores misit L. 1150n frümentor 1. @etreibe l)olen, @etreibe (\]Sroviant) l)erbeifdjaffen: legionem frumentatum mittere C S, pabulandi aut fnunentandi causa discedere C. l150n frumentum, i, n. (auil *früg-smentum, § 30, uon fruor, og!. s. v.:' eigtL @enulimittel, bann fonfret) 1. @e" treibe, ~l)renfrudjt, palmfrudjt; pl. @etreibearten: ut in itinere copia fnunenti suppeteret ein genügenber @etreibevorrat ba roäre C, frumenta in agris ma- tura non erant ba~ tJerfdjiebene @etreibe C; meton. frumento commeatuque Oaesarem intercludere an ber lBefdjaffung von @etreibe unb fonftigem \]Sroviant l)inbern C. 2. ace. umor ex hordeo aut frumento corruptus (lBier) aUi3 @erfte ober lffiehen 3ubereitet T. fruor 3. fruitürus, feIten fruitus (fructus) sum (aua *frügvor, § 18, got. brükjan, aI)b. brühhan 'liraudjen', § 14) 1. benu~cu, ge6raudjcu, fidj bebieueu: nobis haec fru- enda reliquit Ci. WUt abl. fructibus Agrippae si recte frueris H, frui campis Ci. 2. (mit ~erionen) umge~eu, l.Jetfc~rtn: minus saepe quam voluit Attico fruebatur N, qui nunc te fruitur H. 3. ~He»brnudj f)abcu: si constat Inmc certis fundis frui soliturn t\sse patre vivo Ci, agrum fruendum locare L. 4· metaph. gcuie»cu, fidj ergö~cu, fidj freuen. WUt abftraftem ,obj. fruere cum fortuna et gloria turn etiam natura et moribus tuis Ci, voluptate frui fidj be~ l15ergnügen l)ingeben Ci, urbis conspectu, pace CI, tuä misericordiä frmmtur Ci, vitä (luce) frui leben Ci, libero caelo frui 0 Ci; bi dj t. votis frui bie (5;rfüllung be~ lffiunfdje~ geniefien O. \]Saffiv: faeies fruenda mihi 0, ad agrum fruendum adlectat senec- tus Ci, iustitiae fruendae causä Ci. Abs. ars fru- endi H, satiatis iucundius est carere quam frui Ci exsultabant et fruebantur gaben fidj bem @enufi l)in i Frusino, önis, m. I5täbtdjen an ber fam13anifdj,lati, nifdjen @ren3e L, j. Frosinone; adi. Frusinäs, ätis: ager L; (5;inro. Frusinates, ium, m. L. früsträ (ugf. ber 150rm nad) extra, intra, bem !Stamm nac!j fraus, IJ1bf. *früs, bgl. s. v. u. § 36) 1. im .s'rrtum: milli adnitendum est, uti illi frustra sint bafi He (in H)ren (5;rroartungen) fidj täufdjen S; aber aHa brevi servata, dein frustra habita sunt rourbe vernadj, läffigt T. 2. metaph. crfoIgfoß, iJergebHdj, umfouft, nu~106: nullum tehun frustra missmn est C, expers frustra belli ber umfonff bem Sfriege fern blieb 0, exululat frustraque loqui conatur 0, 0 frustra mihi suscepti labores bei Ci, frustra inceptum S, id (ea res) frustra est fdjlägt fel)I S, frustra docuel'e parentes V. l15edüqt: fortissima frustra pectora V. ~([ein: fallax historias monet; frustra H. 3. ~ltJerf" fOß, grnubfoß: quod seio te nOlr frustra scribere so- lere Ci, me bene sperare non frustra esse iussum memini Ci. frusträtio, önis, f. (früstror) l15etJögerung, lJ1idjterfül, lung, ba~ pin~aIten; cum longo sermone habito di- latus per frustrationem esset L, frustrationes 1150r, f13iegelungen L. SJJHt gen. subi. Gallorum L. 9JHt gen. obi. clamant eam legis tollendae frustrationem esse L. frustror 1. (früstra) 1. tiiufdjcu, betrügcu, ~intct" ge~cu, fo~~eU! Oloelia frustrata custodes L, nec Tar- quinios spe auxilii frustrabor L, te ipsum frusÜ'a- beris N; bidjt. numquam ·frustrata vocatus hasta meos V, clamor frustratur hiantes offenen W1unbe V. W1it mebialem l5inn: quam poenam pendes? roenn bu bidj 2. metaph . . l.Jercttelu: rami arborum ictus tur Cu. ~udj a ftiv; früstro: pauei in minus frustrati rourben getäufdjt, fdjoffen s. früstum, i, n. (ögf. gr. {}(!fXVC1 .• " in {}(!fXVW, {}(!cw(J'T6, § 14) '@ebrodjene~', ~hocten, lBiffen: frusta esen: lenta vinum redolentia Ci, pars in frusta secant (carnes) V. . frutex, icis, m. (ugL ß(!VW ülJlJig flJroffcn) lBufdj, I5taube; densi frutices O. Sf 0 U e ft. texit ora frutex baS) ®e, 5roei9 0, leo contexit asimlm frutice I5traudjroerf Ph. fruticetum, i, n. lBufdjanIage, @eOüfdj H. mau; fruticosus 3 (frutex) 1. bufcfJreidj; litora O. 2. bnfdjig: vimina O. früx, frügis,f. (og[. s. v. fruor; nom. 8p. feIten; '6raucf)liarc~ :;Ding') 1. U'cfbfrudjt: ad Athenienses Ceres didtur fruges adtulisse Ci; sg. ut non omnem frugem (nidjt jebe ~rt ~cterftltdjt) in omni agro reperire possis Ci; ubertas frugum et fructmun an gelb, unb lB~umfrüdjten Ci, terra feta frugibus et vario legu- mlllum genere @etreibe unb pülfenfrüdjte Ci = sine fruge tellus 0; mensae tostae frugis egentes be~ lBrote~ 0, medicatis frugibus offa Sfudjen au~ ver, 3.aubertem W1el)[ V; meton. imponi (sibi) videt (taurus) fruges W1e~f, ,o13ferfdjrot o. 2. syneed. U'rudjt: quercus et ilex fruge pecus (bie I5djroeine) iuvat H. 3· metaph. IYrudjt: (carmina) expertia frugis gel)art, lo~ H, bonam frugem libertatis ferre L. 4. )Srandj" llnrfctt: eum ad frugem conrigere 5U einem anftän, bigen 2eben~roanbel belel)ren Pl. 150 bef, oft im dat. (be~ 3roecte~) frügI: nec pro bus est nec frugi bonae meber redjtfdjaffen nodj brav Pl, permodestus ac bonae frugi Ci. mann allein beim subst. Dioelorus, homo frugi Ci; o~ne subst. qui sit frugi Ci. I5teigerung s. v. frugälis. fuam, fuas, fnat s. v. fuo. Fücinus, i, m. (sc. lacus) l5ee im @ebiete ber W1arfer L V, j. Lago di Celano. fuco 1. (I. fücus) 1. rot färbeu: Assyrio fucatm lana venena V; ace. rot fdjmiufeu: est aliis (puellis) fu- eandi cura coloris O. 2. fiitbCIl: vellera hyali sa- turo fucata colore mit fattem @rün roie @la~ V, fn- catae colore tabulae T; oee: fdjmillfeu: color ster- core fucatus crocodili bie mit Sfrofobifmift (ag I5djminfe) er5eugte garbe H. 3. metaph. pt. pf. pass. gefdjllttnft, gefiiffdji: isdem ineptiis fucata sunt illa omnia Ci, signa probitatis non fncata forensi specie Ci, fuea ta a sinceris secernere Ci. fucosus 3 (I. fücus) verfälfdjt: vicinitas Ci. I. fucus, i, m. (~\lJ. rpvxo" Weeeriang, § 91, 1J1:6i 2, l)e6rliijd) pük '0djminfe') 1 . .\..larfmußflcdjic, DrfeHlc (eine rot, flirbenbe 15(ec!jte): qui Sidonio contendere 0 stro nescit Aquinatem potantia vellera fucum (al~ l5urrogat be~ \]Surpur~) H. 2. metaph. 'l5djminfe', ~djein, )Bet" fteIfuug: color venustatis non fuco inlitns, sed san- guine diffusus Ci, sine fuco ac fallaciis Ci, lllerx sine fucis H. 3. synecd. a. rote U'arbe: purpü· reus O. b. )sicuell~aq: (apes) fnco et fioribus oras explent O. H. fücus, i, m. lBrutbiene, mrol)ne V Ph. Fufius 3 lJ1ame einer 13lebeifdjen gens. SEef. Qu. Fu- fius Oalenus (au~ ~ale~), tr. pI. 61, veranlafite Die greif13rrdjung be~ ~lobiu~ unb ftanb 59 auf ~äfar~ l5eite, unter bem er ben gaUifdjen unb ben lBürgerfrieg mitmadjte. (5;r roar 47 cos., ftanb bann auf l5eite be~ ~ntoniu~ unb ftarb 41. 329 fugitivus , ae, f. (rpVY1), § 7) I TI. (trans.) 1. (vor jemb.) fltc~eu; 1. ba~ eidjen; meton. ®c1egeul)cit 3Ur U'fueI)t; gottl)ett) V; meton. alicui fugam claudere 0 L, oraVl fugam 0, alicui fugam dare entfliel)en laffen V l!, fugam re- pel'ire V' bilbI. alia fuga honons L, quaere fuO'am m~brbi H. 2. a. Themistoclem non d~ter­ ruft Aristidis fug"a Ci, patuit quibusclam volentl?~S fuga aut in exsilium act~ .sunt L; pl. !o~ nO?IllS~ simanun feminarum exsl11a et fugas vldIt bte ge· 5roungen ober freiroiIIig in ber l15erbannung lebten T.; meton. propior patriae sit fug'a ~ostr~ O. b. lffite g1:. rpvytJ, abverbiell 'fdjleunig, etlenb~, fo ftel)t .lat: ber abl. fug"ä 'in (5;ile': volucrem .fuga p.ra~vertlt.UI Hebrum V sie ipsa fugä secat ultIma Pnstls (l5djtff) aequora V, ardet abire fugä V. :;J!l . anbern Sfafu~: nulla tuos currus fl1g'a equorum prodldIt V, .exspectat facilem fugam (navium) rafdje gal)r~ V, . fuga. t~~ porum bie flüdjtige 3eit H. 3. labons Ct, pencll , malormn velle fugam V, culpae H. fu äx äcis, adv. fugäciter (fugio, vgL cap-ax) 1 gf{tc~tUb fHleI)ttg feI)eu, fludjtbercit: mors et fugacem p'ersequit~lr viru~ ben feigen l2{u;3rei~er .H = (IV e~lUs) nube fugacem femineä tegat V, fugaclsslm~~ hOStlS L, audacius an fugacius bellum gereret fu~ner ober fludjtbereiter L. 1150n fdjeuen ~ieren: feras terrer~ fngaces V, caprea flüdjtige~ Ulel) 0 r·. E~alla!e. fuO'aces pedes V. oce. a. raldj f)tUetl~ub. f':,b ax pe~nis Peg"asus rafdj befdjroingt 0, fugaclOr aura 0, fugaces nymphae H. b. Wröbe: Pholoe. H. 2. 1n~­ taph. iJergiiugIidj: fugaces.l~bl~ntur anlll H. 3· mtt gen. obi. iJcrmeibcub: ambItlOllls 0.. , , fugio 3. fügi, fugiturus (rpEVy~,. rpv~~, altmb. J:hug·na-s ge' bogen', got. biugan, aljb. biogan btegen, § 14) flte~en, u. 3ro. I I (intr) . 1. flic~eu, DaiJonlaufcll, fidj Iluil bem ~taltbe macIjcu; 2. ace. ß ',; n' a. (im 15elbe) flic~cu, Clttfommeu, an retllC 1 t · N 3 vita fug"it sub mnbras V = fug1ens pa na. . . b' V anima O. W1it blofiem abl. fugiunt aethere lllm. 1 , fugiebant nubila caelo O. 1150n @efdjoffen.: s~lCul~ fngientia V. ~udj: evolarat fugiens qnaclnrell:ls CI, navis fuO'it per undas V, currus fugiens (solls) H, fugientiab fiumina H, pontus retro fugit ba~ lJ!Ceer ebbt V. 1150n ber bei ber ~nnä~~rung be~. I5djtf~e~ gleidjfam 3urücfroeidjenben Sfüfte: Itallam. seqmmur fu- g"ientem V, Italiae fugientIs pr~ndnnus oras V. 4. fugit inreparabile tempus V, fngIt aetas! annu~ H, fugiens hora bie flüdjti~e H, a~er mensl~. fuglens bM W10nagenbe 0; fugIt memona L, fn~lUnt c:lm sanguine vires, e corpore saetae 0, fugIt ma.cle~, color, sanguis 0; bal)er bidjt.. fngi~ntes. ocelh b.te bredjenben 121ugen 0, vinum fUgIens em letdjter lffiem (ber fidj nidjt aufbetval)ren Iäfit) Ci. . 11. 1. me lupus fügit inermem H, fugere acc~­ pitrem cohunbae (solent) 0, Saturnus. arma IoVls fugiens V, quis se fugit? roer fan~ (tdj ,felbft e~t' gel)en? H. a. enses fugere 0 V, .lllcendia 0, 1~1- elieium H. Quirinus Acheronta fUglt H, ea manus heredis ftlg"ient H. b. cum omnIs terras fugeret JYIarius Ci, Samon 0, fuge litus et ~lll.cl~s V, ~.a: triam nefasque 0 penates 0; von fretrotHtgem (5;~tl. nos patriam fuO'h~us V. 2. imbrem, eaelum (~age;3, Iidjt) V, consp:ctum, lucem, eo~ubia, ,vina, munera belli 0 Ollllles aditum tmun fugmnt CI,_ me caedem fuO'iss~ Ci me spe tranquillitatis fiuctus tempest~­ te~que fugisse Ci, mortem, latromun tela .~~ ml- nas Ci; bidjt. vox fugit JYIoerim .verfagt .W1ort~ V, vigilantia non fugit viros e~ fel)U tl)nen .mdjt an ",:,,' a. procurationem rei p. N, null:un pen~ulum pI.~ dignitate Ci, iudicium L, ,?-on. fUlsse fuglendos t1~. buns huic iudices er l)äUe fte mdjt able~nen f o~en CI, t pr. act. mit gen. fugiens labons arbett~f~eu IQ·B. c. 1, 69; bidjt. nulhun cap~t ~roserp.ma fugit Hefi je ab von H. W1it inf. qmd sIt. futu~ um cras fuge quaerere lafi ab 5U forfdjen H, hUlC trnun- phu~ decorare fugiendum fuit? Ci.. b: q?-ae l;S huius viri scientiam fugere possIt CI, ~liqUld fnbtt aciem ift nidjt fidjtbar Ci. maljer f~glt . C0 eutg~)t einem, ift il)m uubefauut: non haec Dl?nyslUm fug1e- bant N multa me fugiunt 0, homlllem amentem 1 f - "t C' W1it l2{u~fage: me fugerat poenas b. (von !Sflaoen) entlaufen; . . c. (lJolitifc1j) flüeI)ttg ltJerbcn, tU bte U'rcmbc I d. Zi~~~~{\ViIlißer)ßerbannut~g) laubf{üeIJtig ItJcrbeui \ 10C Ugl 1. . • b' Cl: n e no-has esse certissimas Ci. Wht tU tr. ur. q a minis exstet origo, me fugit O. - fugitlVUS 3 (fugio) 1. ffüdjtig, eu!f{o~CIt, entlaureu: 3. synecd. euteilcll, baiJouctIc~; \ 4. metaph. jdjltJiUDCIt, cllHdjltJtubcu, iJerge~CIt+ servi seu fugitivi seu bello captl L, neql~e tarn fugitivi illi ab dominis erant quam tu ab lUre et fugito 330 ab legibus Ci. 2. subst. isol. entlanfener tSfIaue lJutd)t1ing, ~neret»er: quae crux huic fugitivo potesf satis s~ppl.icii adf~rre? C!i! .bellum fugitivorum. mit ben ~ludjtftngen .. G.t i fugltlVI L. Aemilii entraufen,e ~fIatJen ?ei3 .\l. ~(~tItUi3 C, sacerdotis ein t5fIatJe, ber etnem ~rtefter entI~uft (ltJeH er nidjt lauter ,o:Pferludjen effen ltJtll) H; btIbL te ipsum vitas fugitivus et erro H. fu~ito, ar~ (JI'equ. von fugio) tJermeiben fdjeuen: quae- stlOnem Ct. ' fugitor, öris, m. (fugio) ~Ui3rei%er Pl. fug:o 1. (fuga) 1. in bie ~Indjt fdjlagen, anm ~lte~~n_ Ilttngen: fu.gatur Tlepolemus Ci, utriusque exerClt~s uno p~'oeho fugavit N. ~lltterierenb, urf:pr. aflJnbehfdj:. fudi ~ugavi expuli, fusus fugatus L; bann: fuSI fugatlque L, Numidas fundere atque fugare S, hostes semisomnos fugare et fundere L S' baneben lBaria~ionen ltJie pulsus fngatusque L u. a: 2. metaph. ueqagen, ueriretben, uerfd)endjen: Lueifero fugante tempora noctis 0, tenebras 0, nubes OV, stellas V, hoc fugat terretque poetam fegrecft ab H. fla~mas Hecto:eas a classe 0, ardor de corde fu~ gab~tur 0; mit blo%ef!! abl. illa regione fugatae aui3 Jener @egenb 0; mit abl. instr. mortis timorem morte 0; occ. uerbannen: nisi me mea Musa (meb) fugasset ini3 @;XU gebraegt f)iitte O. fulmen O. 2. IBIt,ftraijI: feriunt summos montes H, ,caelo cecid'3runt fulgura V. 3. &lana: Aetnaeo fulgur ab igne O. fulgurltus 3 (pt. pt. pass. von fulgur,re) nom getroffen: arbores Pl. fUlica, ae, I (alib. pelicha, nljb. ')Befclje', g'. cpaA1jQt. § ®afferf)uf)n, ~lii%f)uf)n 0 V. ' ' fulfgo, inis, f (artinb. dhüli 't5tauli',dhülikä § 6) ~u~. . fulmen, minis, n. (ftntt *fulg-men ober fultseo, §§ 30.unb 33) 1. Imetterftraijl, IBlt'fdjla~, IBlt, (bet einfdjfägt): fulmine per'cus.su troffen Ct, luppiter fulm.jna iactat in terras 0; falarica venit ful~inis feg~e1r ltJi.e ein. i)onnedeif V. 2. synecd. IBIt,: llllcantla 0, tr. pI. sinistrum fuhnen bat Ci, luppiter foedera fulm.jne sancit V sagi fulmjIDs ignes V; biegt. fulmen ab ol:e feuri~er .paueg O. ,3. metaph. tSdjlag: ~a fortunae bte t5egicffafi3fegllige Ci, duo mma do.mum perculerunt altJet t5dMge trafen L, de fulm.jne partem deme tJon beinem Unf)eH O' . aerfdjmetternbe ~raft: fulmen habent in ",,'n ,.ih.," apri 0, verborum Ci. 4. meton. ~riegfJ~erb: fuhnina belli V. fulmenta, ae, f. (aull *fulc-menta ober '*fulc-smenta §§ 3~ uni) 33, au fulcio) ~bfaß um t5eguf) Pl. ' fulmmeus 3 (fulmen) 1. aum ~Iiß gef)öttg bee fulc~men, inis, n. t5tüße, \.ßfeHer O. . lBon fulClo 4. fulsi, fultus (ftatt *fulc-si *fulc-tus § 33' vg{ agu. balcho ')BaUen', § 14) 1. ftil,~n, nnierfiU,en ' anf~ r~~tijaIten: Atlas, caelum qui vertice fulcit V, 'vitis, J)1S1 fulta est, fertur ad terram Ci; biegt. caput fultum Pallantis geftüßt, angeIef)nt V; mit ace. gr. iu- vencus latus molli fultus hyacintho bie ~lanfe geftüßt (gebettet) ~uf V, pravis fultus male talis ftef)enb auf H; occ. befefitgen, uerwa~ftn: fultos emuniit obice po- stes V. 2. metaph. anftedji ijaIten, nnierftU,en: la- bentem :t prope cadentem rem p. Ci, totis viribus fulta aCles geftüßt auf L. i)atJ. IBn,ee: fulmineis ardescunt ignibus undae 0' Ro. m~~s ~e~ per~~ ictu ~IiMeglag O. 2, m:ta;ph. b~t,~ijnltdj, ~obhdj, morberifdj: (aper) oblitus sanguine rIctus fulm.jneos 0; ensis, Mnestheus V. fu~mino, are (fulmen) ~Iiße fegleubern: luppiter ful- ~ans . H; metaph. Oaesar fulminat bello bonnert tm tStrelt r, armis V. Un:petf. Boreae de parte cum fulmmat ltJenn ei3 bUßt V. fu.ltura, ae, f. (fulcio) t5tüße; metaph. t5tiirrung: clbus accedit stomacho fultura ruenti H. fulcrum, i, n. t5tüße; pl. @eftell (bei3 t5ofai3): fulcra acerna 0, lucent aurea fulcra toris V. fulgeo 2., bi.egt. fulgo 3. fulsi (= *fulg-si, § 33; ltJog{ verltJanbt mIt flagro, qJAol;, qJ).{Yw) 1. bU,en: love (c~elo) fulgente Ci, fulsere ignes ei3 flammten bie ~~~ße V. 2. metaph. fdjimmern, ftra~len, Iendjten, glanaen: fulget Lucifer, luna fulsit, fulgens cae- lum O. lB~n @;q unb ®affen: telum cuspide fulget ac~ta 0, cmgor fulgentibus armis V, fulgens Oapi- tohum H, velarruna fulgentia auro 0 aurato ful- ge~at Apo~e puppis V. !nur biegt. ~on niegt Wk taIItfegem: plCta fulgenti murice vestis V, oculi luei- du.m fulgeD;tes H. Enallage: pueri bis seni fulgent fegtmmem (tn ®affen) V, qui fulgent purpura Ci fulgebat au~eus im @olbfegmucf V, aere caput ful~ gens MezentlUs V, quas flilgere cernis in armis V. 3: occ: ijeruorIendjien, gfänaen: fulgebat in eo indoles Vlrt~tls ~ fl1~gens imperio fertilis Africae H, vir. tus mtammatls fulget honoribus H. sacerdotio ful- Fulvius 3. :plebeifegei3 @efegfeegt aui3 ~ui3culum. ?Sef. 1. Q., FulvlUS Flaccus, 213 cos., entfeßte bM 'non .pannt?al bebrof)te ~om unb eroberte 211 ~a:pua. 2. t5et~ t5o~~ Q. Fulvius Flaccus foegt in t5:panien gegen bte ~eltiberer, ltJurbe 179 cos. 3. M. Fulvius gens T. ' fulgor, öris, m. (fulgeo) 1. IBn,ndjt, IBn,: ille notam fulgore dedit tonitruque secundo O. 2. metap~. ~lana, tSdjimmer: purpurae, vestis 0, candelabn Ct,. arm?rum H; biegt. squamam incen- deb~t fulgor fte fegtIIerten feurig V, (flori) fulgor re- cesslt V, stupe.t fulgoribus über bie \.ßraegt H, hono. rum T, nOlllllllS ,et famae 0; allein: urit fulO'ore su? bai3 @enie überftraf)rt unb ltJecft bie ~lammeo bei3 !netbei3 H. fulgur, fulguris, n. (fulgeo) 1. IBn,: tonitruque et fulgure ~erruit .. orbem 0, fulgura (®etter, leudjten) ventIs addldlt et tonitrüs et inevitabile Fl~ccus,. cos. 125, ~nf)iinger ber @racegen, fiel au' gleteg mit ~. @racegUi3. 4. M. Fulvius N obilior cos: 189, befiegte bie ~toIer. 5. M. Fulvius Bam~ ba~?, ~ater b,ei3 ?TIan~ltJeibei3 , 6. Fulvia, ~iceroi3 un, nerfo9nIteger ~etnbtn. t5te ltJar 3uerft mit ~laubiUi3\.ßuleger nerf)e,t.ratet (tf)re ~o~ter, ~(aubia mit ~iifar), bann mit bem lü~gere~ ~. t5crtbont!1i3 ~urio, tr. pI. 50, auleßt mit be~ tr~umVlr W1. ~ntontui3. t5ie ftarb naeg ber t5egladjt bet ~ctium auf ber ~luegt au t5ifl)on. fulvus 3 erafarben, branbrot, rotgeIb, briiunIieg: aes 0, lup~s 0, gale~us aui3 ®olfi3feII V; capillus 0, cae. sarles V, caSSIS fulva iubis equi 0, harena 0 V; vom @olbe: aurum 0 V unb arbor fulva Comam mit golbenem 2aube O. W1el)r biegt. fulvus ales lovis b,~r :braune . ~bler 0 V, murra 0, nubes 0 V, lumen ro~Iteg V! ~ldera rötIicfJ ftraf)lenb Ti, iaspis bronaegmn (ltJte :pattntertei3 @;ra) V. fum~us 3 (fümus) rauegig, rauegenb: lumina fumea !ae~s bai3 rauegige 3euer non S'i'ienf)ola V. fu.mldus 3 (fümus, § 74) bam:pfenb, rauegenb: alta. n~ O~ taeda, amnis V, Lavinia fumida visa est ~egte~ tn ~aueg gef)üIIt au fein V, tecta rauegerfüIIt O. fUl':lu-fer, fera, ferum (fümus unb fero, § 66) ~aueg ~rtn~enb, ~aueg tJerbreitenb: ignis, nox V. fUml-ficus 3. (fümus unb facio, §§ 41 \I, 66) ~aueg maegenb: mugItus O. 331 fundo 1. (fümus) rauegen, bampfen, qualmen: ambusta fumant 0, tura fumabant 0, patriae fu· tecta 0, ;rnmat Neptunia Troia V, villarum fumant ~aueg fteigt aui3 ben @;ffen (man be, hai3 ~benbbrot) V, domus fumabat ei3 ltJurbe im bran gefoegt (unh gefegmauft) Ci. W1it abl. : atria fumant ignibus tJom ,o:pferfeuer 0, arae fumant L; terrae fumantes sulphure bie ~nfeln 0, circum loca sulphure fum~mt V; campi fumantes pulvere V, cruor fumabat ad V; tJom t5egltJei%: equus sudore fumans V, fumans sub vomere V. 3 (fümus) 1. DOU lRandj, bam~fenb,: focus, O. 2. rn»ig, gerändjert: fumoso condita vina (ba man ben ®ein in ~auegfammern aftern lie~) 0, H. i, m. (artinb. dhüma-s 'lRaucfJ', gt. metaph . .{}v- '@I~mi'tt{ltJJaUung, aliet {}Vf.ttd.w 'tällcljetn', agb, toum SDunft', §§ 6 u. 14) ~aud), i)am:pf, ~robem, ilunft: stuppa vomens tardum fllmum V, volumina ~auegltJirbel 0, omne verterat in et einerem ~atte in ~aueg aufgef)en laffen, ",~,"'",.h~'trht H; ali3 3eiegen: ut fumo atque ignibus C, significationem per castra fumo C. W1it gen. subi. fumus incendiorum C, 0; pl. exiguis ardescunt sulfura fumis ilam:pf. 'UU"""')'''' O, tura odorant aera fumis mit ~auegltJöU. , terra exhalat nebulam fumosque volucris i)ünfte bei3 SJtebeli3 V. , e (fünis, § 75, &lif, 2) 1. an einem tSeiIe f)angenb; n. subst. isol. funäle lampadibus densum ~fonlendjter O. 2. aui3 einem t5eiIe gemaegt; n. subst. isol. funäle lJadel: delectabatur ceren funali ®aegi3' facfel Ci, noctem flammis funalia vincunt V, hic po· nite lucida funalia H; aber funda duo funalia ha· bebat ~Q,tte 3ltJei ®tdcfe L. , önis, f. (fungor) lBerriegtung. WHt gen. subi, unb obi. labor est functio quaedam vel animi vel corporis gravioris operis et muneris Ci. funda, ae, f. (tJgL GqJEVÖOV1j, §§ 27 unb 7) 1. tSdjlenber~ riemen, tSdjleuber, ein langer 2eberftreifen, in ber WHtte breit (lata 0) aur ~ufnaf)me bei3 t5teinei3, fdjmaI an ben @;nben: fundä lapides et glandes (t5egleuberbleie) mit- tere L, Balearica 0, eminus fundis pugnare C, Learchem more fundae per auras rotat 0, stridens funda V. 2. meton. tSdjlenbergefdjo»: in adversum os fnnda vuhterari C, funda graviter ictus L. 3· metaph. lIDnrfne,: latum funda iam verberat amnem V. fundämen, inis, rt. (fundäre) @runb, @runblage, @runbfefte: fundamine magno res R. valet 0; . oft pl. Siculae terrae, rerum 0, iaciunt ftmdamina cives O. fundämentum, i, n. (fundäre) 1. &rnnb, &fnnb~ bau: a ftmdamentis disiecit arcem N, urbem L tJon @runh aUi3, Neptunus muros et fundamenta quatit V, nrbi fundamenta iacere @runb legen L. 2. metaph. &rnnMage: iacta sunt fundamenta defensionis Ci, quibus fundamentis haec laudes excitatae sint Ci, pietas fundamentum est omnium virtutum Ci, in quo templo ieci fundamenta pacis Ci, ad evertenda rei p. fundamenta Gallos arcessit Ci. fundätor, öris, m. (fundäre) @rünber: urbis Prae· nestinae V. Fundi, örum, m. S'i'üftenftabt bei ~ormili im fübl. 2atium, mit ®einbau LH, i. Fondi; adi. Fundänus 3 (§ 75): solum 0; @;inin. Fundäni, örllm, m. L. fun ditor , öris, m. (funda) t5egleuberer CL S. funditus (fundus) adv. 1. UUIt &rnnbaue: id mo· numentum ftmditus delevit Ci. 2. metaph. grünb. lidj, gältandj, gana nnb gar, uöIfig: fortunas, provin· ciam, rem p. funditus evertere Ci, dictatnram fun· ditus ex re p. sustulit Ci, patriam fllnditus de- lere Ci. fundo 1. (fundus) 1. mit einem IBoben uerfef)en: puppim carina 0, robora naves fundatura bie ben ~oben bUben follen O. 2. &rnnb fegen, grünben: sedes fundatur Veneri V, arces, urbem V, sibi aedes Ph. 3. occ. an ben &rnnb ~eften: dente te· naci ancora fundabat naves V. 4. metaph. be~ grünben, befeftigen, fidjern: bene fundatae opes Iuli 0, imperium, rem p. Ci, fundata pecunia villis fieger angelegt H. fundo 3. füdi, füsus (Die murael ift XV von XEW = XUw, XV'Co" tat. benta{ etltJeitert 3u fud, got. giutan 'giejien', §§ 8, 10, 36) 1. gte»en, lJcrgie»en, ergie»en; rejl. (med.) ffie»en, ftrömen; 2. metaph. anefdjütten, werfen, fdjleubern; 3. occ. a. ~eruorbringtn, erfdjeinen laffen; b. ergie»en, uerbreiten, anebreiten; rejl. (med.) fidj anebreiten; c. (lJeinbe im ijetbe) aerftrenen, fdjlagen, werfen; d. (mOtte) entftrömen laffen, uon fidj geben, ~ören laffen; e. ~tnlDerfeu, an IBoben fireden; med. fidj legen, fidj aneftrecfen. 1. lBon ~Iüffigfeiten: fundit purum inter cornua vinum 0; mit meton. ,obi. duo carchesia Baccho fundit humi V; mit abl. (ltJof)er?): laticem urnis 0, vina pateris V; lacrimas 0 V, fletüs 0 nergie~en; ebenfo fundit Anigros aquas ergießt 0, cruorem 0, san- guinem 0 V ~lut tJergie%en; 3eugmatifeg:· vocem ober vitam cum sanguine nerftrömen laffen 0 V, aera @;q gießen, fegmefaen V; med. nimbi fundlmtur ab aethere ergie~en fieg 0, cruor fusus 0, fusus imber ftrömenb L. 2. lBon !niegtflüffigem: picem reliquasque res f)erab, fegütten C, odores in pectora 0, segetem in Tibe· rim L; biegt. fundunt simul undique tela feglen, bem V, fusi crines, capilli f)erabltJallenb 0 V (ngl. s. v. füsus). 3. a. lBon ~rauen: Mercurium Maia fudit gebar V; ova fetum fundunt Ci; non ber Q:rbe: terra fundit fruges Ci, tellus hederas fundet V, victum V, cunabula tibi flores fundent um beine ®iege ltJerben ~lumen ltJaegfen V. b. late incen- dium Cu, visus luli fundere lumen apex V, fronde fundet virgulta et umbras (arbor) V; refl. se plena ftmdebat luna per fenestras bM W10nbfiegt ergofi fieg V, agmina se fundlmt portis ftür3en fieg aui3 V; med. a vertice flamma funditur V, flamma fusa e capite L, folia circum funduntm V, vitis in omnes partes ftmditur ranft naeg aUen t5eiten Ci, apes cir- cum lilia funduntur breiten fieg aUi3, fdjltJiirmen V, homines fllSi per agros vagantur ftreifen aerftreut Ci. c. hostium copias C; meton. nom ~elb~mn: quo proelio Mardonius (b. f). fein .peer) fusus est N. ®of)er? hostes de iugis L. ~lliterierenb mit fugare, aflJnbetifeg: fudi, fugavi, expuli L, fusus, fugatus L; foniunttionell: exercitum fundit fugatque L, copiae fusae fugataeque sunt N, fundit atque fugat aerftreut unb tJertreibt S, fugant funduntque ltJerfen unb aer, ftreuen S; variiett: fusus pulsusque L, primanos fundere sternereque T; fusi ~efiegte V; med. fuga fundi fieg auf ber ~Iuegt aetftreuen L. d. verba 0, talia, dicta V, inanes sonos Ci. ® 0 f) er? loquelas ore preces a pectore V. ®o~in? verba in auras 0, con;icia in eum fegleubem O. e. ~n feinbliegem t5inne: duos diverso vulnere ftldit 0, (licitur (Asca- fundus 332 nius) mann fudisse Nmnanum V, hunc re supinum fudi V, septem corpora fundit·humi victor V; pass. corpora ferro fusa iacebant V. med. fusus in herba, in pellibus ursae 0, (Oerberus) fusus humi auf bem ?Soben au~geftrecft V, fusi per moenia Teucri V, somno vinoque per herbam corpora fusa vid'ent V. [lgL s. v. filsus 3. fundus, i, m. (altinb. budhml-s 'lBoben, gr. nviffl~v, af)b. bodam, m.lA. bhudh, § 6f.) 1. ®ruub, !Bobeu, ~iefc. [lon ®efii~en: dolium a fundo pertusum L; non Ört~ licfJfeiten: Aetna fundo exaestuat imo V, mare imo consurgit ad aethera fundo V. ?SiIbL Phrygiae res vertere fundo non ®runb au~, giin3IicfJ V, largitio non habet fundum Ht bobenloi3 Ci, ei rei fundus pater sit potior offi5ielle Illutoritiit Pl. 2. meton. ®ruubftücf, ~aubgut! in ItaUa maritimum habere fundum Ci, fundos decem et trIs reliquit Ci, fit ob- viam Olodio ante fundum eius Oi. funebris, e (funus, § :J.!) 1. 3um BeicfJenbegiingnii3 ge~ görig, bie BeicfJenfeier betreffenb, BeicfJen~: contio BeicfJen~ rebe Ci, cupressi al~ %otenbiiume H, pompa BeicfJen~ 3u9 T. 2. bicfJt. ungei(DoU, DerberbIicfJ: belium H, prope sunt funebria sacra smenlcfJenopfer O. funereus 3 (funus, § 2~) 1. 3um BeicfJenbegiingnii3 gegörig, BeicfJen,: pyram fronde coronat funerea mit ,slJprelfenfriin3en V, funereae faces BeicfJenfacfeIn V (meton. smorb unb ?Sranb). 2. tobbringenb: torris 0; occ. bubo %ob (Ungeil) fünbenb (Beicf)ennogeI) O. funero 1. (funus) beftatten; bicf)t. töten: prope fune- ratus arboris ictu H. funesto 1. (funestus) (butd) lBlutoergiellen) beffecten, be, fubeln, entweigen: templum sanctitatis Ci. funestus 3 (funus, § 29) 1. (Dnrcf) stob ober Wlorb) bcruurcbtigt, llef(ecft, OcfubcU! manus funestae 0, ca- pilli 0, annales bie nur Don UngIücf bericf)ten L. 2. tobllrtugeub, töbltdj, eorum agrorum alumnos ad Verris funestam securem servare Ci, venenum, taxus 0, funesto saucia morsu 0, sua cuique domus funesta videtur O. 3. uuf)eHbOff, traUctboff! Uttera (al all ber %otenfIage 0, dies Ci, ille funestus annus Ci, fatum Ci. Enallage: latro DerberblicfJ Ci. fungrnus 3 (fungus, § 75) non ~iI3en: g'enus ~iI3art Pl. fungor 3. fiinctus sum 1. fidj eutlebigeu, üllerfte~eu, erleibeu; mit abl. simulacra functa sepulcris bie ein ?Segriibnii3 erg arten gaben 0, tel' aevo functus (Nestor) i)er brei 9JlenfcfJenaIter erreicfJte, lebte H, morte functus ber ben %ob erlitten gat, ein %oter 0, fato fungi fterben O. 2. synecd. bcrridjten, bcrUJaften, boffllringeu, befotgen, aUßfü~ren, leiften, caede mariti beu 9Jlorb au~fügren 0, epulis ~dapibus) flmcti bie mit bem {Elfen fertig waren O. [lon SUmtern: summis honoribus goge {Egrenftellen betreiben N, lnunere ein ~lmt nerwalten, SDienfte leiften N Ci, alter officio fung'itur boni senatoris Ci mandato aUi3ricfJten 0, eo sumptu res p. fungitu; ricfJtet aUi3, beftreitet T, vice cotis bie I5teHe be~ I5cfJleif' HeiM nertreten H, barbarorum more igre ®ebriincfJe be, folgen N, ea legatio gaudio fungeretur foUte 3um IllUi3, brucf bringen T, virtute beweifen, an ben %ag legen H. smit ace. bef. in ber ®erunbinfonftruftion: in omni unmere fungendo Ci, militia flmgenda L. Illber aucfJ: munus fungi Pl, homimilll officia, suprema munera T. fungus, i, m. (au~ gr. rInoyyo" attiid) rIcpoyyo" § 27) I5cfJwamm, {Erbfcf)wamm, ~iI3: corpora pluvialibus edita fungis 0 .. (ba fie nad) ll'1egenqüffen aufmadJim); metaph. (bon ber I2U)nfidJfeit): testa ardente concrescere fungos mcf)tfcf)nuppen (am SDocl)t) V. funis, is, m. l5eH, %au, I5tricf: ancorarius Illnfertau C, adducta funibus arbor corruit 0, solvitur herboso religatns ab aggere flmis ba~ .partetau 0, litore funem c1eripere V, per extentum funem ire auf bem l5eil tan3eJ1 H. ~m ?Silbe non ber Iffiinbe: "UI"'P'Il~A retro funis eat I~ota (ift bie Baft 3U fcfJwer 10 gleitet bie Iffiinbe bem I2frbeiter unb bai3 %au' roflt rücf) H. ~m ?Silbe Dom %ier an ber Beine: cligna sequi patius quam ducere funem eget fügren 3U laffen ali3 3lt fü~ren H. fUnus, fiineris, n. (§ 29) .1. !Beftattuug, ''' ..... ~', .. ·o ~cidjenallg, ~eidjellfctet! corpora nullisde more tur funeribus ogne ben übIicf)en BeicfJen3ug 0 nmeris pompa efferri ogne BeicfJengeleite N, in O. Marii beim BeicfJenbegiingnii3 Ci, funus I5pise be~ Buge~ gegen H, iustis funeribus "V'U\j'~L18 funere efferri feierficfJ begraben werben N Ci, non capiebant flmera bie Beicf)en3üge 0; bicf)t. pl. Don einem: ille COlumenta flmera narrat 0 beatus (tnte obitum nemo supremaque funera ' Dor feiner ?Seftattung (leste (Egre) O. 2. meton. ~öt~et: omnia Deiphobo solvisti et funeris um bem l5cf)atten be~ %oten V, funus lacerum tellus habet V. 3. ~ob! finem morbi vident in funere 0, funere felici spolior V, corpus incestat funere classem V sub ipsum funus unmittelbar nor H, post multa tuorull~ funera V. occ. a. bai3 I5terbeu! detilll, qui praesens funera gentis finiat Ausoniae 0, funeribus fessi burcfJ bie %obei3fiiHe O. b. ~ötung, 9JCorb: palam virorum funera locare Ci, quis illius noctis fUllera explicet? V, vic1et indigna suorum funera V, Turnus edit funera morbet V. 4. bai3 merbcrbeu, lllltcr~ gaug: funera pati UngemacfJ erbulben V, sub lacri- mosa Troiae funera H, funus imperio parahat H. "fuo, fore, fui (aHL filvi), futürus (g •. I5tl11nl1l cpv in (PVW, ni-cpv-xa, aftino. bhavami 'icf) Werbe', pf babhuva. '6ill geworben', §§ 7 Ull0 14, btid). li in, liift) feiu, UJ erD Clt. A. SDa~ pf unb pt. fut. act. futürus 3 bienen 3ltt {Ergiin3ung von esse (ngL s. v. sum); bie aUe Ouantität be~ pf 3ei9t: nos sumu' Romani, qui füvimus ante Rudini Ennius bei Ci. [lg1. s. v. futürus. B. SDer inf pr. fore (ftatt *flHe) bient im .po~~ latein ftaH futürum esse 3um !munbfd)enf gemaef)t; metaph. ba~ I5ternbilb llBaffermann Ci. Garamantes, um, m. ,oafenbewo~ner im ~eutigen ~effan V. Adi. Garamantis, idis, f. nympha li, ot)fd)e ~t)mpl)e (mutter be~ ,piarba~) V. Garganus,' i, m. bergige ,palbinfeI an ber ,oftfüfte ~talien\'l, reid) an @ief)enwalbungen, ba~er adi. Gar- ganum nemus ber garganifef)e llBalb H. Gargaphie, es, f (ra~yarpcr;) :rar in !Böotien, :oom @:it~äron gegen :r~eben O. Gargara, örum, n. (Taf!ya~ov) ein ~bagipfel in :rroa~ unb eine I5tabt am ~u~e be~ ~ba in fruef)tbarer :raI- mulbe: ipsa suas miranturGargara messes V. garrio, 'ire (lJieU. au gr. Yil~v., bori(ctJ yi:i(!vr; 'l5timme') 1. fef)watlen, :plaubern, :pla:ppern: (in gymnasüs) philo- sophi garrire coeperunt Ci. 2. trans. ~etplappern: Cervius garrit ailllIs fabellas ~ltweibermärd)en H; garrire com'is libellos feine .2uftfpiele im @efpräef)~ton abfaffen H. garrulitas, tätis, f @efef)wätligfeit: rauca O. i]3on garrulus 3 (oon garrire, wie eredulus lJon eredere) 1. fef)watl~aft, gefef)wätlig: lingua 0, quidam garrulus ein l5d)wätler Ph. 2. metaph. :oon i]3ögeln: cornix, perdix 0, hirundo, cicada V. 3. uon .2eblofem: Echo, rivus O. garum, i, n. (~w. ya~ov) ~ifef)fauce (über ~uftern ge· goffen, au~ marinierten ~ifef)en bereitet) H. Garumna, ae, f ~1. in l5übweftfranfieief) C, j. Ga- ronne. ilarnad) Garumni, örum, m. cbie .2eute an ber @aronne', bie i]3oIf~ftämme in ~quitanien C. Gates, ium, m. aquitanifef)e~ i]3oIf am 3ufammenffuffe :oon @er~ unb @aronne C. gaudeo 2. gavisus sum (auß *gavideo, § 42; IlgL gr. yr;,'}EW, borifd) ya,'}Ew au~ *yatE,'}Ew, yaCw auil *yaftw, yaii(!o.) 1. intro ftD~ fetn, fid) (innerfid)) funen: in commmri laetitia (S'noe(, äUßere ,8eid)en ber ~reube) gaudere (innerfid) fro!) (ein) Ci. W1it abl. gaude isto tuo tam excellenti bono Ci, gaudet equo acri freut fief) an, tummelt freubig V, honore, dote, malis 0, avium visu Cu, gaudent praenomine auriculae er. freuen rief) an, ~ören gern, lieben H, rure, tabellis fief) ergö!len, lieben H, ingenio suo feinem ,pange fief) über, laffen L. @~ folgt StaufaIfatl: quod erat eo no- mine, gaudebant Ci; StonbiaionaIfatl: gaudeo, si quid ab eo abstulisti Ci. 2. trans. (nur mit innerem Dlij., neutr. beil pl·on., ace. e. inf.) fid) iiliet ctlll+ funen: natum esse te cives tui gaudent Ci, quod Priamus gaudere posset, hoc fuit V. ilid)t. unb nad)fl. inf. motüs doceri gaudet Ionicos H, funem manu con- tingere gaudent V; pt. praedie. (wie im @rieef)ifef)en) leo gaudet excutiens iubam fd)ütteIt fro~ V, gaudet nivali vertiee se attollens pater Appenninus fro~ l)ebt ber ~:ppennin feinen fef)neeigen l5d)eitelempor V. ~benfaU~ gr.: Celso gaudere (xaiesw), Musa, refer H. l5:prief)w. in se Ca ober in sinu gaudere Ci fid) ~eim. lief) (im .s)er3en) freuen, ette rau!)fJaang), ali3 12tuwifel)tuel): puer gausape (abl) mensam pertersit H. . gaza, . ae, f .(yeXl:a, ~er[ifd,i) 1. ~d)a~ bei3 l.j5erfetfönigi3: pec~lllIa regIa, quam gazam Persae vocant Cu r~g'Ia ~ L: 2. ~dja~, ~d)ä~e: Tro'ia V, opulentis: suuae . YrI~e. gazae Ci. 3. ~orrat: reduces azä agrestl eXClpIt uewirtet fie mit Iänbfiel)er Sl'oft V. g Gaza, ae, f ®t. in l.j5aläftina Cu. Gaza~a.'. @egenb im ®üben von ®ogbiana Cu. Gedrosll, Gedrosia s. v. Oedrosii. Ge.l~.' ae, f" (raa) borifel)e ~t. an ber ®übfüfte ®~3tIteni3, gegrunbet 690, SJJ1utterftabt von 12tgtigent am ret~enben ~Iuffe Geläs, ae, m., voc. Gela 0 (r{),a,) ~on bem bte ~tabt unb bie fornreiel)en Geloi campi tf):en 91.amen f)auen: inmanisque Gelä fluvii coO'no-nl1l~.e cllcta V, wo _ Gelä bie grieel)ifel)e Quantität "'uei< uef)aIt. mau. Gelenses, ium, m. @inw. von @ela Ci ~e;&~ba, ae, f Ort im @euiete ber UlJier T, j. morf gelidus 3, adv. e (gelu) 1. faft, eHig· pruinae umor V, trioues bie arftifel)en @eftirne 0 montes' Ly?aeus 0, loca L, sudor V, aqua Ci' bi~t aU' : gelIcla~ ae, f. f~ltei3 ?maffer H; focu~ auf bem ~~~~ rrelt~r tft 0; btel)t.. pavidus gelidusque uon eifigem ®el)recl' erftarrt 0,. gehdos (proleptifel)) in artus tremor penetr~t 0, gehdus coit formicline sang'uis V: uon ~obei3fafte: artus, corpora O. 2. fü~I, frif~: ne- I~US 0 l!, va~l~s, ant~'um, fons, liquores 0; biel)t. I es. gehele mIllIstrat m füf)fer iRuf)e (pf)fegmatifel)) H. gehclus tardante senecta V. 3. Enallage: fad madjenb: tremor faIter ®el)auber V, terror formid 0 mol'S 0 H, umbrae O. ,0 , G~loni,. o~um, m . . ffl)tf)ifel)ei3 fEoU in ber Ufraine, täto< Gwtle:t (plctI) V; smg. f 0 Ir e ft. acer Gelonus V. e ous s. v. Gela. . gel~, .üs, n. (gr. yüavoe6v '1/Jvxe6v, got. kalds 'taft' § 10) met2 tm .abl. 1. (\;!lJ: iacet nive et alto gelu t~rra V. 2. ~roft: gelu flumllla constiterunt acuto H. 3. (\;r" ftarxullg. tarda gelu senectus V. gemeb'l:lndus 3 (gemo) fenhenb, ftöf)nenb O. gdemell~l-p~ra, ae, f (pario, § 66) 3wiUingi3mutter' ea, e Iva ~atona 0 In • . ~on g~~I~.llus 3. (demin. au g'eminus, tJgI. asellus) boppelt -yWl mgi3<: fratres, partus, proles 0, eam leO'ione~ iactam ex cluabus g'emellam (moppelIegion) " appel- a?at C. Subst. 3wiIIing: Oastor Ca' meift pl est emxa g~mellos 3wiIIinge 0; uifb L 'cetera ge~elli ~~f; }:t:l~b~r H, par fratrnm nequitiä gemellum an VU),eU) tglett gIeiel) l'L gem~natio, onis,f fEerboppelung: verborum Ci. 'fEon gem~no 1. (geminus) 1. berbo.\l.\leIIl: frater d gemlllaverat annos 0, mercedem 0 lab 01' ge e?em e' t t I', , ' mllla- v Ia aesum U) 9 ~ , C>' O' ~omifem, bef. im c~unud)en be~ ~eren3. ~. . Gnatia, ae, f. vulgiir für Egnätia,. I5t. tlt Upttlten, wo bie Uppif d)e I5trajie ba~ !JJ1eet metd)t H. onis Ci e!JJ1ebltfengaupt'. Adi. Gorgo?eus ~: c~­ gut 0 equus jßegafu~ 0; Allecto venems Gorgone~s huect~ vom @ifte ber @otgo verpeftet Vj lacus bte burd) ben .pttffd)lag be~ jßegafu~ entftanbene QueUe .pippoftene P1". . Gorgobina ae, j. I5t. ber !Boter C. t Gortyna, ~e, j. (eigtL ace. ~on. T6(!tvv, § 9~) .pau~r: ftabt von ~reta; adi. Gortyn~:u~ 3 (TO(!'Vv~o.) 9 t 'fd) ftetifd) V' pl. Gortynn, orum, m. ~tnw. von ~~~tlJ~a N L. 'matJ. Gortyniacus 3 (rO(!'vvwxo.) gottlJnifd), ftetifd): arcUS O. gorytus s. v. cÖrytos. Gotlni s. v. Cotini.. I. t . Gotones, um, m. germanifd)e~ lBoU alt uer ttlt eren ?meid)feI T. S "oniil.· Gracchus, i, m. cognomen ber g~ns e~pr ': ' bef. C. ltnb Ti. Sempronius Gracchi. Ad~. Grac- chanus 3 (§ 75) @racdJifd), ber @racd)en. ~gI. s. v. Sempronius. ili . T s e 1 bün ~ager, magtr: grac s SIC gracI I, ill H ~ fil1mädjtig fdjlanf: capellae, tamque pUS us. ·"1 li'· t 't hibisco cacumen cupressi 0, gracili fisce am eXl au~ fd)Ianfen 3weigen V; occ. bünu, fein: catena~, stamen 0, umbra f{üt!'Jtiger 15t!'J~tten 0: . 3· rYfetap O· fdjUdjt, einladj: matenae gracili suffiClt IDgem~av: gracilitas tätis, f. !JJ1agetfeit: corpori~ Cip' ". - 1 s '. m (a'hb kraen 'frä!)en') mo,)Ie ". grac~ ~ ,1, . ,}. f..'f.. 'tt 'fe ftufenweife: re-gradatIm ~gradus, § 79) UJtt wet , spondere C~. . O' radatio önis, j(gradus) I5tetgetlmg ~. . gg radior '3. gressus sum (nad) ,3ulammenlelJulIgen \111e ressUS § 71 2' fcii~er *grassus, § 36, ba!)er aggressus, cong ., , Gradivus 342 grassäri, grassator) 1. ®d)ritte mad)en, fdjretten: ipse uno graditur comitatus Achate V, lente (longe weit) gradiens aUi3fd)reitenb ° V, ingenti passu gradiens 0, per Oeten 0, per aequor V, a,d naves V, iugis Oynthi auf V. mon ~ieren: equus gradiens verrit vestigia caudä V; uom iYa~ren: per cornua Tauri gradieus' 0. 2. ge~en: fidenti animo gradietur ad mortem Ci, bestiae nantes, serpentes, gradientes Ci. Gridivus, i, m. (magr[cf)einfid) 'ber aum .li'ampf ~u{j< fd)reitenbe') meiname bei3 Wlari3 ° V L. gradus, üs, m. (got. grips) 1. Gdjrttt; 2. meton. Gtdlung; 3. Gtaffef, Gtnfe; 4. metaph. _Gtnfe, !Rang, ~rab. 1. gradus tremulus 0, anilis V, maiore gradu quam solita est 0, concito (citato) gradu eHigen ®d)rittei3 L, @egf. quieto et placido gradu langfam 'unb ru~ig Ph, ferre gradüs lenten 0, gradum referre aurüd'ge~en L, gradmn inferre in hostes uorrücren L, aciem pleno gradu in hostem inducere im ®turm- fd)ritt C, gradum conferre ~anbgemein werben L, su- spenso gradu auf ben 3e~en L, gradum celerare be- fd)Ieunigen V, gradum sistere (sustinere 0) an~aIten V. mUbI. necessitas leti corripuit gradlun uerbovveIte ben ®d)ritt, na~te fcl;meller H, mortis gradlun timere bai3 !J1a~en bei3 ~obei3 H, primus g-radus capessendae rei p. (imperii Ci) ber erfte ®d)ritt auf ber voIitt[rben 2aufbal)n (aur ,pettfd)aft) N, primi gradüs amoris 0, grf1'dum facere ex aedilitate ad censuram ben ®vrung mad)en L. 2. iYad)wort ber iYed)tfunft: Xerxes a Themistocle gradu depulsus est N, gradu moveri, demoveri aUi3 ber ®tellung gebrnd)t werben L = de gradu deici Ci; de gradu pugnare in fefter ®tellung L, in gradu stetimus 0. 3. Wleift im pl. gradüs ®tufen = ~revpe: alti V, longi Ianganfteigenb 0, fre- quentissimi in gradibus Ooncordiae (bei3 ~empeli3 ber ~ontorbia) steteru:qt Ci, per gradus deiectus bie ~reppe lJinunter L; occ. ftufenförmige ®ijjrei~e im ~~eater: Novius gradu post me sedet uno fijjt einen q3lajj tiefer (bUbI.) H, exstrncti Slillt spectaculorum g-radus ~ribünen T. 4. (Wletap~er nad) 3.). mon merwanbtfd)aften: totidem gradus distamus a love 0, necessitatum Ci, gradum filii apud emu habuit ftanb in bem merl)iiItnii3 einei3 ®o~nei3 L. ~ann uon !Rei~en­ folgen unb ®teigerungen über~auvt: oratorum aetates et gradus Ci, aetatis ~Uteri3ftufe Ci, ad hunc gradmu amicitiae ascendere biefe t5tufe ... ertIimmen L, tem- porum 3eitftufen Ci, gradibus ad aliquid venire ftufenwet[e Ci, cortex per gradus uterum pectusque ambit ftufenwet[e 0, tertio gra(lu lleres ~rbe britten @rabei3 T; occ. uon sttmtern unb ?mürben (bie [taffel- förmig auffteigen): secundum gradum imperii tenere bie 3weite ®telle N, eodem gradu fuit apud Alexan- drum befIeibete biefelbe ?mürbe N, cuius aetas a sena- torio gradu (!Rang) longe abest Ci, suum cuique honorem et gradlun redditum g'audeo Ci, te ad summum imperium per omnes honorum graclus ex- tulit Ci, summus gradus dignitatis et gratiae Ci. Graeci, örum, m. (T(!cweot, § 91, Wif. 2) eigtr. adi. au Gräius; bie @ried)en. Grai beileid)net bai3 ,pelbenuort ber moraeit, Graeci ift geogrnp~ifd)er megriff, Graeculus weg- werfenber &ui3brucr. Wleift impl., feItener Graecus, i, m. @ried)e Ci, Graeca, ae, f. @ried)in L. &Ii3 adi. Graecus 3, adv. e gried)ifd): Acilius Graece scripsit historiam Ci, Graece loqui Ci, Graece sch'e grie- d)ifd) reben fönnen Ci, historia Graeca gried)ifd) ge- fd)rieben Ci; n. pl. Graeca leguntur in omnibus fere gentibus Ci. mud) sg. Graecum, i, n. bai3 @ried)ifd)e, bie gried)ifd)e ®prad)e: convertere überfejjen Ci. Graecia, ae, f. @ried)enlanb,' u. 3W. 1. bai3 Iid)e ,pellai3. 2. @rojigried)enlanb, bai3 uon folonifierte UnterHalten. Oft Graecia magna ober maior, aber mid) allein: in Graecia homines Regini Neapolitani aut Tarentini Ci. ' ' graecor, äri . u ., • 1 gra 'b·,.'h b: 2)bb laudibus gratibusque entfcf)ulblßt; og. 12,37, ur .. ) Je !J1' in ben q3~rafen: grates agere gratus} ~ant. ur b's ago habeoque fage unb ~ant fagen, grates:o ~s ei habet wei~ i~m L T; wei~ Oi~, laudes et tat abftatten ° di tibi persol- bid)t. aud) gratlles re 'h~rre(ironifd)) y' meton. superis vant grates 10 en aaLI en , decernere grates ~antfefte 0. gratia, ae, f. (grätus) <@efällinteif , u. 3w. I. abftraft: . 1. IRnmut, ~taate; . 2 perfon ~iitttn bet IRnmnt; 3' meton . ~enelitljett, ~unft, IRltfelje;; . occ. ~reuubidjalt, ~ielie, !$llljllUll eu. n tonhet: ttJ. f"fl' 1ft· . 1. (etmiefene) ~unrt, ~e a tg t, occ. inadjfidjt; . quam fa~il!-aritatis fftJ~a ~f @:~unbien: commo-grati~ betft~teli3~aTher Ci ;~uctüs servandi gratia N C, nendl gra l~ c~m co~solancli tni gratia clicent um ~~~t a~~~~~~~eöl. Id®ta~t bei3 g~n. b.ettp!on. ~:t:e~;~~!~ 'h - t - nostra vestra gIa m . fteLlt mea! ua,..'h. _' t'ä beflentwegen (= eius r~l ufw. met S au,:-), ea gra 1 m cum omninm gratla gratia). b. mtt praep. que C' cum ratia im- occidere noluit 3~t iYre~be aller ~~ttn L' i~ gratiam peratoris 3ur 3ufrteben~ett. bei3 iYel~ f II ' L in prae- alicuius ~\li~u~.d fac~re t~m 3U be: fmeUtteh Iiegenben teritam mdlcn gratlam we.gen t'bl' qnae nefarie es m f"ff' "t L' occ omnlllm 1 , f \Ve antgLet .' .' I fl L delicti gratiam a- ausuS, gratmm fact? e~~ (sc 'sit) @ott fei ~anf 0, cere S. ~. gra la. rs~lvere C diis gratiam ddiSb inm~~~hf~':rb~~a&~mTi~qUiniUS ad~onere ~at~rndi e ere '-Y t' repetere L gratm re - beneficii a:c . pro .e~ g~a r\:et ° grati~m rependere ditur mentls wtru a ge 1 m' pOp"' 0 R r'efers ° . ffitola' praec ara LU' i fact~ ; t!l 1-'m I . ratiam rei ferre bauonitaget: L. ~aftla~a.z~· gr~Ü~m (in relati~em pl. ghrbattlaS)t ;.oe. u U) t' qm refert a e e habere ~a~f IUtff.eu : gra t~abet refert Ci. ®egr qni habe~ III eo IPSO$::-:? iageu, nu~Wtt(ljen: se diis oft gratla~ agere d se clucem esse voluissent N, agere gratIas, qno 1'0 beneficio Ci, ob ei gratias agere ®~~ ~rY~' :bl. isol. pl. gratiis, hoc, qnod L. r~tis ättc, ®clllart, @lftcngc; 3. ®ibtigfeit, Ullanllc~nt1idjfcit. I. 1. armorum C, navium \Sd)werfäUigfeit C, oneris, corporis, gravitate carens aether ber fc6wetIofe O. 5Dann (IJOIlt @ell.Jid)te be~ @e(be~): annonae ~o~er \ßtei~ T, SIUllptuum bie ,pöge T. 2. gravitatis personallI non adpetivi Ci, singularis gTavitas civitatis C Ci, gra- vitas sententiae a Platone' repetatur Ci, provill- ciaeC, artium Ci. 3. comitate condIta gravitas Ci, Q. Horteilsius, tanta gravitate homo Ci, qua gra- vitate sententiam dixit L. Oaesar Ci, gravitas et maiestas oris ernfte~ maieftätifd)e~ Ilru~fegen L, paren- tis gravitatem obtinere bie !Baterwürbe Ci, Athenien- ses longe a Romanorum gravitate diiuncti Ci, La- cedaemoniorum N, quantum dicendi gravitate valeat Pompeius burd) ben @;mft feiner !Rebe Ci, regentis (augusta, sceptri) 0; ficta fd)einbare ~ebäd)tigfeit O. 11. 1. tendebat gravitas uterlUll mihi O. 2. cor- poris Ci, linguae fdjwere Bunge Ci, membroru~ L, seniUs IlrIter~fd)ltJäd)e 0; bid)t. oculi tardä graVItate iacentes O. 111. 1. beili, temponun C, morbi Ci. 2. vetus gravitas iudiciorlUll Ci, legullI gravitatem susci- pere Ci, censor summä gravitate Ci. 3. odoris wibriger @erud) T, caeli Ci, autumni S, loci LUnge. funb~eit (bon bet fcljtlJeren 2uft; bgL s. v. gravis III.1.). gravo 1. (gravis) 1. bcfdjllletClI, befaftclt, fdjlller nttldjcn: telis gravatus überfd)üttet mit C~t, membra gTavabat onus 0, unda gl'avat pennas mad)t fd)wer 0, robur nodis gravatlUll fd)werer ~notenftoct V, caput gravatum .11iebergebrücft, gefenft 0, oculi morte gTa- vati auf benen ber ~ob nt~t 0, gravatus vllmel'ibus bebecft mit L, praefectum sarcinis gravant beluben i~n T. metaph. 2. brncfenbet mad)en, crfdjlllcrclI, \Jer" fdjHntmetll: tu fortunam parce gTavare illeam 0, faenore gravatum aes alienum brncfenber geworben T, invidiam llIatris er~ögen T. 3. be1äftigcn, bcbrüdclI: gravat invitlUll nova vis bebrängt 0, nil moror offi- cium, quocl me gTavat H, llIe labor non gravabit V. Pt. pj. pass. choreis somnoque gravati mübe unb fd)laftrunfen V, gravati omnes vino somnoque trunfen unb fd)Iäftig L, gravata ebrietate mens umnebelt Cu. \l5affiubeponen~: gravor 1. bCfdjlllctt fein, fidj bCfdjltJcrt fü~{en, bcrbric»Hdj fein: non gravarer, si Ci; mit abl. militiä Unluft em:pfinben an L; mit inf. fidj Illeigcrn: ut in colloquium venire gTavaretur C, gravati sunt prodire in camplUll MartiullI Ci; bid)t. unb nad)f1. aud) trans. Pegasus eqllitem gravatus trägt i~n uno gern H, adspectum civium fic6 ungern fe~en laffen T. gregälis, e (grex, § 75, 2(0[. 2) 1. uon ber ,perbe ober ~anbe. 91ur subst. isol. cum gregales elUll requirerent bie ~ameraben Ci, si rem p. contra te et gregales tuos defendissem \SpiejigefeiienCi. 2. ber gemeinen . \Solbaten : gregali sagulo amictus L, habitus Uniform T. gregärius 3 (grex) 3um ,paufen ge~ötig; ba~. gregarius miles gemeiner 150Ibat, eques @emeiner bei ben !Reitern T. gregätim (grex, § 79) ~aufen., fd)arenweife: civIs Ro- manos gregatim in lautlllllias conicere Ci. gremium, ü, n. 1. \Sd)oji: Septimius suos amores tenens in gremio Ca, gremio elUll accipit nimmt auf ben 15d)0f;i V; b iIb 1. (aliqllid) deorum in gremüs ponere crbc: suillus, ovillus, caprinus, bovillus bei L, greges lanigeri 0 V, Grudii , 346 grex equarum, pecorum 0, armentormn Ci, de grege viI' 15tier 0, dux gregis 1illibber ober 15tier 0, viI' gregis caper V, grex avimu I5cljwarm H. ,2. metaph. ISdjat, ISdjUJatm, .paufe: Milo ducebat ancillarum greges Ci, in hunc gregem vos Sullam ex amico- rum gregibus (l}reunbe~ftei~) reicietis? Ci, greges obsceni liaccljantifclje I5cljwätme 0, turpimn virormu @;unucljengefolge H, in grege adnumerari mit ben an· beren mHge~ä~rt werben Ci, servi uno grege prolll- g'hrnt in einem .paufen Cu,; bicljt. scribe tui gregis hlrnc in bein ®efolge, 15uite H. oee. a. !Rotte, ge~ fdjloffeuet .paufe: grege facto S. b. lSefte: philoso- phorum greges Ci, Epicuri de grege porcus ein I5cljweincljen au~ @;pifur~ .perbe H. Grudii, örum, m. mou im lieIgifcljen ®aITien C. grundltus, ÜS, m. (grundire, gt. Y(ttgwv gtunaen) ba~ ®rUn3en: suis Ci. Grunium s. v. GrYnium. grus, gruis, j. (feUen m.), auclj gruis, is, j. liei Ph (gt. rE(!IJ.VO" agb. cranuh) ~raniclj CiPhH. Grynium castrum (r(!VVwv) fefte 15tabt in 9Th:)fien mit ~poUoturt N. Adi. Gryneus 3 (r(!VVHO,): Apollo V. gryps, gryPis, m. (15m. r(!v1/1) ®reif, ein Ungetüm (\lömen(eirJ mit 15füge(n unb &bletfopf). .perobot gebenlt illret aI~ 1illäcljter ber innetafiatifcljen ®olbgrulien unb i~re~ ~ampfe~ mit bem lReiteruoU ber ~rimafpen. marauf fpiert an: hrngentur iam grypes equis V. gubernäclum, prof. gubernäculum, i, n. (guberno, § 37) 1. ISteuenuDer: ipse gubernaclo rector subit V, navi utrimque gubernacula adponere T. 2. me- 'taph. funb, 15t1;ubef, gt. rE(!rE(!O, = ß(!6rxo,) ,1. ISttUDel, ®itbel (im iillaffer): sinuatur gurges in curvos arcus 0. 2. sy- need. tei~enDe ISttömllltgi bicljt. tiefeß ®affet, ~iefe: pedes vix vado fidens, eques per medios gurgites stabilis L. ~ei micljtern in aUedei ~e3ie~ungen: caeruleus 0, Hiberus bM 1illeftmeer V, Euboicus ber @;utipu~ 0, recessüs gurgitis tiefe ~ucljten 0, summa de gurgite lymphae Dlierfläclje be~ 1illaffer~ V. 3. me- taph. ~bgtUnD, ISdjhmD, ~iefe: Stygius 0, tecto gur- gite lapsus 0; ba~er: in proflrndissimmn libidinum suarum gurgitem divitias suas profundunt Ci. 4. meton. iYteffet, ISdjlemmet: quid tu, gurges patri- monii, helluabare? Ci. gurgulio = cureulio Pt. gurgustium, ii, n. (g'urges) : lacus Pr. 2. ein ~üngIing H. gymnasiarchus, i, m. (15m, rV,UVIY.fJ{IJ.(!Xo,) morfte~er ber lRingfcljule Ci. gymnasium, ii, n. (15ltJ. rVf/-VaC1wv) lRingplan unb lRing, fd)ule mit ba~u geeigneten ~nlagen; fie bi enten uieIfaclj aud) al~ merfammlung~plan ber 5ß~Hofop~en unb i~ter I5cljüler. gymnicus 3 (15m. rVf/-vt,,6,) äum lRingen (%urnen) ge· ~örig: ludi %urnfpiele Ci. gynaeceum, ... lum, i, n. (15m. rVVlJ.t"Ei:ov, § 91, ~o(. 2) l}tauenwo~nung, ber innere ;teH be~ .paufei3: syngrapha facta in gynaecio est Ci; auclj gynae- conitis, tidis, j., ace. in (15m. YVVlJ.t"wv'i7:,,): inte- rior pars aedillm, quae gynaeconitis appellatur N gypso 1. (gypsum, ~ rvtpo, @ipil) üliergipfen; pt. pj. pass. gypsatus pes 15trauenfuji (weH man bie l}üjie ber 15nauen auf bem 9.l1arHe weiji anftriclj) 0, gypsatissimis ma- nibus VOll I5cljaufpieIetn, bie l}rauenroUen fpieIten Ci. Gyrton, önis, j. (Tv(!'nhv) 15t. in %~effaIien L. gyrus, i, m. (15m. rV(!O,), nur bicljt. unb nacljfL 1. ®inDUnlJ, !Riug, ~teiß: aves gyros per aera du- cunt 0, anguis traxit septem gyros macljte Helien 1illinbungen V, in gyrum :flecti 0, telum volat in- genti gyro V. 2. ~tetßl1JenDung (beim meilen): equi gyros dant macljen V, gyros ire, carpere im ~reife laufen ° V = gyros variare mannigfaclje ~rei~liewe· gungen (molten) au~fü~ten T. 3. metaph. ~teiß, ~teißlauf: homines effrenatos in gyrum rationis duci oportet in bie uorgefcljrieliene ~a~n Ci, ex ingenti campo in exig-uum g-yrum compellere in einen engen ~rei~ (lRin~) Ci, seu bruma nivalem interiore diem gyro trahit im inneren, fIeineren ~reife, fo baji ber ' %ag ffrraer ift H. Gytheum unb Gythium, i, n. (I'V,'hwv, TMfwv, § 91, &0(. 2) 15t. am Bafonifcljen ~ufen, ~rfenal uon 15parta Ci L. habeo 347 H. v sestertius. . f. (habeo) <.paIter', u. äW. 1 . .palt~ . meift pl. moderari habenas 0, (equus) ° habenas dare, effundere V, ex- irunittere ° 'bie 3ü~el fd)ie~,en laffen, ~abena~ premere an3ie~en V. ~tIbr. cJ.aSSI (:flum. 0) inmittit habenas Hijit ~infcljiejien V, SUpPl'l- habenas aerii cursüs ben Bauf ~emm~n CI, (ye~­ premere et dare habenas V, furlt IDllllSSIS habenis raft ttnge~ügert V, irarum habenas V. habenas amicitiae vel addllCere velo r~- Ci' orator tenet habenas a~imor~m äügeft , agit inmissus habems fclj~ejit unge~ V. 2. bce. !Riemeu: ftmdam e~lt h.abena L v: turbo actus habena lßettfcljen. scuticae habenae ~nutenriemen H; syne1; pendentis habenae au~ l}urcljt vor ber ~nu~e . metaph. ~eitung, iYli~tung, !Regtetuug: popllli ha- accipere 0, rerum V. 2 habui habitus. ma~ 1illort ~eigt brei 15tufen ~ebe~tung~e~twicrlung: A. ®r~n~lieb: ift ba~ ~arte~, ba~er in ben ~ompofiti~ bie em3tge tft; e~ wnb uer, B. 3um ~efinen, C. aum .palien. 1. l}nlten, ttageu, 2. oce. a. feftij alten i b. beijalteni e. eniijalteui d. ($et!amm(uttgen U. bgr.) Ilbijaltenj oce. (meben) l}altenj 3. ,(mit abberbielIet meftimmung) irgenbwie ijalten, beijauDelu j. 'h lt ' 4. (mit jJtäbifatiber mejtlmmung) für etw. l,a en, anfeijeu, bdtadjien j pass. gcijalteu UJetbeu, gelteu j 5. (I'eft. uttb act.) fidj betijalten, fte~enj (nott ~er!otten) fidj befiuben. B. 1. be~~eu, ijabeui • 2. oee. a. inneijab elt, beie~t ijalten t • b. beUJoijnen, (oliieftil{Oil) UJol}neu t e. beijmfdjeni d. ~efi~ungen, ~etmiigeu ijabeni e ($ie9) ~altelt, 3lidjteni 3. metaph. (bon ßuftänben) jemb. etgriffen ijaben, befangeu ijllltelt, fefieln. C. 1. ijabeUi 'h f. t eu' ' 2 (®eefenaujtättbe) ijegen, l,a~en, ae g t.' . oee (alil djarnfteriftif4>dgigen!djaft) an ftdj ijaben i ? v: 0"0 Anchisen quis habet habuere puen~e ,qu~e re"\odiä (vinciis) aliquem locus? wo wetlt er ~ V? ID S cu~_ haberi T' liracljtl' gefangenl)alten N C~, m yna ? L' 'milites iu logifclj' in custodiam (sc. abductum ). 'b 'd' C .' . armis feftl)aHen S L, urbem ID.O SI lO~e. ' ?astrls, ID 'c Dft tritt habere au emem prabtfa. l~ potestate. um bauetnbe 3uftänbe au fJe. tt~en pt. pf. pa)~s., ut tectum habere bebecrt ~alten C1t, ael.d)n~n (bgI. 0.5 'Lcap parat am (praeparatam) liereit, ahqmd clausum ,rem . dis ositas C l)al~te~dCip' r~~ep~:st~~ct~~;;~~)0~e:reitl)a1ten CihS, a lqm . s me falsum a- milites congregatos C, neque ea Je 'm b cljt buit täufcljte nicljt S, aliquem suspectmn .u~ er a ~alien S @;rfent burclj adi. aliquem SOlll?ltum (a~- ximn T) in %{ufregung I)alten G.i,. ag:o~rto:~~~e~~ Unru~e ~altenllCit, Lut~~i:o~PW::das proelio i~re Romanos ma en, S b habeant sibi ~ufmetff~mtei~ .gefpannt ol)auen h ~os li'e~alte bir Ci. arma C~ tlbl habe anep 0 'b' , f''h 'b . 'llam suas res SI 1 ma~et: liei ber @;l)e u.,et ung. 1. '~r Ci habere iussit er verftieji fie, fcljieb. ftcljO vo;os t habet C. habens semina :flamm~e ~at:~~s nlllla annalium inscrip~um O. mon ~cljrtft:i'tii habere C Ci, con- memOl'la habet L. . co .. C· dilectmn C cilia, senatmn C, contio~em, ucso~~r~a c/' ~Ugemein; quaestionem anfteUe~ C~, ~ J nes Ci' iter quo ha- negotium habere C~, gratt a 0 1,' n foU N iter beat omnes celat wo~in ber marfclj ge"e f,."h·' C 'A t ad leO'iones naclj ... mar u.Jteren . ~:~~~. :~ ~~orem lemb. @;~re erweifenj rat~n~m . fü'h C· occ orationem ~alten, quo elUS lReclj?ung "rend' se hab~erint 10 gefprocljen l}ätten Ci, mo~. sern;o!essu! habitlll'us de istius crudelitate Ci, quenmoma . r ficlj unterreben L, verba fprecljen C~, c~ a .lqUO O· 3 3unäcljft disputationem C, deliberatlOneSt m~le habiti N uti 't d a quo tot annos essen , ~i~:i~s::el(sa:~~:e mC~) h:~;!~: ~:~~~~~~ee g~ e~~ e~tenuoU Ci, .pudicitiam pan: ~!:~~::.!n~~:!.~naU~ mann umfcljrtelien: omnes. nu 0 'dm' e V milites ',."h li I, b I V. AchlVOS uno OJ , glel~ e(l"an. end ' T) imperio fie (al~ ~ommanbant) leVlore eVI uro . h . dem geHnbet liel)a~beln S, aliquem prateCIP.ltlObo~~o~de~odies I habere C 4· ac . mt "'1''' , 1~i: :::~:~sac::b:e~~:seC1~r ht~ft~~a;~;. h;~;:~ m et dicuntur et habentur yranm. ' Age~ilaum Pharnabazus habitus est Imp~ratoGr, ~e . 0 n N mit dat. gr. habltae rals 3. etw·. mit fid) btiugeu, etUJel'fen, b,~tutfadje~ j 4. (mit info obet inbit, 15t.) betmogen, UJtffelt, ~~~~ul~a~~~;cü~n~e be~ ®ried)en. al~ DraM. g~l~::a: Wht en raedie cuius auctorltas magUl a. . tur /J, cJtOgnat~ls ... magfn~e ha~:t~s a~~~~~~ta: ber ag mann von ~o~em ~n e"henbga d aliquid pro föuuen i ',."h" ber ;}u-5. (mit pt. pf. pass. out meaet»,nuttg uauetn iJ- flänbe) ~ ab en j 6. (mit pt. p". mUffen. A 1 aptat habendo ensem ricljtet aum .parten ~er i tellu~ ientescit habendo wenn man fie ~ärt (fn~tet~ ; , '.1 'bus ° cultrum laterl vmc-aUgememer: IaCluum maUl , . T t' tmn tragen 0 (ng!. O. 5), scuta? gladlOs, ' ves IS quaerit haberi wH! getragen fem 0. mJcljt. habet unda deos 0 arbor fetus habet 0, tum us nom.en habet 0, ba;biton hic paries habebit H, ~a~t re: libellos He ~angen baran H; arma proc I, lt T (- prohibere) aetatem procul a re p. bem 'Ja en - same quoque pontus \ 15taat~leben fernlileilien .. h 2b· t' V H quae nemora haberet 0, me 'l;artaIa a en , uem pro amico pro hoste a ere , O· ~erto (explorato,' re comperta)f ~t: gel~iji lalte~uc;: pro non dicto haberi a{~ unge .ag ge en e 'net wer: inter felices (socios Cu) haben 3U .... ger clj. (b' ben 0 wofür bie 5ßrofa fagt: aliq~em ID nu~elo 0 ~r , 1 t' C C~ , and)' ID SUlllllllS liloji. numero, ~oco) S lOS ~cljte li~f. bie %iu~brücfe mit dUClbus haber~ N . d t t's fas (nefas) habet inf neque emm succe ere ec 1 "It für edaulit 0 Oaesar satis habet hostem a r~-~p~niS prQhibere ~ält für genug, liegnÜgl! liclj Cft' ~ tnat~~ . . parrun habuere tepen u., u., fac~ora susce~lsse b ~ 0wecre~: paupertas probro genügen S. mtt dat. e u habeo 348 habm'i coepit liegamt aI5 i5djimpf ilU geIten S, aliquicl ~ono~'i (lau~i) aI5 (,l;gre lietradjten Ci, rem religioni f1dj em ®etlHffen aU5 ettbQ5 madjen Ci. )Bon qserfonen: hominem .luclibrio ilum lieften garten Ci. 5. quoquo moclo se Illucl habet Ci, ratio orclinis aliter se ha- bebat ac Nervii cletulerant C, sic habent se tabu- lae Ci, res se male habet ftegt fdjfecgt Ci, mores ita se habent S, (res) sic (ita) se habet Ci, ut nunc res se habet L, res praeclare se habeat si ftünbe aU5' g~ileidjnet L; audj ogne se: bene habet e~ Hegt gut Ci, SIC habet fo ftegt e5 H; med. sicut pleraque haec habentur ftdj Dergärt S. )Bon qserfonen: quaesivit a meclicis, quemaclmoclum se haberet N, ego me bene habeo 1', se graviter fdjltJer franf fein Ci. B. 1. pecuniam Ci, vos omnls eius servos habe- tis Ci, haec novalia miles habebit V. vectigalia l~agna clivitiasque H, cetera Turnus habet V, Phyl- hcla solus habeto V, Uxorem C Ci, cli habuere suas sorores IJatten ilu \}rauen 0, te nunc habet ista se- cundum bu bift iIJr illtJeiter ~efiller V; mit aclv. opes mocleste ma~DOrr geliraudjen 1'; amor habendi pabfudjt OV = habencli cura Ph, habens et inops ber lIDoIJf, IJalienbe unb ber ~Xrme V. 2tudj Don bem, ltJQ5 man li e, tommt: beneficia ab aliquo C habes quocl petisti V. loricam clonat habere viro V, primus ~quum ... VictÜl: habeto V, habes pretium IJaft erIJaIten H; hoc llabet jellt IJat er' 5 = ber pieli IJat getroffen, Hllt V. 2. a. ho- stis habet muros V; bidjt. sol habebat spatium ul- terius meclio gatte erreidjt 0. b. hanc habeo seclem ° campum, tecta urbis, moenia, arces arvaque V, Creten habenclam traclere ilum lIDoIJnfill 0, orbem 0, Capuam L. ülijeft5I05: ubi nunc aclulescens ha- b.et? Pl, quä Poeni, quä Nmniclae haberent ficIJ auf, IJlerten L. c. regnum Calyclonis habe bit ? 0, qui vos h~beoque .regoque 0, urbem Romam habuere reges 1'; btIbL ammus habet cuncta neque ipse habetur S. ore atque animo habet fügrt e5 im 2Runbe unb i5inne Ci.. b. in rnaIiibus habere untcr .pällbclt ~abcll: rem Ci; aber: victoriam in habere faft errungen gaben L. 2. alicui :ilanf ltJiffen C, si quiel Martis (~apferfeit) quam voluntatem semper habui Ci, gIaulien, aber: res ficlem habtut fanb spem in armis auf ... fellen 17; ace. habebat lius hoc H, tectulll plus sanitatis quam habebat N, maritimae res motum habent lDefen ift iSewegIidjfeit eigen C, 3. magnalll gro~en UnltJHren erltJecren ,N, pons magmIm habebat benötigte 0, ea pars clifficilelll habet pugnationem C, c1ies fortunam habet bringt 0, d . . qui in /3alentinis aut in Bruttiis habent Ci, in V mente agro L, urfpr. =praeclia habere. e. qui cu1tus habenclo sit pecori V, habens pecora ein )Bid), ilüdjter PlI. 3· omnia languor habet 0, horror artüs, amor cluos habet 0, ira me habet 0, terris animalia somnus habebat V, quae Rutulos habeat fiducia re- rum V; si qua Cura Coryclonis habet te V; habet mentes et pectora terror V. C. 1. 3unädjft mit tonft. ülij. vu1nus 0, qua eren- (Ium est, num HeillS aes alienum habuerit Ci, qui fascls et seCllris haberet Ci, faenum habet in cornu H; Don qserfonen: in matrimonio i\ur \}rau IJalien. 2Rit aliIJäng. qsräb. Flaccum in consulatu collegam ha- buit N, eum omnium rerum participem habuit N hos operis comites 0, sagittas promptas 0, cleo~ faciles fie ltJiHfäIJrig Hnben 0. i5egr oft in inbbn. ltJie: emn acl mamnn N, legionem secum C, equi- tatum circum se C, emn in partibus 1'. S)J/it ne tua virtus aclmirationis plus sit habitura gloriae .me!)r ... finbet Ci, misericorcliam consulatüs magnalll habere clebet Ci. 4. quicl maius habebant? 0, haec fere clicere habui Ci re p. nihil habeo acl te seribere Ci, an melius ' habet suaclere? H; ogne inf. incipe, si quicl ltJenn bu etltJ. (frU fingen) lJaft v. s)J!it inbir. \}r. habeo, quicl dicam N, habeo, quibus venclalll Beute, an bie C, non habeo, quo me recipiam, aclmoclmn oppicla clefenclam C, quicl arguas, habes Ci; relatiD: nihil habeo, quocl acl te bam Ci. 5· philosophorum praecepta ita "" .. nn~+n habere N, aliquicl effectum, exploratum, compel'_ tum C, perficliam perspectam C, propositum ben qsfan galien C, (sibi) persuasulll bie ÜberileugUng galien C aliquid suspectum Cu L, . aliquicl cognitum (notum) burdjfdjaut, erfannt IJalien Ci, omnia pericu1a COll- sueta habeo liin geltJögnt an S. :iliefe lIDenbungen lJerbanfen ltJoIJr einem lIDedjfel ber Sfonftruftion if)re (,l;ntfteIJung; mi h i es t propositum = propositum hab e 0 Ci. :ilager audj: qualll spem propositam no bis habemns Ci.. )BgL nodj: SiCllli res suas ita constitutas habent, ut Ci, ab rege impetratam libertatel11, non raptam habere L, urbem captam habet L u. a. 6. 150 ltJirb andj bei bel11 pt. pt'. pass. bie Sfonftruftion geltJedj[eIt unb ftatt mihi clicenclum est tritt habeo clicenclum ein l' idj I)afJe dU fagen, muli [agen: cmn respondenelmn haberet 1', quae non auclitu cognoscencla, secl oculis spectancla habere- mus 1', nihi1 excusanclum habes 1', nubendum post Drusum, an toleranclum haberet 1'. habilis, e (habeo) 'f)aItfam'; 1. ijallbfidj, ~anbfaltt, leidjt 3n ~anbijabelt: frameae ita habiles, ut eoclern telo vel cÜlnminus vel eminus pugnent 1', ensis, arcus V,' glaclius brevitate infolge feiner Sfüqe L; a bftr. übj. habebat satis eloquentiae summam libe- ralitatem N, habebat suspicionem adulterii ftanb im inerbadjt, gatte auf fidj N, climiclium facti qui coepit habet I)at erreidjt H; annus habet res gestas gat auf, ~ulDeif~n C, alicuius 1'ei facultatem (potestatem) C, llnpenum (regna, lU1ll1en ma1'is) V; si iam satis aetatis haberet Ci, auctoritatem Ci, stuclia suorum für fidj IJaben, finben 0. SJ1egatiD: finem non habere unenbIidj fein 0, dolores verba sua non habent ent, liegren 0, latrocinia nullam habent infamiam Hnb nidjt anftö~ig C. ~eadjte bef. bie qs IJ r a [ e n: a. in animo (animo) habere lUnffclt, bcabfid)tigclt, gc= fnnuClt feilt: istum exhereclal'e in animo habebat Ci habent in animo Capitolil1ll1 ornare Ci; aber: em~ in. animo habebat S (= ante oculos eum habere 0) lJel~t: ltJar [einer ftet5 eingebent, wie: icl semper in ga1ea IeirIJt V; currus Ienf[am 0, navis ve1is habilis 1'. )Bon qserfonen: natam habilem circumligat hastae bie Ieidjte V. Enallage: habilis membris venit vigor eigtL ben gelenrigen ®Iiebern v. 2. ~Ilffeltb, geeiguet, beqltem, gefdjtrft. S)JHt clett. postquam habilis lateri clipeus loricaque terg'o est paffenb angelegt ift V; aetas feturae habilis taugIidj 3ur 3udjt V; vites pin- guibus terris habiles V, gens equis tantnm habilis nur ilum ~eiten geeignet L, militiae Cu, pl'oelio rampf, fällig 1', homo capessenclae rei p. habilis fJraudjbar ilU :politifdjer ~ätigfeit 1'. :ilafür a cl: glaclius acl pug- nam L, ingenium acl parenclmn atque imperanclum L. habitabilis, e (habito) beltJol)ltuar: plaga non habi- tabilis aestu 0, regiones Ci, orae H. habitatio, önis, f. (habito) bM lIDol)nen: mercecles habitationum lIDognung5111iete, 2Riet3in5 C. habitator, öris, m. (habito) ~eltJogner: tertiae con- tignationis habitatores iSeltJogner be5 brUten i5tocr, ltJerre5 L, habitatorem esse in hac clomo lieltJol)lten Ci. habito 1. (fi'equ. Uon habeo) 1. trans. 1. bClUO~llelt: terras 0, humills casas V; habitarunt cli quoque 349 halee V centum urbes habitant V..2. pass. be~ lU~rbClt, öltt jffio~ltltltg bi~ltclt: ?ohtu~' ea~ars et habitatur Ci, ea reglO h~bItatUl plunbus Cu, focis H, urbibus 1'; mtt dat .. gr. ~~llus . habitata viris 0, habitantur moema GralS V, cesserunt piscibus habitanclae ben \}ifdjen qm ° II. intro 1. lUn~llell: Arg'os ablre ~m ba ilU ltJognen N, pagatim in :ilörfer~ L. t. Hypaepis 0, ruri Ci, Romae L; btdjt. a1vo im 2Ruttedeib 0. Praep. sub. rupe ~, ea parte urbis Ci, in via Ci, acl. M. Leplc1um C~; f vieles habitari in terra Ct; sttbst. ha bI- er . um @nltJogner, iSeltJogner ° I;. 2; j~1etaP:t. ilctltJcilCll, ölt .pallje lew: qm 111 fOI? bie 'foilufagen' auf bem 2Rarft.e lDogn~n (tue!( a!ß lRebner auftreten) Ci, omn~bus. I~ terr~s habl- O'loria nominis mei Ci, habItavI m ocu11s ftanb lJ"or ~(ugen Ci, in una ratione tractancla D~r, Ci animus cum etuis habitans ber ftet5 tU Hf Ci. "" ff • du-üs, m. (habeo) 1. .paItllltg, '1 \.1gf ' ß 'A 'b' f lj' .• ~' .". I'XrxT"I-° 0, .Ie ern tnWlrienbe') :JJ1onbgöttin aIll @öttin ber 8aube~~t, ~ocf)ter be!3 ~itanen jßer[ell unb ber 121fterie (Pers eIS 0),. b~Ib ber miana, balb ber jßrofertlina g(eicf) gebacf)~. m3te 1C~e (ber brei mlonbef.ltl1)afen wegen) brei, g~~~afttg: c1ea tnformis 0, triceps 0 Ph; adi Heca-~elUS 3 ('ExrxT~W,) auf .pefate be3ügIicf): ~armina ~auberformeln 0; gr. fem. Hecateis idis: herba oaubertraut O. ' Hector, oris (Hectoris Ennitts) ln (eiE ) "'" I bin' ,. XTWO 00 Jn ell 1-'rt~mUll .~nb ber .pehtba, bie @3cf)uBwe1)r' ~rojall, non I2td)tll getotet. Adi. Hectoreus 3: hasta bef.l .peUor 0, flamma ~euerbranb o· aber' O'ens amnes trojanifcf) V. ,. b , Hecuba s. v. Hecabe. he.d~ra unb .(§ 8, 2Inm.) edera, ae, f. 1. (ffeu: can- c11c1lOr CY!?lllS, hederä formosior albä (1)eUer) V col-~eet; caplllos (ace. gr.) hederä mit einem (ffe~haUil l~ aa~ O. 2. pl. ~feuranren: illlpediunt hec1era~ lem?s. ' hec1~rae nexlles 0, errantes V Damalis laSClVIS hec1ens ambitiosior fcf)miegt ficf) a~ wie (ff um ben Q)aum H. '" eu h d - )Uan ~ erosus 3 noH (ffeu: antrum Pr. . h;d1fYChrCum, i, n. (\),11), ~OVx(!ovv) jßarfüm@3cf)ön'heitll- va am i. ' ')- hei, heia s. v. ei, eia. Helena, ae unb Helene es f ('E" ) "" e'ht b ~ b b b C" • ". AEV1] -'60Uj er er e a Tun ~ll .Jutltltter (nacf) i1)rem 91ä1)rtJater ~lJnba- ~Ull yn~ans. 0 H), @3cf)weftet ber miollruren. ~n i1)rer ~fge.nb wf.nb d'e non ,;r1)efeull entfü1)rt, aber i1)re Q)rüber e reten te . @3pater ®ema1)Un be(l WCenelau(l 3U I5pada,. non wo jßarill fie nacf) ~toja entfü1)rt 91acf) bem Sl'rtege. re1)rt fie 5U 9J1enelaull 5urücf 0 C· V H. Helenus, 1, m. ("EJ..EVO,) @301)n bell jßriam~ll llsal)r-fag~r. . sno.n OblJffeull. gefa~gen, nertünbet er, b~ji ~roi~ nur lmt .ptffe ?er \l5fetle jß1)tfoftetll einllC1)mbar fei. 91acf) bem .~alle .~rOlall rommt er mit 91eotltolem0!3 nacf) (ftliru!3 ber t1)m bte I2tnbromacf)e 3ur @attin gibt unb einen" ·i beZ ~anbell überIälit, wo[elbft .peIenull ein llCuell ,,~el·ta eruaut 0 V. ~ Heliades, um, .f (,HAUiöE,) bie ~öcf)ter bell 150nnen, go~e~rUnb @3cf)weftern jß1)aetl)on(l, \l51)aetl)ufa ~amtletie un tgle, nacf). jß1)aet1)onll ~all in @3cf)war5tl~tltleln ner, wanbelt. ~{Ull tI)ren ~tänen wirb Q)ernftein O. Helice, es,.f (,EU"'I bon sUrtrtw) 1. ber (beffen m:e1)ung in bie '2{ugen fänt) 0.' 2. . non l2tcf)ala, bie 373 infoIge etllC!3 (frbbeben!3 in" fanr o. '" ~.~i~on, ?nis, m. ('EA~XWV) @eliirgllftocr bei ~1)e(lpiä o,.ootten mit I2lpoHote.mpeI unb m1ufen1)ain; ba1)er: b.lllel~S 0, cleae Hehcona colentes 'bie WCufen 0 heollls ahunnae 0; meton. totus Helieon bie f~nft ~[[er neun m1ufen O. , Adi. Heliconi (!~L"WVL~'): collis Ca, Tempe O. us Hehopohs, is, f. @3t.in UnteräglJtlten, öftr. nom an b~m ~anal, ber 3um ~{rabifcf)en 9J1eerbufen fü1)rt Helle, es, f. ("EU1)) ~ocf)ter bell I2tt1)ama!3 unb 91ep1)eIe, @3cf)wefter bef.l jß1)riJ;ull. Um ben ffiänren @3ttefmutt~r ~no 3U entge1)en, flo1)en bie stinber auf goIbenen m3ibber WC~rturll nadj stofcf)ill; aber .pelle l)erab u~b ertrant tm .peUelltlont: p on tus Nepheleld~s Helle s O. ~n Ittxtap. (§ 67) ...... nnr) ftru~~ig, XIlUij: crines, , supercilium V, hirsutus corpore cänis 0, leonis vellera O. Enallage: Hiemps hirsuta (ace. g1".) mit ftrulllligem, weifiem .paar 0, amictu O. 3. metaph. xauij/ l~muiflotl: , nihil est hirsutius (Enni annalibus) O. 3 91ame einer llIebeifcflen gens. ~ef. A. Hir- 0:äfarll, ber baf3 acflte ~ucfl tlom gaUifdJen unb im ~. 43 gegen ~ntoniuf3 fiegreicfl bei Wlobena fiel Oi. Adi. HirtiänuS 3: histrio, önis, nt. (IJon etruilfi(d) ister L 7, 2; IJgL persona) 6cflauf:pieler: histrionum levis ars Ci. Adi. histrio- nälis, e (§ 75, mol. 2) fcflaufllieletifcfl: modi T; stu- dium, favor für bie 6cflaufllieler T. hiulcus 3, adv. e (hio) 1. ffllffeub, gef~alteu: hiulca siti arva V. 2. metaph. l1affenb, mit ~iatutl, ver- borum concursus Ci, hiulce loqui Ci. 3· f~ull.\J~eub, gierig, gens Pl. hoc adv. s. v. hic. hodie (nuil *hö die, § 67, infofge )tonnnfd)(uffeil IJedürat, § 40) 1. ijeute, 11m ijetttigett ':tilge: qui dedit Mc ho die, cras si volet auferet H. 2. metaph. a. l)eutautllgc/ gegeulllärtig, jetjt: Masinissa hoclie nonaginta annos natus Ci, quae mens est hodie, cur eailem non puero fuit? H. ace. uo~ ijeute, uod) l)eutautage: is hodie saltus Graius appellatur N, tria praedia ei tra- duntur, quae hodie possidet Ci. ~n biefer ~eb. öfter hoilie ql.loque: Solo, qui leges, quibus hodie quo- que utuntur, conscripsit Ci, quod hodie quoque in Graecia manet L. b. 1l1tllia1b, foglci~, non dices hodie, quorsum haec tendant? H. hodiernus 3 (hodie; IJgL hesternus) ~eutig, gegen\1.1ärtig: Ci. (l1gL hirsütus) borftig, ftru:Pllig, rau~: co- mae Cu, canities hirta stetit rigidis capillis 0, saetae 0, tunica ~ärenell .pemb N, capellae 0; metaph. hodiernus dies; consultatio L. holus s. v. olus. Homerus, i, m. ("O,U'I](!O')' 91acfl ber 6age ber mlten ing'eniun;t rau~, ungellf(egt H. inis, j. ~IutegeI: plena cruoris tloUgefogen H; aerarü mUf3fauger Ci. do, inis, f. 6cflwalbe: arguta 3witfcflernb V, nigra V, praenuntia veris 0, cum hirundine prima mit ber lillieberte~r ber 6cflwalben H. hiSCO, ere (incoh. au hio) 1. ficfl auftun, ficfl öffnen: tellus, his ce I O. 2. ace. ben Wlunb auftun, muc'ffen: respondebisne aut omnino hiscere audebis? Ci. Wlit innerem ,obi. nec quidquam hiscere audet wagt nicfltll ~u fagen o. Hispalis, is, f. C, j. Sevilla; @;inw. Hispali- enses, ium, m. T. Hispänus 3 f:panHcfl: populi L; gladius bie .piebwaffe ber römHcflen 2egionäre L. Pl. subst. ~ispäni, örum, m. 6:panier. )Darnacfl: Hispänia, ae, f. 6llanien, teiIf3 im gan~en Umfang L, teiff3 geteilt in Hispania citerior (Tarraconensis) unb ulterior (Lusi- tania et Baetica), getrennt burcfleine Ouetünie tlom st'a:p be ®ata (6,0.) 3um st'a:p ürtegal (91lill.); ba~er pl. Hispaniae, ärum, f. bie (beiben) f:panilcflen Ißrotlin3en; adi. Hispäniensis, e in 6llanien befinbücfl: exer- citus T; in 6:panien: aestus maritimi Ci; nacfl fllanilcfler mrt: gladius L. . hispidus 3 l)aarig, bewacflfen: facies bärtig H, frons V, sus borftig Phi bicflt. ager mit Unfraut bewacflfen H. Hister (Ister), Histri, m. (" Ir17:(!o" § 42) gr. l)1ame ber )Donau, bei ben ~ömern bie untere )Donau tlom (§;Hernen :tor bif3 3m Wlünbung. ber gröflte ellildJe )Dicflter ber ®riecflen, unbefannter .per, funft, im ffioIfllbewufitfein aIll ~onier gefü~U. mucfl feine Beit wirb tlerfcflieben angegeben. st'ratef3 tlon Ißer, gamon feilte il)n tlor bie borifcfle lillanberung (1000), :t~eo:pomllOf3 500 ~a~re nacfl bem troilcflen st'deg (600). )Die 91eu3 eit fie~t in ~Iiaf3 unb übt)ffee wie im 91ifle. Iungenüeb eine enbgültige 6ammlung unb Überarbeitung ftü~erer (§;in3eUieber unbefannter )Dicflter. Adi. Home- ricus 3 bell .pomer, ~omerHcfl: Agamemnon Ci. homi-cida, ae, m. f. (homo unb caedo, §§ 43 u. 66; IJgL parriclda) 1. Wlörber, Wlörberin: confiteor eos plus quam sicarios, plus quam hOlnicidas, plus etiam quam parricidas esse Ci. 2. bicflt. männermorbenb (&VO(!ocpovo,): Hector H. homo, inis, m. (altInt. homo, önis, bn~er homun-culus; historia, ae, j. (~\1.1, tr17:o(!ta) 1. ball tIDiffeu: ut est in omni historia (Unterfucflung) curiosus Ci. 2. me-ton.~taäijlung, ,\ honos auribus sit ein @:~ren au melben' Cu. temphun miro honore colebat V, tron neque erat neque honos aut gloria monti V. obi. vomeris huc et falcis honos cessit V tangit honos animum bie ~cljtung uor V.' mam quae adportata sunt ad aedem h~n~stas, . tät~s, f. (ho nos) I. 1. (I!~te, m:Ufe~ell: mhIl esse m vIta magnopere expetendum nisi laudem atque honestatem Ci, onmem honestatem amittere Ci' pl. ~Uß3etdjuungeu: nolite ceteris ante partis hone: st~tIbus eum pnvare Ci. 2. meton. augefe~ene ~Utger: omnes honestates civitatis consentiunt Ci. n. 1. ~~diadeit, ~~reu~aftigfeit, ®itrbe, m:uftaub: summa m utroque est honestas Ci hinc pudicitia :fid~~, :pietas , . honestas pugnat ci. 2. metaph: @idjon~ett: honestas in rebus Ci. . honesto 1. e~ren, aUflaeicljnen, aieren: formam pudor honestabat Cu, Africani mors honestatur Ci ho- mines honore honestati S. ' ~on honestus 3, adv. e (honos) 1. gee~d, angefe~elt, geadjtd, anfe~undj, e~rentuext, e~rbat: honestus et 01'- natus adu.lescens C,i, viri fortes atque honesti Ci; bef. aI~ :ltt~l ber !R~tter: de Papinio, locupleti hone- stoque eqrote R. Ct; Percenniorum domns honestis- sima Ci; honestae familiae plebeiae Ci, ortl1S ho- nesto geneI'e N, loco Ci; bafür: honeste geniti uon e~rbarer ~bfunft L; subst. isol. honestus ber ~n, g~fel)ene, ~orne~me CiH. ~on Unbelebtem: Lanl1- vnun, municipil1m honestissimum Ci. 2. e~1!en~aft tugenb~aft, anftänbig, fdjilfIidj: honeste acta aetas cl honeste mori Cu, artes Ct~ Ci funus N postulatio' certatio Ci, convivium mOderat.:un atql1e honestum Ci: ho~e~tarum rerum egens nicljt ftanbe!3gemäji uerforgt S. mm tnf. honestius est aCCl1sare Ci. mit abl. supin. honestl1mne factu sit an turpe Ci L. ~XI~ subst. honest11m a virtute divelli non potest ber ~nftanb bie ~ürbe Ci, iu~ex honestum praetulit utili Ii 3· fdjon, ~libfdj, tetjenb: dignitate erat honestä N caput, os, pectus V, si ql1id honesti est, iactat ha~ betql1e palam H, honesta oratio est ba~ flingt recljt fcljön (ift aber unwa~r) Ci. honor, ärter honos, öris, m. (§ 29) 1. 1. ~~re,. ~~tenbe3eignng, (I!~rung, m:Uß3eidjnnng; oee. m:djtUltg, ~m~rnng, @idjeni 2. perfon. ®ott bet (I!~re; 3. meton. a. ~~tenftelle, ~~renamt, lffiiI1!be i b. ~~teno~fer i oee. O~ferfeft; e. ~~re~retß, (I!~renforb, ~1!eiß, ~e~ rO~lt1lltg. Virtutis Ci L. 3. a. honores peteI'e ribus fu.ngi, defungi, uti; honorem agere L gradus ~mgftufe Ci, qui honos est apuel sanos amplissimus Ci, tribmricius curulis L. rapti Ganymedis honores fein I5clj~nfenamt V. successit hono1'i trat an meirten @:~renpTajJ O. ' honorem ferre 0, aris mactavit honores ;VVI, (at. *omesos, umerus, § 29) 1. !Sdjufter, 2ldjfeI: Milo umeris sustinebat bovem vivum Ci, aliquid umeris ferre 0, aliquem umeris subire auf bie I5djuItern negmen V; b il b I. tota comitia umeris 8uis sustinere Ci. 2. oee. ?Sorberbug: vires ume- rorUlll (1)onffiinbern) Ci, apri V. humesco (umesco), ere (incoh. oll hümeo) feudjt ruerben: spumis V, humidulus 3 3iemlidj faftig: linum Beinftengel O. Demin. von humidus, beffer ümidus 3 (humeo, § 74) feudjt, nafi, faftig: llaves ex umida materia factae C, nox tau, feud)t OV, humus, vapor, aer 0, 1e1e que[(enreidj 0, montes (1)om ffiegen) feudjt C~l, regna bell Dluffei3 V, solstitia regenreid) V, lumina (2Iugen) O. SD i dj t. l1lllid~t mella maria vina V subst. cast1'a in humiclo 10- care 'auf fe~djtem !B~ben Cu, umido paluc1um auf feudjtem !Sumpfboben T. humilis e adl). humiliter (bOll humus luie XC(,U1)AO" X,'tC(,uC(A6q a~IXC(,UC({, § 75, 1J(6f. 2) 'ruai3 am !Boben bleibt'. 1. niebrig: munitio C, arbores et vites et quae sunt lU1llliliora Ci arcus, postes 0, casae V, Myconos uiebriA gelegen' 0 = Ferentum H, 1talia bie Dladjfüfte 1)on :;staUen V; :priibif. avis volat humilis um !Boben gin V. oce. a. Hein: statura humili esse N, nemi- nem adeo humilem esse, ut umeri eius non possent Macec10nis verticem aequare Cu. b. ffadj: fossa nidjt tief VT; bUbI. fdjltJlIltgloß: demissus atqne Immilis sermo Ci. metaph. 2. lIicbrig, gering, ttcf~ getteUt: plebs, stirps 0, homo humillimus de plebe L, humili (loco) fortunä ortus von niebriger .pertunft L, ex humili loco (niebrige !SteIIung) ae1 summam digni- tatem pervenire C. ~on ~erfoneu: nemo tam llU- milis erat, cui non ad eum aditus pateret N, hmni- libus parentibus natus Ci, manüs !SUa1)engänbe O. 3. mtbebwtcub, fd)\J.Jadj: ex humili potens H, ali- quem humiliorem reelig'ere gerunterbringen C, civitas ignobilis atque humilis C, Inuuiles Cleonae bai3 un, oebeutenbe O. 4. mubd, aUtiigItdj: vestitus N, hu- milem ortmll amicitiae relinquunt Ci, homines hu- mili aliqua arte praeeliti Ci, verbmll Ci, res hmlli- lis atque contempta Ci. 5. ltlttcr\J.Jütfig, HClumüttg, bemütig: non est ausus elate et ample loqui, cmll humiliter elemisseque sentiret Ci, ille humilis sup- plexque c1extram protendens V; oee. oag, feig: llU- milis pavor stravit mortalia corela V. SDa1). humilitäs, tätis, f. 1. )J1iebrtgfctt: navlt1lll C, ar- bormu S, animalium Stfeinl)eit Ci, sidera altitudine aut h umili ta te elistantia .po djftanb , :riefftanb Ci. metaph. 2. lIiebere ~(bfltltft, nieberer @)taltD, 2lrmltt: paupertas, ignobilitas, hl1lllilitas Ci, generis S. 3. geringe 9Jladjt, DI)llltWcl)t, I5d)ltJiidje: icl se ex Im- militate sua probare posse C, qui non vic1eret humilitatem eUlU amplitueline contenclere Ci. 4. ®e\JriicftI)ctt, Dellliittgc~ fIDeleu: submittere se in IUullilitatem causam elicentium L, saepe mag'nificentia plus proficit quam humilitas Ci, habet llUmilitatem metus Durdjt brüCft nieber Ci. humo 1. (humus) beerbigen, begraben: eorporibus humo tectis, e quo c1ictum est humari Ci, socios V. ~on ber Beidjen1)erbrennung: Eumenem militari funere hu- maverunt; ossa eius depo1'taverunt N. humor, beffer umor, oris, m. (bgL uvesco, § 8, IJCnm.) bM l)1afi, Deudjtigreit, DIüffigfeit: tellus in a qua s rarescit; in auras umor abit 0, cireumfiuus bai3 humus 362 erbumgürtenbe meer 0, caret os umore ift trocren 0, gTamen umor alebat lffiaffer 0, umor in genas la- bitnr :.rränen H; bal)er in mannigfacljen lIDenbungen: paluclis 91äffe V, musti, Bacchi lIDein V, lacteus 9JHIclj 0. )Boll atmofpI)ärjfcljer iJencljtigl'eit: ne cleserat umor hal'enam V, dulce satis umor ~rqllicrung für bie l5aat V. humus, i,j. (gr.XClflCl{,XCI,uii!;E, XClflii&EV, § 8) 1. crtb~ rctcl], crrbbllben, ~ObCIl, crrbe: nec caelo negue humo neque aquis dea vestra recepta est 0, pin- guis, dura V, vernat humus 0, propter humum vo- lare I)art am iBoben I)in 0, Immum ore momordit 'bi~ in~ @ra~' V. iBef. a. lacat. huml (XClflCl{) bei )Berben ber mul)e = aUf bem ~llben (po situs 0, iacere Ci, condere in ber ~rbe V, humlne an snblime pu- tescat Ci), aber auclj proleptjfclj bei )Berben ber iBe, ltJegung = aUf Deu ~oben (stravit humi pronam 0, spargit humi dentes 0, corpora fnnclit humi V, se Immi abicere Cu). b. ace. humum mit in = 3U ~llben: cleicere in humum vultum 5U iBoben fcljlagen 0, proiectos in humum necat T. e. abl. humo al~ eigtL abl. = bom ~llbClt, bon bel: ~rbt (humo snr- g'ere, se movere, se. tollere, exire 0, humo oculos attollere 0, Troia fumat hmno tJon @runb auf V, funclit humo victum tellns au~ ber ~rbe V, ventus harenam humo excitat S u. a.); bann aIß abl. laci = auf bellt ~llben, aUf bel: ~rbe (lnlluo iacet resupi- nus 0, dura cornua figit humo 0). 2. ace. a. l?(lfCt~ boben, ilflfcrfanb; spargere semina rucli humo 0; bal)er: humum vicinia nulla premebat engte @runb unb iBoben ein 0. b. U'uffboben: aquae perspicuae acl humum bi~ auf ben @runb 0. e. ®egmb, ~allb: grata JYIinervae humus ~Xttifa 0, Delphi mediam humum orbis tenentes 0, grata humus bie (gegen bie @uteu) erreuntIiclje Unterwelt Pr 4, 11, 100. 3. metaph. ba~ ~(iebrtge, @JClltctuc: sermones repentes per humnm bie ficlj nicljt au~ bem I5taube erl)eben H, via, qua me possim tollere humo V, hmuum vitare H. hyacinthus, i, m. (ß'tu. vc,,,w&oc;) .pl)a3intI)e, u. 3ltJ. enilueber I5cf)ltJertliIie (suave rubens V), auf beren iBlättern man teU~ AI (.Aiax), teH~ y ('Ya"w&oc;) 3U fefen glaubte, ober ®artenritterfporn: latus molli fultus hyacintho V... :;Sn ber 9JCl)tl)e 1ft Hyacinthl.ls 150l)n be~ ~önig~ :Obarn~ uon I5parta, uon l[(poUo geliebt unb burclj einen ungIüCfficljen lIDurf mit bem SDi~ht~ ge, tötet; au~ feinem iBlute ent[pro~ bie gIeicljnamlge iBlume. SDatJ. Hyacinthia, orum, n. (sc. sacra) breitägige~ iBrumenfeft in I5parta 0. Hyades, um, j., ace. as (vae1EC; bie lRegnenben bon vOl, bm:c\J )Eolrllett)m., § 95, aW 'l5d)rueind)en' bon ~c; gebeutet; lat. sllculae) l5iebengeftirn am .paupte be~ I5tiere~, beffen %tfgang (mitte mai) geltJöl)nliclj megen Dringt: plu- viae V, . tristes H. hyaena, ae, j. (\Jt1). VClWCl '!San', bon ~c;; nac\J ber ili:Dn< IIc\Jfeit) bie .pl)äne 0. hyalus, i, m. (ß'\1). VClAOC;) @Ia~: color hyali gla~gtün V. Hyampolis, is, j., aee. in ('Ya,unOA{C;) 15t. im öftL IlSI)ofi~ L. Hyantes, tum, m., ace. as CYClVTEC;) fagenl)afte~ )BoU in iBöotielt. SDau. 1. Hyanteus 3 ('YcivTEloc;) böo±ifclj: .Aganippe 0. 2. Hyantius, ii, m. ber iBöotiet, S)xttäon, ~nfe( be~ ~abmu~ O. Hyarotis, tidis, m., ace. im, iJI. in :;Snbien Cu. Hyas, antis, m. ("YClC;) 150I)lt be~ ~tIa;) unb iBruber ()Batet) ber .p1)aben 0; ace. Hyan 0. Hybla, ae, ober e, es, j. ("YßA1), "YßACI, § (JO) 1. iBerg auf ber :OfHitfte uon l5i3ilien, reiclj alt :.rl)l)mian, bal)er uon iBlenen gern befucf)t ° V. SDau. Hyblaeus 3 uom .pl)bIa: apes V. 2. '.l1ame breier I5täbte auf l5iaHlen. hybrida s. v. hibrida. Hydaspes, is, m.,. ace. en, iJ1. im llSenbfcljab Ou V metan. inbifcf)er I5ffaue: fuscus H. hydra, ae, f. (ß'tu. VOI;lCl)· lIDafferfcljlange. iBef. naea hydra bie 2ernäifclje .'.pl)ber', tlienöpfige am l5ee Berna, ber bie abgefcljlagenen ~öpfe nnrhl1"'ehL bi!3 .perMe~· bie I5tümpfe mit iJacreln l5ie ift mutter be~ ~erberu~ Ci (bicf)t.), bei V in ber Unterwelt. iB ilb L hydra et pellis DM Hercules bM I5cljl1Jierigere Ci De 01'. 2, 17, 71. hydraulus, i, m. (i5ru. VOI;lC I5djiittcln, ~ell1egcll, ~rfdjiittern: equi iaetatione eervieum iug'um exeutiunt Cl.t, aetio moeliea iaetatione eorporis Ci, vulnus pati potest iaetationem (viae) L, 2, bai> ®rll~t1tIl, I,J3ra~lcrci mit etw, nimia iaetatio virtutis Cu, exeutient tibi istam vel'borum iaetationem ®roj3, f:pred)erei Ci, nulla eultus iaetatio T. II. meb. 1. bai> 15d)ll1anfClt, !!Bogelt: maritima L; meton. ex mag-na iaetatione terram vielere uon bem luogenbeu mleere aui3 ben .pafen erblicfen Ci; b Hb L animi ?manrer, mut L, @rregung Ci, 2. )B1l(f~glmft: eloquentia iaetationem habuit in populo fanb !Beifall Ci. iactatus, us, m, (iacto) bai> l5d)ütteln: pellllannn 0, iactito 1. ('iDojJpelfrequ. bon iacio burdJ iacto) iiuj3eru, tlorbringen: rielieula L, offieium fiefl brüften mit Piz. iacto 1. (fl'equ. bon iacio) I I. 1. ll1icber~oUp fort IIl1b fllrt, alt imfdjtcbcnCll I5teUclt llJcrfClt i I oee, ll1 eg<, abll1 erfen; 2. metaph. (münbridj) flltt unD fort ~iltllJetfclt, Il1tebCt~llft 3m: l5~radjc bring eil, ~ht ltUD f)er bef~redj CIl; 3. oee. a, mit etll1. bcftiinbtg 11m fidj ll1erfen, fidj mit etll1. britften, ~ra~Ien, eil ritI)mcllj b. (mit gercl)wädjter Ö'requClttatiolieb,) !!Burte a1lßftu#cn. II 1. (ltJicberqolt) ~ilt unb ~er Il1crfClT, rcI)itttebl, I . fd}ll1tngw i . 2, f)üt lIltD fjet treiben, f)etllltltreibCll i . 3. oce. (bom stünaer) rl)tjtqmifd) bell1egen. I 1, mie frequentatiue !Beb. öeigt fid) überaH : frusta iactat familia (cani) :pflegt (afi3 l}ntter) öU1Jl11uerfen Ph, Iuppiter fulmina iaetat 0, iactat basia tibieen wirft ~ltj3l)änbd)en nad) aHen l5eiten Ph; fie ift bii3lUeilen angebentet burd) 3ufii!le: un eli q u e iactato flore te- gente vias O. !Bii3weiIen ift bie ?mortform l)erbeigefül)rt burd) bie relatiue spruraIitiit ber .panblnng: e muris semet ipsos eUln liberis iaetaverunt Cu, Deuealion lapieles iaetavit in orbem luarf uiele I5teine V; fo ber. semina iaetare [iien, aU;3ftreuen 0, oelorem ülieraIf, f)in uerbreiten V; occ. arma multa passim L. 2. pluribus praesentibus eas res iactari noluit C, ea in senatu saepe (saepius L) iactata sunt Ci, iactamus omnes te beatUln H, querimonias ultro ci tr 0 que L, !Bei relatiuer spluraIitiit: sUUln terrorem iaetari non patitur Ci, ausus voces iactare per umbram implevi clamore vlas V, iocosa c1icta in ac1versarios L, fabula iactaris in urbe man [:pricf)t angemein Don bir O. 3. a. 3uniid)ft mit 061, ostentare honorem, iactare ul'banam gratiam C, vires l'egni Cu, nomen inutile iactas H, haec maiora iac- tare bie;3 übertreiben Cl1. SJJtit ace. e. inf. ling-ua iactabitis Romam nos expug-naturos esse L. Oft nifl. fid) brüften: quem ael finem sese effrenata iac- tabit auc1aeia? Ci, quam se iactal'e, quam ostental'e solebat ! Ci, se formosum fid) mit feiner l5d)önl)eit brüHen Ph. 9JCeift mit 5!Xngabe beß ®runbei>: qui ita se in populari ratione iaetarat Ci, in S. Roseii bonis se iactare Ci; se in insperatis pecuniis SUlll- ptuosius iaetare fid) :pral)Ierjfd) b~llel)men Ci, iactat se ele Oalic1io in betreff, wegen .Gi. ®egen lUen? burclj dut. Iliae se iaetat ultorem H b. probra in eum L. IT 1, (equi) iaetant cervieem et calees Cu, bo- reas iactatis insonat alis 0, iaCtata per orbem fax 0 iaetatae comae 0, sistra manu 0, eluros iaetal'e bi~ clentes ben ~arft [d)wingen V. 9Jht 3n[ä!len: cli u iae- tato bracebio C, (aeg-roti) aestu febrique iactantur lUerben uon l}ieberfli!le gefd)ütteIt Ci. 2, @igtL uom .pin< unb .pertreiben beß l5d)iffei3 auf bem 9JCeere: iaetata ftamine na vis 0, ventis elubius iaetabar et tmelis 0' 3engmatifd): multum ille et terris iactatus et alt~ [)etltmgetri~ben V; metaph. ipsa velut na vi s iactor 0 qui in hae tempestate populi iactemur et flue: ti bus l)in unb l)er gef d)Ienbert werben Ci, in elecla- matorio opere iactatus Ci, l)er labores iactari ficlj burcf)arbeiten L, iactari varietate fortunae Ctt; bid)t. curas peetore iaetare wogen laffen V; aHeitt: iae- tabatur nummus ber ~urß bei3 ®elbei3 [d)wanfte Ci, inter spem metumque iaetari fd)luanfen T. 5!Xud) refi. se iactare in causis fid) flerumtreiben Ci, se aetionibus fid) abgeben L. 3. manus 0, lEgL s. v. iaetans, iactüra, ae, f. (iacio) 1. bM Überborbwerfen, ~{1l~~ llJerfen: si in mari iaetura faciencla sit, equine pre- tiosi iaeturam faciat potius an servuli vilis? Ci. 2. metaph, baß 5!Xufgeben, 5!Xufo:pferung, @inbuj3e, )Bet~ luft: Imius elig-nitatis iactnra faciencla est mnj3 auf, -gegeben werben Ci C, iaeturam accipere l5d)aben (eine 91ieberIage) erIeiben L, hos iaeturam suarum tribuum fecisse l)aben uerforen Ci, rei familiaris Ci, sanguinis 9JCorb ber ~inber O. 3. meton. ®eIbo:pfer, &ufll1anb: in his inmanibus iacturis infinitisque sumptibus Ci, quibus iacturis homines in provincias proficiseun- tur Ci. .. iactus, US, m. (iacio) 1. bai3 ?merfen, l5d)leubern: pulveris V, fulminum iaetus Ci, teli l5d)nj3weite, ?mlttfltJeite Ci; intra, ael (extra) teli iactl1ln innerl)alb, anj3erl)alb ber l5d)uj3weite Cu V, se iactu eleelit in aequor warf fid), ftürate fid) inß 9J1eer V, iaetu superant sa- gittae arborem im l}Iug, beim l5d)uj3 V. 2. oee. ?mlttf: prosper tesserannn iaetus L; aHein: extre- mus iactus ber le!lte ?murf (im l5:pie!) T. iaculabilis, e (iaclllor) 1Jum ?merfen geeignet: telum ?murfgef d)0j3 O. iaculator, ol'is, m. (iaculor) 1, I5d)Ienberer: evol- sis truncis iaeulator ber !Banmftiimme fd)Ieubett H. 2. oee. (mifit.) l5:peer[d)ü!le: iaculatort1lll, sagittal'i- orum et funclitormn manus L maöu iaculatrlx, leis, l l5:peerfd)ü!lin: Diana O. iaculor 1. (iaculum) 1. DW ~1ttff~te~ fdjIettbCtll, l5~ecre Il1crfen: lauelem consequi equitanelo, iacu- lanelo Ci. oee. a. mitte!i3 bei> l5:peereß fcI)Iettbern: missilem ignem in obsessos T, Hector iaculatus puppibus (anf bie l5d)iffe) ig-nes V. b. mit bem l5:peer erlegen: cervos H. c. bifbL fdjlcllbetn: pl'obl'a in emn L. metaph. 2. werfelt, fdjlettberll: silicem iaculatus in hostes 0, saxa laeerto 0, ael'a elisco burd)f d)neiben 0, saeras iaeulatus arces mit bem !Bri!le treffenb H. 3. altftrefien: quiel iaeulamur multa? H. iaculum, i, n. (iacio) ?murff:piej3: iacula in casas iaeel'e C, solem prae iaculol'lUll et sag-ittarum multi- tucline non vielebitis Ci, Iälysus, i ('Irikv(JO,) 1, f. 15t. auf ffil)obUi3; adi. Ialysius 3 rl)obi[d): Telcllines O. 2. m. 150l)n bei3 150L 3, m. ein ®emiilbe bei3 sprotogenei3 Ci, iam (ace. j: crum ~ron,>ISt. *i- bon is; ogL eam). I, im affirmatiuen l5a!l: fdj 0 lt, bereiti3, nnn. II, im s 365 Iasius egatiuen l5a»: (nid)t) mt~r, (nid)t) fänger, nod) (nicf)t). III, ali> Übergangß:partifel: femc!, auj3erbem; oee. (fteigernb) ullffcnM p fogar. . " 1. iam ift an feine 3eit gebunben; ei> beöetcf)net Ieblg, fid), baj3 bai> I2hli3gef~gte al;3 gIeid)öeitig ein~retenb ?ber eingetreten 3U benfen 1ft. @i3 ftel)t bal)er beIm pr. lam posse eoneeelis Ci,. te iam a;lpello .Ci,. ober be!l1 gIeicI)uebentenben lOglf d)en pf. slllg-ulans illa glorl~ iam Cloelii morte ceciclit Ci, faces iam acee~sae Ct. 0'n ber @qäl)Iung beim ~mpf. unb ppf. CUI?: lam ael- vesperasceret Ci, . eos .lam aeta~ a pr~elns ~voca­ bat Ci, emn pretlUm lam aeceplsset Ct. 9JCtt bem ftd. gewinnt eß bie !Beb. allgenb~ilfrtdj, gl.eid),. fofort: ego iam tibi istuc conceelam Ct, aelgTeellar lam ael Sillgruas eivitates Ci; bal)er: iam te premet nox balb H, unb mit bem imp. iam carpe viaml fo, gIeicf) V. lEerbo:p:peIt iamiam unb iamiamque fo< fort, im niicf)ften 5!XugenbIiei: iamiall~que tenere .spe- rat 0 Alfius iamiam futurus rustleus H, cogltan- elum 'est iamiamque esse morienelum Ci; aber ge, trennt iam-iam balb-balb: iam contento, iam laxo ftme laborat H 0'n lEbbn, iam-difi fdjlllt fange: icl quoel poptllUS iamcliu ftag-itat Ci, tibi iameliu no- tus Ci, inimicitiae iamcliu susceptae Ci. mau, blttd) iam eliu (est), elum: iam-dudl1m 'eß ift fd)on lange, feif, fdjllll fange: fero eg'o te iameluclum Ci, quoel te iameluchml hortol' Ci. iam-pridem fcf)on frül)er, fd)1l1t liingft: ael mortem te eluci iampl'ielem. oporte- bat Cl:, quo cupielitatem iamprielem intencllt Anto- nius Ci. IT socii aelfticti iam non salutis spem, seel sola:: cium exitii quaerunt eigtL 'fd)on nid)f, bal)er 'nid)t mel)r' Ci sese iam ne cleos quielem habere Ci, iam quos nel~o proptel' ig-nobilitatem nomin~t Ci, n!hil aelcli iam ael hane improbitatem posse Ct, ne tu lam mecum in gratiam recleas Ci, vix iam qui earnem Latinis petant reperiuntur Ci, bellmn iam nullmn haberemus feinen mel)r Ci, iel iam eliutius ferre non possum Ci, . IIT reliquum est iam, ut illuel quaeramus Ct, vielete iam porro cetera Ci, testuelines autem .. ;, iam g'allinae avesqlle reliquae... Ci. 150 ntl.t .p ci f d) er a!l: iam, ut gefe!lt aud) baj3, fe!bft wenn C~. occ. iam illa llulla cUln g-ente sunt eonferencla Ct, iam vero operae pretium est cog-noseere Ci, iam vero eius virtuti quae potest oratio par inveniri? Ci, habet iam patronos etiam consularls Ci, ita mtllti, ut iam etiam conleg'ium eonstitutum sit Ci, iam illuel sunt aclmoneneli Ci, Iambus, i, m, (Ö'w. tafLßo,) 1. ber lEeri>fuj3 0'ambni3: syllaba long-a brevi subiecta vocatur Iambus (~-) H, Archilochum rabies armavit iambo H. 2. meton. 1ambi[d)ei3 ®ebid)t: quem Hipponactis iambus laese- rat Ci. Acli. lambeus 3 (lrifLßHO,) tambi[d): tri- metri H unb lambicus 3 (lafLßlx6,): numerus Ci. Ianalis s. v. Ianus. Ianiculus 3 (Iänus) bem 0'anui3 geweiI)t ?ber I)0Ii~; bef. mons (collis) Ianieulus L, ober subst. tsol. Iam- culum i n, ber '0'anui3berg', ber 0'anicnlui> an bem red)ten :bierufer, ali3 !Brücfenfo:pf ber %iberb~ücfe gegen @trnrien ftarf befeftigt. Iani-gena, ae, m. f (gigno, § 66) mnb bei3 0'anuß O. ianitor oris m. (iänus iänua) %ürl)üter, %ürftel) er, SPförtne~: elol~um venit e~pite obvoh~to;.ianitor: 'quis tu'? Ci neminem a eong-ressu meo Iamtor meus ab- sterret 'Ci. oce. a. carceris !Befcf)liej3er, ~erfermeifter Ci. b. eaelestis atllae 0'anni3 0, c. (Cerberus) illl1lanis ianitol' aulae H. ianua, ae, f. (altinb, yäti '~eqt', y.,b:a-s :1Bal)n') 1: .paui3' tor, .pani3tür, %ür: aclvemens ellg-ItO 11llpellam lanuam bei Ci, a ianua eum quael'ere an ber %itr nad) il)m fragen Ci, ianuam aperire öffnen 0, reserare auf, riegeln 0, 2. metaph. %or, Öffnung, @ingang, 3n, gang: eam urbem si bi Asiae ianuam fore putavit Ci, Ditis V, leti 0, ianua maris g-emini ber ~Oi3:porni3 0; oec. qua nolui ianua sum ing-ressus in eausam Ci, Ianl1aril1s s. v. Ianus. Ianus, i, m, (ogf. iänua) aItitalifd)e ®ottfleit bei3 150nnenlaufeß ober 0'al)reßlaufeß; bal)er wat il)m ber %agei3' unb 0'al)rei3beginn unb teber @ingang unb I2IUi3' gang I)eiIig: lani mensis 0'anuar 0, margefteUt wirb er mit mo:p:peIgefid)t, mf:pr, bai3 eine biirtig, bai> anbere ol)ne !Bart, f:piiter beibe bärtig. meit biefer einfa~en I5tjmuoIif fd)eint %ag nnb S.JCad)t angebeutet ön fem. mal)er oft: Ianus bieeps, bHrons, aneeps O. JJleton. ianus, i, m. @ingang ober l2{ni3gang, %or ober. :!or~ ll1eg: ianos tres faeienelos loeavit L, elexter lanus portae ber red)te %orbogen (ber porta Carmentalis) L, CUlU tot sint iani, cur stas sacratus in uno? O. 3u nennen finb ber 1. ber angeblid) uon 91uma erbante 0'anui3bogen an ber ba;3 l}orum nörbL begrenöenben I5traj3e L. murd) il)n öog nad) altem .perfommen baß .peer ini3 l}e!b; bal)er blieb er in ~riegi3öeiten offen, wmbe aber im l}rieben gefd)Ioffen, fo bef. im 0'. 29 uon OctauianUi>: ianum Quirini clausit H. 2. ianus summus, meclius, imus waren brei gebeeite %orljallen ('spaff agen', '!Ba~are') am l}orum. Unter bem ianus meelius ali3 9J1ittd:punft be!3 .panbeIi3tlerfe~rß faj3en bie ?mecf)fIer: ele colloeanela pecunia commoelius a viris ael ianum meclium seelentibus clisputatul' Ci, res mea iamlln ael meelium fraeta est litt l5d)iffbrud) bei ben ~anf1euten H, haec ianus summus ab imo Pi::?- elocet aHeß wai3 .panbet treibt H ~au. adi. 1. Iana- lis, e (§ 75, Illlir.2) beß 0'amti>: virg-a O. 2. Ianua- rius 3 (burd) ianua uermittelt) bem 0'anu;3 geweiljt: mense Ianuario Ci, aud) anein: Ianuarius, ii, m. ber 0'anuar: Ianuario, Februario provineiam non habebit Ci, @nbIid) ali3 adi. beß 0'anuari>: esse oportet Ielus Ianuarias ber 13, 0'annar Ci, ex Calenelis lanua- riis non iuclieabunt Ci; aIß 5!Xnfang bei3 ~onfulati3' tal)rei3: ostenelam quantum salutis communis intersit eluos consules i~ re p. esse Calenclis Ianuariis Ci; ganö angemein: Cal. Ian. S.JCeutal)r. Iapetus, i, m. (' IanCT6,) %itane, lEater bei3 sprome, tfleui3 Q:apeti genus H, satus Iapeto 0) unb bei3 5!XtIa;3, ber bal)er bei 0 fapetionides, ae, m, (' Ianmov{or;,) l)ei~t. Iapydes, um, m. ('I&nvoc,) ill~ri[cf)ei> )BoU i~. ~arft uon ber oberen ~uI:pa bii3 gegen %neft L. 5!X:p:pofthonef(: Timavus Iapys im ®eUiete ber 0'a:ptjber entf:pringenb V. 1a pyx, gois, m., aec. a (' Iiirevn 1. ber l5üb,~:pulier; ali3 adi. füba:puIifd): sub lapyg-e Datmo moema con- elielerat O. 5!X!i3 .peroi3 e:pom)moß bei3 baunifd),a:puIifcf)en ~anbei3 150~n be;3 miibaln;3: lapyg-is arva 5!X:pnlien O. Adi. Iapyx Garg-anus, equus V. 2. oee. ber füb, a:pltIifd)e ?minb, 910rbweft: ventorum reg-at pater (te) obstrictis aliis praeter Iapyg-a H (ba ber S.JC9.rbweft uon ~rinbi[i nad) ®ried)enlanb fül)rt). maöu Iapy- gia, ae, f bie l5übf:pijJe 5!X:pnIieni3 bi;;; ~um ~a:p I5ta. 931aria bi ~eltCa O. Iarbas ae m., ace. an V unb Iarba 0, aud) Hiar- bas, ~önig ber ®iituler, 1501)11 bei3 .. 0'u:p~iter 5!Xmmon unb ber ®aramantiß 0 V. mal)er Iarblta, ae, m. (' Icx(!ßtr1),) ein 9Jeauretanier H Iardanis, iclis, f. %od)ter bei> 0'arbanui3, Om:pl)ale O. Iasius, ii (' Ia,(flO,) unb lasion, ollis, m. %roer, 1501)n beß 0'u:p:piter unb ber @Idtra, ~ruber bei> ~arbamt;3 V. lEon il)m gebiert ~erei3 ben SPluhti> 0, Iason 366 'iäson, onis,1n. CICtrJWV) 1. 150lm be!3 lJXefon, i}ü1)re~ ber IJXrgonauten 0 Ci;adi. Iasonius ('ICl.rJOVtO,): remex be?3 :;jafon O. 2. :tl)rann uon \]S1)erä in :t1)eHa, fien, gegen ben \]Selopiba?3 rämpfte N Ci. 'iaspis, idis, f. (YCl.rJ7U,) ber :;jafpi!3, ein @:beIftein uon grüner i}arbe V. Iassus unb (§ 36) ~asus, i,j. (" Iaaao,) .pafenftabt in ~arien L. @:inw. lassenses, ium, m. L. Iazyx, gis, m. C Ia'v~) ber :;ja~l)gier, farmatifd)e!3 !non an ber unteren monau 0 T; adi. Iazyx bubulcus O. Iber ufw. s. v. Riber. ibi (mfpr. ibl, bann nad) § 45 ibi, oom ;;Determinativum is, baqcr ftet~ beterminativ, niema[~ beiftifd)) ba, bort, u. ~lU. 1. ränmliclj: ba, bafeluft, bort: pervenit ad oppidmn Oatabolum, ibi Parmenio regi occurrit Cu; in mefponfion: exsilium i bi esse putat, u bi virtuti non sit locus Ci, qua gramen carpsere capellae, ibi ponunt corpora phocae O. 2. ~eitliclj: baltn, bamal!3, ali3bann: tribuni dedere, ut Scaptius diceret; ibi infit L, ter conatus ibi collo dare bracchia cir- cum V, ibi vero S. 3. metaph. in ber Bage, barin, babei, bamit u. bgL: ibi te tuis rapinis explevisses Ci, si quid est, quocl ac1 testes reservet, ibi nos quoque paratiores inveniet Ci, huic bella, caec1es, rapinae ... grata fnere,. ibique iuventutem suam exercuit S. mau. (OBI. s. Y. Idem) iM-dem 1. e6cuba, cbenbafe16ft, auf öcrfclbcn 15tcllc: hic ibic1em 1)ier an berrelben I5telle Ci, CUln occiclitur Roscius, ibiclem fuerunt Ci; [tatt eoclem ge(ellt: ibi- clem una traho ebenba1)in Pl. 2. metaph. ebenbattu, cflenbabei: clemissae anres, incertus ibiclem suclor V. ibis, Ibis (unb Ibiclis) f (ißt,) ber !nogel :;jbii3, in l2(gl)pten ber :;jfi!3 1)eilig: ibes maximam vim serpen- tium conficiunt Ci. ibus, abl. pT. von is s. v. Pl. Ibycus, i, m. C' Ißvxo,) cljorifcljer B1)rifer an!3 m1)eginm um 550, befannt burclj bie l5age uon ben c~ranicljen be!3 :;jb1)IUi3'. rcarills, ii, m. CIxaf!tOc;) 1. (501)n bei3 Öbahti3 aui3 I5parta, !nater ber \]Senelope 0; ba1)er Ieariotis, ielis,! tela ber \]Senelope O. 2. = Tcarus I. Iearlls, i, m. ("Ixa(!o,) smann!3name. I. (meift Ica- rius) ein IJX(1)ener, 8eitgenoffe bei3 \]Sanbion. @:r nal)m ben lBaccljui3 freunbliclj anf, al!3 biefer naclj I2Ul)en ram, unb er1)ieIt uon i1)m bie meue, weIclje er 3uerft bort an, pflan3te. 1JXl!3 er uon .pirten erfcljlagen worben war, el> 1)ängte ficlj feine :tocljter @:rigone aui3 I5cljmeq, worauf beibe ali3 @eftirne an ben .pimmel uerfellt wurben; ba1)er ift :;jrarui3 = lBootei3, @:rigone = :;jungfrau O. II. (501)n bei3 mäbalUi3; er flo1) mit feinem !nater uon ~reta; aber ba er 3U 1)oclj flog unb in ber 150nnen1)ille bai3 lillaclji3 (einer i}IügeI fcljmo13, fiel er ini3 smeer, bM naclj iI)m mare Icariulll 1)ei~en foH (ber füböftIiclje :teil bei3 ~gäifcljen 9J1eerei3). !ngL Icariae aquae 0, litus 0, fiuctus H; auclj aHein: Icarimn (sc. mare) O. :tat, fäcljIidJ 1)ei~t bM smeer (0 naclj ber :;jnfeI :;jratia weftL uon l5amoi3. ieeirco = iclcirco. Ieeni, örum, m. britannHcljei3 !noU nö. uon Bonbon T. ichneumon, onis, m. (ß'\1.1. lxvEv,uwv) \]S1)araoni3raite, :;jcljneumon Ci. "ico ober" ieio, icere, lei, ictus 1. treffen, fd]lllgen, fto&en. smeift in ben i}ormen bei3 pJ. pass. ilex icta secnribus V, ictus lapiele C, pugno L, funcla, tra- gula L; ba1)er: vulnere ictus L, unb gan3 aUein: ictus aper 0, icta hostia 0, puppis latus icta an ben lBorb gefcljlagen 0, aether ululatibu~ ietus er, fcf)üttert 0, vix icto aere raum bewegt O. !nom lBfill: fulmine ictus L, unb allein: ictae dapes~ getroffen T; ba1)er bUhL ict:;te )illlen aclire bei3 uernicljteten O. 2. oee. mit prolept. Obi. )Sünbniß fcljIie&en (burclj @3cljlacljten bei3 Opfertierei3): T. Tatio foeclus icH Ci, icto foeclere Ph. !ngf. rire. 3. metaph. ietus 3 betrOffen, betü~rt, nnf:· geregt: ictus nova re, conscientia, metu L, clome- stieo volnere T, clesiclerio H, pestifero sidere wie uon einer uerberbIicljen :tollfleit ergriffen L, ietum (vino) caput ein benebelter ~opf H. Iconium, ii, n. C Ix6vlOV) 15t. in B1)taonien Ci. ictus, us, m. (*ico) 1 .. 15tretd], 15o)fag, ~to&, ,flieh ~cljn&: ictus secnris Ci, glacliatorius @Iabiatoten:. ftreiclj Ci, ictibus fenestras quatere H, uon :tieren: verres obliquum meclitans ictum H, ictus calcis i}u~tritt T. !nom 15 t 0 ~ ber Ban 3 e: ictus euspiclis V irritus i}e1)lfto~ T; uom smauerbrecljer: ictus arie~ tis L. lB iI b L aqua ictibus aera rulllpit ftoji, weHe 0, bella singulis ictibus transigere ie auf einen I5toji T. !nom lillurf unb I5clju~ ber @efcljoffe: scuta ictu pilorum transfixa C, telormn, scorpionis C sagittarum L, lapidum C, falsus i}e1)1fcljuji T, le~ giones sub ictum dantur (veniunt) fommen in l5d)uji, weite, uiIbI. geraten in @efa1)r T; biIbL fulmiuis Ci, fulmineus H lBIillfcljlag, solis ftecljenbe 150nne, ftecf)enbe 150nnenftral)1en HO. 2.0C(}. 2{nfcljlag, Xllftfcljfng: mei pollicis ictus uom IJXnfd)lagen ber l5aite H; ba1)et: (versus) reclclit senos ictus 1)at feclji3 :tafte H. 3. me- taph. I5cljIllg: fortunae Cu. Ida, ae unb Ide, es,J. C'Iö'i]) 1. @ebirge auf ~reta, wo :;jup:piter eqogen wurbe: clictamnum genetrix O1'e- taea carpit ab Icla V. 2. @ebirge in \]S1)r1)gien an ber m1)fifcljen @ren3e: gluten Phrygiae senant pice lentius Iclae V, celeberrima fontibus Icla (:n:oAv- :n:lba!;) O . .pier war bie .pauptftätte bei3 ~1)beIefult'3, 1)ier weibete \]Sarii3 bie .perbe, 1)ier raubte ber IJXbler ben @an1)' meb. ma3u adi. Idaeus 3 ('Iöa;;o" § 91, &of.2), U. 3W. 1. Oreta iaeet ponto, mons Iclaeus ubi (est) V. 2. alma parens Iclaea cleUlll ~l)bele V, chori @efoIge ber ~1)bele V, naves aui3 5)013 uom :;jba H. Idalium, ii, n. CIöaAlOv) @ebirgi3ftabt auf 81)pern mit altem !!5enui3ruIt V; acli. Idalius 3: Venus V, astrum ber I5tern !nenUi3 P1'. Bubst. Idalie, es,j. !nemti3 0 i Idalia, ae, J. bie @egenb um :;jbalium V. id-circo (id unb ptäpof. Bebraucl)ter abi. von circus, vge. circum, § 69) cum biei3', bamm, bei3tnegen, bei31)alu. @i3 fte1)t (owo1)I alIein: neque enim iclcirco On. Pompei memoriam amisimus Ci, iclcircone vager? H, ali3 auclj l5älle uorbereitenb u. 3W. S1'aufalfälle: quae non moclo icIcirco praetereo, q u 0 cl accuso Ci, tacent iclcirco, q uia perieulum vitant Ci, ober i}inaIfälle: iclcirco nemo superiorum attigit, u t ipse tolleret Ci, iclcirco icl sese noluisse, q u 0 facilius ... C, quos iclcirco non appello, ne mea oratio infinita esse vicleatui' Ci. lJXuclj tann ein ~onbi3ionaIfaj) fte1)en: non, si illum cle- fenclisti, iclcirco te isti bonum civem putabunt Ci H. i-dem, ea-dem, i-dem (au is, ea tritt enflitifd), §47, dem, vgL dam in quidam, dum in interdum, dü- dum uf\1.1.) cer, fie, ei3 ba', ba1)er ali3 ~bentitägbe3eicf), nung: ber:, Die", 'öallfefbe, ebenber,' cbcnberfefbe, ber uämItcljc. @:i3 fte1)t 1. aIi3 adi. eaclem Asia, iclem Mithriclates Ci, eoclem clie C, eaclem cle eausa C, isclem ineptiis Ci, iclem animus ber gIeid)e V; unb bei pron. ego iclem confirmo Ci, iclem iste Ci, eaclem ista omnia comprimentur Ci, Phoebus clistat 'iclem (ace.) utraque terra ein @Ieiclje(l, g1eicljweit O. 2. subst. amicus est tamquam alter iclem Ci, '[dem non acl- fuerunt Ci. 3. ,oft uerbinbet ei3 ficlj mit unus: uno et eoclem statu Ci, uno eoclemque tempore Ci. 367 igitur . SBef. bient ei3 3ur lBe3ei(1)nung ber @:inl)eit bei3 l5ubi·, luir e!3 bann mit abuerbienen lillenbungen um, : quidquid honestum est, iclem est utile auglei c1), auclj Ci, habebat quidam filiam turpis- simam iclemque (unb aud)) pulchrnm filium Ph. 150 bef. l1Jenn 3wei beigeorbnete I2Utribute auf einen .paupt, beg~iff ge1)en: Pharnabazus satrapes Ioniae ic1emque g'ener regis unb 5U g I ci clj N, oratio spl~lllclicla :t granclis et eaclem faceta Ci. i}erner bet pron. l~ vetat iclem ille Plato gIeicljfaIIi3 tener \]SIato Ot, stulti qui Ielelll miseri sunt 3ugreiclj auclj Ci. l5erbft entgegengefej)te lBegriffe treten fo 3ufamme.n: inventi sunt qui vitam profunclere parati essent, lclem (aber Idus, unm, f. bie smonagmitte (ber 15. im 9J1äq, 9)1ai, :;juli, mtober, (onft ber 13.): Iclus tibi sunt agendae, qui dies findit Aprilem H, Icluum Sept. clies T, post, usque ad Iclus Martias Ci; aIi3 8a1)Itermin: icl proximis Iclibus senties Ci, omnem reclegit Idibus pecuniam H. smit müct3(1)lung: priclie Iclus Martias (ber 14.), Iamlarias (ber 12.) ufw., 3. lB. a. cl. (= ante cliem) VIII Iclus Martias = 8. smäq(16 - 8). ieeur, iecoris, n. (aUinb. yak];t, gr. ~7Wf!) Beber: cere- brum, cor, .pulmones, iecur: haec sunt clomicilia vitae Ci, fissmn iecoris al!3 lilla1)r~eid)en für bie .pa, mfpicei3 Ci. 91aclj ben IJXIten l5ill ber Beibenfcljaft: non ancilla tuum iecnr ulceret H. 5lt g i e i clj) gloriae iacturam facere nollent Ci, formo- sior horto ... saevior eaclem Galatea iuvencis O. 5. @3cljeinbar uergleid)enb: non iclem ipsis expe- elire et multituclini N eigtL cnicljt ... iI)nen u n b ber ~JJ1enge', loh: cwie ber Wlenge'. @:i3 folgt bann meift at q u e: iclem valere ac Ci, Gallorum eaclem atque Belgarum oppugnatio est C. . ~afür au~ relatiue !nerrnü:pfung: aspieit hunc ocuhs !SeIem, qUl- bus nuper viclerat seereta Minervae mit benfeIue~ 111ie ° eanclem potestatem, quam si lata lex esset Ct; nmfd)~eibung mit CUln: in eaclem mecUIJ? Africft ge- niti L T. 91aclj gr. !nor6iIb (w:n:Awp/oVOt i)aav 'roES a11- TalS Kvefl> (mAatS Xenophon) auclj mit bem dat. ille eaclelll nobis iuratus bai3feIbe mit un~ (= wie wh) 0, iclem facit occlclenti l)anbeIt wie ein smörber H. mie Hofierten iJormen eac1em ebenba, eöclem ebenba1)in s. TI. NB. gen. iocinßris L 8, 9, 1 bmdj )ßermifd)ung eine~ n-@5tamme~ (aItinb. gen. yaknas) mit bem r-l5tamme. iHuniosus 3 (ieiunium) nüd)tern, 1)ungrig Pl. ieiunitas, tatis, j. (ieiu.nus) 91ücljtern~eit; metaph. 1. :trocrenfleit (in ber mebe): ieiunitatem et famem se malle quam ubertatem et copiam Ci. 2. Unfennt, nii3: bonarum artium Ci. ieifinillm ii, n. 1. bai3 l)(ücljternOIeibw, i}aften: ieiunium 'Oerel'i instituere L; bei micljt. pl. in- clicere ieiunia H, posnit ieiunia gab bai3 i}aften auf 0; bicljt. invalicli nati referunt ieiunia patrum 3eigen, wie (d)Iecljt i1)re !näter gefüttert wurben Y. 2. meton. .punger: placare voracis ieiunia ventris 0, lacrimis suis ieiunia pavit 0. !non identidem (ogI. rdem, itidem) 3U wieber1)orten 9J1are~, wieberfloIt, me1)rfad), immer wieber: iclenticlem in caUSlS quaerere solebat Ci, illum iclenticlem monere, ut caveret Ci. !ngI. etiam atque etiam. id-eo (id eo 'bie~ au bem 8\1.1 ecfe' , It,xtap., § 67) bamm, ba1)er, bei3wegen, bei3flalb. l5eIten allein ()ßorau~geBm~gene~ aujnef)menb): atque icleo acl Pompeium couten~lt C. smeift burclj l5älle aui3gefü1)rt, u. 3W. 1. fa u f ar: lllulll, q U 0 cl moram supplicio quaereret, icleo clamitasse C~, q uia maius est beneficium, icleo a vobis peto,. ut. CL 2. final: icleone Tarquinius exactus, ut Ct, lcleo clecemviros conubium cliremisse, ne L. 3. uerein, aeft: non q uin responsUln redcli potuerit, icleo L. idiOta, ae, ln. (15\1.1. lö"IJT'i],) Baie, :;jgnorant, I5tümpe~, unwi(fenber W1enfcli: quos iste ieliotas appellat Ct, rem paternalll ab icliotarum c1ivitiis acl philoso- phorum reculalll percluxit Ci. Idisiavlso campus ba'.l i}erb c:;jbifen,lilliefe', .pe;);enwiefe, eine @bene 31uHcljen lillefer unb Beine T. Idomeneus, m. C Iöo/uvcVc;) (501)n bei3 meufaIion, @:nteI bei3 W1ino!3. m eH. 1. Iat. ei ufl1J·, 3ufammen, geBogen Iclomenm V. 2. gr. ace. ea ('Iöo!uovi)a) V. idoneus 3 anßreid)enD, geeignet, brancljbnr, fä~tg, ge" fdjüft, .\laflenD, il.1ürbtg, il.1exL 8unäel)ft abs. satis ieIo- neum testem clicere auclistis 3U11erIäffig Ci, accusator, inclex Ci, acceclat huc tempus icloneum Ci, icloneam eal1sam nactus N, icloneum visll1n est clicere ei3 (cljien paffenb S; subst. iclonea provinciarum geeignete I5tellen T, cum icloneis colloqui mit ben geeigneten Beuten L, exemplum ab icloneis acl non icloneos trans- ferre I5trafwürbige S. lill 0 1f u? a cl: servos acl caeclem icloneos emit Ci locus icloneus ael aciem instruen- clam C; auel) in rem L; mit dat. locus ca~tris icloneus C, vixi puellis ieloneus getn gefe1)en bet H, (servus) icloneus arti cuilibet H, homines novis rebus iclonei S T; bid)t. mit in! fons rivo clftre nomen icloneus gro~ genug H. mai3 :Dbl. erfcljeint ali3 .peifcljefall (bann mei[t = luürbig, wert), ber aber geluö1)nIiclj relat. 11edleibet ift: ille icloneus non est, qui impetret Ci. Idumaeus 3 3U :;jbumäa, einer Banbfclj. \]Saläftinai3 ge, 1)öüg, :paIäftinifclj: palmae V. iHilnuS 3, adv. e 1. leer, nücljterltp mit feerem IDlagClt! iehma fessaque corpora torpebant L. 2. meton. ijnngrtg: misera ac ieiuna plebecula Ci, Fames 0; bi clj t. ieiuni clentes (Enallage) H. me- taph. 3. (oon mebe, @eift) nüd)tcfu, trollen, fangil.1~utg.: cognitio Ci, ieiune et exiliter clisputare Ci, oratlO C~, ieiunior (in clicenclo) erat .Antonius, Orassus ple- nior Ci. 4. gcrtngfitgta, biirftig, axmfdtg: iehma sanie V. 5. bUn, frocrcn: ieiuna g'larea ruris V. Igilium, ii, 1t. :;jnfelcljen an ber tOi3rani[cljen ~üfte fö. uon @:{ba C, j. Giglio. igitllr a{fo, bllijer, bClIutaclj, bann, folgltdj (= agitur, urfpr. enWtifdj an ba~ oorau(lBeljenbe m.lort anB:fd)[offen, § 4:, bal)er mit ll3oMfdj\1.1äd)ung nad) § 43). @:i3 be1fetcljnet 1. bte I5cljlu~foIge 1. in IJXUi3(agefällen: si mentiris, mentiris; mentiris autem: igitnr mentiris Ci, si nymphae cleae sunt, Panisei etiam; hi autem non sunt: ne nY1llphae quiclem cleae igitur Ci. 150 naclj längeren IJXUi3einanberfellungen abfcljIiejienb: erat igitur in luctu senatus Ci, est igitur haee non scripta, sec1 nata lex Ci. 2. in i}ragefällen: luxnries ig"itur hominem et cupiclitates impulerunt? Ci, quid igitur responc1erem? Ci. ,oft ironifclj: clicet aliquis: haec igitur est tua clisciplina? Ci. 3· in lBefe1)Ii3fällen: conserva igitnr tuis SU08 Ci, omnia viclebitis plena ocliorum; nolite igitur icl velle Ci. II. bie lillieber, aufna1)me ber mebe: alio: huie corona a populo c1ata est; naclj @:infcljub einer @:r3(1)lung non \]SittarUi3 1)eijit ei3 lueiter: illa igitur corona contentus N; Epa- minonclas PolY1llniclis filius; naclj längerer migreffion über Unterfcljiebe 3wifcljen römifcljem unb griecljifcljem Beben: natus ig'itur patre quo clixiums N. II1. bie 8ufammenfaffung einer mei1)e einaeIner i}äIle: nun: pro imperio, pro exercitu, pr? provincia .. .- pro his igitur omnibus rebus me1ll0nam postulo Ct. IV. bie I2Infnüpfung f:perrieIIer i}äIIe ani3 IJXIIge, m ci n e: a1(0: nune iuris principia vicleamus i igitur cloetissimi8 viris proficisci placuit a lege Ci. NB. Über bie mfpr. 0teUt:ng f. obe!1' )Be.i G.iL ge\1.1: 3 \1.1 eiter )Begriff im l5a12e, .oel ST melf~ fa12etnfeltenb, .lJ~t o oermieben. .;sn \"S'äUen \1.1te:. auferor 111 scopulos. 19l- tur 0 ift eß a!~ ö\1.1eitet $egrtff Bebacf)t, ba a. 1. 8. Clllen lJilben. ignarus 368 i-gnärus 3 (in + gnarus) 1. aH. 1mbcfanut mit etUJ., nUUJiffcl1D, niil)tG a~ucnb i ignaris omnibus oI)ne bat iemanb etltJaß weit L, ignari instigant olJne 3U winen 0, ignaro patri nata est femina ol)ne bat er eß erfu'f)r 0; im lBiIbe: fors uUnber 3ufaU O. 0m abl. me ignaro o'f)ne mein 2lliffen. :tler :Oujeftßuegriff erfrf)eint a. im gen. ig'narus Graeei sermonis Cu, renlm unel> faf)ren Ci, poliendae orationis Ci; bi eH ignara fati, futuri 0, ig'narus navis H, mariti ignara puella H; Pisonis ignarus unuefannt mit SPifo T. b. im abl. mit d e: de eaede Galbae ignari T. c. aIß inbir. ~r. ignaro populo Romano, quid age, retur Ci. d. aI~ ace. c. in/. ignarus non Ol11lles esse roganclos O. 2. paff. nubcfauut, fremb. ~idjt. unb r'f)et. proles ignara parenti 0, regio hostibus ignara S, ignara lingua eommereia prohibebat S, per oeeulta et vigilibus ignara unuefannte ®änge T. ignavia, ae, f. '1. ~räg'f)eit, Bäffigfeit: igna via ... industria S. 2. ~eigl)eit, mutIoflgfeit: aequitas (et) fortitudo eertant eUln iniquitate (et) ignavia Ci, formido, timiditas, pavor, ignavia Ci. ?non l-gnavus 3, adv. 19nave unb ignäviter (in + gna- vus, nävus, § 40) 1. WHig, fraftroG, fd,Jfaff: ignavo stupuerunt verba palato 0, preees 0, gTavitas unk weglidj V, ignave multa clieere H 2. untätig, triig, fauf: bubo 0, peeus, fuci V, ig'navius earpere he1'- bas V, seneetus Ci; mit a d: ignavus acl munien- dum hostis L; mit gen. obi. legiones laboris igna- vae T; metaph. nemus unfrudjtoar V. 3. mtttfoß, feig: ignavus miles ae timidus Ci, feroees inter so- eios, ignavi inter hostes L, eanis ignavus adversum lupos II, ignavus animo T. Stlbst. ~ctglblg: fortis ignavus, audax timiclus Ci. 4. (Enallage): et~ fcf)lttffenb, fd,JIaff mac1jCltD: letUlu, frigus 0, aestüs 0; bidjt. hiems ber ffiu'f)e oringt (ober: ber in ffiu'f)e Der, leUt wirb V; tJgI. anni, otia 0). fgneseo 3. (Ignis) 1. fidj ent3ünben, in lBranb ge, raten, ~euer fangen: ad extremum omuis munclus igneseet Ci, lumen capere atque ignescere O. 2. metaph. entorennen: Rutulo igneseunt irae V. 19neus 3 ('ignis) 1. nUß ~Cller: sidera tota esse ignea Ci, vis batl ~euer aItl @ement Ci. 2. feurig, breuuenD: sol, astra V, Aetne 0, Ohimaera feuer, fdjnauoenb H, arces Iidjter ~t'f)er H, aestas 'f)eiji H. 3. metaph. ~i~ig, glii~Cllb: furor 0, vig'or V; tJon sperfonen: volat igneus aequore Tarchon V. 19niculus, i, m. (demin, bon Ignis) ~euetIein, fdjwadje ~lIut; metaph. natura parvos nobis dedit ignieulos 'f)at in untl ~unfen (für bM ®ute) gelegt Ci. 19ni-fer, fera, ferum (lgnis unb fero, § 66) feuer, tragenb : axis O. 19ni-gena, ae, m. (ignis unb gigno, § 66) im ~euer geooren: Baechus O. igni-pes, pedis (§ 66) feuerfütig: equi 0, ba bie ~unfen tJon ilJren .l)uffdjlägen ftieoen. igni-potens, ntis (§ 66) feueroe'f)errldjenb: Volcanus V audj aUeln sllbst. ' 19nis, is, m. (altinb. agni-s) 1. fonft. ~C1m: tmdos vers are in igne anf bem .l)erb H, ab igne ig-nem eapere Bidjt am ~idjt an3ünben Ci, ignis aeternus, sempiternus (Vestae) Ci, ei ignes, qui ex Aetnae vertiee erumpunt Ci, ignem accendere V, illi sempi- terni ignes, quae sidera voeatis Ci; meton. velut inter ig-nes luna minores ®eftirne H oee. a. ~cltCr~ brallD, ~rllltb: eorum ignls e manibus extorsi Ci; I p e ~ i e II ~oftcrbtattb: eUlU ignes eeterique cruciatus admovebantur Ci, instrumenta neeis ... ignes O. b. lffiad)fettcr: mag-mun numenuu ignium facere N, Oaesar ignes fieri prohibuit C, Thessali ig'nes 2lladj, feuer ber 9Jll)rmibonen H. c. ibd,Jeitcd)attfclI: aliquem igni eremare, neeare, interficere C, ignes nigri O. d. ~C1lcrGbrltnft: deorum templis ferre in lBranb fteden Ci, ignes coorti sunt ignis auclitur propiusque aestüs ineelldia vol is annus igni urbem adfecit T; oft in ber ?n 0 b. ignique mit~euer unb I5djwert. e. ~H~: ig-ni nubila clivic1ens H, fulsere ignes et 2. aoftt. ~C1ler (alil 91aturerfd:)einung): lapidum vVll.11I1'.Dl> ignem e~iei vid?mus . Ci,: ig-nem concipere ~euer fangen Ct; I p Tl dj w. 19m speetatus ber bie ?}euer, prooe oeftanben 1)at (wie ®oIb) Ci; üoer bie ?}ormel aqua et igni interclieere iemb. (ben ®eoraudj Don) ~euer unb 2llaffer unterlagen Ci u. a. s. v. interdlco 3· metaph. a. (Don 'l3erfonen) ~taltb, ~ramnte, llIeucr; ne parvus hic ignis C.\SannioaI) ineenc1ium exsus~ citet L, illum ignem (srrieg) obrutum relinquere L b. (bon ®ad:)en) ~Cltcr, ~;raIl3, I5c1jimll1er: oculi iO"n~ mi cant es feurig 0, (stella) ostendit ig-nem Sl~un Bid)t H, lunae curvati ignes Iidjte l5idjel H; f pe, 3 i e Ir sacer ig"nis eine srranfiJeit mit oötlartigen ®e, fdj)1)üren V Ge. 3, 666. c. )8cgeiftetl11lg: aetherios animo conceperat ignes O. d. mebc~gfllt: teetus magis aestuat ig'uis 0, (Dido) caeeo carpitur ig-ni Y. meton. = ber (ljier) unb" jener (bort): de hoc et illo dieere über bie(l unb ba5 Ci. 5)ingegen fieHt wieberl)oIte5 ille beibe ?Begriffe gleiclj fern: guae- sivit, num i11 e aut i11 e ('5)in3 ober ~un3°) clefen- surus esset, de me ne suspieatus quidem est Ci. ~iefe e: 0 rm be5 ?Be3uge5 wirb burcljbrocljen, wenn ber riiumficlj ferner liegenbe ?Begriff 1.10 rfteH u ng 5m ii~ i 9 niiljer liegt: senex meliore eondicione est quam aduleseens; ille diu vult vivere, hic (ef, fpricf)t ein @rei5) diu vixit Ci, melior Ennii quam Solonis oratio; hie enim no ster (aI5 lRömer niiljer) pleift mit gen. obi. soli isto praetore Ollillhlill rerum Immlilles fuenillt Ci, urbs belli inmunis V, mali, boni unteiI~ l)aft 0, bos immunis aratri unberüf)rt vom :;Joclj 0, immunes operum 0, immunis aequoris .Arctos nief)t in~ WCeer tauef)enb 0; allein: inmunis (sc. scelerum) aram si tetigit. manus eine reine .panb H, tellus un, be6aut O. 5Dau. immunitas, tatis, j. 1. bai3 1}reiiein \lOlt ileiftnttgett: militiae vacationem et omnium rerum immunitatem habere C. 2. occ. l!(ligu6Cltfrci~ctt: inmunitatibus infinitis sublata sunt vectigalia Ci. 3. synecd. ~crgüllftigllttg, ~rtlJHegt1tm: sing'ulis venlbant inmuni- tates et populis universis Ci. im-munltus 3 unbefeftigt: Sparte 0, oppida L. im-murmuro are l)ineinmmmeIn: terme 0, .Alcyonen (ben SJCamen) l{nc1is 0; brinnen murmeln: auster ~n­ murmurat silvis V; ~u murren anf)eoen: totum lll- l1lurmarat agmen O. im-mutäbilis e ul1lJeri:tnberlief), lt11llJanbeibar: con- stantia, cursu;, lex Ci, concordi populo nihil esse inmutabilius weniger llJanbellJar Ci. immutatio, 6nis, f. (immuto) lEeränberung, [lerta~, fef)ung: inmutationes verborum ~ropen Ci; 11ef. ble WCetonl)mie Ci. im-mutesco 3. lllutui uerftummen Q. im-muto 1. Dcxiinbcrtt, lIntwaltbdn: figuram, formas 0, consuetudinem voluntatem Ci. lEDn q:lerfonen: pro- speris rebus {nmutari Ci. occ. a .. mctolt.~mild) ~e~ brallcf)cn: immutata verba WCetonl)mten Cl, ~unms immutat .Africam pro Afris Ci. b. aUegonfd) ge~ braltd)ett: imlllutata oratio 2UIegorie Ci. im-p , , . affimHiert au~ in-p ... (§ 33). im-päcatus 3 unrul)ig: Hiberi y-. . im-par, paris, abl. i, feIten bt~t: e, ctdv. Imp.a- riter 1. ltltgfeiq,: boves et ur! mpares an. @ro~e unb jyarbe V, imparibus carmina facta mocll~ aui3 .pe;t;ameter unb q:lentameter beftef)enb 0 = versus llnpa- riter iuncti eIegifef)e 2:liftief)en H, mensae erat pes tertius impar (cru furll), testa parem fecit 0, toga imparatus 376 bie fdjief fitt H; mit abl.acer coloribus impar J.Jel> fdjiebenfaroig 0; oUbI. ,animi H, clamor L. 2. (oon 3aljlen) ungetabe: numero deus impare gaudet V, Musae 91eun3al)I H, ludere par impar c@hab obet ungtab' fpieren H. 3. ntdjt gewadjfen (an .\rraft): puer impar Achilli V, ceteris maior, tibi miles impar H, impar dolori Ph, conspirationi, belIo, curis T. WUt abl. limit. viribus 0, omni parte virium L, Batavi numero impares T, consilio et viribus nadjftel)enb S. 4. nidjt ebenbUdtg: impari iuncta erat L, maternum genus (materno genere S) impar T, aliquem sper- nere ut imparem T. 5. (oon mingen) uugleidj, bem man nidjt gewadjfen ift: certamen 0, arma, fata, pugna V. . im-parätus 3 ungerüftet, nidjt aUi3getüftet, unJ.Joroe, teitet: para tus in impara to s Olodius inciderat Ci, inermem atque imparatum tribunum adoriuntur Ci, breve tempus longmn est imparatis Ci. WUt abl. omnibus rebus imparatissimus uöllig unuotoereitet C. im-pästus 3 ungefüttett, l)ungrig: leo V. im-patiens, ntis, adv. enter unfäl)ig, etw. 3U leiben, 3U ettragen, aUi33ul)aIten. W1eift mit gen. obi. volne- ris V, impatiens laborum corpus 0, oneris 0, viae bem Wege nidjt gewadjfen 0, miles impatiens solis, tempestatum T, viri il)n uerfdjmäl)enb 0, Nympha- rum 0, societatis He fIiel)enb T, irae nidjt mädjtig ° L, veritatis ber fie nidjt uerträgt Cu, obsidionis nicf)t im, ftanbe aUi33ul)aIten T, navis impatiens gubernaculi .bai3 bem Eiteuer nidjt gel)ordjt Cu. Eierten abs. animus unge, bulbig 0; adv. impatienter indoluit ungebulbig T. mau. impatientia, ae, f. bai3 Unuermögen, etw. 3U ertragen: ne visendo tormenta ad impatientiam dilaberetur T. W1it gen. caritatis UnempfinbIidjfeit T, silentü ftumme UnempfinbIidjfeit T. im-pavidus 3, adv. e unerfdjrocfen, oel)er3t,"furdjtI0i3: inpavidus conscendit equos 0, pectora impavida terror invasit L, poculo impavideexhausto L. impedimentum, i, n. (impedio) 1 . .ptnbemie: im- pedimenta naturae industriä superare Ci. Oft im dat. mit es se: libertati tempora sunt impedi- mento Ci, Gallis impedimento erat ad pugnam, quod ... C, impedimento est, quominus (ne) Sulla doceatur Ci; rei impedimentum adferre T. pl. 2. &e~älf, )Bagage: ea civitas Oatonis impedimenta retinuit Ci, obviam fit ei Olodius expeditus, nullis impedimentis Ci. 3. (oom .peeLe) ~tll~, ~taiu: Helvetii se ad impedimenta et carros suos recepe- runt C; occ. )Bagagetieu, ~alf~fetbe: magnum nu- merum impedimentorum ex castris mulorum- que producere C. im-pedio 4. (in unb pes, § 70, OAL expedio) 1. feft. ~aUeu, feffdu, umfttilfen: impediunt vincula nulla pedes 0, illis cmra impediit 0, cervus retentus im- peditis cornibus Ph, frenis impediuntur equi 0; bidjt. cornua sertis impedienda 3U umffedjten 0, ca- put myrto H, cms pellibus H umwinben. metaph. 2. in etw. oetWilfdn: orbes orbibus burdjeinanber, fdjIingen V. 3. ullgallgbat, un3ugällgltdj ntadjen: plana munimento impedierant barbari Cu, saltum muni- tionibus Lj ugI. s. v. impedltus. 4. auf~aIten, oCt- ~illbem, ~eiumen, ab~aIten. abs. haec studia non im- pediunt foris Ci, nihil impedio ftel)e nidjt im Wege Ci. W1it Ooi. te impediebat occupatio Ci, profectionem C, exercitum eadem fortuna, quae impediverat, ex- pedivit L, aliquem in suo iure Cj pass. aliam sententiam se dictm'um fuisse, nisi propinquitate impediretur Ci, belIo Poenos impediri feien in mn, fprudj genommen Cu. a. Womit? abl. instr. comitia auspiciis Ci, omni morä senatus auctoritatem Ci, eius vox lacrimis impeditur Ci 0, narrare parantem impedit amplexu l)inbext 3U er3äl)Ien 0. b. WOJ.Jo abl. eum fugä Tj' präiJof. ab delectatione negotiis impedimur Ci, eos potentia Scauri a bonoque impediebat S. Öftet butdj folg . .p e if dj e bet - wie nadj ben mUi3brücfen bei3 i"jürdjteni3 - neg gefafjt ift: plura ne dicam, tuae me lacrimae pediunt l)inbem midj 3U reben Ci' et. quominus: formido tot VlrOS causam velint dicere Ci, impedior rell,g"Hme. minus exponam Ci. EieIten inf. mora pubem castris impedit V, me impedit pudor haec rere -Ci. muf einet Illnafolutl)ie oeru1)t bie ~ 0 rapiditate :B.uminis ad tran-seundum impediri C, lius amicitiä ad pericula propulsanda impediri ei3 fdjweot non iuvari J.Jor. maJ.J. pt. pf. pass. adi. impeditus 3 1. aufge~aIten, ge~iubett, ge~ omnium animis impeditis oefdjäftigt C, sohltione peditä :fides concidit ba bie 3al)Iungen ftocften, bet ~tebit Ci, nomina impeditiora inertiä de fdjwet ein3Ufotbem L, impeditis:limae orationes fdjwetfällig T, quid horum non impeditissimum ? l)inberIidj Ci. 2. uuwegfam, ull3ugällgltdj: ripa saltus impeditior L, impeditissima itinera C. 3. ~alft, llidjt fdjlagfettig, nidjt fat1t~fbmit: (Milo) vehe- batur in raeda magno et impedito comitatu' Ci; uon Eiolbaten, eigtI. hostibus impeditis propter ea quae ferebant onera Lj bann allgemein: nidjt fcl)lag. fettig: milites impediti (et expediti) C, agmen im-· peditum L. 4. metaph. mi~ftdj, oetWilfeIt, fdjwietig: belIum impeditum, arduum, cruentum T. . im-pello 3. puli, pulsus 1. 3U fdjlagen begilluen, auftll~en: impulsas temptavit pollice chordas 0, luctllS (eius) maternas impulit aures fdjlug ani3 (1)t V, ar- bores impulsae concidunt Ieidjt angeftofjen L, cuspide montem impulit V. occ. a. bewegen, autreiben, et. fdjilttetll: navem vectibus C, remis V, sagittam nerVQ aofdjiefjen 0, equum. aniteiben Cu, aequora remis fdjlagen V, impellite remos rubett! V, impulso vomere wenn bet \ßffug (batübet) ge1)t V. lBef. ventus im- pellit arborem H, undas V peitfdjt, vela fcl)welIt H, ratem iagt 0, segetes He woge)J im Winbe 0. micl)t: mugitibus auras etfdjüttem 0. b. nicbetwetfen:' ho- minem clipeo 3U lBoben wetfen CUj oUbI. mentem bem Eiinfenben ben letten Eitofj geben T, labantem ani- mum V, impulsae imperatoris res finfenb T. c. 3um ®eidjcll hingen: aciem L, hostes L T, aliquem in fugam L. 2. metaph. antuiIJen, bewegcn, oetan~ laffen. abs. aliis mortem parentum impelIendo pol- licebatur Ci. W1it Ooi. vidi esse causas permultas, quae istum impellerent Ci, si auctores desideraren- tur, Bmtos ego impellerem Ci. Oft pass. impul- sus mit abl. irä aui3 30m C, hoc consilio atque adeo hac amentia impulsi auf ... l)in Ci. W03U? ad: quae causa ceteros ad facinus impulit Ci, ser- vum praemüs ad accusandum dominum impulit Ci; in: haec te opinio in fraudelll impulit Ci, eum di inmortales in eam mentem impulerunt Ci. ,oft .peifdjefat: quae me res impulit, ut causam reci- perem? Ci. Eierten inf (Iuno Aeneam) tot adire labores impulit V, Proetum impulit mulier, Belle- rophonti maturare necem H. Eio audj L T. im-pendeo, ere 1. üoet etw. ~angcn: gladius im- pendebat cervicibus (Damoclis) Ci, saxlun impendet Tantalo Cij occ. übet~angcn: montes impendentes L: 2. metaph. lla~e fein, belJlltftc~en, btll~en: impendenti~ tanta scelera et mala Ci, impendens patriae pen- culum Ci, eis impendet fatum aliquod Ci, impendent minae, procelIae, minae Ci, quanta tempestas invi- diae nobis impendeat Eiturm bei3 .paffei3 Ci. midj vento impendente wenn ein Winb beJ.Jorfte1)t Y. 377 impero rnul,"1J.u.~''''''''''', ii, n. cbai3 mufmägen mit @elb';' 1 .. m:Uf. im-perfectus 3 unuollenbet, nicl)t 3U (§;nbe gefül)tt: : impendio privato, publico auf eIgene, pons C, pars imperfecta manebat V. Eitlxat!3f01~en L. 2. occ. cUnfoften', !Betfuft, im-perfossus 3 unbutcl)hol)rt: ab ictu O. tantulo' impendio ingens victoria stetit wat imperiosus 3 (imperium) 1. gebidenD, ~ettfdje~b, Cu. 3. cUnfoften einet %rnlef1)e', ,8infen: fae- mädjtig: urbes magnae atque imperiosae E",:n~us impendium Cij bUbI. impendiis augere lar- bei Ci quisnam ig'itur liber? sapiens, sibi qm un- muneris Ci. !Bon perios~lS H, virga bie i"jMcei3 0. 2. gebidetifdj, 3. pendi, pensus Caufwägen'; bal)et 1. (@efb) ~ettifdj, t~rallnifdj: dictatura L, familia imperiosis- oetwenben, auegeben: ubi tandem istud sima et superbissima L, Proserpina Hj bidjt. tu de tua pecllnia dicis impensllm? Ci. aequor filitmifcl) H. .. (\D1ülje, 3eit, ®orgfaft u. bgC.) aufwenben, oet. imperitia, ae, f (i~pe~ltus) !1::erfal)re~l)e~t, Unwtffen, auwenben. 3eugmatifcl): quid censetis eos heit: Iugurtha cogmtä lmpentla legat! ems augebat impendere laboris, operae, pecuniae? C~, amentiam S hostium S, iuvenum T. curam, pecllniam impendent in eas res. Ct; imperito 1. '(f"eq~6. 3\1 impero) 1. ~u gebi~te~ ~f{eg.en, "n~.".,,;nAm in socios 0; mit dat. vitam eius usm T. anbauetub gebieten: olim qui magms leglOm~us ~m- pt. pi. pass. adi. isol. impensus, adv. e peritarent H, quis nemori imperitet V, oppldo .un-~lldj: impenso pretio equos eme~e um t~u:ei3 peritans L, Veleda late imperitab~t T; btdjt; impenso pretio venYre L; allem: luscm~ae imperitare equis Ienfen H. 2. gebtete!l, befe~Ien. irouelD.SO coemptae H, impensius venerari numma aequam rem H, manebat metus, ne qUl~.: .. eade~ gtöfjerem mufwanb 0. 2. metaph. bebeutenD, imperitaret T, id superbe credebant Sibl unperl- btingenb, eiftig, inftäubig, .~eftig:. ab. hac t~m l'mta~pumer-letsuses ~,u~dv. e 1. un.etfa~t.en, un. gefdjiift, un- voluntate bonorum dissldet Ct L, ImpenslOr 0 dul 0, impensius gratias agere L, con~ulere V, wiffenD: dicebat Scipio non ll;uperIte ~,a escen- instare 0, milites impense (f!teng) retl~ere L. :;ro~ult~~~ C:iiam s::~~r~~~l'Ci~u:~o: i!~~:~ 3. subst. isol. impensa, ae, f. (sc. pecuma) ml1~. toruID Ci contio quae imperitissimis constat aui3 ganö lagen, Sfllftcn: impensae meliores,. ~uri, n~va?a unetfa"'re~en ~euten Ci. 2. mit gen. obi .. uuetfa~tcn( .. Ci, sine inpensa ol)ne ~often Ct, unpensa ems '} . h b b auf feine ~often L, publica öffentIidje mUi3gaoen, Eitaati3' unfnnbig, unwiffenD, l1nbefanllt mtt: omllle~ ar. arl 1 b . b et nostrae consuetudinis imperiti C, homo unpentus toften L T nec impensae nec a on parcere we et di L T ~often no~ W1ül)e fdjeuen L, impensae cenamm für morum weItunfunbig Ci, iuris Ci, nan '. oie Wtal)I3eiten H, impensa pecuniae facienda erat imperium, ü, n. (imper~) 1. )Befe~I, !Bll~fdjttft, "y f b m: f I1f mUfttag: imperium, proilllssa, preces O;mtt gen:. mufwanb an ®elb L; metaph. 'UU Wan, 11 111' ctung, obi. non illi imperia decllmarum conquerebantur Ctj llletwenbultg: sine impensa cmoris sui 0, operum V, b ® ... officiorum L, meis impensis auf ~often meinei3 tRufei3 imperium accipere befommen L, abnuere. en eyot' fam uerweigem L, imperio parere Lj b~IbI. terra N Phoc. 1, 4. W1't d il non recusat imperium agricolae gel)ordjt C!t. 2. rr:e- im-peneträbilis, e unbutdjbringlidj. tat. s ex ton. IDladjt, &ewaIt: custodiae N, regum ~ prOp!lOS impenetrabilis ferro fi:tt bai3 ~ifen L; bafüt;: tegimen gre!!'es, reges in ipsos im. perium. es.t IoVls ge.ote.ten adversus ictus impenetrabile T; quae unpenetra- Q 0 b djf übet H, AppillS tenebat unpe!n~m. m st;J-os t, ll~- bilia, quaeque pervia .(essent) !I.J? man u~ 0!llmen peri cupido .pmfdjfudjt S, amml unpen~, ?orpor~s fonnte, wo nidjt T; InlbI. pudiCltla Un3ugangltdj T. servitio utimur S; hef.poIitifdj: de impeno m ~tali~ impensa, ae s. v. impendo. . . certare Ci, imperium orbis terrae übet ben (§;:bfteli3. Ct. imperätor, öris, m. (impero) 1. &ebtetet. mli3 lBet' occ. a. ~enfdjaft, IRegietung: Alexand~r. lmpen~m name ~uppiteri3: Iove:ril imperatorem q~anto honore suscepit Cu, totius Galliae imperio POtI~I C,. ~a m- fuisse arbitramini? Ci idem populus Imperator et stituta diuturnitas imperii comprobat Ct~ clv~tates portitor terrarum Ci, ~nnua imperia, binos. imper~- imperio (ali3 ~önig) regere Ci, sub populi R. ~mpe­ tores (~onfuln) sibi fecere S, imperator Vltae am- rium redigi C Ci. b. Obet~ef~~I, ~omma.n~ll: unp~­ mus S. 2. occ. lYeID~Cn, Obetfelb~en, )Befe~~e. rium navium legato adeilllsti Ct, ma!ltnnu~ Ct, ~abet: aliae slmt legati part~s, aliae imp~ratons; summum Ci, summa imperii NL, imperla m~~Istra­ alter omnia agere ad praescnptum, alter hbere ad tüsque militädfcl)~ unb 3iJ.JiIe W.ütben N~ hOllllm per, summam rermn consulere debetC, solent hoc boni adulescenti imperium dare Ct, esse m (obet cum) imperatores facere, cum proelium coIll.J!litt~t Ci. imperio Ooeroefel)Ii31).aoet fein Ci.. c. mmt~gewa~.t, 3. (§;1)tentiteI. a. fiegteidjet lYdb~en: umverSI Ejxe~- mmi: Appius Olaudms tum erat m s~lm:mo. Impe~lO citus conclamatione imperator appelIatur C, (SCI- (ali3 me3emJ.Jir) Ci, fasces ceteraque mSlgma hmus pioni) maximum nomen erat im~erato~is, quo. se imperii Ci. 3. '!'fleton. a. ~1tt~e~etflllt: erat pl~na milites sui appellassent L. b. Sfatfet. '!Sn bet ~atfe~' lictorum et imperlOruID prOVlllCIa C, vacu.a a? un- 3eit ging bai3 tRedjt, biefen :'ritel 3U J.Jedetl)e~, auf bte periis insula C. b. IReidj, .pmfdjafi: m.am~ lm~~­ ~aifet übet T, bie il)n bann felbft fül)tten: Imperator rium sibi quaerere Cu, duae urbes hmc .nnpeno Augustus T u. a. maJ.J. infestissimae Ci, fines imperü propaga~e Ct,. lmp~- imperätorius 3 1. felbl)mnmäfji~, bei3 i"j.elbl)mn, rium Oceano terminare V, Britannos ImperlO. ad!- bem i"jelb1)ettn ge1)ötig, il)n betreffenb: Vlrt.lltes C1, forma cere H. c. mmteja~t, .bauet, .fil~tung: tamdiu. m gebietetifdj N, dignitas Ci, partes bte. Eitelle ... (j, imperio suo cl.assem .P!~etor :v~dit Ci,. ca~cer IlIe laus i"jelbl)mnrul)m Ci, haud impera~orl~ est ei3 tft in istius imperlO dOilllcIlmlll CIVlum fmt Ct. einei3 i"jelbl)mn unwütbig T. 2. fatfetItdj: uxor bei3 im-permissus 3 unerlaubt: gaudia H Od. 3, ~, 27. i!api~~ä~m, i, n. (subs.t. isol. pt. p..>!. pass. von impero) im-pero 1. (in u. paro, § 41) 1. befe~Ien, geb~eten. C d tu e abs. imperandi vis Ci, ad imperandum v0C3;n u?t lBefe1)I: imperatum faClt ,a nnpera m non v - lBefel)le 3U empfangen S; 13 e tf ö n I. num dubIt~s ld nire C. unentbecU: me imperante facere? Ci, nec imperante nec .sClent.e im-perceptus 3 nicl)t wal)tgenommen, domino ol)ne muftrag unb Wiffen bei3 .perm Ct.. W1tt i:~;~r~itus 3 nicl)t getötet: corpus V. Obi. hoc se Ubüs imperaturum Cj subst. lmpe- im perterritus 378 rat u m faeere ben l2(uftrag aU5fü~ren, detreetare ficlj i~m entJie~enL, ad imperatum venire auf !Befe~1 C (vgL s.v) G:5 fOlgt a . .p ei f clj e f a 13: huie imperat, adeat eivi- tates C, leto det Argum, i1nperat (Iuppiter) 0; (eIten negativ: imperavit, ne telum l'eieerent C. SJJ1eift mit ut: signum ut demolirentur, imperavit Ci. b. 6eHen. inbir. iJr. quantum quisque daret, i1npe- rabat befttmmte N. c. 91adj 2Xnalogie von iubere auclj ace. e. inf, u. &w. feHen aet., meift (olme 91ennung ber beauftragten I.j.lerfon) pass. Cleomenes in quadri- remi malum e1'igi, vela fieri, praeeldi aneo1'as im- perat Ci, non hune in vineula duei impe1'abis? Ci. ~arnaclj (ngL iubeo1' aliquid facere) bei pass. verb. haee procurare imperor man befig~H mir H, in lau- tumias deduci imperantur man lätt fie Ci. d. inf iungere Titan equos veloeibus imperat horis 0. 2. oee. a. befe~ngen, ~mfcl]cn, gebieten, regieren: iubet Cleomeuem classi imperare Ci, poplllus R. apel'uit Lueullo imperante Pontum unter bem Sl'om- manbo be5 BucuHu5 Ci; na eI) n. Tiberio imperante a15 ~iberht5 Sl'aifer war T; omnibus gentibus ae na- tionibus terra marique hnperare Ci. 0m!B iI be: non imperat irae be~errfcljt nicljt 0, totum in eo est, ut tibi imperes Ci, eupiclitatibus Ci, anhno imperare nequii, quin L; bicljt. exereet tellurem atque im- perat arvis be~errfcljt V. b. (eine \!eiftung ober \!iefenmg) anftragen, anuefcf)fen. )Bon I.j.ltivaten: puero eenam bie !Beforgung ber SJJ1a~IJeit Ci. )Bon 2Xmt!3:per(onen: navem Reginis Ci, Cl'etensibus obsides Ci, peeuniam (arma, equites, obsides) eivitatibus von ben 6taaten forbern, nerIangen, i~nen auferlegen C, frumentum Ci. im-perterritus 3 unerfcljrocfen V. im-pertio 4. (partio, § 43) JuteHen, mitteilen, gewä~ren fcljenfen. 9Jlit dat. pers. unb ace. rei: mediocribu~ mllltis civitatem in Graecia homines impertiebant Ci, meum laborem hominibus sublevandis impertio Ci, L. Lu~ullo tantum impertio laudis Ci, aures studiis honestls T, talem te nobis impertias ~eige biclj Ci; pass. viro forti laus impertitur Ci; o~ne dat. si quid novisti, imperti teHe e5 mit H. 6eHen o~ne ace. incligentibus de re familiari etwa5 3nfommen laffen Ci. Subst. isoZ. pro his impertitis veniunt oppugnatum für biefe ,sugeftänbniffe L. ~aneben mit ace. pers. unb abZ. rei ciemb. mit etw. beteHen'; ba~er pass. iis doetrinis aetas puerilis impertiri debet foH befannt gemacljt werben mit N. Med. impertior 4. Ph. im-pervius 3 unbnrclj(djreitbar: amnis unweg[am 0, üer T; biIbL lapis ignibus impervius feuerfeft T. impete s. v. impetus. iID:petrabilis, e erreicljI1ar: pax, triumphus L, ve- ma L T, omnia impetrabilia erant apud Romanos L. . )Bm Im-petro 1. (patro, § 43) bewiden, erlangen, erreicljen, bnrcljfe!Jen. abs. cmn a proximis impetrare non pos- sent 0, Hne qui postulabant indigni erant, qui im- petrarent? Ci. 9Jlit G:rgän3ung a. mit d e: si viI' amplissimus de aliquo non impetravit in betreff ... feinen G:rfoIg ~atte Ci, cle indutiis ben ~affenftiIIftanb bnrclj(e13en C, de agro restituenclo impetratum man fe!Jte bnrdj L. b. mit .pei[cljefa!J: impetravi, abiret feMe bureI), bat Pl, tributmu penclere ne cogerentur impetravel'lmt Cu; mit ut: a Sequanis impetrat: nt per fines suos Helvetios ire patiantnr C non impetrare ab animo potuit, nt bracljte e5 ni~t aU' rtanbe L. c. ace. e. inf (feIten): Agrippina coloniam cleduci impetrat T. d. mit :Obi. si hoc non im- petro Ci, pecnniam, navem, optatum Ci, cmu a te non liberationem culpae, sed errati veniam impetra- >:issent Ci. ~ie Si' 0 n fh. impetrare ab aliquo erHärt heI) bureI) datur ab eo: civitatem a Caesare alicui ünpetrare Caesare. impetus, US, bicljt. impes, etis (nnr abl. sg.), m. peto 3. 'greife an') 1. 2!nbrang, 2!nftnrm, Ungcftüm waU ber !Bewegung: ultimas oppidi partes I impetu petunt ununterbrocljen faufenb C, impete fertur (bon ber ®d)fanHe) 0, impetnm capere 2Xnlauf ne~men L. )Bom Um(cljwung be5 impetus caeli Ci; vom ~affer: maris C, gewaltige 6trömnng Ou L; non ber Bnft: ventol'lUU sustinere ben 2Xn:praU ber 6türme C. @egenftänben, bie in !Bewegung finb: navis praelata impetu vorübergefcljoffen L, fert impetus navem V Imc impetus hastam detulerat V. !BiIbL totius im: petus belli constitit ad Cyzicenorum moenia Oi rerum Cu, fortnnae Cu. oee. 2!ngriff, 2!nfaU, Ülier: faU: in 'iuvenes certo impete sus fertur 0, l\fithti- dates in exercitum nostrl1m impetum feeit Ci, eom' plures cum telis in hunc faciunt impetnm Ci, Deli fanum nocturno impetn rompilavit Ci; bilb!. in reliquas Olunes fortunas Roscius impetum faeit fäUt barüber ~er Ci; inimicorum impetüs propulsare ~urücf. fcljlagen Ci, impetüs retardare, reprhnere, compri- mere Ci, impetum frangere Ci, supprimere L; im- petmn da re in hostem macljen L, impetum ferre sustinere aU5~aIten, ftanb~aIten C, hostes prima im~ petu plllsi L u. a. 2. metaph. a. @5djwnng, \r(nf' [cl]wnng: ea mihi ad omnem impetum dicendi leviora sunt c,i, in ea oratione nullus impetus esse po- test C?t. b. 2!nfwaUuug: te ipsum nune animi quo- dam.lmpetu concitatum usus fleetet Ci, prima g'au- dentmm impetu T, impetus offensionis 2XnfwaUung über eine !Beleibigung T. c. :vrang, ;trieu, ~ceigllng ~ifer: de impetu animi loquor Ci, impetu animoru~ uti Cu, est milli per saevas impetus ire feras e'3 treibt miclj 0. 3. meton. a. ra(cljer ~ntfdjln~: im- petum eapere occidendi regis Cu, Neronem adgl'e- cliendi T. b. ltngcftiim, leibettfcl]ltftHcl]eil !fiefen: non dileetu aut sapientia ducitur acl iudicandum, sed impetu et temeritate Ci, acl omnes affectus impetu rapimur Ctt, Graechi T. im-pexus 3 ungefämmt: barba V, tegl1men leonis impexum 30ttig V, Tisiphone inpexa angues (ace.) mit wirren 6djlangen Ti; metaph. antiquitas raul), (cljmucfl05 T. impietas, tätis, f (impius) 1. SJJ1angeI an (i~r, furdjt: defertur Albucilla inpietatis in principem wegen 9Jcajeftägbeleibignng T. 2. I.j.lflicljtvergeffenl)eit, ffindjlo[igfeit: commendationem aetatis ab impietate clucere Ci, impietas in deos @ottIofigfeit Ci. :OPJ' moron: impietate pia est bnrclj l.j.lf[idjtnerIe!Jllltg :pflieI)t, treu 0. im-piger 3, adv. impigre nidjt faul, nicljt träg, raft, 105, unverbroffen, unermübficlj: fuit disertus, impiger N, equus H, ille inpiger hausit pateram V, in iis itine- ribus se praebuit patientem atque inpigrum Ci; mit Zoeat. militiae T; mit inj'. hostium vexare tur- mas H; Enallage: gratias ob impigram militiam agere L, ingenium L, aliquid impigre exsequi L, Marius inpigTe hostillln res attenclere S. NB. haud impigTe L = impigre. )Dan. impigrit9,s, tätis, f UnermübIicljfeit Ci. im-pingo 3. pegi, paetus (pango, §§ 43 unb 48) 1. anfd,Jiagen, cinfdJlagen: acinacem ineauto Cu, uncus impactus est fugitivo illi Ci, abicito potius, quam clitellas impingas (wie ein ftörrifd)er (§:feI) H, saxo im- pactus auf ... gefaUen L; bi f b I. alicui calicem mlllsi hnpingere aufijwängen, aufbrängen Ci. 2. oee. wol)ilt treiben, brängen: cum Aehilles Troia agmina muris impingeret V, hostes in vallum T; med. exercitus 379 vianis inpingitur ftöjit auf [je T; pass. guber- litoribus inpacti an5 Banb getrieben T. us 3, adv. e gOttI05, ruclj105, frevel~aft, u. 3W. i. VOll I.j.ler(onen; cives Ci; s~tbst. isol. supplicia hnpiis constituta ben iJrevlern Ci. 2. in Enallage von ~ingen: manus, dextera Ci, eorum ex manibus impium ferrum meus consulatus extorsit Ci, ensis 0, arma V, perversa atque impia religio Ci, inpios deos invoeare @ott~eiten be5 iJreveI5 (,sauüer5) T, Tartara a15 !Be~au(nng ber @ottIo(en V, venenum, tus wie i~n iJrevler gebraucljen 0, proficiscere ad bel- Ium impium ae nefarium! frenel~aft (unternommen) Ci, obsessa telis impiae coniurationis patria Ci; adv. . impie regem cleserere Cu, impie dicere, facere, eom- mittere Ci. -placabilis, e unnerfölinliclj: Stygii caput inpla- cabile fontis V, implacabilis in eum L. Enallage: odium N, ira 0, animus L, iracundia Ci; abv. inplacabilius irasci T; biIbI. motus nicljt 3ll Deru~igen T. placatus 3 niel)t 3U ver(ö~nen: Charybdis gr,au, [am V, gllla uner(ättIiclj freffenb 0. placidus 3 nieI)t ru~ig, nicljt friebliclj: Genauni, inplacidum genus friegerifclj H. -plecto 3. plexi, plexus ~ineinffecljten; meift im pt. pf. pass. implexus 3 eingeffocljten. SJJ1it ace. gr. inplexae erinibus angues Eumenides bie in ben .paaren @5cljlangen eingeffodjten ~aben V; r ~ e t. vidua inplexa luctu gan~ vetIoren in ~tCtuer T. pleo 2. plevi, pletus (ug(, compleo, expleo, plenus, n.vlllum Cj, commeatüs in urbem C; bHbl transmannae et lllportatae artes Ci 2 t h ~e~bctfii~mtp tJerurfacljen, 3ufiigen: defensorÜJ;:e eiIa: mltate:n Ci,. sententia tua pestem aut famem im- po~>tablt. relpbus Ci, alieui fraudem, perieulum L odmm libellls H ' i~por~~nitas, t~ti~, (. D'(ücfficf)ißlofigfeit, @5cf)roff~eit, u,recf)qett. no~ difflelles senes tolerabilem ao-unt senectutem; ~mportunitas autem Oluni aetatiOmo- . lesta est.. C~, Importunitas inauditi sceleris Ci. )flon Im-l?or~unus 3 (portus? 'of)ne ,pafen?') 1. (tlOm ürte) u.ugl!ufitg geIegClt, ltIföUgäugIiclj: Oaphareus 0, machina- ~lOlllbus locus inportimus S, Armenia id tempol'is lllportuna T; (uon ber ,8eil) uugiiuftig: tempus Ci metaph. 2. ungihlfttg, mifiHdj, bcjcljwcrHclj' fata 0 vi reg~~e . patriam inportunum est S, p~uperies' H. 3· rJ!rfflcljt\3{!I.~, barfdj, ullgcftüm, frecljp brutal: hostis gladra~or C~, ~or~ 0, consilium importuni atqu~ am~nt.ls t.yranm CL Enallage: libido, natura Ci. ~tabtf.. lllportlmus Oupido transvolat olme D'(üct, jt0t H, lllJ?ortunus amat laudari H, (hic) dabit curule . cU! volet mportllllus ebur oqne Umftänbe H ~m-portuos:us 3 ~afenrotl: mare S T, litus L. lI?--POS,. potlS (09f. S. Y. potis) nicf)t mäcf)tig, nicf)t .\Jm . uber (n~tt gen.): adulescens animi impos Pl. lm-potens, .. n~ls, a.bl. i unb e, adv. impotenter r~·""'.o. Im-p~lll~o 3. pressi, pressu.o (§ 41) einbrücteu, u. '1tJ 1.> mtt aujiere~ Obj. eiu~, ~iueiu~, aufbriicfcll! im: pI e~so genu llltens batl ~nie aufbrüctenb V, impresso polhce 0,. aratrum muris bie Ißflugfcljar über . 9Jeauern ~~nge~en laffen H, epistulae anulum Cu; occ. (aufbrudenb) bC3etdjucu: signo impressae tabeI, lae ~;.. metaJJ.h. (uom ~inbrncf ber B'ägrte): fiagitiorum vestIglls .Itaha:n iIlpr:ssit C:i; (uom Iil:inri~en in bie lillad)~tafe!). .an. Impn:nl quasI ceram aIlimum puta- ~uus? baji ft~ el:ren o/tnbruct erIeibe Ci i bi cf) t. cl'ater Impressus sI2'm~ m~~ erliavenen \}iguren V. 2. mit proI.ept: .obI. cmbrurfcu, abbriirfen. ~onfr. ignoti anuh sIg~lum C:~t, signum pecori V, dente labris notam. beljienb yne S)1~r?e ~interIaffen H JJfetaph. :nemon.a tabu~ls. publICls Impressa eingegraben Ci, III omnnu~ alllmlS deorl1lll notionem impressit ipsa natura C~. imp!ob.itas, tatis, f. (improbus) @5cf)Iecljtigfeit, Un, rebltcf)rett, D'(ucf).Iofigf~it: amicOrl1lll neglectio improbi- tatem .coargmt C~, Atreus summa improbitate usus C~. ill!-l?robo ~. ~~jibiUigen, verwerfen, 3urücfweifen: con- . silmm C, lUdlClum, studia, quaestüs Ci. )flon llll:-P!'obus 3, a~v. e 'nicf)t gut'; 1. fcljfedjtj nur I. 1: !llJ!lIlttlC~ttg, lltcljt mäcljttgp fcljltJadj: valent haec o.mllla ad salutem illllocentium, ad opem impoten- tlUm . ber @5cf):uacf).en Ci~. I~lllO cesserat inpotens H. 2 . .c111.1t gen. ob,.) Utd}t macljttg, nicljt open: iibet: sui Cu alllJlll beß 30rneß Cu, am?r.is T, irae nicf)t imftanb~ 3U be~errfcf)en L, elephantl lmpotentius reg-i ronnten laum ?leqr gelenrt werben L. 11. (meb.) !I!)ne Gef6ft~ be/Jerrlcljuug,. ma~f!l.~, .3iiß~rr!l~, ullgeftiim, unbäubtg. )flon 9Jcenfcf)en: btcf)±. mtt MV. mpotens sperare vermeffen im .poff~~ H.. Enallage: dominatio N L, superstitio Cu l~etltIa,. mhu~anitas Ci, iniuria, rabies L, impoten~ btcf) •... all) ~albernlteß @5cf)eftwort: improbe! lSöferl Un, ~erfcf)an;terl O. . .2. (mo;afifd)) fcljIccljf, tJerw!lrfeu, tttdjfllil •. t.ot c.upId\ tot Improbi, tot audaces Ci, homo, C~VlS CL ~~n pofitifcf)en @egnern: suscipere ?ontra Improbos CIVIS salutem rei p. Ci. Subst. ~sol. secedant improbi, Secernant se a bonis bie @5cf)Iecf)ten Ci. Enallage: defensio facinus laro-itio q~laestus~ ratio, verba Ci. Ad~. improbe f:cere' chcere C~. 3· occ. a. uutJcrfcljämf, frecl), brefft, fiö~; puer 2'l'~or V, ad~ena ramPffuftig V, fortuna IaunifcIJ V. )flon :r:eren: aquila;. ber D'(auber V, cornix aIß D'(egen, ~ropqett~ V, anser v, lupus, anguis gefräjiig V; vUH fertur u~ abrup~u:n mons improbus ber böfe V, in- proba Slren desidra H b. uUlluftänbig: carmina O. 4: mf:t~p~. ma~fo~, iifiertriebcu, iilicrmiifjig: labor om- ma VIClt Improbus anqaltenb V, rabies velltris wüten' · ber .\Junger V. . tm muherum mssa Ti Aquilo rafenb H man l~.po.te1!-tia, .. ae, /- 9?CangeI an @5eIbftbeqerrfcf)ung, Un: banbtgrett, 3ugeHoftgrett, .8eibenfcf)aftIicf)reit: animi, dic- ~m-pr~cerus 3 ni~t fcf)Ianf, ~nanfeEJnficf): pecora T. Im-p~o:mptus 3. mcf)~ ~afcf) bel ber .\Janb: imprompto Armullo ba er mcf)t rufttg ltJar T, lingna hUIJromptus · Don fcf)werer 3unge L. ~m-prope~atus 3 u~befclj~eunigt, IangfClm: vestigia V. l~-prOp!lU~ 3 unelgentltcf), unpaffenb; subst. isol. · llupropna, orum, n. unpaffenbe 2'l'ußbrücfe Q. In;t-prosp.er 3, adv. e nicf)t EJeiIbringenb, ungIücfliclj: ~lbertas lluprospere repetita T, claritudo o'eneris Improspera T. b im-providus 3~ adv. e 1. nicf)t Doraußfegenb, nicljt aqnenb: hostes lluproVIdos olJprimere L. 9Jht gen. ovisus certaminis L. 2. acf)HOfl, unbefümmeti, unDOt' ficf)üg: improvidae hominum mentes Ci, stultissima persona improvidonuu sel1l1lll Ci, aetas Ci, pec- tora V, improvide se in praeceps clederat L. WCit gen. obi. futuri unbefümmert um T. prOVlsus 3 nicf)t Dorf)etgefe~en, unuermutet: omnia, quae mala putantur, slmt improvisa g-raviora Ci, improvisi adsunt V, adventus, pericula, sahls Ci, pestis T; subst. isol. ad improvisa sibi aliquid reti- nere für lmnor~ergefe~ene \}äffe T. @50 vei. in quos de improyiso (unnerfe~enß, unvermutet) incidunt Ci = aecessit ex improviso aliud incommodum C; aucf) bIoji abI. quod improviso Ul1l1lll pag'um adortus esset C, improviso repertus O. -prudens, ntis, adv. imprudenter ogne jilliffen, ogne ~unbe, u. 3W. 1. uidjt a~UcttD: haec omnia im- prndente L. Sulla facta esse scio o~ne fein jilliffen Ci, aggreditur eum impruclentem N C, numquam im- prudentibus imber obfuit ungewarnt (prole~tifd)) V. 2. occ. llltalijicljtnd,l: ne quis tua pectora vulneret inprudens O. 3. uultJtffcub, unfunbig, unerfa~tCUi mit gen. obi. consul imprudens impendentium tan- torum malOl'um Ci, imprudens belli, maris L, vita imprudens laborum L; mit acc. c. inf. non impru- dens eum illud facturum esse ba er wo~l ltJujite Cu. 4. uUlltrftäuDig, uufIng: imprudens orbem tollere pro- perabat 0, sapiens ab imprudenti differt T, ex prima fronte iudicare imprudentium est Ph, non illlprudenter feceris N. mav. imprudentia, ae, f. Unwiflen~eit, u. lIW. 1. &~unug~~ IlJftgfeit, Ullalifid,ltnd,lfeit: imprudentia teli emissi Ci, per imprudentiam unDerfe~enß, unavficf)Hicf) Ci. 2. Un~ lDtffcu~eit, Ulifenutltt~. WCit gen. obi. eventüs L. 3. 1tu~ lJerftauD, llunug~cit: Dionis, praetorum N, tu im- prudentiä laberis Ci. im-pubes, eris, bicf)t. im-pubis, e unerwacf)[en, un, reif, nocf) nicf)t mannbar: filium eius impuberem ne- cavit Ci, puer impubes et adhuc non utilis armis O. :iD i cf) 1. comes impubis ruli V, impubem Troilon fle- vere H, Enallage: corpus unreif V, genae 0, malae V bartIoß, anni jung 0; subst. isol. de omnibus ad impuberes supplicium sumit biß 3U ben ~inbern C, productis omnibus elegisse impubes dicitur bie mnber, Sl'naben L. im-pudens, ntis, adv. impudenter fcf)amIoß, unver, fcf)ämt: stulti erat sperare, suadere impudentis Ci, homo perditissimus atque impudentissimus Ci. Enal- lage: furtum, vohmtas, intemperantia, luctus Ci; adv. impudenter loqui, mentiri, respondere Ci. man. impudentia, ae, f @5cf)amlofigreit, Unnerfcf)ämtqei±, u,recl)~eit: par est avaritia, similis improbitas, eadem impudentia, g-emina audacia Ci, os hominis insigIl.em- que impudentiam cog-noscite Ci. impudlcitia, ae, f. Un5ücf)tigreit Ci. lßon im-pudlcUS 3 uUilücf)tig, unfeufcf}: mulieres Ci, et consul et impudicissimus Ci. Enallage: domus Ci. impugnatio, önis, f. lSeftürmung Ci Att. 4, 3, 3. )flon im-pugno 1. 1. llugrciftltp beftiirmcn: nostri acrius illlpugnare coepenmt C, patriam L. 2. metaph. tlnfcdjtcu, bdäUt~fcn, Il!tfäm~fcu: meritum fidemque 0, reg-em S, sententiam T, nostra iIupugnat, nos odit H. impulsio, onis, f (iropello, § 51, IJ(nm.) 2'l'ntrieb: om- nis ad Olllnem animi motum impulsio Ci, ad hilari- tatem 2'l'nregung (eine rl)et. B'igur) Ci. impulsor, oris, m. (impello, § 51, IJ(nm.) 2'l'ntreiber, 2'l'nreger: suasor et impulsor profectionis meae Ci, pravis inpulsoribus paci belloque male consulere auf 2'l'nftiften @5cf)Iecljter T. impulsus, üs, m. (impello, § 51, 1J(11ln.) 1. ~(Ilft!l~: is ardor non alieno illlPulsu, sed sua sponte lllove- in tur Ci. 2. metaph. \lXutttcll, i&uugung: impulsn lI~eo, tt~o, Sl1O~ eins auf ... I2lntdeb Ci, impulsu liai- dlllum lUra vlOlaverunt getrieben von Ci. imp~ne (poena, § 52) adv. 1. ftrllflo~/ lmgell~ltllet: hommes Imp~ne ~cClde~antnr Ci, impune facere un, ~efiraft t~n C~ S, llUP.n~lU~ fit e.l)et fttaffM Ci, impune llllunas mfene C, llllUl'lam llupune accipere o~ne ilU firnfen S = impune laedi Ph, hoc (mihi) est im- pune ge~t mir ... ~in CiL, haud impune feres bu wirft nicf)t ungeftraft wegrommen 0; ä~nHcfJ: neque tantum maleficium impune habendum [oHe nicljt ... vIeiben T. 2. metaph. !I~ue inacljteH, Gcljancu, ®e~ fa~r: per silvas implme erravere V, lllercator revi- sens aequor impune H, 1'isulll tollant impune o~ne @5cf)eu H. :iDan . impunitas, tatis, f. @5traffofigreit: non de impuni- tate eius, sed de praemiis cog'itatur Ci, quis igno- rat maximam inlecebram esse peccandi iIupunitatis spem? bie .\Joffnung, Hrafloß aUß3uge~en Ci; bilb L cum tanta sit g-lacliorum impunitas firaffole @5icf)er, ~eit ber WCorbtaten Ci. im-punltus 3, adv. e 1. ullgeftraft, uugeaf)ltDct, ftrllf(01l: corruptela servi non modo impunita, sed etiam adprobata Ci, iniuriae impunitae sunt (dimit- tuntur) et inultae Ci S, tibi direptio impunita fuit vUeb ungeaqnbet Ci, libido impunitior L. 2. metaph. uugebllltDCIt, 3ügcU!l~: implmitum in maledicto lllen- dacium Ci, omnium rerum impunita libertas Ci. impuritas, tätis, f. .8after~aftigteit: cum OlunIs im- puritates (aUe 2'l'rten bei) impudiea in domo cotidie susciperes Ci. )flon im-purus 3, adv. e 1. uureiu, fcljmu~ig, corpus Ci. 2. metaph. Iafter~aft, fcljänbIid,l, tJcrWllrfcn: homo, leno, latro Ci, impure atque intemperanter facere Ci. Enallage: historia 0, animus S. im-putatus 3 (putare) unvefcf)nitten: vinea H im-puto 1. anrecf)nen, 3urecf)nen, ilufcf)reiben: mortelll senioribus imputat annis 0, noH imputare beneficium lllihi Ph, data munera non imputant T, numquam exercitui imputari possunt morae belli T; abs. hoc solum erit certamen, quis mihi plurilllum imputet wer bei mir am meiften lIugute ~aben foU T. imus 3 s. v. Inferus. I. in... (gr. &V-, a-, ba~ fl)"eplX f1u(!1J'w,6v, in priva- tivum, btfclj. un" ol)n" IJermanbt mit ber \negation ne in neque, nescio, nequeo ufm.) Ißräfi); mit negatiner ~raft. @ß brücft nicf)t ben @egenfatl aUß, fonbern beutet bloji baß 9Hcf)tvor~anbenfein einer @igenfcf)aftan: pro bus improbum, pudens impuclentem fraudavit? Ci, scribimus indocti doctique poemata passim H. @ebraucf). :1.. @5eine eigtL @5ieUe gat eß vor adi.; vgL in-animalis, im-pro bus, im-pudicus, ober in abjeftinifcf) gevtaucljten 3ufammenfetlungen mit subst., wie im-berbis, in-ermis; von ben adi. leiten ficf) bann s1~bst. ab: im- probitas, impudicitia, infamia u. a. @5egr oft nor adi. auf bilis: in-amabilis, in-numerabilis, in-habitabilis, in-stabilis u. bgL )flor subst. öfter burcf) verfcf)oHene adi. vermittelt, wie bei incuria, ignominia u. bgL, feIten vor bem subst. fdbft: incestus, -üs, incultus L; in in- gratiis Ci ift etl mit bem abn. gebraucf)ten abl. gratiis = gratis verbunben. )flon folcf)en 3ufammenfetlungen tönnen ficf) verba aMeiten, wie sanus - insanus - in- sanire, improbare, ignorare u. a. ileigen; aver ein verb. feIvft tann nicljt bamit 5ufammentreten, gan3 wie man btfclj. 'ungeIiebf fagt, aver nicf)t 'unlieben'. 2. )flor bellt isol. pt. pr. act.: in-fans, illl-pudens, in-sipiens, in-opinans; pt. pf. pass.: in-quietus, in-doctus, in- honoratus, in-colllpertus; pt. pr. pass. : in-tolerandus. 3 . .8autfcf)wäcf)ung nacf) in. S)1acf) bem @efej)e ber )flofal, fcf)wäcf)ung (§§ 41 unb 43) entftanben bie u,ormen in- in 3.82 berbis (barba), incestus (castus), ineptus (aptus), iners (ars), inficetus (facetus), inimicus (amicus), iniquus (aequus), insipiens (sapiens), insulsus (salsus, § 51, Ilfnm.), irritus (ratus) u. a.; bie baneoen nodom, menben infacetus, insapiens u. bg1. finb jüngere %u, aufammenfetlungen, älmlief) ben neroalen SMompofifionen in § 71. 4. ~mefi~. 91aef) I2Inalogie ber praep. in- que cruentatus 0, inque salutatum linquo V. 5. Baut, lief) mit ber praep. in (ug1. biefe) gleief)oeganbeIt. Ho in (O\lfi(d) unb alt!. en, gt. EV unD cl, = EV" bt(d). in; bie ß'orm in entftanb 3unäd)ft \)Ot gutturarem Ilfnfaut: in castris, in Graecia, in cola u(w. [§ 48], en ift erljalten in perendie, (. s. v.). A. abu. (in bet Eu(ammen(e~ung). BautIief)e5. [lor Babialen b p m meift aU im- affimiIiert, nor I r 5U H- ir-. [lor gn erfef)eint Mot i; ug1. i-gnosco. [lor s :tUb f ;nirb ba~ i lang. 1. bei !Begriffen ber lRuge: lU, bannnen, auf, an. 2. Dei !Begriffen ber !Bemegung: ein, ginein; ace. ben !Beginn lieaeief)nenb. 3. oeibe !Beaiegungen in einem ?illorte. B. präpof. ilt. ?illie alle praep. jft auef) biefe urfpr. räumlief)e !Beftimmung be5 [leroaloegriffe~ f 0 bau fie biefen eiten H, iuvenes in studio rum incude positi bie noclj auf bem ~mbo(l liegen, noclj gebHbet werben T; fpricljw. eandem incudem diern noctemque tnndere immer ba(lfeIbe treiben Ci. incusätio, önis, f. ~efcljulbigung Ci. ~on in-cuso 1. (in uno causa, §§ 70 uno 43) anfcljulbigen, befcljulbigen, anfIagen, ficlj befcf)meren: quem non in- cusavi hominumqne deon1lllque? V, duritiam operum ficlj befragen über T. ?IDe(ll)alb? eum ob defectio- nem L; fpät (nad) mnalogie \)on accusare): emn incu- sare superbiae T. @;rfejjt burclj ~U(lfage (ace. C. inf.) LT, ~aufalfa!l mit quod C, relativ verUeibet bei V: multa se incusat, qui non acceperit Aenean. incussus, us, m. (incutio) ba(l ~nfcljlagen: armo- rl1lll T. in-custodituS 3 unbemacljt: hnc illuc cursavit in- cnstoditus T, ovile 0, urbs T; amor nicljt geqeim gel)alten T; metaph. observatio nicljt eingel)aIten T. incusus s .. v. incudo. in-cutio 3. cussi, cussus (quatio, § 43) 1. anfdjlagen, anftllijeu: scipionem in caput L; pass. flagellon1lll ictus nndis ossibus incussi Cu, puppibus prorae in- cutiuntur Cu, incussae trabes T. 2. oce. ~ilt~ fdjleuberu, ~iuwerfeu! tormentis faces et hastas T, tela, saxa T, imber grandinem incutiens ber .page(, fcljlag bringt Cu; bUbI. rigidas minas 0, nnntium alicui bie ~otfcljaft 3ufclj(eubern L. 3. metaph. eiu~ jageu, cillflö~elt, tJerurfadjen! ingentem omnibus curam, formidinem, sollicitudinem Ou, timorem Ci, metumL; religionem animo L, urbis desiderium, pudorem H; incute vim ventis V. indägätio, önis, f. (indägäre) ba(l @;rforfcljen: inda- gatio atque inventio veri Ci, initiorum Ci. indägätor, öris, m. unb indägätrix, lcis, f. (in- dägare) @;rforfcljer, ,rin: indagator celatfun Pt, phIlo- sophia indagatrix virtutis Ci. . 1. indägo, inis, f (indu uno ago, ngL ambäges) @;m, fcljIieflung, UmfteUung be(l ?IDiIbe(l (%reibjagen): indagine cingere agros 0, saltus V mit :Jägern unb 91e!len ein, fcljlieflen' metaph. velut indagine Sanmites agere wie ba(l '?IDiIb bei einem ~effeItteiben L, velut indagine capi in bie 91e!le geraten T. . II. ind-ägo 1. (f. s. v. indägo, inis) 1. (ba(l ?IDtlb) um~ fteUen Ullil auff.\lÜren! canis ad indagandum natus Ci. 2. metaph. auff.\lürcn, erfllrfdjen: i!la indicia ~xit~i indagavi Ci, quod quaerendum est, llldagamus hlC C1. ind-audio 4. (= in-audio) gelegentIiclj l)ören, vernel)men, erfal)ren Pl. in-de (\)on is bUbet fid) tuie illim, istim eine ß'orm im, c~< galten in inter-im, al\o incle ftatt imde: de lJet?,JanDt .mtt de, \JgI. § 68) tJlln ba, ba~er, u'. 3W. 1. tau.m~tclj: 1. \Jlln ba, \Jlln ba aU6! inde discessum est C1, lllde colles insurgunt L. ~ei ~erbalfubftantiuen: qui tum inde reditus? Ci. :Jm SDeutfcljen öfter fcljeinbar ba(l ?ID 0 be3eicljnenb: ab utra parte cederet exercitus, inde se consul devoveret cbort' L, hinc militum, inde 10- corum aspel'itas cl)ier' ... cbort' T; bUbI. ut inde oratio mea proficiscatur Ci. 2. metaph. barau6, ballon, ba~er: inde (= ex lino) plerisque sunt. ve- stes Cu inde nives filmt 0, mde eg'o te ex lUre manu c~nsertum voco be(ll)alb, bal)er Ci, inde cogno· indebitus 390 men factum est Poplicolae L; oce. (Don l.ßerionen) bUlt t~nt, bUlt t~ltelt: regeinde (ex Sabinis) sumpto L; bi cl) t. pars inde (= pars membrorulll) O. II. 3 ei t, lief): 1. bon ... all, DOU ber ,8eit au: inde usque repetens hunc mihi video principelll exstitisse Ci. Wleift mit ab epQ;egetifef) Derbunben: iam inde ab ortu Ci, ialll inde ab initio L, ab incunabulis L ~ pueritia T. 2. bault, ~tctlluf: inde ora solvit 0; mc1e damnatus est N; bef. in ~uf5äglungen: eoc1em impetu altera castra sunt ac1orti, inde tertia, c1ein- ceps reliqua C, AgTippa inde, post AgTippam Sil- vius regnat L, crilllina, seditiones inde ac noyae leges L. in-debitus 3 unDetbient, nief)t gebügrenb: praemia 0, regna V in-deeens, ntis ungebügrIief), nnfef)icWef) Q. in-deellnatus 3 nief)t abgeIenft, unneränbert, beftänbig: amicitia 0; mit dat. amico incleclinatus treu bei igm Dergarrenb O. in-deeoris, e (decus) unrügmIief), fef)impflief), fef)mäg, lief): non erilllUS regno indecores V; mit ace. gr. nec genus inclecores Don anftänbiger I'Yamilie V. illaD. indeeoro, äre nemnel)ten, entfteUen H Od. 4, 4, 36. in-deeorus 3, adv. e 1. Illtfd)öu, ~ä~Itd): habi- tus Cu, motus L, forllla T, sagulis haud indecore pro velis (nti) T. 2. meton. lUtfd)üffid), llIte~teU~ ~aft, uUrÜfintItd): qnod animo magno fit, id clecornm vicletur; quoc1 contra, icl inc1ecorum Ci, non inclecoro pulvere sordiclus H, indeconnn est aliquicl (mali) facere CuCiLT. oee. a. Dom @efef)Ieef)t: non in- clecorum genus gute I'Yamilie T. b. Don qserfonen: Trebellius unrügmIicg T. in-defensus 3 unnerteibigt, unbefef)ü1lt: Oapuam in- defensam Romanis tradere L, indefensum (ogne )Ber, teibigung) se telis hostium praebere L; ut te in- auditum et inc1efensum vulgus rapiat ogne bief) 3U gören unb beine )Ber±eibigung 3u3uIaffen T. in-defessus 3 unermübIief): rapit inc1efessa bipennem V: mit abl. ger. inc1efessus agenda O. ' in-defletus 3 unbeweint: animae O. in-deieetus 3 nief)t niebergeworfen: c10mus O. in-dele~ilis 3 unDer±Hgbar, unautl1öfef)Iief): clecus, no- men eWIg O. in-del'ibatus 3 unberügrt, ungefef)mälert: opes O. in-de~natus 3 (damnatus, § 43) nief)t Demrteilt, un, Derurtedt, ogne Urteil: inc1emnatus in exsilium a con- snle eiectus est Ci, qnam c1amnatis crucem servis fixeras, hanc inc1emnatis civibus l'eservasti Ci. in-deplOratus 3 unbeweint O. in-deprensus 3 unfa~bar, unbegreiffief): error V. in-destrietus 3 ungeftreift, ungeri1lt O. ~n-detonsus 3 ungefef)oren 0 Met. 4, 13. m-devltatus 3 unDermeibbar: telum 0 Met. 2, 605. index, icis, m. (?ffiUt3eI c1ic- 'ragen' in dico für deico, § 52, llgl. dicis causa; nom. index flatt *indix nad) ~lW< logie ~on artifex, supplex, auspex u. a.) 1. Illngelier, 2ht3etgeC! tantae rei Cu, navis certis inc1icibus tene- batur Ci. 2. oee. @),),ltuu, lBerrätcr: nullo sub in- c1ice auf feinetl ~ngebetfJ )Betanlaffung 0, me oppu- gnavit per inc1icem Vettium Ci. 3. meton. (Don l0adJen) augelicub, aU3ctgcub, berratenb; altl subst. ~euu3eidjeu: lacrimae paenitentiae inc1ices bie ffiette Derraten Clt, oculi inclices animi sunt Ci, si basim tamquam imlicem sui sceleris sustulisset Ci, laesi ~ectoris inc1ex ~enn3eief)en 0, c1igitus inc1ex 3eige, finger H 4. ace. a. ~u~aIt: hic est leg'is inc1ex Ci. b. :rUeI, Illuffd)rtft: c1eceptus inc1icibus librorum Ci orationis L, tabula posita est cmn inclice 0nfd)rift L: c. lBer3eic~ltt~, ~atafog: poetarum Q. d. Ij5robier~ itcin: silex, qui cliciturinclex (ßa.cravoS) O. Indi, India s. Y. Inclus. in-dieente (diCO) me: Qgne ba~ ief) etl fage: me inclicente omnia faciant L. indieium, ii, n. (indicare) 1. lllu3eige, Illugulie luge: ea res est Helvetiis per inc1icium enunti~ta nuHus umquam c1e Sulla nuntius ac1 me nullum c1icium, nullae litterae l)ervenerunt Ci; , not ac1 vos inc1icia cletuli Ci 1', tibi edituri sunt eium scribae lllei Ci, inclicium profiteri S T offene fei~e ~utlfage anbieten (altl ~ron3euge auftret~n moHen) Wlti gen. sttbi. Tarquinii inc1icium falsum videtur s' S)JCit gen. obi. fit coniurationis inc1icium in senatu Ci' ~. 11!e~O~t. ~'. Me ~rIlluliut~, IllI~gabeu Utad)eu au bUtfell; SI Übl 1~c11?1~~m P?stulas .clan Ci. b. 2fu3etgctIof)ll: partem mc1lCll aCClpere Ct. 3. metaph. ~eltlljetd)cu 9JletfUtaf: ,virtutis, innocentiae Cu, Mel'curii statual~ Africanus non 801um suae victoriae, sec I etianl illo- rum fic1ei monumentum atque inclieiulll c1ec1it Ci in- cHcia communis exitii inclagavi, patefeci Ci, ei rei inc1icio sunt XVI volumina epistularum bienen 0[5 SEemei!3 N; mit ace. e. in/. ober inbir. I'Yr. N. indieo 1. (index) 1. lln3eigclt, angelien; meInen f agen: ut inc1icant hi principes civitatum suarum C/ Wlit ,0 b j. ut ea, quae sciret, sine timore inc1icaret Ci: S.JJHt ace. e. in/. inc1icavit se non sohlln artificio cluei Ci, inc1icas eos testis te proc1ucere Ci; oce. ben Ij5retG augebeu, beftiUtUten: postulavit, ut sibi fun- c1us indicaretur Ci. 2. augcben, betraten: pal'ti- cipes sceleris Cu, ille non se purg'avit, sec1 inclica- vit Ci, ei Apuliam acltributam esse erat indica- tmn Ci, scutorum multituclo c1eprehenc1i posse inc1i- cabatur Ci, inclicare c1e coniuratione ~ngabe maef)en Don S. 3. metaph. 3cigen, berraten: census inclicat eum se gessisse pro eive Ci, ut res inc1icat Ci, quam civitati carus fuerit (Scipio), maerore funel'is inc1icatmn est Ci, icl esse venuu parva haec fabella inc1icat Ph. in-dieo 3. cUxi, c1ictus 1. aufageu, ultfiinbigClt, öffclttlid) befauutntad)cn: supplicationem C, cliem con- cilii L, comitia c1ecemviris creanc1is L, finitimis spec- taculUlll inc1iei iubet L; oft: bellum inclicere' b iI b I. bellmn philosophiae, templis cleorum Ci: yelltri H; bief)t. chol'oS inc1icit tibia V. 9J1it .\Seifef)efa1l: inc1icit, ut conveniant L. Wlit ,ort(l, angabe ')ill 0 T) i n': Galliae concilium Bibracte inc1icit beruft naef) SEibracte (buref) öffentIief)e ~nfage) ein C, exel'citum Aquileiam (ac1 portam) beorbern L. 2. oce. aUfetfcgw, anlageu: servortlm numerUlll et ponc1ns ~rgenti senatoribus T, gentibus inc1icta tributa L T, lter ac1 reg'em primis iuvenum V, supplicimll ali- cui T, indicta mors T. in-dictus 3 l~rillatioei\ in) 1. ungefagt: quae tum ceeinerit, ea se revocare non posse, ut inclicta sint L, carminibus nostris inclictus unbefungen, nief)t genannt V. 2. inc1ictä Causä Cu Ci L UltlICr~iirt, ulme ~erijör, u~lle )llertetbigllug. Indieus s. v. Inclus. indi-dem (*inde-dem, § 41, ugL s. y. idem) Don eben, baget, ebenfa@ autl: habuit obtrectatorem Menecli- clem inc1ic1em Thebis N, inc1ic1emne Ameriä (au~ ~meria) an hosce ex urbe sicarios? Ci; bUbI. falsa signa ex eaclem offieina exibant, venena incli- clem L. indi-gena, ae, m" f (indn \tnb I0tamm gen, § 6G) ein, geooren, eingeimjfef), inlänbjfef): aper, bos 0; subst. ~ingeborenet, 0nliinbet 0 L V. indigentia, ae, f (indigens) 1. )SebiirfniG: a na- tura, non ab indigentiä orta amicitia Ci. 2. me- ton. Ullgeniigfaltlfett: inclig'entia est libido inexple- bilis Ci. 391 indoles 2. (indu-egeo, § 43) 1. 9Jealtgcl r,abeu, er~ lieDürftig feiu: corpus et anima utrumque inc1igens nief)t autlreief)enb S; subst. isol. 'bus benig'ne facere ben illürftigen Ci. 9JCit anuorum N; im abl. Laceclaemonii pecuniä N, iis rebus C. 2. behürfeu, nötig {)ubw, bruud)eu. ~uef) gier mit beiben stafutl; gen. alienarum opum N, c1efensionis Ci, Africanus incligens mei? minime hercule! ac ne ego quic1em Ci, opis Ci, non auri, non argenti uief)t Der, fangen naef) Ci, quorum inc1iget usus V; abl. mec1i- cinä N, maiore cliligentia Ci, auxiliis L, alterum alterius anxilio inc1iget S. indiges, etis, m. (toolj( indn unb I0taml11 g'en in gIgno) ber ein~eimjfef)e, artrömifef)e @ott (im @egf. 3U ben novensicles, ben '91eueingefeffenen', bie autl @rieef)en< {anb gefommelt finb): inc1igetes proprie sunt c1ii ex hominibus facti Servitts; incligetem Aenean seis fateri caelo V; pl. cli patl'ii, inc1ig'etes, et ROllmle Vestaque mater V, cHi L. H. indiges, is (indigeo) bebürftig Paeuvi1ts bei Ci. B nief)t gefonbert, ungeorbnet: moles O. indlgnabundus 3 (indIgnor) unwiUig L. indlgnans, ntis (adi. i801. pt. p". uon indIgnor) un, wiWg, unmutig, entrüftet: verba inc1ignantia linguae clefuerunt 0, ursos inc1ignantes felTe clomum sole- bat 0, venti fr eta inc1ignantia miscent O. indJ:gnatio, onis, j: (indignor) 1. ~ntrüftung, Un, wille, Unm~t: huc et huc enntil1lu inclignatio H. 2. meton. ~u~erung betl UnwiHentl: publicae incligna- tiones L. indlgnitas, tätis, j: (indig'nus) 1. UUluUrbtgfeit, 9Hd)te\l.1ürbigfeit: is, qui inc1ignitate servos vieit Ci. 2. metaph. bM UU\l.1ürbige, ~nt,),liitcube, @)d)ntad): in- clignitates contumeliasque perferre C, congemuit senatus neque tanien satis severe pro rei incligni- tate c1ecrevit Ci C, inclignitatibus compulsi buref) aIferIei em:pörenbe )Borfiille L. 3. meton. ~utrüftul1g, ~rfiitteruug: tacita poterit esse uostra inclignitas? Ci, priml1ln miseratio, c1einc1e inc1ignitas et ex ea ira L. indlgnor 1. für unwürbig, für empörenb qaIten, fief) enttüften, unwiUig fein. S)JClt ,0 0 j. icl factum multi indignabantur N, casum inc1ignabar amici V; pass. vestis lecto non inc1ignanc1a worüber fief) batl SEett ltid)t 3U entrüHen brauef)t 0; bi[ b I. pontem inclignatur Araxes ltJill nicljt tragen V; mit stauf al f ajJ: inc1i- gnantes milites, quoc1 L; tem:poral DerfIeibet: in- dignor, quanc10qne clormitat Homerus H. 9JCit inf non inc1ignabere vinci 0; ober ace. e. in/. inc1ignari coepit regem evocari C, inclignabamini aerarium expilari S. )BgL s. v. incllgnäns. )Bon in-dignus 3, adv. e 1. lt11\l.1ürbig, ltll\l.1ert, lltdjt uctbtcltcub. Wlit abl. periculo, aec1ilitate, benefieio inclignus Ci; mit abl. betl supin. digna atque in- c1igna relatu VL; bief)t. mit gen. hauc1 inc1ignus avormn V. iller ,objdttlbegriff umfef)rieben a. buref) .lJeifef)efa1l: inc1igni smuus, ut a vobis rec1imamur L; biefer erfef)eint meift refatiD eingdleibet: iine inc1igni erant, qui impetrarent? Ci. b. buref) inf. crura inc1igna laec1i O. iller übjefttlbegtiff nief)t autlgebrücrt: illuc1 exemplum ab c1ignis (sc. poenä) et idoneis ac1 inclignos (sc. poenä) et non ic1oneos transfertur S, eur eget inc1ig'nus quisquam (sc. egeneli) ber etl nief)t Derbient H, inclignum collum unfef)ulbig 0; bief)t. (Enallage): inc1ignis percussit pectora palmis in un, Derbienter )illei\e O. 2. metaph. UU.\laffenD, It1tge3it~ mcnb, lluaugeUtcffcu: nihil feeit sua fiele inc1ignum N, non inclignum vic1etur memo rare etl :pa~t S, nihil ipsis inc1ignum C, vox inclig-na tua probitate Ci. oce. fd)Utad)lloU, fd)äubfid), cUt,),lörenb: inclignissime cervices civium frangere Ci, inclignius obtrectare Ci, inclignum in moclum mulcari L, eivium inc1ignissima mors Ci, caec1es, clireptio, egestas, faeinus, locml Ci, hiems 5U gart V; sttbst. n. c1igua inc1ig'na pati V, perpeti N )Berfef)ulbetetl unb Unnerfef)ulbetetl. ~ltl l5a1l" einfef)ub: inc1ignum! 0 l5ef)maef)! O. 3. meton. ltl1~ \l.1iUig, cutrüftct, cm.\liiri. 91ur in ber qsgraf e incligne ferre (pati). Wlit ace. e. in/. inc1igne ferlmt clemen- tiam in cruc1elitatem esse conversam Ci N, CUlU in- c1igne pateretur uxor ... Ci, ober ~ auf al f a 1l: in- c1igne ferens, quoc1 ... non tribuerit Ph; auef) mit pronominalem ,obi. ic1 incligne ferens barübet ent, rüHet Cu. ind-igus 3 (iudig'eo) bebürftig; mit gen. opis hauel inc1ig-a V in-dlligens, ntis, adv. enter foumfeIig, unaef)tfam, naef)läffig: si incliligentiores fnerint C, praesiclia in- eliligentius servare C, pater familias non incliligens forgfam N. illau. indiligentia, ae,/. l5aumfeIigfeit, s)1aef)läfjigfeit: Aeclu- orumC, gauc1ia cuncta miscebant inc1ilig'entiä vel'i unbdümmert um T. ind-ipiSeor 3. eptus SUln (apiscor, § 43) meicljen, er" langen: multum in cogitanc1o clolorem Pl, quam quis inc1eptus navem erat ferreä iniectä manu L. in-dlreptus 3 ungeplünbert T Hist. 3, 71. in -diseretus 3 1. ltltgetreunt: inc1iscretis voeibus buref)einanberfef)reienb T; occ. suum cuique sanguinem (I'Yleifef) unb )sIut) incliscretmu esse bleibe jebem T. 2. ltUltutcrfd)eibbar: simillima proles, inc1iscreta suis (ben 0qrigen) V. 3. Uritte ltutcrfd)ieb: inc1iscreti ineunt locos T, hinc vel illinc aelpellere incliscretum est OIeibt fief) gleief) T. in-disertus 3 unberebt: Acac1emicus Ci, pruc1entia Ci. in-dispositus 3 ungeorbnet, in )Berwirrung T. in-distlnetus B unHar, tlerltJorren: c1efensio T. in-dlviduus 3 1. l1utrenubar, ltuteHollr:corpol'a ~tome Ci; n. sttbst. ex inclivic1uis (ben ~tomen) constare omnia Ci. 2. oee. uU3crtreunfid): vetustis- simi familiares et apuel Oapreas inc1iviclui T. in-do 3 clic1i, c1itus (do, § 41) 1. 1. f)tueintltu, ~tueiu~ fiedcn, ~gelien: venemuu potioni inc1itum Clt, c1igitos amentis 0, vinclo fasciae inc1ic1it cervicem T, in- c1itus lecticae in ... geftecrt T; oce. novos ritus ein, füqren T. 2. metaph. ehtf{ö~eu, Dcrurfad)eu: pa- vorem (terrorem) suis, hostibus alacritatem T. II. 1. au ober auf etw. geben, aufc~elt, alllegen: "in- clis inc1itis in urbem raptus T, alicui custoeles bei" geben T, pontes noef) ba3u auffef)Iagen T. 2. metaph. (9Camen) beUegen: inc1e co gnomen familiae inc1itum L, hoc illi vocabulum (nomen) inc1ic1erant ex nomine urbis T, ab inopia L. Wlit ~afutlattraftion: Supel'bo ei cognomen Romae inc1itum L. in-doeilis, e 1. Itltge1c~rig, fdJluer (ernenD : nimis inc10ciles quic1am tardique sunt Ci, grex H; bief)t. mit inf. mercator inc10cilis pauperiem pati ber e~ nief)t lernt H. 2. meton. uugefc~rt, ru~, cÜtfadj; is g'enus inc10cile composuit V, numerus ungefef)uH 0 = avis indocili gutture O. in-doctus 3, adv. e 1. ltugelcl)rt: ac1ulescentes non solum inc1octi, seel etiam rustici Ci, non indocte fa- cere Ci. 2. uugcbUbet, ro~: vulgus 0, multituc10 Ci. 3. uugeid)uft: Themistocles habitus est inc1octiol' (im 3itgerfpief) Ci, canit inc10ctum ol)ne l5ef)ule, funftfoSl, einfaef) H. Wlit gen. indoctus pilae ungeübt im )SaH, (pief H; mit inf. iuga ferre ber etl nief)t gelernt gat H. in-dolentia, ae, f. (dolens) UnempfjnbIief)teit gegen ben I5d)meq (ayaAYl)oia) Ci. ind-oles, is, f., Haff. nut sg. (Don *alere, llßL sub- oles, pri51es) 1. angeborene \Befd)affenf)cit: in frug-ibus indoleseo 392 pecudibusque non tantum semina ad servandam in-I dolem valent, quam caeli proprietas mutat L. 2. occ. lnlli-urllnlllge, )Begllbuug, Xilleut: adulescentes bona indole praediti Ci, alta L, praeclara T, segnis T. WUt gen. obi. virtutis indoles angeflorene %üef)tigfeit Ci, hac indole virtutum et vitiorum L. in-doleseo 3. dolni (incoh. öU doleo) 6ef)mer3 em:p' finben; metaph. UnmHIen em:pfinben, fief) flettüflen, fief) ärgern. abs. quae ut vidit, indolnit O. lillotüfler? abl. indoluit facto, maUs 0; fleim pron. mit innerem ,ofli. id ipsum indolnit luno O. sJJUt S}lu!3fage: quis non indoluerit tarn sero se cognoscere? Ci, ober se auf a If a 13: indoluit, quod non meliora petisset O. in-domitus 3 1. uuge3ä~mt, uugebäuDigt, ll1HD: iu- vencae 0; r~et. ager unfleflaut T. 2. metaph. a. uubC3llJUugeu: indomitae praebentur praemia dex- trae 0, nationes T. b. 3ilgelIuß: irae 0, cupidi- tates Ci, rabies, licentia H, ingenia -Gallorum L, ignis, eurus 0, incendia vires indomitas posuere V. 3. uubäuDig, uube3ä~mbllr, uuilberllJiuDlidj: adule- scens Pl, Mars V, mors H. in-dormio 4. lvi (H) auf etm. fef)lafen. WH! dat. con- g'estis lmdique saccis indormis H, cubili H; metaph. flei etm. fef)lafen, e!3 tJetfef)lafen: maUs Cu, si indor- mierimus hnic tempori Ci, excitent (hominern) tantae causae indormieJ;ltem Ci. in-dotatus 3 unaU!3gefteuert, o~ne WUtgift: soror H, Andromeda ... tanti praemia facti indotata o~ne S}lu!3fteuer 0; metaph. corpora indotata dantur in TOgOS unflegafJt, o~ne %otengaflen O. inllu, am. endo (bgL gt. EVOOV, EVOO&t bdnnen; EVOO- {}EV \Jon brinnen, orinnen) 6t)nont)mum lJon in. @;!3 finbet fief) 1. ablJ. in 3ufammenfe13ungen: indi-gena, ind-ag'o, ind-ipiscor, ind·oles. 2. :prä:pof. endo suam do (= Öw) Ennhts, indu foro, indn mari Enni~ts. in-dubito, är0 an etm. 3meifeln: viribus V. in-dubius 3 un3meifel~aft: innocentia T. in-dueo 3. düxi, ductus 1. 1. ilbet3ie~eu, ilber ... 3ie~eui 2. occ. ilberftreidjeu, llußftreidjeui metaph. tUgeu, fllffiereu. n. 1. ~iueiufil~reu i metaph. etufil~reu i 2. oec. a. (oie @attin) ~eimfil~reui b. Iluf Die ~ii~ue briugeu, Iluftreteu lilffen i e. reDeuD eiufil~reui I d. iu Den ~Ilm~f fii~reui 3. metaph. 3U etw. briug~u, bellJegeui oee. betIucfeu, bctIciten. I rn. animum ober in animum inducere: fidj bur" I ue~meu, fidj cutfdjlicfftu. 1. 1. 3unäef)ft lJon seonftetem: scuta pellibus in- ducere C, coria super lateres C, taedae inducto sulpure 0, victima inducta cornibus aurum mit ®olb, üflequg auf ben ,pörnern 0, pontem subditis saxis üfler ben v1uji fef)lagen Cu. lEon seleibung!3ftüefen: tu- nicä inducitur artüs (ace. gr.) fletreibet fief) V, ma· nibus caestüs V. lSiIbI. si pictor velit varias in· ducel'e plumas (bie ®eftaIt) mit vebern fletreibet bar, fteHenH, humanam membris inducere formam Wlenfef)engeftalt anne~men 0, terris nubes 0, umbras H, nubem caelo L üfler ... flreiten. 2. nomina' iam facta sunt, sed induci possunt Ci; metaph. eas loca- Hones senatus induci et de integro locari iussit L. 11. 1. 3ieI:puntt bm:ef) ace. mit in: Sempronius in insidias inductus N, hostis induxit in curiam Ci; bief)t. mit dat. messorem arvis V; metaph. hoc in nostros mores induxit Ci, seditionem atque discor- diam in civitatem Ci. 2. a. (Liviam) gravidam penatibus suis induxit (Aug'ustus) T; alfein: Lol- Harn T. b. quin eOS glalliatores induceret iuvenes armatos L: 'e. Gyges inducitur a tone Ci, senem disputantem (disserentem) ~"'U."""\j d. exercitum in Macedoniam L, turmas in mit dat. hos subruelido vallo T; aHein: gern Cu. 3. ,animum amici inducere in spem liorem Ci, ad misericordiam Ci; mit ,peifef)ef quae te causa ut provincia tua' excederell induxit? naef)fL mit inf. Pollionem pl;omissis inducunt tentiam expromere T. ,oft pt. pI pass. mit causae: lacrimis ego hue, non gloria inductus ces si Ci; oee. adulescentlVus ab hominibus inductus Ci, his in errorem inductis N Ci, tibi spe inductus pollicebar Ci, eum promissis induxit 111. animum ift ~ier 3ieUafU!3 (nief)t ,ofli.) domum, rus. @;!3 ~eijit alfo aliql1id animum >UUll"HI'P eigtt at N, Oaesar Aeduorum civitati praecipue indulserat C, militiam detrectan- tibus Cu; oft rrifi. indulg'ebat sibi liberalius mat gegen fief) 3U naef)fief)tig, Heji fief) 3lt fe~r ge~en N Ci; irae vestrae magis ignoscendllm quam indulgendum est L, consules indulgent ardori legionum L; bief)t. indulge ordinibus lege flreitere lRei~en an V. 2. me" taph. ulldj~llugeu, fidj ~iuge6eu, frö~lIeu: tantum do· lori inclulsit gafl infoweit naef) N, luxuriae Cu, animo (lilliUen) patrioque suoque DeUus indulgens 0, indul- gere novis amicitHs Ci, indulgent villo V, si avidi- tati indulgeretur menn man i~r naef)gäfle L; oee. reurge frllgeu, 6efurgen: labori V, indulge hospitio flef orge bie \l3f{ief)ten be!3 lillitte!3 V. 3. 91 a ef) f1. trans. eiuräumeu, gell1ä~ren, geftlltteu, u~feru. väHe mie: nihil Hs indulsit ad violandllm Antonhlm Sertrag) etuge~eu, fdjUtHtlt: societatem CiL, Veneris foedus ben mebe!3flunb einge~en 0, neXllm fief) oer, :pffief)ten (a({l ®djulbfneef)t) L. ~atan fef)liejit fief) ber S}lu!3bmd: inire gra tiam fidJ in ®unft fe13en, fiel) ~anf erwerflen, u. 3m. apud regem inire gTatiam volebant L, ober a me inire gratiam lJon mir ~er (= flei mit) ~ant erwerben Ci. ineptia, ae, Uaff. nur ineptiae, ärum, I (ineptus) lJerfe~rte!3 3eug, \l3offen, %or~eiten, S}llflern~eiten: quicl ad ist3ls ineptias abis? Ci, aniles S}lItmeiflermäref)en Ci, snis ineptHs plaudere feinen eigenen 6ef)nutr:pfeifeteien lSeifaU f:penben T. ineptio, Ire \l3offen treiben, ein S)1att fein Ca. lEon in-eptus 3, adv. e (aptus, § 43) 1. uubrlludjbar: quidquid chartis amicitur ineptis ma!3 man in 9J1afu, latur miefelt H. metaph. 2. uU~llffeuD, ullfdjtdlidj, 1l6gefdjmlldt: illa concedis inepta esse Ci, negothlm, sententiae, ioca Ci. 3. töridjt, Illberu, lä~~ifdj: qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est, is ineptus esse dicitur Ci, inepte dicere Ci, quis fautor tarn inepte est? in fo lä:p:pifef)er lilleife H. in-equitäbilis, e für lReitmi untauglief): campi C1t 8,14,4. in-ermis, e unb in-ermus 3 (al'ma, § 43) 1. IlJllffeu" IUß, llJe~t!uß, uugerilftet, unbell1llffuet: inerm em tri· bunum gladiis adoriuntur Ci, ab inermis pedibus inerrans 394 anxilium petere S, inermia bracchia 0, manus, pec- tora, volgus V. 2. oee. bou :ttlt~1Jen entbIö#t: praedas agens ex agTo inermi L, Achaia T. in-errans, ntis (llriuaHl1c~ in) nief)t irrenb, feftftel)enb: stellae errantes (lPfaneten) et inerrantes (iYi~;fteme) Ci. in-ers, ertis (ars mit llril1atibem in, § 41) 'ungefüge'; 1. Itllgcfd)icfU versüs (sine arte) ol)ne Sfunftgefef)icf H. 2. oee. träge, faul, mü#ig: ea vitia SlUlt non senec- tntis, sed inertis senectutis Ci. 0'm !Birbe: aqua faul, fteqenb 0, terra llnoemeglief) H, glaebae ol)ne iYrüef)te V, tempus 'faufe' 3eit 0; qnerela mü~ig L, caro fabe fcljmecfenb H. 3. feig, fdJüdjteru: vicissent improbos boni, fortes inertls Ci, iners atque im- beIlis L, inertia pecora V, iners pro strenuo reclibat T. 4. meton. crfdjIaffenb: frigus, somni 0, brnma H. man. inertia, ae, f UnIuft, :=lrägl)eit, inerbroffenl)eit: mol- lis H, me ipse inertiae nequitiaeque condemno Ci. in-erudltus 3 ungebifbet: index Q. in-esco 1. (es ca ~ocripeifc, § 70) töbern; metaph. nos specie parvi beneficii inescamur L, yelnt inescata temeritas consulis L. in-evItabilis, e unnermeibliclj: fulmen 0, crimen T. in-excItus 3 nicljt aufgeregt, rul)ig: arclet Ausonia ante inexcita V. in-exsuperabilis, e unüoerfteigoar: Alpes, mentum, paludes, saltus L; metaph . . Yis fati ülierminbIief) L, inexsuperabilibus Yim afferre liclje'3 er3mingen moHen L. in-extrlcabilis, e unentwirrbar: error Iln,mtmh-rTM"' 0'rrgiiuge (be~ Babl)rintl)'3) V. ln-fabre ungefef)icft, funftro'3: vas non infabre fac- tum L, quicl sculptum infabre esset H in-fabricatus 3 unoearbeitet, rol): robor·a V. In-facetus unb In-ficetus (§ 43) unfein, plump, ltJi!l' 10'3: Oanius nec infacetus et satis litteratus Ci, in. faceto est infacetior rure Ca. In-facundus 3 unberebt: Yir non infacundus L, in. facunclus aclyersus eloquentiam collegae (im 5.8er, gleief) 3U) L. Infamia, ae; f 1. übler SM, l5ef)macf), I5cljanbe. 9JCit gen. subi. Verris Ci. Wht gen. explie. cluarulll legionum ltlegen ber 3mei Begionen C, mihi superbiae cruclelitatisque infamiam inussisset Ci. 2. meton. fonft. l5ef)attbffecf: Oacus infamia silyae 0, Scylla in. famia saecli O. 5.8on infamis, e (mücr6i(bun~ a\l~ infamare, § 76) nerrufen, in-excusabilis, e· ma'3 teine @:nt!ef)ulbigllng 3ulälit:, tempus 0, ne inexcusabilis absis ol)ne @:ntfef)ulbi, I gung H. berüef)tigt, nerfef)rien: filium habebat infa)llem N, ea apud nos infamia habentur gUt für enteqrenb N, lllUlier, palma, cera Ci, scopuli H, carmen 3auber, lieb O. 9JCit abl. terrae infames caecle YirOrUlll (Bemno'3) 0, Alpes frigoribus infames L, annus in- famis pestilentia L; bafür: Valens 0 b lucra in- famis T, infamis per flagitia T. in-exercitatus 3 ungeüot: copiae N, rudis et in- exereitatus miles Ci, histriones Ci, Helyiclii sa- pientia T. in-exhaustus 3 unerfcljöpfHef): metalla (@Jruoen) V, pubertas ungefcljmäcljt T. in-exorabilis, e uneroittlief): iudex Ci, in ceteros Ci, aclyersus te L, fatum V. 9JCit dat. inexorabilis clelictis für T. Enallage: oclium unnerföl)nlief) 0, clisciplina ftreng T. in -experrectus 3 (experglscor) unermecfbar 0 Met. 12,317. in-expertus 3 I. meb. utterfa~reu: cluleis inex- pertis cultura potentis amiei H; mit :ooi. (gen.) uubefanut mit, nucrfaf)ten in: lasciYiae inexperti T; bafür: acl contumeliam inexpertus animus L. 3eug, matifclj: bonis inexpertus et insuetus exercitus L (ber dat. buref) insuetus oebingi). II. paff. 1. 1ll1~ \Jcriud)t: ne quicl inexpertum relinquat V. 2. Itlter~ 1Jrobt, uidjt be\tJä~rt: puppis 0, fides L, legiones beUo inexpertae T. in-expiabilis, e 1. ll1tfü~llbar: religiones, fraudes, IJoenae Ci. 2. UlÜ1erfö~ufid) i Enallage: oclium L. in-explebilis, e unerfättlief), uuftiHoar: cupiclitas Ci, libido Ci T; mit gen. obi. viI' inexplebilis laudis L. in-expletus 3 unerfättIiclj: lumine inexpleto spec- tare 0, inexpletus lacrimans V. in -explicabilis, e unentmirroar, ltuauffö<3lief): yin- culum Cu, 0 rem, inquis, inexplicabilem! atqui ex- plicanda est nnlö~oar, unetffärbar Ci. 1Yletaph. viae imbribus inexplicabiles ungangbar L, facilitas erfolg, 10'3 L, bellum enbfo'3 'P. in-explOratus 3 unedunbet: yacla unoefannt L. 0'm abl. abs. ol)ne Sfunbfcljaft einge30gen 3U l)aben: inexplo- rato profectus in insiclias praeeipitatus est L. in-expugnabilis, e ulteinneqmbar, unbe3minglief): urbs, arx L; non lPerfotten: incolae unüoet:luinbIief) Cu; im !Bilbe: beatus Ci; metaph. pectus amori (für bie Bielie) 0, gramen unaU'3rottbar 0, via ungangbar L. in-exspectatus 3 unermartet: hostis adest 0, yis Ci. in-exstlnctus 3 unaU'3ge!öfef)i: ignis 0; metctph. fa- mes (libiclo) unerfiittrief), uuftHIbar 0, nomen unftero, Iiclj O. in-famo 1. (in unb fama, § 70) 1. in üblen stuf, in I5cljanbe bringen: Alcibiacles infamatus a plerisque N, infamata clea 0:itce O. 2. nerbäef)tigen, anfef)mäqen: Olitarchi probatur ingenium, ficles infamatur Q, aliquem secretis criminationibus T. in-fandus 3 (og!. lle-fandus) 1. unfagbar, nnfägIiclj: infandum regina iubes renoyare clolorem V, infan- clum fatiere amorem V, infandi Troiae labores V; ace. pl. n. abn. infancla furens V. ml'3 ~infcr)ub: naYibus (infanclum!) amissis V. Oft subst. omnia infancla facere et pati Untaten L. 2. abfef)euliclj: eius corpus impurum et infanclum Ci, capnt (= homo) V, Oyclopes V, infanclum contra omnia bellum V. in-fans, ntis (fans bon fari) cnief)t fpreef)enb'; 1. ftuutln: statuae H. 2. nndj Ilid)t f1Jred)cltb, ftallllltefnD, {af~ fenb: infanti yagiat ore puer 0; Enallage: puclol' ba~ nerlegene I5tammeLn ber l5ef)am H. 3. fcI)t jung, Heiu: habebat ex N oYia infantem filium C, infan- tium puerorum incunabula Ci. 4. subst. (f(ct\\l") ~iub: infantibus parcere C, aspicit infantem et ccresce puer' dixit 0; aIi3 fem. clefuncta infante T. inom ungeborenen stinbe: in alyo materna componitul' infans O. 5. adi. finbHd), bCG ~inbco: infantia saxo discutit ossa 0, infantia pectora O. 6. l1lt~ bcreht: Scipionem accepimus non infantem flüsse Ci, et infantes et cliserti Ci. :Van. infantia, ae, l 1. 9JCangeI an SSerebfamfeit: senten- tiose clicere sine verborum orcline infantia est Ci. 2. Sfinbl)eit: prima ab infantia educatus in clomo regnatrice 1'. in-fatuo 1. (fatuus) betören: hominem stupidUln magis etiam infatuat merceele publica Ci. in-faustus 3 unglücflidJ, u. ~m. 1. unl)eiInoU: res Cu, gradus 0, nomen, auspicium V, clies, amicitia T. 2. nief)t nom @lücfe begünftigt: socors clomi, bellis infaustus T. ' in -fectus 3 (factus, § 43) 1. (~rinatiucg in) 1. lUl~ getull, uugefd)e~ell: facta atque infecta canere lIDal)rgeit unb mief)tung V, infectum recldet, quoel hora vexit @efcl)el)ene'3 Itngeicl)eqen macf)en H, omnia 395 inferus infecto fof{ ungefcljel)en iein L; oce. 1tu\Jer~ mÜJoUenDct: infectis rebus N, infecta re C, neo'otio oS unnerdcljteter minge, infecta pace ~l)ne 3uf/anbe gebraef)t 3U llauen L, infecto ol)ne 3U beenben L; lJg!. infectis üs, qua.e destinayerat C, infecta pensa reponunt DIe o infecta sacra relinquunt faffen unnon, enbet. '2. ltItb~a~beitet, rof)! sunt .ami ponelera facti infectique ImIn V, arg'entum I5tlberbarren L. 3. ltlta1tilfü~rullr: rex nihil infectu~n ~~etello cre- dens B. II. (prüllof. in); ngI. s. v. lllficlO. tatis, l Unfruef)tbarfeit: terrarum T. inon in-fecundus 3 unergiebig, unfru0tbar: (arbusta) in- fecnnda quiclelll, sed la eta V; mtt abl. ag'er arbore infecundus arm an S; metaph. fons be'3 :=lalente'3 O. infeli:citäs, tatis, f 1. Unfrucljtbm:~eit ~ 10,. 2, ~. :2. Ungfücf, unglücflief)e Bage, @:lenb: ems III hbens infelicitas L. inon In-fellx, leiS, aclv. iter 1. uufrud)tbar, unergiebig: lolium, oleaster V, tellus infelix frugib.us V. SSef. arbor infelix SSaum oqne (e%oare) iYnicljte. 150Ief)e bienten fiat! ber @algen, baqer bie aUe SSannformel: caput obnubito, arbori infelici suspenelito L; bal)er: caclayer infelicissimis lignis semiustulatum Ci. 2. lIugfiicffid), ungfiidfeftg: 0 me infelicelll! Ci, ~o­ stulabant pro homine infelicissimo Ci, patria, VlC- tus V infeliciter temptare arma L. 9Jeit loeat. in- felix 'animi Phoenissa V. Enallage: infelicem animam exhalat O. Bubst. crux infelici (bem Un, glücf~nogel) comparabatur Ci. 3. lt1tgfiicfbringcnD, ltU~ ~eH\JoII: Erinys 0, 0 miserum et infelicelll cliem! Ci, fonna, consilium L, fama, thalamus, balteus V. illfellso are feinbfeIig bel)anbeIn, beunrul)igen: bello Armeni~m T, pabula ba~ iYouragieren Hören T; b il b!. . quasi infensantibus c1iis al'3 l)a%ten ign bie @ötter T. inon Ill-fellsus 3, adv. e (acli. isol. pt. pf. pass. bon *in- fendo, bgL defendo) aufge6racl)t, erbittert, erb.oft, fe~nb, jelig, gel)äffig: rex ira infensus L, infenslOr mlles culpam cladis in Hordeonium vertebat T, infense inyectus T, infensius pugnare L, caeclere T; bilb!. valetndo fef)leef)t T, servitium brücfenb T. Enallage: prima infensum corripit ignem (hastam) ergreift er, bittert V. ~JCit clat. homines, qui illi infensi sunt Ci, lllelltes improborum mihi infensae sunt Ci, opes pl'incipibus infensae gefäqrIief) T. lnfercio 4. fersi, fersum (farcio, § 43) l)ineinftopfen: yerba Ci. In.feriae, arum, f. (ab inferendo Festu., 001. Inferium vinum Cato Dllfer\:1Jein; lJiclmeljr Illoljl bon lnferi) :=loten, opfer, %otenfpenbe: Herculi inferias aclferunt Ci, absenti fera t inferias V, inferias clare tlUllulo, Manibus 0 inferias N eroni facere T, inferias 01'- phei papay~ra nlittes al'3 Opfergabe V, nepotes rettulit inferias lugurthae H. in.ferior s. v. lnferus. Infernus 3 (non Infems, luie externus, supernus) 1. unten befinblief) unten gelegen: hic sese infernis e partibus erigit hydra (bief)t.) Ci, amnis fluens in stagna in- ferna L. 2. oee. unterirbifef): inferno cle gurg-ite suspicere 0; baqer non ber Untermelt: eadem de in- fernis persuasio, caelestium contra T, unb non bem, lna'3 3m Untenuelt gel)ört: secles 0, rex, tyrannns lP[uto 0, palus I5tW: 0, luno .pöUenfönigin V, tene- brae .pöHenbunfel H; s1.tbst. lnferni, orum, m. bie Untennen Pr. ln-fero, ferre, intuli, illatus 1. f)üteini:agcu, ~brtltgClt: aliquicl in ignem C, scalas ~cl moellla I;; mit clat. corpus tabernaculo Cu; eum III equnm aut'3 IPferb f e~e\t C; bi ef) t. Promethens ig'nem gentibus intulit braef)te in bie lIDelt H; fontes urbi l)inein, leiten T. 2. oee. a. Cfeinblid)) ~iueilttragcn, altgreifet!: signa in hostem C, arma Italiae befriegen H, SCytlllS bellum mit Sfrieg übeqiel)en N Ci, bellnm contra pa- triam Ci, alicui pug'nam befämpfen L. lYJetaph. cleorum templis ignls mit SSranbfacfefn angreifen Ci. b. (il\~ @ral1) tragcn, bcftllttcu: emn monumentis ma- iorum Cu, corpus eodem N. c. barbringelI, 01Jfctll (ogL s. v. ,nferiae): spumantia cymbia lacte V, ho- nores Anchisae V. d. refl. u. med. geI)cu, eHen, flÜr3Cll. 3unäcljft refi. quo se Oatilina inferebat Ci, se per medios V.' lIDol)in? se in contionem L, se stan- Ubus no bis intulernnt ftürßten fief) auf L; mecl. in ig'nes meclios equo illatus L, flumen mari infel'- tur L. mer steffqinflegriff umfef)tieben: turbatis acritel' pedem inferre coeperunt ftüqten ficlj auf CuL, .qua iuyenis gressüs inferret ljineinfef)reite V, hostlbus gradUJll infene IO'3marfef)ieren L. metaph. 3. er~ regcu, cillffö~cu: terrorem in exercitllm C1t, terrOl'em vobis Ci c ui belli metus inferebatur Ci, alicni spem er~ecfen C, moram, cunctationem eintreten . laffen C. 4. (Ü6Ie~) 3ufiigcn: hostibus vulnera fcljIageu C illi yim @emalt antun Ci, optimis ci vibus periculUl~ in @efal)r ftüröen Ci, mors isclem inlata Ci, insicliatori necem Ci, multis iniurias Ci, aliis cri- mina bef ef)ulbigen Ci ; aber nefas einfül)ren Cu. 5. (in ber mebe) borbriugcu: in 1'e severa clelicatum sermonem Ci, mentionem alicuius rei ~rmäl)nung tun CltL, causam norgeben C, lupns iurgii causam intulit braef) einen I5treit nom 3aun Ph. inferus 3, ba3u infra, comp. inferior, ins, S1lp. infimus unb lmUS 3 bet, bie, bno ulttere. @:<3 finbet fief): A. mer 1P0fitin Inferus feiten im sg. mare in- ferum ba'3 %l)rrl)enifef)e Ci; pl. omnia supera in- fera Ci. ml'3 ~upqemi'3mu'3 für bie l1ntennelt: clii superi inferique @ötter ber Ober, unb Untermelt Ci L. Subst. inferi, orum, In. bie Unterirbijcf)en, bie Uute~, melt: impenclet apud inferos saxum Tantalo C~, illum· ab inferis evocare Ci, Sulla ab inferis exci- tanclus est Ci. B. mer isol. abl. fem. sg. infra (ftatt *infer~\) ftel)t 1. ab n. uuteu, ulttcr~alb: iumenta in flnmine s u pr a atque infra constituta C, partes eae, quae sunt infra clilatantur Ci mare quod snpra quodque acl- luit infra v. inon: inerIauf ber stebe: paulo infra 'saepe quaesivi' inquit Ci. 0'n ber Biegeorbnung beim 9JCaljle: Nomentanus erat super ipsum, Poreius in- fra H be3eief)net infra ben, ber 3nr stecljten, supra ben, ber 3m Binfen liegt; bilb L non infra descen- clunt, ut acl infimos peryeniant fo tief l)inab L, ali- quem ut multum infra despectare al'3 tief unter igm (ftel)enb) 1'. II. präpof. beim ace. l.unfer, ltlltcr~ f)aIb: infra eum 10cUln C, ad mare infra oppiclum exspectabat Ci. inon ber megeorbnung beim SJ)1aqle: infra aliquem cubare, accumbere 3m steef)ten Cll L (ng!. I.). 2. (bei ).ßeruen ber lBelllegung) bio 1tuter~aI6: clelata materia infra Veliam an einen lPunft uuter, l)alo inelia L. 3. metaph. a. (3eitlid» uadj: Homerus infra Lycurg'um fnit Ci. b. (an @rö[jc, :Rang, 2lnfd]cn) uute., 1tadjftcf)cub: haud multum infra mag'nituclinis tuae fastigium positus nm menig unter bem stanoe Cu, uri magnitucline SlUlt infra elephantos C, res llU- manas clespicere atque infra se positas arbitl'al'i Ci, infra servos ingenium 1'. C. Inferior, ius 1. 1ticbtiger, tiefer gefegelt: ripa Cu, sublicanun pars inferior C, labrum Unter, li:ppe C, Genllania superior et inferior ~, .ex inferiore loco subire emporrüc'fen C; subst. III lll- infervesco 396 ferius ferri nad) ber ~iefe, f)illunter 0; ace. n. abD. altius, inferius egredi au I) oe!) , au tief~ 0, inferius currunt equi suis (eqnis) tiefer aI!3 0. ?nom ~ort' gan.g ber ~t3älirung: par erat inferior versus (je) ber JlDette (untere) ?ner~ (e~ lDaren alfo :tliftie!)en) 0' id ~erseq~ar i~,ferius lveiter l!nten 0. metaph. 2. '(leit, itcf) f~ater, Ju~ger: aetate mferiores Ci. 3. (an 3al)(, ))(an9, &rt) genngc!:, fcljlD iid) er, uad)fte~ellll: inferior co- piis N, inferior numero navium C inferiores 01'- dines niebere !SteHen C, Romani i~feriores animo lDeniger fampffuftig C, tu cum omnibus rebus inferior sis Ci, inferius genus hominum Ci, inferioris iuris magistratus niebrigere L, gens nulla Gallica o'ente ~ama inferior ftelit nae!) an L; ace. untern:gcltb, uberUJ1luDcn: Alexanc1rum, qllibus antea vicisset in- feriorem fore werbe unterliegen Ctt, nostros non esse inferiores intellexit. ba13 He nie!)t unterlägen C, quem ac1 ~noc1um .causa mferior dicenc10 fieri superior possIt au~ emer unterlegenen aur Hegenben Ci. D. Infimus 3 1. ber uuterfte, ulebrigfte: terram esse infimam Ci. 9J1eift partitiv: mons N, collis C ber ~ufi bei3 pügef~, acl infimum Argiletum an ber unterften !SteHe be~ 2lrgiletum L, infima auricula Dlir, {ä~pe!)en qi. Subst. Infim um, i, n. ber unterfte ~etI: collIs ab infimo acclivis C, angustius acl in- fi~llU~ (gan1l :tnten) fastigium C. 2. metaph. ber mcllrtgftc, germgftc, fd)Ied)tefte: multituclo Ci, plebs CuL, conclicio servorum Ci, honorUlll graclus sum- mis hominibus et infimis sunt pares Ci cives Ci' sttbst. facilitate infimis par esse vicletu{o ben 91ie: brigften Ci. .. E. Imu.s 3 1. ber lttebrigftc, ultterftc. 3iemlie!) leIten attnb. conviva ber au tiefft liegt H, vox (Dg1. s .. v. summus) H. . 9J1eift :partitiv: cauda !Se!)lDana' [ptlle 0, gurges ~tefe be~ !Strubd~ ° anres an ber 2l.llttaeI 0, meclullae ba~ ~nnerfte 0, ~c1 imam quer- cum an ber [BuraeI ber ~ie!)e Ph fundo volvuntur in imo V, ab imo pectore alt~ b~r ;;tiefe ber iSruft V sub imo corcle in ber ~iefe be~ .peraen~ V. 2. subs/ Imum, i, n. ber llItterfte Xeif, tiefftc ®t1t1lb: ima fontis ber ®runb 0, fruges iaciantur in ima 0 ab im.o suspi,rare Don ®runb auf, tief 0, aquae imo'per- splCuae btfl auf ben ®runb 0, qui regit ima bie Unter, welt 0, ima cornuum bie [Buraeln ber .pöruer L ima petit vitelll~s finft gan3 unter lL 3. (3eit(i~) ber {c~te: menSlS ~aI)re~fe!)lu13 0; servetur ac1 imum qualis ab incepto processerit bii3 3ulellt H acl imu~ Thra~x erit .al!Ie~t H. 4. (Dem lllang~ nacf) ber lIlttCtjtc: supen ImIque cleol'um 0, valet ima summis mutare (eleus) lL In-fervesco 3. ferbui anHieben H. 1:!1festo 1. beuuruliigeu, gefälirben: Scylla latus clex- trum, laevum Oharybc1is infestat 0. ?non In-f.estus. ~, adD. e 1. (oon DrHicljfriten) Itllnt~igp Ilttftdjcr: mfesta terra colubris 0, infestissima OHi- ciae pars Ci, civitas L, agrum infestmll facere (efficere, l'eelclere) (anbauernb) beunruliigen L. metaph. 2. lJe~rof)tp lJeltlltll~tgtp gcfä~rbet: filii vita Ci Imius s,~lu~ est infestior ?i. 3. fetnbItd), lJebro~iilI), gc~ fof)rhdj: canes leombus maxime infesti Ctt hostis infestissimus rulielofer ~einb Ci, is qui inf~stus in suos vixerit Ci, duae urbes huic hllperio infestissi- mae Ci, provincia huic victOJ iae infesta Ci ita tulit casus infestus Ci. Enallage: alicui infest~s manus aclmovere feinbIie!) panb anlegen Cu 0, te animo in- ~e~tissiI~o intuetnr Ci, infestis oculis conspici Ci, mfeste m eum facere L. 4. angreifenll, angrtffbcrcit fam~fverett: infesto exercitu in Numicliam proce~ d~re. S,. infesto agmine Gallias petere T, infestis SIgma Impetlml fecerunt C, infestis pHis procur- 1'e1'e C, infesta hasta (sarissa, lancea) mit 2an3e Cu V L, infestis n'.ucronibus ge3ücft T spiculo ltlurfbereit L; bi e!) t. metaph. cor~ua bereit Ph, fulmen V. . In-ficetiae, arum,.f (lnficetus = in unb facetus ~ -!3} 2XlbernI)eiten Ca 36, 19. ' , In-fi~io 3. f,~ci, fectus. (faci,o, § 4.~) I)hteinbtingen, u. 31b. ~'. (l\'arIlc) farlJ.clt: Bntanlll se vItro inficiunt bentalen fte!) C, volumma fmni infecere elielll verbunfeften 0 ar~us .. (ffi~genbogen) Ülficit caelum 0, ora pallor in~ fic~t ll~erqtelit ba~ ®efte!)t H, arma (aequor H) san- gUlll~ lllfecta V; metaph. infectum eluitur scelns ba: [te gan3 blt~e!)trä;tft ~at V. II. 1. (@ift lJincinliringcn) tlftgtftClt: hahtus mficIt herbas 0, (morbus) infecit pabula tabo V; . aue!) oline böfe 91ebenbeb.: elictamnü al~lllem infi~it teilt bem ~aff er bie Sl'raft be§ :tliptam mtt V. :tl t e!) t. Allecto mfecta venenis im I5d)ntucr be~ ®iftfe!)rangenliaare~ V. 2. metaph. \Jcr~cften, tut" fierfen, lJefletfen: luxu infici Cu, nos c1eliciis animum infecimus Ci, inficimur opinionum l)ravitate Ci blan- elimentis infectae (getränfte) epistulae T. ' l~-fide~is, e untreu, trenlo~: nullam esse fidem, quae mfic1eh c1ata sit Ci, pertuli scelus inficlelium Ci, AHo- _ brox_ f!. . ::Dau. m~d~htas,. t~tis, f . ~reulofigfe!t, Untreue, lturebficf)~ fett: mficle.hta~lS SU~pIClO?; t.n. rdativem pl. viele, quantae smt mficlehtates m amI CIS Ci. in-fidus 3 ungetreu, unfie!)er, uU3UDerIäffig. ?non 'ßer, foneu: quos fic10s amicos habuisset, quos inficlos Ci ceterae partes a g"entibus inficlis tenebantur Cu Per: sae H; mit dat. civitas nobis infic1a fuit treulos g~gen un!3 EI. Enallage: portus ber feine 81uq€ bte~et 0, SOCletas regni L, sub specie inficlae pacis qmetus L, facinus L, fuga llufie!)er L NUlllicla in- genio infic10 S, consilia 1~ , In-fIgo 3 .. flxi, fIXlIS 1. l)inein[tofien, ,bo[)ren, ,fe!)lagen: taleae ferreis hamis infixis alt benen be, feftigt waren C. Drt~angabe teiI~ [B 0 li in? o'laclium ~lOst~ in pectus infixit Ci, lnofür bie!)t. dat portae mfigrtur hasta V, hasta stomacho infixa V, hominem scopulo an ... f e!)mettem V; teiIfl 'Iß o? sidera certis infixa se eli bus Ci, pila in tera:is infixa L sao-itta iIIfigitur ar bor e bolirt He!) fert im 9J1aft IT. b ~tit :pro[e:pt: ,obi. infixmll volnus beigebrae!)t V. 2. me- taph. 1;n pt. p.f pass. befeftigt, eingeprägt: infixus hae- ret alllmo e1olor Ci, res memoriae infixa L; sllbst. isol. vetus et penitus infixmll vitancli fein after feHer ~ntfe!)Iu13 alt meiben T. Infimus 3 s. v. Inferus D. In-findo 3. fi~i, fissus ei!1fdmeiben. 9J1it :prolept. Obj. sul~os tellUr! ~ure!)en 1Itelien V; metaph. infinclunt _ p~~It~r_ sulcos bure!)fllre!)en (ba~ 9Jceer) V. m_f~mtas, tatis, /- (burcf) ,*In~flUis 0011 flniH, tJgl. clin- ~mls). Unbegren~tliett, Unenbfte!)fett: lOCOrlllll Ci; meton. mfillltatem peregrinari ben unenbfie!)en ffiaullt Ci. In-fInitus 3, adv. e uuvegren3f, llncnbHd), grcn3cnLoß, ~nbf~(J.!. o~n~ G!nbe, u. alD. 1. räumfie!): spelunca lllfi~ta a~tItucline C~, imperium, potestas uneinge, f~r~nf~ Cl~. 2. ~et.tfi.e!): ab infinito tempore non ~lDtgfett Cl; von ~retgmffen: bellum enbloi3 N cae-cl~m i~lfinitalll civium facere Ci, elimicatio Ci,' plan- sus me!).t el;ben lDo,Uenber iSeifaU Ci, spem infinitam perseqm b.et ber fem ~nbe ab~ufeI)en ift Ci. 3. an 3 a 1) l: coplae 1IaliHo~ Cu, multitudo Ci inmunitati- bus i~finitis sublata vectigalia Ci. '4. an 9J1a13: mag~lltu~lo 0., commentarii Ci, cupiclitas mafilo~ Ci, oratlO bte rem ~nbe nimmt Ci omitto ceteros ne sit in~itum um n~e!)t ~nbI~;3 Ian'g 3lt fein Ci. 5.' ace. ltlllJcfttmn.tt, allge.ntcUl: mfimtum genus quaestionum Ci, res mfimte posIta Ci. 397 informis tatis, / (Infirmu~) 1. ~d)lDärl)c, ~raft~ lofigfeit: animi Vires corp0rIs infirlllitas non retar- c1avit Ci, puerorllm, valetuclinis Ci, naturae S. :2. meton. baofd)lDadJc ®eid)Ied)t, bie lIDei6ct: patien- c1mu huic infil'mitati est L. metaph. 3· getfUge ~dJlJ.Jiid)e: impositum onus propter infirmitatem animi .cleponere au;3 Sl'feiumut Ci, ingenii Ci. 4· ntotaIifd)e ®d)wiidjc, lIDanfeIntut: GaUorum C, mulieres propter infil'mitatem consilii in tutorum potestate suut Ci. 1. 1. fd)lDiid)en, clttfräften. lSeHen: illa tor- menta infirmat metus Ci, legiones commeatibus in- firmal'e (an3aI)1) fe!)lDäcf)en bure!) UrlauMbemUliguugen T. :2. metaph. fdjlDiidJclt, erfdjiittern: nimiam gratiam Ci. ace. a. IDtDcrfegClt: quicl horum infirlllari potest? Ci, res tam levls infirmo ac cliluo Ci. b. a1t~er ~rllft fc~en, für ungiifttg erffiiren: acta Oaesaris, leges Ci. ?non in-firmus 3, adv. e 1. fd)ll1adj: homo infirIllUS acl resistenclulll C, vires Ci, corpus caclucum et infir- mum Ci, corpus clebile infirlllo capite Ci, classis Ci, senex L. metaph. 2. mlltfoo, oag~aft: tenuis et infinnus anhllus C, eorum vocibus terrentur infir- llliores C, eos iniirmos fore putabam Ci. 3· oec. a. lllt31ttJetfiiffig: socii infirme animati Ci, multituclo turpis et infirma et abiecta Ci, infirmior ficles recon- ciliatae g-ratiae Ci. b. a6ergliiuvifdj: nulla mihi l'eligio est; at mi, sum paulo infirmior biu fein fo ftader ®eift mie bu H. 4. (llon CSad)en) 11116ebcutenb, gering, lDert(o~: vestrae cautiones (SBürgfe!)aften) in- iil'mae sunt Ci, senatus consultum T. ln-fit (ab eo, quod est fi t, Fest"s) er beginnt, I)ebt au: ita farier infit V; ace. er I)ebt an, beginut 3U fpree!)en: adloquitur maerentem et talibus infit V (mit bi r. ffiebe). 2Xue!) inbir. ibi iniit annum se LXXXIII agere L. * In-fitiae , arum, f. (*lnfitLls, § 41, negicrte9 *fatus = ipcn6" \lßL s. v. fateor unb fatuLls) ba~ 9cie!)tfagen, 2eugnen, nm: in ber ?nbb. Infitiäs ire ableugnen, in ~(brebe fteIlen: infitias eunt merceclem se pactos esse L. 9J1eift mit 91egation: anedennen, 3ugefteI)en: si hoc unum acliunxero, quoc1 nemo it infitias N. 9JUt ,0 bio alllicitiam (eam) non infitias eo Cu. l:nfitiatio, önis, f. (lnfitior) ba~ 2eugneu: nostl'ae fere causae infitiatione clefencluntur Ci. Infitiätor, öris, m. (lnfitior) ~l6leugner, ~(u~f(üe!)te, mae!)er: lentus 3äli Ci. Infitior 1. (lnfltiae) leugnen, nie!)t anedennen, in 2Xb, rebe fteIlen: tacenclo loqui, non infitianclo confi- teri videbantur Ci, infitianc10 suspicionem tollere Ci, 9J1it :pronominalem ,obi. cum icl posset infi tiari, repente praeter opinionem confessus est Ci. l5eI, tener mit nominalem Dbj. facinus Clt, fama f:ctetis infitianc1a tuis 0; bid)t. nec tuus est genitor nos infitiatus amicos l)at mie!) ali3 ~reunb anedannt 0. ,oft mit ace. e. in}: non est infitianclum Hannibalem praestitisse ceteros e~ läfit He!) nie!)t leugnen, ba13 N, num infitiari potes te commovere te contra rem p. non potuisse? Ci. l:nfiammätio, önis, f. iSranb; metaph. ~euer, ®lut: animorum Ci. ?non In-flammo 1. (flamma, § 70) 1. in ~lammen fellen, in iSranb fellen, auftecfeu: malleolos et faces ac1 inflam- mandam urbem comparare Ci, Oeres elicitur inflam- masse taeclas ignibus (Aetnae) Ci, templa cleorum Ci, classem inflammari iussit Ci. 2. metaph. ent, flammen, eut~ünben, erregen, reiaen: sic cupiditate in- flalllmatus est Ci, oelio inflammatus Ci, proceelit iste inflallllJlatus scelere Ci, populum in improbos Ci, inflalillllatus animus Ci; non 2eibenfe!)aften: inflam- mare oclium, libidiuem, cupiclitates Ci. I,Infiatus 3, aclv. e (adi. i801. pt. pi. pass. \lOll Inflo) aufgeblafen, H. 3lD. 1. gefdJl110Ucn: amnis L, illflatus venas vino V; bi e!) t. capilli DOm [Binb belDegt, flie, genb 0. 2. altfgcbfafen, ftof3: iuvenis inflatior L. ~Ut abl. causae: viclebant Oatilinam inflatum con- leg'ae mei promissis Ci, hostilUll classis spe atque animis inflata Ci. 3. iibertrie6w: inflatius comme- morare C, haec latius atque inflatius perscri- bebat C, Oicero quibllsdam inflatus et tumens vi- eletur fe!)lDülftig T. 4. aufgelJradjt, 30tnig: inflatns puteali et faeneratorum gregibus Ci. I!. Infiatus, ÜS, m. (lnflo) bai3 iSlafen: (tibiae) in- flatum recipiunt geben ;;töne Ci. in -fiecto 3. flexi, flexus 1. nae!) innen, eiltlvärtiJ friintmen; refl. cum fernun se inflexisset C; med. ex alto sinus ac1 nrbem inflectitur bifbet einen iSogen uae!) innen Ci; syneed. friimmcll, biegen: stellae cursus sui vestig'ium non inflectunt Ci; b if b L no- men e Graeco neränbemb ableiten Ci. metaph. 2. (bie CStimme) viegen, mODulieren: inflexa ad mise- rabilem sonum voce Ci, sonus inflexus bie mittlere ~onart Ci. 3. DeriiltDcrn: verbum, orationem Ci. 4. (ben CSinn) 6wgcIl, riifjrclt: corrigenclus potius quam leviter inflectenc1us videris Ci, inflexit sen- süs V, precibus inflecti V. In-fietus 3 unbeltleint V. Infiexio, önis, f (lnflecto) iSeugung, .paHung: late- rum (ber iSruft) inflexio fortis ac virilis Ci. In-filgo 3. flIxi, flIctus 1. I)ineinfe!)Iagen, ,ftofien: cratera viro 0, quam graviorem potuerunt rei p. infligere secmim ? Ci, puppis inflicta vaclis V. 2. (mit ~ro(e~t. DlJj.) fe!)lagen, aufügen: ictüs corpori bei Ci (bie!)t.); metaph. rei p. volnus Ci. In-fio 1. 1. vfafcu, u. 3m. 1. ein ~nfhnment: bu- cinam 0, tub am L, calamos V. 2. einen ~on: so- num Ci, classica inflantur ertönen V. 11. 1. ouf~ bIafcn: iratus buccas inflat H, rana inflavit pel- lem Ph, se validitls Ph. aee. a. altfblii~w: carba- sus inflatur austro ber [Binb urälit bie !Segel V. b. altfd)lDellen: inflatus venas Iaccho angefe!)lDoIIen, aufgebunfen V, inflati amnes L. 2. metaph. a1tf~ geuIalen, ftoI3 mad)clt: crescentem tumielis infla ser- monibus utrem H, animos spe L, acl insolentiam L. III. anfeuern, beftiirfen: poetam quasi elivino spiritu inflari Ci, menclaciis regis spem L. ?ngL s. v. In- flatus 3. In-fiuo 3. flüxi 1. I)ineinffiefien, liineinftrömen: palus influit in Sequanam C, fluvius in Pontum Ci, portus in urbis sinum Ci, mare, quo Rhenus influit C; trans. Rhoclanus lacum Lemannum influit C; biIbL influxit e Graecia in hanc urbem abundantissimus amnis clisciplinarum et artium Ci. 2. metaph. ein, bringen, He!) einfe!)leie!)en: in univel'sorum animos tam- q u am (fo3ufagen) iufluere He!) ®nnft erlDerben Ci, Papirius influebat in am'es contionis gelDann ficI) ®eI)ör Ci. In-fodio 3. födi, fossus eingraben, vergraben: Pausa- niam (mortuum) infoc1erunt begruben N, taleae in terl'am infocliebantur C, unguibus infodiunt fruges V; bi e!) t. mit clat. corpora terrae V. Informätio, önis, f (mfol'mo) 2Xbformung; metaph. ?norfteIIung: antecepta animo urfprüngfie!) Ci, totius sen- tentiae bie ?norfteHung eine~ DoUftänbigen ®ebanfen~ Ci. xn-fOrmis, e (fOrma) unförmfie!), formlO!3: peclibus in- forme caclaver protrahitur T, alveos informes fa- cieballtplump L; baI)er: unfe!)ön, li äfiIie!) , HugeftaIt: nec sum acleo informis V; metaph. infol'mes hiemes reelucit Iuppiter H, exitus l5elbftmorb T, vgL no- dus informis leti V; situs H, sors mea mihi infor- mis est T. informo 398 Inl-,formoV1.f 11 . fo~ntClt, gcl1arteu, bUben: ingentem infl.lla 1., ~rie.fter: pl'aesto milli sacerdotes c lpeum , u meu mfol'matum (f"hon) gel-faltet, aY'pr f 1 ,Ch c, U) u_ rens CUlU. m u IS .·ac ve_rben.is fuerunt 'Ci, PIIO nou) rOL) V; u iI b I. animus a natura bene infor- ·d f " t C' 7 saeeI os, m lua cm sacra reclimibat tempora vitc ma us L. .11:etap L .2. bUben, ltllterrtdjtcn: informat ~. 6. ef)u!lfleGenbe: inermes cum infnlis sese pOl 'ta- a ac1 1.I~C mcllClUm fillUm Ci, quibus artibus aetas t l·li cl Il . r,lpI~m. 'vve ata iJ.rfu!is ~SSinben) navis L. 3. !luerI s a. uman~tatem infOl'mari solet Ci. 3. ])ar~ tiere. lanea clum lllvea circumclatur infula vittä HeUe.n, fdjdhcrn:. vll'um, oratorem, proscriptionem Ci, '" d 4 ftd) ~·ltfcn fl.fl b l't f{ • In.-lun 0.3. fil.cl.i, filsus 1. 1,' c1n OlicJ;°lt, "t'llf , ' u, , uJ or eucn: III animis homiImm in- ,,~, , fOl'matas esse c1eorum notiones Ci Ha iO'noti c1ii Sl~?erUm est lllSI va~, ql~oc1cumque infunc1is aeeseit 1I. ut eos ne coniectura quic1em infon~are pos~iIlms Ci' ~ells O.Pb~lS (ben .pomg) lllfunclite füIIt ein Ph, infnn~ sapientem T. ' am tI I pocluum werbe füffen H latiees ' - f t-' .. cornu einfdJütten V; med. infuso 'umore mitese ' In or unlum, ll, n. (burcl) ein adi, *Infortunus Don in b b ef b +; f' 'f, '" eIe Hnb :ortul1a) 1. Unglücr, UngemadJ, Beib: tImc tua a ur )'. a~. tC'! uaß lJla~ Ginein ergie~t Ctt. 2, me- n::e mfortunia .1aec1e~t H 2. oee. ettphem. 6trafe: taph: etnftro~en laffClt, einbrillQeu farien: in aures _ III ~areat patn, hablturum esse infortunium L. o~at~onel::r traufefn C!i; 1,ned, ChtftrölltC!T, cüthrillgclt: mfra s. v. lnferus B. ;omlJl~T I~f~sa Geremge[tromt Cu, populus circo in- fnfractio, onis, l (Infringo für *Infrano'o § 48) @e, . u:US '. ,m usa pe~ artus lIlens nerbreitet V, deus _ bro~enGeit: animi geiebergef dJlagenGeit C/' , m usus. III munc10 C1, homines humiliores in alienu . ~nfract~~ 3 s. v. Infringo. g~mus m~ullC~:mtur ,?riinge.~ fief) eh: Ci, II. 1. I)i~ ~n-fraglhs, e ungebrodJen, ungefdJwiidJt: vox O. QlcBcn, ~mfdjuttcll, llbcr[d)uttcn: lllmbum c1esuper in-~n-fr~~o 3, fl'emui grun3en: aper infremuit V. ' f~md~n~ V, umeris l'ore~ V. SSilbI. non SJCidJtflüffigem: m-frenat~s 3 1. (~rä~of, in) aufge3iiumt: non stra- 1ll,X mfusa V, margantas mare litoribus infundit tos, n, on mfre,n, atos equos habebant L. 2. (hriuQ< wuft an~ Ufer~, überfiit eß Cu, sagittas ratibus mit ~lue!3 111) .unge3aun~t, ol)ne Baum: equites frenafi et ~fetlen uberfdJutten Cu, umeris infusa capillos ~um, _ ll1frenatI auf ge3aumten unb unge3iiumten ~ferben L. waHt non 0. . 2; mecl .. fidj all~brcitell: iam sole in- m-frendeo, el'e fnirfdJen: elentibus V- ft~so f~on ~erbrett~te fldJ baß 60nnenIidJt V; oce. fn-fre,n, is, e unb lu-frenus 3 (frena) ol)ne 0 aum, (~tnBego.f1CJl) ItegCll: lllfnsa co110 mariti umfcf)Iingenb 0 t D conmgiS ll1fusus gremio V. ' unge3aum ,,: equus V. Enallage: Numic1ae infreni f auf unge3aumten ~ferben reitenb V. In - US?O 1.: .1. briiunen, fdJ11liir3en: velIera pullis fn-freno 1. aufcriiumen, 3iiumen: equum L; bidJt. maculls braunftdJ ,fprenfeln V, infuscatur harena wirb currüs ben 1magen anfpannen V. braun V; aber b t cf) t. barba infuscat pectus bei Ci 'ln-frequens, n.tis 1. feUcl! er[d)cillcnb: pal'CUS c1eo- befcf)~ttet. 2. metaph. mttteIlen, nerberben: vicinitas rum ?ulto!-' et I~frequens feIten fleGte ief) H. 2, uidjt non lllfnscata. malivolentiä Ci, barbaries eos (= ii)re 3a~fretdj, t.n germger 8aqI: copiae infrequentiores, (Sprucf)e) non ll1fuscaverat Ci. . quoel multI c1efecel'ant C, hostes L. 3, fdjlUadj bc" Ingaevones s. v. Istaevones. fc~~, .bcflldjt, bc~o~nt: causae mit wenig Bui)örern Ci, Ingauni, Örum, m. IigurifdJer [\oIfßftalltllt nörbf. qU,a lllfre~uentIsslma urbis sunt bie öbe[ten :reHe L. @enua; ngI. s, v. Albingauni. Wht abl. SIgna ~nfrequentia armatis fdJllJacf)e fjiibnlein, ingemesco s. v. ing-emlsco. fcf)llJadJ befe!lt nut L, 1Jars urbis infrequens aec1ificiis in-g~mino 1. 1. trans. uerboppeIn, wiebergoIen: _ bünn bebaut. L. SDatJ.. ?O!:VI .ter v?ce_s aut quatel' ingeminant V, c1exträ mfre.queI!-tla, ae, f 9J1angef an SaGI: neque agi ll1,?em~nans lCtuS V, volnera wieberGort nerllJunben V. potmt qmc1quam per infrequentiam senatus fcf)IedJter Wht b H. me b e.: cme , miserum' ingeminat ruft wiebet' SSefudJ L, prodere ex~rcitüs infrequentiam geringe gort .0. 2. mtr. ftdJ uerboppeln, fidJ nermeGren: in- _ I2Xna~GI T, locorum bie Obe, 9J1angeI an SSewoGnern T. gelIllnant austri et imber V, ingeminat clamor 1ll:frmgo.3. fregi, fräctus (frango, § 48) 1. 1. nllt~ cura ,V; oee. ingeminant Tyrii plausu 3eigen wieber: b.t~djcn, CUtbrcd)c~, llubredjcn, fnüfcn: palmam Cu, Gort IGren SSeifaIf V. 1.Iha, cornu taun ?'. ha~stam L; bidJt. vestes 3er, ingemlsco fingemesco) 3. ingemui (incoh. 3U in- re~,~en 0; oee. tIbia lllfracto cornu gebogen, ge, I? e;: ° ) 1. u~tr .. f~uf3el:, auffe;lf3ell, aufftöGnen: puer f:.ummt.O. . 2: metaph. bwI)CIl, beugen, entfräftUl, ll1"emes?et Ct, cIvltas lllgemmt Ci; bi dJ 1. ingemuit !a~llte~. ut VIS (ll?petus T) militum infringeretur C, solm?, hmen? 9J1it abl. mOl'te eius Cu (aber re- conatus adversanorum C, infracta ira ° O'loriam pert~ l:lce V I.ft abl. abs,). Wiit in: puto te in hoc spem Ci,. infr~cti ac1verso Marte Latini V; i~fracta~ (babet) lllgemmsse Ci, ober dat. morti eius Cu in- ac1 })roeha v~res V, ferociam T, veritas infracta ?'emuenmt conc1icioni suae L, quem vidit nemo' lilli ~erfalfdJt T,,, lUS consulis 1', tributa Gerabfe!len T, lllgemescentem malo (bidJt.) Ci. 2. tntns. befeuf&en, famam f~malern V T; uon ~erfonen: nec infracta . beHagen: leones tuum ingemuerunt interitum V. (Ve~us) I?lP~~'~o Iovis ungebeugt V; ugI. infracta m-g?mo, ere ?ei ober über etw. feuf3en: incipiat milli oratlO f[emmutt~, L; a?er infracta loqui in fur3en, t~UlUS aratro lllgemere 3U ftöl)nen V, inO'emens labo- a6gebroef)enen 6a!len Cl, numeri infrino'lmtur ber . nbus (dat.) H, agris fidJ iidJ3enb abmüG~n auf T. ?t~l)~Gmuß bridJt a~ Ci, (Achillis) fOl,tia f~cta moc1is m-ge~ero 1. einpffan3en, anerfdJaffen: canibus ve- lllfnngere burdJ ble SDatfteHung fCGmiilern O. 11. an nanc1l. cupielitatem ingeneravit natnra Cu,' pt, B'.f!. etw. 3cr[d)fagUl: limina, quibus infreo'i latus H pas t f u, _ ln-fr_ons, _llc1is laubloß, baumlo~-. al2:eoI' 0. . ~. lllgenera ~ amiliae. fl'llgalitas Ci, OGne clat. '" u • sOClet~.:', quam ll1generavIt natura fdJuf L. m:,fructuosus 3 y.nfrudJtbar; metaph. erfolgfD5, un, m&,en!osus 3 (ingenium) 1. talentnoIf geifttJo{(, : l1t!l, frudJtloß: mlhtra nidJt eintriigIidJ T, inanis et ge. tftretdJ: poeta. Ci, c1e qua re ab homine l.'nlrenl·osI·S- mfructuosa laus T. U f simo multa clicta sunt Ci. 1m 0 3U? furtum a c1 !n- ucatus 3 gefdJminft, übertündJt: vitia Ci. omne 0. Enallage: iocanc1i genus Ci res est in- mfula, ,ae, f 1moffbinbe, Sfopfbinbe, eine breite SSinbe genios~ c1are @eben erfo,rbert [\er[tanb 0.' 2. metaph. allß we~~em 1m~((ftoff mit, fdJarIadJroten 6treifen, bie (~Dn mlllgen) .3u etw. geetgnet. SJtur bidJt. terra inge- ~an ,mtt ber vitta um bte 6tirne befeftigte, fo ba~ . lllosa . colenü 0, ael segetes iIrgeniosus ager 0. ble Btpfel redJiß unb linfß Gerubi)ingen. Q;ß trugen bie mgemtus 3 s, v. ing-Igno. 399 ingressus , ii, n. (*ingenere = ingIgnere) bM I2Xnge, 311l. 3uniidJ[t uom 9J1enfdJen 1. il1atnraltlagc, ®c1l1üHlart: humanum 9J1enfdJenart Cu, te vi atque ingenii elatum ususfl.ectet Ci, vera etsi meum ingenium non moneret, necessitas L, suo ingenio vivere nadJ eigener I2Xrt L. . angeborener Whtt: Volscis levatis metn suum ingenium L, quonuu ingenia valic1issima S. b. angeborene trä~igfctt, ~crftanb: expers aut ing'enii Ci, humana c10cilitas atque in- genium Ci, ne ille praestringat aciem ing'enii tui Ci, Inecliocl'itas ingenii Ci, homo extremi ing'enii ein L. 2. Xafcnt, ®cift, ®enie: C. Cnrio summo ingenio et pruclentia praec1itus Ci, Archias omne ingenium contulit ael poplui R. gloriam cele- branelam Ci, magnus honos ingenio tl'ibuitur Ci, in rebus urbanis Galerii ingenio utebatur T, ingeni benig'ua vena Nbel: H; ngl. fl.umen ingenii Ci. meton. a. geiftreidje , ntis nid)ti3 a~nenb, roiber ~ermuten: rex p01;es1GatlBm inopinanti venit unvermutet N, inopi- eos oppressit C, inopinante Ourione o~ne bafi C. tus 3 unvermutet, unerroartet: malum C, nihil oportet inopinatum videri Ci; subst. non inopinata perpetior N, nihil inopinati Ci; ex inoplnäto Oi unb inoplnä to L unverfe~eni3. ei:päter aud) alt. ali- quem inopinatum invadere, opprimere o~ne bafi er ei3 a~nt L. -opinus 3 (in unb ~WCfbirbung nuß 0plnor, § 76) un, vermutet, unerwartet: visus 0, qnies V, inopina ... . maiora offunduntur T. -OpS, opis 1. madjtll1ß, oljnmiidjtig: leges sa- lubriores sunt inopi quam potentiL, nihil cum po- tentiore inris humani relinqnitur inopi L. ' 2. ljilf~ IOß, ratroß: solus, inops, exspes 0, trahens inopem senectam 0, ea Roscium inopem recepit Ci, turba V, inops animi (locat.) V. 3. mitteIIoß, arm: inopem me copia fecit 0, vendit inops aui3 ~rmut 0, magnas inter opes inops H; suhst. regis mensa non dif- ferebat a cuiusvis inopis atque privati N, victus, domns, inferiae 0 ärmlid). Enallage: cupido. ani- mus H. 4. metaph. an etro. arm, bebürftig, el!man~ gelnb. mit gen. obi. pecuniae L, messium an ®e. treibe L, somni cibique o~ne eid)Iaf unb ~:p:petit 0, mentis o~ne ~erftanb 0, consilii ratIoi3 0 L, amicorum, verborum Oi, fortnnae T. in-orätus 3 nid)t vorgetragen: 1'13 inoratä o~ne ... vor, getragen 3U ~aben Ci. in-ordinätus 3 nid)t in lRei~ unb ®Iieb, ungeorbnet: exercitus incompositus inordinatusque incedit L Cu, milites L. in-ornätus 3 ungefd)mücft, fd)mucffoi3: capilli 0, mu- lieres Ci; bid)t. non te meis chartis inornatum silebo ungerü~mt H; metaph. brevitas nuda atque inornata Ci, verba einfad) H. Inous 3 s. v. lno. in-p ... s. v. im-p ... (§ 33). in-quam, verb. defectivum: pmes. inquis, inquit, in- quinnt, feIten inque, inquito, fut. inqnies, pf. inquii, inquisti, inqnit (lJiell. nuß *insquäm all inseque = gVVE1l:E '[ag an', insexit = dixerit, inseetiones === narrationes ) fagen, f:pred)en, u. 3ro. 1. in bit. lRebe eingefd)altet: cfer opem, deprendimur' inquam carmigerae tuae' 0, Cpatri' inquit cnon placebat' Ci. mit dat. cui pro- cul Aegides: co me milli carior' inqnit 0; bafür: amuis ad haec: cnon est' inquit cquod cernimus' O. 2. occ. fte~t bie lRebe aIi3 G:inroanb einei3 anbem: crefer' inqnis cad senatum' Ci, cquid ad ineptias abis?' in- qnies Ci. eio aud): non solemus, inquit, ostendere ~eifit ei3, fagt man Ci. 3. ~o bir. lRebe mit einem verbum dicendi eingeleitet ift, :pleonaftifd) gefe!Jt: hoc adiunxit: CPater' inquit lneus ... ' L. 4. Bur nad). brücflid)en ~ieber~oIung einei3 ~ortei3: te nunc, te, in- quam, appello id) roieber~oIe, oetone ei3 Ci. eio oef. nad) jßarent~efen 3ur ~ieberaufna~me: rex Syracusis in foro - ne quis me in crimine obscmo versari ... arbitretur - in foro, inquam, Syracusis cla- mare coepit Ci. in-quies, 13tis umu~ig: humanum genus S, inquies Germanus cupidine T, dies ploratibus T, homo in- quies animi (animo) S T. inquieto 1. beumu~igen; metaph. victoriam er· fd)roeren T. ~on in-quietus 3 1. umu~ig, o~ne lRu~e: nox L,dux inquieti Hadriae H. 2. metaph. a. (lJom @eifte): animus L, praecordia H. b. (l!oliti[d)): homo inquie- tus et tribunatum spirans L. in-quilinus, i, m. (au ineola, § 17) ~nfa!fe, mieti3mann: te inquilino - non enim domino - personabant omnia vocibus ebriorum Ci, Tullius, inquilinus civis urbis Romae· 3ugeroanbeti S. inquinätus 3, adv. e fd)mu!Jig, umein: sordidissima ratio et inquinatissima Ci, inquinate loqui umein Ci. ~on in-quino 1. (eunire est stereus faeere, unde inquinare Festns) 1. verumeinigen, befd)mu!Jen: gurgitem ve- nenis 0, aqua turbida et cadaveribus inquinata Ci, corvorum merdis caput inquinari am sto:pfe H. ~id)t. lignum contumeliä befd)im:pfen Ph, aere tempus au- reum entftellen H. 2. metaph. oeflecfell, befubeln: innoxios anfd)roäqen Cu, agros possessoribus turpis- simis Ci, fiagitiis vita inqninata Ci, famam L. in-quiro 3. quIslvi, qUlsltus (quaero, § 43) 1. auf~ fltdjeu, nadj etro. fndjen: corpus magna cum cura in- qnisitum non invenit L. 2. nadjfl1tfdjen, nnterfndjen, ~rüfen: auctor desinat inqniri man ~öre auf, nad) i~m 3U forfd)en 0, iuvenis rem inqnisitam detulit L, vitia H. mit in: in te Ci, in patrios annos nad). red)nen O. mit inbit. ~r. cui placeas, inqnire O. 3. occ. nadj ~lagebelUeifeu forfdjelt, ~elUeife fammeln: te accusaturus est et inquisitum in te venit Ci, illlllli inquirere in competitores, testls quaerere Ci. ~av. inquisitio, onis,/. bai3 ~uffud)en: militum Cu; metaph. veri inqnisitio atque investigatio Ci; bef. gerid)t. Iid)e Unterfud)ung: non placet mihi inqnisitio candi- dati gegen ben stanbibaten Ci, annua ein ~a~r aur Unterfud)ung T. inqUiSitor, oris, m. (inqulro) Unterfud)ungi3rid)ter: Fannius, idem conscius et inquisitor T. in-r ... s. V. iN ... (§ 33). in-salubris, bre ungefunb: cibus Cu, Oxus potni insalubl'is 3um ~rinfen Cu. 26* insalutatus 404 In-salutatus 3 ungefjrüjit, in ~mefi!3: inque saluta- tam linquo V. In-sanabilis, e unl)eHbar: morbi Ci, caput H;rnetaph. contumeliae Ci, ingenium unuetbefferIidj L, remedia insanabilibus adhibere wo nidjg lJifft Cu. insania, ae, j. (Insanus) 1. ®-af)uftl1u, !:ollOeit: nomen insaniae significat mentis aegl'otationem Ci' occ. ®-af)u, mer&ülfuug: an me ludit amabilis in: sania? H. 2. rnetaph. tolleiJ !:rcibeu: Imius in- sania mihi molesta fuit Ci, insania belli strieg!3wut V; pl. toUe I5treidje: quam contemneres popuIarIs insa- nias Ci, aber explere cupiclissimol'um insanias ilJre toUen O:orberungen Ci. 3. Uufiuu, Übertreibuug: libi- dinum unfinnige 2'Cu!3fcf)roeifunfjen Ci, ab s ano initio res in hanc insaniam venit unfinnige iEerfdjwen, bung L. Iusanio 4. lvi unb ii (Il1Sanus) rafen, toU, waI.mfinnig fein. 0'm eigtr. l5inne: nemo saltat sobrius, nisi forte insanit Ci, insanire et furere Ci; occ. uon bidjte, tifdjer ?Begeiftetung: vaticinari atque insanire Ci V: bilbL uom 9J1eer: insaniens Bosporus rafenb H, sa: pientia bie (atlJeiftifdjen) @pifutäer H. Metaph. uon toUem :rreiben: malis Cu, ex iniuria L aujier fidj fein über, insanire certa ratione CmetlJobifdj' H. 9Jeu abl. statuas emendo wie toU 3ufammenfanfen H; mit ace. unb in: in liber.tinas wie toff nadjgelJen H; bi dj 1. mit innerem Obi. similem enorem älJnIidj irren H, sollemnia ein 91arr nadj bel' 9J1obe fein H. Insanitas, tatis, j. UngefunblJeit Ci. iEon lu-sanus 3, adv. e ungefunb, franf, u. aw. 1. toll, l11aOuftuuig, rafcub; subst. il1arr: et insani et ebrii multa faciunt saepe vehementius Ci Theomnastus homo ridicule ins anus Ci. 2. occ.' a. vcqülft: in- sanam vatem adspicies V. b. (bon lSad)cn) tobenb r~fel1b: insani feriunt litora fluctus V, forum (wie tolf) [armenb. V T.. metaph. 3. (bor ~cibenfd)aft) ullftuuig, ~aftllb.: lllsamssima contio Ci. 4. uumäfitg, 11l1ftnllig, ubertncben: moles, substructiones Ci, montes ?Berg, foloff e L; uon 3uftänben unb .pcmblungen: caeclis in- sana cupido V, trepiclatio L, amores H. Iu-satiabilis, e, adv. iter (T) 1. unerfättIidj: ma- nus Cu, cupiditas veri videndi Ci animus L ava- ritia S. 2. nidjt fättigenb, unerfcf)öpffidj: gauclh{m Ci varietas, species Ci. ' iu-saturabilis, e, adv. iter nidjt 3U fättigen: ab- clomen Ci, insaturabiliter expleri Ci. in-scendo 3. scencli, scensus (scando, § 43) oefteigen, oetreten: scaenam T. lu-sciens, ntis, adv. enter unwiffenb, olJne ~iffen: tuba illscienter a Gl'aeco infiata unl'Iugerroeife L. 9Jleift im abl. abs. quae a tuis emebantur non in- sciente te Ci, inscientibus cnnctis L. mau. 1:llscientia, ae, j. 1. U1lluiffenlJeit: in tantis tene- bris inscientiae lumen menti meae praetulistis Ci. meit gen .. sttbi. hostiulll C. 2. mit gen. obi. Unfunbe, Unfennt1ll!3, Unoefanntfdjaft: loconlm C eius usus _ (sc. Ji,ni) Unoefanntfdjaft mit bem O:ladj!3b~u C. mSCltla, ae, j. J.. Ungefdjicl'Iidjfeit, Ungefdjicf, Hnfifdje!3 ?Be~elJm~n: id ... insciti~ es~ bi dj 1. bei Ci. 9JHt gen. obt. amlssae naves per lllsCltiam regendi T. 2. Un, . 1uiH enlJeit, Unrenntni!3: aliquem per illscitiam (olJne ef3 au wHfen) occiclere T. 9JCit gen. subi. pransi Ci le- gionum T. 9J1it gen. obi. leg'mn H, aedificanai T. mer gen. erfest burdj erg'a T, burdj inbb:. 0:1'. L. iEon ln-seItus 3, adv. e ungefdjicft: non inseite dispu- tare Ci, naves inscite factae plump geoaut L. In-seius 3 1. u1lluiffenb, . unfunbig. 9J1tt gen. obi. Socrates se omnium rerum inscium fingit Ci; b if b 1. animi\, inscia culpae bie nidjt rennt V, equus inscius aevi ba!3 feine ~ufjenbfraft itidjt rennt V. ~hfeM inbir. O:r. inscii, quid g'l)reretur ba fie nidjt 2. nidjt wiffenb, olJne 3U roiffen: tu me inscio tuos necessarios olJne mein ~iff en Ci. in-Seflbo 3. scripsi, scrlptus 1. 9J1it äujiete Obi. 1. befiliretbcn, mit Gdjrift (~nfdjrift) v versa pulvis inscribitur hasta Y, flores inscripti no- mina regum oefdjrieoen mit ben 91amen V, sua que inscribit facies oe3eidjnet ilJn beutlidj O. 2. a. betiteIlI: eos libellos Crhetoricos' inscribunt liber, qui cOeconomicos' inscribitur (inscriptus est) b. llDrcfftereu: epistulam patri an ... ridjten Ci. II. 9J1it. innerem Obi. allf etw. fdjreibeu, al0 2(uf~ fdjrift fe~CIt. ~ o? buculae in femore nomen Myronis lllscriptum erat Ci, nomen in libeIlis Ci; dat. nomen philosophi fidj beilegen Ci;. 0 iI b L inscriptum sit in fronte eius (teI)e auf feiner I5tirn 3U lefen Ci' bidjt. inscripsere deos sceleri feilten ben 91amen be~ ®ötter auf ilJren O:reueI = fdjrieben Um jenen 3n 0 mea dextera leto inscribencla tuo est ilJr ift er aUaU: fdjreioen O. SOau. Inscriptio, onis, f. 2'Cuffdjrift, Übetfdjrift: inscriptiünes statuarum Ci. In-seulpo 3. sculpsi, sculptus (scalpo, § 51, IJfnm.) 1. eingraben, eingrauieren, einmeijieIn. 9J1it abl. loc. fo:dus .~nsculptum columna alinea L, summam pa- tnmonll saxo H. 2. metaph. einprägen: innatum est et in animo quasi insculptum esse deos Ci. ln-seco 1. secui, sectus einfdjneiben: cutem @infdjnitte madjen in L; bidjt. insecti pectine dentes O. Insectatio, onis, j. (Il1Sector) 1. iEerfoIgung: ut sine insectatione hostis copias traiceret olJne uerfolgt au llJerben L, Varro plebi conciliatus insectatione principum burdj ®egnerfdjaft gegen Ci. 2. metaph. ~erlJölJnung: temporulll 2'Cngriffe auf T; pl. hostem ad proelium per insectationes vocare burdj 91ecfe, reien T. In.sectator, öris, m. ~erfoIger, ®egner: plebis L, vi- tlOrum Q. ~on Insector 1. (.freq". bon 1l1S8l1uor) 1. verfolgeu: ty- rannos Q, aliquem verberibus T; ardj. act. nos insectabit lapidibus Pli bidjt. herb am rastris ffeijiig jäten V. metaph. 2. 3ufe~clt, bcbräugcu: ini- mice, vehementius Ci. 3. oce. lJeruugUlIt1Jfen, lJer~ ~öOltell: quem fortem civem non petulantissillle est insectatus? Ci, nullius insector calalllitatelll Ci, damnum corporis uorwerfen Ph. in -senesco 3. senui bei ober über etw. alt werben: malis 0, libris insenuit H, isdem negotiis T. In-sepultus 3 unbegraben, olJne ?Begräbni!3: insepultos d~mittere Cu, relinquere Ci, insepulti acervi ci- VlUm Ci. ~orifpie(: qui illam insepultam sepul- turam effecerant jene!3 ?Begräbni!3, ba!3 ben 91amen nidjt uerbient Ci. lu-sequor 3. secutus sum 1. ulllltittelbar folgw, auf bem U'lIfie foIgen. a. räumIidj: abs. proximus huic longo sed proximus intervallo insequitur Sa- lius V, verba insequentia Ci; mit ace. agmen Cu, insecutae Orphea silvae H; bicf)t. insequitur fug'i- entem lumine pinum folgt mit bem 2'Cuge O. b. 5eit, Ii dj: . nox insecuta est Ph, diei insequentis pars bie .pälfte be!3 folgenben :ragetl L, anno insequente L, insequentibus consulibus im nädjften stonfulat!3ja!)r L. iEon @reigniffen in bel' 3eit: insequitur somnus tritt fofort ein Cu, insequitnr stridor rudentum V, te mea aetas insequitur idj bin balb fo alt roie bu V. 2. oce. (feinblid)) folgen, verfolgeu, lIadjfc~en: tu illum in foro g1adio insecutus es Ci; beI. miIitärifdj: pars cedere, alii insequi S, cupidius novissimum agmen inse- cuti C, hostem CuSL; lJilbL uon affedei 2'Cnfjriffen: 405 insignio . familiares insequebantur N, aliquem beUo V, vindicis ora insequitur manibus gelJt barauf Io!3 0, saXum morsibus brauf lO!3beijien 0; metaph. tabelu, uerOöl)l1cll: vitae eius turpitudinem non insequeban- tu!' Ci, amplissimum quemque inridendo Ci. 4. rne- taph. fortfc~eu, fottfaf)rcu, vetOanen: semine iacto comminus arva insequi anbauemb pffegen V; mit inf. convellere vimen insequor oeftelJe baranf, uerfucf)e gleidj, faffi3 aböureijien V. in-sero 3. sevi, situs (§ 41) 1. eiufäen, 1Jffalwn: ramos terrae einpffan3en Cu; oce. etU1Jftll1Jfett: in- utiles falce ramos amputans feliciores inserit H. 2. rneton. 1Jfrll1Jfen: insere piros V, inseritur arbutus nucis fetu V, mala insita fert pirus gePfrotlfter ?Birn, baum V. 3. metaph. etu1Jffilu3en: quae vitia tibi insevit natura H; rlJet. alter in Oalatinos insitus ab optiert Ci T. 4. pt. pf. pass. Insitus 3 ctngc~ 1Jflau3t, ciugCl11uJ:aclt, angeboteu, angeftalltmt: hoc na- tura est insitum Ci, amor. penitus insitus Ci, insitus quic1am animi furor Ci, militibus insitum est aut vincere aut emori Ci. n. lU-SerO 3. serui, sertus 1. l)iuetllftelfcn, Oilleill~ tlnt, einfügen: falces insertae longuriis C, sera in- serta posti 0, caput in aversam lecticam (in ten- toria L) inserens Ci, homo COllUlll in laqueum (Gdjlinge) inserens Ci, rostrulll lagenae in bie O:Iafdje Ph; audj: collo inserta catena umgelegt Cu, gemmas soleis einlegen Cu, inseritur radiis subtemen ber @in, fcf)1ag wirb burdjfdjoffen (mit bem I5djiff) 0, pellis auro inserta goIbbeIegt V. OlJne 2'Cngaoe be!3 ®- 0: insertae fenestrae (in bie ~anb) eingeIaffen V, inserto latices infunclere cornu (in ben I5djlunb) eingefülJrt V, tre- centos inseris pacfft (in!3 I5djiff) ein H, telum lJinein, Hojien L. ?B tI b L oculos in pectora I)ineinolicfen laffen O. 2. rnetaph. chtfUgeu, einlegclI, einmifdjcu, Oillciubriugen: historiae iocos 0, supersunt aliqua epistulis inserta T, querelas et ambiguos sermo- nes T; refl. fidj cinmifdjclI: insere te turbae 0, nec te insere beIlis 0, inserentibus se centurionibus ba fie fidj breinlegten '1'; balJer: ignobilitatem suam magnis nominibus fidj berülJmt madjen T. 3. oec. einrct~en: si me lyricis vatibus inseris H, Ple"iadum choro aliquem aufnelJmen unter IL Inserto 1. U,·equ. bon Ir. Insero) lJineinftelfen: clipeo sinistram V. In-servio 4. 1. bicnftbllt, botmäfitg fein: Antiochus inservientium regum clitissimus T. metaph. 2. 311 ~ienften fte~cll, 311 ®-illclI feilI, nadjgcben: temporibus caIlidissime fidj ben Umftänben anoequemen N, a quo plurimmn sperant, ei potissimmn inserviunt Ci, plebi inservitum erat man lJatte fid) gefügt L. 3· cr~ llebm feiH, betreiben, förDeru: studiis ThebanoruID N, honoribus Ci, famae T. l:n-slbilo, are lJineinfaufen O. In-sideo 2. sedi, sessum (sedeo, § 43) 1. intro 1. Üt ... , auf ... fi~elt: equo L, toro 0; oee. fcfi~aft feilI! (penates) penitus insiclent Ci. 2. rnetaph. feft~ ft~Clt, ~aftell: insidens capulo manus bie feft am ®riff Tag T; balJer: his insidentibns malis Ci, in animo fictum crimen (virtus) insiclet Ci, omen insidet ani- mis madjt bleioenben @inbrucf L. 11. kans. bcfe~t ~aftell: Mago locum monstrabit, quem insideatis L, viae praesicliis insiclentur V; oce. beUlO~l1C1t: qui ea loca insident T. malJer lusidiae, arum, f (bCl{l \8e[ef2tf)aften, U. 31u. uef)ufil eineIl Ü6cr. faUt] be(i ~einbell; bgI. EVirJ' ('CI.) nur meton. 1. a. ,piutet~ Oaft (aIs Drt): milites in insidiis collocare C, dispo- nere L, insiclias intrare C, subito ex insidiis con- surgere C, ex insidiis invaclere S. b. ,pillter~aft (aI(i :.truppe): donec insidiae coorirentur T. C. (auftraft) .ptllterOaft: locus ad insidias aptns Ci, quiex pl'ae- donum insicliis profugissent Ci. 150: insidias collo- care C, locare, instruere L, ponere Ci einen .pinter, lJaU legen. 2. rnetaph. 91adjftcIIullllClt, ,ptlltcxIift, :tUlfe, memlt, 2Iufdjfag: qui in insidiis versatur alt;3, gefest ift Ci, si vita nostra in aliquas insidias in- cidisset Ci, machinari insidias Ci, multae insidiae sunt bonis Accius oei Ci, avibus insidias moliri V, pecori lupus insidias meditatur finnt auf V. ~lit gen. subi. coniuratorum Ci; bidjt. noctis bel' :rrug ber 91adjt V. 9J1it gen. obi. insiclias caeclis sibi de- poscere bie lJeimlidje 2'CU!3fülJrung betl 9J10rbe!3 Ci. Oft abu. mit per: lJintediftigerweife: huc Tertia illa per- ducta per insidias Ci. s2ludj abl. insicliis circum- ventus N Ci unb ex insic1iis Ci. Insidiator, oris, m. s2{uffauerer, 91adjfteHer: cum hic insidiator cmn uxore veheretur in raeda c~efje, lagerer' Ci, nullis est portis custos, nuHus insidiator viae Ci. iEon Insidior 1. (Il1sic1iae) 1. im .pinter6aIte liegen, auf, lauern: insidiari, praeripere hostimll consilia Ci; mit clat. hostibus 0, ut insidiaretur in via Oloclio Ci, lupus insicliatus ovili V. 2. metaph. auffauern, uadj, HeUen, 2'Cnfdjläge madjen: Piraeo einen .panbftreidJ oeao, fidjtigen N, mihi consuli c1esignato insicliatus es Ci, haec sica insic1iata Pompeio est Ci, somno marito- rum lauernb abwarten Ci, huic tempori insiclianclulll ratus glaubte aopaffen 3n müffen L. lnSidiOsus 3, aclv. e (Insidiae) lJinterlJäIttg, lJintediftig, ränfeuoff, tücfifdj, gefälJrIidj: omnia insidiose ncta sunt Ci, insicliosa limina, pocula 0, facies oculis insidiosa meis 0, tam insidiosum bellum Ci. in-Sldo 3. sedi, sessum 1. fid) fe~Clt auf· "1 1'io) ttieberlaffell: (eques) in clorso equi insidit Cu; mit clat. apes floribus insidunt V; bidjt. credit clig'itos insiclere membris baji fie fidj in!3 ty{eif dj einbrücfen laffen 0; trans. insessum avibus Oapitolium T. 2. oce. a. fif~ anftcbe1n: Lyclia gens iugis insedit Etruscis V; bidjt. insiclit miseraecleus nimmt uon ilJr ?Befis V, Apuliae inseclit vapor legte fidj über H; trans. cineres patriae fidj anfiebeIn auf V. b. (111iIi. täriid)) bcfe~en: silvis insedit iniquis V; trans. saltus insessus ab hoste L, viam insidere L, arcem (c1ux) insedit milite T. 3. rnetaph. fülj feftfc~cu, fcft~ Ulllt3CÜt: cum semen in locis inseclit Ci; b iI b L ea macula penitus insedit lJat fidj eingefreffen, fist tief Ci, cum concitatio animi tamquam in venis mec1ullis- que insederit Ci. Inslgne, is, n. (msIg'l1is) ba!3 Seidjen, u. 3W. 1. ba!3 ®-a1J1JClt (im I5djiIb): Gallica arma atque il1signia C, tectis insignibus suorum C, clipeo insigne paternum hydram gerit V, mutelllus clipeos Danaumque in- signia nobis aptemus V; occ. ~djtff6figltr: navelll ex insigni agnoscere C (biefe ®allionfifjuren finb am iEorberteH be!3 I5djiffe!3 angeoradjt). 2. ~{b3ctd)CIt, ~~xell~ctdjeu: insignia imperatoris C, sedens cum in- signibus regiis Ci, si Oaesar regni insignia (ba!3 miabem) accipere voluisset Ci, fascibus ceterisque insig'nibus omati Ci, insignia honoris Ci, sacer- clotmn L, inimicmll ba!3 2'Cbaeicf)en be!3 O:einbe!3 v. 3. metaph. 8etd)eJt, .stCllIl3etdjcu: laudis, dig'nitatis Ci, morbi H. oce. a. 8terbe, 8tcrftürft insigne pel1a- tiUlll (be!3 .paufe!3) ex hospitali mensa tollere Ci, quae in amplo ornatu scaenae aut fori appellantur in- signia \ßrunfftiicfe Ci. b. Gtgnal: icl erat insigne, cum acl al'ma concurri oportel'et C, nocturnum L. c. lJfagge: navis, quae ex insigni facile agnosci po- terat C. In-slgnio 4. (in unb signum, § 70) mit einem Seidjen uerfelJen, fenntfidj macf)en, be3eidjnen, fenn5eidjnen: cli- insignis 406 peum 10 auro insigniba t biente a19 llliappen3eiel)en V; metaph. Postumius nullä nota est insignitus murbe mit feinem 'Beinamen georanbmartt L, eum annum dii morbis insignivere mael)ten oemerfen9lDert T :linern belli insignivere T, annus calamitatibus insig~1itus 1'. Adi. isol. pt. pi pass. insignltus 3, adv. e auf, fallenb , au~erorbentIiel), nnerl)ört: rex insignite im- pudens Ci, insignitior ignominia L, infamia T. Inslgn~s, e, adv. iter (fiücfliilbung ou~ Inslgnio, § 76) 1. gC3Ctd)ltcf: bos maculis insignis et alba mit mei~en l}lecren V; oee. fcuutItdj, ~crlJorftedjcnD, aUffaUenD; mit abl. rei: uxor insignis purpura fenntIiel) an L ostro insignis equus gefel)mücrt V, crinibus insigni~ Phoebus V, insignis tenui fronte Lycoris H; Enal- lage: vestis insignis auro Cu; insig'nius omari auf, fallenber N. 2. metaph. (~on 1JX6ftraftem) aUffaUwb aU0gc3tid)lIct, merfktJiirbtg, o~lIegIetdjcn. 0'n gutem 6inne; homo insigni magnitudine animi Ci, titulus insignis et. pulcher Ci, sunt non tam insignia ad maximam lauclem quam necessaria Ci, insignes ab arte viri in oe3ug auf 0. 0'n fel)Ieel)tem 6inne: hominis in- signem impudentiam cognoscite Ci, viI' insigni sce- ~ere e~ audacia Ci, supplicium Ci, annus insignis mcencllO L. )J5gL s. v. lnslgne. in-silio 4. sHui (silIvi L) (sa1io, § 43) 1. intro ginein, , ginauffpringen: milites in phalanges insilie- bant C, super tignum turba (ranarum) insilit Ph in equum CuL. miel)t. mit dat. insiluit arbori~ ramis 0, (unda) puppi insilit 0. 2. trans. ginein, fpdngen: (Empeclocles) Aetnam insiluit H. In~imulätio, onis, I 'Befel)ulbigung, ~Xnnage: capi- talis criminis Ci. )J5on In-simulo 1. 1. falfel) oefel)ulbigen. Weit ace. e. inl alios 8ertorianos milites fllisse insimulabat Ci. Wlit gen. eriminis: probri insimulasti puclicissimam femi- nam Ci. WUt ace. rei: quae Galli insimulabant Ci. 2. synecd. oefel)ulbigen, oeöicf)tigen, öeif)en, anfIagen: quod ego insimulo Ci, peccati se insimulant Ci; Dob. mit falso, falsis criminibus, falso crimine ° Ci L. In-sincerus 3 unrein: cruor V. In-sinuo 1. (eigtl. in ben lSaufdj - sinus -- ber :\toga ftecfen, § 70) 1. ~iltctltbrältgen, CiltDxiltgclI Iaffclt: Ro- mani, quacmllque clata intervalla essent insinuabant ordines ~uos L. .2. rejl., med. unb int;'. c1ubrittgcn: cum se mter eqmtum turmas insinuavere C, Tigris mari Persico se insinuat Cu, Zeno insinuasse se in antiquam philosoplliam vicletur brang anfc6einenb tief ein Ci, ut animus penitus insinuet in causam Ci cunctis insinuat pavor üDerfommt V; oce. (in bi~ ö'reunbjdjaft) fidj einbrängcll, ciufd)Ieid)cn: per obse- quium se in familiarem usum L; allein: calliclus ille ne se insinuet fiel) einfel)meiel)le Ci. in-sipiens, ntis, adv. enter (sapieus, § 43) einfiel)g, 109, unuerftänbig, töriel)t, aloern: fortunatus Ci ani- mus Ci, sperat cliu se victurum aclulescens·' insi- pienter sperat Ci. ' maD insipientia, ae,;: 0;infiel)tMofigfeit, Unuerftanb ~or: l)eit: ut sapientia sanitas animi, (ita) insipi~ntia quasi insanitas animi est Ci. In-sisto .3. institi 1. 1. ftdj alt ober al1f eilD. ~itt~ HeUell, ~1lttrcteu: per temonem percurrebant et in iugo insistebant C, insistebat in manu Cereris si- mulacrum Victoriae ftanb eine aU9fel)reitenbe )J5ic, toria Ci; 0 iI b L nos in tanta gloria insistentes fu~enb Ci. mit dat. ut proximi iacentibus insiste- rent C; 0 iI b f. vestigiis insistere in bie l}u~tapfen treten L. mit prole13t. Doj. vestigia insistere plan- tis primis bie etHen 6el)ritte mad)en (bie erften 613uren treten) V. 2. oce. a. aUftretcn: neque orclines ser- vare neque firmiter insistere poterant C, dissolutis membris in si stere nequibat T, cligitis insistere ben Bef)en auftreten.:... fiel) auf bie Bef)en HeUen ° b. bctretw; tonfr. sceleratum insistere limen V metaph. rationem pugnae oefolgen C, iter, quocl in: sistis, approbo L, viam insiste clomancli V. e. fc~en, aufc~CIt, auf bem marlcn ft~en: non ex proelio excessit, sed acrius hostibus institit' N L; 0 il b I bellmll insistit moenibus L,nimium institerat vi: ,:,enti gatte öugefest H. 3. metaph. eifrig bctreibcn ftd] tmlegCII, aUf ehu. befte~en; intro totus insistit III bellum C; pass. in exitium insistitnr man oe, ftef)~ ~uf. T; a cl spolia legencla L. ~J1it dat. acrins ObSlcllOlll C2t; trans. munus Ci. ace. fottfa:~rel1 ut primum fari potuit, sic institit ore fugr fort 9J1it in! ceteros institit tueri N, eosvestigiis insistit L, ,insistit Arpos oppugnare L. JI. 1. bIetbcu, fttUfte~CIl: (planetarum) motus tum incitautur tmn retarclantur, saepe etiam insistunt Ci. 2. ber fiebe) iltlle~a:Itcl!: ne insistat (oratio) interius ne excurrat longius Ci. .' Insitio, onis, l (I. Insero) ba9 jßfropfen; meton. pl. bie I2Irten be9 jßfro13fen9 Ci. InsitlvuS 3 (I. Insero, bgl. satrvus) 1. gC1Jfro~ft, tiCt~ ebcH: pira H. 2. metaph. fremb, etttgcfii~rt: c1isei- plinae Ci. 3. ltltcdjt, ltltterfd)lllJcn: liberi PI! Gm~~~ , Insitus 3 s. V. 1. lnsero. In-sociäbilis, e unlJerträgliel), ungefellig: gens L in- sociabile est reg'num bulbet reinen ilweiten T. ' mit elat. homines generi lmmano iusociabiles L, nurui T. In -solabiliter (solari) untröftUcl:): dolere H Ep. 1,14,8. In -solens, ntis, aelv. enter (801eo) 1. lt1tgCUlO~ltt: aspera aequora emirabitur insoIens H. Weit gen. obi. multituclo insoIens belli C, malarum artium iI)nen ftemb S, aucliencli T. 2. oce. a. anffaUcllb: verblUn Ci. b. iificrtrielJclt, Jtttmä~ig: qlli in sua 1'e egentissimus ftlisset, erat insoIens in aliena Ci, qui se in pecuniis insolentius iactarunt Ci, laetitia H. e. iibmniitig, fed, bretft, Itlltmfd)ämt: insolenter in- vasit in eius viri fortunas Ci, non sum tam inso- lens in cUcenclo Ci, exercitus H; Enallage: vie- toria natura insoIens et superba est Ci. mau. Insolentia, ae, j. 1. ltltgCktJö~l11idjfcit: peregrinam insolentiam fugere Ci. 2. )J5crfdjUlcllbung, 2lufUlallb: nos in Epicuri castra coniecimus, nec taIllen ac1 hanc (jesigen) )nsolentiam Ci. 3. itbcr~ebullg, 1I11~ iJeridJämt~eit, ltbermttt: hominis insolentiam cogno- seite Ci, insolentia elatus Ci. . 4. llngcUlo~lltf)cit: clisputationis Ci, Illoveor loci ipsius insolentia Ci. Insolesco, ere (111so1ens) fiel) üoerIJeoen, üoermütig werben: per licentiam insolescit animus S, insole- scente Plancina T, rebus secunclis insolescere T. In-solidus 3 of)ne l}eftigfeit, f)aItI09: herba ° Met. 15,203. In-solitus 3 1. au' ltltgCktJof)llt, ntc~t felluenD. mit gen. obi. rerUlll bellicarum S, equi tUlllUltÜS inso' liti L. mafür: insolitus acl laborem exereitus %Wein: insolitae fugiant in fiumina phocae lUa9 fie nicl:)t gewognt finb V. 2.13 a ff. ttltgcUl!l~l1t, fremD, 1tIt~ befalllt!: labor 0, genus (ratio) cUcencli Ci, libertas L, novum et Illoribus veterum insolitum 1. 3. oce.; UltgeUlö~nndj, feHen: insolita victoria infiammatus Ci, insolitus animalium partus 1'. InSomnia, ae, j. 6djIaflofigreit: caret senectus sonmiis Ci, vigilare neque insomniis (fcI)laflofe . fatigari S. In-Somnis, e (somnus mit \Jriuati~em iu, ~gL fcl:){afl09: clraco 0, nox luclo inSOlllnis oeim @Spiel wael)t VH, errabant insomnes magis quam . 407 instilll-:tor ii, n. (nodj gr. Ev-vrrvwv) ~raumoiIb, ono 1. sonui 1. tönen, ertönen, etfel)allen: unda insonuit 0, aether 0, ventus insonat Aegaeo V. mit abl. insonuit pennis raufcl:)te mit 0, fiagello flatfel)te mit V, insonat calamis (ä~t fiel) gören auf 0, insomlit vento nemus bet Illialb raufel)te im Illiinbe 0. 2. er, [d)allen faffen: verbera V. -sons, ntis fel)uIbIM, un!el)ulbig: insontes sicut sontes circumvenire S, purus et insons vivo of)ne @Sel)ulb H; bi el) 1. casae bie niel)b3 Deroroel)en gaoen 0. 9J1it abl. eo crimine L, unb gen. fratemi sanguinis 0, culpae L; bicl:)t. te vidit insons Cerberus ol)ne bir aU fel)aben H. In-sopltus 3 fel)Iafl09: draco ° Met. 7, 36. In-SopOr, öris fel)lafl09 0. Inspecto 1. (fTequ. \)on Inspicio) ginoIicren, öufeI)en, aU' [el)auen: inspectata arma ber ~noIicr ber Illiaffen L, timorem Br~ttus oei Ci; Uaff. nur aI9 pt. pr. act. im abl. abs. isclem consulibus inspectantibus lata lex est Ci, Africanus inspectante exercitu clona accepit lJor ben l2Iugen be9 .peere9 Ci. in-speräns, ntis niel)t goffenb: quibus tu salutem in- sperantibus reclcliclisti ogne ba~ fie e9 gofften Ci. in-sperätus 3 unuergofft: in insperatis pecuniis se insolentius iactare Ci, insperato aclspectu mael~orem c1eponere Ci, insperata commutatio rerum Ci, pax L, lux V; oee. unerwartet: malum Ci. &tbst. isol. ex insperato unuergofft, unenuartet L. in-spergo 3. spersi, spersus (sparg'o, § 43) barauf' ftreuen; 0 il b L inspersi corpore naevi lJerftreute l}Iecren H. in-spicio 3. spexi, spectus (specio, § 43) 1. 1. ~htcilt~ Miefelt, ~fcf)eu, ~fdjauelti mit ace. cum Romalll in- spexerit Eos 0, speculum Ph, machina inspectura clomos V. 2. oee. (in @ejdjrieliene~) ~ittfidjt ltc~mClt, uadJic~CIl, ltadjlcfclI: carminis verba 0, libros 8ibyl- linos (de aliqua re) L. JI. 1. an[ef)cn, lJctradjten, bcidjaucn: uncle, quocl est usquam, inspieitur aUe~ lDagrgenommen merben fann 0, inspicienclum turibululll poposcisti Ci, nullmn vas ftlit, quiu inspexerit Ci, aucliti saepius Caesares quam inspecti aI9 man fie fegen lonnte T. 'Be!. al9 S'eäufer oefiel)tigen: cupere se dicit inspicere (canclelabrum) Ci, equos opertos H; bann Dom D13ferfel)auer: fibras 0, inspecta exta T; metaph. visne te inspicialllus a puero? beinen 2eoen9' {auf Ci, res sociorum il)re %{ngeIegengeiten unterfuel)en L. 2. oce. mttfteru: viros, equos, milites mufterung garten üoer L, singulos (im 6pitaI) L. in-spICo, are (sp,ca, § 70) (ägrenäl)nlicl:) ring9 ein, fdJUeiben: faces ferro V. in-splro 1. 1. mit dat. gineinDrafen: inspirat con- ehae 0, inspirantes ramis arborum aurae Q. 2. mit ace. einl)auel)en, einflö~en: graves animas 0, occultum ig'nem V; oilbL alicui fortitudinem Ct.t, vene- num ° V, Fames se viro inspirat burel)bringt 0, magnam cui mentem inspirat vates V. In-spoliätuS 3 ungerauot: arma V. In-spüto, are an1pucren Pl. In-stabilis, e 1. ogne feften 6tanb, niel)t feftftel)enb: tellus, navis 0, ubi pedes instabilis perverti pos- set L, cumba V, arbor burel)fägt V, hostis instabilis acl comminus conserendas manus ber niel)t ftanbf)ält L, manus unftet (nomabifel)), räuoerifel) Cu; Enallage: graclus unfiel)er Cu, locus acl gradum instabilis oot feinen feften .palt T. 2. metaph. fel)wanfenb, unftet, unoeftänbig: res maritimae instabilem motum habent bem 6eefriege ift 'BewegIiel)feit eigen C, animus V, nihil tam instabile quam fama T. Instäns, ntis, aclv. anter (adi. i80/. pt. p,·. act. Don lusto) 1. unmittelbar bCl1orftd)cltb: periculum N. 2. synecd. gcgcuUlätttg: quae venientia metuuntur, eaclem adficiunt aegritudine instantia Ci, contro" versia futuri, instantis, facti Ci. 3. metaph. btl1~ ~Cltb, brlugtllD, {)eftig: iustum virum non vultus in- stantis tyranni mente quatit H, praeverti ad Arme- nios instantior cura fuit war bringenber T, Pharas- manes instantius concurrit T. lnstar n. indeel. (uiell. 3U lustare 'einfteI)el\',§ 55; mfllr. ba~ '6idjeinftellen' be~ 3üng(ein~ an ber ~age, § 87) '0;inftanb'; meton. 1. gIeiel)e 6el)were, @emidJt~gIeiel)f)eit, üoerfesoar mit: gIetdmcUlidjttg? gleidJidjktJcr I a1lfUliegenb. 91ur metaph. scelus hoc meriti ponclus et in star ha- bet 0, omnia ex altera parte collocata vix minimi mOlI).enti instar habent fönnen raum ben geringften %(u~fel){ag geoen Ci; bager: Plato milli unus instal' est centmn milium lDiegt auf, wiegt gleicl:)uiel Ci, clientes appellari mortis instar putant gaTten für gleiel)fel)mer Ci. geur bi el) t. ogne )J5ergIeiel)9gegenftanb: quantum instal' in ipso! weIel) ein @ewiel)t liegt in if)m 1 V. 2. oee. a. @leicl:)öagl, gfcidjtJicI: (Hector) innumeri militis instar habet Dertritt unöäglige 0, co- hortes quasclam, quocl instar legionis vicleretur, esse post silvam C, milites cluarum in star legionum L. b. gIeiel)e @rö~e, g{eidmro~: Neapolis et Tycha no- mina ea partium urbis et instar urbium Slillt finb 6tabtteile, aoer 10 gro~ wie 6täbte L, cybaea triremis instar Ci, (navis) urbis instar habere vicletur bie gleiel)e @rö~e mit einer 6tabt Ci, parvum instal' eorum, quae spe animi conceperat fein DOner 0;r, fas L, instar montis equus V, lumen clipei in star V. e. gIeiel)e9 ming, gIetdjktJ1C, fOUlte, aIG Ulic: instar mUl'i hae saepes munimenta praebent ag 0;rfas einer mauer, wie eine 9JCauer C. ~n @ I ei cl:) n i ff e n: cluces reorum instar vinctos habent Cu, exhorruit aequoris instar 0, terra in meclio posita quasi puncti in star o btinet fteUt ben mitteI13unft lJor Ci, instar veris vultus tuus aclfulsit populo H. Instaurätio, önis,f. 0;rneuerung: sacrorum L. )J5on 'in-stauro 1. (ogL gr. rJTCw~6" rJU;(V~OVV) 1. !tllfftcUClt, anh 5U~, auridjtcn, anftcUcn: viclete, ne nova pro- scriptio instaurata esse vicleatur Ci, instauramus Polycloro funus V, choros V, epulas T, sacrum diis T. 2. Ulieber aufrtdjttu; oiIbl. instaurati sunt animi V. 3. metaph. wieber ~cxfteUcn, erneuern, a1tf~ fti[djcu: novum de integro bellmn L, talia Grais in- staurate Ia~t noel)mali3 gefel)egen V; lJom Illiieberein, füf)ren uon l}eften: sacra, luclos L, instaurat diem clonis liegegt neuerbingi3 feftliel) V. In-sterno 3. stravi, stratus barüoerbteiten, ,legen: pulpita tignis H; bebecren, becren: equus instratus gefattert (mit @Sel)aoracre) L, instrati 'ostro alipecles (equi) mit jßurpurfel)aoracfen V; med. insternor pelle leonis umgü([e miel) V. Insti:gätor, öris, m. I2Inftael)ler, %(nrei3er, unb Instl- gätrlx, lcis, f. I2Inftacl:)lerin, I2Intreilierin T. )J5on i:n-stigo 1. (rJr{'w, aljb. stehhau 'itedjen') 1. antrei?en: agmen canum 0. 2. metaph. aufl)esen, anrelöen, anfpornen, aufregen: instig'ante clea auf I2Intrieo ber @öttin L vocibus alas V, Romanos in Hannibalem gegen L: Clodium in arma 3um S'eampfe T., mit prole13t. Dbi. iram erregen T. In-stillo 1. eintrö13feIn, tro13fenweife eingie~en: merum in ignes 0, lumini oleum Ci, oleum caulibus H. mi el) t. guttae instillant saxa oeträufeln Ci; metaph. praeeeptum auriculis einflüftern H. . J:n-stimulo are anftael)eln, erregen: Venerem verblS 0. lnstinctor,' oris. m. (lustiuguo) I2Inreiöer, I2Inftifter: sceleris, belli T. instinctus 408 instinctui1, üs, m. %[ntei3, %[ntrieb: animus divino in-sto 1. Institi, Instatürus 1. IUlf ehu. fte~elt. instinetu eoneitatur Ci, instinetn eenturiOlllll11 mi· iugis V. 2. tlt bcr lJlä~e feilt! eum legionibus in: lites transiere T.· l150n stare C, vestigiis auf bem zyu~e folgen L; ace In-stinguo 3. stInxi, stinctus antreiben, rei3en: quodam ~art 5ufe~CIl! audacius nostros premere atque instal'~ furore et audacia instinctus Ci, his vocibus instincti eoeperunt C; mit dat. aerius hostibus institit N milites L, instinctus furiis, divino spiritu L; aas. audacius instare hosti N L, territis' Cu, fug'ien: finierat JYIaternus velut instinetus roie begeiftert T. tibus 0; unp er(. instatur man fest naclj LT. Instita, ae, f. !Sefas, zyalbd an ber 5l:unifa: subsuta 3. (bem @egner) 3ltfc~ell, beDrältgelt: instabat, l1rg'e- talos tegit instita veste H. bat Ci. ace. a. (mit JBitten) beftlirmclt: cum iste rnstitio, önis, f. (insisto) !Stmftanb: stellanll11 Ci vehementius instaret Ci. b. eifrig betreiben, DarLlltf T~tse. 1, 62. befte~cll, ltidjt Ilbfaffcn: obsidioni Cu, de inelutiis 0 institor, öris, m. (ug!. mercaturam instare .panbel operi Vi biclji. mit \ßrolepfi~: JYIarti instant curru~ treiben) ~rämer: mercis L. banen (in unaOIäffiger %[rbeit) einen @agen V. 4. llnf,c in-stituo 3. stitui, stitütus (statuo, § 43) btl.Hlrfte~en, bro~CIt: eurae instantes Cu, de instan- ,----c----"------'-------'--'---'------ t tibus iudicare bringenbe zyragen entfcljeiben N, instabat 1. ~iltetilftcUcn; tempus prqficiscendi N Cu, instans periculum N, 2, (mit ~to!ept. Dbi·) mtd)tcu, altfrid)tcn, Ilnrid)ten, I instat poena Ci. l15gf. s. v. Instans. anregen, mad)en; in-stratus 3 1. (mit ~riipof. in) s. v. Insterno. oce. a. (~ruppen) 1ll1fftdfclli 2. (mit priuatiuem in) unbebectt, ogne meuen: eubile 0. b. jemb. 3U etro. allftdfclI, etltfc~clI; In-strepo, ere ertönen, fnarren: sub pondere instre- 3. metaph. &lIftaIten treffeIt, \JetllltftartClt,ltlttmte~mell; pit axis V. (mit inf) fid) lJOtItC~mCU, bcabfid)tigen; lnstructio, önis, j. (Il1struO) %[ufftellnng: exercitüs Oi. ace. a. (91eue~) eiltfe~elt, ehtfü~ren, ctnrid)tcu, all~ I t . b . Ins ructus 3, adv. e (adi. isol. pt. pf. pass. bon or lteu; f • U . 'dj b. (~me~) OrDlten; Instruo) 1. alt gelte t, emgm otet, georDnet: exer- citus stetit instrnetus Lj metaph. ea est ratio in- e. ltuter\lJctfclt, Ulttw:id)tClt, bUbeu. struetarum navhun Ci, luelos instruetius fecit beffer 1. vestigia nuda sinistri pedis feft auftreten v. georbnet L. 2. metaph. mit abt. mit etro. l1ctfe~cu: 2. turres, pontem, pilorum lllunerum C, amphora commeatu C~t, copias omnibus rebus instructas eoepit institui B, textrinum instituit Ci,' instituit flllsse Ci, eonvivium omnibus rebus instructum OOi officinam SyJ:aeusis Ci, earum rerum mercatum Ci, vitiis instructior H. 3. ltltterrtd)tct, ltllfWlJitfclt; dapes bie SJ.nanl3eit nerricljten V. a. aciem C, duas ac1 irritandas eupielitates geeignet Cu, instructus veniet legiones S. b. mit ace. praedie. aliquos sibi ami- ad causas Ci, instructissimus ael elicenelTim Ci. weit cos macljen Ci; allein: remiges ex provincia 0, abl. Aristo mandatis instructus L; feIten: instructus tutorem liberis Ci. 3. abs. elecel'llite c1iligenter, in iure civili Ci. nt instituistis Ci. [leit ,obi. triumphum Cu, ser- H. instructus, ÜS, m. (Instruo) %[u~ftattung, ffiüft, monem C, institutus cursns begonnen Ci, amicitiam 3eug (in ber \Rebe) Ci De ar. 3, 6, 23. cum aliquo S, iter H. weit inj. castra munire C, instrumentum, i, n. (il1struo) eigtI. loUett. 1. m3erf~ elieere instituo Ci, parietem dneere instituit Ci, 3CUg, ®crätfd)uften; feIten = ba~ einöeIne ®criit, .3uftrlt~ cives ael necem proelucere instituit Ci. a. luc10s 0, mcut: militare ffiüft3eug C, rustieum Ph, hostium omitto Etruriae institutos dies (festos) Ci, reg'num Ci, spolia in instrumento Verris nominabantur im .pau~, miseram condicionem Ci. meit inj. ut facere in- gerät Ci, sutor abiecto instrumento .panbroed~3eug B; stituerat C, Daphnis tigres subiungere curru in- ber pl. feIten unb bicf)t. instnunenta necis @erf3euge stituit V. weit.p ei f cI) ef a S: Dionysius instituit, ut 3um 0; imbellium deliciarum vile instrumentum bie barbam 8ibi aelurerent Ci. b. civitates Ci, eivi- BlJra Ctt. 2. ace. a. ~Ieibuug, :rxad)t: anilia elemit tatum mores S, ab ac1ulescentia vitam S. c. ele- instrumenta sibi O. b. IGdjl1tucf: felices ornent haee phantos abricljten Cu, nos instituti rebus optimis Oi, instrumenta libellos O. 3. metaph. a. ,piINmittcf: patris dilig-entia non inliberaliter institutus Ci, eum instrumenta virtutis in libieline consumeret Oi, Graecis doctrinis institutus Ci, ad quam legem non instrnmenta luxuriae SJ.nUtel unb @erf3euge S, amici, instituti sumus angeleitet finb Ci. SJ.nit inf. Geres imperii instrumentum T: b. ~etuei~l1tittcf, ßcltgute: mortales vertere terram instituit V, amphora fmnum tribunatiis Ci. bibere instituta bie gelernt nat H. l15gL s. v. Insti- fn-struo 3. strüxi, struetus 1. 1. mit äu~erem übj. tütum. mav. baraltffegcn: contabulationes in parietes C, tigna O. 'institfitio, önis, f. ~lnroeifullg, Unterricljt: bellieae 2. mit prolepi. ,obi. ~erfteffelT, midjtcll, llltffü~tell: virtutis in ber ~tieg~tücljtigfeit Cu, Graeeis institu- muros N, murum coctili latere, tug'uria conehis Ctt, tionibus eruditi Ci, omnis c1e aliqua re institutio aggerem T. 3. metaph. ~erfteffcll, ~errtcljtclt, au~ debet a elefinitione proficisei Ci. fteffen, l1crallftaIten, bereiten, orbltclt, 311ftIlUDC brtnBw: Institütum, i, n. (Huhst. isol. pt. pf. pass. uon fllStituO) eonvivium Cu, epulas L; biIbL ut ielem aecusa- 1. ~iltrid)tl1ltg, !Sitte, ~rllltd): aclclite nunc istius in- tionem et petitionem instruat Ci, instruenelae franc1i stituta Ci, vetere instituto naclj altem !Srauclje Oi, intentus L, elicta ael fallenclum auf 5l:äufcljung be, haee a maioribus instituta accepimus Ci, Graecu- recljnen L. 4. ace. a. aufftelfen, ilt IGd)fad)torbllltllg lomm instituto eIe me eontionem interrogare so- fieUelt: instruite vestros exereitus! Ci, ille aciem lebat Ci, ne quiel novi fiat contra instituta maio- instruit Ci, P. Decius instructa acie (in offener i'Yelb' rum Ci; ace. per eos annos ex institnto militem! fcljlacljt) vitam suam elevovit Oi, agmen, legiones, non dederunt bem Ubereinfommen gemä~ L. 2. 'ba~' ordines, copias, elephantos u. bgL Cu CL, suos pu- lllttet1te~mclt, ~or~llbelt: iam ad institutum revertar gnae (dat.) für ben ~ampf S, instrnite contra has meum Ci; ace. &6fid)t, \ßlalt: institntum vitae ca- eopias vestra praesielia Ci, insielias legen L. b. 3U pere Beben~plan, ®runbfas N, manere in instituto etro. llujtelfCll, iJorbcreUen: aliguem acl alterius cae- meo videor Ci. 3. pl. ®rllltbfä~e: Gynieorum Ctt, elem L. abundare praeeeptis (tgeoreti(clj) institutisque (praf, II. mett abt. 1. iJcrfc~CIt, cblrtd)tcu, alteftattcl!: tifclj) philosophiae Ci. I mensas epulis 0, cultibus suis Herculem instrmt 409 intactus befIeibet mit in rem !Scljmucr, vias copiis be, T. maein: instrnere elomum (tabern3Jeulum Cu) ba~ .pau~ einricljten N Ci, classis instructa au~ge, rüffet Ci (vgLclassem omnibus rebus instruere 0), aO'rnm mit (lanbroirt[cljaftIicljem) ®erät verfegen L. :z~ oee. a. auetü[tcu, rüftelt: milites armis SV T; bHbI. se armat et instruit ira 0; allein: ad iuc1i- cinm nonc1nm se satis instruxerat natte ficlj vorbereitet, gerüftet Ci. b. ltlltertucifClt, ulttmid)tClt, Illt\lJeifcll: instrnctus pectora (ace. g1'.) dictis 0, regina dei ritibns instruitur lä~t ficlj einfünren 0, instruimus oratorem Ci, aelulescentes c1ocere, instituere, ael omne officii munus instruere Ci. l15gI. s. v. In- structuS. in-suävis, e unangenegm: vita, littera Oi, quoc1 nisi eonceelas, habeare insuavis giItft für einen unange, nenmen m1enfcljen H. fnsubres, um unb imn, m. feItifcljer l15oIf~ftamm um m1aHanb L; adi. Insuber eques infubri(cljer L. in-sudo, are an etro. fcljroisen: libellis insudat ma- nns H. insue-factus 3 (ugL assuefacio, consuefacio) geroönnt, abgericljtet: equi C B. G. 4, 24, 3. in-suesco 3. suevi, suetus 1. intro ficlj an etro. geroönnen: miles insuescit ael c1isciplinam L, corpori insueverat T; mit in/. insuesco largiri S, frui L. 2. trans. geroönnen: ita se a pueris insuetos (esse) L, insuevit pater hoc (baran) me H. in-suetus 3 I. (mit ~,iipof. in) geroögnt S. V. In- suesco. II. (mit priuatiuem in) 1. ungeroonnt, unge, ltJögnliclj: pabula V, insuetum per iter V, solitudo L; bicljt. limen fremb V, sol ungeroonnte~ Bicljt O. %[g innere~ ,obi. insueta rudens in ungeroönnlicljer @eife V. 2. an etro. nicljt geroönnt, einer !Saclje ungeluOnnt. abs. grave est omne insuetis onus Ph. (:I;~ ftent a. mit dat. Syphax insuetus moribus Romanis Li erfest burclj a el: corpora insueta ad onera portanda C; burclj info Arcades insueti acies inferre peelestris V, insuetus vera audire L. b. mit gen. insuetus male auelieneli N, homo insuetus laboris, operum, navi- ganc1i C. insula, ae, f. (uielI. auiS *en salo = 1; fV aU, ugl. salum; §§ 67, 51) 1. :;'Snfel, (:I;iIanb: insula est JYIenta satis lato a Sicilia mari eliiuneta Ci; oee. = Nij6as !Stabtteil von !SlJratu~, auf einer :;'Snfe{ gelegen Ci; in· sula AUobrogum ba~ ®ebiet 3roi(cljen ffinone unb J'fim L. 2. metaph. SJ.nietnau~: Olauc1ius proscripsit insulam, venc1idit Ci. mav. insulanu.s, i, m. (§ 75) :;'Snfelberoof)ner Oi Nat. dea1'. 3,18,45. inSlllsitas, tatis, f. I2tbge[cljmautf)eit Ci. . ~on in-slllsus 3, adv. Ei (salsus, § 51, I[(nm.) Cungefa1nen'; metaph. gefcljmaulo~, roiSlo~, abgefcljmaut: Epiehannus acutns neque insu1sus homo nicljt of)ne @iS Oi, in- sulsum genus ridiculi Ci, hoc non insulse interpre- tantur Ci. in-sulto 1. (Il1silio, salto, § 51, I[(n111.) 1. an, in, auf ettu. fpringen, güpfen: equitem C\ßferb) cloeuere insultare solo tän3eln V, haeeli ftoribus insultant [pdngen l)in unb ner V, Priami busto insultat ar· mentum H, Batavi insultant aquis fprlngen in!3 @affer T; bUbI. carinae insultavere ftuctibus tan3ten über bie zyluten 0; bicljt. tmns. nemora in- snltant (Bacchae) thyasis burcljtan3en bie .paine V. 2. metaph. 'auf iemb. nerumtan3en', uernöf)nen, ver, fpotten: eHr casibus insultas, quos potes ipse pati? 0, num tibi insultare in ealamitate vieleor? Ci; trans. Llnus insult ab at lllultos Ci, alieuius patientiam, prin- cipis cubiculum T; abs. eernis, ut insultent Ru- tuli? roie He IJögnen Vo ln-sum, in-esse, (In-)fni 1. an ober in etro. fein, ficI) befinben: pisces inerant (in aqua) Ctt, inesse telo Ctt, nee eligitis anulus uUus inest 0, inerant eornua fronti 0, inesse aliquem in hac eaelesti elOlllO Oi. 2. inneroonuen, attnaften, entgalten fein. m1it in: non minus inerat auctoritatis in ea oratione quam fa- eultatis Ci, in his rebus eulpa inest Ci, in impe- ratore quattuor has res inesse oportet, seientiam rei militaris, virtutem, auctoritatem, felicitatem mu~ in ficlj naben Ci, in facie vaecordia inerat fein ®e, ficljt verriet S. SJ.nit dat. inerat Dareo mite inge- nillln Cu, inest auctoritas sermoni S, illi genti in- est ingenium N S. ünne !Se3eicljnung: praecipmt pedum pernicitas inerat (sc. iis) L. in-sumo 3. sümpsi, sümptus (decomp., § 72) auf, roenben, verroenben: operam frustra L. SJ.nit dat. paucos elies insumpsit reficienelae classi T, vitalll versibns T. %[uclj: in evolvenela antiqllltate ope- ralll T. ln-SUO 3. sni, sütus einnänen: (parricielam) vivum in culeum al~ !Strafe Ci, plmllbum insutmll eingenägte !Slei, Humpen V, insutus pelle 0, femori (uon !Sacclju~) O. in-super adv. 1. barüber, oben brauf: trabes insuper immittere C, ingens insuper Aetna imposita V, hu- mus insuper inieitur L, insuper incumbere L, Ul1Cli- que parietes atque insuper eamera S; ace. uon oben ger: via subieeta iugo insnper imminenti L, specus insuper fimo onerant T. 2. metaph. über, bie~, obenbrein: si id parum est, insuper poenas ex- petite L, haee insuper aeldielit V, insuper his (dat.) campi quod rex habet V. i:n-superabilis, e unüberroinbIiclj: genus (caput 0, bello ° V; bilbL fatum unentrinnbar 0, Alpiulll transitus unüberfteigbar L. in-surgo 3. surrexi, surrectürus (decomp., § 72) 1. ficlj aufricljten, aufftenen: equus insurg'it bäumt ficlj, fteigt C~t, ostendit elextram insurgens Entellus auf, gericljtet V, si forte prolapsus, attolli et insul'gere hauc1licitum T, (anguis) areluus insurgens V, pariter insurgite remis fegt euclj in bie ffiubet (bl'l mCln beim I[(u~f)o(en aum \Rube,fcf)IClg Clufftef)en mujjte) V. 2. metaph. ficlj ergeben: insurgit silex V, collis L, insurgebat silva T, tenebrae insUl'gunt eampis V, insurgit aquilo ernebt ficlj H, insurg'ens impetus unelae 0, insurgit Gaesar ftrebt auf (nad) ~[nieqcn) T, Horatius insurgit aliquanelo nimmt einen göf)eren 16cljroung Q. weit dat. Miletum erec1ens 8uis insurgere regnis gegen ... aufftenen O. in-susurro 1. einf[üfteru, iluäifcljeln: femina insusurrat alteri 'hie est ille' Ci, ael aurem familiariter insn- surrare Ci. in-tabesco 3. tabui 1. fcljmeI3en: cera igni in- tabeseit O. 2. metaph. ficlj aufföfen, ficlj ver3enreu: Invic1ia intabeseit vielenelo 0, eum intabuissent pu- pulae brecljenb erIofcljen H. in-tactus 3 1. ltltberü~rt: intaetum ferro corpus L, cervix (vom :;'Soclj) nie berünrt V, Pallas iungfräuliclj H = eui pater intactam clederat Vi biIbL bellum in- taetum trahitur ilient ficlj ogne ~ampf gin S. 2. ace. a. lml1Ctfc~tt, 1tltlJcde~t, llllge;dimäfert: regio vom ~riege uerfcljont Cu, vires Cu, intaetis assidere muris onne ani\ugreifen L, nemo intactus profl1git S, in- tacti thesauri H; bi clj t. Britannus unbe3roungen H. b. mit abl. ltltbtrü~rt, frei 11011: intactus supersti- tione Cn, eupiditate, infalllia L, animus religione intactus onne ®eroiffen~ffrupeI L. 3. ulttmfud)t: nihil intaetum pati S; bi clj t. Graecis intactum carmen bie !Satire, ben ®riecljen nicljt befannt H; b iI b L saltus 8equemur intaetos bie noclj feine %[);1 berügrte (noclj fein ffiömet befungen gat) V. intaminatus 410 in-taminatus 3 (ugL contämino) unbeffecrt: honores H. in-tectlls 3 ungebecrt, unbebecrt: domus unbebacf)t, ol)ne SDacf) S, tegumen omnibus sag'um, cetera intecti un" beUeibet T, pedes intecti mit l5anbafen (nicf)t mit l5cf)ul)en) T; bUbI. Tiberium sibi intectum effecit offen, aufricf)tig T. . in-teger, tegra, tegrum, adv. Ei (priuatiue~ in unD Clfte~ adi. *tagrus 3, § 43, geoilDet uon tango mie sacer \)on sancio) I I. 1. llllberül)d, llllallgetaftct; 2. ace. a. teilt; H. 1. b. (moraIifclj) reilt, llltbcffedt, IlllbefdjoItclt, ltltIJcrborbclt; e. ltltverllorben, ftifd} , Ofül)enD; d. llltbeftodjclt, nnbcftccf)Hcf), cl)rfid}, rebIidj ; e. bOlt ~etbenfdjaftelt ltltberii~rt, frei. ltIümfe~t, ltltll erf cl)rt; ace. a. lllt!JWllltltbct; b. llngefcf)wäd}t, ftifdj; c. galto/ !Joli, llllUCtmiltbert, ltIlgcfdjmä~ fett; 2. sttbst. integrum ber ItlllJCr{e~tc \JlcdjHl~ altftanD. III. 1. frifcf), nClI; 2. Itllcltt!djicDen, fretftc~cnD, fret. 1. 1. gens a cladibus belli integra L, nullmn esse ius tarn sanctum tamque integrum fo unantaftbar Ci, rudern me et integrum discipulum accipe nocf) von feiner ~el)re berül)rt Ci. 2. a. fontes, vinum, vini sapor H; metaph. integre dicere fprael)riel)tig Ci. b. eius integerrima vita Ci, Oato vir integerri- mus Ci, Diana iungfräufiel) H; bicf)t. mit gen. in- teger vitae von reinem ~eben~manbel H. c. von I5peifen: vitiatum commodius quam integrum (aprum) consumere ftinfenb ... frifel) H; bann in beilug auf Sl'ranfl)eit: sana pars corporis atque in- teg-ra Ci, valetudo bIül)enb Ci, ne patiamini scelus ad integros contactu procec1ere Unangeftecrte, @'Je, funbe S, integer aevi in bIül)enber ;;sugenb V. d. meus labor in privatorum periculis integre versatus Ci, ad eas contiones nemo adibat incorruptus, nemo in- teger Ci, consulatus uneigennü5ige I2Xmgfül)rung T. e. vos testor me integro animo Bullae causam de- fendere Ci, integra mente Milo Romam revertit Ci, adhuc integer niel)t (von Biebe) berül)r± H, vultum (puellae) integer lauc10 unbefangen H. 11. 1. sublicarum pars integra remanebat C, lit- terae integris signis praetoribus tradunt.ur Ci; bUbI. fides unverbrüel){iel) T. a. partim inter- ficiuntur, partim integri procmnbunt C, saucii et integri C. b. von ~ruppen: integrior exer- citus N, integris viribus succedere C, cohortes in- tegTae ab labore C, integri defatigatis succe- dunt C; r l) e 1. amnis locum integ-er perfiuit in gIeiel)er I5tärfe '1'. c. cum integram praedam habere posset Ci, aestatem integram nanctus einen vo[[en l50mmer Ci, ut haberet plenum annum atque in- tegrum Ci, integro die menn ber ~ag noel) untJerfürilt ift H, honoris fructus integri Ci, opes H, fortlmä integrä Ci. 2. ut damnati in integrnm restituan- tur in il)re ffiecf)te Ci, qui in integrum restituit Ci; vgI. s. v. restituo. III. 1. illud principium novi et integri laboris L, tamquam ad integrum bellum S; bal)er abv. de (ab) integro bun llwcm, !JOn ftifcl)cm: acrius de integro coortum est bellum L, magnus ab integ-ro saeclorum nascitur orc1o V. 2. causam integram reservare Ci, quod integra re adsequi non potne- nmt Ci, mihi integrum est iel) cle quibus est integrum vobis grum, u t ... Ci. in-tego 3. texi, tectus bebecren, übetbecren: saltum intexit L; mit abl. tecta stramento L· vallo integi Romanos feien gefel)ü5t L. ' integratio, anis, f (integro). @rneuerung: Terentius bei Ci. integritas, tätis, f (integer) valetudinis Ci. 2. ffictnl)ctt: 3. llltucrborbenf)ctt, fficDIidjfcit, 1tnbefcl)oltel1~ctt: tae N, homo summa integritate Ci, Scaevola omnibus iustitiä et integritate praestans Ci. ' integro 1. (integer) mieber l)erfteUen: artus einriel)ten T; metaph. mieber aufnel)men, von beginnen: novam pugnam, seditionem L, integ-rat lacrimas ruft von neuem l)ertJor L, mela carmen integrat beginnt mieberum V. integllmentum, i, n. (intego) SDecre, .pülIe: lanx cum integnmentis decidit L, legio linteata ab integ'u- menta consaepti appellata L; metaph. ornamenta eins ing'enii per quaeclam integ'umenta percepi Ci aetati integumentum l5cf)u5, l5el)irm Pl. ' intellectus, ÜS, m. (intellego) 1. aU. lEerftänbni~. WUt gen. obi. quibus neque boni intellectus neqne mali cura lEerftänbni~ für T, dissimulare intellectum insic1iarum vorgeben, man al)ne niel)t T. 2. pa H. !Begriff, !Bebeutnng: hiems et ver et aestas intellectum - habent merben unter! cf)ieben T. intellegens, ntis, adv. enter (adi. isol. pt. pr. act. l10n intelleg'o) einfiel)tig, verftänbig, funbig: doctus et intellegens Ci; ace. ea sig-na istmll hominem intel- leg-entem delectant il)n al~ Sl'enner Ci, legere intelle- gentel' voluptat.es Ci, ut putetur in his ce rebus in- tellegens esse Ci. mm gen. obi. inminentium bie 3ufunft al)nenb T. Subst. isol. Sl'enner: vulgi inc1i- cium cum intellegentinm iuc1icio non congruit Ci. SDatJ. intellegentia, ae, f 1. (Hllfidjt, ~erftltllb, \Jaffllllgß" lJermögen: haec fretus intellegentiä vesträ clissero brevins Ci, id in nostram intellegentiam caclit rann von un~ verftanben merben Ci. 2. ace. stclllttltiß, stennctfd}aft, ~Ctftältllllt~: quä intellegentiä est in rusticis rebus Ci, in eo homine intelleg-entia est, non avaritia er fammelt ag Sl'enner, niel)t au~ ®ei3 Ci. 3. meton. 18egriff, ~orftenltng: difficilis erat animi intellegentia e~ mar fel)l1Jer, fiel) ... voquftelIen Ci. intel-lego 3. lexi, lectus (inter-l ego, § 33) 'unter, fel)eiben'; meton. i. wal)rucl)mcn, crfef)en, erfcllnen: abs. tu sine bona arte intelleg-is et iudicas? Ci. mUt ,obi. quoc1 iste homo neque attendere neque intellegere potuit Ci. @rgän3ung a. ace. e. i1tf. . Pausallias ex vultu ephori cuiusc1am intellexit in- sic1ias sibi fieri N, me satis libere vociferari posse intellego Ci; pass. mit nom. c. inj. cautio intelle- g-atur in solo esse sapiente Ci, intellegor falsns esse man mettt, bat T. b. inbir. \}r. quid vos sequi conveniat, intellegetis Ci; oft: ex quo (eo) intellegitur morau~ man erfiel)t, morau~ erl)eUt. 2. !Jcrftel)cnp begreifelt, attffaffclt: satius est mutum esse quam clicere, quocl nemo intellegat Ci, vereor, ut hoc intelleg-i possit auditmll Ci, facile intellectu est N, rem Ci, Oatonem sua aetas non intellexit begriff nief)t T, adulescens non acriter intellegens . von Iangfamen !Begriffen Ci; mit ace. e. il'if. nemo est tam stultus, qui non intellegat dominatione~ nobis ferendam esse Ci; mit inbir. \}r. ut maglS intellegas, quam nihil verba valeant Ci. oce. a . .\tcltntni~ l)abel1, ~Cltner feilt: non multum in ea re lvenig verftel)en von Ci, nihil Ci, homo intelle- 411 ein Sl'enner Ci, qui wndenter intellegit Si'enner Ci. b. meinelt, lidj heltlcn, fid) DlI'''''-"'''! bonum, decorum Ci, sanguinem quid in- Ci,8fn:a~ia, in qua intellegitnr ordinis Ci. lEg!. s. v. intelleg-ens. In.1>t:IUJl.<:;~U unb Intimilii, arum, m. ligurifel)er I5tamm am üftI)ung ber l5eealpen L T; il)r .pauptort Alb- intimilium T lag an ber ügurifel)en Sl'üfte, i· Yen ti- miglia. _ temerä tus 3 1. unbeflecrt, mafeUo~: intemerata coniug-um corpora T. 2. rein, lauter: intemerata (vini) munera V, castra intemerata servare T. eräns, ntis, adv. anter matlo~, ungemätigt, ~ügello~: non intemperanter concupiscere niel)t ~u Ieibenfcf)aftIiel) N, nimis iracunde hoc et valde in- temperanter Ci, libidinosa et intemperans adule- . scentia Ci, militaris gloria Ci. SDav. intemperantia, ae, }: 1. 9J1angeI an 9J1ätigung: intemperantia Pausaniae übermütige~ !Betragen N, imperatoris intemperantiä militumque licentiä N, homo intemperantiä in omni ftagitio versatus Ci. 2. Unmätigfeit, 3ügelIofigfeit: adulescentium inpuden- tior intemperantia Ci, omnium perturbationum fons est intemperantia Ci, civitatis 'llnarel)ie T. 9J1it gen. obi. vini Übermat im ~rinten L. in-temperatlls 3 niel)t gemätigt, matIo~, übertrieben: benevolentia Ci. in-temperies, ei, }: 1. unbeftänbige ~itterung: verna 'llprUmetter L, caeli, anni L; ace. solis aUilu, l)eite ~itterung L, aquarum aHiluvieI ffiegen L; metaph. 'Unmetter' Pl. 2. metaph. 3ügeUofigfeit: propter unius ex quindecim viris intemperiem Ci; ace. Unbotmätigfeit: brevis laetitia fuit cohortium intempel'ie T. in-tempestlvuS 3, adv. Ei un~eitig, illlr Un~eit, unge, fegen: amicitia numquam intempestiva est Ci, cu- piclo 0, Minerva unileitige Sl'unftfertigfeit 0, honor T, il'ascimur intempestive accedentibus Ci, aliquem in- tempestive iuvare mit feiner .pUfe ungelegen fommen T. in-tempestus 3 (\JdDCltiue~ in unD *tempestus, uon tem- pus gebilbet tute scelestus l10ll scelus) 'unileiiig, ungelegen'; nur nox bie tiefe, bunne lJ1ael)t (inter concubiam noctem et mediam); metaph. intempestae Graviscae ba~ ungefunbe V. in-temptätus, fcf)Ieel)ter in-tentatus 3 unangetaftet, un6erül)rt, uttverfuel)t: fortuna 0, sors V, iter T, qui- bus intemptata nites olme gerannt ilU fein H. in-tendo 3. tendi, tentus I. 1. anf.\laltltelt, f~alt1telt; ace. a. alt~f.\laltlleltj b. mit etm. iibcr~iel)clt; 2. metaph. anf~altltClt, ftcigeru, !Jcrmcl)rCll • Il. 1. ltlOl)in all~f,lJanltClt, all~ftredelt, mol)in ricf)ten; ace. (lffiaffen) gegen iemb. ridjicn; metaph. 2. (eine ){leluegung) mol)in rtdjten; ace. M mol)in wenD cn; b iIb L mol)in ftrebcn; 3. (eine 1:ätigfeit) fetnDltdj gegen iemb. ridjteltj 4. (ieinen @eift mor)in) rtcl)telt, renIen; ace. a. bcabficl)tigcn j b. bcl)alt~telt. I. 1.' tormenta fpannen Ou, arcnm intendebat Apollo V, vela secundi intelldunt zephyri V, rana intendit cutelll Ph. a. refl. nubes se intendere ~ogen fiel) über ben .pimmel Cu. b. tabernacllla car- baseis intenta velis Ci, intendit locum sertis V, bracchia terg'o mit bem ffiinb~leber (be~ ~äftUl3) V; in vedel)rter Sl'onftr. (vgI. circumdare) coronas posti- bus über ... 3iel)en 0, vincula collo V. 2. cornu intenc1it vocem V, tenebrae se intendunt bie inter \}infterni~ nimmt ilU L. 9J1it austl'. reg'is curam Cu, officia S, odium, g-loriam, cupiclitates, pretia alimen- tormll T. II. 1. manus au~ftrecren T; 3iel: aciem (oculo- rum) in omnes partes Ci, anres ad verba 0; mit dat. manus verberibus T, bracchia remis V nael) ... au~ftrecren; occ. intentus est arcus in me unum Ci, hastas varftrecren L; bi el) t. sagittam mit ... ilie1en V; signa legionum intenta cervicibus vestris Ci. 2. iter in Italiam L, fugam acl Euphratem CuL; prolept. novum alveum fiel) bal)nen Cu; occ. ut eo, quo intenc1it, mature cum exercitu perveniat Ci; bUbI. huc intendit ftrebte barnacf) T, quocumque intenderat, res adversae erant S. 3. periculmn in omnes in- tenc1itur Ci, bellum in Hispaniam L, in aliquem (alicni) crimen L, c10lum Cu; ol)ne 3ielangabe: actionem intenderat l)atte angeftrengt Ci; quo cupicli- tatem intendit Antonius Ci. 4. animum ad repa- randas vires Cu, oculos et mentes ad pugnam C, in haec intenta mens nostra Ci, animum rebus ho- nestis H, cogitationes acl aliquicl L, curam in appa- ratum belli L. a. mit pronominalem ,obi. quod intenclerat Ci S; mit il1f. fug'ä salutem petere in- tenderunt Ci, quo ire intenclerant S. b. icl quod intenderemus confirmare Ci. lEgT. s. v. I. intentus. in-tentatus s. v. intemptätus. intentio, anis,}: (intendo) I2fltf,lJaltltllltg, baß ~eWaltllt~ fein: corporis Ci; metaph. animus intentione (I2ln, ftrengung) sua depellit pressum Olnnem ponderum Ci, mentes a cogitationum intentione (von gefpanntem SDenfen) ad tranquillitatem trac1ucere Ci. ace. a. 2.Infmcrffamfcit; mit gen. sttbi. vultüs gefpannte 9J1iene Ti mit gen. obi. lusüs l2lufmedfamfeit auf L. b. I2fbftcl)f: adversariorum Ci. intento 1. (frequ. \)Oll intendo) 1. aU!3ftrecren, I)hl' riel)ten: haec sica intentata nobis est murbe brol)enb gegen miel) ge~ücrt Ci, Virginius intentans in Appium manus L, tela ac manus in ora leg-atorum Ti sinisträ intentans angues V. 2. metaph. anbrol)en: arma Latinis mit Sl'rieg bebrol)en L, iis fulmen dic- tatorium fie mit ber SDHtatur bebrol)en L, viris inten- tant omnia mortem V, ictus T. I. intentus 3, adv. e (adi. iso I. pt. pi. pass. uon in- tendo) 1. gef~annt, angel~llltltL I2n~ pt. pj. pass. arcus Cu 0, cordae Ci; bilb!. labor angeftrengt 0 = intentior cura CuL, intenta alimentonun pretia geftiegen T, intentior disciplina ftrammer T; Enal- lage: milites ftramm, bienftejftig T. metaph. 2. ge~ f~altnt, al1fmetffam: intenti exspectant pug'nae pro- ventum C, signum V, intentior custodia L, inten- tissima conquisitio L. ~orauf? ace. mit in ober ad: in pugnam Ou, acl nntmn ducis Cu, ad pu- gnam C; dat. mens intenta maUs 0; inbir. \}r. intenti, quam mox sig'num claretur L, si (ob) laces- serentur L. ace. a. eifrig, von ~tferl eifrig bebadjt, ubHcgCllD: intentius delectüs habere, bellum appa- rare L, intentius se excusare T; mit dat. arti C~t, operi L, officiis S; mit dat. ger. ducibus legenc1~s et exercitui scribendo L, agendo censui T; mtt a d: acl curas, ad parenclulll L. b. gefpannt = icf)Iag~ fertig: dilllica tioni L, exercitus ad proeliulll ~n­ tentus T; aUein: exercitus paratus (armatus) lll- tentusque S L T. H. intentus, üs, m. (intendo) ba~ 'llu9(trecren: pal- marum Ci. in-tepesco 3. tepui lvarm merben: strata membris intepuere tuis O. inter mit ben abv. \}ormen intra unb intro (altinb. anülr al)b. untar; camp. ~u in, vgL 'ta Ev't8Qa unb s. vv.' interämenta, intimus. I2H~ bie Sl'omparatitJbeb. inter 412 in nidjt mef)r füf)Ibar mar, entHanb ein) SDoppeIfompamtiD C. intro (ug!. ärJw, eo, qua, illo), nut abD. ~ (§ 16, SUn111.) interior. ~crdlt: qui venit modo intro Pl. maff. meift in A. inter (isol. nom. ;g. m., § 78, SUl.ii. 2) Iuxtap. (§ 67) mit bem verb. bei3 l5atei3. ?ngL intro- I. abDerbieLI: duco, -fero, -eo, -mitto, -spicio, -voco unb intro-itus 1. 3mifdjen, 3mifdjen f)inein; SDodj audj getrennt: intro vocata erat centuria L. . 2. barunter, batinnen, in ber 9J1itte; , . D. ~nteri~r, ius . 1: nte~r nadj innen gclegclt, ace. a. unterbeffen; , ttcfer tuneu, tuutter: m mterlOre parte aedium vi- b. babei, 3ugegen; vere Ci, interiores templi parietes bie 0'nnen[eiten 3. unter. ber !illänbe Ci; ace. n. adv. isol. interius lingua TI. präpofitionelf beim ace. räumIidj: congelat 0, interius recondere tiefer innen V. lSef' 1. Don 3meien: 3Illi[d)cn; ibat interiOl' ging 3ut iRedjten 0, interiOl' nota Falerni 2. Don mef)reren: uufer, tu; eine 150rte, bie tiefer im S'i'eIler Hegt (eine beffere) H. 3. ace. bai3 iRe3ipro5itäti3Derf)ältnii3 be5eidjnenb; proram ad saxa suburget interior bem Siefe näqer v' 5ettfi dj: 4. 3\1Jifclicn; g'yrus ber für3ere H, naves interiores ictibus tormen: 5. im ~etIaufe bou, Illä~reub. tonlm erant maren 3lt naf)e, ltm Don ben m5utfgefdjoffen --- ------------- getroffen 31} lDerben L, interiOl' periculo vulne1'is factus 1. 91ur in Sufammenfej)ung. 1. lSei lSegriffen ber 5lt naf)e, um Dermltnbet 3lt merben L. 2. me~r tm iRltlje: inter-sum, inte1'-iaceo, inter-rex, inter-l'egnum ~unercu bce ).laube~, tiefer tm ).laube: Asia Cu, Per- inter-nuntius. lSei lSegriffen ber lS em egung: inter: seus se in interiora 1'egni recepit in bie inneren cedo, inter-pello, inter-misceo, inter-mitto, inter-eido. steHe be!3 iReidje!3 L, nationes binnenlänbifdj Ci. 2. inter-cipio, inter-cldo. ace. a.. inter-ea, inter-im, 3. metaph. enger, tmtrauter: soeietas Ci, amicitia L inter-dum. b. inter-sum pugnae. 3. inter·eo, potentia grö~erer @inffu~ ber ?nertrauten T; ace. ge~ inter-fieio, inter-imo, inter-dico unterfagen. ~etmer: ab interioribus consiliis removeri N, inte- n. 1. mons Iura est inter Sequanos et Helve· riores litteras scrutari Ci. tios C, ut Tiberis inter eos et pons interesset Ci. interamenta, orum, n. (ugI. ex-enterare ll\l~)ueiben) bM 91adjgefte[[t: Faesulas inter Arretiumque L, inter innere .po{1Jmerr: navium L. manus unter ben .pänben. }jIletaph. pacem inter inter-amnus 3 1Jmifdjen 3mei iJlüffen Iiegenb; subst. duas civitates conciliare N, inter Hectora atque isol. Interamna, ae, f. 1. 15t. in Umbrien 1Jmifcf)en inter Achillern ira fuit H, inter bellum et pacem 3mei 2rrmen bei3 ~ar, ®eburti3ort betl stacitui3, j. Terni. dubitare T; bei I};Cngabe Don Unterfdjieben: vide, quid 2. 15t. 1Jwifdjen 3mei 2rrmen be!3 2iri!3. SDa5lt adi. intersit inter te et avum tUlll1l Ci, inter pacem et Interamnanus 3 (§ 75) aui3 0'nteramufr Ci; Inter- servitutem plurimum interest Ci. 2. inter feras amnas, ätis Don 0'nteramna: ager L. aetatem deg'ere Ci, inter eiusmodi mulieres filium tuum conlocavisti Ci, inter eiusmodi viros versa- inter-aresco, ere Dertroanen Ci Tuse. 5, 14, 40. batur Ci, feroces inter socios, ig'navi inter hostes in~ercalarius. 3 unb intercaläris, e 3um @infdjaIten erant L, inter patres lectus L, inter homines esse bteuenb: menSlS I5djaltm~nat L, Kalendae ber erfte unter WCenfdjen Derfef)ren, aber altdj: auf @rben meilen Ci, I . stag be!3 I5djaItmonate!3 CI L. ?non erat inter planitiem mons mitten auf ber @bene S, ' mter-calo 1. burdj 2rUi3ruf (calando) einfdjiebeu, ein, statua inter l'eges posita Ci. 91adjgefteIlt: extremos I fdjaIten. ?nor ber @infüf)rung bei3 0'uIianjfdjen 0'aljretl inter euntem H. 0'n 91amen Don I5tabtDierteln: inter (45) burdj 0:äfar lag bie 2rUi3gfeicfJung Don WConb, unb falcarios Ci, lignarios L; in bem juriftifdjen I};Cu!3, I @:lonnenjaf)r in ben .pänben ber \ßontificei3. SDiefe be, btua inter sicarios accusare Ci, quaestio inter si-· folgten fein beftimmtei3 I5lJftem, fonbern gIidjen nur ca1'ios Ci wegen WCorbei3. Oft mit subst. adi. inter! äu~erIidj aUi3, lDenn bie SDifferen3 3U bebeutenb murbe: paucos unter menigen = mie nur menige L, inter I· hoc anno intercalatum est murbe. (ein WConat) einge, umnia Cu, cetera L, cuncta H Dor aIlem, befonbertl. fdjaItet L; metaph. poenam auffdjteben L. ?ngt inter alia ~rodigia .et carnem pluit L, inter: inter-eapedo, inis, f. (capio) Unterbredjung, lituf' o~nnes constat ~I: 3. WCtt pron. :efl. 1tutereiualtb~r, I [djub: intercapedinem scribendi facere Ci. ~t1taltber, gcgcnf.et!tg: obt~ect~ban~ I~lter se N,. furtIl~ inter-cedo 3. ces si, cessum est 1. ba31llifdjClt cill~ mter s~se adspICleb~nt ~I, .dIversl mte1' se adItu.s Cl, ~cröie~C!t: inter singlllas legiones impeclimenta inter- colles mter. se propmqm emanber nalje. S: 4. lllter eedunt C. 2. ace. a.. fidj ba&\1Jifdjcll crftmfeu, ~in~ horam .te.rtmm ~t ~uartam L. . 5. SI mter. eenaI~, 3te~eu: intercedebant silvae inter ipsos atque Ario- ~lOC a~CldIsset CI, sllent leges .mter arma (S'i'neg) CI,: vistum C, perpetua palus intereedebat C. b. 3ett, mter lPSU~ pugnae tempus L, mter. haec (quae) unter,! fi dj: btl3ltlifel)cn eintreten i pf. ba3lllifdjcnIiegcu! nox beffen~, mter hune tumultum L, mter ag'endum V. I nuUa intercessit Ci, vix annus intercesserat, cUln . B. ,mtra. (i . o!. abi. f). \ßrä:pof. beim ace. 1. öd, ... Ci. c. Don @reignjffen: baaltlifdjeufllITclt: saepe ftdj: tltncr~aIb,. ~itnClt: mtra vallum et foris N, intra! in belle panis momentis mag'ni casus intercedunt extraql~e mU;llltIOnes. C, elll1l intra moenia vide- i treten Smifdjenfäne ein C. d. Don ?nerf)äftniffen: ftatt~ mus C~, AntIOchum mtra montem Taurum regna1'e' finDen, bcfte~ell! ut (inter eos) nuUa intercederet ob- insserunt innerf)alb betl staurU!3 (fo ba~ biefer bie ®renae i treetatio N bella intereedunt C ma'"na vetustas bUbet). Ci; occ. (f~einl:illr) ~iuci~l: int~a munimenta ! magna con~uetudo intercedit Ci, 'in rcl p. partibu~ (moema L) compulsI Cu, eos mtra mSlllam re ce- clissensio intercedit Ci mihi cnm Siculis causa tan- pit Cip 2. 1Je.itlidj: ü.tltct~aIb, binnen, bor m-b~ tae necessitudinis int~rceclit Ci. 3. a.. baallltfdjelt~ fanf: mtra eos ches Cu, mtra annos XIV tectum treten, Illtberf1:Jtcdjen, fidj Illibetfc~cn: abs. intercedit non subire C, intra legitimum tempus S L, intra M. Antonins C, paratos habemus qui intereedant Ci; decimum diem, quam Pheras venerat L, intra iuven- mit dat. intercessit conlega Fabricio Ci ne quis tam mori T. 3. 1~tetaph. lIntCt, t~ltcr~affJ: intra legi intercederet Ci; nihil intercedit, qu~minus L; verba peccare nur mtt !illorten C~t, mtra fortunam bilbI. nisi cupiclitas intercesserat f)inbernb in ben manere .in feinem I5tanbe 0, classis erat intra cen-. !illeg trat N. b. fiel) berbürgell, glltfngcu! intercessisse t~m L, mtra finem iuris ~ui L, dom~ls intra paucos I se pro iis magnam pecuniam Ci, tantum (sester- hbertos beftcmb nur au!3 em :paar iJretgeIaffenen T. I tium sexagies) se pro te intercessisse Ci. 413 interequito oris, m. (intercipio für *intercapio, § 43) , inter-cus, cutis (cutis) unter ber .paut: aqua m5affer, lltlt~rlUJtUlIU; praedae, litis L, donativi T. , fudjt Ci. anis, f. (intercedo) ba!3 SDa31Di(djentreten, i inter-dico 3. dlxi, dictns 1. lluterlagen, berbtetw i @;infpradje: ~lletoritas senatus emptä intercessione n:it ~at. PM"~. ~nb ae.e. j"ei: ei orb~m 0, neque h?c (triouni5ifdjei3 ?neto) sublata ~st Ci; meton. ~una hbens ~ostns mt~rdICeJ;t~Uln est. Ct; ber l5adjbe~nff intercessionem liberam rehguit bai3 0'nter5e[flOn!3' I burcfJ.p er [dj e f aj): mterdlcIt CasslVelialillo, ne Trmo- redjt C. , bantibus noceat C; pt. pf. pass. interdictus ? tercessor, oris, m. (intercedo) . 1. ?n.erf)i~beret, i tmbotcu, betfagt~ spe.s 0, voh~ptas ~-I. ,qfter mü @;in[prudjerf)eber (lJom ~ri!iunen): agr~rIa~ ~egI se mter- I d~t .. pers. unb abl. re.I: Ro~ams omIll Galha C, fe- cessorem fore professus est Ci, tnbum mtercessores, mmlS purrnrae usu mterdICemus L; of)ne \ßerfon, legis gegen bai3 ®efej) L, 2. ~ermittIer: isto int~r-! angabe: domo b~i3 .pau~ D~rbiete~ '!'; pass: m.ale .rem cessore ad Sullam legati non adierunt auf feme g~re~tIbus. patrns boms mterdIC~ solet. C!I, eI Hlspa- lBürgfdjaft f)in Ci. . I ma mterchctum est T; audj: mter~IcI non potest inter-eIdo 3. cldi, cisus (caedo, § 43) in ber 9J1üte, socero (dat.) genera (abl.) man faun tgm ben ?nedef)r burdjfdjneiben: intercisae venae T, pontern abbredjen L.' mit ... ~~djt Dermeljren N. 2. iJadjmo.rt betl ~taattl.: inter-eido 3. eidi (cado, § 41) 1. bal;lllt[el)enfallen:, redj~e!3:. ael)ten, .bcr~auuel~: l~ges, quae mbent. eI aq~l~ nullmn telum inter corpora (naves) vanum inter-. et Igm (a~ua Ig'mque, 19m atque agua T). mterdl~l cidit L. II. 1. 3ugrunbe gc~CIt, llmfommc1t! pereant· ba~ -man tqm Deue~ ltnb !illaffer _ Derf~ge .0.1 . ~1~tft amid, dum inimici una intercidant Ci. 2. ace. I pass., feIte~ a~t. qu~bus.curn agua et 19~1l mterdlX~S­ Cl1tfallCII, bergeHen \1Jerben: nomen inte1'eidit annis 0 T,: set? .. 2r9nItdj:. SI qms eOl:um d:cretl~ non stetIt, si interciderit tibi aliquid H, eonsulatus memoriä sacnficus mter~~cunt ,(sc . . el) fdjlte~en tf)n Don ben intercidit entfiel au!3 bem ®ebädjtniffe L. Dpfern a:ri3 , ~erf)angen u.b~r tf)n ben.lSann .C. 3· ber~ inter-eino, ere (cano, § 41) ba1Jmifdjen fingen: neu o:Dncn, eu.lfel)atf~ll: ~amlhae vald~ mtel:dICere, ut UIll quid medios intercinat actu.s H Ep. 2, 3, 194.. . diCtO ~ud~ens _ s~t CL ?ngL~. v .. mterdICtUl~. SDaD: inter-cipio 3. cepi, ceptus (capio, § 43) 1. l1utten m~e~dwtlO, oms, f ?nerbot. fimum nostronnn unfer auf bem !illege altffangcn: pila intercepta remittere C, . ®ebtei .1JU betret~n L.. . bracchium ben 2rrm im .pieb Ctt, epistulam auf, mterdwtuill, I? n. \8ubst .. %sol. pt. 1)!- pass .. lJon mter- fangen Cu, commeatüs sttantlporte auffangen L, ma- dICO) 1. ~:rbot.: m~erd~ctu:n a:I~uoc1 ~nter duos gnum numerum iumentorum auf be~ 9Jlarfdje auf, so~.es ,?ompone~e CI, tYla~mca ~n~e~dIC~a. CI. 2. oc~: fangen C, Dareurn Cu, ipsum ab sms fern Don ben pratonfdjer I5dj,teb!3f~mdj, l.Befdjetb. mtel dICto CUlU ah @:leinen auffangen L, hostes in fuga abfangen T; . quo coJ;t~endele .CI.._ ._._ . bid)t. Rhoeteus hastam intercipit mirb Don ber (für mter-dm, ardj. mterdm~ Pi (d~u, dlUS alt~ stafußjo:l11 einen anbern beftimmten) .\:lan1Je getroffen V. 2. autl uon ~ies, § 6~) ltntertagtl, bet stag, uber stag: III te r.d~:11 ber 9J1itte \1Jegltc~lIlen: terga caput tangnnt, colla statIOnes dlsponebantur; ea.dem ~octu praesI.dus intercepta videntur 0; metaph. Itlcgnd)lIlcu, eltt~ ~eneb~ntur C, nec nocte nec mt~rdm L; altJnbehfdj: rei~elt: quas res intereipi periculosum esset Ci, . mterdlU, nocte_ stag unb l)1adjt uber L,. . agrum ab aliquo L, pecuniae e publieo interceptae ~nter-d~etus, us, m,.( duco) st:ennungi33etdjen CI 01'.228: unterfcf)1agen T. 9J1it mandjetfei 91ebenbeb. veneno mterdmm arter eom. pr. 1JU mter-do bamm geben: qm intereeptus ln3mifdjen an ®ift geftorben T, Myrrha . sis, qui non sis, ~oecmn. noJ;t interduhn P~ Tri;<. 994. intercepta neci bem stobe einftmeiIen entriffen 0, te mt~r-dum .1JumetIen, bt!3.metIen, mandjmal, ntttunte~. interceptum fortuna servavit Cu, solern, usum au- !illteberf)oIt: mterdum. , . mterdum baIb ... balb 0 CI; rium megnef)men Cu, gloriam megf)afdjen Cu, arca Dariiert: modo ... interdum u. a. dives landem intereipit nimmt für fidj in 2rnfprudj Ph, inter-eä (eil ift abi. j. lJon is, .adv .. isol., § 68) 1. te?v spem anni (Cererem) Dernidjten O. 3. nutcrbrcdjcu, :p oral: un~erb.e!, unte.rbeff~n, tl1~ltlt[djen: DlOd~rus .m- abfd)uctbcu! iter interceperat C~tL, loca opportuna L, terea p~ovmCla earmt Ct. WCtt genauerer Settb.efttm, hostium ino-ressum praesidiis T. mung: mterea, quoad fides esset data, non mter- inter-clüd~ 3. clüsi, clüsus (claudo, § 43) abfdjIie~en, mis~ur~s, clelectüs C. 2 .. abDet[a,~i~: inbelfen, b.odj. abf:petren, Derfperren, abfdjneiben; mit ace. rei:, his ~Ietdj3etttge ~anbrungen, bte. gegenfa~lt~ geba~t Jtl1~, aditüs Ci, alicui iter, exitum, perfugia CiL. lSübI. ~t~~ ber .\:latetl"er burdj .cum mterea maf)re~b tl1belfe~, consuetudinem Ci, animam, spiritum ben liltem be, maf)renb. bo~: eUln mterea mlll1~s ge:n1tus audle..: nef)men Cu L T. WCit ace. pers. Caesarem faeile batur Ct; (sIgnum.labefactaba~t;) illud mtere~ nulla intercludi posse C, a tergo ho stern interclusum 1'e- lababat ex parte Cl, nunc tarnen mterea haec aCClpe Ca. liquit Ci, !illoDon? abl. nostros commeatibus C, inter-eo, Ire, ii, itürus 1. ltllterge~eu, 311gxultbc 1'e frumentariä, itinere, Dyrrhachio intercludi C; gc~eu! naves naufragio intereunt Ci, interit luna mit ab: ab oppido intercludere adversarios C, 1e- gef)t unter H, aetas interit H. 2. metaph. bttfllren~ giones ab impedimentis interclusae C. SDaD. gelielt, öugnmbe gc~CIl: pecunia interibat 1argitione N, interclusio, onis, f. .pemmung: animae bei3 2rtem!3 Ci. res p. funditus interit Ci, mIlIlIs cu1tüs Cereris in inter-columnium, H, n. (spatium inter singulas co- eis loeis int~r~ss: ~rbit~antl~r.Ci,. sacra intereun~ lumnas) l5äufenabftanb: in intercolullllliis (3mi[djen ben rommen ~b C~, 19ms. mter~t, m~l .alItur gef)t autl CI, !Säulen) signa vidimus Ci. tabtllae mtenerunt (mcendlO) Ct, mt~reunt segetes. V inter-curro 3. curri ba3mifdjentreten: his exercita- = fructüs Ci. ace. umfllmlllCU i etgtL Don I5djtff, tionibus dolor intercurrit mifdjt lidj ein Ci. 2rber: brücfJigen: si vectores mecum interire mallent Ci; ipse interim Veios intercurrit begibt ficI) llnterbef[en bann metaph. Callisthenes tortus (auf be~ iJoIt~r) eilenb!3 nadj ?neji L. interiit Cu, si vi interisse~ Ci, o~ne ammal. !n- inter-curso, ä1'e (f1"equ. uon interc~rro) b~1Jmifcl}en, ter~~t necesse. est . C~, q~ll per Vlrtutem (pernt), laufen: segnius intercursaut barban ,(angretfenb) L. pernt, at non mte~It 1ft mdjt .gan1J ~edoren Pl. I2H!3 intercursus, üs, m. (intercurro) SDa3mtfdjenfunft; nur lS,eteuernng!3formel: mteream, SI ... tdj [on bei3 stobei3 abl. impeditlls intercursu suonlln usus hastarl~m L, . feml H. . ,.., repentino intercursu viam dare L, consulum Inter- mter-eqmto, äre ~a~mtfdjenr~tten: mteregu~tantes cursn res sedatur L. alarii L; trans. ordmes (agmma Cu) burdjretten L. interfatio 411 inter-fatio, önis,f (fari) bai3 :Ilareinteben Ci Sest. 37, 69. interfector, öris, m. mörber CiL, unb interfectrix, leis, f. mörberin T. [ion inter-ficio 3. feei, fectus (facio, § 43) cniebermadjen', u. 311l. 1. uon \ßerfonen: töten, umbringen: P. Scipio Ti. Gracchum privatus interfecit Ci; mit abl. instr. aliquem fame L; audj insicliis N, per insiclias Cu; cloletis trIs exercitüs interfectos aufgerieben Ci. 2. metaph. uerberben, uernidjten: messes V. inter-fieri 3ugrunbe gel)en Pl Trin. 532. ~a3u pass. inter-fluo 3. fiüxi bai\l1lifdjenffieten: amnes inter- fiuunt Cu, quantum interfiuit fretum? L. mit ace. moenia Cu, fretum, quoc1 Naupactum et Patras interfiuit L; mit dat. aurum (gefdjmoIi\enei3) cumulo aliarum rerum interfiuens L. *inter-for 1. fätus sum bai\l1lifdjenreben, unterbredjen: priusquam ille icl perageret, interfatur Appius L, Venus meclio sic interfata clolore est V. inter-fusus 3 (fundo) bai\l1li!djen fidj ergietenb: novies Styx interfusa V. mit ace. interfusa nitentes ae- quora Oyclaclas ftrömenb i\l1lifdjen H. ~i1bL ma- culis interfusa genas unterlaufen mit V. inter-iaceo, ere baill1lifdjenItegen: interiacebat cam- pus L; mit ace. planities, quae Oapuam Tifataque interiacet L; mit dat. campus interiacens Tiberi ac moenibus Romae L. inter-ibi (§ 68) unterbeffen PI. inter-icio 3. ieci, iectus (iacio, § 43) 1. bai\l1li!djen, l1lerfen, ,feilen, ,legen, 'fieIlen; pass. ba311lijdjentreten; mit ace. j'ei: rubis sentibusque interiectis burdj ~a, 311lifdjenpffani\en uon ~ornidjt C, trabes saxis inter- iectis continentur burdj eingelegte C; mit ace. pers. sagittarios inter equites C; metaph. multa Latino sermone T, preces et minas einmengen T. 2. pt. pf. pass. ba311lifdjenIiegenb, mitten inneliegenb. mäum, Ii dj: interiectis paueis portibus C, nasus quasi mu- rus oculis interiectus Ci; b iI b 1. interiecti inter philosophos et eos... bie in ber mitte ftel)en Ci; 3 ei tI i dj: interiecto brevi spatio C, interiectis aliquot cliebus nadj [ierIauf C. ~au. interiectus, üs, m. bai3 ~aill1lifdjentreten: luna cle:ficit interiectu terrae luenn fie i\l1lifdjen (Sonne unb monb tritt Ci. [ion ber 3eit: 311lifdjenöeit, ~rifi: petito pau- corum clierum interiectu T, interiectu noctis nadjbem baöl1lifdjen ... uerlaufen l1lat: T. inter-im (ü6er im ugf. s. Y. in-de) 1. unterbeffen, mittlerweile: interim, clum cle conclieionibus inter se agunt, circumventus inter:ficitur C, scrutari loca abclita, cmn interim Hiempsal reperitur S. 2. uor, berl)anb, für ieilt, einfiweiIen: cmn interim Sulla soli- tuclinem non quaereret Ci, interim legiones pro ripa Euphratis locat T. inter-imo 3. emi, emptus (emo, § 41) ciemb. (inmitten ieiner ::tätigfeit) wegnel)men', wegfdjaffen, befeitigen, uer, nidjten: aliquem ferro N, glaclio Cu töten, Ti. Graccho interempto Ci, matrem venena H, me interimunt hae voces ridjten 3ugrunbe Ci; metaph. interimenclorum sacrorum causä um ber ~ufl)ebung willen Ci. interior s. v. inter D. inter-itus, ÜS, m. (intereo) Untergang, [iernidjtung: Magonis 51:ob N, acltulit interitus 1'ei p. luctum Ci, legmll interitum appropinquare clixerunt Ci. inter-iungo 3. iünxi, iunctus untereinanber uerbinben: clextras L. interius adv. s. v. inter D. 1. inter-labor, läbi ba3wi[djenfIieten. ~1odj getrennt: inter enim labentur aquae V. inter-Iego, el'e ba3wifdjen l)erau~Iefen. ~lodj getrennt: fl'onLles iuterqne legenclae f)le unb ba gn bredjen V. inter-lino 3. levi, litus bagwifdjen, in räumen beftreidjen: mtirus bitllmine (ali3 litus Cu, caementa interlita luto L. inter-luceo 2. lüxi ba3wi[djen fidjtbar fein, fdjeinen: terrena quaeclam animalia interlucent ~ernftein) T; unperf. noctu interluxisse ei3 fei ba< 3wifdjen l)e[[ geworben L; interlucet corona militum ift burdjfidjtig, bünn V; ali3 ~ifferen3: interlucet ali- quicl inter ei3 öeigt fidj ein Unterfdjieb L. inter-lunium, ii, n. (lnna) ~eumonb; pI. H Oel. 1 25,11; ugL intermenstruus. ' inter-Iuo, ere 3wi[djen ... fUeten: fretum, quocl Oa- preas et Surrentum interluit T. inter-menstruus 3 ilwifdjenmonatIidj: intermenstruo tempore 3ur 3eit bei3 monbwedjfel~ Ci; subst. omni intermenstruo an iebem ~eumonb Ci. in-terminätus 3 unbegrenat: magnituclo Ci. \lCber interminatus 3 uerpönt: eibus H. Pt. pf pass. uon inter-minor 1. mit :Ilrol)ungen unterfagen: interminor ne mihi obstiterit obviam PI. ' inter-misceo 2. miscui, mixtus ba3umifdjen, ein, mifdjen: verba H. mit dat. tibi Doris non inter- miscet suam unclam V; tlon \ßetfonen: turbam in- clignorum clignis L. intermissio, önis, f. bai3 ~adjlaffen, ~nl)a(ten, 12Th, feilen, Unterbredjung: of:ficii, eloquentiae Ci, sine ulla intermissione sempiterna incursio Ci, ab actione saepe :fit intermissio Ci, per intermissiones et inter- valla burdj Unterbredjungen unb \ßaufen L. [ion inter-mitto 3. mIsi, missus 1. ba3UJtfd)engcben, ba3UJifd)cnitetcn IaffClti pass. ba3UJifd)enHegen: trabes paribus intermissae spatiis C, valle intermissa ba ein 51:aI ba3wi[djenlag C; ace. ba3l1Jifd)en reer luffeltj pass. leex, lJffen baaUJifd)enUegclI: planities intermissa collibus C, mecliocribus spatiis (passibus 0000) intermissis C, per intermissa moenia urbem intra- runt burdj bie 2ücfen ber mauern L, loca custoclibus intermissa L. 2. metaph. untcrbrcd)en, a1tGfc~en: iter, proelium C, laborem CO, clilect'um C, luclos L, verba intermissa abgebrodjen 0, libertas intermissa 3eitweilig aufgegeben Ci. mit meton. Obi. magistra- tum bai3 ~mt öeitweilig nidjt befeilen C. 9J1it in!. ultterfaffc1t, auf~örclt: obsicles clare intermiserant C, non intermittebas clonum aclferre Ci, non inter- mittit caelum nitescere Ci; med. unb intro U1t~~ fe~CIt, nad)Iuffcn: vento intermisso C, intermissä fiammä C, quä (parte) fiumen intermittit au~feilt (nief)t ffiett) C, non intermittunt hostes rüden gIeicf), mätig l)eran C. 9J1it ace. ber ~ui3bel)nung: ut reH- quum tempus (bie 3eit über) a labore intermitteretur man aUi3feile C. 3. (3eit) blJxilbergcI)cn laffen, ber~ ftretd)cn laffen: clies intermissus saepe perturbat omnia Ci, intermissa nocte C, puncto temporis, brevi tempore, tricluo, spatio intermisso C Ci, paucis mensibus intermissis Cu; bal)er: nulla pars noctis acl laborem intermittitur jebe (Stunbe ber ~adjt wirb ununterbrodjen 3ur ~rbeit benuilt C. ~ei negiertem verb. q uin: nullum tempus intermiserunt, quin 1e- gatos mitterent C. inter-morior 3. mortuus 1. unterbeffen fterben: in ipsa contione intermortuus (fant fterbenb nieber) paulo post exspiravit L; bilbL intermori remec1iis civitatem an ber ~ur öugmnbe gel)en L.2. meta:ph. abfterben, aUi3gel)en, erIöfdjen: si quä intermoreretur !gnis Cn; (mores boni) sunt intermortui PI; pt. pf. mtermortuus 3: memoriam prope intermortuam renovare Ci, intermortuae contiones Ci, canclor in hoc aevo res intermortua paene O. inter-mundia, örum, n. (munc1us, Ü6rri. br~ gr, ,uem- r.oapta) bie mäume 5wifdjen ben ®eIten: tamqllam ex 415 interregnum intermuncliis clescenclisset Ci, ba nadj ~pHuri3 in biefen 3wi[djenweIträumen bie ®ötter leben, an ber 2enfung ber ®eIt fidj 3U beteiligen. .. ",~_""'nr,,, -, e (murus) 3wi!djen ben mauern Iiegenb: 3 ba5wifdjen gewadjfen: virgulta L; mit herbae saxis internatae T. o unb (§ 43) inter-nicio, önis, j. (inter- qinll\orben) 1. ~iebermellIung, bai3 91iebermadjen: per Galliam leg-ionibus nostris Gallorum inter- patefactum est Ci. 2. metctph. tlöUige [ier, nidjtung, uöUiger Untergang: acl internecionem g'entem reclig'ere C, aclclucere L gänöIidj uernidjten, acl inter- necionem cleleri, caecli L; acl interneeionem gesta sunt bella N, internecio gentis finis belli erit T. ' .... ·r·'''·-y'eCIVUs unb inter-nicIVUS 3 (inter-necare) bi{l 3ur uölIigen [iemidjtung gel)enb: bellum [iemidj, tung!3fampf L. inter-necto, ere bai\wi!djen uerfnüpfen:, :fibula crinem auro illternectit burdj\djHngt V. inter-niteo, ere ba5wifef)en l)eruorIeudjten,burdjfef)einen: siclera internitebant burdj bie ~äume Cu, nunc inter- nitente lucis fulgore burdj bie ®oUen Cu. inter-nodium, ii, n. (nodus) 3wifdjenraum 3wi!djen crwei ®eIenfen: mollia nervosus facit illternoclia poples O. inter-nosco 3. novi unterfdjeiben: blanclus amicus a vel'O internosci potest Ci, fures internoscere non possunt (canes) Ci. internuntio, äre unterl)anbeIn: internuntianclo cunc- tatio fuit L; mit inbir. ~r. utri transgrecleren- tur L. [ion inter-nuntius, i, m. c3wijdjenbote', Unterl)änbIer, mUteIi3mann, [iermittIer: colloqui per internulltium N, internulltios ultro citroque mittere C, carni:fice inter- nuntio Ci. internus 3 (inter) ber innere, im 0'nnem befinblidje: arae 0; metaph. inIänbijdj, einl)eimijdj: provineiae internis cliscorcliis fessae T, internum simul exter- nu m q u e bellum T; subst. acl interna praevertere bie l)eimifdjen ~ngelegenl)eiten T. in-tero 3. trivi, trltus ceinreiben', einbroden: intrito cibo plena lag'oena @nbrodfuppe Ph. interpellatio, önis, f. (interpello) Unterbtedjung, (Störung: in litteris sine ulla interpellatione ver- SOl' Ci. interpellätor, öris, m. (Störet: se oblectare sine interpellatoribus ol)ne uon iemb. geftört i\U werben Ci. [ion inter-pello 1. (ug!. com-pello, ap-pello) 1. tn bie \Rebe faUen, einreben : clicentem crebro C, nihil te ,inter- pellabo; continentem orationem auclire malo Ci; ace. mit 'llitten ange~enf lJef)cutgen: CUln a Oebalino interpellatus sum Cu. 2. metaph. ltl1terbred)CIt, bed)inbeXII, ftötcn, !lnf~!lUen: OtiUlll bello Cu, in suo iure aliquem C, fortuna partam iam victoriam inter- pellat C, icl Philippi morte interpellatum est L; fonft. saxum alveolum (specum) interpellat fpent Cu. mit S,) ei f dj er a 13: tribuni interregem interpellant, ne senatus consultum :fiat L; mit in!. quantum inter- pellet (uerl)inbert) inani ventre cliem clurare H. inter-pono 3. posui, po situs (decomp., § 72) 1. ba, ljUJifdjclIficUcn: elephantos L. 2. ace. a. tinfd)teben, efn\d)aItcn: hoc loco libet interponere (mit inbir. ~r.) N, eos incluxi loquentes, ne Cinquit' saepius interponeretur Ci, menses interca1arios L. b. (eine 3eit) l.JCtftreid)cn laffen, meift pass. triclui morä inter- positänadj einer 3ögemng uon brei 51:agen C, paucis interpositis cliebus Ci, nox interposita (bie ba5wifdjen, liegt, \lerfheicl)t) saepe pertnrbat omnia Ci, offellsiolle interposita lUeHn ... bai\wifdjenfiel Ci. metaph. 3. r-efl· fid) einDrängen, fid) ci1tmifd)CIt, ftdj tnG IDHttcl fegen: se iurgio Cu, ille se interposuit fegte fidj ini3 mittel N, CUl' te interponis invitissimis his? Ci, quicl me inter- ponerem auclaciae tuae? Ci. 4. (etw. lJermitte(nb) eintreten Iaffcn, einlegen, eiltfe~en: clecretum bie ~nt, fdjeibung treffen C, haec ratio accusancli fuit honestis- sima operam, stuclium, laborem interponere Ci, suum consilium meo L. ace. a. borfd)il~en, Dor~ geben: causam interponens N, causa interpositä N C, glacliatores interpositi sunt ali3 [iorwanb (~ur mage) gebtaudjt Ci. b. 3um \l.lfallbe geben: :ficlem suam inter- ponere C Ci S, iusiuranclum L, sponsio iuterponitur L. interpositio, önis, f. ~infdjiebung Q. ~au. interpositus, üs, m. (iuterpono) bai3 :Ila3wifdjen, treten: luna terrae interpositu cle:ficit Ci. inter-pres, pretis, m., feIten I 1. ilRiftemmann, 'llcrmittIer, Unter~änbIer: foeclerum Ci, pacis L, ali- quicl per interpretes agere Ci, missus a Iove inter- pres clivum (gen. sttbi.) merfur V, Iuno interpres harum curarum (gen. obi.) [iermittIerin ber 2iebei3pein (~l)egöttin) V, effert animi motüs interprete linguä burdj [iermittlung H. 2. ace. :lloImctfd): coticlianis interpretibus remotis C, appellat eum (alloquitur) per interpretem L. 3. metaph. a. m:1tGlegcf, ~r~ Härer: legis, iuris, verborum Ci, Troiugep'-a inter- pres clivt1.m (gen. obi.) ®al)rfager V. b. Uberfe~er: non converti (orationes) ut intel'pres, sec1 ut orator, sententiis isclem Ci. interpretatio, önis, j. 1. ~Ui3Iegung, ~rnätllng: iuris Ci. 2. metaph. ~eutung, ~uffaffung: nec tra- clitur certum nec interpretatio est facilis L, sinistra erg'a eminentes interpretatio T. [ion interpretor 1. (interpres) 1. bolmetfd)cn, (edfärenb) übcrje~en: philosophia, si interpretari velis, est 'stuclium sapientiae' Ci, scriptores Ci, ex Graeco carmine L. 2. aUßlegen, erUären, beuten: ut eg'o interpretor Ci. 9Jlit 0 b j. vere, quocl acciclit, inter- pretari Ci. mit inbir. ~r. hoc vos quale sit non interpretamini? Ci, neque, recte an perperam (factum sit), interpretor will nidjt entfdjeiben L. mit ace. e. in!. pomoerium cpostmerium' interpretantur esse L. 3. bcrrte~elt, a1tflte~melt, beurteilen: quocl atrociter clixisti, mitiorem in partem interpretarere Ci. 9J1it ace. praedie. hominem simulatorem ali3 S,)eudj(er be, tradjten T. ace. auffaff cn, begreifen: rectene inter- pretor sententiam tuam? Ci, pauei Agricolam inter- pretantur begreifen il)n T. NB. Pf. aud) paS8. uti ex Punicis libris interpreta- turn nobis est S. interpunctio, önis, I ~bteiIung (burd) '.j.lunfte): ver- borum Ci Mur. 11, 25. [ion inter-pungo 3. pünxi,· punctus \ßunfte 3wifdjen bie ®örter feilen (ba bie mömer burdjaui3 grote ~udjftaben fdjrieben, mutten i\ur ~bteiI1tng ber ®örter \ßunfte ein, gefe1li werben). Pt. pI pass. interpunctus 3 gel)örig abgeteilt, untetfdjieben: narratio, intervalla, clausu- lae Ci; subst. interpuncta verborum (SailteiI5eidjen, ~nterpunftion Ci. inter-quiesco 3. quievi ba311ljfdjen au~tlll)en: cum paulum interquievissem Ci. inter-regnum, i, n. 3wi!djemegietllng, meidji3uerwefung. 3m ~ ö n i g i3 3 ei t fanb nadj bem 51:obe bei3 ~önigi3 bii3 i\m ®al)I bei3 ~adjfoIgeri3 ein ~ntettegnum [tatt, in bem auf bie ~auer tlon je fünf 51:agen ein (Senator a(i3 interrex bie ®efdjäfte fül)rte L. ~er ~Ui3brud etl)ielt fidj audj öur 3eit bei3 ~ r e i ft a at e i3 3ur ~eöeidjnung ber (Sadjlage, bat feine ~onfuln ba waren, um bie neuen ~onf1tln wäl)Ien öU laffen. ~ann wmbe ein pnüi5ifdjer interrex 416 inT,P1"''''~ .,:: t5enator mit ber lillürbe be~ interrex betraut um bie: sit. Ci; 3 eH.li d): int~rfuere anni XXX L, ne lillaqI lJor,3uneqmeu: id ah re, quod nunc quoque tenet· qmdem hora lllterest lIlter ... Ci, ne noctem nomen, lllterregnum appellatum L eo anno inter- inter . t . t C' regnum initum est man trat ein C'fr'tfetregnum an L . es~e III er ... paSSI sun ~; occ. babei, 'V , fcUt, bCtlllu~ncn: se non interfuisse sed eg'isse res acl interregnum venit e~ fommt 3U Ci. 9Jtit in: in convivio, omnibus in ~'ebus Ci. 9Jtit inter-rex, regis, m. 8wifd)enfönig, ~eid)~lJerwefer. pug~ae navali J!, is int~rfuit epulis parricidarum 91ad) L 3uerft gewäqIt nad) bem %obe be~ lllomuIu~ O~lllibus negotI~s, ommbus rßbus Ci, consilio um bie ~önig~wal)l 3U leiten. mer ~u~brucl' blieb tellneqmen an c~. metaph. 2. interest e~ (s, v. interregnum) aud) im trreiftaat Iebenbig: inter- Ulltctfdjieb+ Wteift mit neutralen ~u~brücl'en al~ regem creare CiL. . ~ein ~mt bauerte fünf %age, quid interest inter mentis hominum et n,ad) ,beten inerlauf er emen neuen ~ntette6 befUmmte, ones? Ci, nihiln e existimas inter tuam et bl~ ble 91euwaql ber ~onfuln abgefd)foffen llJar. s?rtem interfuisse? Ci, interest pI urim um inter in-territus 3 nid)t erfd)recl't: classis interrita fer- vltutem et pacem Ci u. a. Wtit inbir. trr. tur V; aI!3 ftänbige ~igenfd)aft: unerfd)rocren furd)tIo~: muItum,Davusne loquatur an heros H. 3· inter- vultus. Cu, illa interrita vultu 0; bi d) t. mit gen. est ce trt Illirf)tig, bUIl ®idjttgfett, eß Hcgt banllt e~ · mens lllt~n:ita leti nid)t fürd)tenb 0. bctld)lägt, ~~ fteqt abs. acl nostram lauclem ' mterrogatlO, onis, f 1. trrage: interrogationes multum vid~o interesse trage nid)t bei Ci; leqr . trib~llli (gen. sub.i.) L. 2. oce. Q3efragung, inerqör: nad) ~nalogte lJon refel't mit pron. poss. im abl · testmm (gen. ob~.) 8eugenlJerqör T. inon sing. f" me~, tu.a, sua, .nostra, vestra interest e~ mter-!ogo 1. urfpr. woql jtnr O. i, m. (' II1,wwo.) 1. ~L bei ::tgeben 0 j 2. ein ber ~iobe O. Adi. Ismenius 3 ('IrIf.L-Ij- VLO,) tgebanifel): hospes Oj fem. Ismenis, idis (,lrIf.L'1v{,), u. 3W. 1. ~rofale aCe ::toel)ter bee ~Iu~, gottee ~emenue j 2. p1. ::tgebanetinnen 0 j 3. bie in !Bögel verwanbeUen ®efägrtinnen ber ~o O. is, m., acc. em unb Ein (' lrIo1'(I&T'1') 436 ge, lioten, bee ®orgiM, \ßrobitue unb ®ohatee, war niel)t fellift !Rebner, fonbern erteilte !Rebeuntmiel)t (!Rgetor). 392-,--388 leIlte er auf 0:1)iue, nael) ber ®el)Iael)t von 0:f)ätonea, 338, tötete er fiel) feIbft burel) .punger; adi. Isocrateus ober Ius 3 (' 11101'(I&'ffLO" § 91, m:6f. 2) bee ~fohatee: mos Ci. ae, f. ("ll1l1a) ~nfeI an ber balmatinifel)en ~üfte CL, j. Lissa. Adi. Issaeus 3 ('IrIl1a"io,), Issai- cus 3 C ll1l1aL1'o,) unb Issensis, e von mffa L. Pl. Issaei, önUll unb Issenses, ium, m. @inw. von .\liffa L. Issus, i, m. (' lr111o,) ®eeftabt an ber 3iIi3i[el)'ft)rifel)en ®ren3e, wo I2ne~anbet 333 ben SDariue fel)Iug Cu. (iste) adv. ba: istac iudico iel) f±imme für biel) Pl. . Istaevones (unb Istvaeones), lUll, m. germani[el)er ®tammname. I)(Ie ®ögne bee Wlannue nennt bie ®age ~nguae, @rmnae, ~ftuae (bie eigtt lSeinamen bee ~ret)r, ::tt)r unb wagrfel)einliel) bee Obin Hnb). SDavon finb \ßatront)mifa ~ngävone!3, .perminonee, mtävonee. mie ~ngävonee befi»en bie ~orbfeefüfte von ben ~riefen Ne ~Hanb, .perminonee Hnb bie fübIiel)er Iiegenben .pet' munburen, ®emnonen unb Wlartomannen, ~ftävonee bie vorberrgeinifel)en ®tämme (Müllenhoff)· is-te, is-ta, is-tud, gen. istIus, biel)t. (voealis ante voealem eorripitur, § 21) istius, dat. isti (entqält ben I,ßronominalftennm *to jogI. TOV, TO ~ *nlö ufw., lat. turn, tam) I. Pron. demo1tstr'atimtm: 1. ber, biefer, jener ba, ber - bein; 2. occ. (oeräd)tlid)) ber ba, ein fllldjer, fllldjerart. TI. I)(bv er biaI formen: 1. isti; 2. isto. I. 1. m:lie hic bie 1., ille bie 3. \13. be3eiel)net, f 0 iste ba!3 auf bie 2., ben I)(ngerebeten, lSe3ügIiel)e. @e Hegt bager fegt oft mit tuus (vester) verbunben: quam- diu iste furor tuus nos eludet? Ci, qualis erit .tua ista accusatio? Ci, ista vestra simulatio Ci. ~gn, Iiel): ista, quae vos dicitis Ci. I)(uel) aUein: te clecor iste quod optas esse vetat biefe beine ®el)öngeit 0, iste deus qui sit bein ®ott V, non tu in isto (beinem) artificio callidior es quam hic in suo Ci. Oft ift ber 8ufammengang mit ber 2. \13. nur ein ibeeUet: si animo isto eras von folel)er ®efinnung (wie bu fagteft) N, utinam istud evenisset wae bu gefagt gaft N, istud quiclem faeiam wae bu vedangft Nj de istis rebus (bie !BergäItniff e bei euel) exspecto tuas litteras Ci, quid tibi cum armis? ista (bie bu je»t trägft) nos decent gestamina O. lSeael)te bef. bie Iuxtap. (§ 67) istIus-modi bon ber !Urt, fllldjerart. ®elegentIiel) be3eiel)net iste a. in lS r i e f e n bae auf ben I)(breff aten lSe3ügIiel)e: perfer istam militiamj sin autem ista sunt insaniora, recipe te ad nos Ci. b. im SDialog bae vom ~)1itunterrebner @twägnte: OritolalUll istum, quem venisse commemoraras Ci, ntinam tibi istam mentem di duint bie ®efinnung, bie iel) bir be3eiel)net gabe Ci, Slillt, inquam, ista, Varro ee ift fo, wie bu gefagt gaft Ci. c. vor ®eriel)t bae auf ben \13ro~e~, gegner lSe3ügIiel)e: iste homo ingeniosus Ci nec mihi dicere promptum nec facere est isti bem' ®egnet O. SDager in :poIitifel)en !Reben von bem, wae man betämpft: quid istius decreta proferam? bee I2{ntoniue Ci, animi est ista mollitia inopiam ferre non posse Ci. SDaraue entwineIt fiel) 2. bie wegwerfenbe ~ebenbeb. bee m:lortes: nostri isti nobiles ornamenta sua iis concedant Ci, quä improbus iste exsultat V, non hoc ista sibi tem- pus spectacula poscit V, Mars alter, ut isti volunt biefe .\leutel)en L. ll. 1. Locat. ist! bllrt, auf beiner ®eite: patet isti ianua leto V. 2. isto (lJgI. eo, quo) bllrt~in, auf beine (eure) ®eite gilt: liceat modo isto venil'e 5U bir Ci. Ister s. v. Histel'. ister Tusco verbo ludio vocabatur L 7, 2, 6. Isthmus, i, m. (111{}f.L0. ~unbenge, occ. § 81) bie ~orin, tgifel)e .\lanbenge, ber mtgmue: Rupilius Isthmum prae- munire instituit, ut Achaiä (vom \13elo:ponnee) Fufium prohiberet C, Theseus bimarem pacaverat Isthmon 0; ®tätte ber ~ftgmifel)en ®:piele, bager adi. Isthmius 3 ("IrI3-,ULO,) auf bem ~ftgmue: labor Hj subst. Isth- mia, onUll, n. (nz "lrI{},uta) bie ~ftgmi[el)en ®:piele L. istI s. v. iste II. 1. istic, istaec, istuc (mit enf(itifd)em ee ocr[tätftell iste, og!. s. v. illie) l. pron. bein, biefer bein, jener beht (cuer): istac lege P1, quisquamne istuc negat? Ci. ll. I)(bverbiaIformen: 1. isti-C bllrt: quoniam istic sedes Ci. 2. istin-c (aull *istim-e, og!. B. v. illine) blln ba, bllit bllrt: libenter istinc profug'i Ci, fare istinc Vj metaph. istinc abstulit aetas bavon H. 3. isto-c, Uaff. istüc ba~in, bllrt~in: istuc sunt delapsi Ci, adcessit istuc Ci, istuc mens fert 3U bir H. isto s. v. iste II. 2. Istri, Istria s. v. Histri. ita (vom memonfttutinftamm i, og!. s. v. is; aItinb. iti) aelv. l. fll, aUf biefe ®eiie, berart. 1. allein a. bei ve1"b. qui ita natus est et ita consuevit Ci, ita vi- vit Ci, ita se res habet Ci, scriptum ita diclillt esse Ci, quoniam ita vis Ci, ita a pueritia fui S. b. bei adi. unb adv. Slillt ea perampla, sed non ita (ebenfo) antiqua Ci, ita paratus venis Ci, si tibi ita penitus inhaesisset ista suspicio Ci. 2. mit foI. genbem WlobaIfa», u. 3W. a. mit tom:para!ivi[el)em: On. Pompeius ita cum O. Iulio contendit, ut tu llle- ClUll Ci, est ita, ut dicitur Ci j für u~ fann sicut, prout, quomoclo, quemadmodum, quasI, tamqualll u. a. eintreten. 8ur !Bariation von I)(uhäglungen: Her- cules ut Eurysthei filios, ita suos configebat sagittis fowogI ... ale auel) Ci. b. mit fonfefutivem: ita tulit calamitatem, ut elUll nemo querentem audie- rit N, ita se gessit in tribunatu, ut Ci. ll. occ. 1. (alll m:ntllJort) jo! fll ift eil! ja! freiIidj! est ita, iudices, ut dicitur Ci, immo, ita est jal Ci, non est ita Ci S, non ita nein Ci. I)(Uein: Davusne? ita H. quidnam inquit Oatulus, an laudationes? ita, inquit A.ntoniu~ Ci. Oft verbunben: ita prorsus, ita vel'O ita profecto Ci. 2. (lJolgenbe\l einleitenb) fll, fllIgc{tbermauen, mit acc. c. info id omen ita ac- ceptlUll est: terminum OOmotum firma cuncta por- tendere L. 3. (lßotaullgeflenbell au[ammenfaffenb): in, unter fllldjen Umftiinben, bemgemiiu: ita navis Halun- tinorlUll capitur Ci, ita sic armatus in TiberOO clesilit L, virtus actuosa et deus vester nihil agens j expers virtutis igitur, ita ne beatus quidelll Ci. Italus 426 4. (befd)ränfenb) Üt ber Weift, uuter ber )8cbiugllllg, I iUlofern; seeunda persona ita, ut proxima esset Epa- minondae N, duo eonsules ita (in ber illleife) missi, ut alter regem persequeretur, alter provinciam tlW- retur Ci, pax ita eonvenerat, ut fiuvius Albula finis esset (fein foUte) L, ita admissi sunt, ne tamen iis senatus daretur 311lar 3uge[affen, bodj foHte nrdjt L. 9J1it $'tonbi3ionaffat: honesta oratio, sed ita, si bonos cives salvos velis auer (nut bann) fo, l1lenn Ci. 5· (in iillun[d)fälJen) 10 wa~x tel} wültfel}c, bafi: ita ~nihi salva re p. perfrui lieeat, nt Ci, ita yiyam,nt sumptus faeio Ci; nerfür3t afß l5ateinfdjull: ita Yi- yam fo l1labr idj feue Ci, ita me di inyent fo maf)r mir @ott {)elfe Ci. admodum Ci u. a.; occ .. (anreifjenb) ltub elieufo and). WC i t ~oniunftion: ex senatus consulto ' ex lege Terentia oportuit Ci, vir beneficiis itemque ornamentis praeditus Ci, a consulibus signatis itemque a ceteris, qui provincias obtinent me et mihi et item rei p. reliquos viros reddidit ,obne $'toniunftion: praesic1iu~u equitum atque tum, item funditorum S. iter, itineris, n. (we; gen. urf~r. *itinis, bann gebilDet iteris, beiDe lJormen vermi[d)t ~1l itineris, v~r. neris s. v. ieeur) 1. bas !J"I 1/' '. ort, wicber, bef. in i}ormeln: cum lS iussis id fecerunt Ci, iussis parens 0, oboed1ens S, semel atque iterum (ein unb ba(3 a.nberemaI) b T b b iussa facere V efficere S; iussa spernere, a nuere ; armis contendisse C, it~rum iteru~llque l1lte er l!n occ. )8crorbulll{g: aes, iu quo. populi ~ussa esse .1'0- wieber, immer l1Jieber 0, 1terumqne Itermuque V, Ite- luit Ci. ~onftruftion A. flaff. mtt acc. c. mj. rlUU atque iterum V H. (rtot' e bif ...... 'i ..... ~ei+;e b.idj fdjl1leigen').' illabei ift 3U merten: ae j. unb Ithace, es (' Ifrax'1) ~nfe[ im 'v U) U) L) P ft f b , , c;' t b a. menn bie uefebfenbe unb ~te au rag~mp angen e "'onifdjen WCeere an ber afamanifdjen ~üfte, J,.Jetma es \15erfoll genannt ift, Hebt acc. c. ~nf. .act. e~Ire ex urb.e lifiJ;es' adi. Ithacus 3 (,Ifrwc6.) non ~tbafa:. ma- iubet consul hostem Ci, iUSS1t Tllnarcllldem a;estI- tres 6; subst. Ithacus,- i, .m. ber ~tb~fer (~It;l:es!. mare argentum Ci; bef. in ber ffiebenMrt am1CUlll wUt Iat. Gl:nbung: IthacenslS, e non 15tbafa, Uh- valere (salvere) iubere Ci ibm salve ober ,:ale 3U~ xes H. ., ..... tufen (= grüj3en ober 2'fbfdjieb nebmen). iller ~nf. ael. -dem (ita unb dem, vgI. s. v. ,dem; @5.[rJlUacfJ~nfl naU) fann audj fteben bleiuen, menn bie auftragempfangenbe § 41) adt>. gerabefo, euenfo: anf bi~fe.lbe ill5~tfe, gletdjfaUs.: \15etfon ars felbftverftänblicfJ ober gan~ .aHgemetU ge?ad)t itic1em ut PI, prima httera 1t1dem.1mm~~ata ?~. unb baber nidjt aU!3brücUidj genannt l1ltrb: receptm ca- önis, f. (Ire) bas @eben: de obvtam ItlOne Ita nere iubet (nämlidj bie Zrompeter). C, Verres a~es~e ut suacles Ci. iubebat (sc. reum) Ci, consul eX1re .ex u:'be lUSS1t portus .\Safen ber 9Jloriner C. nämlidj ben, non bem gerabe bi~ ~ebe 1ft ?~. . ~al)er Itonus i m. ("Irwvo.) SSerg in SSöotien mit 9JHnerva' in freierer I5pradje üuerbau:pt 1!Ht mf: s~p1en~ta lUbe~ %empe{ Ca 64, 228; adi. Itonius 3 nom :;j'tonu(3: aUO"ere opesbali man Ci, fortItudo d1llllcare mbet C~. Minerva L. ., u 150'0 uef. bei illidjtem unb I5päteren: flores. amoenae Itüraei unb Ityraei, örum, m. (' Irovea,o,) ra~~' ferre iube rosae H. b. fonft muli, ~enn bte auftrag~ rifdjes arauifd)'flJrifdjes WCif.djvolf am ,ou.erfauf bes 150:~ empfangenbe \15erfon nidjt genannt l1ltrb, ber @e?anfe ban, gute SSogenfdjüten C~ T; ars adt. Ituraeus al- paffinifdj gel1lenbet. lUerben: v?cal~i ael s~ Agomclelll cus ituräifdjer SSogen V. iubet Ci, tabulas proferri lUssll~ms C!~. . c. 11l.enn Itylus, i, m. = Itys Ca 65, 1~. _ bie uefeI)lenbe \15erfon nidjt genannt tft,. ltJtr~ .tU p~fftlJer Itys, yos unb yis, m' l dat. Yl, acc. yn, }'1JJ;, abl. ~ illlenbung nom. c. inj. gebra~djt: i~>e III exllU1~nlUssus. (" Irv.) 150bn be!3 Zmus unb ber \15rofne, ben bte WCutter est Ci, homines inbentur ab1re C~, consules lUb~~.t~ll tötete unb bem ?Bater 3um 9J1able norfette ° H. scribere exercitum l1lerben beauftragt.L. d. naturltdj iuba, ae, j. (verlUanDt n;it iubeo, ,~gl. ~. V., afti~D. yo- tritt audj bier il1:j: pass. ein, l1lenn bte a.uftragempfa~' dbayati 'fet2t in 5.8eroegllng) 1. 9)caOnc. equus mbam genbe \15erfon ungenannt UfeiUt: locus laut1aque lega~s quatiens bidjt. Ci. 2. meton. ~llmllt ber I5djlangen: praeberi iussa man uefabI, baj3 man. L. . B. 15!1 iubae sanguineae exsuperant llll.das V. 3· me~aph. vulgärer I5pradje (als verb. imperand~ betradjtet) nut .pefntrt111~e: oritur caedes Gratarum err01'e mba- nadjfolgenbem .\Seifcbefate: iubebat, bonum habel'et rum V. .. .... animUlll T. 9J1eift mit ~oniunftion: iubeto, ut certet Iuba, ae, m. (' I6ßa.) ,1 •. ~obn bes .\Stempf~l, ~ontg Amyntas V, iussit, ut naves Euboeam peter~nt L. non snumibien, fiel als ~:cn~anger bes \15ompe~us narI) illie gan3 [päte Beit tonftruiert bas ~ort. foga: m:t b~m ber I5djIadjt bei Zbapfus non ber 5,Janb bes ~.etretUs ,2 H; dat. (nadj 2'fnalogie non imperare): BrIta~mco lUSS1t, lubae tellus 91umibien H. 2. 1501)n beil aUeren 15uua, exsurgeret T, quibus iusserat,. ut ~es~st~rent T. von ~äfar nad) ffiom gebradjt T. . I}'(bnlidj: scribae interrog"anti, qmd fier1 slgms vellet, iubar iubaris n. (berluanDt mit iuba, iubeo, aHmb .. yo- iussit L. dMy;ti 'jelJt id 5.8eroegung'). m~tfel}cilt, ftr.ablenbes ~tdjt: NB. iusso = iussero V Aen. 11, 467. quintus ab undi~ extuht .lUbar LUClfer 0, mb aI iücunditas, tatis, f. 1. 2'fn~ebntfi~feit: ~u~e pote~t am'orae 0, sustuht (luna) mbar suum 0, (fla~mae) in vita esse iucunilitas Ci, lUcunclItas VlCtuS est l~ tremulmn iubar 0; meton. I5t~rlt: hanc ammam clesiderio, non in satietate Ci,. consuetu.do pec~an.dl fac iubar 0. ~ei illidjt. @5ouuc: mbare exorto V. iucunditatem habet improbis CL . 2. ~te~e~(l~urblg~ iubatus 3 (iuba) gemäbnt: anguis mit einem ~~mm L. feit, i}reunbIidjfeit, SSeliebtbeit: elab1.ex lUd1?1O ~ucun- iubeo 2. (urf~r. ioubeo), iüssi, iussus (aItmD. yo- ditate sua non potest Ci, ea est l~ homlll~ lUCU~- dhayati 'ie~t in 5.8e\uegung') ilitas et tantns in iocancl0 lepos C~ i pl. lUcundl-~~"':.....":'!.:~~=":::.:.:~---:;--:=:-:.;.=:~=--<",:::r:.;f,,,r:ff~t·.~r;:;e·lt;-1 tates melnet'fe non@üteCiAtt.10,8,9.?Bon 1. ("ta,.l;lUort beB I5taatil.recl)teil) btxoXvUcu, vC ")~ ~1I , "-' o "I iucundus (audj iocundus) 3, ad,v ... e (31l iu,:o) geneOmtgen, gutf)etlicu ; ., ~ j, I ..... praem1a 2. (eine stätigfeit) auftrageu, OUliClt, liefcOIclt. 1. erfreuenb, erfreuIidj, angeneL)m, . e~go9 t;<): . .' amicus H, negavit umquam se ?lblSSe lUcunilius Ct. 1. quemadmodum senatus cellsuit POPUlusq~le i.u~- WCit dat. pers. mihi iucunilissllnus est honos po- sit Ci. j[([(l Gl:inIeitungi3formeI ber ,Dlo~attonen: . veht1.s puli Ci, iucuncla res plebei Ci. illl 0311? ad.: yer~a iubeatis' inbir. 'vellent iuberent C~ L: 9Jlti,o u I· ad aucliendum incunda Ci, ober abl .. bes sU'pm. qmcl POPlllUS 'id iussel"at batte gltt~ebeij3et.t c:~, legem! ?el- est tam iucundum cog"nitu atque audItu ? C~. .2. be: Ium L, regem anerfennen L, e~ prOYlllClam NunudIalll liebt: erat temporibus illis iU?l1lldus Metello. C~, qm iluerfennen S. 9J1it acc. prae,dtc. eum r~gem L, e~m concitatae Imlltitndini iucundl esse vohmt C~, comes imperatorem Saum: .. bef~tmmen; btdjt. volucles poplllo iucundus Ci. .' regna iubentes bie tbm b.te ~errfdjaft ",,3uer~ennen 0: Iüdaeus, i, m. ber ~ube: curtl uefdjm~ten F( ~~­ illafür: eIe ea re popul.us lUSS1t~. 15n btefer ~e:. daea, ae, f. bas iübifdje 2~nb, u. 311l. etgtt ,~l~ l5ub: lnenbung folgte eigtL .\Setfdjefat: mbere, ut .... ~efeI- pronin1Jen ~uba unb SSeniamm; ~?recd. ,\15alafttUa" T,. ret Ci inberent, ut senatus clecerne1~et L, lUSSIt se- adi. lfida'icus 3 (' Iovociixo.) lubt[d), tU, aus, nuer natus 'ut classem traicm"et bi eU es fU1: gut, ba~; ~er~ "Iubäa: bellum, exercitus, vie.tor.ia, I.ll. aI."e_ T: . orbnete er foHe L. Gl:rft [pät ftebt btet acc. c. tnj. index, dicis, m., feIten f (ludIe- fur ms-dlC-, § ~~, senatu~ dictatorem clici iussit L. . Ci. ber alUeite steif gclJört all dIeo oEtxvvfl', vßl. s. v. diels 2. abs. defessa iubendo luno 0, non mbeo oft eausä', iudex [te!)t für *iudix nad) I2[nalogle bon supplex, WCit ,obi. iubere neces, tributUlll auftragen T; iudicatio 428 duplex u. bgL) 1. '~edjh1.1eifer' ~idjter: non clebent togati iuclices a Musarum hon~re abhorrere Ci ali- ?ui. iuclicBl:l ~at (praetor) oeftimmt aI5 ~idjte~ Ci, mehcem allcm ferre lJorfdjlagen Ci L reicere lJer, ~lJerfen Ci. ~ilbL li.s. acl forum cleclu~ta est, vespä l~lcllCe Ph, grammatIcl certant et aclhuc sub iuclice hs e.st garrt nodj ber @ntfdjeibung H, fa talis i uelex (\ß~n5) H . 2. 'i'/:etC:Ph. lEeurteilet : me iuclice nadj mem~m Urt.eü 0, mehce te H, aequissimus eorum stucllOrum mclex Ci, clialectica veri et falsi iuclex ~icf)terin Ci. iUdi~at~o, .onis, f (iudico) 1. Unterfmgung: omnis ea mehcaüo versatur in nomine Ci. 2. Urteil: . ha~c opinatio est iuclicatio se scire, quoclnesciat Ci. lU~lCatus, üs, m. (iudieo) ~idjteramt: isti orclini iu- chcatus non patebat ? Ci. iu.d~cialis, e (iudicium, § 75) geridjtfidj, oei @eridjt u6fldj: .ea remota a iucliciali consuetuclille locutus sum C~. iud~ci~!ius 3 au.f b.a5 @edcf)t oe~ügfidj, geridjtfidj: leges u6er bM gendjtftdje [\erfagren Ci. [\on iudicium, ii, n. (iüdex, iuclico) I. 1. rid]ternd]e~ ~rfenntni~, Urteil l6-\Jtltd], ~nt~ fd]cifinng; , 2. metaph. Urteil, 9HctUlUlg; 3. metan. a. lt~tC!r~fr~ft, ®Cfd]lItacfi b. ~U1ftd]t, ltberfcgnllg; i I H. 1. 2. e. ltbcrfcgltng, ~orbcbad]t. rid]terItd]c Ulltcrfltd]ltltg, ®erid]t· metan. ®crid]t, u. 51lJ. ' a. ®erid]tGftättc; b. 9!id]terforrcgiltllt; e. ®crtd]tßbarfett; cl. ~ro3CJ~. 1. 1. ut ibi cle eo fieret iuclicium N, hoc iuclicio elamnantm N, tua s~qu.a~· iuelicia Ci, ele quo homine vos t~m praeclar~ mellCIa fecistis Ci, iuclicia penes v?s. enlllt ele ?aplte nostro L. 2. ut vestrum iu- cl~cllun ~ suo melicio non cliscrepet Ci, senatus iucli- ?Ia . e~e Il~o. ~uae vetustas obmet? Ci, ut bonoHun m~lCIa lllhIl~, puta~'et Ci, omninm iuclicio nadj aUge, ~tet~e.m Urtetf N Cl, vulgi Ci H, eleorum Ci, animi lUehcmm mutare S, negat iel esse sui iuclicii barüber ~Jabe er ni~t an. n:tei~eJ~ N C Ci. 3. a. iuelicium l~tellegentlU;~ Cl, mclIcllun subtile viclenelis artibus (u6,e:) f!,. (~lCero) eiusclem aetatis oratores prae- CUll.lt lUehclO T. b. honestas causas ni iuelicium ~clhl~~as, p~rni.c~osus exitus sequitur' T. c. non mertIa, secl lUellCIO fngere N, iel iuclicio facel'e C Ci. I~. 1: praeesse iuclicio ben [\orfiil fügren Ci, prae- tor lUehc~um clat geftattet bie @inleitung einer Unter, fudj~l1:g Cl, hoc praet~re exercente iuelicium a6gieH Ci, lUcllcmm ele pecunllS repetunelis est constitutum :uu~be .a~gefteHt Ci, iure iueliciisque sublatis Ci, reus III lUcllClUI~ a~~uctus est Ci, in iucliciis clefencli N. @So oef. a mcllclO capitis cliscessit I2InfIage auf :tob unb .\3eoen j~ ~e .ca~i~e Ci, . inter sicarios 11Jegen 9n.elldje~morbe", Cl, mcllclUm pnvatum in ~ragen be5 limgerltdjell: ~.edjt.e~ Ci, p:lblicum S'rriminaffadje Ci. 2. a. ut III lUclIcnun velllt N, multum in iucliciis versabatur N. b. iuelicium implorare S iuclicium committere Ci eigtI. ba5 S'ro[[egium 3uf a:nmentreten Iaff~n, ben \ßr03e~ oeginnen. c. iuclicia manere apuel orcllllem senatorllun volunt Ci. d. iuclicium nullmn habnit 11J~r nie in einen ~r05e~ lJer11Jicfeft N, iuclicium est pecumae certae Ci. iu.dico 1. (iüdex) 1. 9tcd]t f-\Jrcd]cll, urteilen rid]ter~ hd]e ~lttfd]eibltn!J fiilIClt, gerid]tftd] elltfd]ctbe~. Abs. non clilectu aliquo .elucitur ad inclicanclum rum esse in iuclicanclc Ci severitas non comitiis semper iucli~at populus bungen Ci. 9Jtit @rgän3ung: si L. cle re posset iuclicare Ci. 9Jtit ace. e. hif. eos. cont~'a rem p. fe?isse S; pass. ut nO!l occ~clencll c~us~ habmsse telnm iuclicaretul' Ci. ,0 bI. cu~ l.uclIca~us es~et. tJerurteilt, aogeurteift accusatons lllgelllo res mcllCatur Ci causam C· iu~i~ata Urte~I, entfdjiebene l6adje Ci.' 9Jtit ger:: ~mr~ls: anqulJ!eret, quoacl vel capitis vel lUrucasset pnvato. Tum Sempronius .t"'VWUld.f' se iuclicare ~u~vio elixit ~r lJeru.rteUe il)n 11Jegen metap~. ~. 1tttetfel~1 c~tfd]etben: vmun optimum esse lUcllcatote C~, SIC statuo et iuclico tanta habuisse ornamenta clicencli Ci. ace. tcHen, fd]ä~eu: cle tali viro snspicionibus a~f .b[D~e [\erb~djt5grünbe gin N, cle instantibus nssl~e N, ehfficile est iuclicare, utrum ... an gauclia quanta fuerint, iuclicare Ci ii quos eo' t .~, ",.,0 rec ~ lUwcare p.osse !1rbitror .bie Utteif5fägigen Ci, h~mlllem ex habüu C~... 3. mit ae~. praerJic. (burch ?ttd)terfprud) 5U et11J. erUaten: bona ems publicanlllt l~sum. exsl~em iuclicarunt N, hostem Antoniulll iu~ rucastis C~, hllllC aclfinem culpae iuelicatote C'· ~net.aph. 3U et11J .. erffärclt: ut Tissaphernem hoste;~ lUcllCa~oet N, qm ... conservatores rei p. iudican- tur C~, quocl ego gravissimulll crimen iuclico Ci quem Apollo s~pi~ntissimum iuclicavit Ci; ace. fü; et11J. f!afte~! ah~Ul~ pnlcherrimum C, quos sapientes nost~ol mal?re~ lUchcabant Ci, frugalitatem virtntem m~xlmam ~U~lCO. Ci. 9Jtit ace. e. inf mOl'talem esse alllmum Cl, lUcllCO mahun illucl opinionis esse non naturae Ci;. pass. cupiclior hic fuisse iuclicatl{s est qnam ceten man gIanDte tJon igm, ba~ Ci. iugalis, e. (~ug'um, § 75) 1. an5 :;jodj ge11Jöf)nt, ;J 0 cf;. , 3ug,: eqm llunentaque 3ugtiere, 3uglJieg Cu; SUDst. Aeneae currus ?e?liniqu~ iugales ba5 @efpann V. 2. metaph. godj3ettftdj, egeftdj, @ge,: ne cui me vinclo vellem sociare iugali V, sacra .podj5eit ° dona 'Braut, gefdjenfe 0,. Oisseis ignls enixa iugal~s ben ~euer, bra~b . (\ßan5), befien @ge :troja [\erberoen bringt V. IugarlU~. VI~US. @affe in ~om 511Ji[djen l6aturntempe[ unb lEaflItca 0uIta, auf ba5 ~orum münbenb L. iugatio, onis, f. (iugo) bai3 3iegen ber il1eben an ®e, Iänbern Ci. iuge.rum, i, n. (öu iungo, iugum; ilieubilbull11 31[Jl! f!.,l. 1ugera =~ g.~. 'E"vy"y/ bon 'EVYOf:, § 61, 2) 9Jeorgen, 0~~ert. (em !>'lad)enmujj, runb 2500 m 2 = 1/4 ~eftar): duo nulla lUg-erum campi Leontini Oloclio rhetori acl- sig-nasti Ci. iugis, e .(iung~) 'ununterbrocf)en'; fIa f f. nur lJOll ~u:([en: me lJerftegenb, Ieoenbig: ex puteis iugibus Ci, lUglS aquae fons H, iugi aqua et pluvia uti Duelf, 11Jaffer unb 3ifternen11Jaffer S. iu-g.lan~, nc1~s, f (= Iovis glans, gr. Litof: ßC(Aavoq; 10."lS glans um~ love glans nae!; § 31 i bie Iuxtap. *i6ve- glans, § 67, tmrb burc{J @5qllfo~e § 42 51t iüo'lans § 52) '~eui3,@idjeC, !malnu~, mäIfdje b1u~: ~anele;tia {no'lan- . c1lUm putamina gfügenbe S)1u~fdjaren Ci. b lU~O 1. (iug·um). 'jocf)en'; metaph. 1. lJednüpfen, tJer, omben: omnes lllter se nexae et iUO'atae sunt viI'- tutes Ci. 2. ace. tJergeiraten, tJeref)elldjen: cui pftter (filiam) iugarat 17. iugosus 3 (iugum) geoirgig: silva 0. iugu~o 1. (iugulnm) 'abfef)Ten'; 1. bie Shf)fe bllrrf)~ fd]llCtbCll, abftcd)Cll! grunclitus suis cum iuO'ulatnr Ci in fiammam iugulare pecucles aoftedjen unh in5 lYelle; merfen 17. 2. s!}neccl. crfted]cu, abfdJflld]tcu, llunbclt~ 429 iungo Antigono iug'ulatus est a custoclibus N, . Oaelius inventus est iugulatus Ci. 3· metaph. lJcrbcrbclt: optabilius Miloni fuit clare u um P. Oloclio quam iug'ulari a vobis (iucli- cibus) Ci, sua confessione iuguletur necesse est lJöflig über11Jie!en Ci, emu iugulanclum vobis traclicle- .. [\on [\ergU lumbe bielet 91ame gtä3i[iert 3U Iulus, i, m. @Sol)n bei3 ~(nea5, meift .Ascanius ge, nannt 017. iumentum, i, n. (alt iouxmentum, § 30, 2; ioux alt gr. SEVYOq, § 52; bg!. S. v. iügerum) 1. :;jodjlJieg, 8ug, 1.1ief): vectus iumentis iunctis auf 511Jei[pännigem !magen fal)renb N, inmenta conquirere C, is, qui iumenta agebat L. 2 . .\3afttier, :tragtier: iumenta oneraria, runt Ci. ' um, i, n. (demin. bon: iugum) eigtl. I6djfüffefbein, bann S'regle: clare (porrigere H, offene T) iugulum . bie S'fel)Ie I)ingaften = fidj ermorben laffen Ci, ferrum iug'ulo conclere 0, iugulum resolvere öffnen 0, per- onusta L. iunceus 3 (iuneus) aui3 lEinfen: vincula 0 . iuncosus 3 '(iuneus) binfenreidj: litora O. fodere T. i, n. (lU iung'o; altinb. yugam, g~. svy6v, § 24, iunctio, önis, f. (iungo) [\erbinbung: verbortlm Ci, iunctione aliqua teneri Ci. iunctura, ae,j. (iungo) [\erbinbung, u. 5Jr· 1. ronft-. gor. juk, af)b. juh, joh, § 12) 1. 1 .. Sod] (Strummf)?15 iibe~ bem \)1aaen ber Ilaftüere): nos qmbusclam bestlls iug'a inponimus Ci, iuga tauris solvere V, clemere H; 110n \ßferben: equi iug'um quatere coeperant Cu, equi colla iug'o eripiunt 0, frena fert iugo (equus) V; tigTeS iugum collo trahentes H. 2. metaph. Socf), I.ßfLiu)t: subtrahis effracto tu qnoque colla iug'o? 0, ferre iugum paritel' dolosi amici bie nidjt megr bai3 gleidje :;jodj tragen 11JoHen H. ace. a. ~~ejod]: non- elum subacta feITe iugum valet cervice H, Venns cliclnctos iugo cogit aeneo H. b. I6flauClljOcf) : iugum Maceclonum cleicere Cu, fortunae iug'um pati C~(, cuius a cervicibus iugum servile cleiecerant Ci, servitutis iugum elepe11ere Ci. C. Dltcd)oIö, Sod] in ~orm eine5 n aU5 brei .\3an5en geoUbet, unter bem befiegte ~einbe l)inburdjgegen mu~ten, ag 151)mool igre5 @SfIatJenftanbe5: legionibus nostris sub iug-um nUs- sis Ci; audj: sub i u g 0 mittere, emittere unter bem ;Jodje entlaffen L, abire entlaffen 11Jerben L. 3· me- ton. ®ef~aun: inmissis iugis lora concussere ami- gae Y. II. ~od] (aIß Duerf)oIö 3ttJiid)en 3Mi IDingen) 1. ®ebernaunt: tela iugo vincta est O. 2. Wage an ber ~eic6fef: iug-um (plaustri, temonis) Cu L. 3· \Jl1tfier~ bun!: animas, quae per iuga longa seclebant, cletm- bat Y. 4. iScrgjod]' ~famm! mons factus Atlas; iug'a sunt umeri, capnt cacumen 0, summum iugum montis C, iugo circumnUssus in verticem collis evasit L, iugum Alpium I2Hpenfette L; syneccl. {)ij~e, ~crg: in quibus es venata ingis? 0, bacchata iugis gennum @eIenT 0, iuncturas verticis ictu rupit bie 91ägte 0, cligitos ligat iunctura I6dj11Jimmqaut 0, tignorum ~uge C, laterum iuncturae ba5 I6djlo~ (be5 @ürte(5) V. 2. aUftr. generis [\et11Janbtjdjaft 0, tantl1ln series iuncturaque pollet [\eroinbung ber !mörter, @Ste([ung H. iunctus 3 (adi. isol. pt. pf. pass. tlon iung'o) 1. 51l~ fammcngefiigt, umtllt. [\bb. mit in tel' se: corpora inter se iuncta Ci; mit c Uln: natura cmn alio iuncta Ci i mit abl. impro bitas scelere iuncta Ci; mit dat. aer mari iunctus Ci, ponto iunctior näger am 9J1eere O. 2. metaph. befreunDet, 11crtraltt, uet~ bllnnell: frater tibi iunctus amore 0, illllctissimus comes 0, iunctissima pectora 0; subst. iunctissimi bie nädjften I):(ngegörigen T. 3· ltJof)Igefiigt! oratio Ci De 01'. 3, 43, 172. iuncus, i, m. 'Binfe: paluster 0, cuspicle acuta fpiJ3' [cf)aftig 0, limosus 17. iungo 3. iünxi, iünctus (mlltöd iug, altinb. yunakti 'oerbinbef, g\'. svy in SEVyvvVat, bgl. S. v. iugum) Naxos Y. I Iugurtha, ae, m. 91umiber, natürfidjer l6ol)u be5 S'rönig5 \ 9Jticipfa, Ufurpator ber S'rönig~l)errfdjaft in 91umibien, , tJon l6u({a unter CI:. 9JtatiU5 gefangen unb in ~om gin, geridjtet; acli. (§ 75) Iugurthlnus 3: be11Uln mit ;Jugurtga S, coniuratio 3ugunften be5 :;jllgurtga Ci. Iu.leus 3 (' IOVAEWq, \Jß!. S. v. rülus) 1. bei3 :;julU5 (@Sognei3 be5 ~(nea5): avi 0. 2. be5 :;jUliU5 Cl:äfar: Oalenclae bei3 9Jtonat5 :;juli 0. 3· be5 l):(uiluftU5: Iulea (breifillJig) carina Pr. . Iulius 3 (bon lülus) 91ame einer patri5i[djen gens mit bem berüqmten 311Jeig ber Oaesares. lEe[. 1. L. In- lius Oaesar, cos. 90, 9J1arianer, mit 2. feinem lEruber O. Iulius Oaesar 87 von ~imbria getötet. 3· ber gro~e O. Iulius Oaesar 100-44. 4· fein I):(boptilJ' [ol)n O. Iulius Oaesar Octavianus, S'rai[er 31 lJ. Cl:gr. bii3 14 n. Cl:gr. 5. Iulia, :todjter Cl:äfar5, mit \ßom, pejui3 uermägIt. 6. I1Ilia, :todjter be5 I):(UgUftU5, 3uer[t lJermägrt mit Cl:lallbiu5 9JtarceHu5, bann mit 9)1. [\ipfa, nhti3 I):(gtippa, 3uleilt mit :tiberiui3, ber fie il)re5 unfitt, Hcf)en .\3e6en5 11Jegen nadj \ßanbataria tJer11Jiei3. Acli. Iulius 3: leges be5 :;julht5 Cl:äfar Ci, siclus ber 11er, götterte Cl:äfar H. lEe[. IUlius mensis ber :;jufi, früger uuinctifi5, @eourt5monat Cl:äfari3, 3um ~(ubenfen an feine ~alenberreform umgenannt; baf)et na cf) CI: ä f ar: KAL. IUL., ID. lUL., NON. IUL. I. 1. jOd]Cll, IllljOd]CIt, ilt~ Sod) f~altltClti ace. Cl. (magen) ncf-\JallnCll; b. (3'ocfJlJrüCfen) fd)fagclli . 2. metaph. (\Jon llielJe unb ~f)e) ncrbinDCIl, ntr~ lItiifJlen. H. 1. uerbhtficlt, uereilligell i ace. fd]nc~en; 2. metaph. (in l)'rwnbfcfJaft) uerciltigen; 3. (mit prolep!. DOj.) 1.1ereinigenb ~ltftanbc bringelI, fd]lte~en, mad]cll, fÜften; 4. 3ltfalltlltC!tfe~en. 1. 1. iunge iuvencos V, iuncti boves [)djfen, gefpaun 0 T, iuncta iuga bina 511Jei Ddjfengefpanne O. [\on ~ferben: Ericthonius primus ausUS est quattuor iungere equos V; mit clat. curru equos an ben !magen V; baqer: iuncta iUlllenta 311Jeigefpan1t N, iunctos equos conscenclere ben befpannten !magen V. [\on anberen :tieren: iunctae columbae 0, hlllcti leones 17@efpann von; aber: vulpes iung-ere V ali3 fpridj11.1. Unmögfidjfeit. a. raecla equis iuncta Ci, iuncta vehicula mille capiuntur L. b. fiuvium ponte iun- gere ba5 'Brüc'fenjodj auflegen Cu L; audj: pontem iungere eine :;jodjbrücfe bauen Y T. 2. feminalll secum matrimonio (in matrimonio Cu) iungere L, De'iopeiam conubio iungalll (sc. tibi) V; 1'efl· cui se elignetur iung'ere Dicl0 V; mecl. alllanti iungi 0, cum illlpari iung'i L; metaph. (lJilL maritare) iuncta ulmus mit ber ffiebe lJermägIt 0. Iullus, i, m. tömi[djer [\orname: Iu11us Antonius H T; lJgL S. V. Antonius 3. i II. 1. 9Jtit ronh. ,obi. tig'na bina inter se iun- git C naves carris iunctis (mel)rere aneinanber) eleve- here C, membra 0, lllortua corpora vivis 5ufammen, fügen v. 9Jterfe: oscula iung'ere ° eigtL 9Jtunb an 9J1unb fügen = rüffen, pes cum pecle iunctus ~u~ an ~u~ 0, clextrae clextram (clextras) fidj bie .pänbe reidjen Y curSUln equis iung-ere im .\3auf gIeidjen I6djritt g~ften mit L. ~ni3 ~adj\11ort be'3 S'frieg511Jefeni3: iunior 430 eopias (arIna) alicui hmgere ~u iemb. Hoj3en L, si Hasdrubal Hannibali iunctus esset 3U il)m geftoj3en ruäre L; bi dj t. tibi iungere castra paro ruill ~u bir ftoj3en V, Tarehon ümgit opes V. ~on Örtlidjfeiten: lano loca iuncta bie an iIm ftoj3en 0, iuncta aquilo- nibus arctos 0; occ. iunctae fenestrae gefdjloffene \läben H. WHt aoftt. Obi. ut eum illo commodo dolor animi iungeretur Ci, cum hominibus nostris cOllsuetudines, ami eitias , res rationesque iungebat qatte gemein Ci. ~it O1oj3em abl. est vis probitate iungenda Ci. 2. sanguine iunctus bluHloermanbt 0, pu er puero amicitia iunetus 0, qui et sermonis et iuris soeietate iuneti sunt Ci, qui se tecum omni scelere iurL'l:erunt Ci, haec res et hmgit, iunctos et servat amicos H. \l.\oIitifdj: foedere hmgi alicui L. 3· Latinum paeem eum Aenea, deinde affinitatem iunxisse L, per hos iuncta societas L, foedera iun- gere 0 L. 4. iuncta verba Ci. ~gr. s. v. iilnetus. iunior s. v. iuvenis. iuniperus, i, f. m5adjolber V. Ifinius 3 (Iüno) 1. @entiIname. 1. (iJnt1;i~ifdj) L. Iu- nius Brutus, ~ertreiber ber stönige, erHer stonful 509. 2. (iJ!ebeifcl) D. Iunius Brutus, \legat ~äfar9, fpäter I5tattl)aIter in @aIlien, fiel im stampfe gegen I2Xnto' niu9 43. 3. lVI. Iunius Brutus, Biebling ~äfar9, befreunbet mit ~icero, nal)m 44 an ~äfar9 @rmorbung teil, fiel bei \l.\l)i!iPlli. Adi. Iünia lex Ci. II. adi. ~onaHlname (jed)fter 9J1onnt): Iunius mensis ober 01013 lunius ~uni. Iuno, önis, f. (mof)[ au iuvenis, iünior 'öie S'ugenblidje') altitalifdje @l)egöttin, mit ber gr. @ötterfönigin .pera ibentifi~iert. l5ie gilt ruie biefe aI9 ::todjter bei3 l5aturnUi3 unb ber ffiqea, a19 15djruefter unb @attin bei3 ~uppiter: urbs Ilmonis I2Xrgoi3 O. 12119 @l)egöttin ruirb fie audj @eburti3göttin: Lucina s. v. Metaph. Iuno Averna 0, inferna V bie Untermeit9fönigin, \l.\roferpina. ~n Su, fammenfetungen: Iunonicola, ae, m., f (Iüno, co10, § 66) ~unoDere1)rer(in) O. Iunonigena, ae, m. (lüno, gigno, § 66) ~unofol)n, ~ulcanui3. Adi. lilllonius 3: custos I2Xrg09 0, Hebe aI9 ::todjter ber ~uno 0, regna startl)ago ali3 stuItftätte ber ~uno Vi bef. Iünönius mensis ber ~uni 0; bafür audj: Iunonalis, e (§ 75) ber ~uno gerueH)t: tempus O. Iu-ppiter, beffer ali3 Iu-piter (au~ *Djeu pater, urfiJr. voc. = g\"o ZEV nauq, ogL §§ 24, 40, 47 f.j ber nom. gr. ZEve; n(J.'~(!, altinb. dyifus pitii, ift im ~at. Diespiter, ogL iure-consultus s. v. cönsultns. iure-perItus s. v. peritus. iu~gium, ii, n. Sanf,. 15~reit, m5ortruedjfeI: ut The- mlstoclem ferunt Senplllo cuidam in iurcrio cl' xisse Ci, latro iurgii causam intulit fUdjte" 1- 5U Ph, benivolornm concertatio, non lis HlJ.lllleOl~Uni il;rrgium clicitur IC?i, hTUgi~ ~)rimum (Sänfereien), mox nxa! pr~pe pro~ mm . ,v 1 djt. pl. = sing. linguam ad mrgm solvIt ilum Sant 0, nune inrita iurg"i iactas 5anfft DergebIidj V. mo~ iurgo ,(am. .iüri~o), 1. aVi, (bttrdj .*iürig-us, § 41, *iürg-us: § 42, VrDaefftcrenb, I)abernb, von lüre agere Var,·o) eigt{ Froi\effieren; metaph. 1. ftreiten, ilanfen, l)abern: n~ mrgares, quoc1 epistula nnlla veniret H 9](it innerem übi· haec iurgans fo ilanfenb L. 2. trans aUi3i\anfen, . fdjeIten: iure Trausius istis iurgatur ver: bis H. iuris-consultus S. V. cönsultus. iuris-dictio S. v. dictio. iuris-perItus S. V. perltus. iuro 1. (iüs) einen @ib ablegen, fdjllJören. Sunädjft int1 .. per ftumina infera 0, per c1eos bei ben @Öttetll S. 9](it in beim ace. Petreius princeps in haec verba iurat auf bie il)m Dorgefagte @ibe9formeI CL T; b iIb 1. in verba magistri iqm bIinb folgen H; audj: iurare in legem per vim latam noluit ruollte ei3 nidjt oe, fdjruören Ci, in acta principis T, in foedus L in se quisque iurat jeber fdjmört für fiel) L; bicf)t.' in me iurarunt l)aben fiel) gegen miel) Derfdjruoren 0 in fa- einus iurasse putes i\um ~erbredjen O. :Dan~ trans. U. 3ru. 1. mit innerem übj. iusiurandum einel~ @ib fdjruören Ci; bal)er: falsum (falsa) iurare einen ~eineib fdjruören Ci 0; mit dat. haec inravit amanti biei3 fdjlDUt er 0; mit ace. C. inf. iurat se eum non deserturum C, Reg'ulus iuravit se rec1iturum Ci animum iurarem esse c1ivinum Ci. 2. mit iiuj3eren~ übi. morbmll iurare einen @ib auf bie stranfl)eit ab, legen Ci, calumniam ben @ib ablegen, baj3 man nidjt aU9 böfer I2Xbfidjt nagbar auftrete L. 150 audj (nadj bem gr. iJeovr; op.'l{IJVat) Stygias unelas deos nu- mina 0, terram, mare, sic1era V ufru. ~u' Seuge~ betl @ibe9 anrufen, bei ... fel)ruörenj pass. dis iuranc1a palus bei bem He fdjllJören müHen 0, iurata numina bei benen man gefdjruoren l)at 0, arae iuranc1ae per tuum nomen an benen gefdjruoren ruirb H. :Dao. pt. pi iuratus 3, feIten pass. quod iuratum est, icl servandum est Ci; meift med. einer ber gefcIJruoren l)at, beeibet: Regulus iuratus missus est ac1 sena- tum Ci, illratus se emn sua manu interempturum L. ~gL S. VV. iüratus n. II. iils 6. s. v. ,8uge[)örig ift auel) a[)b. Ziu, gen. Ziewes), Iovis, m. &)immel9gott, ibentifdj mit bem gr. Zevs. :Die ~t)tl)e faj3t il)n ali3 150l)n be9 l5aturnu9 . unb ber ffil)ea, iSruber betl IJIeptun unb \l.\Iuto, @atten ber ~uno' bem ffiömer ift er @ott ber atmofpl)ärifdjen @rfdjeinung:n am .pimmel (Chrysippus disputat aethera esse lovem Ci), @ötter, fönig, I5taati3gott (I. O. M. = Iuppiter optimus maxi- mus). ~l)m ift ber 12Ibler unb bie @idje l)eiIig (Iovis quercus V). S)1acf) il)m Iovis stella ber \l.\Ianet ~up, piter Ci. JJietaph. Stygius ber Seu9 ber Unterruelt, \l.\Iuto v. I2Xli3 .pimmeli3gott audj met on. = .pimmeI, i!uft: sub love pars durat, pauci tentoria pommt unter freiem .pimmel 0, sub love frigido H, quod latus mundi malus luppiter urget auf bem ein Döfer .pimmel (stIima) rul)t H, metuendus luppiter uvis ffiegen V. I. ius, iilris, n. (aftinb. yJs, gr. sw,uoe;, § 24) l5uppe, iSrül)e: fervens Ci, negavit se iure illo nigro c1elec- tatum bie fel)11Jar3e l5uppe (ber ®iJattaner) Ci. n. ius, iüris, n. (urfvr. *ievos, bann *iovos, § 48, gen. *iovesis, § 29, barau~ iüs, iüris bttrc9 ®\)nfOiJe, § 52, ugf. altinb. yos '.peil' unb S. V. iustus) Iura, ae, m. mons bai3 ~Utagebirge C. iurator, öris, m. (iüro) 'l5djruörer', ~ael)mort beim Senfui3: Dereibigter ~ertraueni3mann, ::tarator. :Diefer qatte bie I2Xngaben ber iSürger 5U begutadjten: census quom sum, iuratori recte rationem dedi Pl. iuratus 3 (iÜTOj pt. p.!. med.) ber gefdjruoren qat = in @ib genommen, beeibigt: iuratornm iudicum sententiis damnari Ci; subst. ber @efdjruorene: non hoc iclem iuratum dicel'e audistis Ci. 1. ~a~ung, lRedjHlfa~ung, (menfd)riel)p~) lRedjt; oCC. (toflen) a. lRedjtilfu~ungen, @Jefe~fummhlllg; b. alcdjt1lunfdjunungCII, aledjißnotmen, !Jlcd)t; 2. oCC. alcdjt (a(~ @egenftanb ric9terliel)er &ntjel)eibung); 3. meton. Ct. @Jcridjt, @Jeridjtilftätte; b. aledjtßllnf~riidje, redjHidje )Sefugniß, @Jmdjtfame; 4. oCC. a. @JcUJuU, imadjt; ?:... (folleft.) redjHtdje I5teffung; 1 5. lUre; , 6. füs iüranc1um. 431 iuvenor 1. omllia hllmanitatis iura violare Ci, hoc fas ac sinullt göttIidjei3 unb menfdjIidje9 Sledjt V, iura dare eine metfaffung geben. a. ius Flavianum bie Don ~n. ~laDiui3 304 aufgefdjriebenen fasti unb legis Ci. b. ius gentium ~Önetredjt, ius civile bürgetIidje9 ffiedjt, ins publicum I5taaHlredjt II, ius hominum S)1aturredjt Ci, ius praetorium bie Don ben $rätoren aufgefteUten S)1ormen Ci, ius humanulll et divillum Ci S, iure nostro nael) unferem (römifdjem) ~edjt Ci, iure agere cum aliquo iemb. geridjtlicl) be, langen Ci. 2. quoel is qui bellmll geret imperavit, ius ratumque esto fei redjt!3güItig Ci, SU111111U111 ius, summa iniuria Ci aU9 Terentius, ius cHcere Ci, red- dere L, unb bi dj 1. iura dare 0 ffiedjt fpredjen, ius petel'e einen ffiecf)t!3fllrucl) Derlangen Ci, cle iure respon- . dere ffiecf)t!3befdjeibe erteilen Ci. 3. a. in ius de sua 1'e numquam ivit N, in ius adiit Ci, in ius vocare Ci, (adversarius eum) rapit in ius fdjleppt il)lt Dor @e, ricf)t H. b. ius suum armis exsequi C, ius SUlun retinere Ci, POptllus R. ius suum recuperabit Ci, ius suum persequi geltenb madjen Ci, c1e suo iure cec1el'e Ci. ~it gen. obi. ius auxilii, agendi eum plebe, materiae caedendae, sentenHae dicend~e .Lj bidjt. ius caeli I2Xnfprucf) auf O. 9Jnt gen. subz. 1111- . plorare iura libertatis bie qJeredjtfame be:: p:re.ien Ci, anspiciorum iura tUl'bare Cz. 4. a. sm lUns esse felbftänbig feilt Ci, in paucorum ius atque dicione111 concedere S, ius de tergo ac vita habere au 3ücfJ' tigen unb i\U töten L; bidjt. ius et moc1eramen equo- rum 0; andj: in aequora über batl ~eer O. b. eo- c1em iure sunt, quo fuerunt Ci, iura coniug'alia 0, muliebria L; politifdj: civitas optimo iure DO[{' oeredjtigt Ci, ius Latii (Latinum) bie befdjränftere ffiedjti3fte({ung ber Iatinifdjen &)albbürger T. 5. isol. abl. iure mit lRedjt, wfJtmii~iger\lJetfe: si iure posses eum accusare Ci, admissus est nemo; iure id qui- dem Ci. ~olIer: suo iure Ennius sanctos adpellat poetas mit Do[{em ffiedjt Ci, id ei merito atque optimo iure contigit Ci, iusto iure L. 6. (ö'onne( beil \Red)tmuejel\~) ius iurandum (red)tilfräjtiger) ~tb~ jd)\lJllr, ~tb, 15d)UJnr: est ius iurandum adfirmatio religiosa Ci, Galli ius iuranc1mn sibi datmn esse dixenmt Ci, tirones iure iuranclo aecepto (nadjbem He ficfJ l)atten fdjruören laffen) nihil iis nocIturos hostes se Otacilio clediderunt C, ius iuranc1um eoncipere bie @ibe9formeI Derfaffen T, iure iuranclo interposito mitteIi3 L. l2Xudj getrennt: ius ig'itur iurandulll Ci. iusso S. V. iubeo am @nbe. iussum, i, n. S. V. iubeo. iussu (iubeo) auf iSefel)I, auf @el)eij3, im l2Xuftrag. 9J1it gen. subi. ad mortem te c1uci iussu consulis opo~­ tebat Ci, iussu praetoris in crucem sub latus est C~, se iussu senatils ü[ petere Ci; bafür: vestro iussu coactus partem militum dilllisit Ci. iustitia, ae, f. (iüstus) 1. fonf!. geredjte(l ?ß~rg:l)e~: Aristic1is iustitia factum est, uf. N, (Pompel) lUSt!- tia poptllus R. exteris gentibus carior fuit Ci, ~rlp parentes Ci, in captivos Cu. 2. aOftr. @eredjhgfeti: vita rustica iustitiae magistra est Ci. iu-stitium ii, n. (au~ ius-stätium, §§ 66 unb 43, uon iüs unb sta::e) ffiedjHlftiU[tanb, @eridjti3ftiIlftanb: iusti- timn edieere anrünbigen Ci, sumere antreten T, ser- vare l)arten L, remittere aufiaffen L. 150Idjei3 iusti- tium fanb auel) ftait in Seiten ber \lanbe9trauer um ben ~ürften T. Metaph. iustitium omnium rerum 15tiUftanb aUer @efdjäfte L. i'ilstus 3, adv. Ei (urfpr. iovestos Uon iovos, iovesis, ber alten ö'orm Don iüs, mie fünestus, scelestus Uon fünus, Bcelus, vg!. § 29 unb 8. V. H. iüs i iüstus au~ iovestus burd) ®\)nfope nadj §§ 44 lInb 52) gcrcd)t, U. 3m. 1. (oon I}lerfonen) gmdjt, rcdjtfillnig: Pompeius, vir iustissi- mus Ci, iustissimus iudex Ci, homo fortis, iustus, severus Ci, iustus in socios Ci, iuste et legitime ünperare Ci; subst. Aristides iustus appellatus est erl)ielt ben !Beinamen bei3 @eredjten N. 2. (oon ~ingen) redjtmä~ig, rcd)tItd): ei ante iniusta poena luenda est quam i u s t a repetenda Ci, iusta uxor (mater familias) bie redjtmäfiige ~rau Ci L, vit.a mtlltis iustis suppliciis erepta Ci, iusto cum imperio in provin- ciam venit Ci, si causa iusta est Ci, iustum bel- Ium Ci ;subst. iustum, i, n. lRedjt, ~etedjtig~ feit Ci H. 3. metaph. a. geredjt, UJo~lbegriillbct, triftig: triulllphus Derbient Ci, ho no res llJol)IDerbient Ci; bef. bei abstr. querimonia, odium, dolor, iracundia Ci, dat tibi instam excusationem Ci. l5el)r oft: iusta causa Ci, il. !B. eoniungendae necessitudinis; iuste timere mit ffiedjt O. b. tcge{mä~ig, tidJtig, orbcutHdj: altituclo C, iustum iter conficere Ci, iustos annos perag-ere 0, proelium L, iusta ac recta acies L, iusto iure mit Dollem ffiedjt L. ~m abl. n. subst. ulterius (plus) iusto mel)r al9 redjt ift, über @ebül)r o H, gravius iusto c10lere O. 4. subst. isol. iusta, örum, n. baß ~cbil~tcnbe: servis iusta praebere Ci, omnia iusta solvere erfüHen Ci; bef. Don ber ::toten' feier: iustis ftmebribus confectis L; allein: avis po- sitis iusta ferre (dare) O. Iuturna, ae,.f. 1. o.ue[{nl)mpIJe, I5djllJefter bei3 ::tUt, nU9 Don 12hbea V. 2. S)1l)mpl)e, ilU ffiom Derel)rt, ruo il)r auf bem ~orum öHr. Dom staftortempeI ein o.ue[{, baHin, laCHS Iuturnae, gerueil)t ruar 0, unb ein ::tempel auf bem 9Jtari3felb V. iuvenalis, e, adv. iter (iuvenis, § 75, Illbf. 2) jung, iugenblidj, ~ugenb,: tempora 0, corpus V, hilaritas L, in silvas iuvenaliter ire solebam mit ~ugenbfraft 0, ing-enio nimium iuvenaliter usus unüberlegt O. 9Jtit lusus, luclus, iocus Dbb. L, iuvenale armonun cer- tamen L. :Dal)er luvenales ludi ober Iuvenalia, ium, 11. tl)eatraIifdje l5:piele, Don 91ero geftiftet: instituit ludos Iuvenalimn nomine T. iuvencus, i, m. unb iuvenca, ae, f. (iuvenis) 1. ~üngIing, ~ungfrau, ~äbdjen: te suis matres me- tuunt iuveucis H, Graia iuvenca venit O. 2. ~adj, ruort ber .8anbruirtfdjaft: ~ungftier, junge stul), ~ärfe: fortes acl aratra iuvenei V, pascitnr in silva iu- venca V, Inaehia iuvenea ~o V. iuvenesco, ere (iuvenis) 1. l)eranreifen: vitulus iuvenescit ruirb aum ~ungftiet (iuvencus) H. 2. ruieber iung ruerben: fatis O. iuvenllis, e, adv. iter (iuvenis, § 75, Illbi. 2) jugenb, lidj: iuvenilis quaedam dicencli impunitas Ci, Han- nibal iuveniliter exsultans Ci, laeta et iuvenilia lusi fang jugenbIidj frol)e meber 0, caput 0, suis iu- venilior annis O. iuvenis, is, m., j., comp. iunior, feIten iuvenior T (nftinb. yuvan-, got. juggs, al)b. iung) 1. 1. subst. m. ,Jiingling, junger lJRanlt: infinllitas puerorum et fero- citas iuvenum et gravitas constantis aetatis Ci. 2. f jUllgc1l m5eib: animos eiusdem pulchra iuvenis ceperat Ph. 3. iuniores ,Jltugmallufdjaft, bie ,Jiiu~ geren (bi~ a1lm 45. ~ebell~jaf)re): edicitur delectus, iu- niores acl nomina respondent 'ffiefrufen' L C~t, ruol)et nael) ber ferDianifdjen merfaffung jebe classis in gIeiel)- Diel eenturiae iuniorum (mnie) unb seniormn (ffiefewe) 3erfälft. :Diefe gel)en bei ber I2Xbftimmung jenen D~raU(l: totiens iunionun centuriis te illo honore adfiCl pro- nuntiavit Ci. 11. adi. jung, qui vel mense brevi vel toto est iunior anno H. :Didjt. (Enallage): iuvenes anni ~ngenbial)re O. iuvenor, ari (iuvenis) ben ~üngIing fpiefen: versibus tänbeln H Ep. 2, 3, 246. iuventa 432 iuventa, ae, f. (iuvenisj got. junda) 1. ~ugellb3ctt, 311gCllD. @igtL nur bidjL 3ur !nermeibung ber ungeIen< feren ?mörter iuvelltüs nub iuvelltas. @~ fe~lt ba~er gau3 liei N C Ci S, fte~t oft liei ° V unb au~ biefen liei ben r~etorifdjen .piftorifern L T: iuvelltae robur ° L ~e ita gerere a iuvellta tJon :J'ugenb auf L, rur~ I1lVelltam agere L. 2. 13 e rl 0 n. , aogefeitet ijt, wie s,?ele~tus, fünestus Uon scel~;' fünus; ®\)nfope nadj § 44. Uber ba~ n. ieuges UflL s. yv: iu;nentum unb .iugerum). I. ~.btJ. 1. bicljt haoei, nllf)t oet, 1~e6euall ~ lUxta .. p0 Slta: filll statua N, legio iuxta constIterat C, petllt, lltl sellam iuxta poneret S Furia iuxta accubat V; oee. ilt hie ~l1i~e: nequ~ ausa est accedere iuxta 0. 2. metaph. coettfo in wie, gIeid)lnii~ig: plebi patribusque iuxta caru; S eo~'um eg? vital~ mortemque iuxta aestumo fdjätl~ gleldj (mer.ng) S, lUxta mecum omnes intellegitis mit mir gIeidjermauen S, iuxta eam curo cum mea (filia) Pl sua~ hostiumque vitae iuxta pepercit L, res parv~ ac lUxta magnis (dat.) difiicilis gIeiel) fdjmer mie L iuxta obsidentes obsessosque inopia vexavit L iuxt~ (gIeidj) periculosum, seu vera seu ficta prom~ret T. 9Jlit !nergleidji3partifeIn: rei p. iuxta ac sibi COll- sulere J?, id iuxta aegre passi quam L. II. prä, pof. lietm ace. 1. (riimnficf) !tll~e oet, htcljt nebelt näd)ft, au ber ~eite: iuxta theatrum occisus est N sepultus est iuxta viam Appiam N, castra poner~ ober habere iuxta hostem, murum N C; nadjgefteUt; aram iuxta locum fecernnt sub terra N; iuxta geni- ~orem adstat virg'o V, totos dies iuxta focum atque 19nem ag-unt T; oee. bi~ ht Me ~lä~c: provehimur Ceraunia iuxta V, iuxta seditionem venit e!3 ram liei, na~e 3U T. 2. (aeitlicf) ltltlttittefliar alt: iuxta finem vitae T. 3. metaph. a. Itltmtttefbnr naclj: iuxta deos in tua manu positum est (imperium) T. b. lta~Ca1t, Mt wie: velocitas iuxta formidinem est fommt na~e T. IxiOn, onis, m. (' l~(wv) .\lapit~enfönig in :r\)effaIien !nater be!3 QSirit~ou§;, fteUte ber :J'uno nadj unb eqeugt~ mit einer i~r untergefdjolienen .\luftgeftaIt bie 3entauren. 3ur !Strafe bafür tft er in ber Untermelt auf ein raffIo§; ummirlieInbe!3 ffiab geffodjten; adi. IXlonius 3 U~t6- Vto,): orbis ffiab be!3 :J'6ion T~ patronym. IXlonides, ae, m, U~tov{alJ') 60~n be!3 :J'Iion, QSirit~Olti3 0. K. :Da!3 ~appa .~e§; g~iedjifdjen ~lpI~~lieh3, im äfteften .\l~tein I in Karthago unb Kalenclae, gerüqt KAL. (\';lienfo ~Uge~eu: ge~rau?JItdj, murbe fp~ter burdj C. tJer?rimgt. murben !nerIeumber mit einem K geliranbmarft (KaIum- 0n flafftfdjer 3elt lannte man ble aUe 6djtellimelfe nur I niator). La L ag ~lifüqung liebeutet ba!3 praenomen Lücius ali3 3a~I3eicljen 50. ' Labeates, ium (um) ober Labeatae arum m. !noU an ber ma3ebonifdj,Hfl)rifdjen @ren3e mit ber bauptftabt Scodra (6futari); adi. Labeatis, idis, f. ber .\la< lieaten; terra L, palus ber !See tJon 6futari L l~be-facio 3. feci, factus, pass. labe-no', fieri (§ G4c, \l[nm., ugI. labare) 1. wllnfcltb lttndjen, erfcijiit" fern: labefacta mag'na pars mud C, aedes T, labe- facta quercus corruit 0, iaclulUll labefecit Ioaerte 0 ~harta a vinclis labefacta gelodert 0, calor labe: facta per ossa cucurrit V, labefacta iug'era lllovere tief umgralien V. metaph. 2. (pf)\)iiicl) crfd)iittmT, fd)wrütcn: corpora aestl1s impatielltia labefecit er, fdjütterte iI)te @efunbl)eit T. 3. (po(itiicli) wanfeuD lttlldJClt, ftüröcu, 3lt \1af( briltgen: iura pIe bis L, haec eodem labefacta motn concident Ci labefecit emn Macronis odium T. 4. (griftiß) crf4üttetlt: animus labefactus 0, quelll nulla vis labefecit Ci; bidjt. mit ace. gr. animum labefactus alllore V; oce. pri- mores labefacere conixa est tJerfudjte, fie manfenb JU madjen, au[3U1tJiegeln T. :Daal! ji'equ. labefacto 1. manfenb madjen, erfdjüttern: signum vectibus 3um iJa[[en liringen Ci. JJletaph. patriam, labellum 433 rem p., statum rei p., consulatum, acta Ci, nulla vis coniunctionem bonornm confringere et labefac- tare potest Ci. labellum, i, n. (demin. Uon labrum, § 42) .\lippe: ca- lamo trivisse labellum bie 3arte .\lippe V, oscula su- prema ponere in gelidis labellis Pr. I Laberius 3 91ame einer :pleliejifdjen gens. ~ef. Dec. Laberius, geli. um 106, geft. 43, 9Jlimenbidjter 3U ~äfari31 3eit H. läbes, is, j. (labi) 1. \1aII, ~tllr3: labes terme @rbfiuq L, labem dare fanen V. 2. metaph. ~t1tt3, Untergang, Ult~eH. Urfpr. hinc mihi prima mali labes ba§; erfte .pereinliredjen be!3 Unglüd!3 V; bann: quanta labes larido (veniet) Pl. 3. meton. ~d)1ttU~" f{erf, \1fcrf: sine labe columbae fdjneettJeiU 0, victima labe carens 0, atramenta tractata labem relin- quunt H. 4. metaph. ~cljaltbCf ~cljllltbflerf: sine labe peregimus annos o~ne !Sdjulb, untabeIig 0, labes tanti sceleris Ci, prioris ignollliniae T, donec dies exemit labem lii!3 bie Seit ble iJleden tilgt V. Meton. tJon QSerfonen: labes (illa) alllplissimi ordinis bider I5djanbflea be§; 6enat!3 Ci. Lablci, orum, m., audj LablCum, i, n. 6t. liei :ru!3culum am 910rb~ang be!3 ~lgibu!3, fö. tJon ffiom. Adi. LablcänuS ober Lavlcänus 3 (§ 75): ager L, via bie tJon ffiom ülier .\laliici nadj ~enetJent fünrt L; @inm. LabiCäni, orum, m. L. Labienus, i, m. .\legat ~äfar!3 in @aHien, 50 6tatt< ~aIter tJon Gallia togata, trat 49 auf QSom:peiU!3 6eite, fodjt liei QS~arfalU!3, liei :r~apfll§; unb fiel liei 9Jlunba 45. labo 1. (au labi, bgf. pläcere neben placare) 1. wallfen, bem \1nII naijc feilt, ftiir3cn wonclt: labant cunei 0, naves (djaufeIn 0, nulla ex parte lababat signum Ci, labat ariete crebro ianua burdj ?mibberftöue V, tre- menti genua labant V; bi dj t. littera labat ift nidjt feft, 3ittert 0; oee. fcljwaltfcu: labantem aciem vi- dere L, sustinere T. 2. metaph. fcljwaufClt, Wllufclt, lInficljcr fein: labat mens fdjmanU 0, labamus muta- musque sententiam Ci, labat res Troiana bro~t 3u faUen 0, labante ialll 1'e ba!3 @Iüd' manlt L, memoria labat tft untreu L, qui sociorum firllli steterant, tum 1 a bar e coeperunt L, labat fides sociorulll L T, corda labantia V, labantes patres firmavit liradjte ble unentf djiebenen !näter 3um feften @ntfdjluffe H. läbor 3. lapsus sum (bgf. aljb. slIfan, gr. o-}"tß(!6r: 'fcf)lüpfrig ') 1. glcitelt, fclj\1Jcbclt, fintelt, fal1en; 2. ~tltgIciten, fid) berbt:eitcuj oee. = elabi entgleitelI, elttfcljfü~fenj metaph. 3. ftraltd)dlt, fc~len, irreuj 4. (in einen ßuftaub) geratClt, fÜtfeu, berfllUell. laboro ~in (ftiroft) V, labuntur Ieto lumina 'litedjen' V, lahens anima (spiritus) finfenbe!3, [djminbenbei3 .\lelien 1'. . _.2. columba aere. lapsa quieto gleitet l)tn in ber jtüTen Buft V, ~ngUls lapsus per aras gleitet barübet l)~n V, serpentls. malum (= venenum) penitus in v~scera lap~um .emgebrungen V, f:'igus per artus la- bltur tJerlirettet ftdj V; ace. labItur pectore voltus entfdjminbet V, e manibus custodientium labi (e cu- stodia T) ber .put entfdjIüpfen Ctt, forte lapsa vox 3ufäHig entfdjIüpft 1'. 3. agaso pecle lapsus H gibt bie finnlidje ~nfdjaullng 'ftolpern'; metaph. hac spe lapsus in bieier .poft' nung getäufdjt C, errore communi lapsus est Ci, impruclentia labi Ci L, consilio ~abi Ci, pravo fa- vore labi mortales solent Ph. 4. omnia in externum mo rem lapsa sunt Cu, labentem et prope caclentem rem p. flucire Ci, labitur disciplina paulatim tJerfäUt L, magis magis- que mores lapsi sunt L, labi in errorem L, in vi- tium H. labor, älter labos (§ 29), oris, m. (au labarej eigtI. 'Da~ m:lanfen unter einer ~aft') 1. 2l"tfieit, 2l"nftreugltng, IDIit~e: laborem ferre N, sibi sumere et alteri im- ponere C, sustinere Ci, labores tolerare S, labo- rem suscipere, sub ire fidj auffaben, ülierne~men Ci, succumbere labori unter ber I2lrlieit mie unter einer .\laft erliegen Ci, mulo, sine u110 labore mü~elO!3, multo labore Ci, cum labore, summo cum labore Ci. 6peilieU: rei militaris labor N, corporis förperIid)e 6trapa3en Ci, animi geiftige ~nftrengung Ci; labor est aliquid facere e!3 Ht fdjmer L. Meton. a. 2l"r6cit" famfeH, 2l"tbetißfraft: iumenta summi Iaboris ülierau!3 arlieit!3fräftig C, homo magni laboris summaeque industriae Ci. b. 2l"xoeit, mit~ebol1c ;tat: dea, succurre labori 0, belli labores ~rieg!3taten V, ad- spirat prima fortuna labori V, Herculeus H. c. fonft. (au~gefüljrte~) Werf: multorum mensium la- bor C, hic labor ille domüs V, openun labores ~au< med V, labor anni :J'a~re!3ertrag V; labores boum (nadj Homer leya ßoCJv) ba!3 liefteHte iJelb V; Iliadum la- bor, vestes iJrauenarlieit V. 2. 18cfd)Wtrbc, ~lot, ~d)mer3, ~rlluf~eit: multis perfunctus laboribus ber tJiel Ungemadj ü6erftanb N, Iliacos audire labores bie .\leiben :rroja§; V, labores homini eveniunt Pl; ba~er: solis, lunae labores ~infterni ff e V, Lucinae experta labores ?m e ~ en V (Lucina @eliurt!3göttin); praesens fortuna laborum midfame!3 .peiImitteI ber ~ ra n f< ~eiten V; mox et frumentis labor additus ~ranf< ~eit V; 13 er! on. LabOs (in ber Untermelt) V. labori-fer, fera, ferum (fera, § 66) 6trapailen ertra< genb: Herclues, iuvencus O. laboriosus 3, adv. e (labor) 1. mÜ~fllm, bCfd)wcr< 1, cupae involutae labuntur C, demissum lapsi per fnnem ~eraligleitenb V, stella de caelo lapsa V; meton. labere, nympha, polo fente bidj nieber tJom .pimmel V, folia lapsa cadunt finfen unb faUen V; silex (domus) lapsura ben @infturil bro~enb ° V, la- bentes deorum aedes H; nadjfL = cadere: labi ex rupe, per gradus l)erunterfanen Ctt L. !non iJ I ü f f i< gem: lapsi de (e) fontibus amnes ° Cu, vado la- bente menn fidj bie iJlut tJerläuft V T, labitur ex oculis gutta 0, umor in genas H; tJom 6djiffe, bai3 mit bem 6trome ~ingleitet: labitur vadis abies 0; tJom I5djmimmer: medio dum labitur amne 0; metaph. tempora labuntur 0, labl111tnr anni fugaces H; tJom ffi e b e f I u U: oratio sedate placideque labitur gleitet ~in Ci; tJom 6terlienben: calor ossa reliquit, la- bitur V, semiallimem ex equo (equo V) labi ~albtot tJom QSferbe gleiten, finfen L; labi super terram auf bie @rbe ~in V; barnadj: laberis, Oebalide bu finfft Ud): exercitationes Ci, laboriose aliquem accusare Ci, laboriosissimum opus L. 2. Ilxbettfam: Timotheus fuit impiger, laboriosus N, industrios homines laboriosos appellamus Ci. 3. ge~Illgt: Ulixes H; a ft. aerumna est aegritudo laboriosa plagenb, quä< lenb T. labOro 1. (labor) I. bebritrft, gc~{agt, oe1iifttgt Werben: nec iam sustinent onus (nivis) silvae lab 0- l' an te s H 'gebrüdte ?mälber' Platen, querceta Gar- gani laborant aquilonibus merben niebergelieugt H; metaph. tlt \Jlot fein, leiben: Luna laborat menn 9Jlonbe!3finfternii3 eintritt, Ht '.\luna in 910f Ci; quos laborantes conspexerat, iis subsidia submittebat bie in ber @nge maren C; unp erf. maxime ad mlUti- tiones laborabatur man mar in ber @nge C, triremes ex concursu laborabant maren liefdjäbigt C, laboran- tem ratem deserere ba!3 gefä~rbete V; ba~er: tJon ~ranf~eit bebriirft feiu, letbelt: laborare morbo Ci, 28 0to \lJ a f f e r, ~ateillifdj~l)elltfdjeij 0u)ul\lJörterliudj, 3. mufl· labos 434 ex pedibus, renibus lJu~fdjmer3en ... ~aben Ci; labo- rantes utero .. puellae junge lJrauen in ben [ßegen H; von anbeten Ubeln: a 1'e frumentaria laborare C, ex aere alieno in I5djnlben ftecfen C, ex guibus rebus res p. laborat woran ber I5taat leibet Ci, annonä (::teuerung) L, odio apud hostes ver~a~t fein L; la;bo- rant duae in uno 3wei finb in einen verfiebt (ilielie a!\! .Ihanfljeit) H. II. 1. arbeiten, fiel) anftl:Cltgflt, fiel) lie~ mil~en, batnltf ~iuarlicttcn: animo laborabat, u t reli- quas civitates adiungeret C, ne ea enuntiarentur C. 150: in, de aliqua re Ci. W"Ht inf nidjt Haff. ut ne quaerere quidem laborarint N, reges aliquem perspexisse laborant H. 9J1it inbir. lJr. cnins mann sit percussns, non laboro frage idj nidjt, ift mir gleidj, gültig Ci. 2. midjt. tTans. berarlieiten = conficere: vestes auro laboratae goIbburdjwirH V, dona labo- ratae Oereris bM @etreibe (3U lErot) verarbeitet V, frumenta ceterosque fructus laborant betreiben ~{cfer, bau unb @artenbau 1'. b. 3cnaltfcn: comas, capillos 0; mit ace. gt .. rata comas O. 2.metaph. burdjHe~en, fabeln ~ng.n~tt~fcltp läftern: quicl laceras mea carmin~? lllVl~la solet lacerare plerosque Ci, haec te or~tlO Ci. 3. qUälen, ,peiltigelt, 3ltgrnnbe ahquem fame 0, meus me maeror (aegritudo lace~at et conficit Ci, Olnni, scelere patriam patna bona vergeuben (eigtL 3erftücfeIn) S. lacerta, ae, f @ibedjfe 0 H. SßgI. I. lacertus. lacertosus 3 (lI. lacertus) mu~fuIM: colonus O. I. Iacertus, i, m. = lacerta V. II. lacertus, i, m. 1. Oherarm: lacertos et auro colunt Ober, unb Unterarm Ctt. 2. &tm' abeunt in crura lacerti 0, dependit parma lacerto V. 3· meton. @5tärfe, ~raft: Augusti lacertis non respon. dere feinem pmf djerarm nidjt miberftegen fönnen H aptant lacertos apes rüften fidj 3um ~ampf V; bont ffiebnet;: ?ratol'is lacerti Ci, in Lysia saepe Slillt lacertl Cz. 4. metaph. @5djcuu: flexis utrimque lacertis (scorpius) O. labos s. v. labor. I. labrum, i, n. (moli! 3U lambo, l1gl. aljb. lEifs, ilef3c, § 12) Bippe: superius, inferius Ober" Unterlippe C. I5pridjw. primis ober primoribus labris aliquid adtingere Ci, gustare Ci 'mit gefpi!lten Bippen (alfo fegr oberffädjIidj) etw. foften', fidj nur oberffädjHdj mit etw. befaHen; metaph. ffi an b; eine~ @efä~e~: cornua ab labris (am ffianbe) argento circumcludunt C; eine~ @raben~: fossae labra CL. lacesso 3. lvi (ii), Hus (Uon *lacio, IlJie facesso oon facio) Cgeruorlocfen'; 1. rei3en, gerau~forbern, angreifen: nullä iniuriä lacessiti maiores nostri bella gesse- mnt Ci, ne hostes proelio lacesserent (3um ~ampf eigtL bur dj ~ampf) C, a d pugnam L; pax lacessit~ geftört 1', lacessere deos (precibus) beftürmen H ferro regna befämpfen V, Teucros angreifen V; pectora plausa cavis manibus mit gogIer panb auf bie lEntft be~ S)5ferbe~ fIatfdjen, um e~ mutig 3U madjen V, pela- gus carinä ben ~ampf mit bem 9J1eere aufnegmen H. aera sole lacessita refulgent von . ber 150nne be: ftragU V, equus lacessit carceres pede fdjlägt I)erau(j, II.läbrum, i, n. (au~ lavabrum \lon lavo, § 22) 1.lEecfen, [ßanne, ~ufe: labrum si in balineo non est Ci, fu- SUPl labris amnem inficit V, spumat vindemia la- bris V. 2. meton. lEab: labra Dianae O. läbrusca, ae, f bie wilbe ffiebe V Eel. 5, 7. labyrinthus, i, m. mlv. Aaßvl!wi}oc;) Bab1)rint~, ein gro~er lEau mit verfdjlungenen @ängen bei @nofo~ auf ~reta, ber l5age nadj von mäbalu~ erbaut, 2(ufentgaI!5' ort be~ ~Jlinotauru~. lac, lactis, n. (biffimificrt aull *gIact, § 38, 1 a, tlgL y(Ua, y,Uw,ro., liei Homer yMyoc;) 1. 9J1ifdj: lacte et pe- co 1'e vivere C, niveum 0, leaenae 0, coactum, con- cretum geronnen 0 T; audj: lac coagula passum ~äfe O. 2(1~ Opfer: Silvanum lacte piabant H. 0'm anmen I5djlaraffenlanb flieM bie 9J1ifdj in lEädjen wie in unferem: flumina iam lactis, iam flumina nectaris ibant O. 2. metaph. 9J1ifdjfaft: herbarum de lacte soporem Nox legit 0, lac veneni giftiger l5aft V. Lacaena, ae, f (Aaxawa) Bafonierin, I5partanerin: Lacaenae more comam relig'are noclo H; Helene Lacaena = Lacaena adultera H; adi. virg'ines Iafonif dje V Lacedaemon, onis, f (AaxEoatfLwv) I5parta unb fein @ebiet: patiens in beltug auf bie patientia laborum H. adi. Lacedaemonius 3 (AaxEOatfLOV(o,) Iafonifdj; Ialtebämonifdj, fpartanifdj: hymen (wegen permione) V, Tarentlun al~ @rünbung bon I5parta 0 H; subst. Lacedaemonius, ii, m. Ba3ebämonier, I5partaner. lac~r, lacera; lacerum (Aaxt, lYe~en, Arxxtl;w 3erteijie) 3ernffen: vestIs 1'; bager: currus Itertrümmert 0, ta- bulae lErettrümmer 0, corpus Iterffejfdjt 0 S artus iuvenca O. 9J1it ace. gT. Deiphobus lacer o~a grau: fam 3erf!eifdjt im @efidjte V. Enallage: artus lacero divellere morsu 3erf[eifdjenb O. lacerätio, önis, f (lacero) ba~ 3erffeifdjen: gena- rum Ci, corponun L. lacerna, ae, f ~apl13enmanteI, mit ber fibula am paIfe gefdjloffen unb bei fdjledjtem [ßetter getragen: caput obscurante lacemä H. lacero 1. (lacer) 1. 3mei~elt, 3crfleifdjcu: vestem, ora, viscera 0, tergum laceratum virgis L. occ. a. acrtrilntntern: Neptunus navem laceravit O. forbernb an ~ 2. (qeraußforbernb) beginnen: pu- gnam L V, 19'nota bella V, ferrum V (meton. ben ~ampf). Läc~tä.ni, örum, m. Sßon in I5panien; Banbfdj. Lä- cetama, ae, f bie Oftfüfte von I5panien 3wifdjen S)51)renäen unb @bro L. Lachesis, is, f, ace. in (AaXEcM) S)5aqe bie ben lJaben fpinnt V. ' Laciades, ae, m. (AaxuU1}» 9J1itglieb be~ lafifdjen memM in 2(ttifa Ci. lacinia, ae, j. (tJermallbt mit Aaxü; Iacer) lJe!3en, ßipfel Ci; fpridjw. aliquicl laciniii obtinere 'nur beim ßipfef, mit genauer 910t Ci. Laclnius 3 (Aaxtvwc;) Itum fa3inifdjen Sßorgebirge ge, ~örig: litora 0; subst. Laclnium = 7:0 AauivlOv rlJl{!OV, Sßorgebirge [m. von ~roton. mafeIbft berügmter ~empeI ber 0uno (diva Laclnia V), nadj beffen l5äulen, trümmern bn~ SßorAebirge ~eltte Oapo delle Oolonne gei~t. *lacio, ere (aljb. lochon) locfen, I5tammmort 3lt al-, il-, per-licio, lacesso, de-lecto u. a. . ~a~o, önis, m. (Aaxwv) Bafonier; jem. Laconis, IdlS (Aaxwvtc;) Bafonierinj appofitioneU: Lacönis mater 0, Laco Phalantu~ H, [pe3ieU von B1)fanber unb 2(gefHnu~ N; fulvus Laco ein roter punb Iafo, nifdjer ffiaffe 0 H. Adi. Laconicus 3 (AaxwVtxoc;): ager, ora L, purpura H; fem. subst. Laconice, es (Aaxwvtx~) bie Banbfdj . .\lafonifa N. lacrima, vodr. (§ 41) dacruma unb (§ 90, lacruma, ae, f (gr. oaxl!v, got. tagr, § 10; aljb. zahar '.8äljre', § 12) ::träne: cum lacrimis unter ~ränen; metaph. von par3tropfen: turis [ßeigraudjförner 0, Heliaclum lEernftein 0; chinc illae lacrimae' fpridjro. 3ur lEe3eidjnung plö~Iidjer @rfenntni~, entIegnt alt~ ber 2(nbria be~ ~eren3, mo ein Sßater plö~ndj ben @nmb ber ~raurigfeit feine~ 150gne~ entbecft: cba Hegt ber punb begraben' H. 435 laetus ".". ullabilis, e (lacrimo) 1. bemeinen~lvert, unglücfUdj (= lacrimandus): bellum 0 V. Sßon ber Inviclia: vixque tenet lacrimas, quia nil lacrimabile cernit O. :2. nagenb (= lacrimans): gemitus V. lacrimäbundus 3 weinenb L. .~on 1., am. (§ 41) 1acrumo (lacrima) wemen, tränen: video hunc oculis lacrimantibus me intueri Ci, m ul ta super natae hymenaeis lacrimans viel mei, nenb V, m u1 tum lacrimans Iulus laut weinenb V; rnetaph. lacrimavit ebur fdjwi~te ::tränen 0, 1acri- matae cortice murrae gerabgeträufelt O. lacrimosus 3 (Iacrima) 1. weinerlidj, fIäglidj: ca1'- men ~rauerIieb 0, voces V, bellum H, funera 0 H. :2. tränenerregenb: fumus H, lacrimosa poemata Pupi (af~ ffiüljrftüue unb äftljeti[djer ®d)ul1b) H. lacrimula, ae, j: (demin. bon lacrima) ::tränlein: non moclo lacrimulam, sed multas lacrimas viclere po- tuisti Ci. lacruma s. v. lacrima. lactäns, ntis (Iac) 1. 9J1Udj gebenb : ubera O. :2. faugenb: vituli O. lacteo, ere (Iae) , nur im pt. pr. act. lactens 1. faugenb, l5äugIing: Romulus parvus atque lac- tens Ci' subst. lactentibus (sc. hostiis) rem clivinam facere L; metaph. tener et lactens annus 3art mie ein l5äugfing O. 2. faHig: sata lactentia sueis 0, fnunenta lactentia turgent mUdjige ~örner V. ma3u ineoh. lactesco, ere 3U 9J1iIdj werben: cibus matrum lac- tescere incipit Ci. lacteus 3 (lac) miIdjig, u. 3m. umor 9J1Hdj 0; aber: ubera miIdjenb, 9J1Udj gebenb V. Metaph. von ber lJarbe: collum, cervices mHdjmei~ V; bager: via .0, orbis Ci bie 9J1Udjftra~e (l'aAaSias ulmAos); LIVI 1actea ubertas mUb unb fü~ Q. lactuca, ae, f (lac) Bnttidj, ~opffalat H. lacuna, ae, j. (Iacus) Bodj, Sßertiefung; oce. Badje, 9J1oraft, l5umpf: voragines lacunaeque Cu, tenet ima lacunae lenta salix ulvaeque leves iuncique palu- stres 0, sudant umore lacunae V. mav. lacunar, äris, n. (§ 87) mit ~ertiefungen verlegene, getäferte mecfe, lJeIberbecfe Ci H. ~gL lacuno, äre täfeln, mit einer ::tafelbecfe f djmücfen: conchae atria lacunabant 0 Met. 8, 564. lacunosus 3 (Iacuna) lücfengaft; nihil lacunosum Ci. lacus, üs, m. (gr. Aaxxo>, irifd) loch '®ee', btfdj. ilm. iladjc, ).laue, § 12) 'lEecfen', u. 3W. 1. ;trog, ®annc, ~illieI: quasi de musto ac lacu fervida oratio frifdj von ber [ßeintufe weg Ci, (fabri) tingunt aera lacu V, lacu- bus fernun demittere 0 Böfdjtrog. :2. oce. a. ®affcr~ !lelfen: pro fontibus lacuque (@pe;);egefe) 0, redeuntes a lacu et pueri et anus H. b. ~a~lt: Alcideu acce- pit lacu Oharon V c. ~rlt~6ett: lacu fluvius se condidit V. 3. l5ee6erfen, l5ec, ;teiel): Lemannus C, A vernus V, Albanus L, Ourtius L s. v. Ourtius; bidjt. meton. Stygii lacus baSl träge [ßaffer be~ I5t1);); V; = [ßaffet: quä pedem movi, manat lacus O. Lacydes, is, m. (AaxM1}C;) S)5~Uofopg ~er neu.eren ~Ua, bemie au~ ~1)rene, 91adjfoIger be~ 2(rfeftIa~ CL Lädon, önis, m. (AMwv) 91ebenffu~ be~ 2(lpgeio~ O. laedo 3. laesi, laesus (§ 36) 1. fel)Iagcll, fto~en. mie @runbbeb. tritt in ben ~ompofiti~ gervor, feIten im l5imple!;: aequora laedebant naves ac1 sax~ LUC1:e- tius; ba~er: ista me non laedunt ba~ trtfft mlCf) nidjt Cu. 2. berIe~cn, befel)iibigcn: laeditur ferrum wirb fdjartig 0, hominem vulnere vermunben 0, me- (lullas telo 0 corpore non laeso lmverle~t 0, herbas morsu benag:n 0, ferro plantas V. . Oft in meite~em l5inne: zonä collum fidj erDängen H, robur cusplde verle!3en V~ laec1unt iuga l)rima iuvencos brücfen wunb O. QJilbL gui tectos laesit amores, laeclit amore pari fcljäbigt 0 laesus ig'uis geHört 0, quae laeclunt oculum WCtSl ben 2(ugen mer)tut H, si te pnl- vis laedet anmibert H, cantantes minus via laeclit langment V. 3. metaph. lJcfcibtgw, fränfen: laesum pectus 0, laesum numen 0, laesus pudor beIeibigte~ I5djamgefügl (ober verle!3te Unfdjulb) 0, pietatem N, fidem fein [ßort btedjen Ci, moclo singulos, moclo uni- versos laedere (wörHidj) beleibigen S. Laelius 3 91ame einer plebejifdjen gens au~ ::libur. lEef. 1. O.Laelius Sapiens (ali3 lYreunb ber Ißqi[ojopljie (0 genannt), mit bem jüngeren I5cipio befyeunbet, fod)t 147 vor ~artgago, 145 gegen Sßitiat'f)u~, cos. 140. :2. D. Laelins, lJlottenfügrer betl S)5ompeiu~ im lEürget' frieg C; ba3u adi. Laelianus 3 (§ 75): naves C. laena, ae, f (~ltJ. XAaZva) 9J1antel Ci V. Läertes, ae, m., ace. Ein unb am (Aa{I!"[1}» [later beSl :Ob1)ffeu~; adi. Läertius 3 (Aa{I!Hoc;) von Baerte~ ftammenb: heros 0, ober bem Baerte~ gegötig: regna 0'tgafa V. Pat1"Onym. Läertiades, ae, m. (AaEl!uarJ'Ic;) 150gn bef3 Baerte'3, :Ob1)ffeu~ 0 H. laesio, önis, f. (Iaedo) abfidjtUdje SßerIellung (rf)et. lYigur) Ci De OT. 3, 53, 205. Laestrygones, um, m. (AcwJrI!VYOVEC;) bei HomeT ein Sßoff menfdjenfreffenber ffiiefen im fernen [ßeHen. mie ffiömer lofaIifierten bie l5age um lJormiä in 2atium; bager: urbs Lami Laestryg'onis lJormiä o. Adi. Laestrygonius 3 Iäftr1)gonjfdj; amphora [ßein von lJormiä H. laetäbilis, e (laetor) erfreuIidj Ci. laetätio, önis, f (Iaetor) ba~ lJroglocfen, 0'ubeI C B. G. 5, 52, 6. laetifico, äre 1. frudjtbar madjen: Imlus aquä agTos laetificat Ci. 2. erfreuen: sol laetificat ter- ram Ci. Sßon laeti-ficus (laetns ltnb facio, §§ 66 llnb 41) lJreube bringenb: vites Ennitts. laetitia, ae, f. (laetus) 1. frenbigetl @ebal)ren, lJreube, lJrögIidjfeit (gaudium tJom inneren .811ftanb): c1~~e alicI~i laetitiam gemälJren Ci, g'audium atque laetItlam agl- tare fidj ber lJreube unb iJrögIidjfeit überIaE en S V, iis eius mors laetitiae fnerat gatte 3ur lJreube ge, reidjt S. :2. I5djöngeit: laetitia nitorque temporum, orationis 1'. ~erfon. Laetitia O. laetor 1. fidj freuen, feine lJreube äu~ern. 9J1it abl. (über et\1J.): pueri fato, sospite nato 0, meis incom- moc1is laetabantur consules Ci. S)5räpof. de com- muni salute Ci. @~ folgt ~aufaIfn!3: laetati sunt, quod sellam curulem adtulisset Ci; ace. c. inf (objefti\): quae perfecta esse vehement~r .laetor ?i: 9J1it ace. n. pron. utrumque laetor Ct, lllud Imhl laetandmn esse video Ci; nec longum laetabere bir mirb bie lJreube balb verIeibet fein V; laetandlun magis quam dolendum casum tuum S entjdjulbigt bie Sßbb. mit clolendum, ebenfo mie bei V memini laetorve malorum. Sßon laetus 3 1. (uon stieren): gcmäftet, feift: glande sues laeti redeunt V, laeta boum armenta V. 2. (ucn Ißffa113en, &rbe) fett, frudjthar, ergie6ig, il,p,)Jig, ~mnel): colles frondibus laeti Cn, laetissimi flores Ci, tellus iusto laetior V laetissima farm, laetae segetes V; nadj I2Inalogie v~n plenus mit gen. fruglun pabulique laetus ager S, lucus laetissimus mnbrae V. met(tp~. 3· frö~ltel), ~eitct: eas litterastu .l~etus pr?feras Cz; mit . abl. cWegen, über': laetus OrIgme urbls, cogno- mine V; vgL laetus 0 b navem servatam V; fronte laetus, pectore anxius ift loM gefa~t 1';. bager audj: laetus animi (loeat.), q uo cl aclversa mans pene savisset 1" laetus laborum at6eit~frog V. Enal- lage: vultu~, dies Ci. 4. crfrcltUdj, gmtfl.Jcr~et~eltb: 28* laevus 436 non laetum id ~omnium reg'i C~t, (uvä) quid potest I esse, fru?tu laetlU~ angene~met 3lt geniejien Ci aliquid la,etlU~ fa?ere C~, laetmn militibus id n~men T PIS?lll o~~n~ haud laeta T. 5, (Ilon ber lRebe) an: muttg, gef.aUtg, bnt~cub! nitidum genus verborum et laetum C~, Ho~erus laetus ac pressus Q, . i~imicns l~l~nae .ireinb b~i3 iBfecfJei3 (@elbei3). tlgna lallllllls rehgare @tfenUammern C lam' rae iSägeoI~tt V, lamina dissiluit iScfJltle~ming~n~ dentes lammae ali3 ::totturmitteI: gIiif)enbe @ife~ lamna candens aum iBtanbmarfen H. laevus 3, adv, e (gr. lat6, nuß *lat.F6" § 20) 1. Iiufß! m~nus 0, ~erus, genu OCi; o~ne manus sfebst. llionea petl~ dext~ä laeväque Serestum V; im a~l. dextra montlbus, laevä Tiberi saeptus L' 1l!tt ~: a dextra laeva~ue 0; subst. laeva, örum, n: b!e. It~f~ gelegenen ::tetle: Thracen et laeva Propon- tldlS mtra~ 0; aucfJ sing. fleximus in laevum cur- sus nacfJ Itnf~. 0; laevis remis burcfJ mnf~rnbern L. m~taph. 2. Ituftfdj, uugefdjicfi: si mens non laeva f1?-sset vetf~~tt V, puer non laeve iussa accipiebat mcfJt ungefcfJtcft H, 0 ego laevus icfJ ::totl H. 3. (in oe~ ~ugurfl1ta~e) gliuftig, ba bet Uugur nacfJ iSüben ~It~e un~ bte mOtgenfeite bie gfücfIicfJe wat: tonitru ~~t o~a ,laevo Iuppiter; augurio laeti iaciunt n amma ClVes V, omina Ph. 4. bicfJt. uuglinftig' te nec laevus vetat ire picus vom ::tierangang H. tempus H. ' lampas, adis, f, ace, ada, ace, pl. adas 1. iracfeI, .\leucfJte: pingues Sl'ienfacfeln c?niecit. lampada Turnus V;: metaph. ~es prImä lampade terras lustrat mit .\ltcfJt V. 2. meton . .\leucfJter: praecinctae auro O. Lampsacus, ,i, j: (A&p,1/Jaxo,). iSt. am peUei3:pont Wlt)ften L. @tuw, Lampsacem örum m x1/vot) L. ' ,. Lam~te~, eris! m" ace. era (Aap,n-rfJf!) pafenort lß~ofaa tn, ~onten L. Lamus, i!"m. (Aclp,o~) Sl'önig ber .\läfin)gonen, von irormta H; Lallll urbs = Formiae 0, vgI s Lamia. ' " v. läna, ae, !- (Itlo~f, nuß *vläna, IlgT. got. wulla, littnuifdj vilna, gr, l1/vO'1 bortfclj lävo, null n.) 1. llBolle: bi- ~ulas lanas tmgere 0, lanam mollire trahendo 0 f,~ma lanae faciendae ber m:loUbeteitung 0; oee. iIDou: fabe~: ducunt lanas 3ief)en m:lollfäben, f:pinnen O. iS:pttcfJ w., de lana caprina rixari um 3iegenwoUe (nlfo um ntcljt~, bn bie ,8iegen f.eine gelienj Ilgl. s, v. länätus) f)~bern H, Wtr: um. bei3 Sl'atfeu (ridjtig @eiaerll, b,~. .8teg~n6ocfß) iBm;t ftretten. 2. meton. m:lollaroeit: lanae dedit~ Lucretla -!-. 3. metaph. m:lollartigei3: nemora AethlOpum molll canentia lana iBaumwoUe v: tenvia ~an!,e per caelum vellera ferri iScfJäferwöItcfJ:n v: lag~num,. i, n. (ffltl, lclyavov) DlfucfJen, lßIinfe H. l~geos, .e~, f: (~Itl. l&YHO" sc. IIp,lUlo,, § 91, mf, 2) l'afenwem, eme nncfJ ber iratbe ber ::ttauben benannte mebenart V. . lago~na unb la:göna, ae, f. (ffltl. Uyvvo,) weit. baucfJtge~, eng~alftge~ @efäji au~ ::ton obet @Ia~ ge. ~~hin~eIt, irlafcfJe, Sl'rng: intrito cibo plena lagoen~ Ph III _~um nocere lagoenis H. ' ' laflC?lI~~id!S, f. (~lU, laywt-.) unbeftimmbatet iBogeI wa~r, ~~m hy. 'i-'afeI~u~n H Bat, 2, 2, 22, ' Lst~s, 1, r:!', (1&i·o,) iSo~n be~ .\laobafo~, iBater be~ trJu~, Sl'omg m .~~eoen Ci; patronym Lälades ~e, m, (Aa;:&01/') Dbwu~ O. . , lanatus 3 (läna) wollig: capras lanatas quibusdam factas esse ali3 ~obigium L. la,ncea, ae, f. (ltloI)! tyltl.) fanger m:lutff:peet mit llButf' ttemen, .\lanae. lama, ae, f. lßfütle, iSum:pf H. lambo 3, lambi (nljb. laffan, § 12' bgf gr l&n--rro) 1, lecfen: Faustulus invenit lupam' lin'gu": I b t L - a pueros am en e~ ,manus 0, ursa lambendo (partum) in ~rt~ fingi!. Iecft aUtecfJt O. 2. metaph. oelecfen leicfJt ern.,~en, ",om ireuet = umaüngeln: flamma ~omas lamblt V, Aetna sidera lambit v: :fiamma lambit ~:f:t ~ iBom m:laffer: quae loca 'lambit Hydaspes l~mentäbilis, e ,Clämentor) 1. lieweinen~wett, oe, lammern~wett: tnbutum 0 regnum v: . v U fI" I'..r. ' . 2. lammet, _ 0, ~ t.u,: VOX Ci, comploratio L. l~ment~r~us _ 3. Sl'Iagen ettegenb: aedes Pl Ca t. 96 lafTntat:o,. OlllS,f. ba~ m:le~fIagen, ~ammer: pl~ngor~ e. a:men atIOne complere forum Ci, lamentatione aliqmd complorare L; pl. Sl'Iagen Uu~otü..r. b ~ammet~, m:leTorufe Ci ' u,e m ei3 1- t . y • ",on a~en or 1. 1 .. we~nagen: satis tu in Oonsolatione es ame~tatus . .c~. 2. oejammern: nemo ad lamen- tandam IIDpem cal~mitatem relinquitur Ci, hic fra- :f' propm.quum ille, alii parentes lamentantur T t ace. c. ~nf. lamentamur non apparere labore~ nos ros H. iB l~~entum, i, n., meift pl, @efcfJtei, m:le~fIage ~amme~~ o 0 se n~gat velle suam mortem dolore ~mico~ et l~mentls vacare Ci, pla1!-ctüs et lamenta T. ~a~~a, ae ,,1. f (Aap,ta) em finbetfreffenbei3 iScfJeufaI tm ""mmenmarcfJen H Ep 2 3 340 bet gens A li . L A' ! ,. '. 2. m. cognomen e a. . elius Lamla deformis Ci (von.H fcfJeta~~ft an Lamus angele~nt). 3. f (Aa ta ~t.. tu ::tf)effalte~ am WlaIifcfJen iBufen L, j. Zeit:ni: laml;na, lammma unb (§ 42) lämna ae f lßlatte iScfJetoe, iBlatt, iBlecfJ: ferrea @ifenOIecfJ T: oet 'Cu iBtUft: :platte bei3 lßfetbei3, fulva @oIbolecfJ 0; oei R ironifcfJ: län~us 3 (läna) woUen:' pallium Ci, infula V ef- :figles H. ' L~ngobardi, örum, m. getmanifcfJe~ iBoU, 3U T' 3eit ltufi3 \1on bet unteten @Ibe. ' lan~eo 2. langiü (b~r. ~~r-a~6S' fdjfnff, lay6VES' bie llBetcljen) 1. matt, fcfJlaff, trage fem: languenti manu 0 languent brachia 0; mit abl. tristi languebant corpora ;m 0 r b 0 waten hanf V. 2. metaph. lau, haftIoi3 ~etu: ~mor languet ift etfaItet 0, otio languere fcfJ!aff fem C~, recursus languentis pelagi bai3 !Rücf, ftrom.en bei3 ermattenben meerei3 (@ooe) V, languens hyacmt~us !VeUenb v. iS:peaieU: langweilig fein: nec ea;m solitudmem languere patior Ci; pt. languens ntls (adi. isol.) matt, lau, fcfJläftig: populus senatus' G· , , vox ~. ~a3u ineoh. languesco 3. langiii 1. matt, träge wetben: orator metuo ne lall;guescat senectute Ci, corpora langue- scunt le?to ftecfJen 0; metaph. flos succisus aratro languesClt weIft V, Bacchus in amphora wirb mUbet H. luna claro caelo repente\ visa languescere ficfJ ver: bunteIn T. ~. metaph. erfcfJlaffen, aone~men: con ti- cuera,t magls quam languerat militaris favor ~atte mcfJt aogenommen, fam aoet nicfJt aum Uu~btUcf Cu crescunt ignisque dolorque, lang'uescunt iterum 0' langu~scunt animi bet W1ut finft T. ' languldus 3,. ,!d~. e (langu~o, § 74) 1. matt, träge, fcfJlaff: langUldlOrlbus nostrIS fcfJon aiemIicfJ lau C boves collo languido vomerem trahunt H; mit abt: dea . venatu languida 0, vino languidi Ci, ferae dulCl sopore l~nguidae H; :netaph. ventus lau 0, aqua fcfJwacfJ fftejienb L, flumme languido Oocytus errans ttäge H, languidiora vina mUbet H. Enal- lage: voluptates· erfcfJlaffenb Ci oculos ubi languida pressi~ . qui~s V. 2. metaph: fcfJfaff, lau, untätig: langmdms m opere versari Iäffiger oetteioen Ci, se- 437 lapsus languida atque iners non est Ci, lan- studio in causa esse aiemlicfJ lau oetreiBen Ci. öris, m. (langueo) 1. Wlattigfeit, Uof:pan. languore solutus 0, languore militum aug'etur C; aqllosus languor etfcfJlaffenbe l"H.,.l1trht H. 2. metaph. .\lau~eit, ::ttäg~eit, Uno senectus languori desidiaeque se deo otil1m et solitudo languorem adferlUIt Ci, falsum gaudium in: languorem vertit iSotg, T, amantem languor et silentium arguit iSdJ!uerm.ut H. m. (laniäre) 3etf{eifcfJung; mit gen. subi. wUbe ::tiete Ci; metaph. si recludantur <--'omnn ... 'nTn mentes, posse aspici laniatüs fönnte man ber ::tt)tannen fe~en, man fä~e ei3 von m:lunben T. l~.LU<'''<'. ae, j. (Ilon lanius für *lanilna, luie mediclna . Ilon merucus, sutrlna bon sutor ufltl., § 87, ~lir, 2) irleifcfJ' . banf L. läni-ficus 3 (läna unb facio, §§ 66 unb 43) m:loUe veto aroeitenb: ars bie m:loUweoefunft O. läni-ger 3 (läna unb gero, § 66) m:lolle tragenb: pe- cudes iScfJafe 0, bidens V, greges lanigeri iScfJaf' ~etben V; apices mit m:loUe umwicfert V; vgl. apex; subst. läniger, eri, m. m:libb-et, männIicljei3 .\lamm OPh. lanio 1. (lanius) aetteijien, 3etf{eifcfJen, 3erfetlen: tuni- cam 0, vestem 0 T, crinem manibus aettaufen 0, ora unguibus 0, artus dentibus laniabant V; von menfcfJen: (Galbae) crura bracchiaque ceteri foede laniavere 3etftüdeIten T, venti laniant mundum teijien in iStücfe O. lanista, ae, m, (bien. etrußfifdj) @fabiatotenmeiftet, irecfJt, meifter. iSoIcfJe .\leute ~ieIten gan3e iBanben (familiae) non @Iabiatoren, bie He au ben iS:pielen vermieteten: gladiator se ad eum lanistam contulit Ci. Metaph. (ba oie lanistae bie glaruatores aum Si'nlll.\lf trielien): po- pulus R. cum Antiocho lanistis Aetolis dimicat auf Untteioen ber I1ttoIet L. • länitium, ii, n. (läna) m:loUgewinn V Ge. 3, 384. lanius, ii, m. irIeifcfJet, Wletlger: ad lanium pendere in ber irleifcfJoanf Ph. lanterna, ae,j. (~Itl. nuß lap,n-rfJf!) .\lateme, .\lam:pe Ci. länugo, inis, j: (läna) m:lollä~nIicfJei3, irlaum: cäna tenerä lanugine mäla flaumige m:pfel V; iBattffaum: dubia nocfJ unbeutIicfJ 0, prima 0 V .. Länuvium, ii, ft. iSt. in .\latium fübl. vom UIoanet iSee, mit ~notem:peI 0 CiL; adi. LänuvInus 3 (§ 75, ~6f, 1): magistratus L; @inltl. LänuvIni, örum, m. L, lanx, lancis, f. (bien. au g\:, lEX-&V'l1, Uxo.) 1, iScfJüffeI: inter lances mensasque nitentes H, lancibus reddi- mus exta aIi3 D:pfetgerät V. 2. m:lagfcfJaIe: Illppiter ipse duas aequato examine lances sustinet V. Läocoön, ontis, m. (Aaoxorov) lßofeibon:ptiefter au ::ttoja, ber bie ::ttoet auffotbette, bai3 ~öI3erne lßfetb nicfJt in bie iStabt 3U otingen unb ba~et von awei iScfJIangen mit feinen iSöf)nen umftricft unb erltlütgt wutbe V. Läodamia, ae, f. (Acwcfclp,ua, § 91, ~6r. 2) ::tocfJter bei3> Ufaftui3, @ema~Iin be~ lßtotefiIau~, bem He aui3 meoe in bie UntetweIt folgte, ali3 i~n peftot etfcfJIagen ~atte O. Läodicia, ae, j. (AaocftxHa, § 91, ~bf. 2) iSt. in iSt), tien; @inw. Läodiceni, örum, m. T. Läomedön, ontis, m. (Aao,uEörov) Sl'önig von ::troja, iBatet bei3 lßtiamui3, ber bem lßofeibon unb U:polIo ben für bie @tOauung ber iStabtmauern tletf)eijienen .\logn uetweigette 0 H; adi. Läomedonteus 3 (Aaop,E- cf6vmo" § 91, mr, 2) unb Läomedontius 3 (Aao- p,Ecf6vno.) be~ .\laomebon: arva 0; aucfJ = ttoifcfJ V. Patronym. Läomedontiades, ae, m. (Aaop,Ecfov- nM1/') ~acfJfomme be~ .\laomebon, u. 3W. sg, lßria, mu~ V, pl. bie ::trojaner V. lapathus, i, m., f. obet lapathum, i, n. (~lU. l&- na9-o" ldna9-ov) iSauetam:pfet: prata amans H. lapi-cida, ae, m, (lapis unD caedo, §§ 66 lt1tb 43) iStein· metl L. ~av. (§ 87, ~lir, 2) lapicidinae, ärum, f. iSteinorücfJe Pl. lapidärius 3 (lapis) iStein,: latomiae iSteinorücl;)e Pl. lapidat 1. (lapis) ei3 tegnet iSteine: Veis de caelo lapidaverat L, de caelo lapidatum est L . lapidätio, önis,.f. (lapidäre) bai3 iSteinwerfen: :fit la- pidatio man wirft mit iSteinen Ci. lapideus 3 (lapis) aui3 iStein, fteinern: Nioba fingitur lapidea Ci, murus, pons, arca L; aoer: lapideus imber iSteinf)agel Ci (vgl. lapidat). lapidosus 3 (lapis) fteinig, voll iSteine: montes, ager 0; rivus, undae voll @erölI 0; corna mit grojien Sl'emen V, panis aui3 fcfJlecfJtem (fanbigem) me~I H. lapillus, i, m. (nug lapid-lus, § 33, demin. au lapis) 1, Steiudjcn: munera fert illi conchas teretesque lapillos O. 2, oee. a. )Blldjfiefcl! invitat somnos crepitantibus unda lapillis O. b, iStimmfteiu! niveis atrisque lapillis damnare reos O. c. ~bclftein! Eoi lapilli inbifcfJe Pr, nivei viridesque lapilli lßerIen unb iSmaragben L. d. IDlttfiilftift (für illCofniffiöben): Li- byci H, ba bie Wlufivatoeit :punifcfJen Utf:ptungei3 war. lapis, idis, m. (bg(, gt. Una. 'fnljfer ~e!Il') 1. iStein (fonlt. unb ®toffnnme): lapides in muros iacere C, fundä lapides mittere L; lapide ictus interiit butcfJ einen iSteinwutf N; lapidibus pluit L, vgr. lapidat; ardentes Wleteote L, lapidum causä pecuniae ad externas gentes transfertmtur @belfteine T, gemmae et lapides H. iStoffname: emporium lapide sternere mit iSteinen :pf{aftem L, quadratus Ouabem Cu; ali3 iSt)mooI bet @efügUofigfeit: lapides flere coegisses vgl. unfer CiStein etweicfJen' Ci, lapis est ferrumque Ti; lapis vivu,s ireuerftein Cu, bibnlus iBimi3ftein V, Parius weijiet Wlatmot au~ lßatoi3 V, Phrygius ountet Wlatmot aui3 iSt)nnaba H. 2, oee. alIe~ aui3 iStein ®efertigte: lapis albus pocula sustinet WlatmottifcfJ:pIatte H, la- pides varios lutulentä radere palmä ountei3 Wlofaif, :pf{after H. päufig mit DtbinaIien: ber WleiIenftein: sepultus est iuxta viam Appiam ad quintum lapi- dem (7'4 km tlon ber iStabt) N; sacer lapis @tena' ftein L; lapis ultimus Pr ober Moli lapis .\leicfJen, ftein, @raoftein Ti, iBef. bie ::trioüne bei3 UUi3tufeti3 auf bem iSfIavenmarft, ba~et: duo de lapide empti tribuni öffentIicfJ erfauft, oeftocfJen L. Lapitha ober Lapithes, ae, m. .\la:pitge, gen, pl, LapithUm (Aant9-at) iBetgvoIf in ::t~effaIien V. UI~ bet 2a:pit~e lßeirit~ooi3 au feinet iBermä~Iung mit pi:p:po, bameia bie 3entauten gelaben ~atte, woUte beI 3entaUt @urt)tion im !RaufcfJe bie ~taut entfügten. ~ataUi3 ent, fte~t bet fagenoetü~mte Sl'am:pf ber 3entauren unb .\la, :pitgen, in bem jene untetIiegen. Adi. Lapithaeus (Aanb9-ai:o,) unb Lapithelus 3 (Aant9-~i:o,) ber .\la, :pit~en O. lappa, ae, j. Sl'lette 0 V. läpsio, önis, f. (läbi) bai3 UUi3gIeiten, bie ~eigung aum iraU Ci Tuse. 4, 12, 28, läpSO, äre (freq.u. bon läbi) wieber~oIt aUi3gleiten: Pria- mus in sanguine nati lapsans V, eqni sal1guine suo et lubrico paludum lapsantes T, läpsus, üs, m. (läbi) 1. bai3 iraUen, @Ieiten: lapsus terrae @rbftut3 L, sustinere se a lapsu ficfJ auf, fangen L, infrenis equi lapsu iacens v. iBon ä~n' IicfJen ~ewegungen: horri:fico lapsu de montibus ad- sunt Harpyiae irIug V = volucrllI!1 lapsus atque cantus Ci; Maeander ambiguo lapsu fluit refluit- que 0, rapidi fluminum lapsus H, volvuntur sidera lapsu .\lauf V, lapsus rotarum !Rollen V, gemini dra- cones lapsu diffuginnt entfcfJlü:pfen V; metaph, VOlt laquearia 438 ben ;J'trwegen ber ffiebenranfe: vitis serpens multiplici lapsu et erratico Ci. 2. metaph. ;J'ttnng, SEerftou: sunt populares multi variique lapsus Ci. laqueäria, ium, n. (= lacunar, bgI. § 87, 2(of.1) ge, täfelte mecfe v. ma3U laqueatus 3 getäfert: Iovis templmn non laqueatum auro tantum, sed parietibus lamina inauratum (bie Sfaffettenbänber waren uergolbet, bie @änbe mit @olbbleclj uerfIeibet) L, laqueata tecta Ennitts bei CiH. Metaph. antra tophis laqueata ueqiert am @ewölbe O. laqueus, i, m. (au *lacio für *laqujo, § 17, 'foeten') 1. i;aHftricf, I5cljIinge: laqueos ponere 0, cadere in laqueos 0, laqueis captare feras V, lictor iniciebat laqueum bie I5cljIinge (3um i;effeln) L, laqueo gulam frangere alicui iemb. erbroffeIn S, colla laqueis im- IJlicare ficlj er~ängen 0 = laqueo animam claudere O. 2. metaph. i;aHe, i;aHftricf: illa belua iudicii laqueos declinat Ci, laquei legum, Stoicorum Ci. Lar, Laris, m. (gen. pI. Larum Ci, Larium L) I5cljutgott~eiten, uergötterte l5eelen ber SEerftorbenen, welclje i~r ,pauS3 befcljüten. mer SfultuS3 beS3 LaI' fami- liaris (,pauS3Iar) ~ängt uöHig am ,paufe; uerläut bie i;amUie bM ,pau(l, fo bleibt ber 2ar 3mücf. SJJ1an opferte i~nen an ben wicljtigen 9J1onat(ltagen (Kal., Non., let) unb bei i;amifienereigniffen. ;J'nfofern bie 2aren bie i;amHie auuer~alU beS3 ,paufeS3 befcljirmen, nennt man He agri custodes Ti, praestites a[(l ~k fcljüter ber I5tabt 0, permarini a[(ll5cljüter 3m l5ee L. SEerfcljieben ltJaren bie Lares publici, etwa ben gr. ,pemen ä~nIiclj, welclje bie ,ob~ut über bie I5tabt aU(l, üUten (urbani). lYleton. ,pauS3, @o~nung: sine lare Cu, Oapitolia nostro lari iuncta 0, larem relinquere, lare recipere L, avitus apto cum lare fundus H; bicljt. uom SEogelneft: avis in ramo tecta laremque parat O. Lara, ae, j. gefcljwätige 91t)mp~e, 9J1utter ber 2aren O. lärdum = laridum. Larentalia, ium, n. i;eft au ~~ren ber Acca Larentia, aUge~aIten am 23. me3ember O. Lares, ium,j., ace. Laris numibi[clje I5t. S, j. Larbus. largi-ficus 3 (largus u. facio, § 66), reicljIiclj, bicljt.Oei Ci. largior 4. (largus) 1. fdJeufcn, Wenben: omnia sunt in te, quae hominibus natnra largitur Ci, pecuniam in servos T; fpe3ieH beftcdjcn: facultates ad lar- giendum comparare C, plebem exagitare, dein lar- giundo magis incenclere S. 2. betftllttcn, 3ngefte~en: si quis deus mihi largiatu1', u t repuerascam Ci, quisquis honos tumuli est, largior V. largitäs, tatis, f (largus) i;reigebigfeit: terra fruges cmn maxima la1'gitate fundit Ci. largiter (adv. au largus, § 78, mof. 2) reicljHclj: apud finitimas civitates la1'giter posse C, largiter habere PI, largiter abstulit aetas H. largltio, önis, f (largior) 1. ijreigcbigfett: Oaesar largitione redemit militum voluntates C. I5pricljw. larg,itio fundum non habet I5cljenfen ~at reinen lBo, ben Ci. 2. ~ejteiljllng: Hasdrubal larg'itione vetu- stos pervertit mores Oa1'thaginiensium N, Dumnorix largitione apud Sequanos plurimum poterat C. 3. ®cftllttllng, ®ettJii~rnllg: gratiam conciliat aequi- tatis largitio (lBHIigreit 3U erweifen) Ci. largltor, öris, rn. (largior) I5penber: largitores (lBe, rtecljer) et factiosi Ci, largito1' voluntarius repente senatus factus lumbe :pIötriclj freigebig L, dux minime largitor wenig freigeUig L. largus 3, adv. e (lJerwanbt mit läridum?) 1. frei, gebig: duo sunt genera largorum, quorum alteri prodigi, alteri liberales Ci, pastum animantibus large et copiose comparat natura Ci, viI' largns animo uon freigeUigem ~l)arafter T, lal'gus promissis freigebig mit SEerfpred)ungen . T, spes donare largus H. 2. reicljliclj: odores 0, hnber 0 terl'as larga In ce complet Ci, largi copia sang'uine largo colla lavant V, 'die festo . ~i~o uti L; lar~us opum. reiclj V (fonf!r. naif) landum ober lardum, 1, n. (§ 42, lJg1. }.aoDS I5pecf: pinguia larda 0.' ' Larlnum, i, n. 15t. im frentanifcljen ®eUiet an apuIifcljen @ren3e. Adi. Larlnas, atis: ager ~inw. Larinates, inm, m. L. Larisa ober Larissa, ae,j. (A&(!U1a, A&(!UJCfa) 1 .. Hf clje 15t. am l5übufer beS3 QSeneuS3; adi. saeus 3 0 Ci; aU er : Achilles Larisaeus lifclj V; ~inw. Lärlsaei, örum C unb ses, ium, m. L. 2. bM ~angenbe risa Cl'emaBte (Y.(!Ep-acJT~), t~ef[alifclje 15t. am lBufen; e€i fü~rt feinen lBeinamen uon ber fcljwebenben auf einer ,pö~e L. 3. bie eine lBurg~ö~e uon 2trgoS3 Larius, ii, rn. l5ee in ,oberitalien V, j. Lag'o di Oomo .• adi. Larium litus Ca. Lars, Lartis, rn. etruMifcljer SEorname L. larua ober larva, ae, J. Uöfer @eiH eine(l SEerfforbeneu, bM @egenftücf ber 2aren; man bacljte fie aIS3 I5pufgeifter in @eftalt uon @erippen Pl. 1l1eton. SJJ1aS3re, 2arue If. Las, J., ace. Lan (Aa,) alte 15t. in 2afonien L. lasanum, i, n. (ß'w. AaCfavov) 91acljtge[cljin (anbete. Sfocljgefcljirr) H Sat. 1, 6, 109. lasarpICi-fer, fera, ferum (lasarplcium bie asa foetida fieferube Ißflanae, unD fero, § 66) 2afarpicium tragenb: Oy- renae Ca 7, 4. lasClvia, ae, J. (lasclvus) 1. @5~icf, @5djeq, 9Rllt. ttJiffe: Vettius Valens lascivia in praealtam arborem conisus aU(l SJJ1utwHIen ·T. men I5cljwerttan3 nennt T audax lascivia ein uerwegeneS3 I5piel; Messalina pa- ribu8 lasciviis ad cupidinem et fastidia gleiclj launen, ~aft T. 2. 2tllilgefllffell~ett: in vacuas domos et inania templa per lasciviam faces iaculabantur T, Olaudius theatralem populi lasciviam edictis incre- puit ba(l aUS3gelaffene ~reiben beS3 SEolfeS3 im ~~eater T; oee. !ffioffnft: quos licentia atque lascivia corru- perat S, modestiam praeferre et lascivia uti uon i;rauen T. lasClvio, Ire übermütig, aUS3gelaffen fein: lascivit agnus fuga entfIie~t aUS3gelaf[en, luftig 0, lascivit magis plebs quam saevit L. . SEon lasclvus 3 (lJg1. aftinb. lasati 'f\lielt', got. lustus '~uft') mutwHIig, au~gelaffen, lofe: puer Sfupibo 0, malo me Galatea petit, lasciva puella V, vellunt tibi barbam lascivi pueri H, verba clecent ludentem lasciva, se- vermn seria H. Euphem. = woUüftig: lascivior cor- poris motus Cu, lascivior haedo 0, lasciva oscula T u. a. lYletaph. lascivae hederae üppig ranfenb R. lassitudo, inis, J. (lassus) SJJ1attigfeit, ~rmübung: re- sedit, ut si lassitudine cupel'et adquiescere uor 9J1attigreit N, Atrebates cursu ac lassitudine exani- mati atem{O€i unb ermübet uom 2aufen C, sine lassi- tudine vim frigoris perpeti o~ne matt au ltlerben Cu. lasso 1. mübe macljen, ermüben: laevam, qua clipeum circumferebat, lassaverat Cu, alae lassatae 0, lassol' in harena mübe miclj ab O. SEon lassus 3 (aull *lad-tos, § 36; bgf. gr. l1/0E'V 'träge irin', got. lats, § 10, al)b. laz, § 12, 'träge, faji') mübe, matt: os, passus 0, verba lassas onerantia aures fcljlaff, träge H, acres cibi pervellunt lassum stomachum fIau H. SJJ1it abl. Romani proelio fessi lassique S; mit ab: ab equo indomito H; mit gen. maris et viarulll H Od. 2, 6, 7 (naclj anberen ~ängen bie @ene, tiue Don modus ab); mit inj. lassa nomen meum vocare Pr; üUertr. fructibus assiduis lassa senescit humus 0, lasso papavera collo matt ~erab~angenb V. 439 latro (adv. bon lätus), latius, latissime 1. breit, weit: ge lateque weit unb breit; llli~us. late va.ga- nicljt weit genug C, qualll latlsslme posslllt, faciant foweit a1S3 mögUclj N; auclj quam la- aHein C. micljt. populus late rex (= 1'e- V late tyrannus H, diu lateque victrices 'H' late procidit cupressus weit~in H, late ~lores weit unb breit V. 2. metaph. . : ad ellm latius atque inflatius late refer primordia gentis 0, dicere lateque, latius et diffusius Ci, latius uti opibus largius) H. . . bra ae, j., meift pl. (lateo) 1. ~d,l{ll~fttJU1fe1, :' se Ponti latebris occultare Ci, latebrae fe- . ramm L V, Scyllalll caecis cohibet spelunca late- bris V, cavas uteri temptare latebras ba\l. ;J'nnere bet; lBauclj~ö~Ie V, Argolicae SEerftecf ber 2trgwer V, tell bie I5teHe, wo ber QSfeiI uerftecft im Sförper ~afte.t V, latebrae animae, pectus bie lBruft, ber l5eeIe ~e~etmer 6it V; bUbI. verba caecis ?b~cura l~tebns burclj ge~eimen l5inn 0, . cum in anllIll~ hOllllllum tanta~ latebrae sint ge~etme @ebanfen Ct. 2. meton. [lex- borgcnfjcti: latebl'a exitium differebat T. 3· .m~tap7~. ~edmllnteI, 2Inilf(1ld,lt: latebram quaerere permrIo .Ct. latebri-cola, ae, m. (colo, § 66) lBefncljer gememer Sfneipen PI Trin. 240. latebrosus 3, adv. e (latebra) uoller ~cljlupfluintef: illa via latebrosior Appia vocabatur Ct, eqmtes te- gendo (dat.) satis latebrosus locus L, pumex uoH 2öcljer V, latebrose se occultare in einem @inrel Pl. latEins, ntis, adv. enter ~eimIiclj: culpa 0, saxa SfH:ppen, ffiiffe V, quam aperte amare poteras, la- tenter allla O. 1so1. pt. pr. uon lateo 2. ui (tler\tlctnbt mit }.avSoavw, l1}SoW, bor. l&Sow) 1. uerborgtlt, uerftetft fein: in silvis abditi latebant q, bene qui latuit, bene vixit 0, quis lo~us .tam fmt abditus, ut lateret? Ci, latet angms III h~rba fpridiw. uon uerborgener @efa~r V, latet sub clas~lbus aequor ift uor I5cljiffen nicljt 3u fe~~n V. 2. gcft~ert fein: omnes urbanae res latent III tutela belhc~~ virtutis Ci, portu latent puppes H,. pl~bes faClh praesidio latet Ph. 3. unbefllnnt fem: Id qua r~­ tione consecutus sit latet N, causa latet 0, plurl- lllarum rerum latet' utilitas Ci. SJJ1it ace. nec la- tuere doli fratrem Iunonis V. later, eris, m. 3iegel, 3iegelftein. ma3U dernin. laterculus, i, m. 3iegel: coctilis gebrannt Ctt .. latericius 3 (later) auS3 3iegeln: murus, turns C; subst. latericium, ii, n. 3iegelbau, 3iegelwerf C B. e. 2, 9, 3. latito 1. avi (frequ. bon lateo) ficlj uerftecft ~a~te~: pe.r tecta, rupe 0, latitantia sidera 0, 111e mIlu latl- tabat Pl. latitudo, inis, j. (lätus) 1. ~reite: ur,hem propte1' latitudinem fossae expugnal'e non potmt C, Helve- tiorum fines in latitudinem CLXXX milia passuulll patebant C. 2. I!ht~bt~nlttt~: Aqui~ania regionulll latitudine tertia pars GallIae aestImanda. est C. 3. metaph. brette 2tu~Wrad,le: verborum C~ De or. 2,22,91. . ' Latium, ii, n. ba(l ebene 2anb 3.wtfcljen be~ .~tber :xnb ben pontini[cljen l5ümpfen alS3 Urftt ber Latllll (Latllll;n antiquum V, vetus T). l5:päter recljnete man auclj bte @eNde ber srt:quer, ,pernifer, SEoIS3rer nnb 2t~runfer .~a3u (J"atiulll novum ober adiectum); ba~~r . l~lS Latn ~ ober Latium aHein (sc. ius) T, ugL Latlllltas 1. AdL 1. Latius 3 (bicljt.) Iatinifclj: gens, montes 0; oce. römifclj: Latiae facundia linguae 0, duces. 0; balJer Iuppiter Latiäris aI(l I5cljutgott beS3 2atmerbunbeS3; auclj Latiälis, e (§ 75, 2~bf. 2), J.lB. Latialis popu- lus 0; sttbst. isol. Latlar, ans, n. (§ 87, moL 1) ba(l bem Iuppiter Latiaris gewei~te i;eft L. . .2. L.a- tinus 3 (§ 75, mof. 1) latinifclj, r~mifclj, l.atetmfclj: lm- gua Ci, sermo L; subst. Latmum! 1, n. baS3 2a, teinifclje, batl 2atein Ci Q; feriae .L.atmae ober UloU Latlnae, arum, f. bM i;eft be(l Iattmfcljen lBunbe(l, wo bem Iuppiter Latiaris auf bem I2HlJanerberge geopfert lumbe. 91aclj bem Untergange be\l latin~fcljen lBunbeS3 non ffiom übernommen unb iä~rnclj gefetett. Sub.st. Latinus i m. a. Sfönig uon 2aurentum, bet fet~e ~ocljter 2~ui~ia bem srt:neaS3 aUt qrau gibt. ~. Sf?mg uon Alba Longa 0; pT. Latlm, örum, m. bt~ ~t~w. uon 2atium, in fpäterer 3eit (T) folclje auu~~tta~lfclje @emeinben, benen ein bem fatütifcljen ffiecljte _ a~nItclje.S3 uerIie~en war (ugI. Latlnitas). Adv. Latme ~a~et' nifclj: Latine dicere, loqui (prägnant) g:x t Iatetmfclj r~ben Ci, Latine scire 2atein ~erfte~en Ct. Ub~rtr. = beutliclj: qui plane et La tllle loquun~ur .Ct. . Latmus, i, m. (AaTp-0') @ebtrge in Sfarien Uet SJJ1tIet C~; adi. Latmius 3. Latobrlgi, örum, m. germanifclje~ SEo~f am recljten ffi~einufer in lBaben, 91ad)barn ber ,pelueiter C. lätomiae s. v. lautumiae. laterna s. v. lanterna. 18Jtex icis, m. (gr. }.cha;, yo, '~ro\Jfen') i;mffi~feit, 91aU.' SEom @affer: desilit in latices 0, in latwem mutor 0 occulti latices L, latex calidus V; uom SJJ1eere: 'marinus 0; uom @eine: latex meri~! aHein: laticum honorem libare V; uom ,01: Palladll latices O. Latona ae, f. (bodfe!) .Aan;' = attifdj A"ITW , § 90) @.e, liebte b~S3 3euS3, uon ber e!ferfücljtigen ,pera uerfolgt, b~(l Fe auf meloS3 bie götUicljen 3wilIinge. 2'C:poHo ~ub3(rtemtS3 gebar. SEon ber i;orm Latö geOtlbet: L~tOlS un? Letois, idis, f. ~ocljter ber 2atona, mtana; . adl. Lato:ius unb Letolus 3 (A"ITWZO<;) unb (§ 91, mol. 2 am 0:nbe) Latous 3 (A"ITipOC;): arae 0; '!.u~st .. l5o~n ber 2atona, 2tpoHo O. SEon Lato,:la':' ~atonlUs 3, subst. Latonia miana 0 V. Latomgenae duo 2tpoUo unb miana 0 Met. 6, 160. Iator, öris, m. (nomen ag. au fero) 2tntragfteHer: le- gis Ci, rogationis L. latrator, öris, m. (nomen ag. au lätro) ber lBeHer: Anubis 0 V weil mit einem ,punbS3Topfe bargefteUt. latratus, ils, m. @eUelI Cu 0 V. . SEon lätro 1. (Ph a) i. beHen, anbeHen: SI ca~es. la-Latiälis Latiaris s. v. Latium. latibulu~, i, n. (lateo) I5d)lu:PfwinM, dis sec1'eta latibula Ph. SEerftec'f: palu- trent Ci; pt. pr. act. subst. aper latr.antes dls~lpat bie mäffer = ,punbe 0; trans. venatlcus cervmam pellem latl'avit beHt an H; bid)t. undae latrantes I)eulenbe @ogen V, stomac~us la~rans f~urren~~r 9J1agen H. 2. metaph. fd)teten, fcljtm:pfen: IUmpeIl~ et latras bu fcljimpfft, biS3 bu Uer,fteft H! trans. SI quis obprobriis dignum latl'avent befcljtmpft H. LaUne Latiui u. a. s. v. Latium. I LatInitas tatis f (LatInus) 1. ba(l latlnifclje ffiecljt (lSeI6ftlJer\tl~Hung, '@(eidjfteII~ng mit ben r.ömifdJen mürgem im .\;lanbe! unb lillanbe{ unb tm 0:rlmcljt) Ct Att. 14, 12, 1. 2. baS3 reine, gute 2atein: Oaecilius malus auctol' Latinitatis est Ci Att. 7, 3, 10. latio, önis, f. (fero) baS3 lBringen: auxilii .1atio ,pUf~: feiftung L, legis latio @efe1\uorfcljlag Ct, suffragll latio I5timmrecljt L. latro, önis, rn. (latrones dicti, qui conducebant~r; ea enim merces Graecs dicitur }.aT(!OV VaI'ro; }.aT(!cVW, um 1S0lb bienen laT(!t, ::Diener) u odr. 'l5ölbner'; bann 1. l}reibenter: 'multituclo perditonun hominum latro- latrocinium 440 numque convenerat C, latrones magis quam iusti hostes L. 2. Dtäufler, !Bufd)f(epper, !Banbit: non semper viator a latrone', nonnumquam etiam latro a viatore occiditur Ci, omnium gentium latro lIfufl' plünberer Cu, servatorum meorum latro W1örber CUj meta;ph. (ber im .l;linterljart lauernbe) 3äger V Aen. 1B, 7. latrocinium, ii, n. 1. !Jliiulimi, !Jlauliaug: in bello et latrociniis nati in strieg unb Dtaufl C, in furto aut latrocinio comprehendi C, pugna l~.trocinio magis quam proelio similis räuflerifd)er UflerfaU Sj metaph. lS~i~liülimi: furtim et per la tro-cinia ad imperia niti S. 2. meton. !Jliiulierliaube: putabas hic latrocinium, non iudicium futurum Ci, unus ex tanto latrocinio Ci. lllon latrocinor 1. (latro) 1. vorU. striegflbienfte Ieiften: ibit aliquo latrocinatum (supin.) Pl. 2. Dtäuflerei, irreifleuterei treiflen: quasi Appius viam muniverit, ubi sui posteri latrocinarentur Ci, Etrusci maritumi erant latrocinandi causä (lSeeraufl) Ci, latrocinantem inter- :fici aIfl irreifleuter Ci. lätus 3, adv. e (vgI. s. v.) 1. lireit: Rhenus latis- simus C, fossa xv pedes lata C, pharetram lato auro balteus circumplectitur breiter @oIbftreifen V; n. sing. subst. isol. lBrette: in latum crescere infl !Breite 0 j meta;ph. fidj lireitmadjenb, IireitWurig: latus ut in circo spatiere H. 2. weit, außgebe~nt: :fines latissimi C, latissimae solitudines C, agri V; metaph. weitläufig, aUßfU~didj: oratio Ci, quaestio L, genus orandi latum et sonans T. latus, eris, n. 1. lSeite am störper: laterum dolor H ~ lateris Ci @5eitenfted)en, lateI'i adhaeret dominus Cfiilt auf bem 91acren' L, in equi lateribus fores erant Ci, inter latera nostra sica illa versabitur Ci j metaph. latus dare alicui fid) eine !BIöjie geben, fid) bem @egner flIojifteUen, malo latus obdere apertum Hj im striege: alicuius ober alicui latus tegere ober clau- dere iemb. bie (nnfe) irIanfe becren; von stIienten, bie i~rem \l5atron nnfer~anb ge~en: utne tegam Damae latus? H; ba~er: ab alicuius latere numquam disce- dere jemb. nie verIaffen Ci, sedere ad latus praeto- ris Ci j a latere alicuius jemM. näd)fte Umgeflung: cum ab latere ipsius (feine näd)fte Umgeflung) pe- cuniä sollicitaret hostis Cu, insontes ab latere tyranni Lj meton. alfl @5iil ber straft: ex la teri. bus et lacertis suis nobilitatus Ci, latera (!Bruft, ~unge), fauces, linguam intendere Cij syneed. ber gan3e ~ör~er: latus in fulvis deponit harenis 0, sub- mittere latus in herba fid) nieberIegen 0, brevi latere ac pede longo est ftämmig H, fessum militiä latus H. 2. metaph. lSeite, irlaufe: fossa directis lateribus C, latus unum castrorum C,. utrumque latus viae L, undis latus dare vom @5d)iffe V, latus mundi ~eH H; flef. von ber irlanfe befl .peerefl: latere aperto ober ab latere aperto aggredi C, ex lateribus aggredi S ba ber IIfngriff cvon ber irIanfe ~et:' erfolgt, wir: cauf' ber irlanfe, vom @5tanbpunfte befl IIfn~reiferfl, a tergo, a fronte, a lateribus tenebitur, si in Galliam ve- nerit ~inten, vorn, feitwärtfl Ci. laudäbilis, e, adv. iter (laudo) IobeMwert, rii~mnd). laudätio, onis, f (laudo) 1. lBeloliung: adulescentes simulata laudatione recuperavit Nj mit gen. subi. unb obi. Ci. 2. oCC. ISdju~rebe vor @erid)t: quae est ista laudatio? Ci. 3. 2eidjenrebe: matronarum sicut virorum post mortem sollemnis laudatio erat L. 4· ~anfllbreffe+ mie \l5rovin3ialen pflegten iä~rnd), Ge. wö~nnd) im ireflruar, einen !Berid)t an ben @5enat afl3u, f d)icren, ber bie ~ätigfeit befl @5tatt~aIterfl beIoflte: ho- mini alienissimo a civitatibus laudationes per vim cOlnparare Ci. . laudätor, oris, m., laudätrlx, trYcis, f. (nomen ag. bon laudo) 1. 2olitebner, ~t'n: laudatrix V mihi 0, pacis Ci, laildator temporis acti ~ofl~ublel .2. lBdoliuugßaeuge: decem laudatores dare test Ci. 3. 2etdjenrebner: in utroque funere laudator L. laudätus 3 fleloflt, vortreffUd): virgo formae laudatissima 0, Germanicus ,cunctis laudatus gr.) T. Adi. isol. pt. pj. pass. laudo 1. (laus) 1. lolieu: Agesilaus laudavit silium eorum ~ieji gut N, numquam satis poterit philosophia Ci, laudari a laudato vius flei Ci; bagegen alicui laudari in gr.stonftr. Ci; bid)t. agricolam laudat preift gIfrcrIid), fleneibet H. 2. oCC. ~IlUeu: eum supremo die Maximus 3· aitieren: quem auctorem de Socrate Platone laudare possumus? Ci. laurea unb demin. laureola S. V. laureus. laureätus 3 (laurea) Iorbeerbefrän3t. !!Benn ein ~etr fiegt:eid) im stampfe gewefen war, Iieji er bie feiner ~iftoren mit ~orbeet:3weigen fd)mücfen lictores, fasces Ci) unb eflenfo feine offi3iellen an ben @5enat (litterae lau,reatae L ober ne quidem gesta prosecutus est T, sc. litteris). Laurentum, i, n. alte wid)tige @5t. in ~atium fö. Oftia; adi. Laurens, ntis Iaurentifd): litus, agri aud) = Iatinifd): Picus 0; @;inw. Laurentes, illill, flei V Laurentius 3. Lauretänus portus .pafen in @;trurien L. laureus 3 nom ~orbeerflaume: virga 0, corona subst. (mit 3ugebadjtem arbor ober coro.na) laurea, ae, demin.laureola, ae, f. 1. ~orfleerbaum: spissa laurea H. 2. ~orbeerfran3: decemviri laureä L, laureä donandus Apollinari (bem IIfpoll meton. @5ieg, ~riump~: quam lauream cmn lau:ua1GlOli tua conferrem? Ci, lauream deportare T. laurus, i, j. (fliflweiIen nad) ber u-mefI. abl. laurü nom. acc. voc. pl. laurüs 0 V) ~orbeer. @;r war IIfIten flei allen reIigiöf en Dteinigungen nötig unb bem reinen IIfpoUo gewei~t. ma bie \l5riefter ~rium:p~ator im @5tanbe ber Dtein~eit opfern, fie fid) flJmboIifd) mit ~orfleer, wie man aud) unb Opfergeräte mit ~orfleer3weigen flefrän3te j al!! jungfräuIid)e map~ne 0 j meton. ~or:ileelc~ltllei! ~orbeerfran3: laurum capillis ponite O. laus, laudis, f 1. 2oli, !Jlu~m: laus rei maxima N, virtutum laus ~atenru~m N, laudem cuius rei habere berii~mt fein wegen, laudi est citur) alicui efl ift (gUt für) löflIid) N. 2. pl. 2olif~rüdje: hunc historici (summis) laudibus tulerunt N, dicere alicuius laudes V, laudes et tias alicui agere ~ob unb manf fagen. 3. suas laudes audit praedicari N, barum laus ba!! merbienft, ~~eben befreit Athenae tributum pendere desierunt ru~mnolle ~at 0, On. Pompeius,vir bellicis abundans Ci, laudes Herculeae rü~mnd)e ~aten V. IIflfl nomen Laus (Pompei) bafl ~eutige L 0 di flei W1aiIanb .Ci. lautia, ornm, n. !Bewirtung auf @5taatflfoften, bte fremben @efanbten gewä~rte: locus et lautia Unte funH unb Unter~alt L. lautitia, ae, f. (lautus) üppigefl ~eflen, wanb Ci. Lautulae, ärum, j. (lavo) @5täbtd)en im lHol.!!tet:lan bei irunbi, nad) warmen Quellen benannt L. lautumiae, ärum, f. (~Itl. Äao-Top,tr:t.t, § 41) flrüd)e. IIflfl sterler gebraud)t in '5lJrafufl unb in (aufgelaffener @5teinbrud) an ber 910rbfeite befl 91flf. lätomiae Pl. 441 legatio 3 adv. e (adi. isol. pt. pI. pass. bon lavo) cwafl geltlaf~en ~at'; 1. lllUlier: senex manibu.s lautis H. anftiinbig: laute vivere N, mores meliu~ ~t la~­ tueri Ci, liberalitas lautior ac spl.endidior C~, et lauta supene~ Ci. 3. llnfe~nltdj, Dorue~~, plurimi et lautissimi in eis locis solent esse Ct, R. lautissimi Ci. onis, j. (lavo) bafl !!Bafd)en, !Bab; meton. ~I. •• ,.\rlh,n: argentea Ph. . ae, j. @ewinngöttin, .alfl fold)e aud) @öttin H. . I. ae, j. ~od)ter befl ~atinu~~ @e~a~Im. "efl ber @5t. LäVlnlUm, 11, n. m ~attum ~aurentum unb IIfrbea, ber @5age nad) @rün, befl ~neafl. Adi. Lävlnius, Lävinus 3 V. 3. lävi, lautus, vuIg. lotus, § 52, (gr. l.ovw, § 50) fonf onantif d) fonjugiert. st laff. 1. lävi, lavätus (in ben ~ompofitiß ftetß fonfonantifdj bodj mit '5qnfope beß a, § 42: ab-Iuo, e-Iuo, 1. wafd)en: manüs Ci, pedes ae!e tm ~rq' , med. fid) flaben: Suebi lavantur m fluml!ll- Cj intro rex lavans im !Babe L, lavatum Ire ge~en = fid) baben H. 2. metaph. flefeud)ten: mare lävit harenas 0, lävit ora cruor fle. V mala vino lavere flefeud)ten = vertreiben H. s.'v. lautus. tum, i, n. (lax(}) @;r~eid)tet:Un~, W1iI~erun~, nihil laxamenti hOStlbus dedlt L, SI qmd tXamentl a bello esset L. tätis f. (laxus) ®eräumigfeit Ci. 1. f~lllff mlldjen, lodern, löfen: habenas Cu, compages laxatur ba!! @efüge Iocrert fid) Cu, epistulae laxavit N corpora rugis laxantur fd)Iaff 0, arcum (@~gf. ten~ere) .!,h, iubet la- J;udentes V, laxat claustra SIllon offnet v,; Oha- laxat foros mad)t \l5Iail V; metaph. Ubl laxa- vidit merfte, baji fie Iocrerer, nad)Iäffiger wurbe L. 2. erweitern: manipulos la- iussit bie ein3elnen W1ani:peI mujiten au~einanb~r. C laxatae custodiae @;in3elpoften wett auflem, L: 3. edeidjtern, liefreien: laxari curis, libi- vinculis Ci, laxare animum a~ adsiduis la~o: er~oIen laffen L, equites petlverunt, u~ ~lbl aliquid laboris nad)Iaffe L, annonam fltlltger L; med. annona haud multum laxaverat nid)t nieI flilliger geworben L. lllon 3, adv. e (berltlanbt mit langue.o) 1. fd)Iaff, Iocrer: arcus 0 VH, habenae C~ V, laxae late- compages Iocrerefl @efüge V, qui iam contento, laxo fune laborat H, laxus in pede c~lceus fd)Iotteriger @5d)u~ H; meta~h. l~xior annona ber @etreibepreifl Iäjit nad) L, laxms vlVere, laxe m~nu L laxius imperium milber S, socordllls milite~ occepere et laxiore agmine in gel~ften S. 2. geräumig: diem laxam statuere etnen ger,(tUTnen ~ermin Ci laxos suspendit aranea casses V, neglegentia~ locus gröjierer @5pielraum L. ae (3U 1eo), leaena, ae, f. mltl. Ua~va) ~öwin. LlC'''U •. UH, dri, m. (AEtavd'flo,) ber bur~ feme ",,~.tefle. 3U .pero unb feinen ~ob im .pelleflpont flerü~mte :;JUngItng non IIfblJbufl O. i m. (Aia(!xo,) @5o~n befl IIft~amafl, ber in ber'Dtdferei tötete. Adi. Learcheus 3 (AEtXfI- , § 91, m:6f. 2) O. Lebinthos, i, f. (A{ßw{to,) 3nfeI unter ben @5poraben, nörbI. von stofl O. Lechaeum, i, n. (A{Xawv, § 91, m:of. 2) .pafenftabt non storint~ L. "I @ lectlca, ae, f. (lectus) ~ragbett, @5änfte, ~o 3eme~ e, fteU mit W1atraile unb stopfpolfter, auf. bem ~an ~tege~b getragen wurbe lIfuf Dteifen aUgemem geflraud)Itd), m ber @5tabt urfp~. auf irrauen unb stranfe befd)ränft, feit ben staifern gan3 allgemein. man. lecticärius, ii, m. @5änftenträger Ci. lecticula, ae,f. (demin. bon .lectlca) 1. Ueine .~ä~fte: Scipio lecticula in aciem lilatus L. 2. (armhdje) ~otenba~re: elatus est in lecticula sine ulla pompa funeris N. . . I ti lectio, onis,f. (lego) bafl modefen, ~eftü:e: sme. ec one cenare (ba baoei borge(efen Itlurbe) N, lectl?nem sm~ ~a delectatione neglego Ci j occ. lectlO senatus bte morIefung ber @5enatfllifte burd) ben 8enfor L. . mer princeps senatüs wurbe 3uerft genann~. ~en~ le~b. ber !!Bütbe neduftig ging, wurbe er md)t m bte ~tfte aufgenommen unb fo nillfd)weigenb aufl bem @5enate ge· wiefen. lecti-sternium ii, n. (lectum sternere s. v. sterno, § 66) @öttermd~I, wobei bie @ötterbiIber auf \l5olftet gelegt unb i~nen @5peifen aufgetragen wurben. Orbent. lid)e lectisternia, non ben J?yiri ~pulones fleforgt: fanben in mand)en ~em:peln tagItd) (dmrna. L), aujier orbentIid)e non @enoffenfd)aften gegeflen, bet flefonbeten poIitifd)en' ~eigniffen ftatt. W1it bem @öt~erm~~l w~r bann öffentIid)e @5peifung nerflunben. .~efttft~rnten für weibIid)e @ott~eiten nannte man seillsterma T, ba beren !BUb er nid)t auf @5ofM gelegt, f onbem auf @5effeI gefeilt wurben. . lectito 1. (frequ. bolt lecto, baß feIOft .(requ. bOl~ lego. tft) eifrig Iefen, ftubieten: Platonem studio se l~ctIto C~." lectiuncula, .ae, f (demin. bon lectio) Ietd)te ~efture Ci Fam. 7, 1, 1. .. 0 b Lecton, i, n. (AE:leT6v) morgefltrge tU ~tOafl, ",e!! o!! gegenüflet L. f lector, oris, m. (nomen ag. bon lego) ~efet, mode er. lectulus i m. (demin. bon lectus) 1. lBdt: ~t me in meo iectulo trucidaret Ci. 2. !Jlu~e~dt: ~ e::c- hedra positus Ci. 3. lS~eifefofll: stravIt pelliculls haedinis lectulos Ci. 4. 2eidjenlidt, ~llrllbeliett: tres lectulos ad suprema retineri iubet TAnn. 16,11. I f n' lectus 3 (adi. isol. pt. pi. pass. bon.lego) 1. er e e : verba lectissima Ci, lectum Masslcul!l f!. 2. au!! ge3eid)net: lectissimus atque ornatlsslmus adule- scens Ci. r, r lectus, i, m. (bgL Uxo" U:leT(!OV, go!. unb a~b. 19O~ 'riegen') ~agerftatt; 1. lBdt: cubicular!s @5d)lafflett. C~, iugalis V, genialis H ®)ebett; meton. caelebs ~ebtgefl ~eflen O· foedera lecti @;~ebunb 0; lecto tener! bett· lägerig f~in Ci. 2. lS~eifefofll: Agrippina cremata est convivali lecto T. 3. 2ddjenlidt: arsuro po- situs lecto Ti. ~l. Leda ae unb Lede es, f. (A~d'a) ~od)ter befl ~ye· ftiufl.' nad) alter @5age gebat fie bem 8eufl ben \l5oIlj' beuf;fl unb bie .pelena unb 3ugfeid) i~rem @att~~ ~lJn. bareofl ben staftor unb bie stIlJtaemeftra; n~d) ~unj:Jere~ er3eugte 8eufl in @eftaIt einefl @5d)wa~efl ~ntt t~r 3Wet @;ier beren einefl .pelena, bafl anbere bte mto!!furen ent· ~ielt 0 H. Adi. Ledaeus 3 (A'1d'ai:o" § 91, m:of. 2): Hermione lfufeUn ber ~eba V. ae, f. (AEßMEta, § 91, mf. 2) @5t. in 1. legätio, onis,.f (legäre) .1: Q'lefllnbtfdjllft! m:mt bee (!;efllnbteu: legationem (a~ ~1Vltates) susce~lt.N C, legationes per Dionem admimstrabantur N, l~bera freiwillige mit ber fid) @5enatoren fleauftragen Itejie~, Um auf r5taatflfoften mergnügungflreifen 3U mad)en C~. LlC'''''' ... ,., i, f. (A{ßEd'OS) @5t. in 30nien H. , etis, m., ace. pl. gr. as (\)'\1). Uß'YJ') !Becren aufl W1etall: curvi lebetes O. legatio 442 2. ~tfllnbtfdjllftebetidjt: legationem refm're erftatten L. 3. meton. ~efllnbte: communem legationem (Il.{borb, nung) ad Crassum mittunt C, legationi respondere C, princeps legationis C Ci, legatio gratulatum venit L. 11. legatio, önis,j. (legätus 2.) ~egatenftelle: M. Vl}rro praeoccllpatus legatione a Pompeio C. legätum, i, n. (legäre) ~ermäef}tnHl im %eftament, ~egat Ci. legätus, i, m. (subat. isol. pt. pf. pa8s. bon legäre) 1. ~tfllnbtet: legatos mittere de pace L u. a. 2. Untetfelb~m, mit !Be3ug auf bie \ßrooin3ialoerwaI, tung: Untetftlltthltet. @emeiniglid) ~atte jebe legio i~ren legatus. @;~ waren bie~ !männer fenatorifef}en !Range~, oom tSenat ernannt unb in~ tyelb gefef}iett (ba~er ber ~ame). ~n Il.{bwefen~eit be~ tyelb~errn überna~m ber ältefte ~egat o.egatus pro praetore C) ba~ Sl'om, manbo. ~n ben ru~igen \ßrooin3en ~atten biefe ~egaten nur Il.{bminiftration~gefef}äfte o~ne ein miIitärifef}e~ Sl'om, manbo. 3. (3m: Stnirewit) ~ie~en fo bie felbftänbigen tStlltt~lllter in ben \ßrooin3en o.egati Caesaris), neben benen bie miIitärifef}e illürbe o.egati legionum) er~aIten blieb. mie erfteren l)atten fonfularifef}e, bie IetJteren prä, torifef}e !Befugniffe. legi-fer 3 (lex uno fero, § 66) gefetJgebenb (gr. {)8(JfW- q;6(]oS): Ceres V (og1. tSef}mer~ ceIeufifef}e~ tye[f). legio, önis, j. (quod leguntur milites in delectu Va1'ro) cll.{u~wa~r; occ. römifef}e .peere~abteUung, ~egion, unter !RomuIu~ bie gefamte Sl'rieg~maef}t: 3000 !mann tyu~oon unb 300 !Reiter. tSeit tSeroiu~ befte~t He al~ Il.{bteilung au~ 4200 !mann. miefe .8a~I wuef}~ bi~weUen bi;~ auf 6000; bagegen blieb bie Il.{n3a~r ber !Reiter gIeief}. mie socii ftellten gIeief}ftarfe Begionen, ieboef} mit boppelter !Reiter3al)1. !Benannt waren bie Begionen naef} ~ummern (legio nona, decima u. a.), naef} bem ~n~aber (Gal- biana T), naef} @ott~eiten (Minervia) ober naef} be, fannten tSef}Iaef}tfelbern (Caudina" Cannensis). Il.{nbere fül)r±en !Beinamen wie Victrix, Fulminatrix u. a. ~on fremben ~önern gebrauef}t (0 i dJ t. uno r 1J ä t): .peer, .peer~ ~llUfe L V. mao. legionärius 3, mit unb o~ne miles: ~egion~folbat CL, cohortes C. legitimus, älter (§ 41) legitumus 3, adv. e (lex uno @5uffit -turnus, -timus, bgL maritimus, optimus), 1. bem @efetJe entfpreef}enb, gefetJmä~ig: coniunx reef}tmä~ig 0, potestas Ci, illste et legitime imperare mit !Beob, aef}tung ber @efetJe Ci, legitima aetas ad petendam aedilitatem L. Pl. n. subst. legitima quaedam con- ficere gefetJlief}e @ebräuef}e N. 2. ge~örig, reef}t: illum quasi legitimum numerum non explere Ci, legi- timum cupiet fecisse poema bie @efetJe ber Sl'unft be, aef}tenb H, sonus ben @efetJen ber !metrH entfpreef}enb H. legiuncula, ae, f (demin. bon legio) oeräef}tIief}: cer, bärmIief}e ~egion' L 35, 49, 10. lego 3. legi,lectus (Uyw) Iefen, u. 3W. 1. fllmmeln: flores in calathos 0, spolia caesorum L, serta !Blumen 3um Sl'ran3e V, mala V, extremum halitum ben IetJten .pauef} be~ tSterbenben füffenb auffangen V, ossa bie @e, beine naef} ber ~eief}enoerbrennung 0 V. mief}t. e tu- mulo adversos muftern V, vela ein3ie~en V; oon %~efeu~ im ~ab1)rint~: fila legenda viro 3ufammen. wieteln 0; boef} : extrema fila Parcae Lauso legunt fpinnen i~m ben IetJten tyaben V, sacra (og1. sacri- legium) gewei~te @egenftänbe fte~Ien H. 2. lluelefelt, llueUJä~ltlt: pedites viritim legerat N, locum sibi legit in arce 0, tempus 0, iudices Ci, in senatum aliquem Ci (= in patres L), milites au~~eben L, geminas de classe biremes legit V, vir virum legit (3um .8weHampf) V. 3. lefen: librum, epistulam; ut scriptum legimus apud Platonem wie wb: bei \ßlato Iefen Ci. Über senatum legere s. v. lectio; princeps in senatu lectus est. ifto etIef en worben L. ~orrefen ber @ebief}te: quem arripuit, tenet legendo H. 4. butdjge~en, ~UJllnbern, stigia gressu ber tSpur folgen 0 V, ftreifen 0, Aeneas tortos legit orbes oerfef}Iungenen illege V, oram aequoris, litora ootüberfegeln V, oon L naef}g.ea~mt: navibus Italiae lege,ns; metaph.oram litoris primi ba!3 ~äef}fte ~alten V. ~gL s. ,v. lectus. lego 1. (lex) fpe3ieI~ .l~bri Siby~lini) per duumviros sacrorum adltl L? mdlCmm ad hbros vocare uon !Büdjern, b, l). von Btieratur reben H. . liber, era, erum, adv. e (tlgl. E-}"EV{}f(!Oq, § 6) 1. frc~1 ultbefdjränft, unge!Jultbc~: liber~e sunt nostl:ae .COgl- tationes Ci animo lIbero C~, tempus C~, lIbero caelo frui f~eie Buft Ci, campus offen L, legati cum liberis mandatis venerunt mit offener [lollmadjt L, libero mendacio uti offen fügen L, mihi est liberum (mit in/-) e(l rte1)t in meiner 9J1adjt Ci: abl. abs. li- bero (= cum ei liberum ~sse~): qmd. firma~"e~. !; oce. ultbefnltgClt: comitia C, mdIcmn; C~; . fretm.ltttg, offelt: liber1'ime profiteri N, ~onfiten, l09,Ul C, hber- rime Lolli H. liberius maledlCere H; ~ltge1Coll, null: gdnffClt: libe~ius vivere N, m?res soluti et liberi. C; frcittJiICig: tellus liberius omma fereb~t V. . 2. (etn~r l5u4Je) {ebig, frei von. 9J1~t abl. ~lll~US hb~r l:e11- gione, omni metu L. 9J1tt ab: hberl a Pe:sa~um dominatione N, libera a ferro crura 0, provlllCla a praedOlühns libera Ci, ab Oluni animi perturbatione libel' Ci. :Didji. nadj gr. [lorbiIbe mit gen. libera fati gens Lyelia V, liber laborUln H; oec. nbgnbClt: frei: Mamertini fnerunt liberi ab omni sumptu Ci; fdjulbcltfrci: ut rei familiaris liberum: quidquam sit Ci; ultbcttJoijlti: aecles L. 3. (politifd)) frei, 1m: nb~ängig: civitas C, libm"am debere esse Galliam C, liberi Achaiae populi von tepublifani[djer [lerfaffung C, populus Ci. 4. freier ilRnltlt: nemo liber N, reper- tUln esse scitote neque liberum neque servos Ci; Enallage: toga (vestis) ba(l Sl'leib, weIcf)e(l bie i}reien tragen, bie männlidje :toga 0, vina befreienb, forgen, verfdjeudjenb H. :Da bie .pantlgenoffenfdjaft ber ~ömer aU(l ben I5flal.len unb ben freigeborenen Sl'inbern beftanb, l)ei~t liberi, örum (lYbe1'um), m. oce. bie ~iltber: liberos ex uxore habere C. 0m 3ufammen, l)ange audj von einem Sl'inbe, wie wir umgefe1)rt cmit @eib unb Sl'inb', cmit Sl'inb unb Sl'egel' l.lon mel)reren gebraudjen Ci. Liber, e1'i, m., audj Liber pater, aItIatinifdjer @ott ber !Befrudjtung, bem :tranfopfer gefpenbet wurben. I5päter mit bem gr. !Bacdjo~ ibentifi3iert nnb al(l @ein, gott aufgefa~t. :Dal)er meton. @ein: pressnm Calibus ducm"e Liberum H. @;(l Hel)t il)m eine weiblidje @ott, l)eit: Libera, ae 3ur l5eite, ibentifi3iert mit )ßroferpina, ber :todjter ber ~ere(l. @ie in ben eleufini[djen 9J1lJ' Herien :Demeter, )ßetfepl)one unb :DionlJfo(l, fo verhnb man im italjfdjen S{ult ~ere~, mbera unb mber. :Diefen brei @ottl)eiten feierte man bie Liberalia, iUln (iörum), n. am 17. 9J1är3, an weIdjem :tage bie 0ünglinge bie toga virilis n(1)men. 0n gel)eimen Sl'uIten verftanb man unter LYbera bie @emal)Iin betl !Bacdju(l, Illriabne 0. liberalis, e, adv. iter (llber, § 75, \Uhf. 2) 1. einetl freien 9J1anne(l würbig. anftänbig: honesto loco nati et instructi liberalitel' C, liberalitel' educari Ci, eru- ditio liberalis Ci, urbs liberalissimis studiis ad- fluens Ci, liberalibus studiis praediti (®efel)rie, ~idjter, \)3f)iiofopl)en) T, pecunia a patre relicta spem libera- lioris fortunae fecit anftänbigere(l Beben L. 2. oce. freigebig, gütig: indulgere sibi liberalius fidj feinen l)1eigungen 3U fel)r l)ingeben N, liberalitel' pollicetur freunblidj N, legatis liberalitel' respondit C, largus, beneficus, liberalis Ci, lauelis avidi, pecuniae liberales erant S, epulae reidjIicf) 1'. :Dav. Ilberalitäs, tatis, /- 1. ebfe @lCfiltltltltg, @lüte, j]rcltllbIidjfeit: fides, integritas, aequalitas, liberali- tas Ci. 2. j]rcigcbigfcit: Dumnorix magna apuel plebem propter liberalitatem gratia erat C. 3. me- ton. @lcfdjCltf: decima liberalitatis parte relicta T. liberatio, önis, f. (libero) !Befreiung, Bo~fpredjung: a te non liberationem culpae, sed errati ve- niam impetraverunt Ci. liberator, öris, m. !Befreier: patriae N, liberator ille populi R. animus L, Iuppiter liberator T. [lon libero 1. (llber) 1. befreien, fretmndjen. 9J1it abl. aliquem custodia N, urbem obsidione N C Ci, wonadj urbis obsidionem aufl)eben L, rem p. metu Ci, una lex nos illa miseria liberavit Ci, liberatus est peri- culo caedis senatus Ci; mit praep. patriam a ty- ranl10 N, ex incommodis pecunia multi se libera- verunt Ci; promissa iure praetorio liberare Iöfen = ungültig madjen Ci, nomina I5djulbpoften regulieren L. 2. oee. {oiJf~redjelt: ab eodem defensus in iudiciis liberatus eliscessit N; mit abl. culpa liberatus ?U- pit Roscius discedere Ci; mit gen. senatus ems culpae liberavit regem (eJ.evtleQovv Twa TtVOS) L; Milo liberatur profectus esse wirb von bem [lorwutfe befreit, abgegangen ~u fein Ci. :Dal)er: voti aliquem libm"are jemb. feine~ @eIübbe~ entbinben L (@egf. voti damnari); bagegen: se a Venere liberare ba(l @e, libertas 446 Iübbe erfüUen Ci. 3. freiIccffen: senos omnes pu- beres liberaverunt C; aucI) uon @efangenen: pan- thera saltu fovea sese liberat macljt ficlj frei aui3 ber @rube Ph. libertas, tatis, f (liber) iYreilJeit, u. öm. 1. ~tccnb beil ~retgelaffeltcn: servos ad libertatem vOGare bie iYreiIaffung uet[ptecljen C, libertates servis dono dare T, aliquem in libertatem vindieare freiIaffen Ci; metaph. his terroribus ab Epieuro soluti et in libertatem vindieati geiftig befreit Ci. 2. ~tanb bCß freien ilRamtcß: OHmes homines libertati student et eon· dieionem servitutis oderunt C, libertate uti frei fein N Ci, inminuere civium R. libertatem Ci, liber- tatem alieui eripere bai3 6timmrecljt L. 3 . .\JlJn~ tifdJc ~reif)eit: patriam e servitute in libertatem vindieare N, Aeduis libertatem eripere bie 6elbft, ftänbigfeit Ci, urbem Romam a prineipio reges ha- buere; libertatem Brutus instituit repubIHanifclje [lerfaffung T. :ilalJer: libertas eos exeitavit ad sa- lutem patriae defendendam iYteilJeiti3finn Ci; ebenfo: innata libertas angeborene iYreilJeiti3Iiebe Ci. I.ß e r [ 0 n. Libertas @öWn ber iYreilJeit, mit 7rempeI auf bem j21uentinUi3. 4. Ungc'bltltDcltfleit: vitae ungebunbenei3 ~eben C, feminae omnium rerum libertatem, immo lieentiam desiderant in aUen :ilingen L, nimia liber- tas adulescentiae 3ügeUofigfeit Ci, verborum Q. :ila, I)er a. ~rrccltliniß: dicendi Ci, fandi V, dat populo libertatem, ut quod velint faciant Ci. b. ~rctmltt (:rr:al}tp)(Jia): ing'enii S, aliquem multa cum libertate notare H, antiqua comoedia facundissimae liber- tatis Q. lIbertlnus 3 (li:bertus, § 7 5, ~bf. 1) freigeIaffen : homo Ci, genus T; Bubst. ber iYreigeIaffene; fem. libertlna bie iYreigelaffene: Gracehus libertinos in urbanas tribus transtulit Ci, libertina Myrtale H. li:bertus, llberta (lJon liber nad) ~rt ber pt. pf. pass.) ber iYreigeIaffene (in oe3ug auf ben früljeren .penn, llJogegen libertinus bie recljUiclje ®eite be~ megriffe~ ljerlJorf)ebt): ser- vos nostros libertos suos feeit Ci, liberta Veneris iJreigeIaffene, bie frülJer 7rempelffIauin mar Ci. libet, am. lubet, libuit ober libitum est (aftinb. lu- bhyati 'emWnbet ljeftige~ )Bedangen', § 7, got. liufs, aljb. liob '(ieb'; libet entftanb au~ lubet in ber 3u[ammemüerung qui- libet, §§ 67 unb 41, unb wurbe bann lJerfelliftänbigt; lJ~f. § 71, \liDfe 2) unpetf. e~ beliebt, gefäUt: si libet Ci; mit dat. quod cuique libet loquatur Ci; mit inf. Miloni uti sua vil'tute libet Ci, si mihi liberet accusare Ci; libita, orum, n. subst. l{Mieben, @e, lüfte: adripiuntnr .eoniuges ad libita Oaesarum T. [lg1. s. v. libens. Llbethrides, um, f. Sl'uItname ber mufen naclj ber 6tabt Libethrum, i, n. L in iBöotien, mo fie in einer QueUgrotte uerelJrt wurben V. libidinosus 3, adv. e 1. aUi3fcljmeifenb: Aleibiades luxuriosus, dissolutus, libidinosus reperiebatur N, libidinosa et intemperans adulescentia Ci. 2. mHl, fürliclj: in humiliores libidinose crudeliterque eon- sulebatur L. [lon libido, inis, J, älter lubido (libet, lubet) i. ~c~ gierbe, 2uft, mcrIaugeu: sic definitur iracundia: ulei- scendi libido Ci, animantes habent lubidinem pro- creandi Ci, tanta lubido cum Mario eundi pleros· que invaserat S, sanguinis iBlutburft T; b icljt. mit info est lubido orationem audire Pl. 2. ®erüftc, 2!ußfdJwctfllltgen, 2üfte: nullum signum libidinis ber ®enu~fucljt N, non libidinis causa libertinam duxit uxorem aUi3 6innIicljfeit Ci, Tarquinium mala libido Lucretiae per vim stuprandae capit üb(ei3 @elüfte L, libidinem muliebrem finire ben 2!Ui3fcljmeifungen ein 0:nbe macljen L. 3. ®ilUür, meHelien, 2altllt: ad libidinem suam servuli nobilium bona vexant instruitnr aeies ad·li bidinem militum L res ex lubidine celebrat obscuratque S.' LibitIna, ae, f. . ~eicljengöttin, in beren 7rempeI bie ~eicljenbeftattung~geräte aufbewalJrte unb bie liften fülJrte: quoc1 Libitina sacravit mai3 ift H, Libitinam vitare bem 7robe entgelJen stus Libitinae H; meton. bie in ilJrem bewalJrten @eräte: pestilentia tanta erat, ut vix sufficeret L. libo 1. (J..EtßW) 1. ein Xrccnfo.\Jfer Wettbclt: in mensam latieUln libavit honorem ([\Sein) V, duo rite libans carehesia Baccho fundit In uni V, dapes tristia dona libabat eineri (Hectoris) ein 7rotenmalJI für bie ~manen mit 7rmnfopfet V, altaria lil;>ant begie~en V. 2. o~fern, WctflCll: pr mitias frugum Oereri, sua vina Lyaeo , (3eugmatifclj) 0, dis dapes L; metaph. Oelso Iac mas libamus adempto meilJen 0. 3. metaph. wcnig wegllcflmen: libandus ex omni genere tatis faeetiarum lepos Ci, sapiens debet quasdam artes haurire (grünbliclj er[el)öpfen), quasdamlibare (oberfläel)liclj fennen lernen) T, virginitas libata ° vires fcljwäcljen L. 4. letd)t bcrilIjl:cn: summam celeri pede libat harenam 0, oseula libavit natae berüf)rte fanft ben 9'Runb ber 7rocljter V; occ. foften: iecur L, anguis libavit dapes et depasta altaria lignit V. li:bra, ae, f (italifclje @tUnbform *llthra, § 6, bata\1~ ent~ legnt gr. UTf!a) 1. [\Sage. :ilie ~weifcljalige [\Sage (bi- lanx) lJei~t libra, bie einfcljalige statera: Oritolaus alteram librae lancem animi bona imponebat, in altel'am eorporis Ci; auclj lJ1iueUietllJage: in navibus ad libram fecerat tm'res (genau nilJeUiert, um ben @leicf)~ gang ber ®cf)iffe 3\1 erg alten) C; metaph. ein ®eftirn im 7rierfreii3, in ba~ bie 60nne öur ,perofttaggleiclje tritt: seu Libra seu me Scorpios adspieit H. 2, lßfunb: coronam anream librae pondo Iovi dOllllln decUt L. NB. clibra et aere' iYacljau~btucf für 'in gefeil~ licljer i}orm'. :lla urfpr. ber ~aufpreii3 abgewogen murbe, erf)ieIt ficlj ber ®ebrauclj, 0:igentumi3übertragung burclj 6cljeinfauf in @egenmart uon minbefteni3 fünf 3eugen unb bei3 libripens, ber eine elJerne lIDage f)ieH, . in ber [\Seife uor3unelJmen, ba~ ber 6cljeinfäufer ben Sl'aufgegen, ftanb mit ber ,panb fa~te (mancipatio), ein ~upferftücf (aes) nalJm unb mit ben [\Sorten chunc ego servum ex iure Quiritium meum esse aio, isque mihi emptus est hoc aere aeneaque libra' an bie [\Sagfcljale [cljlug, worauf er bai3 @elbftücf aI~ 6cljeinpreii3 bem j21btreter übemicljte ° L H; balJer sine libra et tabulis te- stamentum facere olJne iBeobacljtung ber gefeilIicljeu iYorm Ci. Ilbramentum, i, n. (libro) 1. @ewicljt: plumbi L. 2. 6cljwungriemen: libramenta tormentorum T. librarius 3 (liber) 3U ben iBücljern gef)örig: taberna iBucljlaben Ci, scriptor iBücljerab[cljreiber, Sl'opift H; subst. librarius, ii, m. 6cljreiber, j2Ibfel)reiber, Sl'opift: (iudieium) deseribi ab omnibus librariis imperavi Ci; librarium, ii, n. iBücljerbelJäItnii3: id librarium te aiunt tamquam Palladium sustulisse Ci. llbratus 3 (llbro 2.) fcljwunguo[[: libratior ictus L. li:bri:lis, e (llbra, § 75, \liDi. 2) pfunbfcljwer: flmdae [\Surfmafcljinen, mit beuen man pfunbfcljwere ®teine marf C. llbritor, oris, m, (llbra, llbrare) 6teinfcljleuberer, meIclje mit ber ,panb 6teine fcljleubern; ber funditor mirft mit ber 6cljIeuber: funditores libritoresque T. Ilbro 1. (libra) Cwägen'; balJer 1. im ®leül)9 flccftcn ober bcwegCll: ita libraverat corpus, ut se dibus exeiperet Cn, pendebat in aere tellus ribus librata suis 0, vela librantur ab aura 447 Hg<> opifex in alas suum corpus libravit bracljte ficlj mitteIi3 iYIügeI ini3 @(eicljgewiel)t 0. 2. (im @ieicljge\lJid)t) fdJw1ngen: robur diu librans iacit in Pallanta V, apes se per nubila librant fcljwingen ficlj, fliegen V. . fd)(enDcrn: librat media inter cornua eaestus V. i, n. Sl'ucljen, üpferfucljen (aull geriebenem Sl'äfe, lVlilclj, &iern unb mleijimeI)f, in DI geuaeren unb mit .I;1onig fJeftricf)en). 2!n ®eburti3tagen bem @eniUi3 bargebracljt: liba proprie genitale notantia tempus 0. burni, orum, m. iBewolJner ber Sl'üftengegenb uon ~roatien unb :ilalmatien uon iYiume bii3 6farbona, tüclj, tige 6eefalJrer; ilJre [cljne[[en unb Ieicljten iYaI)t3euge lJei~en Liburnae ober Liburnieae (naves) C H. um, m. (AtßvcpotVtXE,) plJöni3ifclje uon j2'(frifa L. , yos, m. (Afßv,) ber mblJer; adi. Libys Ammon ber lilit)fclje V. 2!I~ nomen pT. bei 0; pl. Libyes L; Libya, ae, ober Libye, es,j. (Atßv1]) bei ben @riecljen ~1ame uon @efamtafrHa, bei ben ffiömern balb auf 1J10rb~ afrifa, balb auf bie ~t)renaifa befcljränft. .Adi. Liby- eus 3 (Atßvxd,): harenae, orae 0, lapilli afrifanifcljer 9J1armor (ug1. lapillus) H. Libystis, idis, f. (At- ßvetTt,) IiblJfclj: ursa V. Libyssa, ae, f. (Afßveteta) harena Ca 7, 3. lieens, ntis, adt>. lieenter (isol. pt. pr. act. alt lieet) 1. frei, ungebunben: licentior dithyrambus Ci, vag'er seribamque licenter H. 2. 3ügeHoi3, freel): licentius aliquid effiagitare T. . , ae, f. (lieet) 1. Ungclinltbeuflcit, ~rctflettf ~rfcc!tbllt~: vide, quid licentiae nobis tua liberalitas det Ci, pueris non omnem ludendi licentiam da- mus Ci, licentia lubidinum Ci. 2. ®ilffüt: necis civium et vitae lieentia uoUe ®ewalt über S, poetarum licentiae prisca verba liberiora sunt quam nostra Ci, ad lmum tanta pervenit licentia fcljranfenlofe W1acljt Ci. 3· ~ll~gcIaffC1tfleit, ,8ügcUoftgfett, ~redJflctt: phalanx Alexandri inveterata licentia non parere se dueibus postulabat Unbänbigteit N, nocturni temporis uon ber lJ1acljt begünftigte 3ügeHofigfeit C, Alexandrina vita et licentia 3ügeUofei3 ~eben in j2'((e!:cmbrien C, indomitam licentiam refrenare H, coereere milital'em lieen- tiam T; metaph. verborum freclje 6praclje Cn, in- mensa licentia ponti fcljranfenlofe iYlut 0; perfon. laseiva Licentia bie ~eicljtfertigfeit H. lieeo 2. ui feil ftelJen, wert feiu: Laevinum non unlus assis pretio pluris licuisse H. JYled. eor 2. citus sum auf etm. bieten: nlo licente contra lieeri audebat nemo ein @egengebot tun C, capita hostium liceri einen I.ßreii3 barauf [eilen Cu. lieet, licuit unb licitum est 1. eil rtcl)t fut, tft er~ laubt; a. abs. hoc feei, dum licuit Ci, per me lieet meinetmegen Ci; b. mit pronominaler :iletermitiation bei3 ®ubi. quod per leges lieeret Ci; c. inf. aI!3 ®ubj. id Sexto Roscio face re non licet er fann e~ nicljt tun Ci; d. :präbit dat. neben bem ,obi. licet illis incolumi bus discedere C, licuit esse otioso Themistocli Ci; e. ace. c. inf. Syracusanum in ea parte urbis habitare non licet Ci. [lermifcljte ~onftr. eo anno per leges ei consulem fieri lieebat C. 2. (mit \}e[clJwäcf)ter ){leb. mit coni.) melln ccndJ, mag CClt(l), IllJgleidJ: licet omnes mihi minae impendeant Ci, dicat se licet emisse Ci. iBef. quamvis licet in- seetemur istos mögen wir noclj fo felJr Ci. iBei :llicljt. olme [lerb !lbfdJon: is, lieet eaeli regione remotos, meute deos adiit 0. [lg!. s. vv. licens unb licitus. Lieinius 3 römifclje gens, au~ 0:trurien ftammenb. j2'(m lJefannteften 1. O. Lieinius Oalvus Stolo, ber Ur, lJeber ber c1i3inifcljen ffiogationen', cos. 364. 2. P. Li- cinius Orassus Dives, cos. 205, l'ämpfte gegen ,panni, oaI 204 oei Sl'roton, geft. 183. 3. L. Licinius Orassus, ber ffiebner, geb. 140, geft. 91. 4. M. LieiniusOras- sus Dives, ber befannte 7rriumuir, mit l.ßompeiui3 cos. 70, fiel am 8. ;Juni 53 bei (l;arrlJä. 5. L. Li- cinius Lucullus Ponticus, eos. 74, 6ieger über mi, tlJribatei3, fuIturl)iftorifclj wicljtig burclj [lerpflanöung ber mrfcljen naclj 0:uropa, geft. 56. 6. L. Licinius lYlurena, ~egat bei3 ~ttcuUUi3 im mitl)ribatifcljen Sl'riege, 63 aI~ consul designatus ber 2!mti3erfcljleicljung ange, flagt, uon (l;icero uerteibigt unb freigefprocljen. 7. L. Lieiuius Varro lYlureua, 6cljwager be~ mäcenai3, unter j2'(uguftui3 lJingericljtet. lieitus 3 (isol. pt. pf. bon lieet) erlaubt: licito sermone fruuutur V; n. pl. sl{bst. 0:rIaubtei3: per licita atque inlieita foedari T. li:eium, ii, n. (für *liqujom, § 17, faU~ ber\lJanbt mit ob- liquus) 1. bie Querfäben im ®emebe, ~tltfdJfccg (tela bie ~ängi3fäben): lieia telae addere ein neuei3 @ewebe beginnen V. 2. lYccbcn: tripliei eolore licia V. 3, )Bccnn: lieia saepes velantia 0. lletor, oris, m. (bieU, alt ligäre fef[efn) ~iftor, öffentIicljer :lliener ber lJöf)eren magiftrate, meift iYreigeIaffene, bie in ge\cljloffene @iIben geteiIt waren. 6ie gingen ein, öeIn I)intereinanber uor bem magiftrate einlJer (Sl'onfuln lJatten 12, :ilmatoren 24, I.ßrätoren 6, faiferIiclje ~e, gaten 5) mit ben fasces, um il)m I.ßlail öU macljen unb etwaige ®trafen öu uolIöielJen: i lietor, eonliga ma- nus, deliga ad palum L; lictor primus ober pro- ximus ber öunäcljft uor bem W1agiftrate gelJt Ci L; metaph. bei S [lertrauter. ligamen, inis unb ligamentum, i, n. (ligare ) 1. iBinbe, [lerbanb: vulneribus ligamenta parare T. 2. iBanb: dempsisse ligamina ventis O. Ligarius 3 plebeiifcljei3 @efcljlecljt. iBe[. Q. Ligarius, l.ßarteigänger bei3 l.ßompeiui3, fämpfte in j2'(frifa 49 gegen (l;UrlO, 45 gegen (l;äfar, wurbe gefangen, aber auf (l;iceroi3 iBUten begnabigt, ber ilJn gegen SUIiui3 :1:ubero uerteibigt I)atte. 6päter 7reiIlJaber. ber caffianifcljen [lerfcljmörung. :ilau. Ligariana, ae, f (sc. oratio) bie ffiebe gegen mgariUi3 Ci Att. 13, 19, 2. Liger, eris, m. bie ~oire. lIgnarius, ii, m. (lignum) ,p0131)änblet: 'inter ligna- rios' Quartier in utom L; ug1. s. v. inter. Hgnätio, onis, J (lignor) bai3 ,poI3fäUen C. lignator, oris, f. (lIgnor) ,poI3fäUer CL. ligneolus 3 uon feiner ,po1öarbeit: lychnuchus Ci. Demin. 3U 11gneus 3 (lignum) lJö(3ern: turris C, simulacra deo- rum 0, columna L. IIgnor 1. (lignum) ,po1ö lJolen, fammeIn: neque li- g'nandi neque aquandi potestas fiebat C, ligna- tum ire L, mitti Pl. lignum, i, n. (llJof)l au lego, § 48; ba~ '@efammelte') 1. ,poIö: noctu lig-na contulerunt circa casam N, ligna in silvam ;ferre etwai3 Überf{ü(figei3 tun H. 2. meton. lJöI3erne @egenftänbe: fatale uerlJängnii3uo([ei3 6cljeit 0, Pasiphae ligno decepit taurum lJö13erne ~ulJ 0, oleaster nautis venerabile lignum iBaum V, inclusi ligno Achivi troianifclje~ I.ßferb V, fisso transit praecordia ligno 6peerfcljaft V, mobile eine mlario, nette H. Ego 1. 1. binben: vinculo ligari T, dum mula ligatur gefcljirrt mirb H, pisces in g'laeie ligati feft~ gefroren 0. 2. nmWinDen: crus ligare faseia Ph, vulnera veste uerbinben 0, guttura laqueo au, f cljnüren 0. 3. b eutntg CIl: dissocia ta pace liga vit 0, vinclo propiore ligari 0, pacta ligat [cljIie~t ben [ler, trag Pr 4, 4, 82. ligo, önis, m. (Uetxo, @:rabfcljeit für *Uy-etxoc;) ffieutlJacfe, ,,paue OHT. Ligures 448 Ligures, ~lln,. m .. italifd).et ~oH{l.ftamm um ®enua; meton. vemre m hgureStn5 2lgunfclje (§ 85, ~(lJf. 3) L; sg. (§ 29) Ligus, I~ig')lris, m: unb. f.: Lig~s iste C~, Ligus femina T; 2anbfclj. Llguna, ae, j. Ti ad~. Ligustlnus 3 L. ligurrio 4. lvi (ii) (lingo '!ede', lEtXw, § 8) belecren, benafcljen: semesos pisces tepidumque ius H, aliquem temb. befcljmaufen Pl. 1lav. ligurrltio, onis, j. 2ecrerl:)aftigfeit Ci Tuse. 4, 11, 26. ligustrum, i, n. mguftet, maimveibe: niveum mit weifm !Blüte O. lllium, ii, n. (\IIV. 1Ete'ov) 2 iIi e: candida, canentia 0; metaph. (nnd) bet ~gnfid)feit mit \lilienfelcf)en) eine ~tt ~aUgtUben C B. G. 7, 73, 8. Lilybaeon, Lilybaeum, i, n. (A,kVßeuov, § 91, ~~f. 2) motgebirge unb 6t. (l))1atfa1a) in 6iilUien; adi. Llly- baetanus 3 Ci,. Lilybelus 3 V. l1ma, ae, f. (UB!. agb. sli:men 'Dlanf fd)Ieifen') 1. ~eHe: vipera limam momordit Ph. 2. metaph. fünftleri(clje ~u5arbeitnng,~eiIe: defuit et scriptis ultima lima meis O. limatus 3 (lImo) metaph. (uon ®cf)riftluerfen) gefeilt: homo oratione niaxime limatus atque subtilis Ci, Lucilius limatior fuit quam Ennius H. limbus, i, m. (aftinb. Huubate 'lJänBt gerali') !Befatftreifen, !Borbüre, 6aum: chlamydem limbus obibat 0, ge- nualia picto limbo O. li:men, inis, n. (wog! = *liqu-smen, § 30, ~lif. 2, oerwanbt mit ob-llquus, lImes; limites appellati transversi, nam transversa omnia antiqui lima dicebant, a quo et li- mina ostiorum et limites et limus cingulum quo servi publici cingebantur, obliqua purpura I.idor) 1. ~dj\1JcUe: in limine domus suae Cu, templi C, custos ad limina %ürl:)üter V. 2. syneed .pau~, ~c~aufuug: domos et dulcia limina mutant V, limen sceleratum bie m:lol:)nung ber @ottIofen V, limina re- gum V. 3. metaph. ~ufang: non in limine labo- nun, sed in exitu stamus Cu, victoriae Cu, belli T, equi limen relinquunt ben ~u5gang5:punft ber menn, bal:)n V. limes, itis, m. (OBI. s. v.llmen) 1. <ÜUetWeg', m:leg, 6ttafie: transversis limitibus profectus est auf 6eiten, wegen L, extra portam est limes in gymnasium fe- rens L; metaph. solito dum flumina currunt limite !Bett 0, sectus in obliquum limes bet %ierfrei{l 0, stella micat spatioso limite flammiferum crinem trahens stometenbal:)n O. 2. main, @renile: partiri limite campum V, saxum antiquum limes agro po- situs @ren3matf V, Romanus limitem a Tiberio coeptum scindit ®ren3waU T. Limnaeum, i, n. (A'p-vata) ,pafenor! in ~farnanien L. Limnatis, idis, f. (A,p-vän,; bor. = A,p-vijn,;) 6ee, I:)üterin, stuItname ber 1liana aI5 6clju!lgöttin ber ~ifcljer T. 11mo 1. (lIma) feilen; metaph. 1. glätten, llbfdjlcifett: id genus acuminis arte limare Ci, ars aliquos li- mare non potest Ci. 2. ucrminbern, fdjmiHern: al- ted adfinxit, de altero limavit Ci, se ad minutarum genera causarum limare ficlj batauf liefcljriinfen Ci, obliquo oculo mea commoda limat ftreift mit fcljiefem ~uge, fcljmälert burclj feinen 91eib H. 3. genau untcr~ fndjen: veritas limatur in disputatione Ci, menda- chun subtiliter Ph. mgL s. v. limatus. llmosus 3 (Ilmus, i) fcljlammig: lacus V, planities S. limpidus 3 (uon am.lumpa, § 74 = lympha, § 94) l:)eU, flat: lacus Ca. IImuS 3 (wog( flatt *liqu-smus, § 30, ~bf. 2, tJBf. s. v. llmen) fcljief, fcljtäg, bef. von fcljielenben ~ugen: ut limis (sc. oculis) rapias bafi bu I:)infcljielft unb wegfriegft H; S'Ubst. llmus, i, m. (f)in3ugebacf)t cinctus) bet fcljräg mit \{lurvur befe!lte 6cljuril bet Dvfetbiener: velati limo Hmus, i, m.6cljlmnm: aqua limo turbata H, limum felicem trahunt befruclitenb V; limus malorum 0, levis stul:)mift V, ac1 limum auf ben ®runb V. Limyre, es, f 6t. in 2lJ5ien O. Lindus, i, f (Afvoo,;) 6t. auf ml:)obu(l Ci. Hnea, ae, f. (fem. i801. oon lI;'eus leinen, oBI. '\leine') 'Beinenfcljnur'; oee. 1. micljtfcljnur: rectis lineis fent, recljt aufwärg Ci. 2. 6triclj, mnie: lineam scri: bere Ci. ;5m 6tabium be3eicljnete ben ~nfang{l, @nbpuuft be{l m:lettIaufe5 eine üuerfurclje im !Boben, mit staU gefüllt war (reap-p->1 -linea); bal:)er liifb mors ultima linea rerum est @nbe, ,ßieI, @renile lineamentum unb liniamentum (Ci), i, n. (lInea) 1. IGtridj, mnie: in geometria liniamenta Ci. 2. pl. Umriffe: aeris temperationem et opernm liniamenta perspicis? Ci, liniamenta adumbratorum deorum stonturen Ci. 3. oee. ßüge: quae compositio mem- brorulll, quae conformatio liniamentorum Ci, habitus oris lineamentaque L. li:neus 3 (lInum) leinen: lineis amictibus velati T, vincula V, linea terga scuti mit 2einwanb über30gen V. Lingones, lun, m., ace. as moU5ftamm in @aUien, fein 91ameetl:)aIten in bem ber 6t. Langres (§ 85, ~bf. 3); liei L aI5 @inwanberer in DlieritaIien etwäl:)nt; sg. Lingonus, i, m. T. lingua, ae,j. (am. dingua, § 90, ~nm., BOI. tugga, § 10, al)b. zunga,§ 12; wol)( bmcf) ~olf~etl)m., §§ 95f., mit lingo '(cden' oedlUnben) 1. ßnnge: nigra su be st udo lingua palato V; ilur !Be3eicljnung ber mebegewaIt (nad) Home,' 11. 2,488: ova' Er p-o, oExa P-EV ylwlJlJa" otxa OE IJro- aar' EZEV): non mihi si centum linguae sint oraque ~entum VO; metaph. i'anb3nnge: tribus linguis Si- cilia in aequora excurrit O. 2. meton. 9lebe: lin- guam tenere fcljweigen 0, commercia linguae Unter' tebung 0, mala !Bel:)e,rung V, vatum @efang H, linguae volucrum mogeI(ang V, libera freimütig Ci, Aetolorlun linguas retundere 2äftequngen L; oee. mul:)mrebig, feit 0 ®efcljwä!ligfeit 0 u. a.; bef. 9lcbegllbe: consilio nequ~ manus deest neque lingua Ci, tibi lingua est H. 3. IG.\Jrad)e: Latina, Graeca; utraque 2atein unb ®tiecljifclj H, Graeca lingua loquentes N, Ariovistus Gallica lingua utebatur C. 1lailu demin. lingula, ae, f. 2anbilunge: in lingulis promun· toriisque C. liniamentum s. v. li:neamentum. lini-ger, gera, gerum (lInum U. gero, § 66) mit mnnen betreibet; von ber ;5fi!3 unb il:)ren \{ltieftern O. lino 3. levi ober li:vi, litum (gt. cUivw) 1. befcljmieren, beftteicljen: vipereo felle spicula limmt 0, ferrum pice linebant Lj oee. vinum ver:picljen H, lin.it or,a luto befubeIt 0; metaph. lita corpora guttIS mtt ~Iecren ülieqogen, geffecrt V, scriptores carmine foedo splendida facta linunt H. 2. aU5ftteicljen: cum relego, scripsisse pudet digna lini O. . linquo 3. li:qui (A.Etnw, l'p-navw, § 15) meift ?lcljt. 1. laffen, bleiben laffen: linquamus haec Ci, Imque severa H; mit ace. praedie. serpentem . . in saxo liquit viator V, nil intemptatum nostn li' quere poetae H; mit dat. socios ignotae terrae iibetIaffen V; fugae laborem ne linque vermeibe nicljt V, habenas faUen laffen V. 2. verfaffen: terram ea~ classes et litora linquens V, lumen, dulces ammas Herben V. ~bet (animo) linqui ol:)nmäcljUg werben: linquor et cado 0; aet. linquente spiritu bundus procubuit Cu; animum linquentem revocare ficlj von ber Dl:)nmacljt erl:)oIen Cu. linteatus 3 (linteum) mit 2einwanb oefIeibet: ~einwanblegion L 10, 38. Hnter 449 littera Unter unb lunter, tris,j. 1. %rog, s])lulbe: aratol' cavat arbore lintres V. 2, oee. stal:)n: Helvetii flumen ratibus ac lintribus iunctis transibant C; o i1 b 1. loqui in lintre lieim 6:precljen I:)in, unb I:) er, fcljaufeTn Ci, linter mihi alia aqua navigat mein stal:)n fäl:)rt in anberem m:laffer = icf) lieginne etwM 91eue5 O. Linternus s. v. Llternus. linteus 3 (nieU. alt hnum) leinen: lorica aU5 2eiw ltJanb N, libri aUe ([l:)ronU auf 2einwanb gefcljrieben L; s~tbst. linteum, i, n. 1. i'cincntud): capita linteis vinciunt Cu. 2. i'eill\1JllnD: polliceri lintea in vela L. 3. IGcgcI: lintea dare ventis O. lInum, i, n. (gr. uvov, got. unb alJb. lIn) 1. ~Iaclj!3, 2 ein: terra lini ferax Cu, urit terram lini seges V. 2. aU5 2ein @efertigte(l: 6cljnur, mit bet man ben SBrief verbinbet: nos linum (tabellarum) incldimus, leg'ünus Ci; I[(ngeI[cljnur: moderabar harundine Hnum 0; %au: torto lino carbasa subclucertl 0; 91e!l (fowoi)I ~i(cljer, aI5 ;5agbnes): pelago trahit umida lina V, ferae transibant lina plagarum 91e!l' ftricre 0, lina nodosa fnotige5 ;5agbne!l 0; 2 ei n ltJ an b: vina lino vitiata burclj 2eimvanb ge[eil:)t H, linmn ce- lans ulvam 2einentuclj O. Lirms ober Linos, i, m. (Br. anwov, rat. aelinon 'IvelJe 1t11~', lilleljruf im ~lDoni~Mt; bager Uvo,; 'SNagclicb', Atvo; eine bem Vgöniaifd)en ~lJamu~ [~boni~J nad)gc6ifbete @eftalt im gr. j)J(~tlJlt~) naclj tl:)ebani(cljer 6age 60l:)n be5 ~voUo, 2ei)rer be{l ,pedule5 in ber l))1ufif, ber il:)n mit ber ,ßitl:)er erfcljIug, aI{l il:)n 2inO(l feine!3 fcljlecljten 6viele5 wegen fcljalt 0 V. Lipara, ae unb Lipare, es, f. (Amaea) bie gröfite ber äoIifcljen (Ii:pari(cljen) ;5nfeln, t. Lipari; Liparae, arum, f. bie li:pari(cljen ;5nfeln; adi. Liparaeus 3 unb Liparensis, e. lippitfido, inis, f. ~ngenentilünbung Ci. mon lippus 3 triefäugig: lippis et tonsoribus notum 1 mitte) unter günftigen moqeicljen o:pfern: egreg-ie litatum est Cu, non auspicato nec litato aciem instrUlmt ol:)ne ~uf:piaien unb ,D:pfet L, anima litandum Argolica bM 2eben eine!3 ~tgiVet5 ovfern, um günftige mOtileicljen 3U erlangen V, sacris litatis naclj gIücrIicfJ vofIbracljtem D:pfer V. 1licljt. victima nulla litat verf:pricljt g1Mlicljen ~U(lgang O. litorälis, e (litus, § 7 5, ~1ij. 2) 3um Ufer gel:)örig: dei 6cljusgöttet be5 Ufer{l Ca. lltoreus 3 (lItus) aum Ufet gel:)örig: harena 0, aves V. litt era , ae, f, fcljlecljt litera 1. ~udj~abe: grandibus litteris nomen erat incislun Ci, littera salutaris (A = absolvo), tristis (0 = condemno) Ci, unius et viginti litterarum formae ba{l ~I:pl:)aliet Ci, litteras cliscere Iefen lernen Ci, litteris parcere \{la:pier f:paren Ci. pl. meton. 2. aUe5 ®efcljrieliene: litterae publicae Urfunben C, ii qui cliscunt littris confisi minus memoriae student im mertrauen auf bie fcljriftIid)en ~uf' 3eicl)nungen C, litteris mandare (traclere) cogitatio- nes fcfJt\ftlid) niebetlegen, bem \{la:pier anvertrauen Ci, quod litteris exstet foweit fcfFiftIiclje ~ufileicf)nungen 29 litterarius 450 uor~anben finb Ci, eos libros omnes litterasque detnlit Q:lücljer unb t5c1jriften L. wean tann bemnaclj in offafione([er Q:leb. je naclj bem Sulammen~ang unter bem )illorte jßrotofoUe, mitualbücljer, mecljnungen, Stauf, fontratte, 1Iiplome, S[(ften ulw. uerfte~en. 3· ~rtef: alieui litteras c1are, litteras mittere ac1 a.liquem mit foIgenbem Sjeil cf)e! all (ut, ne) ober S[(u~1 agef all (acc. c. inf); ali3 pl. tantum: lmae litterae ein Q:lrief (inlofern er au~ me~reren Q:lriefblättern befte~t) Ci, binae ßwei Q:lriefe Ci, litteris ober per litteras brief, UcIj N C, litteras publiee mittere uon amgwegen N, litterae nuntiique fcljriftliclje unb münbIiclje Q:lot, Icljaften C. 1Iie fonfrete Q:leb. noclj burcljlcljeinenb in litteras signare, obsignare uerfiegeIn Ci, sein- c1ere 3meij3en Ci u. a. 4. iiiteratur: c1ec1ere se Per· sarum litteris sermonique 2iteratur unb t5praclje N, eruc1itus Graecis litteris in gr. 2iteratur bewanbert Ci, Graeearum litterarum expertes unbefannt mit ber gr. 2iteratur N, aliquid Latinis litteris manc1are in bie Iat. 2iteratur einfü~reu (b. ~. überlellen) Ci. 5. !IDificu" fdlafi! litterarum studiosus wiffenlcljaftliclj ftreblam N, stuc1ia humanitatis ae litterarum gejeUlcljaftIiclje unb wiffenfcljaftliclje Q:lUbuug Ci, fuit in Oaesare in- genium, ratio, memoria, litterae Ci. NB. ~er sg. in I.J3ro\a nur in ber >Beb. >Bud)ftafJe. ~idJt. (0): quam legis, a rap ta Briseide littera venit >Brief, si non urna, tamen iunget nos littera @rafJ· fdJrift u. a. litterarius 3 (littera) 3um 2elen unb t5c1jreiben ge. ~örig: litterarium luc1um exereere t5c1jule ~aIten T. litterator, öris, m. (litterae) t5pracljgeIe~rter, <;ilram, matHer Ca. litteratfira, ae I f (littera) Q:lucljHabenlcljrift; occ. S[((p~abet: Gl'aeea litteratura non simul eoepta abso· lutaque T. litteratus 3, adv. e (litterae) 1. wiffenfcljaftIW ge, bUbet: in Attiei familia erant pueri litteratissimi N, litterate c1ieta geiftreiclje 0;infäHe Ci, litteratius Latine loqui forretter Ci. 2. geIe~rt: tua nobilitas li tte- ratis et historicis est notior, populo obseu- rior Ci; metaph. quic1 est c1uleius otio litterato? ~J1uj3e 3U wiffenlcljaftlicljer Q:lefcljäftignng Ci. litterula, ae, f (demin. bon littera) in aUen Q:leb. be~ t5tammworte~: litterulis minutis argenteis nomen Myronis erat inseriptum mit Ueinen Q:lucljftaben Ci, hoc littel'ularum exaravi Q:lrief(ein Ci, litterulis Graecis imbutus ein bi~cljen in gr. 2iteratnr beIelen H. litüra, ae, I (lino) 1. ba~ S[(u~ftreicljen, Storrettur (be~ @e[djriefJenen auf ber iilletdJ~tafrl): earmen multa litura eoereuit ~erbefferung H. 2. meton. bM S[(ullgeftri, cljene: nullam lituram in nomine vic1etis Ci; metaph. uon 5rränenflecren auf bem jßapier: quod littera (Q:lrief) lituras habet, laesit opus laerimis poeta O. l1tus, fcljlecljter littus, oris, n. 1. IDleereilufer, t5ttaub: pro ripis litora pulsant ~luj3ufer - ~J1eerellftranb O. 2. t5cefirauD, ~luffufer: Trasimena litora 0, ac1 fluminis undam litoreis sub ilicibusV. 3. synecd. Rüfie. t5pricljw. litus arare uergebliclje \!Xrbeit tun 0, in litus harenas fundere Überflüffige~ tun 0; aber bei V eui litus aranelum c1ec1imus Stüftenftriclj, Stüften, Ianb; eleetio litorum ~Iu~wa~{ ber t50mmerfrifcljen an ber Stüfte T. lituus, i, 'In. 1. Strummftab (mit bem bie ~ugurn baß templum für Die i!5ogef[djau afJgrcnaten): b aeul us sine nodo ac1uneus, quem lituum appellaverunt L. 2. bie Sinfe (gefrümmtcß ®ignalf)orn ber ffieiterei): lituo tubae permixtus sonitus H. IlveO 2. meHt ar~ pt. pr. act. Hvens 1. Ofäuliclj, mij3farbig, bunfe{ fein: pruna nigTo liventia sueo 0, livent rubigine dentes 0, peetora tunc1unt liventia Icljlagen He blau 0, livens plümbulll V. 2. metaph. neibijclj fein: studiis inertibus livere T, et invic1ere et livere T. 5Dciu. IlVidus 3 (§ 74) 1. Ofäuliclj, blau: ora livic1a facta digitis tuis blau gelcljlagen 0, vada blaue ~Iut V livida armis braeehia H, raeemi 5rrauben H. 2. Hel: bifclj: lingua 0, nos nostraque llvic1us oc1it H, livielae o bliviones neibif clje ~ergeff en~eit H. LIVius 3 SJ1ame einer römifcljen gens. Q:lel. 1. M. Li· vius, eos. 219 gegen ~UlJrien, naclj feiner müc'ffe~r wegen Unterfcljleifll uerurteUt, 207 eos. mit 0. Olauclius Nero, t5cljlacljt am ~J1etaurull. 9XI~ Senfor 204 fü~rte er eine t5a1afteuer ein, ba~er ber Q:leiname Salinatol' (§ 82). 2. M. Livius Drusus s. v. Drusus 1. 2. 3. Livia Drusilla s. v. Drusus. 4· Livia (ober Livilla) bell 1Irulu~ 5rocljter, @ermanicull' t5c1jwefter, mit bem jüngeren 1Irufu~, be~ 5riberiull t5o~n, uermä~It. SJ1icljt biefem @efcljlecljte gel)ören an: LIVius Andro- nieus aull 5rarent, 272 gefangen, t5flaue bell muiu~ t5alinaior, uon bem er freigeIaffen wurbe, ber erfte rö, mijclje 5Dicljter. 0;r überfeste bie :OblJffee in t5aturniern, ein uielgebraucljte~ t5c1julbuclj, unb begrünbete bie römffclje 1Iramatif (240). T. Livius ber Sjiftorifer aUll jßabua (Patavlnus), geo. 60 u. 0:~r., geH. 16 n. 0:~r. Ilvor, oris, m. (IIveo) 1. blauer ~lecr: niger in vaeeae peetore livor erat O. 2. metaph. SJ1eib: pascitur in vivis Livor, post fata quieseit 0, 0 b- treetatio et livor T. lixa, ae, m. (auil *liqusa au liquor, öris, §§ 17 unb 30, eigt!. 't\'(üj[igfeit', bann nacf) § 85, 'lIbi. 1) ~J1arfetenber L S. loeatio, onis, f. 1. ~erpacljtung: praec1iornm rusti- eonun L. 2. meton. jßacljtuertrag: loeationes inc1u- eere für ungültig erflären L. ~on Ioeo 1. (locus) 1. ricUeu, legen: erates ad extre- mUlll tmnuhun loeari iubet C, milites in munimentis loeare S, reg-ina se mediä spondä loeaverat ~atte ficlj gelegt V, vieos loeant non in nostrum lllorelll bauen i~re 1Iörfer T, in oppic1o eommeatum loeaverat jßrouiantb ep 0 t S, eohortes novis hibernaeulis loeatae in neue )illhüerquartiere uerlegt T; metaph. vos hortor, ut ita virtutem loeetis einen foIc~en jßlall anweijet = fcljälIet Ci, artes possunt homines loeare in amplis- simo grac1u dignitatis Ci. 2. (eine t\'rau) \Jer~etxatclI (gefJräudj(id)er colloco): ubi erat loeata virgo in matri- monium Pl. 3. (@c!b) llnlegen, lluiJlei~euj metaph. benefreia apuc1 gratos loeata auf Sinlen angelegt L. 4- lJcrmtetcu: operam meam tribus nummis loeavi ac1 artes nugatorias Pl. occ. a. (tem ~ödjftbietenbcn) \Jer~adJtel1: agrum frulllento gegen ben Se~nten L. b. (bem Winbeftforbcrnben) lJerbiugeu: signum eonloean- c1um eonsules loeaverunt Ci, simulaerum Dianae tollenc1um loeatur Ci, funera loeabantur Ci, seeanda marmora H. Locris, ic1is, f. (Aoxf!tq) 2anblclj. in W1iitelf\riecljel:' lanb L; 0;inw. Loerenses, ium, m. L. LO?r1, örum, m. (Aoxf!0i) gr. Stolonie in Q:lruttium; ~mw; Locri unb Locrenses CiL. Loeroe (= AO)(f!ot,. § Bi, 'l(6f. 2) 5riter einer Stomöbie bell 9J1enanber Q. loeulus, i, m. (demin. \Jon locus) tIeinet manm; OCC; pl. @elbfäftcf)en, @3c1jatuUe: nummum in loculos ele- mittere H; Stäftcf)en mit mecljenfteinen für ben erftert Unterricf)t: laevo suspensi laeerto loeulos H. locuples, etis (locus + ®t. pIe in plenus, complere, wof)l 'wer feine Si'etften ji\lXt', DgL s. v. loculus; § 66) 1. begütert: tmn erat res in peeore et loeor possessionibus, ex quo peeuniosi et loeuplet voeabantur Ci. 2. rctdj, wof)I~(lbCllb: egeba immo, loeuples erat Ci, egentes in loeupl armabantur Ci; mit abl. maneipiis loeu loeupleto 451 longinquus eg-et aeris Oappadoeum rex H, urbes loeupletes et eopiosae Ci C, regio loeupletissima N, parva munera c1iutina, loeupletia non propria sunt N; metctph. Latina lingua loeupletior quam Graeea Ci, hominum natura loeupletior ac1 bene vivenc1um quam c1eorum beff er eingericljtet 3U Ci. 3. metaph. lJoU" gUUig, 3lt\lctIiiHig: Plato loeuples auctor Ci, reus weil ein Q:legüterier gute Q:lürglcljaft bieten fann L. NB. abl. Bg. locupleti Ci unb e; nom. pl. n. ia; gen. ium, einmal um (C B. c.3, 110, 5). Ißrof.nur 16cuples; bid)t. aud) locuples H. 1Iau. loeupleto 1. bereicljern: milites praeda N, equis, armis, viris, peeunia Afrieam loeupletavit N. loeus, i, m. (am. stlocus, § 28, mit bifferenaiertem ~oppe(. plural: sunt plerumque loci in scriptis; loca sunt regi6nes) ------------------- I. räumHcIj: 1. Ort, \j3ra~, t5tcUe; 2. occ. \j30ftCUi 3. @cIll», !IDo~uuug; 4. Otifdjaft; pl. @cgeub. II. metaph. 1. ber rcdlte Ort (xatf!6q); 2. t5tef!c (in einer ffieigenfofgc); 3. \Rang, 9Xltfe~elt; 4. t5tanb, @eburfj 5. ibieUc (im >Budje), \j3Ullft. m. 3eitliclj: 1. ß eitrauuti 2. günftigcr ßctf~nuft, @eregcu~cit; 3. Umftllub, ßUftaub. 1. 1. ultra eum loeum, quo in loeo Germani eon· seelerant C, editus Sjügel N, loea superiora S[(!t. ~ö~en C, aber loeus superior mebnetbü~ne Ci; natura 10eilBelcljaffen~eit bell 5rerrain~ C, aequus, iniquus loeus (un)günftige~ 5rerrain C. 2. milit. loeum te- nere, relinquere C, se loeo tenere ficlj auf bem jßoften oel)auj)ten C; metaph. loeo eec1ere N, virtutis loeum deseruit flo~ feig uom jßofien H. 3. primum loeum aec1ium tenuit ben uorberften maum N, loeum sub terra feeerunt N, devenere loeos laetos )illo~nfille ber t5eIigen V, loea noete late taeentia Unterwelt V, loea et lautia Unterftanb unb Unter~aIt L. 4. loea munita befeftigte jßIälle N, Meg-aris, qui loeus est non longe a Syraeusis Ci, opportunitas loeorum Ci, loeorum angustiis elausi N, loea ineolere L, loea patentia et frumentaria frucljtbare 0;oenen C. 1I. 1. nee vel'o hie loeus est, u t c1e moribus maiorum loquamur Ci, maledieto nihil loci est finbet nicljt ftait Ci. 2. priore loeo 3uerft, seeundo loeo an aweiter t5teUe, prineipem (seelmc1um) loeum ob· tinere C N, in eorum loelun alii sueeessenmt N, eontenc1erant c1e locis :Offi3ierfteHen C, summus loeus civitatis Ci. 3. hlme loellm tenuit apud Philip- pum N, maiorum loeum restituere alieui C, loeo movere signiferos be~ jßoften~ entfesen C. :Oft im abl. testimonii loeo N, filii loeo esse ftatt Ci, eoc1em loeo aliquem habere ebenfo oe~anbeln C, nullo loeo numerare für nicljt~ acljten, obtinere loeum suum Ci; ba~er mit gen. = alll: habuit eUln scribae loeo N. 4· honesto loeo natus N C, equester loeus Ci, sena- toria loea L, Tanaqnil summo loeo nata L. 5. non elistinxit historiam varietate loeorum s[(bfcljnitte Ci, loci, in quos honesti naturam divisimus jßunfte Ci, loei communes @emeinj)lälle, b. ~. t5te([en, bie man au<31uenbig lernte; aber: loea iam reeitata revolvere Icf)on uorgeIe[ene t5teUen H. III. 1. t5eIten unb unBarl. ac1 iel loeorum talis vir bi~ auf biefe Seit S, postea loei l)inter~er S, teme- ritatem infelieem ac1 id loeorum flüsse L, ad loeum auf ber t5teUe, aillbalb L. 2. hoc loeo libet aliquic1 interponere N, hoc loeo non praetereunc1a est gra- vitas Laeec1aemoniorum N, loeum noeenc1i ei eledit gab ficlj eine Q:llöjie N, regi multis locis frc1elis bei uielen @elegen~eiten N, probandae virtutis loens C, loeum sec1itionis quaerere L. 3. quo in loeo res esset C, meliore loeo erant res nostrae Ci, graviter tuli in eum me loeum ac1cluei auf ben t5tanbpunft 1JU lommen Ci. NB. loci uno locorum in ben ?!lfJbn. ubi loci, qua loci, ubicumque locorum, ad id locorum, postea loci, interea loci, ad id loci fJleiben uniiberfe1Jt. loeusta, ae, f. unb lueusta Sjeulcljrecre, al~ nomen pr. berücf)tigte @iftmijcljerin, beren ficlj SJ1ero bebiente T. loeutio, önis, f. (loquor) t5praclje, ~Iu~fpracf)e Ci. Loeutius s. v. Aius. lolium, ii, n. t5c1jwinbel~afer, 20 I cIj, ein giftige~ ~(crer. unfraut, ber @erfte ä~nliclj, beffen @enuj3 nacf) bem @lauben ber 9XIten bie S[(ugen fcljäbigt (oeulos vitian- tia 0). 1 olli:go , inis, f 5rintenfifclj (sepia) H. Lollius 3 SJ1ame einer g-ens; am befannteften lYI. Lol- lius Paullinus, eos. 21, aI5 t5tatt~aIter in @allien am m~ein uon ben @ermanen 16 uöHig gefcljlagen (elac1es Lolliana T), @ünftIing bei3 S[(uguftu~, auf bejfen Q:lefel)l er 2 u. 0:~r. mit bem jungen ®aiutl nac~ S[(fien ging; uertraut mit Sjora IT , ber an i~n eine :Obe, an feine t5ö~ne awei Q:lriefe ricf)tete. Londinium, ii, n. 20nbon T. long-aevus 3 (für *langi-aevus, § 66, mit ~fifion, § 53, Überf. bon gr. f-lClXf!-CltwV) ~ocljbetagt 0 V. longe (adv. au longus) laug, u. 3W. 1. räumlicf): weit, laug; longe grac1i weit au~fcljreiten V, longius progredi N, longe lateque aedificia incensa sunt weit unb breit C, a eultu provinciae longissime ab- sunt C, ab hostium eastris non longius MD passibus aberat C, Hereulis templum est non longe a foro Ci, longe a domo bellare Ci; metaph. longe ab iis nomen fraternum populi R. afuturum 11:lerbe i~nen nicljitl ~elfen C = longe illi mater dea erit V, ne longius abeam abfcljweife Ci, longius fabor auMü~rIicljer V, res nos longius trahit ab ineepto S. weit ~erlcljie, bung be~ 5rerminu~ = uon weitem ~er: gemitum auc1imus longe V. 2. ßeitliclj: l1Jcit, {auge: quam longissime tempus c1ueere mögIicljft lang l)inaUllaie~en N, longius debere länger fcljulben N, neque long-ius anno remanere lieet C, se .c1iel'lun xxx habere frumen- tum, secl paulo long-ius tolerari posse pareenc10 C, venientia longe ante viclebis lange uor~er Ci. 3. (lJer~ flärfenb) weit, bci weitem! hoc longe aliö speetabat ganß anber~wo~in N, long'e nobilissimus et c1itissi- mus C, oppidum longe maximum weitau~ C, maio- res nostri longe aliter c1e talibus viris existima- bant Ci, quoc1 est longe seeus uer~äIt ficlj ganJ alt, ber~ Ci, longe c1issimilis Ci, longissime diversa ratio ~immeItueit uerl cljieben Ci. t5eItener beim comp. fiatt be~ gew. multo: pedibus longe melior Lyeus V, longe fortior PIt, longe levioris momenti esse L; bei fom, paratiuifcljem verb. aedes longe eeteris anteeellunt Ci. longinquitas, tätis, f. 1. räumIiclj a. !IDettc! itineris T. b. ~utferltultg! nimia long-inquitas loeo- rum Ci, regionum 9Xbgelegen~eit T, 2. a ei tli cf) a. fauge :!lauer: temporis longinquitatem timebat C, medicinam adfert longinquitas et clies Ci. b. ~altg" wierigfctt: doloris Ci. ~on longinquus 3 (lJon long'e, luie propinquus \J011 prope) 1. entfernt WO~lIcub, fumb: nationes C, homo alieni. gena et longinquus Ci, externus hostis atque longin- quus Ci. 2. entfcgclt, cntfCfnt: loea longinqniora C, 29* longitudo 452 Luceria regio C, longinql1a i~perii bie el:tIe~enen ~eile l>e~ ffieiclje~ T, saturi longmqua Tarentl bte fer~en I[(uen tJon ~arent V amnes T. Enallage: cura !Sorge um bU'3 ~ntfernte'L. 3. fctnftc~eub: in longin.qu.os, in propinquos inruebat Ci. 4. metaph. i\etthclj: lang: tempus longinquius N, in longinquum tempus differre C, spes T. 5. langwicrig: oppugnatio, consuetudo C, morbus L. longitudo, inis, f. (longus) .~. riiuml~clj: 2ii~ge: ag'minis C, in longitudinem mlhb~ls .amph~ls D Sl~V~ pa tet üoer einen ffiaum C. 2. 1J e t tl t ~: 2ange: ~ l.~ 1 brevitas conviviis, noctis longltudo ftagItlls conterebatur Ci. longiusculus 3 (de~nin. alt bem .c~mp. lo~g-ior, longius) iliemliclj lang: alterm versus ~tfttef)a C~. Longobardi s. v. Langobardi. Longula, ae, f. tJol~fifclje @3t. unltJeit ~orioli L. longurius, ii, m. 2atte, @3tange C. jßon longus 3 (\lgl. got. laggs, aljb. u\\u. lang) 1. riiun;1iclj a. lang: vestis,via V, navis langge~aute~, b.J. S'tneg~, fcljiff im ®egf. 1Jum runben 2aftfcljtff (corblta) CI:; mit ace. musculus LX pedes longus C; stant longIs adnixi hastis V, homo 10ng-iOl' <.popfenftange' Pl, longae regibus manus fpricljltJ. G)(jfJJoQOS Graece, Lucifer Latine clicitur Ci, naclj junger 9J1t)tf)e @3of)n ber I[(urora, ber mit jßenu~ um ben q5rei(l ber @3cljönf)eit ftreite1. Meton. ~ ag: non habet officii Lucifer omnis idem O. 2. ctn~ 2icljt oringenb: Diana Lucifera Ci, luciferae manus ber ®eourg, göttin O. luci-fugus 3 (lux H. fugio, § 66) lief)t[cljeu: blatta V. LuciJius 3 römifclje gens. lBemerfen~ltJert: 1. Q. Lu- cilius Balbus, @3toHer, @3cljüIet be~ jßaniitiu(l. 2. C. Lucilius, geb. 3U Suessa Auruncorum 180, i}reunb be~ jüngeren @3cipio, mit bem er 134 tJor lJCumantia fämpfte, @3atirifer, geft. 103. LUClna, ae,.f. (lux) gel\lanb T; Bubst. lugubria, imn, 12. :rrauerfIeibung: lug'ubria inc1ue 0; lamentatio :rotenfIage Ci, can- tus H. 2 .. trauernb, traurig: pectora 0, c10mus bellum unl)~tIvo[~, H, aber: ~ometae lugubre (adv. rubent ltn~edtlerfunbenb V, l11te: ales lugubris H. NB. 5ßei ~icljtem aud) lugubris. lumbus, i, m. (aljb. lentinj b alt~ dhv, §§ 6 unb 23) .\lenbe. lumen, inis, n. (au~ *luc-smen [;\1 'lux, luceo; \Jgf. s. vv.J, *leuc-smen, §§ 4.8,.52, 30). ~. ba!3 (fonhetc) mdjt: caeleste 0, lumllli oleum lllstIllare Ci, sub lumina prima in ber SDunfelftunbe H, lumen accendere de suo lumine Ennius, in praetoria nave insig'ne noc- turnum (lJ1adjt[ignal) trimn luminum fore L, primo cum lumine solis mit bem erften @jonnenftra~l v. 2. occ. a. ;rilgc~Itdjt, ~cbeu~ndjt: hunine quarto am vierten :rage V, ab umbris ad lumina vitae snrgere Unterl11elt -' :rag V; cassus lumine be!3 .\leoen!3 'Oe. rauM V, corpus spoliatmn lumine V, lumen linquere V = Ae[nsw paoS 1jsJ.iow. b. 2(ugenfidjti met on. 2htge: sine ullo morbo lumen oculorum amisit N, De- mocritus lumina amisit Ci, lumina foc1ere (effo- dere) alicui bie Illugen au~ftedjen ° V. metaph. 3. (\JOll Ij.ler[ollen) 2idjt, ~cud)tc: lumina eivitatis Ci, Oln- nium gentium lumen extinguere Ci, lumina tot ceei- disse c1ucum Sierben V. 4. ~djnt1l1f, ~nanö: Corinthus totius Graeciae lumen Sier Ci, lumen probitatis et virtutis glänaenbe!3 lBeif:piel Ci, ostenc1as lumen animi, ingenii consiliique tui Ci, iacerent in tenebris omnia nisi litterarum lumen accederet Ci, lumen eloquen~ tiae Ci. 5. ~Iar~eit: memoriae lumen ac1ferre Ci. luminosus 3 Iidjtvo[[, ~en Ci. SDatl. luna, ae, f. (*luc-sna au luc-eo, lux, § 30) 1. IDlonb: nova lJ1eumonb C, plena mollmonb C, per (ac1) lunam im W'Conbfdjein V, minor abnel)menb H, crescens !U' ne~menb C, luna plena c1efieit verfinftert fidj Ci; meton. roscic1a tauige W'Conbnadjt V, lunae sequentes orc1ine 9Jlonb:p~afen V. 2. IDlOllbgötttn: niveos Luna levavit equos 0. 3, meton. IDllluat! c1amna celeres reparant caelestia lunae H. Illl!3 nomen Pj'. Luna, ae, f. in @rurien, @renaftabt gegen .\ligurien, nad) bem ~allJmonbförmigen ,pafen (Lunae portus), iejJt ber Si'rieg!3~afen von l5:pe33ia; adi. Lünensis, e: ager L. lunaris, e (lUna, § 75, ~b[. 2) 1. 3Um 9J1onbe ge~örig: cursus W'Conbba~n Ci. 2. ~alomonbä~nlidj: cornua 0. luno 1. (lUna) ~alomonbförmig frümmen: aeiem P1'; pt.pf. pass. lünätus ~alomonbförmig: peltae V. lunter s. v. linter. I. luo 3. lui, luitürus (gr. AVW !öfe, AVT(JOV ).lö[egelD) 1. oüjien: si in me aliquic1 offenc1istis, cur non icl meo capite potius luitur quam Milonis? Ci, peri- cula publica burdj lBufle abl11enben L. 2. beaalJlen: aes alienum Cu, noxam pecuniä L. 3. poenam (poenas) luere, eigtl. ba!3 lBujigefb (notV~) beaa~len = I5trafe erleiben; luere peccata I5trafe leiben für L. H. *luo 3. = lavo, nur in compositis: ab-luo, al-luo, di-luo u. a. lupa, ae, f. (lupus) ill3ölfin; metaph. lBu~fbirne. SDall. lupanar, äris, n. (gebilbet wie Bacchanal, §§ 87 unb 38, 1 b) QJorbell T. lupatus 3 (lupus) mit ill3olfaä~nen, b. ~. ~ifenf:pijJen verfe~en. lJ1ur lupata frena H, unb mit ~inaugebad)tem freni obet frena lupati, örum, m. ober lupäta, örum, n. ill3olf!3gebifl, I5tacljel~aum. Lupercus, i, m. (lupus) ein ,perbengott, ben man mit bem lt)aäi[djen ~an ber @riedjen ibentifiaierte. 150 nannte man audj bie ~riefter biefe!3 @otte!3 Luperci, örum, m., l11efdje in ber ~eUigen @rotte am ~afatinu~ Lupereal, älis, n. (§ 87) am 15. ls:ebruar bie Lupercalia, ium ober örum, n. feierten. Su bem D:pfer - QJöcfdjen - fül)rte man al11ci :;sünglinge unb berü~rte i~re I5tirne mit Lupia 455 luxurio bem blutigen Dpfermeffer (0:rinncwng an altc~ Wlenfcljen< oVfcr). 91adj bem D:pfer liefen bie ~riefter mit ffiiemen, bie au3 ben ls:eHen ber fti[djgefdjladjteten D:pfertiere ge, fdjnitten l11aren, burdj bie @jtabt unb fdjlugen bie mor, üoergef)enben. 150ldje I5djläge galten ag fegenbringenb, bef. für unfrud)toare ls:rauen. Lupia, ae, f. bie .\li:p:pe, ls:L in ill3eftfalen T. lupinus 3 (§ 75) vom ill3olf: ubera bie ~uter ber [Gölfin Ci; subst. lupJ:nus, i, m. ober luplnum, i, it. bie gelbe ill3off!3oo~ne, .\lu:pine, af!3 mie~futter unb i\U ffiedjen:pfennigen gebraudjt. SDa~er: quic1 c1istent aera lupinis ill3a~re!3 unb ls:af[dje!3 H. mon lupus, i, ln. (aUinb. vtka-s, gr. AVXO" got wulfs) ber [Guff, bem W'Car!3 ~eilig. l5ein QJIicr gilt für gefä~r, liclj unb rauM bem W'CenfdJen bie I5pradje V Ecl. 9, 53; l5:ptidjl11 örter: lupus in fabula, l11eil :plö13lidje!3 ~r, fdjeinen be!3 lBef:prodjenen un!3 verftummen läflt; 0 prae- clarum custoc1em ovium, ut ahmt, lupum, gr. }.VUOS nO/!r/jV cber lBocr al!3 @ärtner' Ci; lupus non curat numenun cber ill30lf friM audj bie geaälJIten I5djafe'· Vi cautus lupus metuit foveam cbai3 gebrannte mnb fdjeut ba!3 ls:euer' H; hac urg'et lupus, hac canis call1ifdjen :rüt unb I2lngel' IL SDa!3 IllItertum fannte auclj bie @jage vom ill3erl11olf: ambiguus lupus ein 9J1enfdj, ber fidJ in. einen ill30lf aU verltJanbeIn vermag O. metaph. a. @)ecuarfdJ: lupus Tiberinus H. b. meton. jffi-olf~· gebi~: equus ore lupos accipit 0. c. ~C1ler~afelt: lupi ferrei L. lUridus 3 (§ 74, Diel!. au gr. xAwr6, grünüd), ge!ofid) blafigeIb, gelo: aconita ber gelbe {Eifen~ut 0, slllfura 0, c1entes H, ora pelle amicta luric1a H; pallor, horror cMaff e ls:urdjf 0. luscinia, ae, f. (Diefl. *lucs-cinia ölt lux unb cano, §§ 30 u. 43, 'Dem ;rage entgegenjingenb') H, oei Ph lusci- nius, ii, m. lJ1adjtigall. luscus 3 einäugig Ci. lusio, önis, f. (ludo, § 36) l5:piel Ci. Lüsitania, ae, j., nadj ben Lusitani, örum, m. ge, nannt, urf:pr. ba!3 .\lanb atvjfdjen SDuero nnb :raio, [:päter aHl tömi[dje~rovin3 ba!3 .\lanb vom 5Duero oi~ ilum @uabiana (~na~), öHI. bi!3 l5alamanca unb :rolebo. lusito 1. ävi (~o~pe!freqlt. 3u ludo) [:pielen Pl. lusor, öris, m. (nomen ag. Don ludo, § 36) l5:pieler: tenerorum amorum SDidjter tänbelnber .\lieoe!3fieber 0. lu.stralis, e (II. lustrnm, § 75, ~bi. 2) 1. aum l5ü~l1' o:pfer ge~örig: sacrificimn l5ü~no:pfer L, aqua ill3ei~' ltJaffer 0. 2. fünfiä~rliclj: certamen T. lusträtio, önis, f. (II. lustro) ~ü~nopfer nadj ber ,peer, fdjau L; metaph. ill3anberung, SDurdjl11anberung: so- lis Ci, (bestiarum) montivagi atque silvestres cursus lustrationesque Ci, municipiornm 9J1ufterung!3reife burdj bie ffi1uniai:pien Ci. 1. lustro 1. (*lustrum für *luc-strum \Jon lüceo) er, ~ellen: sol cuncta luce sua lustrat Ci, Aurora Phoebeä terras lustrabat lampac1e V. II. lustro 1. (11. lUstrum) 1. reiuigeu, fIi~lten: ter- que senem flammä, tel' aquä, tel' sulphure lu- strat 0, Oapitolium, classem L, purä unc1ä spargens lustravit viros V. 2. (ba mit bCIll ).lufjra!o~fpt: eine .peet:< fcljau Derounben \tlat:) ltIltftmt: exercitmll L T, Anchises animas acllumen ituras lustrabat V, totum lustrabat lumine (mit ben Illugen) corpus V. 3. metaph. be. reifen, burdj\JJaltbetn: ultimas terras lustravit Pytha- garas Ci, lustrandum navibus aequor V; bidjt. regem lustrant choreis umtan3en V, agros eine ~ro, öeffion um bie ls:elber ab~aIten V, pericula burdjmadjen V. 4. erllliigent omnia ratione animoque Ci. I. lustrum, i, n. (tlgL Av,ua @5cljmuf2) 1. ill3iIblager: lustra c1evia 0, lustra ferarum V. 2. lBorbeH: vino Instrisqne confectus bmdj :rntnf unb 2ht!3fdjl11eifung Ci. II: lustrum, i, n. (lavo = *lovo, § 50, AOVW) 1. ffiei, mgung!3o:pfer, von ben Senforen aHe fünf :;sa~re am I5djluffe ber Illmt?33eit bargebradjt: conc1ere bie Senfur oe[ djIiefien Ci L. 2. meton. eine fünfiä~rige ~eriobe, .\luftrum : octavum clauc1ere lustrum 40 :;sa~re alt l11erben H. lusus, ~s, ;n .. (*lud-tus, § 36, Don ludo) l5:piel, I5d)eq: lusus Vlrglllei 0, lusus trigon QJaH[piel H. lusus in- epti :poeti[dje l5:pieleteien 0. ' Lutatius 3 lJ1ame eine!3 :pIeoeiifdjen @efdjIedjte!3. QJef. 1: C. Lutatius Catulus, al!3 cos. 242 l5ieger bei ben ~gatifdjen :;Sn[eln. 2. Q. lJtltatius Catulus, cos. 102 fdjlug vereint mit 9Jlariu!3 bie ~imbern auf ben raubifdje~ @efilben. 87 gegen 9Jlatiu!3 unterlegen, gab er ficlj feIOft ben :rob. 3. Q. Lutatius Catulus Capitolinus, be!3 vorigen l5o~n, Dptimat, ffiicljter im ~roJeffe gegen mme!3, l11ei~te ben 83 abgeorannten fa:pitoIini[djen :rem:pell11ieber ein (ba~er ber lBeiname), geft. 61. lü~e!ll.us 3 (dem in. Don luteus) geIbIidj, gelb V. Lutetla, ae, f. 15t. ber Parisii (ba~er ~eute ~ari!3 § 85, ~o[. 3) auf einer l5eine':;sn[eL ' luteus 3 (Iutum) golbgelb, rötudjgefo: Aurora = uQouonsnAos V; pallor H = lüric1us s. v. luteus 3 (lutum) 1. aU!3 Sl'ot: luteum opus fing-it hirunc10 0. 2. metU/ph. nidjt!3nujJig: negotium .\lum. perei Ci. lutito, äre (lutum) befubeIn Pl. lutulentus 3 (lutum) voll Sl'ot, [djmujJig: tellns c1i- luvio lutulenta 0, sus H, Lucilius fiuit lutnlentus [djlammig, unrein H. lutum, i, n. ill3au, eine gelbfärbenbe ~flanae V. lutum, i, n. (tlJaljrfc!). au *luo = poUno, lues) Sl'ot, .\le~m: contabulationem luto constraverunt mit .\le~m C, 0 blitus cruore et luto amburebatur Ci, Verrem in luto volu- tatum invenimus (~o~~elfinn, ba Verres = @,ber tft) Ci. lux, lücis, f. (gt:. AEVX6"., § 52, af)b, liocht) 1. 2idji, .pelle, .pclligfett: lux solis ac lychnorum Ci, stella multa cmn luce cucurrit V, luce clarius [onnenflar Ci; metaph. haec urbs lux orbis terranun 150nne Ci. 2. occ. a. ;tag: bef. locat. luei ober luce am :rage, prima luce bei :rage~anbrudj, multa luce l)odj am :rage, ante lucem vor :rag, tu mihi luce dolor, tu mihi nocte venis 0, centesima lux ab interitu Cloc1ii Ci. b. ~ebelt: propter quos lucem adspexit, eos 1 uce privavit Ci, finis Imius lueis Ci, mea lux mein ,peq (Sl'ofewort) Ci, corpora luce carentmll V. c. 2fngc:" c1amnum lucis ac1emptae 0. metaph. 3. ~idjt, Dffcntfidjfcit: Isocrates forensi luce caruit [pradj nid)t öffentfidj Ci, Deiotarus vestram familiam e tenebris in lucem vocavit ~at berannt gemacljt Ci, in Asiae luce versari im motbergrnnb von Illfien Ci. 4. \Rettung, .peil: unius hominis virtus lucem ac1- tulit rei p. Ci, lux adfulsit civitati L, 0 lux Dar- claniae von ,pettot V. 5. ~tfcudjtUltg, 2(ufniiruug: historia lux veritatis Ci, sententiae auctoris lucem c1esiderant Ci. luxuria, ae ..unb luxuries, ei, j. (luxus) 1. ü:p:pige!3 ill3adj!3tum, U:p:pigfeit: in oratione interc1um, u t in herb~8 rustici solent c1icere, inest luxuria quae- c1am Uberfülle Ci, luxuriem segetum tenera depascit ~!l herba ü:p:pige :rrieoe V. 2. metaph. Überflufi, U:p:pigreit, @enufi[udjt: in urbe luxuries creatur, ex luxuria exsistat avaritia necesse est Üoerffufl Ci, nihil vini. reliquarumque rerum ad luxuriam perti- nentimn U:p:pigfeit C, patrimonium per luxuriam effun- c1ere Ci, aliquem a perdita luxuria (@enuflfudjt) ac1 virtutem revocare N; meton. agrestis luxuria ü:p:pige .\lanbleute L. SDav. luxurio 1. ävi (depon. 0) 1. ii~~tg \JJadJ1Clt, ü~~ig fetn: luxuriat pinguis humus 0; bilbl. haec laetitia Inxuriat nobis et vana evac1it l11ädjft üppig auf unb luxuriosus 456 witb 3unid)te L, luxuriantia compescere bie ülllligen ~tiefle flefd)neiben H. metaph. 2. ftro$clt! membra luxuriant (Aesonis recocti) 0, pectus luxuriat toris ftroj:Jt von mu~feln v. 3. ntutltJiUig f~rhtgclt! ludit et in pratis luxuriatque pecus 0, equus luxurians V. 4· ßUßlldelt, altßfdjltJeifclt, fdjltJeIgclt! littera luxuriata malo 0, ne luxuriarent otio animi, quos disci- plina militaris continuerat L, nimiä gloriä luxu- riat ingenium L. luxuriosus 3, adv. e (luxuria) 1. il~~ig! seges 0, frumenta Ci. metaph. 2. mlttltJiUig, IlltßgcIllffClt! laetitia L. 3. altßfdjltJeifeltb, fdjltJeIgcrtfdj! luxuriose vivere N, luxuriosius epulari N, homo Ci, otio lu- xurioso esse in bet vtu~e3eit fid) bet ®d)welgmi ~in, geflen S. lux\ls, ÜS, m. 1. il~~ige ~rltdjtlilldeit V Ge. 3, 135. 2. Ü~~igfcit, !lJradjt: domus regali splendida luxu V non ganeo, sed erudito luxu T. 3; m:ltßfdjl11eifUltg; ~icbedidjfeit, IGdjlemmerei! non se luxu corrumpendum dedit S, civitas luxu atque desidia corrupta S' flef. von finnIid)et llluMd)weifung. ' Lyaeus, i, m. (lvaio, '@5orgen6recljet') stuItname be~ 1ffieingotte~: pater 0; meton. 1ffiein; allllofitionell: latex Lyaeus V; dulci Lyaeo solvere curam H. Lycaeus, i, m. (sc. mons, Av"atDv IiQo,) @eflitge in Illrfabien an bet meffenifd)en @ten3e, bem \l5an unb 8eu~ ~eiIig: gelidus 0; al~ adi. collis, nemus O. Lycambes, ae, m. (Av"ap,ßrl') ein \l5ariet, um beffen fd)öne ~od)tet 91eoflule fid) Illtd)iIod)o~ flewatfl. ~ie fd)toffe Illflweifung täd)te bet ~id)tet mit ®llottgebid)ten bie ~atet unb ~od)tet 3um ®elflftmotb ttieflen H. ' Lycaon, onis, m. (Av"awv) mt)t~ifd)et stönig von Illr, fabien, ~ater ber staIIifto, bie ba~et Lycäonis, idis, j. (Av"aovt,) ~eij3t; menfd)enollfernber 1ffiütetid), von .8eu~ in. einen 1ffiolf (lv"o~) uetwanbeIt. Adi. LyCäo- mus 3: arctos stalltfto, bet @toj3e iSät· aud) vom ®o~ne bet staIIifto, bem m:tftUtU~, gefltau~t. Lycäones, um, m. ~on im ~nnern stleinafien~ um ~!onium; adi. Lycäonius 3; 2anbfd). LyCäo- ma, ae, f Lyceum obet Lycium, i, n. (AV"HOV, § 91, 1ll6f. 2) ba~ bem 2!:n;oILILCc)'V L1vUBtOS gewei~te @t)mnafium 3U Illt~en, von \l5ififtratu~ angelegt, von \l5etiffe!3 etweitett in bem Illtiftotele!3 le~rle. ' lychnüchus, i, m. (ß'w. 1vxvoiixo,) '2id)t~a(tet' 2eud)tet Ci. ' lychnus, i, m. (ß'w. 1vxvo,) 2amlle V. Lycia, ae, j. (Av"ta) 2anbfd). bet Lycii örum m. (Av"tDt) in stleinafien, weftI. vom @olf ~on IllbaIia (Attalia). Adi. Lycius 3 lt)3ifd): hasta be!3 ®at, llebon 0, deus IllllOllo Pr, sortes 20i3flltüd)e be!3 IlllloUo, ,orafel!3 3U \l5atata in 2t)3ien V. Lycomedes, is, m. (Av"oft~o1J') stönig auf ®ft)tO~ flei bem fid) llld)iU in mäbd)enfIeibung vetftecft ~ieIt. WUt f~iner ~od)tet ~eibamia 3eugte Illd)ill ben 91eolltoIemo~ Ci. Lycormäs, ae, m. (Av"oQfta,) irL in ill:toIien O. Lyctos, i, m. (A75,,'Z'o,) Iafonifd)e stoIonie auf stteta fö. von stnoffui3; adi. Lyctius 3 ftetifd): classis O. Lycürgus, i, m. (Av"oiiQYO,) 1. mt)t~ifd)et stönig bet @;bonet in ~~ta3ien, von iSacd)u!3 mit 1ffia~nfinn fleftrnft. 2. bet fletü~mte @efej:Jgeflet bet ®llattanet. 3. at~enifd)et vtebnet Ci. Lycus, i, m. (Av"o,) ljluj3name, flef. 91eflenffuj3 mäanbet in \l5litl)gien G. Lydus 3 llJbifd); subst. Lydus, i, m. 2t)biet· Lydius 3 lt)bifd); subst. Lydia, ae, f 2t)bien mittelftrid) bet fIeinafiatif d)ert 1ffieftfüfte mit ber .paullt: ftabt ®atbe~. 91ad) aIter ®age Hnb bie @;trui3fer au~ 2t)bien nad) ~taIien eingewanberl. ~a~et geflraud)en bie ~id)ter Lydius u. a. im ®inne von etrurifd): Ly- dius Thybris V, Lydi @;tru!3fet V. Lygii = Lugü, lympha, ae,j. (ß'w. vVftCP1J, § 38,1 b) 1. OueUrit)mll~e' Gnatia lymphis iratis exstructa H. 2. meton: fIate!3 1ffiaffet: lymphae liquidae 0, corpus fiuviali sparge.Ee. IYmpha V. ~av. lymphatlCus obet lymphätus 3 wa~nfinnig, aufier fid): lymphata pectora 0, mens H. Lyncestae, ärum, m. (AvY"1JI1Tat) ®tamm im ®w. von ma3ebonien, in beffen @efliet fid) ein OueU (Lyn- cestius amnis 0) flefanb, beffen 1ffiaffet ttunfen mad)te. Lynceus, ei, m., ace. ea 0 (Avy"cvs, IJerltl. mit 1vy,!') bet f d) a r ffi d) ti 9 e meff enif d)e .petO!3, ~eilne~met an ber Illtgofa~rt unb falt)bonifd)en ~agb; f II ti d) w. Lyncßl oculis contemplariH; alllleHativ: quis est tam Lyn- c~us = fo fd)atffid)tig Ci Fam. 9, 2, 2. Adi. Lyn- ceus 3 (Avy"cio" § 91, 1ll6f.2); patronym. Lyn- cIdes, ae, m. (* AVy"cto1J') 91ad)fomme be!3 2t)nceu~, \l5erfeu!3 o. Lyncus, i, m. (Avy"os) 1. ®ft)t1)enfönig, in einen 2ud)i3 (lvy,!') vetwanbeIt 0, 2. ,paulltftabt bet ma3e, bonifd)en 2anbfd). Lyncestis L. lynx, cis, m. j., ace. a (ß'w. 1vy,!') 2ud)~; al!3 @efllann an be~ iSacd)u!3 ~riumll~wagen 0 V. lyra, ae, f. (ß'w. 1VQa) 1. ~t}ta, ~Ilute: (Mercurius) curvae lyrae parens @;rfinbet H; fieflenf aitig : se- ptena fila lyrae O. 2. meton. ~teb, ~t}rif! Pinda- rica 0, iocosa ®d)et3Iieb H. 3. IGtcruliiIb: exoriente Lyra O. Lyrceum, i, n. (AVQ"HOV 8Qos, § 91, 1ll6[. 2) @e6irge an ber @ten3e von ~tgoIi!3 unb SJItfabien; bav. adi. Lyrcea arva O. lyricus 3 (ß'ltl. 1VQt"0,) lt)tif d); 81~bst. 2t)tifet Q. Lyrnesos unb Lyrnessus, i, f (§ 29 am ~nbe, AVQ- V '111110,) ®t. in ~toai3, @efluti!3oti ber iStifei!3, bie be!3' ~alfl Lyrnesis, idis, f. ~eifit. Adi. Lyrnesius 3: moenia O. Lysander, dri, m. (Avl1avo(!o" § 42, 1ll6[. 3) 1. fllat, tanifd)et ireIb~ett, bet 404 Illt~en etoflette, 394 in lSöotien gefaUen. 2. @;ll~Otlt~ 3U ®llatia, @eHnnungi3genoffe be!3 stönig!3 Illgi!3 m., weId)et (244-240) bie lt)furgifcf)e ~etfaffung wiebet~etfteUen woUte. Lysiäs, ae, m. (Avl1{a,) fletü~mtet at~enifd)er vtebner, 8eitgenoffe be!3 ®oftate!3. Lysimachia, ae, j. (Avl1tftaxcUl., § 91, 1ll6f. 2) ®t. in ~~taffien, von 2t)fimad)u!3 gegtünbet. @;inw. Lysima- chlenses, ium, m. L. Lysimachus, i, m. (AVI1tftaxos) irelb~ett Illlel;anbet!3, nad) beffen ~obe .pettfd)er in ~~ta3ien unb \l5ontui3, fäUt 281 gegen ®eleufui3 in \l5~rlJgien. Lysippus, i, m. (AVat7/;no,) fletü~mtet @;qgiej3et aui3 ®ift)on 3U Illlel;anbet!3 .8eit. Lysis, idis, m. (AVl1tS) 1. \l5t)t~agoteet au!3 ~arent, 2e~rer be~ @;llaminonba~. 2. irL in ~otbetafien L. M. M .8a~l3eid)en = 1000, eigtL CD (gt. flJ). M .. Illflfüt3ung = Marcus,M'. = Manius. Macareus, ei (eös), m., voc. eu (Ma"aQcv,) ®o~n be!3 ill:olu!3, iStuber bet stannfe. 1ffiegen fllutfd)änbetifd)en Umgange~ töteten fid) fleibe. ~all. Macareis, idis, j., ace. da (Ma"aQ1Jt"s) ~ffe, bie ~od)tet be!3 ~:nafareu!3. Macedo, onis, m., ace. pl. as (Ma"cowv) ma3ebonier; afler Macedonum robur L Hnb nad) ~tt bet maaebo. 457 Maecenas flelvaffnete ~rullllen. Adi. Macedonicus (Ma"c- ) unb Macedonius 3 (Ma"coovw9) ma3ebo, subst. Macedonia, ae, j. bie 2anbfd). ma3e, vom ,olt)mll fli!3 an ben ®trt)mon, feit \l5~ilillll II. 146 burd) 0. ~äciIiU!3 9:neteUu!3 römifd)e \l5tO' ba~er ben @;~tennamen Macedonicus et~ieIt. ae, f fefte ®t. in ®hiIien L. ~\jUUU.'''' i, n. (~W" ljeflräi[cfJ makhela, fpartanifcfJ fta- '.I;lürbe') irleif d)matft H. .. cra, crum (fta"Qos, aljb. magar) mag e t: taul'l'ls V; palma negata me macrum reducit ttaurig, H. IllI!3 nomen pr. (§ 82, 1ll6f. 2) iramiIien, bet Aemilii unb Licinü. ~a~et: C. Licinius .piftotifet, tr. pI. 73 L, Aemilius Macer, mit 0 unb V flefteunbet. ae, j. 2e~mmauet; aI!3 @;infriebung an @ätten L Ci; ali3 ~etfd)an3ung: maceriam praeducere C. 1. (ogI. ft&!1l1w fnete, ftayts !Badtrog) 'einweid)en, mad)en'; metaph. entftäften, quälen: egomet me et macero et defetigo Pl, siti maceratus Cu, alterum annum inclusos fame maCel'ant mad)en mütfle L, macerari lentis ignibus von an~aItenbet vet3e~tt wetben H. ere (incoh. oon maceo 3U macer) mager Macrochir, IrIS, m. (ß'ltl. fta"QOXHQ, '~angljanb', § 91, mbr. 2) iSeiname Illrtal;erl;e!3' I. N. macte s. v. mactus. I. macto 1. 1. fd)lad)ten: bidentes V, hostiam H, aliquem Orco L; metaph. ius civitatis 3ugrunbe tid)ten Ci. 2. ~eimfud)en, ftrafen: te macto infor- tunio Pl, hostes patriae aeternis supplicüs Ci, Sp. Cassium morte mactavit Ci. 11. macto 1. 1. vet~ettIid)en, flee~ren, flefd)enfen: eos privatos.ferunt laudibus et mactant honoribus Ci. 2. occ. (eine @ottljeit burcfJ etlll.) ver~ettIid)en, vere~ten, vetfö~nen: puerorum extis deos Ci. ~on mactus 3 (artinb. maMyati 'erfreut, oereljrf, maM-s 'ß'eft, Dpfer') gefeiett, gee~tt. iraft nut in bet irotmel macte (voc.) virtute .peiU @Iüdaufl vted)t fol iSravl Ci; bet voc. etftattt in macte virtute estote Cu, esto, este L, iuberem macte virtute esse id) wütbe bir <@Iüdauf' 3urufen L,· macte nova virtute puer .peil beinet etftmali3 etlltoflten ~allfetfeit 1 V. macula, ae, j. 1. ~Iecf! bos maculis insignis et albo (~v Oll'! ovoiv) mit weij3en irleden V; flUbL in terrae quasi maculis habitare (irled = Ort) Ci, maculae (orationis) H. 2. IDlaI: conbibit os ma- culas witb ffedig burd) ben ~tltnf 0, est corporis macula naevus Ci. 3. IGdjaubf(ccf: delenda est vobis illa macula bello superiore concepta Ci, maculas onis, m. (Maxawv) ber aU!3 Homer flefannte furtorum sociorum sanguine eluere Ci. 4. IDlafdje: bei3 ill:!3fulall V; adi. Machäonius 3. retia maculis distincta 0, reticulum minutis maculis ae, f. (~Itl. all~ borifcfJ ftaxava = ft1Jxav~, Ueinmafd)ig Ci. ~av. §§ 90 U. 91, sn:6f. 3) 1. maf d)ine, iebe!3 med)anifd)e 1ffietf, maculo 1. fleffeden, ,flefubeln: sanguine ferrum 0, can- 3eu9, wie vtoUe, .pefleI, 1ffial3e; flle3ieU iSelagerung!3' dorem corporum atro sanguine L, terram tabo V; mafd)ine: torquet machina tignum 1ffiinbe H, trahunt metaph. belli gloriam turpi morte N, Iovis Latiaris machinae carinas 1ffial3en H ufw., vineis, turribus nemora nefario stupro et scelere macularat ~atte et machinis omnium generum urbem expugnare S. entwei~t Ci. 2. metaph. stunftgtiff, 2ift: ut omnes adhibeam ma- maculosus 3 (macula) 1. fluntgeflecft: tigris, vel- chinas ad tenendum adolescentem Ci, quem dolum aut lusO, lynx V. 2. fleffecft, flefubeIt: vestis Ci; machinam ad eum commoliar, nescio Caecilius flei Ci. metaph. viI' omni dedecore maculosus T, nefas un, JlI.!i.cllin.äD!lel!lttlm, i, n. (mächinor) mafd)inenwetf LT. natütIid)ei3 2aftet H. önis, j. (mächinor) 1. med)ani!3mu!3, made-facio 3. feci, factus, pass. made-fio (madeo, @ettiefle: navalis C, sphaera machinatione quadam § 64, Illnm.) naj3 mad)en, flefeud)ten: terram madefecit movetur Ci, quibusdam bestüs machinatio data est odore 0, sangnis madefecerat herbas V; pt. pi pass. med)anifd)e irettigfeit Ci. 2. meton. 9:nafd)ine: machi- madefactus sanguine triefenb llon O. nationes tanta celeritate promovere C. . madeo 2. ui (altinb. madati 'ift trunfm', gr. ftaoaw, og!. mächinätor, öris, m. (nomen ag. oon machinor) ftaoa(!o,) 1. ltaH fein: vere madent udo terrae V, 1. 9:nafd)inenflauet, ~ngenieltt: Archimedes machinator lacrimis madent genae 0, vela nimbis triefen 0; bellicorum tormentorum L, (Nero domum auream pt. pr. fcudjt: lina 0, terrae caede madentes 0; occ. exstruxit) magistris et machinatoribus Severo et semina madent exiguo igni werben gat, fod)en weid) V. Celere nad) bem \l5lane unb unter ber 2eitung T. metaph. 2. Doll feilt: Socraticis madet sermonibus 2. meta;ph. Illnftifter, Ur~eflet: scelerum architectus et trieft von foftatifd)er 1ffieii3~eit H. 3. trunfen feilt! et machinator est Chrysogonus Ci. non festä luce madere est rubor Ti 2, 1, 29. mächinor 1. (mächina) erfinnen, flewetffteUigen:. ad ~a3u incoh. usum orationis quanta opera machinata est na- madesco 3. madui naj3 wetben: tellus madescit ab tural Ci, in nos pestem machinaris bu fltüteft Un, austro 0, maduere aspergine pennae O. ~eil Ci, alicui necem L, perniciem S; pt.pj. llafHv: madidus 3 (madeo, § 74) naj3, feud)t: madidi (lacrimis) iudicium illud a P. Autronio machinatum S. ocelli 0, crines murrä 0, comae faI6enttiefenb 0, macies, ei, f (maceo, ogL macer) magerfeit: equi fossa naj3, waffmeid) 0; metaph. glebae auro ma- macie corrupti C, pallor in ore sedet, macies in didae gefättigt mit O. corpore toto 0; metaph. seges macie deficit 0, ossa Maduateni, örum, m. t~ta3ifd)e!3 ~oIf im iSalfan L. ac macies orationis T. Madytos, i, j. (MMv'Z'O,) ®täbtd)en im t~taaifd)en macilentus 3 (maceo) maget Pl. ~~etfone!3 flei ®eftO!3 L. Macra, ae, m. @ren3fluj3 @;trutieni3 gegen mgurien L, Maeander, dri, m. (§ 42, 1ll6f. 3) unb Maeandros j. Magra. (MatavoQo" § 91, 1ll6[. 2) irL in ~onien, müfnbet fld Macra cöme (fta"QCt "wft1J) irleden in 20fti!3 L. milet; al!3 irluj3gott flei 0; occ. fünfmd) vet d)lunge!le macresco, ere (macer, § 74) maget wetben H. ,ornamente an @ewanbfäumen: chlamys aurata, Clr- Macri campi @;flene in Gallia cispadana L. cum quam purpura duplici maeandro cucurrit V. macritüdo, inis, f. (macer) 9:nagetfeit Pl. Adi. Maeandrius 3 (MatavoQtD,) vom 9:näanbet: Macro, önis, m. \l5tätorianetofletft, @ünftIing bei3 ~ifle, iuvenis staunu!3 O. tiu!3, f!Üt3te ben ®eianu!3, ~alf bann ben ~ifleriu!3 fle, Maecenäs, ätis, m. etru!3fifd)er @efd)led)t!3name. C. Cil- feitigen unb fiel felflft untet ~aIigula feinem @;~tgei3 nius Maecenas, au!3 etrui3fifd)em irütfienftamm, römifd)er 3um ,ollfet T. vtitter, stan3Iet be!3 llluguftu!3, aU!3geaeid)netet ili:plomat, Maecius 458 aber non ltJeid)lic~er ~ebeMart, geft. 8. E5eine eigenen ;;[liel:)tungen finb gefünftelt nnb affeftiert; boel:) ltJar er ein ltJarmer lYreunb ber ;;[liel:)tfunft unb @önner ber 3eit, genöffifel:)en ;;[liel:)ter (SEariui3, SEergiIiui3, .poratiui3 u. a.), fo baji fein 91ame f:ptiel:)ltJörtIiel:) für '@önner' ltJurbe (§ 84, lJ(oi. 2). Maecius 3 91ame einer gens. Sp. Maecius Tarpa aIi3 s{titifer bramatifel:)er @erfe befannt Ci H. lBeinam~ einer tribus L Ci. @agrfel:)einIiel:) nael:) ber lBefitung einei3 9J1äciui3 geijit eine :Ortfel:)aft bei ~anutJium 'ad Maecium' L. Maedi, örum, m. tflra3ifel:)ei3 SEon am linien Ufer bei3 E5trl)mon L; adi. Maedicus 3; ban. bai3 ~anb: Maedica, ae, f. (sc. terra) L. Maelius 3 91ame einer gens. lBei. Sp. lVlaelius, D'iitter, 439 angebliel:) ltJegen monarel:)iftifel:)er Umtriebe tJon E5ertJiHUi3 2'Cgala getötet L. Adi. Maelianus 3 (§ 75) bei3 9JtäIiUi3 L; subst. Maeliani, öl'nm m. bie 2'Cnl)änger bei3 9J1äliUi3 L. ' maena, ae, f.(ß'IU. p,a{vl), p,cnv{,) E5arbelle O. Maenalus, i, m. ('ro MatvaAov) unb Maenala örum, n. E5t. unb @ebirge in 2'Ctfabien 3ltJifel:)en :lege~ unb 9J1egalo:polii3. Adi. Maenalius 3 (MawaAw,): deus ~an 0, arctos S{allifto 0, versns arfabifel:)e .\.)iden, fieber V; fem. Maenalis, idis (MawaU,): om 2lr, labien 0, ursa S{allifto O. Maenas, adis, f. (ß'm. 'fJ p,awetq bie maienoe) lBae, el:)antin O. Maenius 3 91ame einer gens. lBef. 0. Maenius, cos. 338, mit ~ammUi3 glMliel:) im S{am:pfe gegen 2'Cn, tium, ltlei3galb igm eine @grenfäule auf bem lYorum, columna Maenia, ettiel:)tet ltJurbe. SEgL s. v. columna. E5:päter be30g ber @affenltJit ben 91amen colnmna Maenia auf einen anberen 9JCäniui3, SEerfel:)ttJenber 3U bei3 ~ucifiUi3 Seit, ber bem Senfor ~ato fein .paui3 am lYorum tJer, faufte, aber babei fiel:) eine E5äule aUi3bebungen gaben foll, um bie @Iabiatorenf:pieIe befiel:)tigen 3U fönnen. Maeonius 3 Il)bifel:): na~tae 0, ripae bei3 S{al)ftru!3 0, vates .pomer 0; = l)omenfel:): carmen 0 H, chartae 0 heroides bie non .pomer befungenen Pr; subst. Mae~ onia, ae, f. (Mawvta) BtJbien 0, @trurien V; Mae- onides, ae, m. (MawvCo71,) Bl)bier, b. g . .pomer 0 ltJeil er in S{olo:pl)on ober E5ml)rna geboren fein foH~ @trurier V; Maeonis, idis, f. (Mawv{,) Bl)bierin (2'Crael:)ne, :Om:pl)ale 0). Maeotis, idis, f. (Maüimq Up,Vl)) bai3 21foltJfel:)e Weeer: Maeotis (ftatt Maeotidis) paludes Enni~ts bei Ci Tuse. fi, 17, 49; aIi3 adi. mäotifel:): hiems ora O. ;;[lie 2'CnltJogner Maeotidae, ärum, m. T. Adi. Maeotius 3 mäotifel:): unda bM 2'CfoltJfel:)e 9J1eer V = palus Cu, tellus bie Si'rim V. maereo, ere (für *maeseo, \)gl. maestus, § 29) 1. intro betrübt fein, trauern: vos taciti maerebatis Ci, fletus maerens @egmuti3tränen Ci, Gallia elilldem lugentem, maerentem viclet Ci, maerere hoc eius eventu trauern über Ci. @i3 folgt S{ auf a If a t (quod 0) ober ace. C. info (Ci). 2. trans. betrauern: ne quis perditorum civium mortem maereret Ci, maerent homines meam calamitatem Ci; talia maerens ltJegmütig f olel:)ei3 aUi3, tufenb O. ;;[latJ. maeror, öris, m. :lrauer, lBetrübnii3, @egmut: maeror est aegritudo flebilis Ci, clausi in tenebris cum maerore et luctu (s. v.) morte graviorem vitam exi- gunt S; pl. maculae maerorum Pl U. a. maestitia, ae, f. :lramigfeit, @egmut: in maestitia esse Ci, tacita L, orationis büftere lYärbung Ci. SEon maestus 3 (maereo für *maeseo, § 29) 1. traurig, betrübt: os, clamores 0, sonus maesto similis fIag, ägnliel:) 0, vultus V, maestis loca questibus implet :lrauerffagen V, Onites fr~ltJermütig V, loci T. 2. ne, trübenb, ungeiltJoU: a laevä maesta volavit avis 0 maestum fuge tectum unI)eiIbringenb 0, arae fünbenb V, maestus funeris ignis V, vestis Ueib Pr. - Maesulii = Massyli L 24, 48, 13. Maevius, ii, m. fel:)Ieel:)ter ;;[lidjter V H. mägälia, ium, n. (fern. ß'ltJ., ogL Magalia, Magar ineuftabt tlon Si'artflago) .pütten, 91omaben3eIte V. mage S. V. magis. Magetobriga, ae, f. E5t. in CBaUien C. magicus 3 (ß'ltJ. ,uay,,,6,) 3auberifel:): fraudes Saubertrug 0, lingua 3aubermäel:)tig 0, a-rtes Sauberfünfte V, sacra V. magis ober (§ 31) mage (3lt mägnus) adD. 1. 3ur Umfel:)teibung bet S{om:paratitJform non adi. adD. magi~ dicto audiens N, magis anxius 0, n~c~ssariu.s Ci, :nagis proprie Ci; oCC. beim comp. mInI maglS certms Pl. 2. nor Derb. nte~t: id quod multo magis est admirandum Ci, magis id facilitate quam aliä ullä culpä meä contigit Ci, magis erit parricic1a Ci, nihil vidi magis biei3 fag iel:) fegr ltJobI Ci. 3. lJiefme~r, c~ec (tJgl. ,uaAAov ~ potius): noninvideo' miror magis V; bal)er magis velle L. lBefonber; SE b b n. a. mit abl. mensurae: eo (tanto) magis feItener höc magis C be ft 0 me l) r, in S{omlation qUB (quantö) mag'is ... eö (tanto) magis je megr ... befto megr; auel:) tam magis ... quam magis in gleiel:)em E5inne; multo magis ni er l1t e l) t (bii3ltJeilen burel:) long'li tJariiert), nihilö magis niel:)t um ein .paar mel)r (um niel:)t!3 megr = ebenfoltJeuig), solitö magis megr ali3 geltJöl)nfiel:) L. 2tl)nliel:) magis etiam = multö magis etiam megr uoel:) Ci. b. non magis ... quam in mtotei3 ift tJerfel:)ieben 3U überfe1len: amicus non magis tyranno quam tyrannidi (@Ieid)fteUung) ebenfo bem :ll)rannen lYreunb ltJ i eber monarel:)if el:)en D'iegietungi3fonn (niel:)t nur ... fonbetn auel:) Ni non magis amore quam more ductus (Überwiegen be!3 3ltJeiten @1iebe!3) minber aui3 Biebe ali3 ber E5itte folgenb (niel:)t fo, ltJogI ... ali3 nieImel)t) N. C. in @emination (tJg1. ,uaAAov p,aAAov): megr uub megr, immer megt. 2'CftJnbetifel:): magis magis Vi geltJögnliel:) magis mag'isque, feItener magis et magis Ci, magis ac magis H; bei ;;[liel:)tern: magis atque magis VH; gäufig tritt magis mag'isque mit in dies ober cotidie 3ufammen 'tJon :lag 3U :lag immer megr'. 0n biefem E5inne magis in dies S, cotidie magis S. magister, tri, m. (1loppelfomparatilJ Oe~ E5tammeß mITg- nus, § 16, IJ(mn.) 1. llet .pödjfte, Dbcxftcp ®röl1te: populi 21mti3titeI be!3 ;;[littatori3 Ci, equitum D'ieiter, oberft N L, sacrorum :Ober:priefter L, militiae .peer, fügtet S, pecoris bel: obetfte .pirt L, ovium E5el:)afgirt V, elephanti @lefantentteiber L, navis S{a:pitän C (aber bei H ~atron, bei V E5teuermann), cenandi ber SEor, fitenbe beim @elage Ci, scripturae ;;[lireftor ber @delI. fel:)aft für bie SEiegtriftfteuer Ci. oCC. 2. i!e~m: ludi E5el:)ulmeifter = Begrer, invideo magistro tuo, qui te tanta mercede nihil sapere docuit Ci, dicendi Gi, magistri virtutis philosophi Ci; metaph. rerUlll omnium magister usus C. 3. U:ii~rer, ffiatgeber: feiTe se magistrum alicuius rei T, magistrum exuere bef eHigen T. magisterium, ii, n. (IJ(mt bell magister) 2Iuffiel:)t, Benfung, Beitung: sacerdotii 2'Cmt be!3 :Obet:priefteri3 me magisteria delectant a maioribus instituta bem SEorfit beim @elage Ci; illud morum severissimunf magisterium bie fhenge E5Htenauffiel:)t (Senfm) Ci. magistra, ae, j. (magister) adi. leitenb, lenfenb: 0!llJli arte magistra usus Ieitenbe S{unft, .pilfe ber S{unft V, non haec arte lllagistra proveniunt V; s1~bst. Begretin: vita rustica parsimoniae lllagistra est Ci, philoso- phi[l, mag'istra vit[l,e Ci. 459 tratus, üs, m. (\)Olt magister burd) magisträre) magnus metaph. 2. nltlltcrifdJc ®röl1c, EaI)!, 9Rcnge: copia- rum N, pecuniae N Ci, aeris alieni, causarum Ci. 3. 18cbeuiung, ®clllidjt: Iphicrates non magnitudine rerum gestarum no bilitatus est N, belli, rei Ci; bal)er: imperatoria @ürbe T, invidia infra tuam magnituc1inem iacet reiel:)t niel:)t an beine @ürbe T. 4. ®xöl1c, ~o~ex ®rall, IGtärfe: virium N, frigorum Ci, supplicii C Ci ober poenae Ci .pärte, animi E5eelen, grö~e, consilii tiefe @infiel:)t Ci, ingenii @eiftei3haft Ci, iniuriae, peripuli Ci. 1. obrigfeitWfjc @ilrbe, 2'Cmt: mag'istratum ca'per~, gerere, inire Ci, con:egae ~agistratum abrog'avl~ ?~, roagistratüs et Impel'la (lBeamten, unb :Offi3ter, fteHen) S. 2. meton. ller 18enmte: his magistratibus unter igret 2'Cmt!3fügrung N, populus R. deligit lllagi- stratus quasi rei p. vilicos Ci, mag'istratus templis pellebantur Ci. .;;[lie römifd)e ~eamtenf~aft ~erfi~I in maiores unb mlllores maglstratus, Ie uael:) tl)ren reIigiöfen lBefugniffen, infofern bie in ben Sentudat, fomitien geltJäl)1ten lBeamten, lnie consul (dictator), praetor, censor bai3 D'ieel:)t ber ~aior~ aus~icia gattet,t, ltJägrenb aediles, quaestores, trlbulll plebIs U. a;, bte au!3 ben comitia tributa I)ertJorgingen, nur mlllora auspicia anftelIten. 9J1inber ltJ.iel:)tig .. Ht bie. @in~~i1~ng in ordinarii unb extraordlllarll. Ordlllarn fmb bie regelmäjiig geltJägUen: consul, censor, praetol', aedilis, quaestor, triblillus plebis ; extraordinarii aber bei befonberen @elegengeiten geltJäl)1te: dictator, magister equitum, interrex, praefectus urbi, X viri legibus scribundis. 0e nael:)bem il)nen bie @gre ber sella curulis ~uftanb, teilte man fie in curule s ober non curules ein. 3. 18cfjörbc, Dbrigfeit: ad magi- stratum senatumque Lacec1aemoniol'um adiit N; pl. Ci u: a.. _ _ . '" , magnammltas, tatls, f. (lllierf. l10n f-lEyaAo-cp~orJV1rl/) .poel:)!)eqigteit Ci. SEon magnopere, abl. isol. in Iuxtap. bei CL,. ltJägrenb Ci magno opere betJor5ugt (§ 53), Sttp. maXlmopere L ober maximo opere Ci, nur bei verb. 1. überau!3, fegr. ~ie urf:pr. lBeb. 'mit gro~et 9J1ül)e', alfo 'nael:)· brücfliel:)', blicH I)äufig burel:). SEgl. nihil est in vita magno opere expetendum nisi laus Ci, senectus nul- las voluptates magno opere desiclerat Ci,magno opere 01'0, quaero, requiro, censeo, defendo Ci. 2UI, mägliel:) fel:)ltJäel:)t fiel:) ber lBegriff 3U einfael:)em fe 9 r: po- pulus magno opere ludis delectatur Ci, quorum fre- quentia magno opere laetor Ci, maximopere indigne ferre L. 2. (im negierten E5a~e) fegr, erl)ebliel:): quor- sum recidat responsmu tuum, non magno opere la- boro fümmere iel:) miel:) eben niel:)t fe!)r Ci, nulla magno- pere clade accepta ogne ergebliel:)e 91ieberlage L, nemo magnopere eminebat L. magn-animus 3 (für magnl-animus, §§ 66 unb ~3, Überi. \)Oll P,EY&-{}'Vp,o, unb p,EyaA6-cp~wv) goel:)l)eqtg: Achilles Phaethon 0; gen. pl. magnanimfun V. Magnes' etis, m. (1J1ayvl),) magnetifel:), non 9J1agnefia; subst. SJ]eagnefier, lBeltJogner ber tgeffalifel:)en .palbinfeI 9J1agnefia; Magnesia, ae, f (Mayvl)O"ü,). 1. ~ie tgeffalifel:)e .palbinfel, fö. nom :Offa L. 2. E5t. ttt S{anen am 9JCiianber N. 3. E5t. in Bl)bien am .permui3 L. Magnessa, ae, f. (Mayv71O"O"a) 9J1~gnenerin l!; Magnetis, idis, f. (Mayvl)Tl,) m~gneftfd): Argo m 9J1agnefia gebaut H. Magnetarches, ae, m. (M~yvr]­ ra~Xr]q) bie l)öel:)fte Obrigfeit im tgeffalifel:)en 9J1agnefta L. Magni campi (rä p,EY&Aa nEota) :Ortfel:)aft bei UtHa L. magnificentia, ae, f. 1. :podjIJer3!gfeit: capesse~­ tibus rem p. magnificentla adillbenda est Ct. 2. ®tol1iucrct: virtutem no.n vel'bOr~lill m~gnificent~ä metimur Ci, composita III maglllficentlalll ?ratlO goel:)trabenb T. 3. ~rncI)t, ~ruuf: luc10rum Ct, pu- blicorum operum L. SEon magni-ficus 3, adv .. e (magnus unb f~cio, §§ ?6 l!nD 41), comp. magnificentlOr, sup. magmficentlsslmus; 1. grol1nrttg, gHiu3cull: illud magnificentissimum fac- tum proprium est Thrasybuli rügmliel:) N, magnifice vicimus Ci, factis viI' magnificus, factorum ostentator hand minor L. 2. ~odj~er3tg: animo excelso magni- ficoque Ci. 3. gIäu3cub, ~rädjtig, ~radjtliebenll: fu- nera lllagnifica et sumptuosa C, aedes, urbes 0, exornat ample lllag'nificeque triclinium Ci, in sup- pliciis deorum lllagnifici, dOllli par~i S. 4. grojj: tuetiicf), ~ra~ferifcI): Iugurtha ,magmficlls. ex Aul~ socordia S ille magnifice incedlt L, lllagmfice loqm de bello L, edicta magnifica de Vespasiano lob, l)ubelnb T. magniloquentia, ae, f. 1. erl)abene E5:prael:)e: Ho- rneri, hexallletrorum Ci. 2. @rojif:preel:)erei: lega- tOl'um L. SEon magni-loquus 3. (magn,us unD ~oquor, § 6.6) groji, (:preel:)etifel:), :pral)lenfel:): taha maglllloquo tumldus me- llloraverat ore O. magnitudo, inis, f (magnus) @röjie, U. 3ltJ. t. rältm~ Udje ®röjje: mundi, regionum, maris Ci, fluctuum C, fluminis l)ol)er @afferftanb C Ci, aquaTlUll L, COl'- poris CL simulacra habent immani mag'nitudine C. mägnus 3 (altino. mahant-, gr. ,utya" got. mikils, aflb. mihhil), comp. mäior, us (all~ *mag-ior), sup. ma- ximus 3, am. (§ 41) maxumus (*mag-sumus) grol1. I. 1. (räumlicf) grojj, ~odj, weit, lang; 2. occ. (groji ~ur IBe3eid)nung beil IJ(lterß) nlt; 3. (groji 31tt IBe3eid)llung ltumedfd)er 0tärfe) onfJ{~ xetdj, bier, (in oeaug auf oie 0d)luere beil @en1idjte(l) bebeuteuD, teuer i 4. (aeitlicf) fang. H. metaph. 1. (31tt IBe3eidjnung her Sntenfität) ftnd, ljcftig; 2. beDcutenD, Illtdjtig i 3. (uon l,j3erfonen) ~ocI)fte~Cllb, Ct~abelli 4. ~odj~er3tgi (in üblem 0inm) grojjtuetifdj, ~ta~{enb. I. 1. magno corpore goel:)geltJael:)fen N, oppidum maximum C, agri, aedificium Ci, maxilllae littel'ae lBuel:)ftaben Ci, maxilla barbä et capillo lang Ci, maiol' videri ftattliel:)er an3ufel:)auen V, maximi aestus maritimi C. ;;[lager tJon lYIüffen 'angefel:)lnoIlen': aquae magnae bis eo anno fuerunt .pod)ltJaffer L, Nilus magnus fluens V. 2. ex duobus filiis maior (ber größere, Iueil Der ältere) C, maior filia Sulpicio, mino.r Licinio nupta erat L, maior Neronum H; gem. nut natu: (g-randis natu), maior, maximus natu (biel:)t. maximus . aevo 0) ober na tus: annos natus maior quadraginta Ci; maior sexaginta annis decessit N. SEon biefem CBebrauel:)e aui3 übertragen N unb L burel:) Enallage bai3 adi. auf natu ober natus (elbft: cmu esset magno natu N, filius maximo natu ber ältefte N, magno natu principes L. Subst. mäiores, um bie 2'Clten H, meHt im E5inne non ~orflll)tClt, m:~nelt (Phi- lippus viI' patre, avo, rnaioribus ~uis digni~si­ mus Ci), feUen nom E5enat L. 3. maXlmae belhco- sissimaeque gentes nolfreid) unb friegi3geübt N, manus, copiae, classis N, maior pars bie 9JCajorität C, l~agna (maxima) parte grojienteiIi3 Ci, magnam ober maXlmam partem grö~tenteiIi3 C Ci, magno cum comitatu C, magnus frumenti numerus C, maxima pecunia fegr niel @efb N, pretium mahlS l)öl)erer ~reii3; bei aHge, meiner @ertangabe: magni aestimare, ducere, putare, esse ufltJ. goel:)fel:)äten, tJiel gelten, magno emere, vendere teuer faufen, nerfaufen. 4. magnnm sol circum vol- Mago 460 vitnr annum V, triginta magnos volvendis mensibus orbIs (annorum) explebit V; occ. magnus annus (ba>3 gro~e ~l.leftia~r), quo eac1em positio caeli side- rumque rursum exsistet (b. i. ein Beitraum 1.10n 12954 0aljren) Ci. II. 1. hnber C Ci, incenc1ium Ci; bef. 1.10n ~önen: magno Hetu laut weinenb C, magna voce c1ico laut Ci, fit maximus clamor omnium Ci, maius exclamare Ci, stric1or, murrnur V; 1.10n Illffeften u. a.: offensio fd;wer N, gaudium, spes, cura N, dolor C, maior alacritas stucliumque pugnancli maius C, periculum maximum ~öef;fte Ci, ira, amor, furor V, magna verba augen- c1ae rei causa conquirere fräftig L; oce. Mari vir- tutem in maius celebrare all~ufeljr S, fama in mahls vero ferri solet fief; über bM ~Jla~ be>3 ?maljren l.ler, grö~ern L, in maius extollere T, in maius credi für fef;limmer geljaIten werben T; aber: vim temperatam c1i provehuut in mahlS laffen gebeil)en H. 2. magnas res gerere wief;tige ~rfolge etJieIen N, maiora concu- piscere naef; .pöl)erem N, maiores res appetel'e N, magnus casus 'ein befonberer C, maximae res .paupt, f aef;en, wief;tige Illngelegenljeiten Ci, vitam amisit in maximo rei p. tempore in fritifef;er \lage Ci, quod maius est (al~ ljJarentljeie) wa>3 noef; meljr fagen wif[ Ci; magnum onus, magnus labor Ci 1Jeigt bie metapljer 1.10m @ewicf)t: wicf)tig; 1.1g!. bellum magnum et diffi- cile Ci, vectigalia Ci, auctoritas @ewief;t unb Illn- feljen Ci. Subst. magna dii curant, parva negle- gunt Ci. 3. homo magnae cognationis mit ange, feljener lBerwanbtfef;aft C, magni pueri magnis e cen- turionibus orti (ironiid) H, maior invidia ober reprensis über SJ1eib (~abel) erljaben H. mljnlief;: Iup- piter optimus maximus al>3 .pöef;fter im @ötterftaate, Mater magna ~l)6efe Ci, Magni di bie Eief;u1lgötter uon Eiamotljrafe V, Alexander Magnus aI!3 eljrenber lBeiname N; magnus in hoc bello Themistocles fuit neque minor in pace ljatte gro~e>3 Illnfeljen N, magni reges ljeruorragenb N, nemo viI' magnus (gro~er mann) sine ac1Hatu divino fuit Ci, nec pietate nec bello maior V. 4. fuit et animo magno et cor- pore N, quo quis maior, magis est placabilis 0, eas res te magno et forti animo agere videbam Ci. 0n ü6lem Eiinne: magna loqui 0, verba V, dixerat aliquic1 magnum lBermeffene>3 V, lingua praljlerifef;e Bunge H. Mägo, önis, m. punifef;er SJ1ame. 1. Mago ber @ro~e, iJelbljerr 1JU ~artljago um 550-500, fef;rieb in punifcf)er Eipraef;e ein lBuef; 1.10m \lanb6au. 2 . .panni6al>3 lBruber, ben biefer naef; bem Eiiege 6ei ~annä nad; IllfrHa fanbte. ~r fämpfte 206-203 glücfIief; in :06eritaIien, ftarb aber auf ber ffiücffaljrt an ber farbinifef;en ~üfte L. 3. Illn· bere punifef;e Dffi1Jiere L. magus, i, m. (per~idJe~ \JttJ" bgl. flciyo,) 1: ~ma gier, perfifef;er ~riefter: magorum mos est non humare cor- pora suorum Ci. 2. metaph. Bau6erer: cantus ar- tesque magorum 0. Mäia, ae, j: (ace. Maian 0) ~Jlutter be>3 ~Jlerfur, IlltIantibe. mäiestäs, tatis,j. (bon maius; bgf. tempestas: tempus) 1. @lXö~ef ®üxbe: quanta illi erat in oratione maie- stas Ci, matronanllU L, patria l.läterlief;e ?mürbe L. lBon ben @öttern: c1eorum Ci. oec. 2. (bom ®taate) .poI)cih populi R., imperii, patriae Ci, imperii bei N = .pegemoniej stabat cum eo senatüs maiestas IllnfeI)en L. 3. (al~ @Jtaat~berbrecf)en) .po~eiHIDcde~uug: maiestatis crimen, iuc1icium Ci, maiestatis damnari, condemnari, absolvi wegen eine>3 maieftät>3uerbreef;en>3 Ci. 4· (uon lJ.lerfonen) .poijeit: turn sic iocata est tanta maiestas c1ucis 1.10n ~ilJeriu>3 Ph; neque parVlUU car- men maiestas tua recipit 1.10n Illuguftue H. Mäius 3 (bgl. milior). mie alten, \latüter uereljrten c1ens Maius a(>3 lBdcf)ü1ler be>3 ?macf)>3tum~; b mensis MaÜ1S, aucf) Mahls aUeilt: ber mai. mäla, ae, j. (au1I *maxla, § 30, llgL ba~ demin. maxilla @Jtamm mac, bgl. flacJ'(j'w 'fnete', flwmj(! '.\l'netcr') 1. ~inn: bacfe: malis absumere mensas V, caput texere malae lupi cum dentibus albis ?molf>3fef;äbel V, leones horri- bili mala ffiaef;en H. 2. ?mange: prima tectae lanu- gine malae 0, malae decentes.6lüljenb H. malacia, ae, j. (\J1lJ. flcd.wda) ?minbftiHe C. male (adv. alt malus; e: § 45), ba3u al>3 @rabus, erfa1l peius, pessime (§ 56, 1) 1. fcljlecljt, Höel fcljIimm (pQt)fifclj unb moralifd): male vivel'e ärmfid) C Ii. male dicere, IOqlli übeI nad)reben, fef;mä~en Ci; ba31; in paffil.lem l5inne: male auc1ire in ülJlem ffiufe ftel)en' c1e aliquo ,male existimare Ci, aliquem male acci- pere jemb. übel mitfpielen, equitatu adversarios male habere 6eläftigen C, numquam tam male est Sicnlis quin aliquid facete c1icant e>3 geljt iljnen fo fd)led)t Ci; baljer bie lBettl.1ünfef;ung: male sit ei ben foIl ber .penfer ijolen Ci; patl'iae male consulere ü6el betaten, fd)leef;t [orgen für N, Lacec1aemonios male et iniuste bcere täten übel baran N, male mel'eri c1e aliquo fief; fd)leef;t um lemb. l.lerbient maef;en Ci. 2. (bom (,!tforg) uugIiirfHclj, ungliuftig: male rem gerit Darius fämpft unglücfIief; N, rem: peius ac1ministrare N, male pu- gnare L S, vic1ent tuos labores male ceeidisse fd)lecf)t aU>3faIlen C; male parta male dilabuntur übel ~t, wor6ene>3 geljt elenb 1Jugrunbe, I5pricf)w. 6ei Ci; = DcrgehUclj: tel' male sublato ense 0, ab insomni dra- cone male custoc1ita poma 0; 6ei emere, redimere = teuer, bei venc1ere hUftg. 3· metaph. (uom 9]ease) ulIftcljttg, utcljt ge~örtg, auuie! ober 311\1Jcutg, a. 3u~ uief, a{f3u, üöetauß: male mulcatus tüef;tig Ci Ph, calceus male laxus H, Sulcius et Caprius ranci male total ljeifer H, male superbus H, male parvus l.lieI 3U Uein H, cane peius vital'e ärger aI!3 H, male feriati Troes feljr 1Jur Un3eit H.' b. 3u\1Jcnig, lUlInt, uicljt: civitas male pacata Ci, scuta male tegebant Gallos L, male c1ensatus agger nief;t ljinlängIicf) bid)t L, legio male plena unl.loIl3äljIig L, digitus male pertinax ber lief; nief;t feljr fträuM H, male fidus Un3Ul.lerIäffig T, male parens ungeljorfam H u. a. lVIal~a, ae, f (MaUa) lBorgebitge in \lafonien LV. male-dlco 3. c1lxi, dictus (luxtap. male dleo, § 67) Iäftern, fef;mäljen: quis illo, qui malec1icit, impurior? Ci, Epicurus Phaec10ni turpissime maledixit Ci. @e, trennt: ante hos sex menses male, ait, c1ixisti mihi Ph. maledictum, i, n. (luxtap., § 67) @Jd;mäljwort, l5ef;mäl)' rebe: nihil est tam volucre quam maIec1ictum Ci, malec1icta in aliquem congel'ere, conicere Ci. maledicus 3, adv. e (male unb @Jtamm die); bie @rabu>3 erfe1lt bie Iuxtap. *male-dIcens: maledi:- centior, maledlcentissimus (6eadJte bie Duantität) fef;mäljfüd)tig: conviciator Ci, maledice ac maligne loqui L. malefactum, i, n. (male facere) Übertat: benefäcta male locMa malefacta arbitror Ennius 6ei Ci. maleficium, ii, n., älter malificium 1. Übeltat, lBerbred)en: admittere, committere Ci. 2. iJeinbfeIig, feit: sine ullo maleficio oljne eine iJeinbfeligfeit 3U be, geljen C, se non maleficii causa ex provincia egres- sum in feinbfeIiger Illblief;t C, ab iniuria et maleficio temperare UnbiH unb lBefef;äbigung l.lermeiben C. lBon maleficus 3, älter malificus (malus 11, facio, §§ 6611.41 ; in maleficus ift ba~ ad'v. eingebrungen) 1. ruef;lO>3, übel, ljanbeInb: homines Übertäter Ci. 2. mi~günftig: male- ficam naturam nactus est in corpore fingendo N; subst. isol. ,aHa malefica BaubermitteI T. 461 lVIamers öminätus 3 (ominor) 1.10n ü61er lBor6ebeutung: H Od. 3, 14, 11. f"l 'fX, luit N, Uticae potius quam Romae esse lllaluis- set Ci. suädus 3 (luxtap" § 67) ü6eIratenb, l.ler uJren U): ev:~tum, i, n., beHer Mälventum (eißtl. MiX- ~6Et>, Ilßl. § 95, %lof. 3) ba>3 ljeutige lB~~el.lent L. . mälobathrum, i, n. (~tl.1. '1'0 flaA6ßct{tqov,; iJ:bifcIJ ta- mala patram '.\8falt bc~ stamala', 3imtblntt) ~tmtol ,H .. lVIaltinus, i, m. (malta, altL = mollis) em ?metef;(tng H Sat. 1, 2, 25. mälum, i, n. (bor. fl~AOV, attif~ ,ui)lov) 1: Illpfe1: volens, entis (ll/xtap" § 67) ubeIwoUenb, mt~' . Pl mau. günlfttgole~tia unb malivolentia, ae, f. ÜbelltloUen, Illa ev . t' 'c1' S' boX,· I2Xbneigung, .pa~: malivoientia e lllVI Ia .' .U). alevolentia est voluptas ex ~alo. altenus .sme :nolumento suo Eief;abenfreube (\ln @Jmne ber ftotfdJen ®d)lIfc) Ci. malo me Galatea petit ~um ~etCf)en ber 3ttnetgung V; mpfeI ber lBenu>3 ljeiIig. Ei p r t ef; 11.1. ab> ovo us~ue ~d mala '1.10n ber l5uppe 6i>3 3um ~onfeft H, l1Jetl @;ter ba;3 ~Jlaf)l einleiteten, iJtüef;te e>3 fef;Ioff.en. " 2. met~!:: apfeläljnIid)e lYtuef;t: mala aurea Ou:tten~pfeI V, bI~ natulll ober Punicum @ranatapfeI, fehx \ltmone, unfere ale-voluS unb mali-volus 3 (mal?-ID ober male III 11 § 43) mi~günftig ü6elltlollenb. mte @rabU>3 er· (e~t eburd) malevole~tior, -vole~ti~~imus: male: volornm sermunculi Ci; . sttbst. lllVIc11 et malevoh 8itrone V. " " b' malus 3 (ogI. got. smals, aljb. smal. f(el11, gmng), te @rabu>3 erle1lt peior, us, pesSlmus 3 (§ 56, I) icljIccljt im 1.10nen Umfang be>3 beutjef;en ?morte>3 (®egf. bonus) 1. höfe, fcljlecljt in moraIifef;em Eii~n: fraus N" in mala causa iudieium timenclum es~ Ct, mala cog~­ tatio conscientiaque animi Ci, faclllus, dolus ~~, mali mores S, malus aut fnr H. 0nfofern ~~~ttO' ti>3mU>3 moraIijcf)e lBerpj1ief;tung ift, nennt man. poltttfef;e @egner malos, @efinnung>3genof!en bonos (cwes):. ab optimatibus reprehenc1ebatur, qu~d parum, odisse SJ1eiber unb mi~günftige Ct., lVI-lien- Mäliacus sinus (X6~7CO, MaAtaXo,) naef; ben a . ses ium, m. (MaAtEt,) genannt, .im .fübL ~ljeffaIt~~, ~ubba gegenüber. 0m ag-er Mahensis L ltegen te ~l)ermopl)Ien. . "f 1 Illäli-fer, fera, ferum (millum unb fero, § 66) ap e· tragenb: Abella V Aen. 7,740.. .. .... l-gnitäs tatis f. 1. lBO>3ljett, lBo!3arttgfett. ac1 u-~~tloni cri~le~ s~rvitutis, malignitati f~lsa sp~. eies libertatis inest T, malignitas et 11 v 0 l' .- 2. S'rargljeit, ~nauferei: in purpura ~aus~m tenaCI- tatis vic1eo; in auro vero quae mal1g111tas est~~~ mallgnus 3, adv. e (malus unb gigno, § 66) 1. fclj~ecljt( ithclbefcljaffen: c1ifficiles terrae cOl~esqlle mall?n~ f ud)tbar V angustae fauces adItusque mahglll f~~aI y lun~e sub luce maIig-na fd)waef; V. .2. ~Oß~ f)uft nCibifrI) mifigünftig: malignae leges et lll~Ic1.a inr~ ° be~efacta maligne c1etrectare 0, malIg~; oculis 'spectare V, malignum volg'u~ sperne!e. .' . fltaltfertg, furg: fama 0, ager .ma~lgne plebl c11;r1~ ~us L, lauc1are maligne H, mahglll caupones fpt1l- bübifef; H. . . ro 'h't III l'ft malitia, ae, f. (malus) l5ef;leef;ttgfett, 'OO>3<)e~, .rg t .' ~üde: est malitia versuta et fallax nocenc11 ratl~~~: malitiosus 3, aclv. e 60>3lja~t, atgli.ft!g, tü~if~: ~ger~ dolose aut malitiose Ct, . mahtI~sa lUUS mteI- pretatio Ci; Silva malitiosa tm l5abmerlanbe L. Mälius 3 = Maliacus: Iympha Ca. . malleolus, i, m. 1. l5e1lling: mall~oh, planta~, . t C' 2 lBranbpfeil: malleoh et faces Cl. sanuen a z. . Demin. 1.10n malleus, i, m . .pammer, Eid)laef;tbeiI: tempora ~scus- sit malleus ictu O. . L malos cives vic1eretur lBoH>3partet N; ljtn~egen: Epaminonc1as neque malos c1efendere neque Impl~- gnare volebat Illbel!3partei N; bonos et malos lubl- . ' f."l'1{'clj' ne crure dinose lllterfeclt S. 2. OCC. a. ,!all.t ,'. . malo, ne sit pecle turpi H. b. untü~±tg: phl~OSOrc~ minime mali, sec1 non satis acu tl C~, poeta ~, versus i\6elgeraten H; bal)er auef;: va~~t~lc1o .f d)leef;te>3 lBefinben. c. IIn\1Jl1~r: auctor Un3Ul.l~rlafftg C~, pu~.o~ falfd)e Eief;am H, ambitio falfef;er ~ljrget1J S JI.. 3· f~)ub.­ ficlj, uctber6ficlj: oppeto malam pe~te.m btef;!. 6et C~, coluber mala gramina pas~us ~:ftt,g V, .. llllgfln~ Ji carlllen l5ef;mäljgebicf)t H, copla fef;abl:d)er ~b~t Up : IIi"'ficlj truurig' exierunt malls omlllibus C~, 4· uug U I' • 'h t f' cf 'um versa in peiorem part~lll s~mt omllla :Ja t J 0, _ I5ef;Iimmen gewanbt Ci, III pems ,r·uere ftd) 1.1~rfef;ln~­ mern V res traurige 2age S, exitus S, mala dUClS avi (ea;u) c10mUlll fef;leef;te>3 ,omen H. mief;t. malum _ male' gallina malmn responsat dura palato H. S bst ~ malum i 1. ~c~lcx, @lchrccljen: bona al~t m~la 'lBo~3Üge ober ~eljler S, tua pervic1~as mala ocuhs inunctis @ebred)en H; metap'~. 1.10m ~tef;ter: ~e ,c1elec- tant mala mea H. 2. ltbeI, iletD! Un~CtL cmu serperet in urbem infinitu~ malum C~, mo~s ~?n est . lis Ci' oce. cliuturllltas exterlll mall S'rneg N, ~~a~aest ali~ui aliquicl fef;äbigt N, inopinatum Unfall C, inritamenta malorum 3U Übertaten 0, fama vet~rum malorum V, pudore magis qua;n. m~lo . ~x~rcltum coercebat Eitrafen S = malmll llllllItan mIlltlbus L, malum c1are l5ef;aben 3ufügen Pl. 3· (U(u~r:lf bc~ nn\tJiITrn~) 311m ,penfer! quae, I~alulll, ame~tIa t~ Malloea, ae, f. (MaAAo{a) ?t. i~. :rljeffalten . Mallus, i, f. (MetAA'!» 15t. m Bt1t~ten Cu: malo malle, malui (au~ bn 1uxtap. ma~ls v?lo bUf,:IJ *ma 'svolo §§ 44 unb 30; alt!. mavolo, mavellm! m~­ velfem u'. a.) lieber wollen, 1.10r3iel)eni .abs. m.avis Ct; mit D6i. qui hoc maluerim ?i,.I111 on;llla m~lo guam mihi gönne iljm Ci, acerblsslmum dleI?- mal~m quam Oinnae c10minatum Ci; bM 1Jwet~e. @lteb im abl. comp. armis incru~ntas conc1lclones malle T. Inf. 6ei gleid)em. Eilt?\malO em~r~afua;. rogare Ci, esse quam Vlc1e~'l onus. malf t uarr:. ace. e. inj. 6ei weef;felnbem l5ubl .. ut ~~n ~~~ e ~ubi cle his rebus Sullam c10ceri Ct. 'Oet g etu.)em . bient ace. c. illf. ~ur .peruotljebung:. carere . n;te a~­ s ectn eivium quam infestis ocnhs consplCI ma- .. .·t? 0"' quae malum est lta vohmtana seI-coegl w, , ' vitus? Ci. er. X,tb Illpfel6aum' mälus, i (oßr. malum) 1. f. v·ruU) aum, m ft: Assyria 8itronenbaum V, . . 2. m. a. 9J1aftbaum, a t: malus celeri saucius Afnco H. .?' metaJ?h. mal- äl)nIid)e;3; 6et C b,te ~~ftänbe~, ber ~urme, bet L maft im ~~eater ber bte ~uef;er tragt. . malva, ae: f. (~\1.1. ,UctAaXl/) mall.le (%lbfitf)~mtttcl) OH. lVIämers tis m. (o~fiicl)e ~orlll bon Mars). m~1.1. 1 Mäm~rCu's, i, m. o~fifd) für lYIarcus a. ml)tI)tfclj 60ljn bei3 mar>3 ~nb ber Eil)Il.lia. b. lBanben~ljre~ au;3 Unteritalien, fpater ~l)rann ~on ~atana, 1.1on ~:~o. I f f' t N c lBorname t11 ber gens AemIha, Ip C' ""'eIten mit .peifd)efa1l: hos mallem secmn em t. 0 C· mIeo- milites eduxisset Ci, malo non roges ~. . 1-' - naftifcI): potius patriae opes aug'eri qualll reglS ma- eon t1C leg . ' S "". x t unter lB Mamercus Aemilius caurns, .vtli) er ... , ~'b '. >3 T 2 MämertlnuS 3 .1Jum 9'J1ar>3 gef)Ott~. ~eff~~a fi'eI 28'2 in bie .pänbe o;3fifef;er l5ölbner, bte Mamilius 46'2 fidj Mämertlni, örum, m. b. i. wear~fö~ne, nannten. wett SjUfe ber ~ömer lie~au:pteten fidj biefe ~taIifer in ber I5tabt, weldje nadj i~nen civitas Mamertina ~ieli. Mämilius 3 Iatinifdje gens au~ ~u~fuIum.. !Bef· 1. Octavius Mamilius Tusculanus, I5djwiegerfo~n be~ ~arquiniu~ l5u:perliu~, fäUt 400 am l5ee ~egiUu~. 2. L. Mamilius Tusculanus, 1Iittator von ~u~fuIum, wurbe römifdjer !Bürger L. 3. C. Mamilius Lime- tanus, tr. pI. 110, gali bie lex Mamilia gegen ~ugur, t~a~ iBeftedjungen S. mamma, ae, f (uielI. 3U madeo) 1. iBruft: subnec- tens cingula mammae V. 2. ~uter, 8ite: tenet fama lupam infantibus praebuisse mammas L. Mäm uri us Veturius, im l5aIierIiebe merfertiger ber weonatfdjiIbe (ancilia) = Marmar (b. ~. Mamers) ve- tustus 0. Mämurra, ae, m. römifdjer ~itter au~ ~ormiä (urbs Mamurrarum H), praefectus fabrum unter ~äfar t:eidj unb verfdjwenberifdj Ci B. ' man-ceps, cipis, aItr. cupis, m. (eigU. *manu-caps, § 66, ®d)ltJäd)ung unb ®~nfo~e nnd) §§ 41 f.) 1. ber bie ~u~fü~rung öffentIidjer !Bauten um ji!en \ßt:ei~ ülier, nimmt, Untetne~mett per Italiam itinera fraude man· cipum interrupta T. 2. ber öffentIidje ~ligafJen er· fte~t, Wädjtet, Q'lelletll!.lJädjtm mancipes a civitatibus pro frumento pecuniam exegerunt Ci. 3. ber I5taag, gut lauft, ~ällfer t bona veneunt j manceps fit Chryso- gonus Ci. mancipium, am. mancupium, ii, n. (mancipo, ugr. libra) 1. ~tgtlltllmßetl11ttb, fÖtmltdjtt ~llllft lex rnancipü 5rauflontraft Ci, minas quadraginta acce- pisti a Callicle et ille aedis mancipio aps te accepit faufte Pl. 2. meton. ~tgelltllmßtedjt, ~efi~! iurat se fore mancipii tui bir 3U eigen 0, ius mancipii ~igentum~redjt Ci, sui mancipii esse fein eigener Sjm fein, res mancipI (gen.) 1Iinge, ftlier bie man nadj römifdjem ~edjt voUe~ ~igentum~redjt liefiten fann (@egf. res nec mancipY). 3. (ber gefaufte) I5ffllue: mancipüs locuples eget aeris Cappadocum rex H. mancipo, aItr. (§ 41) mancupo 1. (manceps, bgL mancipinm) 1. 3Um ~igentum ftliergelien, verlaufen: quaedam mancipat usus fdjafft ~igentum~redjt H, ser- vos actori T. 2. metaph. ~ingelien: saginae man· cipatus feiner ~religier ~ingegelien T. mancus 3 (bgl. aItinb. manku-s 'fd)ltJnnfenb, [d)ltJäd)rid)', a~b. mangan 'entvef)ren', mf)b. manc 'Wlangef, @evredjen') 1. vertrü:ppeIt, geliredjIidj: mancorum ac debilium dux L. 2. metaph. unvoUftänbig: manca praetura consule Milone Ci, virtus Ci. mandätü (isol. abl. eineß lBervafnomenß *mandatns üs m.) im ~uftrage: id mandatu Sullae praetor s~ l~qui dixit Ci. mandätum, i, n. (isol. pt. pf. pass. bon mando) ~uf' trag, iBefe~I, [ßeifung. !Bei H im wörtIidjen l5inne: mandata frangere ba~ in bie Sjänbe gegeliene \ßafet 3erliredjen, cum litteris mandatisque ad Catilinam missi Ci. Mandela, ae, f. ~Ieden im l5aliinifdjen an ber 1Ii, gentia H. mando 1. (uon ifmani-dns, § 66, 'in bie .panb gevenb' ®l)llfo~e nad) § 42) 1. ftliergelien, anvertrauen: quan~ tum auctoritatis vos honoribus mandandis esse vo- Iuistis verIei~en Ci, libertas populi in mandandis magistratibus (l5teUen) Ci, ceteris imperatoribus im- peria mandata esse Ci, forum mandabo siccis 3U' weifen H, haremte semina 0, hordea sulcis V, corpus humo ber ~rbe anvertrauen V, se (vitam) fugae man- dare ffie~en C Ci, salutem alicui 0, aliquem vinculis einf:petten Ci, ea penitus ailimis vestris mentibusque mandate ein:prägen Ci, litteris bem \ßapier anuer, trauen Ci, memoriae moriae prodere ber 91adjltJeIt ftlierIiefern, praeconium laborum suorum Ci. 2 .. auftra!~en. weifen: res mandata ~uftrag Cij mit Sjeifdjefat: huic mandat, Remos adeat C, mandaverat, ne ... pateretur C, mandat Sopatro (signum) demoliatur Cij feIten inf. mandavit ' granen Armeniä exturbare T.~ mgI. s. v. =U'LlU"CUJm. mando 3. mandi, mänsus (gr. ftrJ.{frXof-la., l.uy',rrn,r, .• t 1. fauen: dentibus manditur atque molitur omnia minima mansa gana fIeingefaut Ci, humum V = ööu,; eJ..elv "alav Homer. 2. ver3e~ren: leo manditque trahitque pecus V, Iora Vor Sjunger L: Mandübii, örum, m. moIf ht @aUien, Alesia C, i. Alise weft!. von miion. Manduria, ae, f. I5t. in 5ralalirien L. mäne (nur nom., ace. Ullb locat., bgr. § 87 am &lIbe) weorgen: nom. dum mane novum,dmn gramina nent Vj ace. vigilabat. ad ipsum mane B; adv. hodierno die mane Ci. maneo 2. mänsi, mänsum (aftinb. man- '3ögem ftitre fleljen', gr. ,u.evru) intro 1. bfeitiell! seu man~ant seu proficiscantur C, singula milia educunt reliqui domi manent Cj pass. quare sine pericul~ maneatur man lileilie Cj oCC. iiberlllldjtell: manet sub love frigido venator H, eo die mansurum esse Casilini L. 2. (in einem ,8uftnnbe) vetbfeibell! muni- tiones integrae manebant C, nihil semper suo statu manet Ci, manet inperterritus ille V; o~ne präbit !Beftimmung: bllltttll, ~eftllllb ~llbell! huius ad nostram memoriam monumenta manserunt N, in qua pactione mansit N, domesticum bellum manet ~äIt an Ci manent ingenia senibus fie lie~aIten Ci, maneat, quod turpe sit, id numquam esse utile e~ lileilie baliei Ci civitates in amicitia fideque populi R. perpetu~ manserunt ver~anten Ci, Priami dum regna mane- bant lieftanb V, urbs mansura bie !BeHanb ~alien fou V; bidjt. mit abl. tu modo promissis inaneas V, dictis, Albane, maneres bem [ßorte treu lileilien V. 3. trans. etl1111ttett, beuotfte~ell: mors sua quemque manet 0, ipse hostium adventum mansit L, nos manet Ocea- nus Hj alier audj: cuius tibi fatum manet bir lie, uorfte~t Ci. mänes, ium, m. (bom am. manns 'gut': bie' @uten) 1. bie l5etfell bet ~bgtftotbellell, weanen; vollftänbig: dii manes Cij von einer \ßerfon: Anchisae manes V, Virginiae manes L. 2. meton. bie Ullietl11e{f: Styx atra videt manesque profundi V. 3 . .pölIell~eill! quisque suos patimur manes V. 4. ~etdjltllm: se- puIcra diruta, omnium nudati manes L, accipiet manes parvula testa meos Pr. mango, önis, m. Sjänbler, lief. I5fIavenMnbler H. manica, ae, f. (subst. adi. bon manns), meift pl. 1. (mit 3ugebad)tem vestis) ~rmeI: tunicae manicas ha- bent V. 2. (mit 3ugebad)tem catena) SjanbfeffeI: inicite huic manicas Pl, in manicis et compedibus te tenebo H. mau. manicäta tunica mit langen ~rmeIn verfe~en Cu Ci. manifestärius 3 auf ber ~at ertappt: teneo hunc manifestarium Pl. mon manifesto 1. fidjtliar madjen o. mon manifestus 3, aItr. manufestus, adv. cibl. n. manifestö (manus) ~anbgreiffidj; 1. erta:p:pt, ülier, wiefen, ftlierfü~rt: manifesta rea est auf ber ~at er, ta:ppt 0, manifestus sceieris S, ambitionis Tj metaph. ne manifestus offensionis esset bie !Beleibigung fidj nidjt anmetfen laffe T, manifesta vitae erfidjtIidj nodj Ielienb Tj mit inf. manifestus dissentire er Iätt ben [ßiberfprudj metfen T. 2. beutIidj, offenliar, augen, 463 manus : res, audacia, maleficium, scelus Ci, habere manifesto L j adv. rem manifesto de- Ci; comp. manifestius apparere V. 3 91ame einer gens. !Be[. 1. M'. Mani- ~reunb be~ tftngeren I5ci:pio, ~eIb~err in 2ufitanien, 149, ~mift. Adi. Manilianae leges (von i~m alige' män-suetus 3, adv. e (mansu~sco) C~anbgewö~ne; 1. 3a~m: sus mansueta Sjau~fdjwem L. 2. metaph. .fanftmütig, mUb, gelaffen, friebIidj: num~nis ira ma~­ suetior fit Iälit nadj 0, mansuetus m senatu, m edictis ferus Ci, aliquid clementer, mansuete, iuste factum Ci, mansuete oboedire L. mantele, is, n. (manus) Sjanbtudj 0 V. 5raufformulare Ci De or. 1, 58, 246. 2. C. Ma- tr. 66, nadj beffen lex Manilia \ßom:peiu~ weit~ribate~ er~ieIt Ci. . mantellum, i, n. 1Iede, SjüUe; liiIb!. Pl Capt. 520. mantica, ae, f. ~an3en, Ouerfad Hj liUbL non vi- demus manticae quod in tergo est unfere ~e~Ier Ca. , bidjt. manipläris (m~nipuln.8) : Rufus diu manipulans, dem urio, mox praefectus T, iudices .manip~­ ex legione Alaudartlill @emeine aI~ ~tdjter C~. Mantinea, 'ae, f. (Mct.VT{VEW, § 91, Wl[. 2) @5t. in ~rfabien, I5djIadjt 362 N. .. "J'O~Hl~I~'UW'<:uw: tres suos nactus manipulares C. mantiscinor 1. (bon f-lrXVH, nad) vaticinor gevllbet) wet~' (manipulns, § 79) adv. manipelweife: L. i m. bidjt. ft)nf. (§ 42) maniplus (,.punb'boll', a~ß :nan~s ullb pIeo) 1. SjanbvoII, !Bftnbel;: filicllill maniplis sternere hUmllill V. 2. metaph. , al!3 cos. 222 fiegreidj gegen bie ~nfuorer, 215 gegen .pannioal Dei 91ola, @:rooerer von lSl)rafu!3 212, 208 gegen .panniOal ge, fallen. 2. M. Olaudius Marcellus, al!3 cos. 51 ®egner @:äfar!3. 91adj bem ~alle be!3 ~om:peiu!3 MieD er in 2e!3oo!3, oi!3 i~n @:äfar oegnabigte G~anfrebe @:icero!3: pro M. Marcello). 3. M. Olaudius Marcellus, lSoljn ber DctalJia, ber ISdjwefter be!3 ~uguftu!3, ®emaljI ber ~ulia, ~bo:ptivfoljn be!3 ~uguftu!3, im 19. 2eoen!3ja~re 3U lBaiä 22 geft., waljrfdjeinlidj von .\livia vergiftet V. marceo 2. cui (ogI. nrtinb. marka-s <.pht~edien, ~ob') fdjlaff, fraftlo!3 fein: pavore Cu, vino confecti mar- cent L; pt. p". aet. marcens fdjlaff, matt: guttura eine!3 ®reife!3 0; meton. marcentem pacem nutrierunt erfdjlaffenb T, marcens potor im Sfatenjammer H. ~av. ineoh. marcesco, ere fdjlaff werben, erfdjlaffen: eques mar- cescit desidiä L, marcescit otio civitas L; oee. nimio vino ben Sfateniammer ljaoen O. marcidus 3 (marceo, § 74) 1. welf: lilia O. 2. fdjlaff, matt, träge: somno aut 'Vigiliis marci- dus T. Märcius 3 (Märcus) 91ame einer :pleoeiifdjen gens; nur ber 3weig ber Reges war :patri3ifdj. lBef. 1. ber Sfönig Ancus Marcius. 2. On. Marcius Ooriolanus (fo gennnnt nlil ~ntron oon Corioli), 491 auf lBetrieo be!3 !Bolfe~ verbannt. 3. L. Marcius Septimus, eques R. üoernaljm nadj bem ;tobe ber Deiben ISci:pionen ben ,ober: oefeljI in lS:panien. 4. Marcii, 3wei alte illei!3f ager Ci. Adi. Marcius saltus L illalb in .\ligurien, wo Q. Mar- cius Philippus, cos. 186, von ben .\ligurern gefdjlagen wurbe; Marcius liquor = aqua Marcia, von 1. oe, gonnene illafferIeitung Pr 3, 1, 52. Märciänus 3: carmina L (von 4.). Marcodurum, i, n. ~lecfen im UOiergeOiete fw. von Sföln T, i. ~üren. Marcomanni, örum, m. lSueoenftamm, 3U 3eit am mittIeren Wlain. mon bort fü~rte oobuu!3 (s. v.) in!3 2anb ber feItifdjen lBoi l.oOlOnflmn = lBöljmen), ba!3 fie unterwarfen T. Märcus, i, m. (nuß *Märticus 1J0n Märs, name, ~ofür3ung M. Mardi, örum, m. räuoerifdjer IStamm in .podjafien Cu Mardonius, ii, m. ISdjwiegerio~n be!3 be!3 etHen 3uge!3 gegen ®riedjenlanb 492, bem britten 3uge ba!3 2anb~eer unb fiel lSe:ptemoer 479. mare, is, n. (feIt. mor, got. marei, nljb. meri) 1. Wle mari 3ur lSee N, terra marique N, lJariiert: et et terra; mari et (ac) terra u. a.; mare Wleerenge N, nostrum ba!3 WlitteUänbifdje C, in (ba!3 @:trutifdje) unb superum (ba!3 ~briatifdje) nadj ber verfdjiebenen lS:piegeIljö~e, externum ber tifdje D3ean C; lS:pridjw. te mare genuit von .partljer3igen 0; audj maria omnia caelo . .pimmel unb Wleer vermengen = ISturm erregen, f:päter f:pridjwörtIidj; fundere aquas in mare 0 in ben lBrunnen tragen = Unnötige!3 tun, maria tesque polliceri golbene lBerge verf:predjen S. ton. Wleerwaffer: Ohium vinum maris expers mifdjt H (anbere erflären: faIfdjer @:~ier, ber fein gefe~en ~at). NB. abl. bid)t. liiill1.1eilen mare: exiguum plen6 mare demat aquae O. Marea unb Mareota, ae,! lSee unb 1St. an . Sfanooifdjen 91iImünbung unweit ~Ie;!;anbria, mit fdjwerem feurigem illein. Adi. 1. Mareotis, idis, f. mareo: tifdj: palus Cu, vitis V. 2. Mareoticus 3: arva 0; oef. Mareoticum, i, n. (sc. vinum) H. margarlta, l1e, f. Ci unb margarltum, i, n. T (13'11.1. nuil bem Drient, ogL (\ fWllyallt'!1]'; @efdjled)t § 92) ~erIe. Margiäne, es,! 2anbfdj. in.;turfeftan am ~L Wlarguf! Ci· Murghab) mit ber .pau:pt[tabt ~Ie;!;anbria, f:päter ~ntiodjia Wlargiana Ci. Merw), weldje Cu urbs Mar- giana. nennt; adi. Margiänus 3 au!3 Wlargiane Cu. margino 1. mit einer @:infaffung verfeljen. !Bon margo, inis, m. (got. aljb. marka '@renae, Wlnrf') 1. !Ranb, @:infaffung: terrarum, fontis, ripae 0, 2. ®ren3e: haeret in imperii margine terra tui O. MarlCa, ae, ! lSeenl)m:plje mit ljeiIigem @:idjen~ain (lucus Maricae L) Dei Wlinturnä am 2iri!3, ber in ben Marica oenannten lSee (H) Dei Wlinturnä fliefit V H. marinus 3 (mare) 3um Wleere geljörig, au!3 bem Wleere: marini terrenique umores Ci, Venus meerentftiegen JI, marino rore deos coronare mit !Ro!3marin H (§ 95). mari-timus, aUf. (§ 41) mari-tumus 3 1. am Wleere gefegen: villa N, civitas, oppidum C, pars lSeefüfte C, ora Ci. 2. 3um Wleere geljörig, Wleer,) lSee,: summa imperii maritimi Doeroefe~I 3ur lSee N, praedones lSeeräuber N, officium lSeebienft C, mari- timus ille et navalis hostis Ci, res maritimae lSee, wefen Ci, bellum lSeelrieg Ci S, nuptiae .podj3eit mit ber Wleergöttin ~~eti!3 Ci. ~n ~U!3brftcfen wie mari- timi fiuctus N, aestus C Ci = marinus. marlto 1. vermäljlen: maritandum esse principem T; metaph. (vitibus) maritare pöpulos !ReDen an ben ~a:p:peln auf3ieljen, b. lj. lBaum unb illeinftocf vetoin, ben H. !Bon maritus, i, m. unb marlta, ae, j. (ogI. n(tinb. roa- rya-s 'junger l!nnnlt, ß'reier', gt, p,(i(!a~ '~nnlie, Wläbdjen') 1. @:~emann, @:~efrau: gaudens mulier marito H, ma- rita bacis onusta H; metaph. von ;tieren: (caprae), olentis llXores mariti H. 2. adi. marltus 3 eljeIidj. Enallage: foedus maritum = inter maritos 465 Massagetae 0, vagabatur per maritas domos .päufer ber L, lex marita H bie von ~uguftu!3 erIaffene Iulia de maritandis ordinibus, weldje ef)elofe!3 veroot unb SfinberIofigfeit mit eroredjtIidjen 91adj, oefegte. lSie wurbe 9 n. @:ljr. noclj einmal aI!3 et Papia -Poppaea erraffen. 3 91ame einer :pleoejifdjen gens. lBef. O. Ma- D. 156 au @:ereatä bei ~r:pinum, 119 tr. pI., .oeorrftrtbet feinen !Ruljm im Sfam:pfe gegen ~ugurtlja, 101 lSieg Dei ~quä lSe;!;tiä (Aix) üoer bie 90-86 lBürgetfrieg mit lSuIIa, geft. 13. ~a, adi. Mariänus 3: consulatus Ci. , ae, m. (Ma(!p,alltö1]') @:inw. ber 2anbfdj. .1VlltrnlarlCa in 910rbafrifa 0, i. Barka. mA"rrrlor, oris, n. (\!I1.1.t-tallp,fXllo. ß'elillilolf) 1. l!nlltmOt: Ennius constitutus e marmore Ci, templum de mar- more ponam V. 2. pl. fonlt. !lRlltmotliIölfe, !lRatmot~ werfe: duo marmora campo aspicio Wlarmoroilber 0, flumen inducit marmora rebus üoer3ieljt fie mit 1Stein, fruften 0, locare secanda marmora bie lBIMe 3U ~afeln fdjneiben laffen H, marmora notis incisa ~afefn H. 3. metaph. bie gIän3enbe !lRectCef(ädje (bidjt.): lento luctantur marmore tonsae V, spumant vada marmore verso V. ~av. ....·" .. 'm,. .... ""''' 3 1. marmorn: solum, arae 0, opus 0, . signum Wlarmoroilb Ci, aliquem marmoreum facere V, ponere H au!3 Wlarmor barftellen laffen. 2. metaph. weifi, glän3enb, fdjimmernb: marmoreä caput a cer- vice revulsum V, Paros marmorea 0 = Paros ni- vea V nadj ben weififdjimmernben ISteinorftdjen, terra- que marmoreo candida facta gelu glän3enb oe, reift 0, palmae marmorweifi 0, pollex 0, aequor V. Maroboduus, i, m. Wlaroob, Sfönig ber Wlatfomannen, an ~uguftu!3' .pofe er30gen, IStifter einer oftgermanifdjen Wlonm:djie auf bem lBoben be!3 ljeutigen lBöljmen. lSeine Wladjt erregte bie @:iferfudjt !Rom!3. 3wöIf 2egionen unter ~ioeriu!3 30gen gegen i~n au!3 (6 n. @:~r.), aDer bie 91ieberIage be!3 !Baru!3 nötigte !Rom 3um ~rieben. ~afür Otadj ber @:~eru!3fer ~rminiU!3 bie Wladjt Wlaroob!3, ber 3U ben !Römern flüdjten mufite unb in !Ravenna ftaro. Maronea ober :ta, ae, ! (§ 91, 2(Of.2) 1. 1St. in lSam, nium. 2. 1St. in ;tljra3ien; @:inw. Maronites, ae, m. (Ma IlWVEC7:1]')' Marpessus unb (§ 29) Marpesus, i. 1. m. lBerg auf ~arO!3, ber ben weifien Wlarmor lieferte; adi. Marpesius 3: cautes V. 2.! irlecfen in ~~tl)gien am ~ba; adi. Marpessius 3: Herophile bie mar, :peffifdje lSiOl)lle Ti. Marruclni, örum, m. Sfüftenoewo~ner marfifdjen 1Stammer> (baljer ber 9lnme) am ~ternU!3 um ;teate C QiL; adi. Marrucinus 3: ager L. Marruvius 3 marfifdj: gens WlarfervoIf V,von Mar- ruvium, ii, n . .pau:ptftabt ber Marsi am ~uciner lSee. Märs'; Märtis, m. (Wlif. Mävors, oilfifd) Mämers) alt, latinifdjer ®ott be!3 2anbOaue!3 (rusticus, silvanus), in weldjet @:igenfdjaft iljn bie fratres arvales (s. v.) ver, el)den, 3ugleidj ISdjirmer im Sfriege, Sfrieg!3gott unb IStammvater be!3 römifdjen !BoIfe!3. ~ie ~(ufnaljme ber gr. Wll)t~oIogie in !Rom füljde ~Ut !Bermifdjung mit ::d.Q'I]S unb Hefi bie friegerifclje lSeite feine!3 illefen!3 bumer me~r ljervortreten. ISo fonnte C B. G. 6, 17 ben galli, fdjen Sfrieg!3gott .pefu!3 mit bem Iatinifdjen Wlar!3 iben, tifi3ieren. ~ljm geweiljt ift IStier (bem .perbengotte) unb. !Rofi (bem Sfrieg!3gotte), feinen 91amen fü~rt ber ~Ianet Wlar!3 Ci. Martis dies ~ien!3tag. meton. 1. ~am-\Jf: martem accendere cantu ben IStreit entfadjen V, 80S civis martis vis perculit, non ira victoriae Ci; metaph. vom !Redjt!3ftreit: mars forensis O. 2. ~Ilm-\Jf~ ad. lS:pridjw. eam partem explebimus nullis ad- miniclllis (oljne frembe NIfe), sed ut dicitur marte @;tolllaffet, l!ateinljdHDeutfd)e~ @;d)uIlllörletbuc!j, S. &ufl. nostro. auf eigene ~auft Ci, suo marte res suas re- cuperavit Ci. ~~nIidj: eques suo alienoque marte pugnat (al!3 Sleiter unb ~ufigänger) L. 3. ~Ilm-\Jf~ gllilf: aequo (pari) marte pugnare unentfdjieben Cu C, communis belli mars utramque aciem prostravit L, adeo varia belli fortuna ancepsque mars fuit unge, wifi war ber @:rfoIg L. 4. ~am-\Jfmut: si quid patrii martis habes von beine!3 !Bater!3 ftiegerifdjem @eifte V, sunt mihi, marte secundi fteljen mir an ;ta:pfetfeit nadj O. Adi. Märtius 3 1. bem Wlar!3 ge~örig, geweiljt: miles römifdj (nndj bem @)tnmmlJaler) 0, proles !Romulu!3 unb !RemU!3 0, legio L, lupus V; eoenfo Martius mit ober oljne mensis ber Wläq (nl~ 3n~reil. nnfnng bem @)tnmmgotte ijeirig), Idus Martiae @:äfar!3 ;tobe!3tag; campus Martius Wlar!3felb, bie urf:pt. unoeoaute ~Iädje 3wifdjen ber ljeutigen ~ngel!3orücfe, bem Sfa:pitol unb Wlonte ~incio, auf ber bie illaljlen aoge. ljaIten wurben unb bie ~ugenb fidj in gl)mnaftifdjen lS:pieien üOte: gramine Martio H. 2. meton. ftiege, rifdj: harena ber 3itfu!3 (l1Jegen ber @(abiatorenfämpfe) 0, Penthesilea V, Martius aeris rauci canor v: Martia Roma 0 fann nadj 1. unb 2. gebeutet werben. 3. ful- gor Martius be!3 ~Ianeten Wlar!3 Ci De re p. 6, 17. Märsi, örum, m., sg. Märsus 1. faoellifdje!3 !Bon um ben ~uciner lSee, entfdjiebene ®egner ber !Römer oi!3 304. ~m~. 91 an ber lS:pite ber ~ufftänbifdjen (ba~er Marsicum bellum). lSe~r ta:pfer, alf! Sfenner ljeiIfräftiger ®ewädjfe unb ISdjlangenOiinbiger oft genannt. Adi. Märsus 3 marfifdj: centuriones Marsi duo C, nenia 3auoerformel H. 2. nomen pr. Domitius Marsus, oelieOter ~idjter ber augufteifdjen 3eit, ~reunb be!3 V unb H. 3. germanifdje!3 !Bon 3wjfdjen !Ruljt unb 2i:p:pe, von ®ermanicu!3 vernidjtet T. Marsyäs unb Marsya, ae, m., ace. än (MaIlO'va.) 1. 91eoenflufi be!3 Wläanber in ~ljtl)gien L. 2. lSatt;lr (~erfonififntion bell .pljr~gifd)elt ß'(ötenfpieleB), ber von ~:poUo im mufifaIifdjen illettfam:pfe oefiegt unb bann gefdjunben wurbe. @:ine IStatue von il)m ftanb ~u !Rom auf bem ~orum H Sat. 1, 6, 120. Märtiälis, e (= Märtius bon Märs): campus 0, lupi bem Wlar!3 ljeiIig H. Märti-cola, ae, m. (Märs unb colo, § 66) Wlar!3ver, e~rer O. Märti-gena, ae, m. (a Marte genitus, § 66) 9Rar!3. fo~n O. Marus, i, m. ~r. in Ungarn T, j. Marosch. mäs, maris, m. (§ 29) 1. IDlauu, Dei ;tieren !lRäuudjeu: et mares deos et feminas esse dicitis Ci, bestiae aliae mares, aliae feminae sunt Ci, teneri mares Sfnaoen O. 2. mänuUdj: ure mares oleas 3weige vom männlidjen ölOaum 0, marem cohibent callosa vitellum männIidjer ~otter,. au!3 bem ein .pa~n wirb H. 3. metaph. mäuulidj, ftäftig: Tyrtaeus mares animos exacuit H, mares Ourii H. Mäsaesulii, örum, m. (MauatO'v1.tot) 910maben im weftt 91umibien L. masculi:nus 3 (§ 75) männIidj Ph. !Bon masculus 3 (roas) 1. männlidj: incertus infans masculus an femina esset L, Sappho von ber ~oefie, bie fonft nur Wlännern 3ufteljt H. 2. rrietaph. männTidj, grofi, fraftvoII: tura bie oefte ~rt be!3 illeilj, rauclj!3 0 V, proles H. Masinissa, ae, m. ber !Rom geneigte 91umiberfönig, 238-149, ®rofivater be!3 ~ugurt~a. .' mässa, ae, f (\!w. p,äCa, § 91) ;teig, weidjet Sflum:pen, Wl affe: massa lactis coacti Ouarf 0, picis V, versant forcipe massam ba!3 weidje gIüljenbe @:ifen V, audj ®oIbfIum:pen 0; b i dj t. vom @:ljao!3 O. Massagetae, ärum, m. (MauO'art'fat) friegetifdje 910' maben 3wifcljen bem ~raI,lSee unb Sfaf:pi,lSee. 30 Massicus 466 Massicus, i, m. lBetg an ber @rense Batium~ gegen S1'am:panien; adi. 1'IIassicus 3: vinum, aucf) JYIas- sieum aUein H, nmor, munera V; Massica ornm n. ba~ @ebiet um ben mons Massieus Y ,. , l\![a,ssilia, ae, f (MaaC1aUa, § 43), j. JYIarseille :p~ofäifcf)e S1'olonie, .pau:ptftabt ber provineia, aber felbft bem römifeI)en @3tatt~aIter nicf)t untertan, fonbern autonom. 'Illefe s.rlorrecf)te nagm igr ~äfar nacf) ber ~roberung 49. @3eitbem fani bie @3tabt. ~inw. Ma,ssilienses ium, m. C. ' MaSSlva, ae, m. 1. ~effe be~ 9J1afiniffa L. 2. ~ntel be~felben S. Massyli, orum, m., bei L Maesulii, ~10maben im öftL ~umibien; ({di. JYIassyli equites numibifcf)e ffieiter V. Mastanabal, alis, m. jüngfter ber brei @3ögne be!3 mafiniffa, s.rlater be~ ~ugurtga. mastlgia, ae, m. (~\1:1. fWC1nyta,) @3cf)IingeI (lJaIgen, fitiet Fl. ' . m9Jtara, ae ober mataris, is, f. (feHifd) eine bei ben ®aUiern übIicf)e @urfwaffe, BOll!e CL. mäter, tris, f (altinb. matar-, gr. fL~T'l(!, bor. ,uch'l(!, aljb. muoter) 1. \lJl11ttCX: Ancii lllatrem habemus ignoramus patrem Ci, matrem esse (fieri) de ali~ quo uon iemb. S1'inber gaben (befommen) O. s.rlon ~ieren: prohibent a matribus haedos W1utterfcf)afe V; bager: pueros lambere matrem bie fäugenbe )fiöffin V; uon ~ffan!en: plantas abscindere cle corpore matrum @3ej)linge abfcf)neiben uom 9J1utterftoetV.· .päufig: 9J1utter, Habt (fl'l)7:(!OnOAtS): quem mater Arieia misit V; haec terra, quam matrem appellamus L. metaph. 2. /f~xenttteI für i\ifallClt, bef. GliittinllClt: mater familias S)auflfrau Ci, castae matres clucebant sacra i};rauen V Grais senritlun matribus ibo V, matres Baceho ad: tonitae lBaccf)antinnen V, magna mater Ci ober Mater V Sf1)befe, mater JYIatuta, mater Terra L; ugL Brutus matri cledit oscula ter1'ae 0, Vesta mater 0 V. 3. Ur~ebcrill, @;djii~ferin, Dudie: luxuries avaritiae mater Ci, pax Numae mater huie urbi iuris et re- ligionis fuit Ci, utilitas iusti mater H. 'Ilau. demin. mätercula, ae, f müttercf)en H. materia, ae über mäteries, ei, f (öu mater: 'Wcutter, ftofO 1. @;toff, material: materiam superabat opus ben @3toft bie ~U!3fügrung 0, materiam praebet seO'es aricla lBranbftoff 0; bager s.rl 0 rr a t an Beben~mitteln u. a.: consumere materiam 0; fortuna temeritati consulis materiam dec1it ~agrung L. 2. oee . .pllfo, lBal!~oI~: caesa gefäntes C, aricla, umicla C, bipedalis ilwet i};u~ lange lEaIfen C, praeacuta f:pij) 3ugegauene lBaUen C, lignorum et materiae aclgestus 8ufugr u?n lErenn, unb lBaugoh T. 3. metaph. fcf)riftfteHe, nfcf)er @;toff, GlegenftallD, :!~cma: Aesopus materiam repperit r:~, smnite materiam vestris, qui scribitis, aequ~m Vlrlbus H. 4. ltrfadjc, DueUe: quid oclisset Gloclium, segetem ac materiem gloriae suae? Ci au.ru~n. summi materies ~~li, H, materiam praeber~ enIDlmbu~ ~nla~ ilU s.rle~bacf)ttgungen L. 5. ~llIage, lJ1aturcU: mgentIs clecorls L, nihil mate1'iae in viro erat ad auclaciam er l)atte nicf)t ba~ 8eug in fieI) L' (:peilieU: duritiem silvis clepone; non sum materiä cligna perire tuä burcf) beinen ~garafter, unem:pfinbIicf) ltlie .p013 O. 'Ilau. mäteriätus 3 au~ .p013: aecles male materiatae au~ fd)lecf)tem .p013 Ci. mäterior, äri (mäteria) lBaugoI3 fäHen (lignor lBrenn, l)013 .Iefen) C. mäternus 3 (mäter) mütterlicf): tempora materna complere bie 8eit, bifl He mutter wirb 0, paternus maternusque sanguis Ci, Gaesar cingens maternä tempora myrto (s.rlenu~ ~l)nftCtu ber ~uIier) V· avus uon mutterfeite L. ' matertera, ae, f (.!romparatiuuifbung 3U mutter', § 16, Ilfnm.) ~ante, mutterfcf)mefter: novi dei lno be!3 lBaccf)u~ O. mathematicus, i, m. (O'llJ. fLaßwumx6c;) sJJ1atgem mer Ci, ~ftrolog T. Matlnus 3 ilum lBerge Matlnus am ®arganu!3ftod in ~:puneu gegörig, matinifeI) H. . ~atisco, onis, j. @3t. an ber ®aone nörbL von B1)on C }. Magon. Mäträlia, imu, n. (Ma tris JliIatutae festa Paulus) an, iägtficf) am 11. ~uni gefeiert O. mätri-Clda, ae, m. (mater lInb caedo, §§ 66 unb 43) muttermörber N. mätrimonium, ii, n. (mat.er) 1. ~ge: in matri- monium clucere aliquam f)eiraten C Ci clare aliquam alieui uergeiraten C Ci. 2. meton. ~gefrau: matri- monia ac pecl1nias hostium praedae destinavit T. mätrimus (3) puer beffen 9J1utter nod) lebt L T. Matrona, ae, j. SRebenflufl ber @3eine C, j. lVIarne. matrona, ae, j. (mäter) 1. ~gefrau, ®attin: ma- tronae et virgines Ci, matrona bellantis tyranni H matrona luno aI~ @3cf)üj)erin ber i};rauen H. 2. i};rau' matrone: matronae Brntum Iuxerunt L. )Da\): mä tronälis , eber @)efrau angegörig: decus L· lVIätronälia, ium, n. i};rauenfeft, am 1. 9J1ärry 31~ ~gren ber ~uno Bucina uon ben 9J1atronen gefeiert (vgL 0 Fast. 3, 229ft:>. Mat~ium,. ii, n. .pau:ptftabt ber ~gatten, bie 3wifcf)en ffil)em, 9J1am unb Bagn fa~en T, j. 9J1aben bei i};titlar. ~ar~acf) lVIa ttia.cu~ 3 in ber genannten ®egenb oe, finbhcf). lVIattlaCl, orum, m. cf) attifcf) er @3tamm: lVIattiaei fontes calidi T, j. )fiiei3baben. mäture (adv. ~on mätürus) 1. 311X redjtclt Bett: ma- ture occurrit Bibulus C, custodes mature sfmtiunt Ci. 2. frU~~cttig: maturius quam consueverat acl exel'- citum proficiscitur C, Libyes mature oppida ha- ~uere 8,; sup. qua~ maturrime fobalb al~ mög' Itcf) C C~. 3. 311 frll~, pater mature decessit N. ~lIe brei lEeb. in einem @3ate: qui homo mature (3) quaesivit pecuniam, nisi eam mature (1) parsit m a t ur e (2) esurit Fl. ' mäturesco 3. mäturui (mätürus) reif werben, reifen: maturescit frumentum C, puella wirb mannbar 0 partus (Beibe!3frucf)t) Ci. . ' mäturitas, tatis, j. (mäturus) 1. ffieife: frumenta no~ m~tum a matu!itate absunt C; metaph. uon ®etftei3tetfe: senectuüs Ci, maturitatem Galli crimi- nari ba!3 reife Urteil T, Grassi bie au~gereifte lEereb, famfeit T; oec. luna adfert maturitates gignencli ben ffieife:punft, bie ricf)tige 8eit Ci. 2. s.rloHenbung .pöge: audaciae maturitas in nostri consulatus tempu~ erupit Ci, temporum ber ~intritt ber ~ot L. mäturo 1. (mätürus) 1. tcif madjcll; pass. reif ~erllen, maturata uva reif Ci. 2. bd Betten ber" ndjicn: quae mox properanda (übereilen) forent, ma tlU ~re clatur V. 3. bcfdjfcllnigen, bcfötbcrn, fitlj beclfClt: de rebus maturanclis ac1 senatum 1'e- ferre Ci, fugam V T, maturandmn existimabat iter L' mit in! maturat .. ab urbe proficisci C, ni Gatilin~ maturasset signum dare übereilt bM 8eicf)en gegeben gätte S. Ol)ne in! legati in Africam maturantes veniunt fommen frül)seitig S, Hannibal maturanclum ratus, ne praevenirent Romani ficf) lieeilen SU müffen L, maturato opus est ~iIe ift nötig L. mäturus 3, sup. maturissimus, feIten maturrimus (uer\1:1unbt mit Matüta) 1. reif I 3citig, reif fUr ober alt etw.: filia matura viro V, virgo mannbar H, matura voeabit Ilithyiam bem ®ehüren llal)e 0; von i};rücf)ten: poma erucla vi avelluntur, matura clecidunt Ci; subst. n. quocl maturi erat . wa~ ficf) ffieife~ fanb L; 467 medico H/J1"a&t".HlC: maturi soles aestatis reifenb V; mit clat. S~egierung L; mit abI. animo et aevo unb @:inficf)t reif 0; omnia matura sunt: victoria, laus ift erntereif S. 2. rcd)t3cHtg: Ci, reditns Ci, secUtio 3um l2{u~brucf) reif L, vicletnr eSl (eI)eint an ber 8eit (ua!Qos) L. frii~öeitig, bor3ettig: in iis Iocis maturae Bunt tritt ber )fiiuter fritl) ein C, ego snm matn- illo icf) fam frül)er 0, robm aetatis quam ma- tmrriJuUJ.n precari T, honores S11 früge 0 H, matura clies noctem fugat i};rügIicf)t V. s.rlgI. s. v. mätüre. ta, ae, f (uerwunbt mit mätürns) bie ®öttin be!3 9)1orq,en~, gew. Mater lVIatuta, ibentifi~iert mit Beufo, i};eft lVIäträlia s. v. 'Ilav. tutfnuS 3 morgenblicfJ: radii 9J1orgenftral)len 0, prui- nae 0, frigora morgenfroft H, equi ber l2(urora 0, pater ~anufl, beim lBeginn be!3 ~age~ angerufen H, Aeneas se matutinus agebat war früg auf V. ud, ornm, m. (MaV(!Ob, ba~. mit 5ßegriffilüflettragung 9Jto[Jren) bie 9J1auren, lBewogner ber norbafrifanifcf)en ~üfte im geutigen m a roH 0 unb bem weftL I2Ugerien. Adi. Maurus 3 = afrifanifeI) überg.: iaenlato1' L, unda H; bie Banbfcf). Mauretänia ober Mauri- tänia, ae, f. (MaV(!bwvtc,); bei V lVI8,urusius 3 = lHaurns 3; Maurusii, ornm = Mauri L. Mausolus, i, m. (MaVaC1wAOq, § 29) ~1)rall11 uon .pali, rarnaffu!3 377-353, macf)±e ficf) unabI)ängig uon \ßerfien, uermägH mit feiner @3cf)wefter \2Xrtemifia, bie nacf) i~m 353-351 regierte unb igm ein :präcf)tige~ ®rabmaI, ba!3 Mausoleum, i, n. (MavC1wAEwV, § 91, IlfIJj. 2) erricf)ten liet. 'Ilager 9J1auf oleum a:p:peHaüu = :präcf)tige~ @rabmaL mävelim coni. pr. uon mälo Fl. Mii,vors, tis, m. (~gL s. v. Mars) Sfultname be!3 mati3 al!3 jiegreicf)en ®otte~, bei 'Il i cf) t. mar~: scopulns lVIavortis = Ä(!8WS miyos 0; adi. Mävortius 3 bem mat!3 geIJörig: proles 0, moenia ffiom V, tellns ~l)ra~ien V; subst. Mävortius, ii, m. 9J1ar!3fol)n, WMeager O. maxilla, ae, j. (demin. bon mala) S1'innbaeten Ci. maxime, am. (§ 41) maxume (adv. uon maximus) am metftclt, fe~r. 1. bei adi. unb adv. 3ur Um, !d)reibung ber @;u:petIatiuform: eins nomen maxime finitimum est huius periculo Ci, in Iocis disiunctis- simis maximeque diversis Ci, maxime contraria Ci, Centuripini, homines maxime mediter1'anei Ci, res maxime gravis sima omnium (= longe weitau~) L. 2. bei s.rlerben 3ur @3teigerung be~ lBegtiffe!3 (~Iatiu) le~x, übcrauil: maxime vellem, volui ll. a. gar fegt Ci, orbis terrarum semper nostris maxime patuit Ci, vos non timetis eam? lmmo vero, maxime I (sc. eam timetis) gar feIF S. 3. bOt3ilgIidj, ga1l3 befonberß: quaclrat in emu maxime N, allcui maxime fic1em ha- bere uor aUen N, gloriä unus omnium maxime flo- nut uon aUen am meiften N, uni huic maxime inc1nl- gere N, maxime Athenienses petebantur e!3 war I)au1-üfäcf)Iicf) auf bie ~tl)enex abgefegen N, optimus quisque maxime gloria dneitur Ci, ea stnclia ma- xime Iauclantur Ci, mnlta aHa vic1it, sed illucl ma- xime Ci, in noxiis maxime et primum quaeritur Ci, maxime omnium impecliebat, quod... uor a([em am meiften L, lugurtlmm maxime vivum sibi traderent momöglid) S. lEefonbere s.rlbbn. a. mit ~artifeln: memoriam nostram quam maxime longarn efficere mögücf)fi [angbauernb S, illucl mihi vel maxime vi- detur confirmare am aUermeiften Ci, cum in aliis rebus tum maxime in liberis tnendis declaravit gan3 befonber~ N, quae nunc cum maxime fiunt iej)t mel)r al~ je Ci, (ebenfo tum, tune cum maxime L), hoc CUln maxime loqneretur aIi3 er gerabe Ci, ut maxime ... ita maxime je megt ... befto mel)t. b. mit pron. ad hune maxime lllodmn disseruit Cu, hoc maxime moclo in Italiam perventnm est im wefent, Iicf)en, ungefäI)x L, cetrae maxime speciem reddens \0 1fiemlicg wie C~t, ut quisque maxime ... ita maxime (minime) je mel)r einer ... befto meI)r (tlJeniger) Ci. maximopere (l"xtap. = maximo opere Ci, § 53) S. v. mägnopere. Maximus, i, m. cognomen ber Fabii (s. v.), pl, Maximi, orum, m. männer wie Q. Fabius Maxi- mus Ci. Mazagae, ai'Ulll,j. ®t. in Jnbien Cu, j. Bischore. mäzonomus, i, m. (~\1J. fLa~ov6,uoq) wörtIicf) 'lBrot, forb'; bei H eine grofle i};Ieifcf)fcf)üffeL meätus, üs, m. (meo) 1. ba~ ®egen, bie Q)eweguug: caeli meatus describent raclio V, aquila leni meatu praevolavit i};Iug T. 2. met on. @eg, lBal)n: impe- clito meatu spiritmu finiebat Buftwege, ~tem~olen T, Ds.nubius in mare sex meatibus erumpit SJRün, bungen T. med s. v. ego am ~nbe. meddix s. v. medix. Medea, ae, f. (M~O'Eba, § ()1, 2to\. 2) bie 3aubetfunbige ~ocf)ter be~ Sfönigi3 \)'Cete!3 in S1'oIcf)\!3, vergiltt bem ~afon 3um golbenen s.rlIie~ unb entffiel)t mit igm. Um ben uerfo!, genben jEater auhugaIten, tötet fie iI)ten Q)ruber ~:pf1)rtU!3 unb wirft ign in ®tüete 3er(cf)nitten in!3 meer. @3:päter uon ~afon lJerfcf)mä~t, ber um bie S1'önig~tocf)ter in Sforintl) freit, tötet fte igre S1'htbet unb igre ~ebenbul)Ierin. medeor, eri (~gL meditor) 1. I)ciltlt, furieren. mit dat. f:pricf)lu. cum capiti mederi debeam, reduviam euro nicf)t ber .pau:ptfaclje abgelfen, fonbern Sfleinigfeiten beforgen Ci, ars medendi .peiIfunft O. metaph. 2. ijelfm: aclfiictae rei p. Ci. 3. afJ~eIfClt: igno- rantiae lectol'mu N, inopiae 1'ei fnnuentariae C, religioni sociorum Ci, nostro medere labori gilf ab, erleicf)tere O. Medi, orum, m. (MijO'o,) 9J1eber; bei 'Ilid)t. = ~erfer, I2lff1)rer, ~artI)er. Sg. Medus, i, m., aucf) adi. Me- dus 3: flumen ber ~u:pgrat H; Media, ae, f (M'IO'{a) Banb fÜll!. uom Sfaf:pi,@3ee, .pau:ptftetllt ~fba' tana; Medicus 3 mebifcf), :perfi(cf): vestis N, Medica (herba) mebifcf)er S1'Iee, ~u1ferne V. mediastinus, i, m. (sc. servus, uon meruus) .pau!3l'necf)t, ,burfeI)e; bei H Ep. 1, 14, 14 im )fiort\:pieI: meclia- stinus rura petebas, nune urbem vilicus optas. medicäbilis, e (medico) geiIlim: O. medicämen, inis (b i cf) t.) unb medicamentum, i, n. (medico) 1 . .pcUmittcI; oec. Illt~llei; meclica- mentum dare ad aquam intercutem Ci. 2. (!lift; infusum cibo boleto venenum, nec vis mecliea- minis intellecta T. 3. Baubctnttttef: meclieamen triste 0, agnus meclicamine fiet O. 4. ®djmhtfe; bilb!. fucati medicamenta candoris et ruboris rote unb wei~e @3cf)minfe ber )fiorte, gefllcf)ter ~uf:puj) ber mebe Ci. medicätus, ÜS, m. (medico) 8aubermitteI O. mediclna, ae, f (medicus, § 87, \}tof. 2) 1. .peU" fllnft: sutor meclicinam faeit betreibt Fh. 2 . .pcU~ mittel, Illt311Ci: meclieinam dare Cu, adhibere Ci; metaph . .pciImtttd, Illb~i1fe: est animi medicina philo- sophia Ci, non egeo medicina, me ipse consol9l' Ci, haee sit medicina furoris V u. a. medico 1. (medicus) 1. ~ei1fam, witffam madjeu: amnem occulte medicans V, semina vitro et amurcä triebfrättig macf)en V; pt. pf. pass. medicätus 3 ~ctIfam: potio .peiItranf Cu; occ. virga 8aubetftab 0, fruges 8auberfrallt V, somnus bmcf) 8auber uerutfacf)t O. 2. färbelt: lana meclicata fuco rotgefärbt H. 3· depon. medicor 1. ~cUcn: senibus medicantnr anhelis V, aber: cuspidis i c t u m V. 30* Medicus 468 Medicus 3 s. v. Medi. medicus 3 (medeor) 1: ~eilfam, ~eilenb: ars .peil, funft 0 Ti, medicas adhibere manus ad volnera V. 2. subst. medicus, i, m. m:qt. medimnus, i, m. N unb medimnum, i, n. Ci (~\1:). fttlhftvor;; @efd)led)t § 92), gen. pl. medimnum, ber attifd)e @)djeffeI; ugL modius. • mediocris, e (medius) emitter; 1. gering, mittel, mäjjig: spatium unflebeutenb C, latitudo. C, o~e malum etiam mediocre, magnum est C~, familia formä '(bem äufleren m:nfe~en nad)) vix mediocris N, castellum S animus Iugurthae non mediocris ~od), ftrebenb S. '2. niebrig. unbebeutenb: queri mediocris animi est 3eigt stleinmut C, mediocribus multis civi- tatem impertiebant W1ännern nieberen @)tanbe~ Ci; ~itote~: non mediocris gtojj, bebeutenb Ci; subst. mediocria gerere Unbebeutenbe~ S. ?BgL s. v. me- diocriter. NB. jßei 1lid)t. medi6cris. matJ. mediocritäs, tätis, j. 1. W1itte~ö~e, W1itteIftrafle: auream quisquis mediocritatem diligit H, medi~­ critates probant W1äfligung ber ~eibenfd)aften Ct. 2. W1ittelmäfligfeit, stlein~eit: non video in hac mea mediocritate ingenii quid despicere possit Anto- nius Ci. mediocriter (adv. 3U mediocris) mäflig, gering: corpus mediocriter aegrum Ci, non mediocriter versari in dicendi exercitatione nid)t wenig Ci, ne mediocriter quidem disertus Ci. Mediölänum unb ium, i, n. W1aiIanb; adi. Me- diölänensis, e. Mediomatrici, orum, m. belgifd)e~ ?BoU 31tJifd)en ber oberen W1aa~ unb bem !R~ein C T. Mediön, onis, m. (MEOEWV) @)t. in m:farnanien; @:inw. Mediönii, orum, m. L. . meditämentum, i, n. (meditor) ?Borüflung: belli meditamenta T. meditätio, onis, j. (meditor) 1. ba~ ~ad;Jbenfen, !Sebad;Jtna~me: stulta est meditatio futuri mall Ci. 2. @:inübung: noctes et dies in omnium doctrinarum meditatione versabar Ci. medi-terräneus 3 (in media terra situs, § 66) 1. binnenIänbifd;J: regiones C, mediterranei mare esse non credunt bie ~eute im !Sinnenlanbe Ci, Centuri- pini homines mediterranei, arebus maritimis remo- tissimi Ci. 2. subst. n. pl. !Sinnenlanb: mediter- ranea Galliae petit L. meditor 1. (gr. ftlö0ftat 'bin bebad)t', ft~ooftat 'erfinne', got. miton, a~b. mezzön 'ermeffen') 1. nadjfinnen, lilier~ benlen: meditabar, quid contra dicerem Ci, consules de rei p. libertate meditati Ci. 2. anf etw. finnen, fidj 1l0rbeteiten: animo meditatur in Persas pro- ficisci N, multos annos regnare meditatus Ci, tu ut ullam fugam meditere? Ci, nec furtivum Dido meditatur amorem V. 3. fidj liben, einftubtcren: candidatus accusationem meditari visus est Ci, ver- sus tecum meditare canoros H, silvestrem tenui musam meditaris avenä bu übft ein V. 4. pt. pj. pass. meditätus 3 aU1$gebadjt, ilorbcreitd, einftnbtcrt: meditatum et cogitatum scelus adtuleras Ci, accu- ratae ac meditatae commentationes forgfäItig übetregt unb au~gearbeitet Ci, ratio, oratio T. medius 3 (aTtinb. mRdhya-s, gr. ftErJrJor;, ftsrJo" got. midjis, agb. mitti, §§ 6 ff.) ber mittlere, mittelfte I. räumIid;J: 1. mittler, mitte1ft; 2. präbit burd;J adv. mitten, in ber IDlittt. II. 3eitIid;J: 1. mittler, ba3ltJifdjenIiegenb; 2. prä bit. mitten, IDlitte. In. metaph. 1. IDlitfdbiug; 2. (mittd)mii~ig; 3. neut1!aI; 4. 3ltJeibeutig; 5. 1ltwttteInb; 6. ftiitenb; 7. ~aI6. 1. 1. regio totius Galliae media C, ut locum medium utriusque (3wifd;Jen i~nen) diceret C, locus medius regionum earum punft jener ®egenben C, medius mundi (terme) 10- . cus Ci. ·2. in colle medio mitten auf bem .püge{ C, per medios fines proficisci mitten burdj ba~ ®ebiet C, acies 3enttum C, in solio medius consedit in ber W1itte 0, aer medius caeli terraeque mitten 3wifd;Jen 0, medio in foro Ci, locus in media insula situs Ci, iuvenem medium complectitur mitten um ben ~eifl L, medius stans aggere V, discessere omnes medii au~ ber ~.nitte V, regina se mediam locavit legte fidj mitten auf V. 11. 1. medium fuit breve tempus fur5e 3\1:)ifcfjen, 3eit 0, aetatis mediae viI' in mittIeren ~a~ten Ph, constans aetas, quae media dicitur Ci, mediis diebus in ben 3wifd;Jentagen L. 2. mediä nocte mitten in ber ~ad;Jt, um W1itternad;Jt C, belIum media aestate confecit mitten im @)ommer Ci = aestu medio V, dies W1ittag V H, in medios dormire dies bi~ W1ittag H; meton. stabula ad medium conversa diem W1ittag = @)üb V; tJom 3eitIid;Jen ?Betraufe einer .panblung: me- dium iter tenebat war mitten auf ber ~a~rt V, media inter 10ra mitten im ~al)ren V, media inter proelia V, in medio ictu mitten im @)d;Jlage V, in honore defun medio wäl)renb fie tJere~rten V. III. 1.. si quid medium mortisque fug'aeque 0, medium erat in Anco ingenium, et Numae et Ro- muli memor ftanb 3wifd;Jen L, quod medium inter aequum et utile erat decreverunt L, pacis eras mediusque belli 3U !leibem geeignet H, media sequi ben W1ittelweg einfd;Jlagen T. 2. a summis, mediis, infimis hoc idem fit Ci, nihil medium, sed in- mensa omnia L, delectum habere ad media bella L (= mediocria), Galbae medium ingenium, magis extra vitia quam cum virtutibus T. 3. hos tamquam medios nec in alterius favorem inclinatos miserat rex L, medium se gessit blieb neutral L. 4. medio responso spem ad vohmtatem interpretantibus fe- cerat L, ad Varum media scriptitabat T. 5. Iup- piter medius fratris et sororis dividit annum al~ ?BermittIer 3wifdjen 0, paci medium se offert al~ ~.nitteI~mann V. 6. quos inter medius venit furor trat 3wifdjen fie, ent3weite fie V, ne qua scire dolos mediusve occurrere possit l)inbemb ba3wifd;Jenireten V. 7. media pars 0; ugI. di-midia pars. mau. subst. medium, ii, n. 1. IDlitte: in medium (in medio) sarcinas conicere C, medio tutissimus ibis 0, nocte volat medio caeli terraeque in ber W1itte 3wifdjen V, medio campi mitten im ~elbe V, medio tecti im ~m, plutJium V, medio montium porrigitur planities mitten in T, legionem sextam medio constituit im 3entrum T, diei medium W1ittag L, medio temporis unterbeffen T, nos eam rem in medio relinquipms laffen unent· fdjieben S (in medium T). 2. Offeutlidjfeit: plura clam de medio removebat bradjte auf bie @)eite, Iiejj tJerfd;Jwinben Ci, litteras in medium protulit ~at ~e. fanntgemad;Jt Ci, procedere in medium fid;J. öffenthdj 3eigen Ci rem in medio ponere (uor ®md;Jt) tJor, !lringen Ci; oee. - .' d t d wurue. . dosior Ci; vom (§:~arader: men osus e men ax mensa ae f. (lJieU.isol.pt.pj.pass.110nmetlri) 1. :1tfd) , voll t}e~Ier unb ~üge H. .. mon :1afeI: 'tripes H, mensam tollere bie ~afel. aufQeben H; mendum, i, n. (altinb. mind .. '.irörjlerfef}!ee) storper, occ. pisces mensä averrere vom :1tfd) tu ber !Sube gebred)en, t}el)Iet Ci. . be~ t}ifd)~iinblere H; mensae deorum tifd)förmi~e IllI, Menecles, is, m. ein ml)etor au~ IllIabanba; ad~. tiire CiV mensam poni iubet 3al)Itifd), [ßed)flerttfd) H. Merieclius 3 Ci. !Srotflabe~ nannte man mensae farreae c:1abIetten', Menelaus, i, m. Illtribe, !Stubet: Illgamemnon~, @emal)I woburd) bie 1Stellen V Aen. 3, 257; 394; 7,116 flar ber ,pelena, stönig in ISparta: ~enelai portlls ,pafen~ werben. 2. meton. :1ifd), :1afeI, @ffen: super mensam ftabt in W1armarifa weft{. von Sltgt)pten N. über :1ifdJ, wiil)renb be~ @f1ene Clt, ~ucis pa~'s ultima Menenius 3 !name einer gens. !Sef. JYIenenius mensae est data bient ber Wlal)I~ett 0, VIta plena Agrippa, cos.503, ber 494 ben IStreit mit ber au~, Italicarum mensarum 6d)maufereien Ci; fonft. gewanberten ~IeM burd) bie t}abeI vom Wla.gen. ~nb mensa secunda ~1ad)tifd), stonfeft NO, parciore mensa ben @Hebern beigelegt ~aben foll. SDatl. IUdlClum uti fparfamer effen T. SDatl. Menenianum be~ Wleneniue L. mensarius ii, m. (nndj gr. T/lCX1lE;tr'1C; bon T/la1lE;cx) Menestheus, ei, m., ace. ea . (MEVEO'i}EVC;) lSol)n be~ [ßed)fler: Iirviri ober Vviri mensarii !SanUjenen, 3ur ~p~ifratee, lSd)wiegerfo6n bee :1tmoleon N. Orbnung finan3ieller Illngelegen~eiten vom IStaate Oe- Menix, gis, f. ~nfeI in ber stleinen lSt)rte L, fpiiter rufen L. . Girba, j. Dscherba. mensio, önis, f. (metior) bae Wleffen: vocum IStlben, Menoeceus, ei, m. (MEl'O~"EV.) lSol)n b~~ stre~n, meffung Ci Or. 53, 177. . opferte fid) aI~ bie lSieben :1l)eben bebrol)ten, emet: [ßet~' mensis, is, m., gen. pl. lllensilUn unb menSUlll (nUmb. fagung be~ :1irefia~ 3ufoIge für bie 1Stabt Ci. . mäs-, nttifdj ft1lv, jonifdj futc;, ft~Vll = luna, nf}b. manöt) Menoetiades, ae, m. (MEvomc1O''1c;) lSol)n be~ Wle· Wlonat. noetiu~, ~atroUu~ ° Pr. mensor, öris, m. (metior) 1. Wleffer: maris et mens, mentis,j (€ltnmm in me-min-i, P,E'VO>i bgL nltinb. terrae mensor Archytas ale ~Jlatl)ematifer H. 2.oec. mati-s 'IDenfen', got. gaminpi 'illnbenten') ba~ SDenten, t}elbmeffer: humum signavit limite menso~ 0. u. 3W. menstrualis, e (menstruus, § 38, 1) monatltd): eplllae freier :1ifd) für einen Wlonat P~. ,. . 1. ~enfftaft (merftanb, mernunft, @infid)t), @eift; menstruus 3 (mensis) monatItd): spatIUm (lunae) _Cl, 2. ~enfart, ~inueßart, (tJcmiit; usura Ci, luna ber ~auf be~ Wlonbee V; subst. men- oCC. @cmiitßaffdte (3orn, ~eibenfd)aft, Wlut); struum, i, n. ~eben~mitteI für einen Wlonat L. . 3. meton. baß (tJebadjte, bie (tJebanfen; mensura, ae, f. (metior) 1. mafj, IDleffnttg: c~rtls OCC. ~tintteruug, meinnng, 2lbfidjt; mensuris ex aqua ([ßafferu~t:) videbamus brevlOres 4. perfon. @öttin ber ~efinnnng. esse noctes C aurium mittele be~ @e~ör~ Ci. 2. maf) 1. menti regnulll totius animi (lSeele) a natura (~änge @röSe~. n,): roboris Umfang 0; metaph. tanti tributum est Ci, suae mentis esse ober mentis com- mens~ram nominis illlples genüg(t ber @röjie bee potem esse bei merftanb fein Ci; me~te captus blöb !namen~ ° consularis legati [ßürbe T. 3· meton. ober wa"'nfinnig CiL, ebenfo mente allen. ata C; mens mafj (3Um' meffen): qui modus mensurae medimnus <' t appellatur eine Illrt v, on Wl. afj N, neque mensuras sana gefunber merftanb H, timor OlllllIUlll men es animo sq ue perturbavit @infidJt unb Wlut, stopf unb itinerum lloverunt ~aben fem [ßegmafj C. menta 472 meretri:x: menta unb mentha, ae,f. (\lw. fliv!hj, § fJl) slJhn3 e, Sl'rau[emin3e: mentae virentes, olentes 0; nomen pr. lVIentha bie in Sl'raufemin3e l.lentJanbeIte :n1jmvge O. m~.ntio, önis, f. (u~r. s. vv. memini, mens, moneo) (Q;r, ltlagn~ng, !Bor[~fag, I[(megung: Chabrias, de quo supra mentlOnE!m feClmus ber obenerltlägnte N, mentionem facere rei ober de re auf etll.l. 3U reben fommen' oee. im (5enate eine (5aclje !Jur (5vraclje bringen Ci 'incidit mentio de uxoribus man verfiel im @efvräclj~ auf L mentionem movere, incohare L. ' mentior 4. tItus sum (uon mens wie partior UOl1 pars: 'fici) et.w. erbenten') I. intro 1. bidjtcu, erbidjtcu: ita men~ltu1' Homerus H. 2. fügeu: mentior, nisi !Berftcljerung~formef 0; auclj mentiar, si hanc viam asperam esse negern Ci; von ~eblofem:Erons, oculi, vultus persaepe mentiuntur, oratio vel'o saepissime Ci. 11. trans. 1. erlügeu: gloriam rerum 0, eius consilio tantam rem est mentitus S. 2. fiilfdjHdj 3etgen borgeben: vados dis?it mentiri lana colores V, pne~ rum ba~ I[(u~[egen eme~ Sl'naben annegmen sani ca- ~itis c1010res vor[piegeln O. 3. tiiufdjcu: ~pem men- tlta seges H. Pt. pf. mentltus 3 pa f[. tlbtdjfet faIfdj, cdogeu: se mentitis superos celasse figuris d, mentita tela adgnoscunt V. Mentor, o1'is, m. (Mivrw(') berüI)mter Sl'ünftIer in ge, triebener WletaHarbeit (;rorent) nm 350 Ci; adi. Mento- reus 3: opus Pr. mentum, i, n. (uieff. '.f.ier\lorragun~', \lgf. pro-mineo) Stinn: incana menta regis graubärtig V. !Bon ;rieten: menta toudent hirci V. meo 1. meift bicljt. unb nacljfL gegen: in orientem meavi~ co~ite Livia T, iter, quä meant navigia Cu, meantla sldera lillanbe{fterne, I.ßlaneten 0 liberius meare spiritus coeperat Cu. ' mephltis ober mefltis, is, j., acc. im fcljäbIiclje ~u~bünftung, @eftanf: exhalat opaca mephitim V. ~n~ nomen pr. Mephltis bie @öttin, weIclje folclje ~(u~, bünftungen vertreibt 1'. meraeus 3 (merus) rein, unvermifcljt, fauter: vinum Ci, helleborum H; metaph. libertas Ci. mere.atol', öris, m. (mereor) Sl'aufmann, .pänbler: multI ad eos mercatores ventitant C, mercatoribus tutum mare non fuit Ci. mereatfira, ae, f. (mereor) Sl'aufmann[cljaft, iIBaren, ganbeI: mercaturas facere .panbeI treiben Ci L; metaph .. ~on erit ista amicitia, sed mercatnra quae- dam utIhtatnm fo eine I[(rt .panbel Ci. mel'eatus, ÜS, m. (mereor) 1 . .panbel: domi tuae turpissimo mercatu omnia sunt venalia Ci. 2. Wlarft, Wleffe: mercatu frequenti negotiatores comprehensi sunt auf 3agIreiclj befucljtem Wladt L, mercatum ha- bere Wlarft abgalten Ci. mereedula, ae, f. (demin. UOl1 merees) denber ~ogn Ci. meree?-narius, mereenarius 3 (merx, merees) 1 .. ad~. erfanft, gebungen, gemietet, be3agIt: milites (5ölbner N, .~cribae N, tr. pI. beftocljen Ci, vincla bie a,effeIn be5 ~(n;tcljeM H. 2. subst. ~ognbiener, ;rag, rogner: sordldl quaestns mercennariorum omnium Ci. merees, edis, f. (merx) 1. ~o4!t, (501b, ~rci0: ad cenam it mercede conducta gemietet N manuum mer-c~de inopiam tolerare mit bem !Berbien[t if)rer I[(rbeit S, dmrna ;raglogn H; metaph. non aliä bibam mer- cede um feinen qsrei~ fonft H, virtus non aliam mer- ceat Ci, rnerces l'hetori est data Ci; metaph (5djaben, lRadjicih istuc non sine magna merced~ contingit bafür mut man fcljll.lere~ ~el)rgelb 3aglen Ci hac mereede snorum coeant um biefen I.ßrei~ V; ar: bore~ multa. mercede domanda~ mit vieler 9J1üge V. 3· 8t1t0, IDhetc: mercedes habItationum annuae C quinas hie capiti (Stapitaf) mercedes exsecat fünffaclj~ 8infen (5 % für ben Wlonat) [cljinbet er gerau~ H. mereimonium, ii, n. (merx) lillare T. mereor 1., inf. pr. mercärier H (merx) fanfen, er, faufen: mercantur, quod statim vendant Ci authepsam tanto pretio nuper mercatus est Ci: metaph. hoc magno mereentu1' Atrielae He ll.lütbe~ viel barum geben V. Mereurius, ii, m. (Mereurius a mereibus est dictus Festus) aItIatini[cljer @ott be~ .panbel~ unb @ell.linnes von ben Stauffeuten am 15. Wlai «(5ogn ber 9J1aia) ge: feiert, fpäter vöHig mit 'E(}(.ä'jS ibentifi3iert, fo bafi er auclj al~ @ötterbote, (Q;rfinber ber ~t)ra, aI5 (5eefen, geleiter ufll.l. gebacljt wirb. (50 fonnte C auclj einen unbefannten feItifcljen @ott (unierem 5ffiuotan äf)nfid)) fo nennen: maxime JYIercnrium colunt. lillie 'E(}fl.i}s ap:peHativ: JYIercurius Andoddi .perme, .perme(lfäule (uierfantige.J)f~ifer, bie eine .f.ierme~liü[te trugen) N. .Adi. lVIercunahs, e: cognomen H, viri Mercuriales bie ~icljter als @ünftIinge be~ Wlerfur H; subst. Mercu- riales, ium ba5 @remium ber Staufleute 3U ffiom, 495 begrünbet. lBeacljte: aqua lYlercurii GueUe an ber via Appia 0, stella lYIercurii ber I.ßlanet 9Jcedur Ci, tumulus Mereurii naclj einem pgöni3ifcljen @ott ue, nannte I[(ngöge bei Sl'ar±gagena L, promunturium Mer- eurii ('E(}p..a'iOv) bie Oft[pij)e be5 @olfe~ von Startgago L. merda, ae, f. (uieff. au~ *smerida, §§ 7! uno 42, all ago. smero '®ci)mer') Sl'ot, (Q;;l;fremente: corvorum H. merens, ntis 'verbienenb'; 1. würbig: laurea cle- creta merenti O. 2. fcljulbig: consul increpare merentes S, seelus lllerens expendit Laocoon V. Pt. pr. act. von mereo 2. ui unb mereor 2. itus sum (lJgL ,UEt(!OfWl) 1. berbicllClt, erltJerbeu: nardo vina merebere ein, tanfcljen H, hic meret aera liber Sosiis bringt ein H; rnetaph. nullam gratiam hoc bello meruit L; oce. (5oIb berDienen, aI5 (5olbat bienen: stipenclia merere: meruit stipendia in eo beUo Ci, vicena stipenclia meriti bie 3wan3ig 0agre gebient gaben T; aber: aelu- leseens patre suo imperatore meruit biente unter Ci, pedibus !Ju fjut bienen L, equo a{~ ffieHer Ci. 2. füll einer l5aclje ltJiirbig lltadjcu: laudem exercitus meritus videbatur C, triumphos 0, putasne illum inmortali- tatem mereri voluisse? Ci; mit inf. meruisti amari T; mit .peifcljefaj): mm"uit, ut praemiis decoraretur Ci; oce. eiue (5trafe berDieuCltp etw. betfdjttlbeu: odium civitatis meruerat gatte ficlj 3uge30gen C, fustuarium meruerunt legiones Ci; mit inf. mori 0, medta poena verbiente I5trafe 0; bager auclj: quid mali meruisset lva~ er lBöfe~ verfcljulbet, getan gatte T, seelus tantum verüben V; pt. pf. pass. meritus 3 berbieut, gcrer1)tp ge6ii1)xcub: meritas do sanguine poenas 0, illis meritum praemium persolutum est Ci. 3· fidj lBcrbiCltfte erltJerben. 0n biefer ~eb. meift depon. bene (melius, optime) mel'eri de, male (pessime) cle ficlj ll.logl ober übel verbient macljen um: si bene quicl de te merui in irgenbeiner .pinficljt V, ne se de iHo optime meritum t1'aderet N, sodos optime merentes deserere C, melius de quibusc1am acerbos inimicos mereri quam eos amicos, qui dulces videantur Ci, ce dem laborum desiderat I.ßrei5 Ci, sine mercede umfonft Phi gänfig in üblem (5inne: pretio atque mercede minuisti maiestatem rei p. Ci, proditionis T. lBef. @5oIb be~ (5oIbaten: Gennanos mercede arcessere in (5olb nel)men C = milites mercede conducere L mercede militare um (5oIb bienen CU U. a. 2. oce: ~e4rgefll: qui te tantä mereede nihil sapere do- meretrleius 3 (meretrlx) bugleti[clj, birnengaft: tm·ba. corpora 0, quaestus Ci. meretrle1l1a, ae, f. lBnglbirne. Demin. von meretrlx, leis, f. (nomen ag. bon mereo) lBuglerin II s 473 metalll1m s, itis, j. (lJgl. &flE(!Yw [treife ab) @arbe V. mergo 3. mersi, lllersus (aftino. majjati 't<)ucf)t unter') 1. iUl1djett, ell1tlllld) CUp betfenfeu; medial-pass. untct~ fallil)Clt, berfütlen! CUln pulli non pascerentur, eos mergi in aquam iussit erfäufen Ci, aves se in mari mel'gunt Ci, nec me deus aequore mersit V, sub aequora 0 V, mersis fel' opem rebus ber ver, funfenen lillelt O. lBef. von (5cljiffen: multae naves rostro perforatae merguntur gegen unter L; bicljt. merguntur sidera gegen unter O. 2. metaph. r)iucüt~ fiedelt, iJer6ctgcll: canes mergunt rostra in COl"pOre domini fcljlagen ba~ @ebit tief ein 0, vultüs in cor- tice verbergen 0, caput in terram efEossam L, pan- dere res terrä et caligine mersas V. 3. metaph. bufcnfClt, ftiir3cu: fortuna viros mersit gat geftürcrt V, me scelus Laeaenae his mersit malis in~ Unglücf V, fnnere acerbo in ben bitteren ;rob V, mersus rebus secundis gIücfverfunfen L, vino somnoque mersus in ;rrunrengeit unb (5cljlaf verfunfen L, in voluptates se mm"serant gatten ficlj in @enüffe geftüqt L, mergen- tibus sortern usuris bie 8in[en brücfen (überfteigen) ba~ Sl'a:pital L. me:rgus, i, m. (mergo) ;raucljer, ein lillaffervogeL meridianlls 3 1. mittägig: tempus Ci, sol Wlittagi3' forme L. 2. fübliclj: reg'io, vallis L. !Bon meridies, ei, m. (.f.i~\Joftafe, § 62, aUß *mec1Idie, loeat. \lon medius dies; d-d bifflmiiiert naci) § 38, 1) 1. Wlittag: lYIilo media nocte in eampum venit, permansit ad meridiem Ci, ante, post meridiem !Bor" :naclj, mittag Ci. 2. meton. Wlittaggegenb, (5üben: quä ac1 meridiem vergit N, spectare ad meridielll C, a me- ridie Aegyptus obiacet T. Meriones, ae, m. (M?)('t6V?)Q) Streter, lillagenlenfer betl 0bomeneu'3 vor ;rroia 0 H. me:rito, S~tp. meritissimö Ci (abi. IJon meritum, adv. isol.) naclj !Berbienft, mit ffiecljt, bUlig: universis merito erat carissimus N, praetores merito ac iure lau- dantur Ci, iure meritoque C#. meritorius 3 (bon *meritor, ?lI. 3u meretrlx, f. s. Y. mereo) gemietet: pueri lBuf)1tnaben Ci, meritum, i, n. (sub8t. isol. pt. pf. pass. \)on mereo) 1. ~etlltcnft, ®iirbigfcit. !Bgt meritö S. V., ex me- rito T, pro euiusque merito L, supplicatio diis pro singulari eorum merito eleCl'eta est Ci; invenies, quo Bit merito quaeque dies notata lBebeutung O. 2. bCr~ bicufHtdje :tat, ®o~ftat: Milonis erga me merita Ci, singularia in rem p. rnerita Ci, gloria est fama magnOl"Um meritornm Ci; oce. @5d)lllb, [lerfil)lllbcll: merito populi R. burcf) bie I5cljulb C, quid sim, viele meritumque require 0, rne aeellsat nullo meo in se merito ogne bafi iclj e~ um ign vetbient f)1itte L, a me nullo meo merito alienus est ogne mein. !Ber, fcljulben Ci. Meroe, es, f. (lVIE('O'l) bie von ben I[(rmen be~ ~1iI(l um, floffene ~anbfclj., weIclje bie SIClten al~ 0nfel anfaf)en O. Merope, es, f. (ME(l6n?)) ;rocljter be~ I[(tIa~, ~Ieiabe, @emaf)fin be~ l5iflJPf)u~ in Sl'orintg; im I5ternbdbe ber I.ßleiaben ber bunfelfte (5tem (aue ®cf)am iilJel' if)re lEer< eljelicf)nng mit einem ®terlilicf)en) O. Merops, opis, m. (ME('Ol/J) s[(tgiopenrönig, @emaf)I ber Sl'llJmene, ber 9J1uttet be5 I.ßgaetgon O. merops, opis, m. (\YID. ,ui('ol/J) ~ienenf:pecljt, ein ben ~ienen fcljäbIicljer !Bogel V. merso 1. (frequ. \lon merg'o) verjenren: vivam gallinam musto mersare Falerno erfäufen H, balantulll gTegem fil1vio salubri baben, fcljll.lemmen V; metaph. mersari civilibus umlis ficlj in bie lillogen ber l.ßoHtit ftüqen FE. merula, ae, f. I[(mfeI H. merus 3 1. llugCl1Iifdjt, lauter, rein! vina fug·it gal1cletque meris nnc1is 0, lac 0, si mera vina bi- bisset 0; s·ubst. merum, i, n. (sc. vinum) rciltet lilleiu: uoetnrno certare mero H. metaph. 2. uu~ IJcrfiilfdjt: libertas voH, uneingefcljränft L, virtus ecljt H. 3. falttet, ntlf}tiJ aI0, UUt: mora mera est monerier Pl, vineta erepare mera H. merx, cis, j., gen. pl. ium (mereo) lillare: merces mutare ;raufcljl)anbeI treiben V, femineae lilleibertanb O. Mesembriaeus 3 von JYIesembria, einer tgra!Jifcljen (5t. an ber @ren~e von 9J1öfien O. Mesia silva ber .pü9eI3u9 von !Bei gegen ben pons Mulvius L. lVIesopotamia, ae, f. (MHJonorC1fltc() ~anb[cf). 3ll.lifcljen (Q;u:pgrat unb ;rigri~ Ci. Messalla, ae, m. (Messäla, § 29 am (Q;nbe) 8ll.leig be~ valerifcljen @efcljlecljte~ feit M. Valel'ius Maximus Mes- salla, cos. 263, bem lBefieger .piero~. M. Valerius lYIessalla Oorvinus, geo. 59, fämpfte unter lBrutu~ bei I.ßgiIippi, f:päter auf Octaviannffl' l5eite, cos. 31, vertmut mit 0 unb Ti. (5ein (5ogn M. Valm"ius Messalla ober Messalllnus, cos. 5 n. ~gr., @önner be~ 0, fjreunb be~ @ermanicu~. Valeria lYIessanna, @emagIin be~ StaHers ~laubiu~, beren :name infolge if)rer l5ittenlofig, feit a:ppeUativ ltlurbe (§ 84, mur. 2). lillogl von Messana, ae, j. (MEc1c1avC1) alte (5t. an ber 9J1eermge von ffigegium, ur[:pr. ZaJJJtA7j, um 729 von (Q;uböa au~ folonifiert, 494 von Wlilefiern unter I[(na;l;iIM, bem srlJ' rannen von ffigegium, erobert unb von biefem, ber ein 9J1e[fenier ltlar, lYIessana genannt, j. lYIessina. Adi. Messeniu.s 3 (naci) attiicf) MEc1c1~V?)) O. Messapus, i, m. Sl'önig von Messapia, !1e, j., b. i. Sl'alabrien unb ~lpuIien 17; adi. lVIessapms 3 rala, brifclj,apulifclj 0; (Q;inw. Messäpii, örum, m. L. Messene, es ober a, ae,]. (MEc1c11jV'l) (5t. am l.ß~mifo~ in ber gleicljnamigen ~anbfclj.; adi. lVIessemus 3 (MEc1c1~VtOQ)i (Q;inw. Messenii, örum, m. L T. messis, is, f. (meto, § 36) 1. ~xnte: triticeam in messem humum exercere V; metaph. c1uo tempora messis VOllt SI(u~fcljlleiben be~ .ponig~ V. 2. meton. (Q;tuic5cit: ante foeum, si frigus erit; si messis, in umbra V. 3. ~tutcettrag: ruperunt horrea messes 17; auclj von bem 3U goffenben: spieea iam campis messis inhorruit V. lBiIb L adhue tua messis in herba est 'bein lillei!Jen foU erft blül)en' 0, (mol'um malOl"um) metere messem maxumam (mUitteration) Pl. messol', öris, m. (nomen ag. \lon meto, § 36) (5cljnitter, 9J1äger; bUbI. sator malorum et messor Pl. ~av. messorius 3 3ur (Q;rnte gegörig: corbis Ci. met enl'1itif clje~ lillörtcljen, an pron. tretenb im l5inne unfete5 fdbft, eigen. !Bgt ego-met, mei-met, milli- met, me-met; nos-met, nobis-met, ipsi-met. meta, ae,.f. (UHr. aftinb. methi '13feUer') 1. ®U!töCp ~ube, Bid: sol ex aequo metä clistabat uträque gIeiclj ltleH vom ~(ltf' unb Untergang 0, longarum haee meta vianun V, metas dati pervenit ad aevi V, metae renun V = fines imperii; mortis V = 7:SAOS {Javarow HomeT, nox mediam caeli metam conti- gerat Wlitternacljt V. met on. 2. ®tCU5aCü{)CU: propin- quabant scopulo metamqne tenebant fie f)atten ba~ 8iel erreicf)t V; occ. bie @;~t~fiiule im 8irht!3: meta ferviclis evitata rotis H; äl)nIiclj: metas lustrare Pachyni umfagren, wie in ber ffiennbaf)n V. . 3. ~ege!, DbeWlf, \laclj ber Obeli~fenform ber metae 1111 81dU!3: metas imitata eupressns 0, eollis in modum metae fastig-atus L = petra in modum metae erecta Cu. Metabus, i, m. Stönig ber !Bogtet, !Batet ber ~a' miHa V. metalll1m, i, n. (\lID. ,uiraUov) 1. WletalI: auri V, libertas potio!' metallis aI~ (5iIber unb @olb H. 2. meton. @tUbe, lBetgwerr: pecunia, quae ex me- tallis redibat bie (Q;inrünfte uns ben lBergwerfen N, Metapontum 474 Terneses rnetalla 0, rnetalla vetera intel'missa re-I metuens, ntis. fel)euenb, bange, in 1}urel)t; mit gen. eoluit lieg luiebereröffnen L. rnetuentio1' deorum g-otte5filrel)tiger 0, eonsul legllln Metapol1tum, i, n. (METan:aVTtOv) 6t. in ber 9JHtte rnetuens L, pericli T~ alterins viri metuens casH- be5 ~arentinifel)en meervufen5, ~(ufentl)art;3ort be6 qs1)~ tas H, futuri H. Isol. pt. pr. aet. 3lt tTJagora5; adi. (§ 75) Metapontlnus 3; @:iml). metuo 3. ui 1. intro fiircfjten, in lJurcfjt Ieill! ode- MetapontIni, örnm, m. L. rint, dum metuant Ci, de coniuge in vetreff, für 0; Metaurus, i, m. 1}r. in ltmvrien nörbL von 6inigagIia, mit dat. beforgt feilI: moenibus patriae L, inopi 6el)Iael)t 207 L. !Sei H acli. lVIetaurum flumen. metuens formica senectae V, clecuit metuisse tuis V; lVletellus i, m. 1}amilie bet pleveiifel)en gens Oaecilia. metuens ab Hannibale vor L. 2. trans. ftirdjtclt, !Ser. vefan~t 1. Q. Caecilins Metellus Maceclonicus, licfitrcfjten! maluit se cliligi quam metui N, belium croverte 148 ma5ebonien, war 131 erfter pleveiifel)er metuebatur Ci, ab eo aliquicl Ci, periculum ex ali- Senfot. 2. Q. Oaecilius Metellus Oeler, Q3emal)l quo S; mit ,pei[el)efa!J: quocl metuis, ne aceiclat ber C?:Iobia, 66 Begat be!3 qsompeiu!3. 3· 6ein !Sruber e6 fönnte eintreffen Ci, metuit, ut calamitatem susti- Q. Oaecilius Metellus Nepos, G7 Begat be5 \!Sompeiu5, nere posset er l)ieIte niel)t aui3 Ci, metnit, ne sibi 62 t1'. pl., energifel)er Q)egner C?:iCet06, berief biefen aver ficles habita non esset man l)ave H)m niel)t illSort ge, als cos.57 auf be6 qsompeht6 ?Beranlaffung aU6 bet' I)arten Cu. ,9JCü i1~f nicfjt lOo11en, ftdj fdjcucn: metuo ?Bervannung. 4· Q. Oaecilius 1Y1etellus Numiclieus, liberam vocem auclire Cu, reclclere solclum ba;3 ~a~ cos. 109, fiegreiel) gegen 0ugurtl)a am 1}r. 9JCutquI, pitaI nirIJt 3Utitcr3al)[en woffen H, pinna metuens solvi 102 Senfor, ging 100 freiwif[ig in!3 @:J;if, fel)rte aver uniJerftörbar H, fides metuit culpari ift l1nangrei[6ar H. 99 3urücr. 5· l5ein 60l)n Q. Oaecilins 1Y1etellus :Oft metuendus 3 fllrdjtbllr. ?Bon Pins, 89 aISl qsriitor fiegreicf) gegen bie !Sunbe5genoffen, metus, ÜS, m. 1. lYurcfjt, lBeflircfjiultg: metus est 83 %[nl)änger bei3 6uIIa, 80 gegen 6ertorütSl. 6. Q. futurae aegrituclinis sollicita exspectatio Ci; pl. Oaeeilius 1Y1etellus Oreticns unterwarf aI!3 cOS. 69 l{lcfiirdjinugeu: anferte metus J~ mit gen. subi. me- Si'reta. 7- L. Oaecilius JYletellus t1'. pI. 49. tum Siciliae clalllllatione Verris cleicere Ci; mit Meterea turba unvefannte!3 ?Bon an bet unteren gen. obi. Italiam metu servitutis liberavit Ci, metus 2)onau 0 Trist. 2, 191. cleorum inmortalium Ci, l'ecusandi L; umfel)rieven: Methymna, ae, f. (M~{}V,Ul)C() 6t. auf Be6vo5, Q)e~ a Romanis L, ex illlperatore T, ober mit adi. re- burHlort beSl ~rion, mit gutem iIDeine. Adi. Me- gius vor ben Si'önigen L, hostilis vor ben 1}einben S; thymnaeus 3; @:imv. Methymnaei, örum, m.; mit ber Si'onftr. be5 verb. metu, ne amitteret co- Methymnias, adis, I 9JCetl)t)mnäerin O. hortes T; in me tu esse = metuere Ci, metum fa- metior 4. mensus snm (üftinb. matiil 'llJCa§', gr. flijn:; cere = teuere OL; OCG. (!;~rfurcfjt: laurus metu mat, SUllAf)eit) 1. meffen, 311meffcn: mundi lllagnitu- servata V, mens trepiclat metu (Bacchi) H. 2. me- dinem Ci, syllabis pecles Ci, anulo1'um acervum L, ton. I1!cgellftllllb ber lJllrdjf, bfo~ellbe i'llge: eius metus dives, ut metiretur nummos mit 6el)effefn mag H; rimatur wa5 if:)m 1}urel)t verurfael)t T. !Sef. metus pt. pI pa f f. mensa spatia gemeffen Ci. !Sef. alieui anceps a cive et ab hoste L, plura in pace ser- metiri jemb. 3nmeffen: frumentUlll militibus C, metire vata, quae nune in llletu aucliuntur in biefer gefäf:)r. nobis Oaecubum H. )JIetaph. metiri se quemque fiel)en Bage T. suo moclulo vernm est H. 2. Illifd)ä~flt, IimfteHen: NB. ~Hter dat. metü: parce metu Cytherea Vi aud] T: homines fortuna, non virtute N, te omnia quaestu dissimulando metu. tuo, non ilHus clignitate metiri Ci. 3· bl1rcfjmcffcll, meus 3 (bom I.j3ronominalftamm me, tJgf. f,ua, j voc, mT bltrdjge~m, 1lllrcfjfcfjreHen: aquas carina burel)fel)iffen 0, woql dat. be~ l.j3erronalpronomen~ = gr. ,uo', tlgf. Ö ,UD' n:aal, Proteus aequor curru metitur V, sacram viam H. 'mein @atte') mein, U. 3W. subi. mein! ego onlllia Bum ?Bon ber Seit: sole cluas partes lucis menso 0. climensus, mei sunt orclines, mea clescriptio Ci; obi. Metiosedum, i, n. 61. auf einer 6eine'0nfe! bei gegen midj: iniuria mea (mihi illata) S = crilllina 9JCelun C. mea (in llle eollata) L. !Sef. vicilllUS, en meus est meto 3. lllessus, pf. umfel)rieven messem fee! (§ 36, ber gel)ört mir 0, vix meus sum iel) vin faum bei bg!. Ufidw 'mäf)e', af)b. mad 'W/a9b'J 1. fcfjllcibcn, mä~ell: 6innen 0, homo meus se in pulpito prosternit 'mein pabula falce metit 0; oce. IlbfcfjneibclI, ab~al1ell: guter mann', lJon bem bie ffiebe ift Ph; Bubst. mea virga lilia summa metit fel)fägt av 0, farra metebat aI5 ~nrebe cmeine Blebe': quorum memor, 0 mea, aper frag av 0, (uvas) metito postremas fel)neibe av V; pone fastus 0; auel): pars, 0 Telethusa, mearum metaph. ltteberme~e(n: proxima quaeque metit gla- berer, bie miel) Heven unb verebren 0; meum, i, 11., clio V, metit Orcns g-ranclia eum parvis H. 2. ernten: pt. mea, örum bll~ IDleinige: nihil addo cle mev Ci, purpu1'eos me tunt flores bie !Sienen ernten (fammeln omnia mea mecum porto Ci; bef. non est meum aU6 ben) qsurpurvIüten v: 6priel)w. ut sementem tß ift nicfjt meine Elfrt; aver: quocl Thebae cecidere feceris, ita metes wie bie 6aat, fo bie @:rnte Ci. meum est ift mein illSerf 0; mei, örum, m. bie metor 1. (meta) meffen, avmeffen, avftecren: eaelum VJeeiitCIl, VJCeinigclI: Iliaci cineres et ilamma extrema metabimnr 0, regiones animo L, agTos metabere meorum V U. a. eampiV; vef.eastrametariavftecfen; pt.pj:paff. NB. Dat.pl. mYs PI Trin.822; bid]t. voc,meusOV. castris metatis L, clecempeclis metata porticus H, .\!5erftärft bure!) met: meamet facta S lug. 85, 24. metatus agellus H MeVänia, ae, f. 6t. in Umvrien L T. Metrodorus i, m. (M'1T(!Mw(!o,) 1. @:pitureer aU6 Mezentius, ii, m. ~t)rann von C?:äre ober ~glJlIa .. ~er' ~tl)en, aver Öfter Lampsacenus genannt, geft. um 277. jagt flüel)tet er 3U ~urnu~, mit bem er gegen 2tneM 2. ~Uabemifer aui3 6fepfül in 9]ct)fien um 100, 1Rl}etor fämpft V. im 2)ienfte bei3 9JCitl)ribate!3 @:upator, feines ffiömerl)affe5 mJ mihi S. V. ego. ?BgL auel) S. V. meus. wegen 1YIuJoQ((Y,uat08 genannt; vgL 0 Pont. 4, 14, 38. mlCa, ae, f. ein oii3el)en: salis ein 6aI3torn 0 i bafür Metropolis, /, aGG. im (M~T(!an:oAi,) 6t. in ~l)effa~ mica saliens H. , lien vei qsf)arfalu5; @:inl1J. Metropolltae, atum, m.; mico 1. micui 1. ~ncfen, 3ittecn, ailPlJefll: corda tl- acli. Metropolltanus 3. more micant aittern 0, semianimes micant clig~ti. r:, Mettius, ii, m. JYIettius FUfetins, 2)iftator aU ~noC! L. linguis micat ore trisulcis 3üngeft V. 2. dlgltlS Mettus, i, 1n. V = Mettius. micare mit ben lJingcfIt fdjlleUcn ift ein I5piel in ~ta' Midas 475 mimicus r bei bem man bie 1}inger fel)neU aU!3ftret;H unb ,.ben @~Jner bie Sal)1 ~er aU5geftrecrt~n 1}ing~r. erraten fag~: micanclo victus C~; bal)er. fpr:el)l1J. ~lgnus est, qm (- quoc'"lm) in tenebns mices mtt bem fannft bu cum - c 'cf,) cf im 1}inftern lofen Ci. 3. metaph. (Dom ~l~Jt. oll. CIt, fdJtntmetll, fiH$cn: aurum micans 0, aet!ler 19l1lbl:~ micat V, fulmina mica.ba~t 3u~.ten L, mlca~t glad~l liI'1len L oculis micat 19ms fprul)t aU5 ben ~ugel~ T . Mi1däS, ~e, 1n. (MCd'a,) 60l)n be5 Q3orbiu5 a~~ ~l)ra3t~n, ~og mit feinem [tone narI) ~fien un~ vemael)ttgte ft~ )ßl)rl)gien!3. lffieil er ben gefangenen ~tIenu5 gut .b~~all­ beft l)atte, erl)ieft er von \8acel)u5 .~rfuU~ng ,bei3 tor~cfJten lffiunfel)e6, bag a[[ei3, wai3 er berul)re, m Q3o~b verwan~ beft werbe. ~nB ber Q30tt biefen ~fuel) v~~ tl)m nal)~t, ging biefe Si'raft auf ben 1}!ug qsaftolu!3 ~b~r .unb fem illSaffer ift golbfill)renb. illSeil er e6 mtg?lUlgte, bali ~mofUi3 in einem mufifaIifel)en illSettrampf 311Jtfel)en ~po[[~ unb \!San Jenem ben )ßrei!3 3uerfannt l)atte, wurbe er 3ur 6trafe mit @:fe{5o'f)ren vegaUt O. migratio, önis, f. ~u5Iuanbemng, illSanber~ng... ?BOI: migro 1. 1. Ilni3otef)cn, Il~ßUJaubern( lllie~ftebcfn. vastalll urbem relinquere et lllig-rare VelOS L, pass. R~mam incle migratum est a pr~pinqu~~ rart~ru~ L; metaph. ex hae vita migrare C~, equltl mlgIav!t ab aure voluptas ad incertos oculos wanberte.H. . p1·ans. :2 fOdfdjaffClt: relicta, quae migratu cllffiClha es-s~nt L. 3. metaph. iiberfcfjrettCltp lJerIe~ell: qua~ pertinent acl fidem, ea migra1'e et non servare. C~. mIles itis, m. (tlieU. au gr. 8-fl"iAO, '~auf~' i al[o mll-~t-es 'öie ~~ufenloei[e marid]ierenben') .1'. ~rt~ger, . ~t~tlter, 6ufbllt: mercennarii N, veteran~, leglOJ?-arn , vo: luntarii L tribuni militmn C C~; blel)t. Persei 6treiter fü~ 0; novus neu aUi3g~l)olien 0. 2. oe~. ~elltciner: vos adpello, centunones, ,,:osque, llll- lites Ci, Minucio circumfuncleba~ur tnbunorum equitumque Romanorum muJ.tItuclo et acl aure~ quoque militum clicta evolvebantur L. . 3: lJll~­ fufbat, i'egtoIlßfolbat: Olnnes v~ae ab A~ralllallis. ~I­ litibus equitibusqne obsiclebantm C, Illihtes equitesque misit C. 4. toHeft. :peer:. ~ate loea milite eomplent V, milite atque eqmte lllSl Ro~uano non uti populuIll R. ~nfantetie unb ~avaIIerte L. 5· metaph. ~ofbllt (6tein) im 6el)ael)bre~t: grasse.tur miles, CUlU calculus perit.O.. 6, bl~t. f. m~les erat Phoebes (nympha) !SegIetterm 0, ruchs acl paItus et nova miles eram 91euIing O. .. Mlletus i (Mü?ITO,) 1, m. @:rvauer ber gfetel)nam:gen 6t ?Bater be1l ~aunu5 unb ber !Sl)vIi!3. 2. f. fartfcI)e ,pa~bef5ftabt, verüf)ntt, burel) illS~II~anbef,. Q)e.vurtB~:t ~e!l ~f)afe5. Adi. M'ileslUs ~: ?:'~ma Mllesia fel)~u~fr!ge 6el)riften 0; @:inw. MileSll, orum, m.; JY111etls~ '1' I'cla a !Sl'bIi~ aI5 Sloel)ter be5 müetu!l 0, lC IS, ace. .' 1 ,~. 0 b. urbs bie mileftfel)e Si'oIome ~omt . mllitaris, e, adv. ite,r (ml1es, § 38, 1) .1. ,. fo1: batifcf), miIitärifel), friegett[cf): ornatu.s N" equ~l~ .~,~teg6. pferb N, funere militari humarl ~l1t .mtrtta.~tfcIJen @:l)ten N res lnilitaris ~tiegi3wefen, Vll'. !tleg.5geulit T, militariter loqui fuq unb vünbig T, I?-lhta:nte~' tecta aeclificare narI) 60fbatenart L, Daullla fnegertf~ H, arma illSaffen ber regulären ~ruppe S, aetas btenft, pffiel)tig T, via ,peerftrage T. 2. S7tbst. 6oIbat, Si'rieger' periti militares Cn T. . mllitia' ae f. (mües) 1. ~rieg0biCltft, ~efbbtCltft: militia~ clis~iplina Ci, vaca~i? ;'llilitiae ~efretung lJ,O~ ~riegi3bienft . C, tolerare mihtiam et g:~v.e MaltIs o us V; metaph. ~ienft: haec urbana ~llhtIa l'~Sp0J?-­cl~ndi, scribendi, cavendi Ci, c~ntubernn:~ ~uhebns militiae Ci, haec mea (bei3 2)tel)teri3) llliht~a est O. meton. 2. ~rieg, lJe(b~l1g. !Sef. for~ell)aft. tm . ~o~at. clomi militiaeque in Si'rieg unb ~rteben 01, mihtlae- que domique L; feftener aUein S; militia:. ~agis~e.r ~ü[)rer be!3 1}e1b3uge!3 L. 3. @?DIDllfcli, il!c.tf~o: llllh~ tiam (= milites) cog'el'e L, hic pars Imhtlae era" gefJörte 3u ben 60Ibaten O. . . . _. mllito 1. (miles) 1. aI,;;; (5o[Dat bienen,. Si'n.eg;:;ötenfte tun: mercecle militare apuel Persas ClI, III em.s exel'- eitu Oatonis filius tiro militab,tt Ci; milltante~, ium, m. bie Si'rieg5bienfte leiften L; pass. bellu~ Illl- litabitur wirb gefämpft werben H .. . 2 . . metaph .. bienen: vixi puellis nuper idoneus et lllilltavi non sme glo- ria H. militat in silvis catulns H. milim~ ii n. (fiEUVl) ,pirfe V. -11 .' d 'cl pl mYlia ium n. (über II unb 1 03[. ml e ~n e.,. " b h 't § 29 am Gl.'nbe) 1. taufenb; urfpr., subst.,. a'Jer mt gen. vbb.: mille lllilitUlll N, hOl1nnulll C~, pass~1Um bie römi[el)e meile (etwa 1'5 km) CL; . . an~ .m~lle ober milia aHein: aberat mons fere mllm .v~gmtl s., biefe ~oltftr. Vleibt üveraH im pt. ~uo Illlha. hO:tJ?l- num Ci vio-inti milia peclitum L; 1m sg. f~ltegt hel) bai3 illSdrt ~ie ein incleel. adi. ,nael) ~l!arogle . anb~m Sal)Iwörter an ba5 subst. an: Imlle eqmtes; b.ts mille equos H. \8i5wetren bi5tributilJ: in milia aens asses singulos L milia talentum per XII annos L. 2. syneed. f~l)r viele, un3äl)Iige: milia erabl:o~u~ eoeunt 0, (Iris) mille trahens aclyerso sole eOlOIe:, f, mille Oaesones pro uno L. _alJ. millesimus 3 ber taufenb.fte. .. _ mmiarium unb mlharmm, 11! n. (mIlle) 9]leile~, ftein, ~n3eiger von 1000 ~op~erfel)rttten: plebes acl tel- tium milliarium consecllt . CL . 6oI9ie ~anben an ben ,peerftraten. mer erfte metfen5etger m ffiom, von bem aUe 6tragen aU5gel)enb gebael)t wurben, ftanb auf bem 1}orum veim 6aturntempel unb war vergolbet (aureum). ~(UgUftU5 f)atte U)H aufgefteHt. . mIllie(n)s, mHie(n)s aclv. (mille) ,1 .. taufenbma[: sestertium sexiens milliens = 600 9JCt[[lOnen 6e~te.t3en Augustus. 2. synecd .. ~n3äl)~igemaI:. non n;.lhe~~ perire est lllelius? Ci, milIens III ea VIlla fU.eIat. CI. Milo, önis, m. (MO.wv) 1. lJon Si'roton, em fem~.r 6tärfe 1mb feinei3 ?Bielef1en~ wegen bef~nl!ter ~tl)(et C!~ 2 cOO'nomen be;3 T. AnIlius Milo PapIlllanus, 6ol)ne" b~5 cf. qsapiu5 C?:eIfu!3 Ul:b ber ~nnia, etl!er ~oel)te,r be~ o Annius Milo, ber femen @:nte! abop1terte., ~r ~at 6~wiegerfol)n be5 6uIIa, 57 tr. pI. mit C?:lobtU5, fp"ate: mit il)m uerfeinbet. !Sei ber !S~wervung um", bM ~on; fulat 54 fteigert fiel) ber ~onfltft, am 20. '5anu~r ~~ tötet muo ben 0:fobiu5 im 6tratenfampfe. ~roj) ~lcero", ffiebe (lYIilöniana Ci 01'. 49, 165) ventrtetf~, gtng., e,t nael) 9J1arfeiIIe in5 @:J;il. C?:äfar berief i~,1t ,n~c6.t 51~rncr: f 0 bali er a.uf eigene 1}auft aI6 !Sanbenful)rer m Si'am· vanien erfel)ten unb bafdvft ben :;rob fanb. , Miltiades, is ober i, m., ace. em ober en (M,},n~d'?Ir;) ,perr[cl)er im C?:l)erfone!3 518-493'r 1}~\l)rer ber atl)emfcl)en 6treitmarI)t vei 9JCaratl)on 490 ]v C~. , . mIluus, i, m, (brei" [päter 3\1Jeifilbig) 1. ~aveIwetl)~, ~auvenfaUe: cohlmbae sa~pe, cUJ~ fug'lss~nt m~- 1 P·,- 2 memneil)e em ffiauvfifel): metUlt ope~­ uum n. . - '. tU ft' t Ha verglt turn miluus hamum H. 3. em lVe 1m: se acl arcton JYIiluus O. 'l Q)~_ Milyas, aclis, f., ace. ada (M,lva,) ~et von ro· pl)rt)~ien, nael) ben @:inw. _(M'A)vaj~~~lfapfelgri~' qsanto~ mlma, ae, f. (\lw., all mImus Ci"') , mimin Ci H. '[cf, [ , , Mimallonis, iclis, j. (M',uaUo}'C; [oU ma3ebom~) em) bie !Sacel)antin O. ?B V· e Mimäs antls, m., aeG. anta (Mt,ua,) 1.. org~rg . C'oonlen am sinus Hermaeus O. 2. Q)tgant . ~~cus 3 ((\'w. fl',UiU6,) fcl)a~fpielerifel), ~~genom!l1el:: erbiel)tet: iocus übertrieven 01, Ilomen \:::Jel)aul1J1eler· name' Ci. Mimnermus 476 ' , Minos Mimnermus, i, m. (Mtp,VE'!p,or;) ~IegHer aus ~ololl~on um 630-600, 3eitgenoffe be!3 1501on, mad)te bie ~regie 3um mebe!3Iieb HPr. . mlmula, ae, f. (demin. bon mlma) eine fIeine !BaUetteufe, l5d)aufllieferin Ci. . mimus, i, m. (\5IU. p,t:p,or;: U7/:0 TOV p,tp,Eil1{}af, 'Wad), a~met') 1. l5d)aufllieIer: Tutor, mimus vetus oppido ridiculus Ci. 2. l5d)aufllie1, \ßoffe: scribere si fas est imitantes turpia mimos O. :tler römifd)e !mimu!3 ftammt au!3 Unteritalien ; ber I5toff war, wie in unferen moIf!3fängerf3enen, bem gemeinen ~eben entnommen, ba~er oft obf3ön, 3um ~eilwurbe e!;temllorierl. !männer unb ?meiber traten o~ne !ma!3fe in 1eid)tem ~oftüm unb mit bünnen 150~1en auf (planipedes). ®uten lRuf ge, noff en bie !mimenfllieIer nid)t. mina, ae,/. (~IU.p,va, § 37, ~ebräifd) mäneh) !mine, aI!3 lRed)enmün3e (nid)t geprägte!! @efo) ber l5ilberwett von 50 dkg l5iIber, etwa 78 !mad ober 94 ~ronen CiPl. minae, ärum, /. (bgL pro-minere, mentum) 1. fonfr. 3innen: murorum. V. 2. abftr. :tlro~ungen: non minae magis quam blanditiae placent Ci; metaph. adversum minas frigoris arma parat warme ~Ieiber gegen ben bro~enben ?minter 0, in fronte minae tauri 0, anguis tollens minas bie fid) bro~enb er~elit V. minätio, onis,! (minor) :tlro~ung Ci. minäx, äcis, adv. äciter (minor) bro~enb: scopu- lus V, boves minaces cornu 0, aer nubibus minax 0, pestilentia minacior quam perniciosior L, mi- naci voce terrere H, minaciter fremere L. Mincius, Ü, m. irr. liei !mantua, Illlif(uli be!3 ®atba, l5ee!3 LV, i. Mincio. Minerva, ae,! (a!tL oietfi!!Jig Miner-ua, ftammg!eid) mit p,ivor;; a!tino. manas- '®inn', § 29) ®öttin, \ßetfonififation ber menfd)Iid)en ~nteUigen3, l5d)ü13etin aUet ~ünfte unb ?miffenfd)aften, ®elUerbe unb ,pantietungen. ~~t ,paupt, feft (quinquatrüs vom 19. lii!3 23. !mätä) feierten balJer aUe ~ünftIer unb Illrlieitet. :tlie l5d)uIjugenb ~atte ülier biefe ~age iretien. :tlie fllätete 3eit ibentifi3ierle He mit bet gt. \ßaUas Illt~ene, fo bali fie aud) in lRom in !Be, 3ie~ung 3um ~riege trat. C nennt f 0 eine gaUlf d)e ®öttin: JYIinervam operum atque artificiorum initia tradere (credunt). IlllllleUativlieb. nod) im f II xi d) w. crassä ober pingui Minervä mit betliem ,pausvet' ftanbe Ci H; metaph. invitä JYlinervä aliquid facere o~ne ®efd)ict, o~ne !Betuf CiH. :tlrul l5:prid)w. sus Minervam (sc. docet: wenn bet ~ot ben ~Iugen lie, Ie~ren wilI) ge~t auf eine verfd)oUene irabel 3Utüct. meton. ?m 0 na t b e it (®pinnen, !lieben) : cui tolerare colo vitam tenuique Minerva inpositlUn V. Arx Mi- nervae s. v. JYIinervium. Minervae promunto- rium morgebitge in ~amllanien fö. von 150rrent, als l5i13 ber l5itenen gebad)t 0 L. :tla1.1. Minervium, Ü, n. (0. ~. llninerllatempel) I5t. unb !Butg (arx Minervae V) fübl. von Ottanto L. mingo 3. mlxi, mictum unb minxi, minctum (Ilgr. s. v. meio) lliffen. minime s. v. parum. minimus s. v. parvus. minio 1. (minium) mit 3innober tot fätben: miniatus Iuppiter eine tote ~errafottafigur bes ~ulllliter Di Fam. 9,16,8. Minio, onis, m. irIülid)en im fübL ~tt1ttien V Aen. 10, 183, i. Mignone. minister, tri, m., ministra, ae,! (au!! *min-is-teros 3u minus, OHr. magister, §§ 16, ~nm. uno 42) 1. :tlie, net(in), ®e~iIfe(fin): circumstant sacra ministri Ollfer, biener 0, ministri dapibus mensas onerant V, ministri imperü tui Unterlieamte Ci, multarum artium mini- strae manus Ci. 2. moUftreder, ,peIter: Calchante ministro mit ,pUfe bes ~ard)M V, qui aut socius aut minister libidinis esse posset ,pelfers~elfer Ci ministri regis Unterftü13er S, ministri sermonum Untet: ~änbfer T. ' ~av. ministerium, ii, n. 1. :tlienft, :tlienftreiftung, Illmt: corda fessa diurnis ministerüs Illrbeiten 0, aquila velut ministerio missa 3ur !Bebienung L, quod mini- sterium fuerat, ars haberi coepta est L, adhibere aIiquem acl ministerium 3um Ollfetbienft L, ministerio fungi ein Illmt vetfeflen L. 2. meton. ®e~Hfen, ~ienft, lletfonaI: ministeria magistratibus et sacerdotibus conscribere T, principi ministeria circumdare T. ministra s. v. minister. ministrätor, oris, m. (nomen ag. Ilon ministro) 1. Illuf, wärtet: pulchri illi ministratores Ci. 2. iSeiftanb, lRatgeber: ministratorem peteres, non adversarium Ci. :tla3u ministrätriX', lcis, f. ®e~iIfin: artes comites ac mi- nistratrices oratoris Ci De or. 1,'17, 75. ministro 1. (minister) 1. bebieuen, llufllllltteu, fte= beuaeu: Ganymedes pocula ministrans Ci; mit in! Iovi bibere Ci; cena ministratur pueris tribus eil warten lieim ~ffenbtei I5fIa1.1en auf H; occ.veIis ministrat bebient mit l5egefn V, naves velis ministrare mit l5egefwert verfe~en T. 2. (= praebere) bar= bieten, ~ergeben, berfdjllffeu: a nobis populo R. belIi adiumenta ministrata Slillt Ci, taedas silva aIta mi- nistrat V, platanus Iunbram V, furor arma V, Iuno vires animumque V, nova semina bello T. 3. be= fllrgen, llu~füijteu: res omnes timide ministrat H minitäbundus 3 vetftärftes minitäns: fe~r bro~enb, unter ~eftigen :tlto~ungen L T. mon minitor 1. (minito Pl Gapt. 743; frequ. bon minor) bro~en, anbto~en: vulnera cuspide minitans (scor- pios) 0, eae urbes huic imperio maxime minitaban- tur Ci, huic urbi ferro :fiammäque minitans Ci, utrique mortem est minitatus Ci, Caesari gladio S, se ad urbem venturmn esse minitatur Ci. minium, ii, n. (ibeti[d) tote!3 !Bleio!;lJb, !Berg3innober, !mennig, benannt nad) bem fllanifd)en irr. Minius, !min~o: Pan minio rubens V. minor, us s. v. parVllS. minor 1. (minae) 1. bto~en, anbro~en, liebrol)en: g'e- mini scopuli in caelum minantur V, machina mi- nans V, aHud minando, aliud pollicendo invenie- bant Ci, iste tum petere ab illis, tum minari Ci; mit dat. pers. homini minari acerrime coepit Ci, Lapithis cratere mit bem !mifd)frug 17; mit acc. reiz omnibus omnia minabatur Ci; acc. c. inf. fut. se eversunun esse illam civitatem minabatur Ci; occ. ornus minatur usque bro~t (3U faUen) V, quodClunque minabitur Eurus :fiuctibus anbro~en wirb H. 2. 1.1et' fllred)en: vuItus magna minans H, magna cum mina- ris, extricas nihil Ph. Mlnois, idis,!, acc. ida !minostod)ter, Illtiabne 0; Minolus ober Minous 3 (ug!. Mtvw'ior; unO Mtvijior;, § 91, 1l!!J[. 2) minoifd) ober fretifd) 0 V; sella lRid)ter, ftu~I bes !minos in ber Unterwelt PI'. mon Minos, ois, m., acc. öem, oa (MCvw,) ll~öni3ifd)e ®ott, ~eit (1.1gI. MInotaurus), bei ben ®tied)en in mlJt~ifdje ~önige 1.10n ~reta umgewanbeft. :tlie gt. l5age untet' fd)eibet: 1. ben l5o~n be!3 3eus unb aI~ l5o!jn ber ~Utolla ~feI bes \ß~öni!;. ~önig in ~noffuil, ®efe13geber 1.10n ~reta, lRid)ter in ber Untetwelt mit feinem !Bruber lRflabamantus. 2. feinen ~feI, ®ema~l ber \ßafill~ae, mater ber Illriabne, ~rbauer bes ~alilJtint~!3. ~in 1.10n \ßofeibon gefanbtet I5tier er3eugt mit \ßafill~ae ben ftiet. ~äulltigen, menfd)enfreffenben !minotaurull, ben !minoil im ~alilJrint~ vetwa~rt. !D1ino!3' 150~n Illnbtogeos wirb in Illt~en etmotbet, !minos unternimmt einen lRadje3ug unb 3wingt bie I5tabt, aUe neun ~a~re fielien ~naben unb 477 misceo ~ t miräculum, miraclum (§ 37), i, n .. (mlror) m.l~nber, fieben !miibd)en 3um irralie für ben !minotaur~llnai .~e t ?munbetbing, ?munberwett: adiciunt nuracula hUlC p~- 3u fenben. ~l)efeull liefreit bie I5tabt von btefem rt u e gnae man et3ä~n ?munber L, (aper) miraculnm ma1111' unb tötet ben . ffd) tudinis ein ?munbet an ®rö13e L, verti (se trans 01'- :LYr-no-taurus i m. (llnino~ftier, IlgT. taurus), tbet,t t mare) in miracula in ?munbergeftnlten 0 V, terrores \ bem ftierfBllfigen !moIod) ber \ß~öni3iet, bem ~tnb~r magicos, miracula, sagas rides ®ef:penrtet H, portenta mt fett wurben :tlie mernid)tung hell ~:nolod)fuItell tn et miracula philosophorum abenteuerllt~e .u~b ~un~r' ~;t~fa (~nfel Mmöa bei !megata) ift ,pintergtunb her lid)e !meinungen Ci, miraculo esse a ICUl lemu\3. ""r, ganaen l5age. 15 f ftaunen etwecren L. - ) bewunbernllweti: lVIinturnae, ärum, f 151. ~n ~ati~ ~n ber umll' mlrandus 3 (pt. p". pass. Ilon mlf~r münbung bes mrill; adi. Mlllturn~sls, e. ., mirandum 'in modum auffaUenb Ct. _ elUunberer. lVIinucius 3 91:ame einer .gen~. o\5l)rem llattt3tf~~ mlrätor, oris, m. (nomen ag. bon ml~or) iS il 41 .8weige ge!jören an 1. L. MinUClUS, co~. 4?8, unglft - miri-ftcuS 3, adv. e (mlrus uno faCIo, §§ ?6 une ~ lid) gegen bie ?},'(quer, vom :tlift.ator ~utncttuS gerette.~: wunberfam geftaltet, bewunbetnswert, .er\tau~~~~n~~~ 450 :tle3emvir ent~üUt 439 bte \ßlane befl I5ll ·. lFl- bar, aulierorbentlid): oper~ C, lacilr~t l~ Ci mirifice liull L. ~. Minucia, meftaIin, M3~7 tJ.erur~ufus· veri Ci, mirificus us~s m re m 1 arl , \ßIebe'ifd)e !minucii finb: 1. M. muclUs. 'his studiis deditus Ct. . 217 ~eiterobetft bes iraliiu!3 ([,unctator gegen ~a~~ttbal f' mirimodis adv. = miris modis Pl Trtn. 931. 2 Q Minucius Thermus, tr. pI. 62, ~tt ""tcero. e' "11 murmillo. f' b t im !Bfttgerfriege auf \ßomlleiU!3' l5ette, lief;~lt~te m~rml 10 s.:. fid) wunbern fid) verwunbern: homo ~~u~ne '~guvium N C; adi. pOl'ticus MinuCla tm m~r~i v1sus ~st Ci. !mit 'acc. stultitia~ ... amen- Circus Flaminius Ci. " .• tiam (über) qi; ~cc. ca'uinaifl"a~~O!i~~~~h~u~~nA~~~ . '3 ui ütus (llJoflI Ilom 8ubst. *minus llntn~er~ett combusta Ct. !m.ti ~ f o~ (9'. u"'C.e~'e':en ungenau: mmuo . , t Il ( v parvus) 1 atdletutru: lonius maneret mteger t wtru -, 9 t lUie statuo bon sta us! g. s: '. 0 ull'n in singula maX1me. ~od)tet bell !minl1all, aud) myels, 9,n's, a~ . l2{itat~oe' mis s v meus am (gnbe. f.. Minyela prole~ bie ~öd)~er bell !Btnta ~fult Wi'oer: '0'2 mlscui mYxtum ober mlstum (p,(rr'Y';1' a.,b. ~eufilllle unb IllrfWlle, bte ftdj bem ac u b 0 mmll~sckean) . 1. mtidj~u, bermiidjeu: Pixhsulp~urmel.mxtixtUsa Vs, fenen un" "'afu"~ t'n C't:lehetmäufe 1.1erwanbeU wer en, . rena 9 u u - U • t- • harenä Y = cruor a , miräbiliS, e, adv. iter (mlror) 1. wu~ber~a:, fonMr, ;~e~n~:~~a H; metaph. interdum miscentur t.risg~ bar' quibusdam placuisse opinor nurabilIa. q~~~ laetis 0 gravitate mixtus lepos N, falsa Vertl~ O· d . Ci uod Regulus redüt, nobis n:unc .~ll·a '. lacrimas meas cum UlS , ~:tur' cf cum philosophorum vita llllrab~Iter pu- 2. bereiuigeu: mlsceo . ~ ro I5tier lJaIb ;nat orati~ Ci' lief. mirabile mit supin. auditu f~L, mixtum vgen~st v~: ~~~~a~:ull, abe~ mixtus 'matre . V 'su 'eventuque Lein ?munber 3U ",oren !menf~ '. mIX Jfd)e~e entfllro1fe~ 1.10n einer falieUifd)en ~~ufe~~n) ~ acc. c. info mirabile est id l~~iglufe~ ~t~era v:t1~~ng~inem et gen;ts ~t~i:lii:po e:~rd)g~:~t tnbit irr mirabile est, quam non ~ di l)eiratltuQ L' me nemus nusce. T' mixti- t . Ci' 2. erftaunlid), aufletorbentliUj: pug~anN liet' H, se m. iscere viris fid) h3UgeletU~~nVen' "t.eeU~t.lfaner TT ra : ilii N mirabiliter vulgi mutata est sententla , ft mt h} u '0;1 r . CUpl as , mirabili perfectnm von auflel:' que SitCa~ tb ni se m%I~Usceenrtu~n in unum vereinigen fid) V, candelabrum opere. . fors e VIr 1 . " Inl)mn'hen .u' orbentlid) fd)önet m:rbett Ci. Poeni . t' lustrabo Maenala nymp 11S uen::l' ,..'" 0 -räbundus 3 (mIror) voll mel:wunberung: :i~u~sv (wo man mixtus erwartet). 3· berlllirrtu, m~rabUlldi, unde tot hostes forent L. misellus 478 Üt Unllrbllllltg bringen: cerVOHllll turbam V, llliscetul' pulvere campus ljünt fidj in @Staub V, maria caelo über caehun terramque misce1'e einen I)eftigen @Sturm erregen V; bafJer; caelum ac terras L fpridjw. wie unfer ceinen @Sturm madjen', pacem duello miscuit tJer. taufdjte H. !Bef. po fitt f dj: Unru~e ffiften! plura weitere Uuruljen fHften N, plurima aITe;3 in Unorbnung bringen N, domum g'emitu bM ,pau" mit feinen magen erfüUen V, moenia miscentur luctu bie @Stabt tft tJon Zrauer V. 4· lllltrij 9Jlifcl)IUl!l' CraettgCll! aconita @ifttriinfe aU5 [ifenljut 0; meton. pocula einen ;;traur 0; metaph. animornm moti'is clicenclo miscere atqne agitare Ci, ig'nes llliscent mnrmura !Blill unbillonuer vermengt fidj V, incenclia miscet )tecrt alfe;3 in !Branb V, proelia fidj in ein ,panbgemenge einfaffen V (= certamina L), volnera inter sese miscent tauri bringen fidj gegen. lettig Ql31tnben bei V. Mithres miseret parietum ipsol'um atque tectornm, G1:; ~affil1' form: me eiius miseritumst Pl Trin. 430. miseresco 3 (incoh. alt misereo, bidjt.) fidj erbarmen. Areadii misel'eseite regis V; lt n per f. te aIiol'u~ miserescat Pl Trin. 343. miseria, ae, f (miser) @[enb, UngIücr, Beib: dOleo tanta ealamitate miseriaque sociol'um Gi, spes sola hominem in miseriis eonsolari salet Beiben Gi. 12([<3 IBriib. beim inf ebriis servire ea summa mise1'ia est ift ein @Ienb Gi; per fon. Miseria Gi. misericordia, ae, ;: 1. !Batmljer3igfeit, 9J1itIeib: misericorclia est aegrituclo ex miseria alterins iniuria laborantis Gi, propensns acl miserieorcliam Gi. SJJ1it gen. subi. (Vercingetorige eoneeclente) precibus ipso- nun et miserieorclia vulgi auf bie ;;teiInaljme be5 )BoIfe<3 ljin G; mit gen. obi. elal'issimi vi1'i miseri- eordia captus navem in aneoris tenuit aU;3 2ICitfeib mit N. 2. ba?5 !Bemitfeibetwetben, 9J1itgefüljI anberer: qni aut gratia aut misericorclia valerent, in Siciliam pervenerunt bie @unft ober 2lCitIeib bei anberen fanben C, haec magna eum llliserieorclia fietuque pronuntia- bantur ba'3 riif)rte bie anbern 3U Zriinen be5 9J1itreib?5 G, misericoriliam habere clebet er tJerbient 9J1it(eib aU finben Gi. )Bon misellus 3 (dernin. l10n miser) ul1gfücrIidj, elenb Gi Ga. Misenus, i, m. Zrompeter be5 WneM. illatJ. Mfsenus (sc. mons), i, m. V lIub Misenum (sc. promuntu- rium, oppiclum), i, n. @St. uub )Borgebirge 9J1ijenum in Sfampanien an ber .lBudjt llon !Baiii, römifdjer Sfrleg;3, ljafen; bei Pr MIsena, örum, n.: nobilia, weil 2I,(i, femt?5 bort begraben liegt; adi. Mlsenensis, e T. miser, era, erum (ugf. maestus) elenb; 1. ltltgmd~ Itdj: nihil est tam miserabile quam ex beato miser Gi, qnerella misera et luctuosa jammervof[ Ci; miser J H, 0 miser I Gi, 0 me miserum ! Ci 0 idj ~Xrmet 1 2. fHigUdj, iirmIid]! praecla tenuis et mi- sera C, video Lentnlum in misero 8qua10re et S01'-. dibus Gi, miserum est mit i1if. e5 ift ein Ungfücr Gi. 3· (UOlt ®adjen) traurig, ffiigHcl)! mors bitter V, amor leibenfdjaftfidj V, carmen fIiigIidj Tl; ace. frallf: latus caputve H. )Bge. s. v. misere. NB. :!Jlit gen. cultüs miser l)infid)t!id) ber 2elienil. ItJeife H. miseräbilis, e, adv. iter (miseror) 1. :paff. ue. IIagen;3wert, jiimmerfidj: senectus Gi, miserabile visu ein jiimmedidjer jiXnbIicf V; abv. hostes miserabile caesi V; miserabiliter ceciclerunt Gu" miserabiliter viI' dams emoritu1' Ci. 2. a tt. ffiigficlj, fragenb: vox Gi, miserabills epilogos dicere Gi, miserabills elegos deeantare H, litterae miserabiliter seriptae L, miserabiliter clefiere orbitat.em suam L. miserandus 3 (isol. pt. p". pass. Uell miseror) befIagen;3. wert, mitreiMwürbig: (Niobe, moclo) invicliosa suis, at nunc miserancla vel hosti 0, haee mihi viclentur lllisera atque miseranda Ci; mit su,pin. miserandmn auclitu ein .;sammer 3U !;ören L. miseri-cors, reHs (miseror unb cor, § 66) mitreibig, barmljer3ig: utrum is clemens ae misericors an inhumanissimus et ernclelissimus esse viclea- tur Ci, qnis P. Sulla miserieordior inventus est? Ci, menclaeillm Ci, in snos Gi, auer: in furibus S. miseror 1. (miser) bemitleiben, betragen: miserantur Galliae fortlillam G, non queo satis huins eventum miserari Gi, cli iralll amboHun miserantur ~V; bidjt. mit locat. animi ober abl. loeat. animo: iuvenem animi miserata V, sortem animo miseratus iniquam im ,peraen' V. )Bgf s. v. miserandus. missilis, e (missus) werfbar: funclas lapiclesque mis- siles hi seCllm gerebant ·@Sdjleuberfteine L, telum, fernun missile lIDurfgefdjou V. Su,bst. missilia, ium, n. lIDurfgefdjoffe: missilibus Laeeclaemonii pu- gnabant L. missio, önis, f (mitto, § 36) 1. 2UifdJitlllng: lega- miserätio, önis, f (miseror) 1. bM !Bebauern, 9J1it, gefü!;I: quem moriens Epaminondas non cum quaclam llliseratione cleleetat? Gi, aetatis miseratione in- eensa L, evinci ad miserationem 3um WlitgefüljI ge. bradjt werben T. 2. meton. ergreifenbe @SdjiIberung, liiljrenber )Borttag: has partls vel querimoniae vel lllisera tionis nuHi eonvenisse Sllage über bie )Ber. l)üItniffe ober @rregung be?5 WHtfeiM G, nee miseratione solum mens iuclieum permovenda est Gi. torum missionem semper timui Gi. 2. ~lIt[affllllg eine;3 @efangenen: pro Sileni missione Midae munns clare Gi. 3· 2rbfcl)iell, lBerabfdjielllmg au;3 bem Sfrieg!3. bienft: iusta, iniusta, gratiosa, honesta L, nautarum bie @ntIaffuug ber 2lCatrofen Gi. 4. @ntIaffung ber @Iabiatoren aU5 ber 2rrena, ~atlllllt: glacliatorhun mu- nus moclo vulneribus tenus, modo sine mis- sione oljne lBarbon, bi;3 aum Zobe L. 5. bM 2f!!f~ ~ÖfClt, ~cl)lll#: luclorum Gi. missito 1. (:J)oppelfrequ. 51! mitto burdj *missare, § 36) wieberljoIt fdjicfen: Aequi Samniti auxilia missitave- rant L, supplicantIs legatos S. ':' missus, US, m. (mitto) nur im abl. sg. 1. @Senbung, l2{uftrag: nuntius venit ephon'lm missu im l2{uftrage N, missu Oaesaris G, regis V. 2. lIDurf; telum vehe- rnentius ietu missuque L. misere (adv. an miser) 1. eIenb, ungfücrIidj, mitIeib;3. wert: male misereque vivere Gi, miserius a vobis 1'eeipitur quam ab illo eapta est mit gröfieren !Be. fdjwerben L. 2. gar fe!;r, ungemein: misere clisee- clere quaerens H. misereor 2. eritus, feIten ert.us sum (miser) fidj er, barmen, W1itIeib füljlen: ex 0 rar e seehIs est, mi s e- red fiagitium Gi; mit gen. eum alii aetatis mi- sererentur, plurimi vero il'a exaeuerentur N. ~atJ. un:p er f. miSEn'et, feIten miseretur mit ace. pers. unb gen.! rei: e?5 jammert, tut feib um: me tui miseret Ci, me' mitesco, ere (mHis) 1. mUll, Weicl) Werlle!!! herbae miteseere fiamma mollirique queunt 0. 2. (tJon I2ili< fitaftem) llllcl)Iaffclt: frigora rnitesclillt zephyris H, mitescit hiems L, freta mitesclmt werben tU!;ig 0, potest miteseere prineipis ira 0, mitescit seditio T. 3· 3aijm, friellfam, mUll gejtimmt werlIen: ferae quae- clam numquam miteseunt L, ut legio pace et otio miteseeret T, nemo acleo ferus est, ut non miteseere pos"it. H. . Mithres, m., ace. em (MtS(!a., jonifd) MtS(!l}') perfifdje @ottljeit, urf:pr. ber Iidjte Zag, f:püter mit ber @Sonne ibentifi3iert, feit Xer);e;3 I. aI?5 ,pauptgott be!3 :petfifdjen SfUftU5 gefeiert. ~adj bem @Seeriiubetfriege bringen bie tes 479 mobilis mentis me in iambos misit tiii miefJ fort, trieb mief) W1itlJra~ml)ftetien .aHntül)li.dj l.tacf) [Rom, Zrqjun ~mb 3u @SdjmiiljHebern H, aliquem in fabulas iM @erebe 'lIomitian fiilJren fte formlteI) em. ~av. bringen H. . cl thridates, is ober i, m. (M,{}(!,cf'&T1/' obe. MtS(!o:- 11. 1. leg'atos cl e ea 1'e a deos N, ahq:.1~m a ochl},) 1. :pontifdjer S'tönigi3name. iller bebeutenbft~. Wut Styo'ias unclas töten 0, damnaturn in exsllmm L, [rHtljribate;3 V,. (tupator 121-~4, ber berannte ~ome~: Oas~i exereitnrn sub iugmn missum unter ba!3 feinb ber enDitd) gegen lBompem;3 erlag.. 2~ em pe. "'DeI) G aber sub i ug 0 L (3:X IV. 2.) ~nter bem .;sodje [ifdje~ @Satrap N. 3· S'tönig ~on ~r~e~telt T. AdL ~tfaf1e~' Hesperiam sn b mga untetIodj~\t .V; .. tJgl. 'lI.fi'l·thridäticus 3, bieIJ .. t. M. lthrl.d. ateus 3. 'b m s~lb 1eo'es V animas sub Tartara müht (Uberj. .LU. f f G 1)10\1 01 e 0, . t V Ru' \lYttgalJe be~ ntitigätio, onis, f. lEe an hgung 1.. "": von ntp.JU!LV) fef)icrt unb gelede '. v r :-'. " -itigo 1. (mltis unb ago, §§ 66, .5:~, 4~). 1. ll~lIb~ 8wecre!3 bient dat. alieui sub sicllO , _auxIllO. !VCL: n:. 11 weicl) Iolfer ntadjcll: iam mltIg'ata llleme mübe.r ober i}inalf at, oft refativi(?J angefdj{olf:~~ l~~Slt, a~~l lJ1tJ~rben Cu, cibum fodjen Ci, agros auffodern Gt, 10emn explorarent N, ql1l cognoseer . , ... g~~rum fiam~is et ferro fuItivieren H. 2. fallft su in. emn in Asiam misenmt bellatnm N,. mlslt ~barl)ClT, befä.llfttgen, berfü~lIett: al~.res (elephant?rum) ro~atum auxilinm G; feiten inf te quaerer~ m:tto ~. ad notum sonum mitigatae gewolj~t Cil, . te IPS~~~ 2 )Bbbn. lUie: nuntios saepe acl emn .mlsemt , aetas mitigabit ltJirb umftimmen Gt~ preclbus Im.l~ litteras Gi sa1utem c®rufi' 0, si hanc eplstulam. non 1'i T aliquem pecnnia T. 3· (~tllen fluftanb) nttf- misisset Ci fiH)ren ~u ber occ. lEeb. meIben, [cf)tet~en~ ~:rll rinllern: obsequio mitigantur lI?1verla c.u" ten:- uin Attieo mitteret, quicl ageret ol)ne bem I2Ut.lf~" JllS I paulatim mitigat iras 0, Oaecllll~s. le~ls ace~- fugen 3U laffen, wa5 er treib~ N, ad legatun;t mls~~ titatem mitiganclam putat Ci, iam mltIgatl raptls ut cohortes edueere~ Heji llj~t fagen, g~b tf)m ~1- l2{uftrag G mitto qmd turn sIt actum Ct.. 3. . animi erant L. . . - 'f'" wc' AJ• ., , ' b ""t v. tJgI aplbus eXl-mitis e aclv. mitius, mltlsslme 1. litt .ur Itu • llera Teuens öufen en = ueret en, '. ., N " .. C 't' t I' 'a C" - mlte so um tl'tun V: sesteI'tl'uAm eentulll lnilia munen m.lslt .. 1 , mites fruetus VltIS u, ml IS e I. W : :fl' fl fi Tibu1'is H Iocfe. r, poma r~it V:' vmd81,tua V, . uVILns nItro l~uneribus missis H, alicui mentem em. ? en, fanftftrömenb V, caelum mlÜSSlmum mtIbe5 S1'h.~.a . fdj r V hune libnull ad te cle sellectute mlSlmus meta h. 2. 3llijm, fallft, fricllfam~. taurlls gutm1t;tlg 0, iclj el~f~mefe Gi. 4. Padus electra Ip-ittit.~, quel~ lupaPL non atrocitate animl mov:e?r; qu~s est mater Aricia misit (militem)~, Indm 1~~t~~ .ebu~~ enim ~e mitior? Gi. S'tonftr. mltlOrem III se molles sua tura Sabaei V; btdjt. tJom U er nnger. plebem futuram L; mites hostibu.s. (dat.) sn~t anrea mala cleeem misi V. . I 'ttit d" ° Turpilianus paenitentiae mltlOr gege~ .ble III.luna eam lueem, quam aecepIt a 8.0 e, l~.l b ' ~l .' T lEei H mit ace. g1'. nec animum mItlOr in terras Ci, magna vis aql1ae caelo mlss~ . te .. er ~~~~:lS.· 3· (l1on Unper[önlid)cm) ranft, mHh: v:e~b~ 0, ,pimmel tJon fidj gab S, fnlmina cl~peo m~ttlt 1~m mitius ille perit fdjmer3!ofer 0, lega~os ,mItlss~~e @SdjHb wirft lEUte V, sni timoris slg'~a 3etdjen . e~ ppellare G icl mitiorem in partem mtelpr~taleI: i}urdjt geben G, fruges mittunt sanguill~m e;3 tmf ~1ilber Gi, cl~etrina non mitis, sed pau~o cll~nor G~, IElut aU5 L. lEef. 2:öne tJOlt fidj geben: m serpeme haec codtatio clolorem mitiorem faClt mübert Gt, deus praenuntia sibila misit 0, repente vocen;tt:.~n~~ U T . 't Religio Ph vocem pro me nemo IlllI .t, dare mitia responsa . . "". 't mlSl '. l' t L' :p a (f oratlO mitra, ae, f. (\lw. P.{T[!fI.) S'toPfb.mbe, ~urban, ml si vocem supplicem mltte1'e lce .' . G lEacrenfllicren, bie man unter bem S'tmn öubanb:. lY~aeo- ex Pomp ei o1'e mitti videbatur fdjten 3U fommen .. nia V weil au;3 I2{fien ftammenb, habent recllmlcu1a IV. 1. missis armis cle fuga eogit~bant l)atten fte f n G non missura eutem hlrudo H. lEef. mitrae V. weggewor e , f r ff reeribus - . . s (§ 36) bie 'ffiferbe in ber ffi:ennbal)n fau en a en: ca (lY m=i,-,t'."t~O~3~. -=m=l~s~l,,---;ml:;.ss~u~=~._______ --_. ·1 misJ currus H. 2. 9J1eift missum faee~·e. . uu?5 I. 1. werfelI, fdJfeubcrllj I bem illienfte: legatos, tribunos su~s multI llllS~r 2. rejl. fidj ftiiraclI. I fecerunt Gi, nautas pretio certo I~llS~OS ~aeer~ l~' H. 1. fdJilfeup feuben; . ! au?5 ber @efangenfcljaft: eum (h~lt~ns III vme lS occ. 2. meIDen, fdJrctbenj I esset (postnlavit, ut se) missum fien lUb~r~t N, non I 3. 311fcllben, berciten, fdjenfc!tp Illillntuq I Seipionem in earcere esse mlttlque eum { ff I passurum f " . I manu-4. Itcfctnp ,teuen. I . b 1'e Gi' an\3 bem @Snaven ta11ue: vg. i IIr. entfclillclt, blllt fidj gebell. . lU.teto s ~ )Ber[ammlunge11 entraHm (aufljeben}: I 'h I f' Ill~Iaffelt· ml .. . L 3 pro nobls IV. 1. ge~,en a ,en,; I senatum G eonvivhun, praetol'lmn. '. i 2. enfIaffcn; I mitte l)re~ari unterfaffe e;3 0, l~issos faCl~t~\ h; I 3. anfgeben, feilI, bfcibclI raffen i I' Gi eertamine missa V, tImo1'em 1m I: .' i 4. mit @StiU(djweigen iibctge~elt. ::te:ere' ae finire oclium L, ina,nes spes H! TS(~s I pila C lapicles sua post vestigia mit~unt ambagibus olJne Um(djweif H, mitte seetan or e ltJerfel~ 'ljinter fi~ 0, in phimmn ~los J.I, tela eJ?lllus nidjt weiter H. 4. mittco. pro~~~a, Pq:~~t~~~i~i~~ missa N, tela tormentis C, flmcla lapl~es I:, dllseu~n pugnationes oppiclorHm . t, ~l 0, 'ssa fa- . ° hastam in vatis ora 0, fn1mma uel s subire paratissimus fuens Gt, ut haee ml In auras, .. . 'f'f, tJor Ph (clat.) H, fm calll mlsIt panem war le,m i eiam Gi. . (,;(., I H. ~I~la est seientia opportunitatis idoneorum ad temporum Ci. 4. metaph. WÜlbe: hiemis modestus 3, adv. Ei (bon *modus, eris, bgL unb fü~estus, scelestus, § 29) 1. liefouuen, gemiif!igt: Epamrnondas erat modestus, prudens, gravis N. rebus seeundis modeste uti L. occ. 2. liefdjeiben' Iluf~rudj~lll~: modeste postulare Ci, servitia folg: fam T. 3. lo~tll: in utroque exereitu multi mo- desti et quieti T. 4. fittfIlm, aüdjttg. e~rlillr: vul- tus 0, int'egerrima vita, modestissimi mores Ci sermo 8. ' modiälis, e (modius)' einen @Sd)effel ent~aItenb Pl Capt.916.· ' n;t0dicus ?, adv .. Ei (modus) 1. mii»ig, mitteImiif!ig: lllmoderatls epulls earet seneetus, modicis eonviviis deleetari potest Ci, genus dieendi subtile, modiculn vehemens Ci, simulaerum modiea amplitudine uo~ mäjiiger @röjie Ci, modiee locuples 3iemIid) wogl, lJaBenb L. occ. a . .\lllffeUb, Ilugemeffen: supe11ex mo- diea, non multa, ut in neutram partem eonspiei posset ftanbe~gemät, nid)t üBertrieBen N. b. Uein llJeuig, gering: quercus modieo eireumdata mur~ niebrig 0, ex modieo aeervo tollere nein H, amnis nid)t tief Tj metaph. Olodii minae lllodiee me tan- g'unt nid)t eBen febr Ci, Falanius et Rubrius lllodici equites mit mäjiigem, geringem lBermögen Tj ~it gen. Lepidus peeuniae' modieus 1', Sabinus modicus ori- ginis uon geringer 2TlJfunf~ 7'.. met,!ph. 2. gemii»igt, liefllnuen, gerllffelt: a me tmllde modlCeque dieetur Ci nostrum est ferre modiee populi volllntates gelaffen' m!~ .®e~affen~eit Ci j mit gen. modieus voluptat~ majitg tm @enuffe Tj metaph. zephyri 0, severi- tatem probo, sed modieam, acerbitatem nullo modo Befonnene @Strenge Gi. 3. tluf.\lrudj~lo~, liefdjeibeu: nomine modico tutoris eontentus L, animus belli ingens, domi modicus 8, primo mO.diei deinde superbi 8. ' modifico 1. (modus unb facio, §§ 66 u. 41) gegörig ab, meffen: modifieata membra Ci. modius, ii, m., gen. pl. meift modifun (modus) @Sd)effel r~mifd)e~ . ®etreibemaji, 8'75 l, ~ be~ attifd)en. me: dlmuUS, tn 16 sextarii geteilt: mille fabae modii Hj @S:prid)w. multi modii salissimul edendi sunt ut amieitiae mImus expleatur Ci. ' modo (adv. isol. ab!. bon modus, ba~er bidjt. lJißltJeifen modö, in ber ~rofa ftetB moda, § 45) ®runbBeb. Cmit m1ajien'. I. tem:poral: 1. elieu, gerllbe, juft; 2. wieberqoIt: lilllb ... 6Illb. II. mobal: nur; 1. aIIeinj 2. in stoneIation. 1. 1. :tem:poral gilt modo feUen uon ber @egenwart: iam .modo iam je!}t, ja je!}t 1'i 1, 1, 25, tam modo faft tm !moment Pl Trin. 609j meift uon unmittelBarer lBergangen~eit: jüngft, elien nlldj: mater mo d 0 filium oselliata nune erueiatur Ci, modo hostilUn elassem videbas Ci, modo egens, repente dives Ci j ber lBer, gangen~eit~begriff ift relatiu: modo O. Lutatio cele- ritas victoriam dedit Jagt Bei L !m. !minuciu~ 25 3agre nad)ger; fetten uon ber Bufunft: fogleidj: vagabitur modo tuum nomen longe Gi. 2. mo d 0 disseren- 481 mo d 0 pugnandum Ci j ba~ 3weite, @Iieb oft _""o'n,.ilrh ueränbert: modo advorsum hostem, inter- in solitudines S, modo in spem ereetus, ali- quando adversa reputabat T, modo temperantiam, saepius vinolentiam usurpans T unb anbere lBBbn., wie modo-modo-interdum N, modo-saepe- interdllm H, modo - modo - postremum T. 11. 1.. !mobai ift modo im @Sinne ber ~efd)ränfung gan3 allgemein: parva modo causa timoris C, duo modo haee opto Ci, cirei modo speetaeulum L. wUt negatiuem \l3räb. gewinnt e~ bie ~eb. tludj UUt: impetum modo ferre non potuerunt C, bi~weiIen = Illlein: ea (vis aguae) modo exereitui satis superque . erat S. .päufig fte~t e~ in Iuxtap. (§ 67) mit tantum (s. v. tantummodoj aBer Bei Ci getrennt: tantulll modo). ~ef. finbet e~ fid) a. in .peifd)efä!}en: li- ceat modo 0, vide modo I Ci. ~iefe 3eigen oft fd)ein, Bar ~t):pofgetifd)en @Sinn: modo Iuppiter adsit, tertia lux classem sistet in oris V, fo bat· man modo mit llJeltU uUr, llJoferu Itur üBerfe!}t; bod) Qüte man fid), biefe 2Tuffaffung auf ba~ 2atein 3urüd3uüBeriragen. ~iefe @Sä!}e BleiBen ftet~ unaB~ängige .peifd)efä!}e. lBgI. guidlibet faciat, modo ne nauseet Ci. ~i~weiIen fe~U ba~ \l3räb. deeerne, modo recte (sc. deeernas) Ci, ve11em adesset M. Antonius, modo (sc. adesset) sine advoeatis Ci. lBgI. dummodo s. v. b. in ston, bitionaIfätJen: si modo te posses docere emisse Ci, si modo id eonseqlu potero Ci. ~id)t. modo si 0. c. in lRelatiufä!}en (inbifatiuifd): quod modo proba- bile fuit, non omitto Cij finb fie tonjunftiuifd), bann finb fie al~ reIatiu angefd)loffene @Sä!}e auf3ufaffen: qlUS ignorat, qui modo res istas seire curaverit Ci (= si .. , curaverit). 2. storrelatiue lBBbn.: non m.odo ... sed etiam (verum etiam) nid)t nur .. .'fonbem aud); non modo ... sed (verum) nid)t etwa Blot··· fonbem,; non modo ... sed (verum) ne- quidem nid)t etwa . .. fonbern nid)t einmal; non modo non ... sed etiam (potius) nid)t nur nid)t ... fonbem fogar; non modo non ... sed ne - qIudem nid)t nur nid)t ... fonbern nid)t einmal; non modo non ... sed e con- trario nid)t nur nid)t ... fonbem im ®egenteiI. @Seltener ift ba~ ftärfere @Iieb uorangefteIIt: quos elientes nemo habere velit, non modo eorum eliens esse Ci u. a. modulätor, oris, m. (nomen ag. bon modulor) ~onfe!}er, !mufiter H. modulätus 3, adv. Ei taUmäjiig, rlJt)t~mifd): verba 0, tibiae modulate eanentes Ci. Adi. isol. pt. pf. pass. uon modulor 1. 1. nad) bem :tafte aBmeffen: hominum aures voeem modulantur Ci, virgines sonum voeis pulsu pedum modulantes mit bem i}ujie :taU fd)laget.tb L. 2. (taftmäfjig) fingen ober f:pielen: harundine carmen 0, earmina avenä V, verba fidibus modulanda Latinis Hj pt. pi :paff. mit dat. gr. barbite Lesbio modulate civi gef:pielt H. lBott modulus, i, m. !maji: metiri se suo modulo verum est H, homo moduli bipedalis ein ~Uenmännd)en H. Demin. uon moles mihi non tam copiaquam modus in dicendo quae- rendus est Ci, modus lugendi Ci, Tibur sit modus lasso Hj bid)t. mit info nec modus inserere Vj praeter (extra) modum üBermäjiig Cij occ. ba~ IDlIl»~ ~IlUen, IDlii»igung: modum adhibere maji~aIten N, de eupiditatibus, de modo, de eontinentia dicendum est Ci, negue modum neque modestiam vietores ha- bent fennen nid)t Wlaji nod) Biel S. 4. !Regel, jBOl!~ fd)rift: modum belli et pacis faeere uorfd)reilJen L, in modum yenti wie e~ ber ~inb erlaubt L. 5· Wrt, !meife: tali modo LXXVII annos eomplevit N, ad hune modum loqui folgenbermajien C, temptat mille modis H; ba~er: modo, ad modum, in modum mit gen. nad) 2Tri, wie: pecorum modo oceidere wie @Sd)afe fd)ladjten T, servorum modo L = servilem in modum cruciari Ci. lBBbn.: quomodo wie, nulle modo feine~fa@, quodammodo einigermajien, multis modis uielfad), omni modo fel)r angelegentIid), auf jebe ~eife, eius modi homines fold)erlei Ci, htuus modi berlei, cuius modi weld)erlei, euiusque modi jeberlei, unius modi einerlei, mirlUll in modum wunberBarerweife, fegr, maiorem in modum in ~ö~erem ®tabe, me~r, quem ad modum wie. lBiele uon biefen ufueHen Iuxtap. wad)fen 3U einem ~orte 3ufammen: eiusmodi, guolllodo, quellla(lmodum. lBg!. S. V. modo. moecha, ae, f (moechus) ~lJebted)etin. moechor 1. ~~eBrud) treiBen. lBon moechus, i, m. (~\lJ. flot)(O.) ~geBred)er. moenia, ium, n. (llgL münio, § 52) 1.. bie 9J1auern, U. 3W. bie @sttlbtmlluern al~ !mauerring : PiraeUlll llloe- nibus eireumdare N, totis moenibus eircumiectä multitudine undique in murum lapides iaci eoepti sunt i}eftung~wede ... bie einöeIne 9J1auer C. Metaph. inaedifieata in muds ab exercitu nostro moenia videbantur ber ~amm (moenia) war l)art an bie @Stabtmauern (llluri) angeBaut C. Alpes moenia Italiae @Sd)u!}we~r L, navis @Sd)iff(lwänbe 0, caeli Umfang 0. 2. synecd. !Stllbt: moenia lata videt tripliei circullldata mure V. 3 . .ptlU~: Ditis magni sub moenia V, Oircaea moenia ° H, intra sua moenia 0. Moenus, i, m. ber 9J1ain T. moerus S. v. mürus. Moesi, orum, m. lBolt im l)eutigen @SerBien unb ~ul, garien. 91ad) i~m bie 2anbfd). Moesia, ae, I !möfien; adi. Moesiacus 3 möfifd) 1'. Mogontiacum, i, n. @St. am ~influji be~ !main in ben !R~ein T, j. !main3. mola, ae, f. (molo) 1. m1ü~lftein; pl. (Bi(lweiIen sg.) modus, i, m. (wo~[ berwanOt mit medeor, meditor, bgL s. vv.) 1. IDltl», IDlIl»ftllli: omnia ad fortunae suae modum exigere Cu j occ. Beitmtl», ;tllft, !meife: mo- dum dare remis 0, lyrici 0, flebilibus modis con- cinere Ci j tibicinis modi !ffiufif L, Thebani :pinba, rifd)e 2t)riI H. 2. {onft. IDlIl», &rö»e, IDlenge: po- morum !menge Cu, lunae !monb:pqafe Cu, mensurae @röjie be~ !majie~ N, hastae modum duplieavit N, agri eertus modus C, manibus nexis trunci modum (Umfang) cireuire 0. metaph. 3. Biel, &teUae: laudi modum faeere ein Biel fe!}en Cu, finem et modum transire Ci, imperii diuturnitati modllm statuere Ci, !mü~Ie. ~ie antUe !mü~le lJefte~t au~ 3wei @Steinen. ~er eine uon stegeIform fte~t feft (meta genannt), ber auf i~n gefe!}te 2äufer «(')'/lOS) uon ber i}orm einer @Sanb, ugr ift bre~lJat. ~er obere ~rid)ter be~ 2äufer~ nimmt ba~ @etreibe auf, weId)e~ burd) ein !mitteHod)· aBfäUt unb 3wifd)en Beiben @Steinen 3errieBen wirb. @etrieben wurbe bie antife !ffiü~le mit bet .panb, burd) ~aff erfraft, mit ~feln ober \l3ferben; molae pIUllieeae au~ 2aua 0. 2. meton. groBgema~lene~ !me~l, @Sd)rot: mola salsa H. lBgI. S. V. immolo. moläris, e (mola, § 38, ~lif. 1) 3Ut !mü~Ie gel)örig: lapis !mü~lftein; metaph. subst. moläris, is, m. (sc. lapis) i}el~lJIod: dextra molarem sustulit 0, ramis vastisque molaribus instat V. moles, is,j. (flWAO' 'llRüfJe'?) 1. fonfr. IDlllffe, ~Ilft: Ohaos, rudis indigestaque moles 0, ingenti mole sepulcrum V, vasta mole Polyphemus ber maffiue Vj ugI. tantas corporum moles fundis in fugam eon- sternare stoloffe, grojie 2eute Lj opposui molem clipei ben wud)tigen V. 2. OCC. a. ~Ilmm, !me~l!: aggere ae molibus. mari extruso ~amm C, fons mole lapi- 31 <15t 0 w affe" \!ateinifdj~IDentfdj~ ®djnlwörtetbudj, 3. !Ilnfl· moleste 482 dum a mari diinnctus Ci; metaph. moles tenuis. naturaliter obiecta l5anbbanf C, pars in mole sedens i}eIfenriff 0. b. majfilm )Bau: substructionum insanae moles Ci, miratur molem Aeneas ben ffiiefenbau S'tartqago~ V, molem mirantur equi be~ troianifcI)en V, regiae moles ffiiefenbauten H. c. ~ritgilmafd)tue: oppugnat qui molibus urbem V, ab adversa mole clamat SSelagerung~turm V. d . .pecrcilmaffe: magna moles unius exercitus L, densä ad muros mole fe- runtur in biel)ter 9J1affe V. e. !illogcumaffe: venti, tantas audetis tollere moles V. abitr. 3· ~aft, ®rö~e: tantam molem mali a cervicibus depellere Ci, istius invidiae molem sustinere Ci, moles tanti im- perii ffiiefenmael)t L, in tanta curarum mole T, vis consili expers mole ruit sua H. 4. l5d)l11ierigfcit, \}{nftrcugung, IDCü~e: magna mole naves transvehere L, maiore mole pugnare L, tantae molis erat fo fel)mer mar e~ V. moleste (adv. non molestus) 1. liiftig, unangeneqm: amici sane fideles, sed moleste seduli Cu. 2. un, gern, mit Unwillen: exercitum hiemare in Gallia mo- leste ferebant C, moleste fero, si ober q uo d e~ tut mit leib, betrübt miel), uerbtie~t miel), Ht mir unan, geneqm Ci u. a. molestia, ae, f. 1. )Befd)I11Ctftd)feit, )Befc1jl11crlle: li- beri fuerunt .:;tb Olnni sumptu, molestia, muuere Ci. 2. )Bctbru~, \}{rgcr: aliquem molestiis liberare Ci, deponere molestias Ci, ex re molestiam capere Ci. 3. 2{ffcfttert~cit, \)Jebautertc: Latine loquencli sine molestia diligens elegantia Ci. )Bon molestus 3 (moles, § 46) 1. liiftig, uerbrie~Iiel), un, angeneqm, peinliel): Ostiensis provincia negotiosa et molesta Ci, operosus ac molestus labor müqeuoH unb uerbrie~liel) Ci, ingenii adrogantia multo molestissima est Ci, vereor, ne vobis molestus sim liiftig faUe Ci, milli est molestum e~ uerbrie~t miel) Ci. 2. OGG. ge, 31uungen, affeftiert: simplex in agendo veritas, non molesta Ci. lngI. s. v. moleste. mollmen, inis, prof. mollmentum, i, n. 1. SSe' müqung, \}{nftrengung, @emaft: non sine magno mo- limento mit uielen Umftiinben C, sceleris freuelqafte~ SSemüf)en 0, pinum revellere magno molimine 0, ad- minicula parvi molimenti 9J1afdjinen uon geringer S'traft L. 2. meton. SSau: tabularia molimine vasto 0. lnon molior 4. (moles) trans. 1. eine 2aft gewaftfam in )Bcl11cgung fe~en: currum 0, ancoras bie Il(nfer liel)ten L, montes sede sua uerfetlen L, ignem ober fulmina dexträ fel)Ieubern, werfen V, bipennem in vites fdjmingen gegen V, terram aratro umpflügen Vi bUbI. funda- menta murorum untergraben Cu, sabululll pedes aegre moliuntur burel)maten müqfelig Cu, gentes per prae- fectos aufbieten, mobil mael)en Cu, moHre animum ful- tiuiere 0, portas aufbreel)en L T = domus aditmn Cu, fidem ben S'ttebit erfel)üUern L, habenas qanbf)aben V u. a. m. metaph. 2. müqfam 3uftanbe briltgen: flumen inSluas molitur baut auf, bUbet Cu, pars ducere mu- ros molirique arcem auftürmen V, classem sub mon- tibus Idae molimur bauen eine i}Iotte V, aggere tecta l5tabt unb lillaU erbauen V, viam (aditum Cu) fiel) gemaItfam einen lilleg baqnen V, laborem müqeuoUe 2lrbeit befteqen V, inde clatum molitur iter fetlt fort V, fugam bewedftelligen V; baqer auel) ,ßuftiinbe !d)affe)t: moram uerurfael)en V, letum morbosque deum rex molitur erregt, fenbet v. 3. nntctltef)mclt, bCllllfid)" tigm, 3nriiftcn: bellum Antipatro gegen ?Hntipater planen, erfinnen Cu, ictüs au fel)ie~en uerfuel)en Cu, animo moliens proficisci in Persas N, Philippus muIta moliebatur füqtie aUedei im l5djUbe N, Oati- linam interitum urbis palam molientem Ci, mluta in re p. Ci, sibi imperium fidj au uerfdjaffen fuel)en L T insidias avibus nadjfteHen V. 4· int1'. fid) rU~ten fid) abmil~ell: in demoliendo signo permulti homine~ moliebantur plagten fidj Ci, adversus fortunam mo.- litus fiimpfenb T; audietis molientem hinc Hanni' balem wie er aufbriel)t L, in insulam gladiatores na- vibus moliebantur arbeiteten fiel) lJinüber T. mau. molltio, önis, f. Cbatl ~nbemegungfetlen'; 1. ba~ Um, rei~en: facilis molitio valli erat L. 2. ,ßurüftung: quae molitio, quae machinae tanti nnmeris fue- runt? Ci. molltor, öris, m. (nomen ag. bon molior) [letferliger: primae ratis @rbauer 0; metaph. caeclis [leran, fiaIter T.· mollesco, ere (incoh. au mollere ltJeicf) lein) I11crbclt: temptatum mollescit ebur 0. 2. ttJetc1jIid) l11erbcll: vir mollescit in undis O. 3. fanft I11CrDClt: artibus pectora mollescunt 0. mollio 4. 1. l11eid) mad)cn, er\11etd)en: humum foUis butdj aufgeftreute SSliitter 0, ceram pollice molllbat fnetete 0, Nilus agros mollit madjt Ioder Ci, frigo- ribus durescit umor et idem molliturtepefac- tus Ci, ignis ferrum mollit fdjmHat H. metaph. 2. mä~tgen, mtIllcrn: circuitus ad molliendum clivum l5erpentinen aUt ffiCiIberung ber l5teUqeit C, poenam, grave opus erleidjtern 0, verba clura usu erträgliel)er mael)en Ci, fructus feros colendo uetebeIn V. 3. Ilet" I11ctd)Iid)cu: poetae molliunt animos Ci. 4· befiinf" figclt, 5ä~mell: (Fabius) Hannibalem patientia suä molliebat aügeUe feinen Ungeftüm Ci, impetum L, mollit animos et temperat iras V. [lon mollis, e, adv. iter (au~ *moldvis, aItinb. m!dUs 'meid)') 1. I11dd); 2. metaph. a. gefd)metllig i b. tlaftifd); G. focrcr; d. Hub, mtIll; e. faltfi altftctgcnb i 3. (geiftig) für @inbrücfe em~fiiltgnd), nad)gtcbig i 4. Iler~ärtclt, Ilctl11etd)Hd)t; 5. gcHnD, mtIll; 6. öärtnd); 7. g daff Clt. 1. molliter ossa cubent 0, gramen 0, dura saxa molli aqua cavantur 0, mollissima cera Ci, casta- neae molles V. 2. a. bracchia 0, molliter ince- dere 0, mollia colla equorum gelenrig V, moIlius membra movere H, tunicam molli auro neverat ge, (el)meibige @oIbfiiben V, sig'na molliora Iebenbiger, minbet fteif Ci = excudere mollius aera V. b, arcus fel)laff 0, feretrum V, prata gra~reiel) O. c. solum Cu~ harena 0, litus mit locferem l5anbe C. d. zephyn (aurae) 0, mollissima vina V, aestas V, Euphrates ibat iam mollior undis fanfter V, molle atque fa- cetum Vergilio annuerunt Oamenae fanftflie~enbetl Bieb H. e. Danubius molli iugo montis Abnobae effusus T, naves in litore molli atque aperto relin- quebat C, trabes molli fastigio coniungunt in ftum:pfe~ lillinfel C. 3. mollis Gallorum mens est ~t ml- nime resistens C, mollis in obsequium {etel)t .ge, neigt au wiHfaqten 0, otia 0, languor 0, anlll ° (Enallage: anni, quibus pueri molles sunt) . aatt~~ Il(lter, cor, pectus empfinbfam 0, hora mollior votIS tUl~ günftiger 0, mentes reiabar Ci, p~r .metUl? ~x rec~nt~ clade mollius consulere aUau nadjgtebtg L lllmlS molllter aegritudinem pati fiel) bem Unmut aHaufeqt qingeo~n S, auriculae. l5el)meiel)eleien augiingIicIJ H. 4. delICate ac molliter vivere Ci ne quid effeminatum aut molle et ne quid cllU'~m aut rusticum sit Ci, Sa- "tia 483 mons baei V, viri lillo([üftlinge H L, populus molliter ha- bitus uermeiel)Iiel)t T, inertia H; ugL molles columbae fel)üel)tern H, lupus mandit molle pecus wiberftanb~, unfiiqig Vi subst. molles lillejel)linge 0. 5. molli vultu aspicere mit freunbIiel)em, milbem 0, spem Oati- linae mollibus sententiis alere Ci, mollissimä viä auf bie fel)onenbfte lilleife L, imperia V, aliquiclmollius interpretari T, cuncta apud imperatorem in mollius referre geIinber barHeIlen T; Enallage: viri molles aclitus nosse wann er mUb unb augiingIidj ift V; ebenfo: mollissima tempora fandi V, mollius aliquicl abnuere niel)t mefJr fo energifel) L. 6. preces fanft 0, versus Biebetlliebet 0, clesine mollium querellanuu H, mol- libus lenire ver bis rüqrenb H. 7- quod ferendum est molliter sapienti Ci, moIlius loqui V (@egf. fu- re1'e), mollis et iucunda senectus Ci, molles, ubi resedit, animi V. mau. mollitia, ae unb mollities, ei, j. 1. !illdd)~cit: cel'vicum Ci. metaph. 2. @3uufimuf: qua mollitia sum animi ac lenitate Ci. 3. @3c1j{aff~eit, @3d)\1Jäd)c: animi est ista mollities inopiam ferre non posse C, inertia et animi mollitia S. 4. !illctd)Iid)fett: mol- litiä fluere Ci, mollitiam corporis obiectare Unaüel), tigfeit T. mollitfido, inis, f. (mollis) 1. lilleiel)qeit: in pulmo- nibus est aclsimilis spongiis mollitu(o Ci, in ipso tactu est modus mollitudinis Ci. 2. @mpfjnbfamfeit: lnunanitatis Ci. molo 3. ni, itus (gr. f-lVAAW, bgl. f-lvkr;, goI., (lI)b. malan) maq [en: molita cibaria meqI, l5el)rot C. Molorchus, i, m. (M6AO~XO,) lillinaer bei 91emea, bei bem .pertule~ weilte, ag er ben nemeifdjen 2ömen er' fel)Iug: luci Molorchi bie .paine uon 91emea V. Molossi, örum, m. (MoAOmJof) lnoH im öftl. @pitu~; adi. Molossus ° unb lVIolossicus 3 Pl moloffifdj; subst. Molossus, i, m. (sc. canis) moloffifel)er .punb V; Banbfel). Molossis, idis, f. (MOAOrJr1f,) L. moly, yos, n. (ß'1tJ. f-lWAV) fabeIqafte~ lillunbertraut be~ .petme~ gegen ben Sauber ber (;I;irce, mit fdjmatffer lilluqel unb wei~er SSlüte, au~ Homer befannt 0. momentum, i, n. (moveo) CSSemegung~mitter I. 1. )Bcl11cgnngilfraff, \}{lt~fdjIagßftaft i metaph. 2. alt~fil}Iaggellenbet ~iltfflt~, ®nmb, ~raftallf\l1a1tb i oaG. lJlh:bmmg i 3. ~iltffu~ I @JCl11til}t, !illert. H. meton. 1. ~el11egnngj occ. &lIbcrmtg, !illed)fefj 2. SSemegung(lbauer: \}{ltgCltbHd, mUmeltt. I. 1. arbores levi momento impulsae occidunt fIeiner l5to~ L, par sortis momentum Ci. 2. par- vae res magnum in utramque partem momentum habent geben Il(u~fdjlag C, in bello parvis momentis magni casus intercedunt burdj geringfügige Il(nliiff e C, parva momenta animum impellunt L, prima con- cursu haud maiore momento (S'traftaufmanb) Galli fusi sunt quam ad Alliam vicenmt L; ace. pugnae tempus magmun attulit nostris ac1 salutem momen- tum C. 3. alicuhis salutem 'levi momento aesti- mare gering fel)iitlen C, in 1'e p. permag-ni momenti est ratio Ci,cave quidquam habeat momenti gratia fie foH feinen @inffu~ au~üben Ci, consultatio levioris momenti minber widjtig L. lnon ~erf onen: nullius momenti apud exercitum esse reinen @inf(u~ Ijaben N; met on. iuvimis egregius maximum momentum rerllm civitatis au~fel)Iaggebenb, einf(u~reidj L. 11. 1. (= motus): astra sua momenta sustentant forma et figura Ci, decedentia certis tempora mo- mentis bie ,ßeit fel)winbet in regeImii~igem Baufe H, leniat et rabiem canis et mo menta leonis bie milben l5prünge H; metaph. animus momenta sumit utroque neigt fiel) 0; ace. levia fortunae mo menta [leriinberung 0, nullum momentmn annonae facel'e feine &nberung im @etreibeprei!3 L. 2. parvo mo- menta navis antecessit C, momento unius horae CuL, tumultus sedatur momento temporis in füraeftet ,ßeit, im ll(ugenbIicf L T, Hannibal urbem momento cepit im 91u L, horae momento cita mors venit H, in occasionis momento im günftigen ll(ugenbIicf L. Mona, ae, f. ~nfeI in ber ~rifel)en l5ee C T, qeute Man (anbere: Anglesea). Monaeses, is, m. i}elbqerr ber ~artf)er um 53 H. monedula (monerula PI), ae, f. moqle O. moneo 2. ui, itum (IJHl. s. v. memini, mens) 1.. er" tltnern: monebas de Q. Oicerone Ci, moneo aliquem temporis et necessitatis Ti inbir. i}r. quo statn res sit, monet L. mit innerem :Obi. quae a natura monemur woran Ci, Phocion monetur Piraeo insi- diari Nicanorem N. occ. a. nta~ltClt (bon ber @ott~eit): tu vatem, tu, diva, mone V. b. llor~crflTgen: monuit ab Hice cornix V, vates multa monet V, Oarmentis nymphae monita ~ropqeaeiungen V. c. ftrnfen: posse se puerili verbere moneri T. 2. erma~ltClt, (mit ne) .11111mCn: bene monenti oboedire auf guten ffiat qören L, quod res monet mOffu bie l5adjfage aufforbert S; mit .p eif el) e f aB: eos hoc moneo, c1esinant fnrere Ci, monet, ut provideat Ci, moneo vos, ne segniores sitis Ci i metaph. inmortalia ne speres, monet annus H; mit inf. bidjt. unb uufgiir: soror Turnum monet suc- currere Lauso V, res monet cavere ab illis S; subst. monita, orum, n. ~rntaijltultgelt. moneris, is, ! (~I1J. f-l0V~~1),) @inruberer L. monerula s. v. monedula. Moneta, ae,! (alte~ pt. pj. pass. bon moneo) 1. Überf. uon MV1]!1,OOVV1], bie mutter ber mufen Ci. 2. S'tu{t, name ber Cmaqnenben' ~UllO auf bem S'tapitoI, in beren ~empeI bie münffftiiUe mar. maqer (§ 86) moneta, ae,! mÜnffe: victa concedit prisca moneta novae 0. monl:le, is, n . .paI~banb, .paltlrette. monimentum s. v. monmnentum. monitio, önis,! (moneo) @rmaqnung. monitor, öris, in. (nomen ag. bon moneo) 1. ~till~ ltCrer: sumat aliquem monitorem officii sui S. occ. a. fficd)t~foltfnlCltt: video mihi huuc librum esse responsurum, quem monitor tuus hic tenet Ci. b. lnamcnaltgeber (= nomenclator): per monitorem aliquem adpellare Ci. 2. ma~lter, ®aruer: ut moneam, si quid monitoris eg"es tu H. monitus, üs, m. (mo neo) @rmaqnung: finierat moui- tüs ° i gew. im abl. monitu nutricis 0, ficleli mo- nitu praedicere 0. Monoecus,i, m. (,U6VObXO, 'aUeinmoljnenb' = bem aUein ein stemlJe! gemeiljt iit) S'tuItname be~ .perfule~; arx ober portus JYlonoeci an ber Bigurifdjen S'tüfte, batl qeutige Monaco. monogrammus 3 (~ItJ. f-l0v6r~(J.f-lflO') blo~ au~ einer Binte oefteqenb, ffiMiert, niel)t autlgefüf)rt: dii mono- grammi l5el)aUengöttet (nidjt wirtIiel)e) Ci Nat. deo?'. 2,23,59. monopodium, ii, n. (~ItJ. f-loVorroolOv) einfü~ige(l ~ifdjdjen L. mons, montis, m. (m.la. *men 'emjJorragen', au mentum, minae, emineo, promineo) 1. )Berg, ®ebtrge: mons Aetna, Vesuvius L, Iura, Oevenna ®ebirge C. l5:priel)w. parturiunt montes, nascetur ridiculus mus H Ep. 2, 3, 139 nael) gr. wO!Vcv DeOS, Zcvs 0' sf{Jo- ßcl7:o, 'TO 0' l!'TcNcV p:vv: uiel uerfpreel)en - nidjg feiften. 2. meton. lJeIil: fertur in abruptlUn magno 31* monstrator 484 mordicus mons improbus actu V. 3. metaph. berg~o~e !maffe: praeruptus aquae mons [ßeHenvergVj f:pridJw. maria montesque polliceri 'goIbene lBerge' S. monstrator, öris, m. (nomen ag. bon monstro) 1. Seiger, 2Xnweifer: monstrator hospitii fü1)rt i1)n, 3ei9t i1)m T. 2. oee. @:infü1)rer: aratri (~ri:ptolem0i3) V. monstratus 3 fidJ aU~3eidJnenb, auffaHenb: vetusto nomine T, hostibus vei ben i'Yeinben T. Adi. isol. pt. pJ. pass. uon monstro 1. 1. 3cigcn, wcifen: qui erranti comiter monstrat viam Ennius, alicui sedes veteris Ilii Cu, qua semita monstrat wo1)in ber $fab weift (fül)rt) V. oee. a. nnterweifen, Ie~rcn: inulas incoquere mon- stravi H, Homerus monstravit, quo numero res scribi possent H. b. berorDnen, anweifclt, borid,ireibcn: monstratas excitat aras V, sacerdos monstrat abolere monumenta viri (= iubet) V, conferre manum ira monstrat l)ei~t V. c. angeben, alt3ctgcn: servi pr 0- didere dominos, alU ab amicis monstrabantur T, Neroni fratres ad exitium T. d. auf etw. ~inWcifell: signum luno monstrarat V, Vespasianus fatis mon- stratus T, fesso militi Oremonam auf ~remona uer, tröften T. ~on monstrum, i, n. (oon mon-eo mit analogifcgem ®uffi): strum, § 36) 1. ,8 cid,iCII, lIDIIIIDCt3eid,ien: signa dedit Tritonia monstris V, quia ostendunt, portendunt, monstrant, praedicunt, ostenta, portenta, monstra, prodigia (Hcuntur in gutem unb höfem ®inne Ci. metaph. 2. lIDnnber, ltnge~ener, Gd,icnfaf, !mlll1ftntnt: variarum monstra ferarum wunberbare @ef±aIten 0, adfuit huic monstra Oycnus fa1) bie wunbervare ~er, wanblung 0, culpae bie ®dJeu~lidJfeit ber ®dJulb 0, monstrum ingens, cui lumen ac1emptum $oll):p1)em V, monstra deum iig1J:ptifdJe @ott1)eHen mit ~ierfö:pfen V. 3· (al~ ®c9mtiq\l)ort) ltngc~euer, ~d,ieufar: nulla iam pernicies a monstro illo atque prodigio (= Oatilina) comparabitur Ci, men' huic confidere monstro? bem 9Jteere V, catenis fatale monstrum c1are S1'Ieo:patra H. NB. SDic9t. pl. = 8g.: vincis, Perseu; remove fera monstra bie !mebufa O. montanus 3 (mons, § 75) auf lBergen befinblidJ, @e, birg!3', lBerg,: numen, cacumina 0, fraga 0, flumina, oppida V; aber: Dalmatia gebirgig 0, homines asperi et montani raul)e @ebirg!3bewo1)ner C; subst. mon- täni, örum, m. @ebirg~vewo1)ner C, montäna örum, n. @ebirgi3gegenben L. 2XI~ nomen pr. Mon~ tanus, i, m. cognomen: Ourtius Montanus midJter, @ünftling be~ ~ioeriU!3 0 T. ' monti-cola, ae, m. (mons unb colo, § 66) lBerg, oewo1)ner O. monti-vagus 3 (per montes vagans, § 66) lBerge burel)' jdJroeifenb Ci. montuosus unb bidJt. montosus 3 (mons) gebirgig: nostra illa aspera et moutuosa regio Ci, montosae Nersae V. monu.mentum unb (§ 41) monimentum i n. (moneo) 1. ~tht1tCtltUg63ctd,icu, ;:!)cufntaI! lal{dis' Ci tuae clementiae monumenta Ci, nec sibi quidqual~ monumenti causa reservavit Ci. oee. 2. ~rtu~ n~r~~lgß3cid,icu, uon ~tatuen, [ßeil)gefel)enfen, ~em:peIn, @elJauben u. a.: malOrlUn monumenta ~ropl)iien Cu 11l0nUl1lenta ex fano Herculis ~otiugegenftiinbe d monul1lentum istius cruc1elitatis marterfreuä Ci mo: numenta maiorum bie appifdJe ®tra~e Ci Mil. 1~7 se- natus ba~ bem ~icero uom ®enate aufgebaute ~au~ Ci Fam. 1, 9, 15, 11l0numenta Pompei ba!3 ~1)eater be!3 $om:peiu!3 T. 3. ®X1l6ntal: sepultus in monumento Q. Oaecilii N, sepulcri monumento c10natus est N. 4· metaph. pl. ltdlluben: commendare aliquic1 monu- mentis Ci, rerum gestarum Ci, commentarii ponti- ficum aliaque momllnenta L Mopsopius 3 gele1)rter 2Xu!3brud' für: attifdJ, at1)enijd) (angeo(icf) nac9 einem attifd)m ~önig 9JCo\Jfo\Jll~): iuvenis ~riptolemu!3 0, mnri 2Xt1)en O. Mopsus, i, m. (Mo1/Jo,) 1. Ba:pitl)e, ~eHnel)mer an ber 2Xrgofa1)rt, ®el)er O. 2-. S1'reter, @rünber be!3 2XpoHoorafel!3 in S1'laro!3 bei S1'olo:p1)on Ci. 3. ,pitte V I. mora, ae,j. (~ro.' f-lo(!a) 2XbteiIung be~ fpartanifdJe~ i'Yu~uoIfe!3, lBatailIon: moral1l Lacedaemoniorum inter- fecit N. H. mora, ae, j. 1. ~er3ltg, 2fuffd,iubp 2fufent~nIt )Bcr3ögcmng: sine uIla mora negotium susceperunt ci = nulla mora interposita unueqügIidJ C, una moras quaerit wünfdJt 2XuffdJub 0, nulla mora est e!3 fann fofort gefcf)e1)en N Pl, hauc1 mora fofort v; S1'onftr. nullam moram exoriri posse, quominus diriperen- tur C, nulla mora facta, q uin Poenus in aciem edu- ceret Li moram inferre ad aliquic1 etw. auffdJielJen C· oee. iHaft: nec mora nec requies 0 V L, pars agmin~ cogunt castigantque moras ftrafen bie ®iiumigen V. 2. meton. ,8ettrnum, ,8eH: longa fuit mec1ii mora temporis lange SwifdJen3eit 0, dolor finitur mora mit ber Seit, aHmiil)lidJ O. 3. (in ber \Rebe) jßaufe: intervalla , morae respirationesque Ci 01'. 16, 53. 4· ,pemntIlHJ, ,pinbctlti6! restituenc1ae Oapuae mora et impedimentum L, Abas pugnae nodus mora- que ~eqögerer V, mora clipei, loricae, fossarum ber 1)inbernbe, l)emmenbe ®dJHb, $an3er, @raben V; abs. rumpe moras Oll1lliS wirf aHe ,pemmniffe nieber V = praecipitat moras V. morätor, öris, m. (nornen ag. oll moror) 3ögerer; ace. 1. SJCael)3ügler, 9Jtar 0 b eur: Persarum moratores C~t. 2. ~eqögerer: publici commoc1i L, ille gl'ex mora- torum [ßinfeIabtJofaten Ci. moratus 3 (mos) gefittet, geartet: bene morata ci· vitas Ci, venter male moratus uon fdJledJter SJCatur 0; oce. mit guter ~1)arafteqeiel)nung: fabula recte mo- rata H. morbus, i, m. (au~ *moribus, § 42, 'fterlien mUc9enb', § 6, IJfnm.) S1'ranfl)eit: morbo mori eine!3 natürIidJen ~obe!3 fterben N, l1l0rbo iactari uom i'Yieber Ci, gravis, subitus 0; :p er fon. Morbi paIlentes in ber Unter' welt V; metaph. aegrotationes l1l0rbique animo rum Ci, morbus et insania franfl)afte ®uel)t unb BeibenfdJaft Ci, caeli fdJledJte Buft V. mordax, acis, abl. i, adv. aciter bei~enb, lJifjig; metaph. urtica brennenb 0, pinus mordaci ferro icta fdJneibenb H, fel bitter 0, luna mordaciter uti fdJiirfer 0, carmen 0, Oynicus H biffig, sollicituc1ines 3e1)renbe ®orgen H. ~on mordeo 2. momordi, morsus (ftatt *smordeo, § 28, bgl. (J,UE(,lÖCXUO" af)b. smerzan 'fcf)meraen', aftinb. mardati 'aer< ,dlil') 1. bei~en, uagen: canis timidus vehementius latrat quam mOHlet Cu, pabula c1ente momorc1i 0, humum ore momordit V, f :priel)w. tJon ®terbenben (= öödt Aa!;oia7:'o I'alay Homet): 'in!3 @ra!3 bei~en'. oee. a. faffen: mordet fibula vestem 0 = latenun iuncturas V beiM fidJ ein, fa~t. b. bCH.!ti{en: rura Liris morc1et aqua benagt bef:pülenb H. c. brenuen: oleam mordet aestus verbrennt H, parum cautos fri· gora morc1ent bie S1'iiIte bei~t fie H. 2. metaph. burd,i3ie~en, wel)e tuu, friiufen. mie meta:p1)orifdJe @:nt, fte1)ung ~eigt: livor iniquo nullum c1e nostris dente momordit opus 0; ba1)er: morc1ebere dictis 0, mor- deal' opprobriis H burdJ1)edJeIn, morc1et cura mec1ullas 3e1)rt 0, dolore morc1eri 0, conscientia Ci ge:peinigt werben. mordicus (mordeo, § 78) adv. 1. vei~enb, mit ben Siil)nen: os denasabit tibi mordicus Pl. 2. metaph. etum 485 mos feft au'3 Beive!3friiften: nomen illi principes optima-tiu~ mordicus tenent Ci. llloretum, i, n. mörfergeriel)t, eine 2Xrt ®alat, 3U bem mem S1'no01auel), ®eIlerie, S1'orianber, 8wieveI, ffiaute, S1'äfe, m unb @:ffig na1)m, bie im mörfer tJerrieben wurben O. .llloribundus 3 (morior) 1. fterbenb: moribunc1i ex equis lapsi sunt L, cui me moribunc1am deseris, hospes? V, dextra erftarrenb V. 2. fterbHdJ: terreni artus moribundaque membra V. lllori-ger(us) 3 (morem gerere, §§ 66 unb 42 am ~nbe) wiIlfii1)rig Pl. mau. lllorigeror 1. ltJiIlfa1)ren, fiel) uael) etw. ridJten, mit dat. Ci. lVIorini, örHm, m. gaHifdJei3 ~oIf an ber ®dJeIbefüfte C V. lllodor 3. mortuus, pt. j~tt. aet. moritürus (altinb. marate 'ftirlit', gr. ß(!oror; '®terlilicger' a\l~ *f-l(!07:'O" aljb. mord) 1. fterven: morbo mori N, ex vulnere L, in stuclio c1imetiendi caeli lJi~ 3um leBten IlHem~ug 2Xftro, nomie treiben Ci; ba!3 pt. jut. aet. lJebeutet a. 3 u (terven entfdJloffen: fertur moriturus in hostis V; b. 3U fterben beftimmt: quid tibi proc1est mori- turo? H, moriture Delli H. 2. metaph. avfterben, uergel)en, uerfel)winben, fiel) uerTieren: segetes moriun- tur in herbis 0, frenis manu moriente remissis 0, morietur gratia numquam 0, memoria moritur Ci, leges mortuae ungültig, tJerfdJoHen Ci. NB. IJfre9' inj. monri PIO. moror 1. (H. mora) 1. intro uetweifcu, fid,i llufhUen: in propinquis urbi montibus N, paucos ibi c1ies mo- ratus N, quo locorum rosa moretur noel) blül)t H, oculi morantur tellure 1)aften an ber @:rbe 0; oee. 3ögetlt, iiiumen: auxilia morantur Meiven au!3 C, hauc1 multa (nec plnra) moratus ol)ne 3ögern Vi mit inf. moror bellum inferre 3ögere C, nihil moror, q u 0- min u s abeam iel) wiH unuer3ügHdJ ge1)en L. 2. trans. lluf~aUcn, ~iubttlt: victoriam C, morari atque impe· elire iter C, ne haec quidem res Ourionem ac1 spem morabatur erfel)ü±terte in ber ,poffnung C, nullo mo- rante ba niemanb e!3 tuef)rte L, aliquem a fuga L, ipsum morando sustinuit V, si longo sermone morer tua tempora Seit rauven H, vos Asiae campi mo- rantur 1)aHen auf H; oee. ,eHeIlt: carmina, quae possunt oculos auresque morari H, novitate mo- randus spectator H. 3. $l)rafe: nihil moror, non moror, ne morer. a. im 9Jcunbe be!3 freHaffenben iHiel)ter!3: O. Sempronium nihil moror iel) l)ave nid)t!3 weiter gegen il)n L. b. 3um 2XbbredJen ber ffiebe: ne multis morer Ci, ne te morer um bidJ nidJt aufJu, 1)aHen H. C. al!3 1l1u!3brud' ber SJCiel)tadJtung: nec dona moror iel) fümmere midJ niel)t um V, nihil moror, quo- minus decemviratu abeam L, vina nihilmoror illius orae 'fie fönnen mir ge(tol)len werben' H, nil moror officium, quoc1 me gravat H. morositäs, tatis, f. @:igenfinn, S1'leinigfeit!3friimerei, $ebanterie Ci. ~on morosus 3, adv. e (mOB; '\JoU ~igenljeiten') eigenjinnig, :pebantifdJ, griimHel): c1ifficiles ac morosi SUmu8, ut nobis non satisfaciat ipse Demosthenes Ci, senes Ci, canities :pebantifd)e!3 2XUer H. Morpheus, eos, m., ace. ea (~\l). MONJE'/J, 'ber @e< ftaltenliilbner') ~raumgott O. mors, rtis, j. (morior; \Jgt. altinD. m6ti-s '®terlien') 1. XOD (lief. ber 11lüürlid)e, bgl. nex): extrema in morte in ~obe~nä1)e V, media in morte im !Sterben V, in morte in unb nadJ bem ~obe V; aver: suprema mors ber ~ob, ber ein @:nbe madJt H; pl. praeclarae mortes imperatorum ~obe~fäIle Ci, omnes per mortes animam dedissem ~obeMrten V, oll1lli imagine mor- tium T; ugL obeo, occumbo, oppeto; mortem sibi consciscere fid) felbft ben ~ob gelJen C, aliquem morte multare Ci, ad mortem damnari T, mOl'ti c1are ali· I quem I[, mortem deprecari um (ein 2eben bitten C. 2. meton. ~etdJltant: nec sit in toro mors mea nixa Pr, Olodii mortem lacerare Ci. 3. lJJ/:orbMut: ensem multa morte recepit vlutbef(ecU V. 4. :pet! on. iani- tor carceris, mors terrorque sociorum Ci' Mors bie ~obe!3göttin Ci V. ' morsus, üs, m. (mordeo, § 36) 1. bM ~ei~eu: avium minorum Ci, canis vanos exercet in aera morsüs fel)na:p:pt in bie 2uft 0; oce. ba!3 ~ffC1t: nec tu men- sarum morsus horresce futuros bie ~ifdJe 3U ver, 3e1)ren V. ·2. met on. bai3 i'Yeftl)aItenbe: unco non adligat ancora morsu Sa1)n V, viribus discludere morsus robori8 bie lBaumf:palte, bie ben ®:peer feff, l)iiU V. 3. metaph. )Sitterfett, @)d,imer~: curarum 0, aegritudo quasi morsum doloris efficit nagt Ci, acriores morsus sunt intermissae libm'tatis quam retentae untervrodJene i'Yreif)eit mael)t vitterer al!3 un, angetaftete Ci. 4. btffiger 2fugrtff: mea commoda odio obscuro morsuque venenat H. mortälis, e (bon *mortus 'tot', bgL s. v. mortuus) 1. ftexbfid,i: omne animal est mortale Ci, animi sunt in corporibus mortalibus Ci; s~tbst. mortälis, is, m. ber @)terbfid,ie, 9)cen!dJ: turpe c1eum mo rtali cec1ere 0, defenc10 multos mortales Ci, imperator vitae mortalium animus est S; metaph. bCtgiingUd,i, buxtibergel)cub: quidquid mortale creamur 0, ami- citiae (sempiternae) immortales, inimicitiae mor- tales Ci L, simulacra l)infiiLIig T, leges mortales, u t i ta dicam, et mutabiles L. 2. irb tfd,i , lttcnfd,iHd,i: sors, facta 0, proelium Aeneae ultimUlll mortalium operum fuit feiner irbifel)en ~aten L, mentem mortalia tangunt menfdJenfel)icffal V, mortalin' decuit violari volnere c1ivum? [ßunbe uon ~1enfdJen1)anb V. mau. mortalitas, tatis, f. C®tetvliel)feit'; 1. ~ergiil1gIid,i~ feit: Olllne, quoc1 ortum est, mortalitas cOllsequi- tur Ci. 2. meton. ~cben~~td, ;tob: XVII KaI. Apr. creditus est mortalitatem explevisse T. 3. 9JCen!d,i~ ~eit: contra fortunam non satis cauta mortalitas est Cu (= mortales). morti-fer, fera, ferum (mors unb fero, § 66) iobbrin, genb, tötenb, töbHel): vulnus N Ci, poculum Ci, bel· lum V. mortuus 3 (tllolj( au~ *mortus, bem rege(rec9ten pt. pf. bon morior, nac9 IJInafogie bon VIVUS) tot. Adi. exsanguis et mortuus concic1isti wie tot Ci, lacerti abgeftorben, frafHO!3 Ci. Subst. mortuum in domum inferre einen Beiel)nam Ci. morum, i, n. (~tll. flO(!OV, bialeftifc9 flW(!OV) 1. maul, beere: prandia mo1'is finiet, quae legm'it arbore H. 2. metaph. lBrombeere: in c1uris haerentia mora ru- betis O. ma3U morus, i, f. maulbeervaum: arc1ua O. morus 3 (~ro. flW(!O,) bumm, uiirrifel) Pl Trin. 669. mos, möris, m. 1. lIDtUe: mo rem ei gessit Ci, gestus est ei mos N ben [ßillen tun, reg'is voluntati morem gerere bem [ßunfcl)e tuUlfal)ren N; ugL mori· gerOl'. 2. ®ewof)u~eit, GUte, )Staltd,i: more ductus aItem ,perfommen folgenb N, more militari nadJ S1'rieg!3' brauel) C maiorum 1l1l)nenlJrauel) Ci, mores instituta- que maiorum, maiorum iura moresque Ci, quibus omnia vendere mos erat S, mos erat in Latio V, mos ritusque sacrorum OpferbraudJ V, ibam forte via sacra, sicut meus est mos H, in mo rem venire 3ttr @eroo1)n1)eit werben 0 L, in mo rem vertm'at e!3 war @ewo1)n1)eit geworben T, in morem tonsa nadJ ber ®itte, gel)örig V = c1e more, ex more N V T; supra mo rem ungewö1)nHel) V, sine more furit te~pestas gan3 ungeltJö1)nHdJ V. oce. a. ®efc~, ~orid,inft: re- gere popnlos pacique imponere morem V (im @egf. au lex al~ gefc9tielienem @ere~), mores viris et moenia Mosa 486 ponet V, more palaestrae mie fie e(l norfef)rei'bt H. b. Ilfrt uull Welfe:. Persarum more naef) perfi[ef)em SJ:lranef)e H,. torrentls aquae vel turbinis atri more f\lrenS V, III m~rem stagni V, varium caeli prae- dlsc~re morem SJ:le[ef)affenl)eit V, quo more mie V, apis M~tllla.e more modoque H 3. pl. ~tttcu, ~ijaraftcr: sm , cUlql~e . ~ores fingunt fortunam hOminibus N, l~oIUm ~lllllhtu~o ~garatterägnIief)teit Ci, si quid in vl~a,m .ems ~ut III l~ores cum contumelia dixero Ci, ~blIe III aVI mores tgm nadjgeraten L. occ. a. @c~ fdiultg: res eorum ?ivibus, moribus, agris aucta est an ~on~3agl, @eftttung, Banbgebiet S, quibus ne- que mos neque cultus erat @efittung unb ,ßuef)t V b. fd)fed)tc ~tttCtt: si per mores nostros liceret T' Mosa, ae, in. bie smaai3 CT. . ~oschus, i, m. (M60"xoq) ffif)etor au~ 'j5ergamum in et~e:n 'j5r05eji megen @iftmifdjerei non ~orquatu~ 'ner, tetbtgt H. Mosella, ae, m. bie ~J1ofel T. ~ostel?-i, orum, in. ~inm. non Mostene, - j rr=t m BlJbten nm. non 6arbe~ T. es, . 1::). motio, ?,nis,j (moveo) 1. SJ:lemegung: corporum Ci. 2. @emut9bell1egung: suaves motiones Ci moto 1. äv~ (frequ. uon moveo) l)in unb ~er bemegen: s~agna 0, lllcertae zephyris motantibus umbraB V motus, ~s, m. )SeUJcgung, u. 3m. 1. pf)lJfifdje: mo: tus n.avmm, rem.orum, siderum C, terrae ~rbbeben Cu ?t, quo maxll~a motu terra tremit V, pedum mehor motu bemegüef)er, fdjneller V. occ. a. ~ör~er~ bCUJegung, @efte: motus palaestrici et histrionum gestl~s Ci" gestus ac motus corporis Ci, decens anm.~ttger @ang H. b. ;r~u~: dare motus ~iin5e auffuf)ren L V, motus docen lonicos jonifef)e ~änae lernen H.. c. muttärifd)e lBcllJcgung: milites ad motus levlOr.es N; äf)nIidj: motus futuri nom l2Xuf' bruef): be~ ~nea~. V. . ~etaph. 2. griffige lBcllJc~ gl!ng. .alllmorum rncr~dlbl~.e~ ~otus geiftige ffieg[am, fett . CL occ. a. @etfteiltaftgfed: motus animo rum duphc.es. sun~.' alteri cogitationis, alteri adpeti- tus Ct,. rngenll. celeres motus ~räfte Ci, motu mentis ac ratIone ~tI~erftanbe~tätigteit Ci. b. @tl\tüt0~ bc~cQung! ~Ctbcuf~att: perturbationes, id est motus an~m~ lllmll,. ratlOlll non 0 btemperantes Ci, motus a~Illll ~urbatl, quos Graeci :n:a{)rj nominant Ci, vario m~scen pe.ctora motu l2Xufregung V. c. ~tieb, l2Xu~ trteb: . ~IVlllO concita motu 0, naturae motus Ci. 3. ~~Itttfdje lBcllJcgung: se ad motus fortunae movere c.oeplt be~ smanteI nadj bem lillinbe bref)en C Cati- llllae motu.s conatüsque Ci. oec. a. 2htfrUOr, Ult~ r~~.e: Gall~~e, urbanus C, servilis ~nanenaufftanb L, CIVICUS • SJ:lurgerau.fftanb H. b. ~taat0umllJär3ttltg: motum III 1'e p. lmpendere video Ci, rei p. motum adferre. ben .6taat erfdjüttem Ci, duae legiones in concu~sl orbIs motu non quiescunt Ummäl~ung be~ ~rbfretfe~ T. _. _ ~on lllOVe? 2. movl, motus (uieUeidjt 3u aftinb. mlvati 'fcf)ieot !Jemegt) bCUJegcn ' I I. (am Drte) I 1. ~:~;n:t~ru ~n ~eUJcguug fc~cn, rüijxclt, regeu, 2. bcrUJanbcftt, iJerällbcrtt· 3. me~aph. ~ittbrurf ma~C!t, ~iltf1n# auilüben bccmf{uff cn i ' pa f f. ~htllJtrfultg erleiben, fidj bccinf!ttffcn faffen; occ. a. b~nge madjcn, crfdjrcrfcn; b. ruijrClti c. fiegctftcm; d. rct~en, ent~örcu i e. (poritifd)) aUfregen i 4. be\lJegen, 3U etm. beftimlltCtt, Driingen. In I H. (tl 0 111 Drte) I 1. bCllJcgcn, fortbcUJcgen, cnfferttclt· 2. iJerjagen, berbrängen, iJerfto#cu / 3. ij erb cifd)affcn, Ijcrbeibringclti ' metaph. ijeriJorbringen, erregen cr3cngcn uxfad)cn i " 4. anfaugen, beginnen i occ. aufbringen, anregen. 1. 1. Minos urnam movet fef)ütteIt V fila sona . . (nervos, citharam) bie 6aiten rüf)ren' 0 tym ntla fef)Iage~ O. ~om ~örper unb feinen steilen: cian: bracc~~a 0, s~omach?m (bilem) alicui bie @alle err~~~ - eraurnen Ct H, crlllem per aera fiattem laffen 90 , med. unb rfl/l. ,venae. moventur bie 'j5ulfe fdjlagen 0' se movere nuplgre ftef) rüf)ren, regen L hoste ' . vent b" C">" b "[' ,s mo-ur te lJem e ru )ren ftef) L ranae moveut . pr0.pter aquam f)~pfen Ci, unb fo nom ~anae: 1~Y­ stno se movet Ct, moveri festis diebus H, moveri Cyclopa (= saltare Cyclopa) ben ~lJno:pen pantomimi[dj b~rftellen H. smu anberen ,obi. agros, tellurem auf, ntf)ren, aufbredjen, bearbeiten V, moti fluctus aufgeregt V m~re ex profundo motum in f einen ~iefen aUfge: muf)It ,Cu, te!ram. erfdjüttern 0; bilbL vis aestüs corpora movlt gnff an L, urbs tremoribus mota erregt ~; med. mons movetur er3ittert V; pontus mogt V; act. , m:ed. terra mo.vet erbebt L. ?Eef. arma movere ('ra o:n:Aa uw€lv) bte lillaffen ergreifen L· metaph. leo arma movet fej)t fief) aur lillef)r V neutr~ arma m?vere neutral lileiben O. Metaph. m~lta mo- ven.s anlll10 bebenrenb, ermiigenb V (ngL volvo) audj allem: luno multa movens V, animus illa mo~et S' se . ad motus fortunae movere ben ~J1anter nadj be~ ®mbe bref)en C, nelltram in partem moveri C' 2. f?rma mota est 0, voltum sermone movetur i~ ~ltthj) (ace .. gr.) V; metaph. fatum movere 0, mo- tum e::c ant~~u? ~nberung am .perfommen L. 3. non mover~ amlc!tlae memoria unbeeinfiujit bleiben C pulchntud~ movet oculos Ci, iudex suspicione no~ movetur Ct, exterae nationes nobilitate moventur Ci populus gr~tiä movetur Ci, prata movent animum V neque spec.le movetnr V; mit innerem Obi. milite~ earum ~eglOnum consuetudine multum moventur flnb ft~rt lieetnfiujit C, nihil horum ora te moverunt Ci llli ~~lOveor s~lper. imperio raffe mief) nief)t beeinffuffe~ = rum.mere mtef) mef)t V. a. lUstis formidinis causis moven Cu, movebatnr animo et extimescebat Ci ~ enu~ mota minis erfef)recrt V, absiste moveri fürdjt~ bt~ n~djt ~. b. movebat (eos) patris senectus Cu, llllse,ncordlä moveri C, saxa gemitu 0, plebem o~atlO movet L, Acheronta movebo ief) merbe au ruf)ren nerfudjen V, .Manes fletu V. c. thyrso ali- ~uem. O. d .. pr~eClpue eum movit, quod Cu, movet lUvelll feroCl alllmum comploratio sororis L Dianae non movenda numina ~Nana, bie bu nief)t' eqürnen f ?llft I! . e. movetur servitium in Sicilia empört !t.dj. Ct, qmeta movere magna merces videbatur S, ClVltas movetur ftef)t auf S. 4: Eurybiadem lninus mov~l:e p.oterat tonnte if)n nief)t baau beftimmen N, consillO ems motus est Iie~ fief) lieftimmen N eos ad ?ellum Li mit inj me non moveat p~r altum Ire V; pt. subst. moventia ~rielifebern Ci. SJ:lef. pt. pj pass. (fecit illud) irä, amore motus ... au~ ... O. II . . 1. smu abl. se loco movere C; olllllia quae m~ven possunt ~= res moventes L) bemegIidJe .pa'be N, a.lmenta stabuhs f)erau~treiben V; refl. unb med. ftef) . megliegeben, fortgeI)en: neque se quoquam movlt ex urbe N; cast ra 11l0vere ba~ Bager ab, bredjen, .auflir~ef)en, meiteqief)en, tJorrücren; of)ne castra: III lndlam movere Cu, a Samo non 6amo§5 487 multigeneris aufliteef)en L, portis in arva moveri aU§5 ben storen (5um ~ampfe) in!3 @efilbe rücl'en V. 60 auef): signa mOvere 1lum ~ampfe rücl'en L (metaph. nom 6tiere V), copias, agmen, exercitum movere Cu, aciem et castra mit .peer unb Bager aufbreef)en V. ;Daf)er re.ft. prius- quam Tissaphernes usquam se moveret fief) rüf)ren ronnte N, praecepit, ne se ex eo loco moverent He foUten fief) nief)t rül)ren L; med. nec vestigio mo- veri L; occ. triste bidental moverit incestus bM SJ:llij)mal non feinem @runbftücl'e entfernen unb fidj ba, buref) tJerlünbigen H, movere catulos leaenae llU rauben fudjen H. 2. mo ta loco au~ ber .peimat nertrieben 0, moveri possessionibus ac dis penatibus Ci, sedi- bus Ci; loco signiferum ablej)en C, aliquem senatll S, cle senatu Ci, loco senatorio L au~ bem 6enate au~, fef)fiejien, tribu au~ftojien Ci, in inferiorem locum de superiore f)inabbrängen Ci, heredes nerbriingen Ci, hostem gradu ober statu aU!3 ber 6tellung merfen L (ngL depello); metaph. nemo te de sententia mo- vere potuit abbringen, alimenbig madjen Ci. 3· limUlll e gnrgite aufmüf)Ien 0, vina move f)ole (au!3 bem ~eller) H, ngI. testam movere H; fatorum arcana movebo !)ernorf)oIen = entf)üllen V, Manes movet 1litiert V (anbere ciet); med. de palmite gemma 1ll0- vetur treibt 0; metaph. ea petitio et risus hominUlll et querellas llloverat Ci, verbis ocUa aspera movi V, indignationem L. 4. pugna se moverat f)atte be, gonnen Cu, ab love canuina nostra move (Eu LhoS aQXW/1€Ol'Ja) 0, deae, cantus movete V, mahlS opus llloveo V, motmu ex eo consule bellum L. ~Hge, mein: ne quid a terg'o moveretnr baji man ... unter, nef)me, teine Unruf)en anftifte CuL; occ. iocum ein lillij)mort auf~ ~apet bringen S, historias crur 6pradje 'bringen H, quaestionem T; baf)er auef): numen movisse deos traclitur fie f oUen einen lillint gegelien mügItus, ü.s, m. ba~ ?Erüllen: boum 0 V. lllüla, ae, j (ngL mülus) meibIief)e(l mcaultier. mulceo 2. mulsi, mulsum (ucrUJ. mit mulgeo?) 1. ftrcid)cn, ftreid)eln: manu mulcens barbam 0, pueros lingua fanft lielecren V. 2. fanft betii~rCll: virga capillos 0, zephyri mulcebant flores um, fiidjelten 0, volucres aethera cantu mulcebant burdj, fiatterten fingenb O. metaph. 3. befiinftigCll, befd)UJid)~ ttgClt, finhern: somnus mulcet corpora miegt fanft ein 0, varia vulnera mulcet ope 0, mulcens tigres Orpheus 0, lYIarcio mulcente et increpaute k fdjmief)tigte unb fef)aIt L, reg'it animos et pectora mulcet V. 4. ergö~eu, erfreuen: grato Danai puel- las carmine mulces H, meum pectus poeta mulcet H. Mulciber, eri, m. (mulceo 'lBeiänftifler beti ö'euerti') 1. SJ:leiname be~ ~ulcanu~: lYIulciber Vulcanus est a mollienclo scilieet ferro dictus, mulcere enim mollire sive lenire est Servius. 2. meton. !iJeuer: picem Mulciber urebat O. mulco 1. (tlielL aUß *multico, § 42, \)Oll multa '0trafe') 1. prügeln, mijif)anbeIn: male mulcatus Ci L Ph, pro- stratos verberibus mulcant T. 2. metaph. übel au' tief)ten: quinqueremis ceteras naves male mulcarat L, scriptores male mulcati gef)örig aligefef)unben Ci. mulctra, ae, f. (mulgeo) ~J1emülieI, @eIte V, gIeidJ' bebeutenb mit *mulctral, alis, n. (§ 87) ober lllulc- trarium, ii, n. liei V unb mulctrulll, i, n. H. mulgeo 2. mulsi, mulcta (gr. &-fltAyw, § 51, mnm.) meHen; fprief)ltl. hircos V, gr. 'tQayov ufli:?y€W 'ben Odjfen meHen', non au~fief)t9Iofem unb unfinnigem SJ:le, ginnen. f)aben .L. mox (altinb. makstl 'ulllb') adv. balb; lieim p1'aeteritu,m: balb f)ernaef). ,ßunädjft beim Pj'. unb fut. mox accingar Caesaris pugnas dicere bemnäef)ft V, dum mox fron- dosa reducitnr aestas inbe~ balb V; leItener beim praeteritU'm: extemplo fusi fugati, mox intra val- Ium compulsi, postremo exuuntur castris L, cru- delitatem mox, deinde avaritiam exercuit L. IVIOyses, is, m., ace. en (Mwv()"~» smofe~ T. Mucius 3 l)1ame einer plelieiifdjen gens. 1. C. Mu- cius Cordus, ber 508 ben ~önig 'j5or(inna ermorben moHte. lilleif er lief) bie reef)te .panb nerbrannte, f oll man if)n 'Binrf)anb', Scaevola, gef)eijien f)aben L. ;Doef) ift Scaevola nielmef)r ein etrn(lfi(ef)er ~1ame. 2. P. Mucius Scaevola, cos. 133, !iJreunb ber @racef)en, @egner ber 6cipionen CiL. 3. Q. Mucius ScaE)vola, ~ugur, 121 'j5rätor in ~fien, 6ef)miegerfof)n be~ BäliU!3. [lon I2Xlli1tCiu~ repetundarum belangt, alier freigef:proef)en. stüef)tiger :;snrift Ci. 4. Q. Mucius Scaevola, \j5ontife6' aI!3 6tattl)aIter in I2Xfien (100) fo beliebt, baji man i~m 3U ~f)ren ein !iJeft (Mucia, orum, n.) feierte, cos. 95. ~r fiel 82 buref) mleuef)eImorb. mucro, onis, m. (ugi. aflvxa).~ i,ßfeilfpif.le) 1. ~~i~e, @5d)netbe: me di 0 ense iugulaberis, quandoquidem mucro heb es est O. 2. meton. ~d)llJcrt, :lloId): strictis mucronibus V, pugnant mucrone veruque Sabello V. 3. metaph. ~d)nctbc: mucro ingenii cotidianä puguä retlmditur Q. lllügio 4. lvi (ii) (tlgi. flvx;;O"Sat, btld)· mulJen) 1. brüllen (D0111 lllinbe): cum boves mugissent L; pt. pr. act. sttbst. mugientes, ium, m. ffiinbnief): mu- gientium greges H. 2. metaph. bröf)nen, fraef)en: tubae clangor mugit V, sub pedibus lllugit solum bröf)nt 0 V, lllugit malus procellis H, Garganum mugire nemus putes aut mare Tuscum H. ;Dan. llluliebris, e, adv. iter 1. meiblief): vestis ®eiber, Ueib NCi, voces ®ei'bergefef)rei Ci, tutela L; l1lulie- bria, ium, n. meiblief)e 6ef)am T, muliebria pati fidj al!3 lilleili geliraudjen laffen S T. 2. lneibifef): ene1'- vata muliebrisque sententia Ci, ingenium S, se muliebriter lamentis dare Ci, nec muliebriter ex- pavit ensem H. ~on mulier, eris, f. lilleib; oce. ~f)efrau: pudica H. ;Dan. demin. muliercula, ae, f. clilleibef)en'; 1. Ueines, fef)ll1aef)e~ ®eib: susurrus aquam ferentis mulierculae Ci. 2. ;Dirne: in acta CUlU mulierculis iacebat ebrius Ci. mulierositas, tatis, f. (mulierosus) lilleibertoIH)eit, 6djüraenjiigerei (rpt?oyVV€w) Ci. mülio, onis, m. (mülus) smauItiertreiber C. ;DatJ. muliönius 3 bem smaultiertreiber gef)örig Ci. mullus, i, m. (\1\11. ,uv)).Oq) smeerbarbe, gefdjäj)ter 6ee, fifef) H. mulsuS 3 (\)on mel, § 51, mum.) mit .ponig nerlej)t; subst. lllu!sum, i, n. (sc. vinum) .ponigmein, ®ein, met CiL. multa, ae, f. (tlgL s. v. mulco) 6trafe am ~igentum; 1. bie aHl 6traffumme auferlegte ~JJ1enge non ~ief) (pecus): Romulus plebemmultae dictione ovium et boum coercebat Ci. 2. @elbbujie, 6traf[nmme: multa quing'entum milium aeris L. 'j51)rafen: mul- tam subire 0, inrogare beantragen Ci, certal'e lieftii, tigen L. multaticius 3 (muIto) aur 6traffumme, anr @elbbujie bienenb : argentum, pecunia L. multi-cavus 3 (cavum \Iod), § 66) Iöef)erig: pumex o Met. 8, 562. multi-fariam an nielen 6teHen, Orten: aurum multi- fariam defossum Ci, multifariam scalas apponere L. multi-fidus 3 (findo, § 66) nieIgefpalten: faces O. lllulti-forus 3 (forum Öffnung, § 66) mit nielen Böcf)ern nerfef)en: buxmn 0 Met. 12,158. multi-generis, e (genus, § 66) nerfef)iebenartig Pl Capt.159. multiiugus 488 multi-iugus 3 (iugum, § 66) uieIf~ännig: equi L. multi-plex, icis (plicäre) . 1. uieIfäItig, uieIfaclj: do- musuieIfaclj uerfcljlungen 0, lorica au!l uielen~eiIen V, multiplices fetus procreare Ci, alvus multiplex et tortuosa Ci, vitis multiplici lapsu serpit in mannig, faltigen ?!Binbungen Ci; acc. (oon ,8ngl&egriffen) uielfaclj: multiplex quam pro numero damnum est L; subst. si multiplex accipit ein ~ielfaclje!l L. 2. metaph. mannigfaclj, uielfeitig: exspectatio Cu, orationis ge- nus Ci, disciplina Ci, multiplex et tortuosum inge- nium unbeftänbig Ci. multiplicabilis, e uielfaclj (geulUnben); bicljt. bei Ci. ~on multiplico 1. (multiplex) ueruie{fäItigen, uergröj3ern; pass. ttJacljfen: usuras bie 3infen ttJacljfen laffen N, aes aliemlm multiplicatum est bie ttlcljulben ttJucljfen Ci, domus multiplicata uergröj3ert Ci. multi-potens, ntis (§ 66) fe~r mäcljtig PI. multitüdo, inis, f (multus) 1. aOftr. ~ie~eit, ill1enge: navium N, beneficiorum Ci. 2. fonfr. ~Jlenge, groj3e S[(n3a~l: multitudo hominum perditorum convenerat C, multitudinem concitare Ci, imperita Ci, adest ingenuorum multitudo Ci; acc. \l3öbel: conci- tata N, odium multitudinis be!l \l3öbeI!l N, duces multitudinum ber \l3öbel~aufen S. multo 1. (multa) mit einer ttltrafe belegen, beftrafen: aliquem pecunia N, multantur bonis exsules Ci, vitia hominum damnis, ignominiis, vinculis, verberi- bus, exsiliis, morte multare Ci; auj3ergericljtIiclj: siquis laeserit, multandus simili iure Ph. multus 3 (@rabu!lformen plüres, ra, plürimus 3) sg. \ 1. a. 3eitIiclj: bDrgerüdt: multo die ~oclj am ~age C, multa nocte tief in ber 91acljt Ci, ad multum diem bi!l in ben ~o~en ~ag Ci, multo adhuc die noclj ~oclj am ~age T; subst. multum, i, n. ab sole orto in multum diei L, multum diei procedere einen groj3en ~eil be!l ~age!l S. b. räumIiclj unb metaph. bebeu~ teub, grDfi, bieI: cum aura argentoque multo mit einer ill1enge N, multo aggere vestire mit reicljIicljer ~ammerbe C, multa tellure iacere lang aU!lgeftrecft 0, multa pars Europae L; s1~bst. multum, i, n. multum viae eine bebeutenbe ?!Begftrecfe Ou, non multum mu- nitionis ein unbebeutenber ~eiI N; metaph. multo labore mit uieIer ill1ü~e S, multo lmnine bei ~eUem mcljte V, multa pace im Hefften iYrieben T. 2. acc. a. lUettläufig, aullfü~rndj: in re nota multus Ci, multa oratio Ci. b. eifrig, emftg, ~äufig: ad vigilias multus aderat S, Marius antea infestus, tum vel'O multus atque ferox instare befonber!l ~äufig S, plurimus in Iunonis honorem fe~r er~icljt auf H. 3. pI. bieIe, 3a~Ireidje: multorum annorum tyrannis langjä~tig N, bene multi 3iemIiclj uiele 0, dicent hoc multi Si- culi Ci, vereor, ne haec nimium multa esse vide- antur aU3uuiel Ci; multi = oi nOAAoi bie ill1enge: una e multis au!l bem groj3en paufen 0; multis verbis deterrere Ci, neque tamen multa verba fa- ciam aU!lfü~rIiclj reben Ci. (mi~tifclj: ne multa, quid multa? (sc. dicam), satis multa de causa (sc. dixi, dico) Ci. ~icljt. sg. folleft. multa prece prosequi H, in ramis multa latebat avis 0, quam- vis multa meis exiret victima saeptis fo manclje!l V. 4. s[(buerbielle Bormen. a. acc. multum (bei ~icljt. pI. multa) a. btd, fe~r, lUeH: multum eum fefellerunt N, multum morari lange 3ögern C, auxi- liaribus non multum confidebat C, longe omnIs mul- tumque superabit ci, multum iactatus alto V, mul- tum amatus H; beim adi. multum dis similis H; bicljt. multa gemens V, multa reluctans T. {3. Dft, biclmaIll: Plato cum Timaeo multum fuit Ci. iSeibe!l in einem ttlatle: neque multum frumento vivunt multumque sunt in venationibus nä~ren ficlj f el}r ... unb finb oft C. b. abI. multö a. camp. ober bei fom~aratiuifcljen iSegriffen : um bieI, lUettaull: multo plura bona N, iter multo lius C, multo magis, minus Ci. ~al}er: multo ac speraverat N, non multo post, non multo nicljt lange naclj~er, uor~er, haud. multo post eius T, ceteros multo gloria antecedere N, anteire multo praestat S. {3. beim sup. (= longe) lUettem: omnium aetatis suae multo formosissimus mihi semper conspectus vester multo iucundissimus est visus Ci, sigmun multo antiquissimum Ci, multo maxima pars Ci, multo maxime S. Muluccha; ae, m. @ren3f(uj3 3ttJifd)en 91umibien unb ill1auretanien S. mülus, i, m .. (~UJ. ftvxJ..6r; ,8ud]tefel) ill1aultier, ill1aulefeI. Mulvius pönso bie iSilicfe, auf ber bie via Flaminia 21/2 km nörbL Jon !Rom über ben ~iber fü~tt, j. Ponte molle. Mummius 3 91ame einer ~lebejifd)en gens. lSef. 1. L. Mlunmius, cos. 146, ber @roberer uon storint~ (ba~er ber lSeiname Achaicus), ein befcljränfter, unge, bilbeter ill1enfclj. 2. Sp. Mummius, jüngerer lSruber be!l uorigen, ttltoifer, Breunb be!l jüngeren ttlci~io Ci. Münatius 3 91ame einer ~lebejifcljen gens. iSef. L. Mu- natius Plancus, unter ([äfar 2egat, cos. 42 mit 2e~ibu~, S[(n~änger be~ S[(ntoniU!l, boclj trat er uor ber ttlcljlacljt bei s[(ftium 3U Octauianu!l über. ~m~. 27 beantragte er für biefen ben %itel S[(uguftU!l. Munda, ae, f ttlt. in ttl~anien in ber 91äl}e uon ttleoiUa unb Ofuna. ~afelbft 45 ttlcljlacljt ([äfar~ gegen bie ttlöl}ne be!l \l3om~eiu~. mundanus 3 (mundus, § 7[) 3ur ?!Bert ge~örig; subst. mundanus, i, m. ?!BeItOürger, stO!lmo~oIit Ci. munditia, ae, nid)t fIaf f. mundities, ei,f (mundus 3) Orbnung, ttlauberfeit, 3ierIicljfeit, @legan3: munditia non odiosa Ci; S über ill1atiu~: non Graeca facundia neque urbanis mnnditiis sese exercuit @legan3; acc. oom ttltH: grave virus munditiae pepulere an bie ttlteUe beleibigenber UnreinIicljfeit trat ~eUenif clje 91ettig, feit H. mundus 3 orbentIicfJ, nett, fauber: supeIlex, cena H, liber pumice mundus If; tabelnb: cultus iusto muu- (lior 3U elegant L. . ~a~er mundus, i, m. 1. XDtlettefadjeu ber Brauen: mun- dus muliebris (L) est, quo mulier mundior fit. continentur eo specula, unguenta, vasa unguentaria, lavatio, alia Ulpianus. ttlcljmu cf bagegen ift orna- mentum. Il. 1. tIDeltDrbuuug, tIDeltaU, tIDeH: or- natus mundi fcljöne parmonie Ci, mundus appellatur caelum, terra, mare et aer Festus, clarissima mundi lumina V. 2. metan. ~rbe, tIDeH: quiClunque mundo terminus obstitit H, pars mlmdi [ßeltteil H. 3. {'>immer: mundi ac terra 'rum magnitudo be~ pimmel!l unb ber @rbe C, arduus V. 4. IDltUfdj~ett: fastos evolvere mundi H. münero unb müneror 1. (munus)' 1. fcljenfen: ut beneficium bene merenti munerem PI. 2. befcf)enfen: his rebus te rex munerari constituerat Ci, uva Priapum H. münia, ium, n. (ogI. munus) \l3fficljten, 2eiftungen, lSeruf!lgefcljäfte: candidatorum Ci, tanta munia susti- nere Ci, belli pacisque L, ducis munia implere er, füllen T, munia servare vitae im 2eben feine \l3f(icljt tun H. müni-ceps, cipis, m. (municipes dicuntur, quod munia civilia capian t Paulua, §§ 66 u.41) 1. !Bürger au~ einer 2anbftabt, 2anbbürger: S. Roscius municeps A.merinus fuit Ci, clamat se civem R., municipem Oonsanum esse Ci. 2. acc. iSürger berfeIben 2anb, 489 Murgantia ill1itbürger, 2anb~mann: nostel' C~, .vides Tuscn- aliquem de Oornncanio mUliClpe suo glo- Ci,. ~au. gefcljütlt, ficljer: bonorum praesidio munitllS Ci, ad obtinendum imperium munitior Ci. munus, eris, n. (ogI. munia) 2eiftung e lanbbürgerliclj, fleinftäbtilclj: ipse ~ mat.erno genere municipalis. ~st Ci, ex op~idis m~l- . cipales homines Ci, mUliClpales rustlClque stIem, ftäbter unb 2anbleute Ci. . . ünicipium ii n. (oie @enoffenfd)aft Der mUUlmpes) 1 lSunbe~ftabt. 'Url~r. finb municipia bie autonomen 6täbte 2atium!l, beren lSürger ge~e~ !Rom bie gleicljen \j:\fficljten (munia) l}atten ttJie ber. ClVlS R., .3· iB .. Tuscu- lum Lanuvium Formiae. ttlett bem 2atmerfrteg 338 finb' bie !Rec9te ber neuentftanben~n. ~lmicipia fe~r ue~, Icljieben. ~te lSürger ber mumClpla cum suffra~lO l}atten aUe !Recljte be!l römifcljen lSürger!l; anbere (sme suffragio) muj3ten im peere bienen unb Heuern, ol}ne ®timm, unb @:l}renrecljte au geniej3en. 2. 2anbftabt, Breiftabt. ~ie lex Iulia m~i~ipalis . (90) er~ob. aUe ilanbftäbte ~talien~ 3um munlClpnm:, mtt ~oll~m lSürger, redJte fo baj3 lettbem ba~ ?!Bort uber~. ttaltfclje 2anb, ftabt ' bebeutet. Unter ben staifern ging bie iBe3eid)nung aud) auf auj3eritaIifclje ttltäbte über. munificentia, ae, f. [ßogItätigfeit, Breigebigfeit, ill1Ub, tätigfeit. . .~?n lllüni-ficus 3 adv. e (qui munera famt UJer @eTnllt9' feiten erUJeift, §§ 66 u. 41) milbtätig, fr~igebig:. in dando munificus Ci' Enallage: nec mihi munificas arca negavit opes' 0; sup. m~centissimu~ Ci. münlmen, inis, ~rof. mummentum, 1, n. ~. ~e, feftigung, lSoUttJerf, ttlclju~bau: locus tutu~ .mum~me molis 0, domus munimentis saepta T, mihtem mtra munimenta coercere T. 2. metaph. ttlclju~, ttlclju~' mittel: hae saepes munimenta prae~e~t C'. mlml- mentum urbis Horatius L, noctem sibl munlmento fore rati S, legiones imperii munimenta T. ~on munio 'aItr. moenio 4. (moenia, § 52) 1. bauen, malter~ 9)laueru auffÜ~teu: oppida Beften bauen H, A.lbam' grün ben V, subst. munientes, iU!ll, m. lSau, leute Cu, undique congererent, quod Idoneum ad muniendum put.arent 3um iSau ber ill1auern N; acc. idjanoeu, tIDege anlegeu: muniendo fess~ uom ttlclj~n~en L., itinera muniit N, Appius Oaecus VIam munlvIt C~, rupem ben BeIfen gangbar mad)en L; metaph. haec tibi accusandi viam muniebant Ci. 2. berfdjau&en, befeftigeu: loclun castellis N, castra vall~ fossaque C! vallo hiberna C, turris tecta et mumta ab omm hostium ictu uor C; metaph. berlUajreu,. idjü~~u, j'idjeru: se ligneis moenibus N, natura ~OCl mUli~­ batur oppidlun C, spica munitur val~o. arlstarum C?~, nullius pudicitia contra tuam cupIdltatem mumta est Ci, munire latus ab hostibus Cu. ~gL s. v. miinHus. ~au. munitio önis f. 1. lSefeftigung, ill1aueibau: mihtes munitio~e prdhibere C, audivit non multu~ s~per­ esse munitionis baj3 ber ill1auerbau balb ferttg fet N; acc. @angbarmacljung: Apronio ad munitiones ~arum et fiuminum relicto S[(nlage uon ttltraj3en unb ~rucfen C. 2. metan. Beftung~ttJerf, ttlcljanaen, ~Jlaue:n.: mu~ition~s Antigoni incendit N, castella et munltlOnes Idoneis locis imposuit T. .' . munIto, are (j,·equ. au munio) VIam ftclj emen ?!Beg bal}nen Ci. I. 1. ~f1idjt, Obnegeu~ett (jutiflifd], bngegen officium mornlifd]) ; metan. 2. S[(mt, ~ieuft, ~ofteni 3. ~aft, Iltbgabe. H. 1. ~iebellbieuft, ~efäl1igfett i 2. acc. ber Ie~te ~iebellbieuft, ~eftattnug, Hr. 1. ~efdjenf, ~abe; 2. acc. (oa~ IJom ill1agiftrate bem \Bolle geUJibmete) ijeftf.\ltef i metan. ~radjtbau, 1. 1. servorum munere fungi N, imbecilli. s~nes nulhun vitae munus exsequi possunt Ci, ofhClUm munusque sapientiae Ci, iudex huic muneri atque officio praeest Ci, p~in~ipum n;tun~s. (S[(u~gabe) esse ducebat resistere levltatl multItudmls C~, rem .P' sui muneris facere bie 2eitung be~ ttlt~ate~. an ftclj ne~men T. 2. munere. vacare uom sttt~g~btenfte. be, freit fein N C, interpretls llllm~re ~ungl ben ~tenft uerfe~en C, militare mlmus strteg~btenft N, m~e~a vigiliarum obire ben ?!Bacljbienft uerfe~e!l L, legatI?lllS @efanbtfcljaft~~often Ci, senex hononbus et rei p. muneribus perflmctus ber @f)renfteUen unb. ~mte: beneibete Ci. 3. hoc munus imp.onebatur Ct, .hben fuerunt ab omni sumptu, molestIa, munere C~. II. 1. si quid adhuc ego sum, mU?eris Ollllle t~ est uerbante iclj beiner @nabe 0, tenms auget verbI.s smun munus ®egenbienft Ci; bef. m~ere . mtt pUfe: munere niveo lanae te ~an fefellit V. (~llveo Enallage 3U lana), munere sortis O. ~. mOI~l mu- nera dant lacrimas 0, tibi munera. matris c.ontmgent fietus 0 animas decorate suprelllls munenbus V. III. ~. magnis mtmeribus donatus N, alicui .ali- quid muneri dare 3um @efd)enfe N, munera Ba.cchl. ?, Liberi H [ßein, Oereris lSrot 0; metan. solttudmls munus ein lSuclj al~ ?!Bert ber @infamfeit Ci; . ~~f~r, gabe: munera tempUs ferre O. 2. munus SClPlOliS, dignum eo ipso Ci; aUein: mag~a: ~nunera dar~ ~; ftmctus est maximo munere aedlhClo gab al~ ~btl ein groj3e~ @labiatorenf~iel Ci, alia familia posse.t munus praebere Ci; metan. non ber ?!Bert: a:chl- tectus tanti muneris eine~ fold)en \l3racljtbaue~ C~ .. . ~au. dem~n. münusculum, i, n. neine~ @efcljenf C~. . Münychia, ae,!. (MovvvXta) pafen UO!! s[(tl}en ~UJtf.d)en \l3iräCU!l unb \l3~aleron; adi. MünychlUs 3: agn O. müraena, ae, f. (\'5'ItJ. [kv(!awa, § 91, ~li!. 2) ill1uräne, ein beliebter ttleefif clj H. muralis e (murus § 75, ~&f. 2.) aur ill1auer ge~ötiQ: falces ~:nauer~afen, äf)nUclj unferen Beuerl}afen C, PI- lum C, tormentum 3ur lSefdJieflung ber ill1aue;lt V! co- rona L, quä donatur ab imp~ratore, qu~ prllllus murum sllbiit et in hostium oppldum per Vlm es~en­ dito idcirco quasi muri pinnis decorata est Gell~us. Mu~cia, ae, f. stuUname ber menu~, beren ~em~e1 ~n ber f d]malen %alf enfung 31Uif cljen \l3alatin unb S[(oenttU ftanb: ad Murciae (sc. aedem) L. murena = miiraena. . mürex, icis, m. (ogL ftva~ 'i!Rie~mufd)el» 1 .. bte e~bare münitor, öris, m. (nomen ag. oon munio) 1. ill1~uer, bauer lSefeftiger: Troiae S[(~oUo O. 2. ttlcljanaar~etter: barb~ri se inferre munitoribus T; acc. ill1meur: munitores in arcem Veiorum viam fecerunt L. münltus 3 (i.ol. pt. pi. pass . . oon mÜ!lio) 1. befeftig~: latera munitiora Cu et 10Cl natura et manu mUli- tissima castra C; ;1~bst. per munita exercitum du- cere auf geba~nten [ßegen L. 2. metaph. uerttJa~rt, ttltadjelfdjuedet Baianus H. 2. iju~augel mtt ttl~ltlen: murices ferreos in terram defodere Cu. 3· ije1feu- riff' aCllto in murice remi adnixi crepuere V. 4· me- tan: \l3ur~urfaft, ~ur.\lurfarbe: Phocaicus,_ Tyrius.o, suave rubens V, lanae bis Afro (Gaetülo) munce tinctae H. . ""'t . Murgantia, ae, f. 1. ttlt. in ttlamnmm L.. 2. 0 • tU ttli3Uien nö. non ttll)tatu~, auclj Murgentla genannt. muria 490 Mutina muria, ae, f. lSaI~Iafe, lSaI~tunfe, beL 3um @nmacfJen non iJifcfJen H murm.illo . unb myrm~llo, önis, m. (fL0l.?fLV).o" ein W1eerfilcl) eme Illt~ ®rabla~oren. lSie trugen auf il)ren ,peImen als. Illb3et~~n tIeme iJifcfJe unb fämpften in fcl)lnem galhfcfJer D1uftung gegen ben bloU mit ~e!) unb ~orcfJ bemaffneten retiärius Ci. murmllr, uris, n. (ugf. fL0l.?fLVI.?W) 1. bas ~turmeIn, ®~mU\;meI: placare de~s precibus et lllurlllure longo md ~elfe gemurmeIten ®ebeten 0, populi L, serpit per ag~a lllurlllur V, virum lBe\faH V, strepit murmure apHun cantus lSu~men V. 2. metaph. ®etö[e, ®e, raufcfJ: magno nusceri murmure caelum 9,TIeeres, raufcfJen V, unda cadens per levia saxa raUCUlll lllUrmllr ciet tauf cfJt V, minax lllurmur cornUUlll bas IScfJmettern H u. a. ~an. murmuro 1. ävi 1. murmefn, brummen: flebile lin- gua murmurat exallimis O. 2. raufcfJen: spumea lllurmurat unda V. m~rra! murrha (~\1.J.), myrrha (ß'IU.), ae, f. CUVC~CX, o:'lelltaltfel)e~ 5ffiort, § 91, %rlif. 2) 1. 9Jh)rrl)enfttaucfJ (ara, litfel)e 113af[amftaube): Panchaia tellus ferat et murram O' person. Myrrha, ~ocfJter bes ~inlJras ~lutter be~ Illboni!3, in ben gIeicfJuamigen IStraucfJ ~entJanbeIt O. 2. 9,TIlJrtflenfaft, ,[albe: stillata cortice murra 0 crines murrä llladidi 0, llladentes V. ' ~atJ. murreus (lllyrrheus) 3 (mlJrrl)en,)braun: crines H Od. 3, 14, 22 (anbere: 'mit ~(1)nl)e parfümiert'). murtetu~, myrtetum! i, 1'f" (murtus, § 91, %rof.2) 9~lJrtengebufcfJ, 9,TIlJrtenl)am: htora myrtetis laetis- SIma VOSj als nomen pr. (§81) Murteta Öl'Um n. 9,TIlJrtenmälbcfJen bei lBajä mit IScfJmefelbam~foäber~ H Ep. 1, 15, 5. m!lrteus, myrteus 3 (murtus, myrtus) non 9,TIlJrten: silva 0 V. murtum, myrtum, i, n. (fLVI.?TOV, § 91, %rO[.2) 9,TIlJrten, beere. ~urtus, myrtus, i, aucfJ nacfJ ber U-~eIL murtus, us, j. (f.VI.?TO~, § 91, mof; 2) 1. ilJCgrtcliflaum, ber lllenusl)elltg: populus AlCldae gratis sima, vitis Iaccho forlllosae lllurtUS Veneri V, lllyrtus bicolor nacfJ be~ ro~en unb (cfJ maqe:t . iJrücfJten O. met on. 2. illll)rten· ~am: denSls hastilIbus I;orrida lllyrtus V. 3. I5tafl anll 9JCgrten~llr~: pastor~hs pr~efixä cuspide myrtus Tl. 4. illlgrtenfra1l3: caput Impedlre myrto H, ministrulll non dedecet myrtus H. murus, i, m., aHL moerus (uer\1.J. mit moenia, § 52) 1. illlaner, oe[. I5tahtmaUet: aggeribus moerorum V ur?em llluris saepire N, muros ducere auffül)ren H arms mUl'Um attingit Cj patrii muri lnaterftabt 0; oee. ~thlDaU, flBaU: a lacu Lelllanno lllilia passUlim XIX murUlll perducit lieli einen [ßaU auffül)ren C. 2. metaph. )Sll!:mauer, I5dju~: GraiUlll murus Achil- Ies 0, audacia pro muro habetur S hic lllurUS aeneus esto H. ' mus,. milris, m. j. (aftillb. müS, gr. fLv" aljb. mus) 9Jlau~: l'Ust~cus iJelbmaus, urbanus ,pausmau6 H; gen. pI. ~nurlUm, feIten n:urum. IllIs nomen pr. iJamilienname llt ber g'ens DeCla. Musa, ae, f. (~IU. fLOV(1CX) , gem. pI., ®öttinnen bes ®e, fanges, ber ~ünfte unb [ßiffenfcfJaften. lSie garten als ~öcfJter be~ Seus unD ber 9,TInemoflJne. ,pomer nennt oalb eine, balb brei; feit ,peHob gUt bie %un5al)I: evvsa f)vya,s(!SS fLSYUAOV dUJS b'ysyaviat KASiw 7:' Evd!(!n'l] 7:S 6!uAsui 7:S lJIIsAnofLSV1) 7:S TS(!1jJLXO(!1) 7:"E(!a7:w 7:8 IIoAv!wtU T' Ov(!avil) 7:8 KaAAIOn'l] 'I'J', 1) Ös n(!oqJs(!ea7:u7:'I] M7:!v cmaaswv. ~ocfJ teilten bie IllIten bie ~lufen feinesmegs ftlftcmatifcfJ em. ISo tUft ,poma für [eine ~icfJtung bafb biefe, bafb lene gan3 mi~für~icfJ an. _ meton . . 1. Bieb: silvestrem musam medItarls avena V, qmd prius inlustre satiris musaque pedestri H, musa procax H. 2. ®eIel)rfamfeit, ®tubien: agrestiores Musae Ci 0-' 3,12. 1. Musa, ae, In. Antonius Musa, Beibaqt bes Illuguftus 0:rfinber ber ~aItlt)afferfur H . ' Musaeus, i, In. (MOV(1CXbO,) mlJtl)ifcfJer ®änger in Illttifa in norl)omerifcfJer Seit Ci V. ~u~c~, a~, j. (ugf. fLV,tCX aui5 fLV(1/.cx, § 29, aT)b. mucca :m.llue) iJItege Ph; btIbL non SubringIicfJen: puer ablge muscas Ci De or. 2, 60, 247. ' mus-cipulum, i, n. (mus unb capio, § 43) ~lau~fa[(e Ph mUSCOSUS 3 (museus) moo[ig V. . musculus, . i, m. (demin.Uot) mus) 1. ~läuscfJen: se cle terra tamquam hos ex arvis musculos exsti- tisse Ci. 2. ~inierl)ütte: lllusculum ex materia bipeelali facere C B. e. 2, 10. muscus, i, m. (uge aljb. mos) 9,TIoos: turpis 0, musco circumlita saxa H mus~cus 3 (littJ. p;0v~tx6, Uon fLOVI](X) ber 9J1ufe eigen, muftfcfJ; oce. muftl'ahfcfJ: sonus Phi subst. 1. musi- cus, i, m. ~onfünft(et, ~cufifer: si absurde canat is qui se haberi velit lllusicum Ci. 2. musica a~ (sc. ars) o~er (afij .ß'\1.J.) musice, es, f. (sc, TtXV1) ~Ol1' f~nft, ~luftf: lllUSlcam Damone tractanteCi. 3· mu- sICa, orum, n. ~onfunft: lllusicol'Um perstudiosus Ci. NB. sm ®illne ber %r!ten umfajit bie W1u~f auel) Ijloefte unb Drcf)eftif. m~ssito, äre murmeln, leife reben: clam quiclem mus- sltantes, vulgo tamen eum Superbum appellabant L. Frequ. non musso, äre (gr . . fL1gw) 1. feife fprecfJen, nor ficfJ l)ilt, murmeln: Aetoh clam lllussantes id decretum carpe- bant L, Hent maesti lllussantque patres V; oce. l~ussant (apes) circum oras [ummen v. 2. meton. hcfJ bebenfen, unfcfJIüffig fein: cuncta se scire fatentur sed dicere mussant V, mussat rex, quos g'enero~ vocet .f~manft. V; metaph. mussant iuvencae, quis nemon lmpentet ermarten ben ~(usgang V. mustela, ae, f. (uieIT. DOll mus) [ßiefef HPh. n;tUstus 3. jung; bal)er: ~ustum, i, n. (8C. vinum) junger [ßem, ~loft: druClS musti umo!' V: meton [ße~nfefe: tercentum messes, tercentum ml~sta vider~ 'bretl)unbert lSommer' 0; bifbL quasi eIe musto ac lacu fervida oratio nocfJ nicfJt nerotaucfJt Ci Bntt. 83,288. Muslllamii, örum, in. llloU in ~umibien an ber ®ro%en ISlJrte T. mutabilis, e (muto) manbeIbar, neränberficfJ: pectus fentfam 0, varium et mutabile selllper femina V. ~au. mutabilitas, tätis, f. lneränberIiciJfeit: mentis Ci. mutatio, önis, j. (muto) llleränberung, [ßecfJfef: loco- n~m, castro.rum C, officiorum ·gegenfeitige ~ienft' lel~tungen C1; oce. IStaat5ummä13ung: rerum Ci, odn~m praesentium et lllutationis cl1pido T. mutIlo 1. 1. ftu!)en, nerftümmefn: corpora securi- bus Cu, aures et nares L lllutilatae cauda colubrae palpitat O. 2. metaph. ~erminbern: mutilatus exer- citus Ci. lnon mut.ilns 3 (gt. fLITv).o" fLvn).or;, fLV(1rtUw) nerftümmelt, geftu!).t: alces mutilae sunt cornibus l)aben ftumpfe ®elnetl)e C; bilbL mutilus lllinitaris mit unbemel)rter IStirne II, lllutila quaedam et hiantia loqui Ci. Mutina, ae, j: alte ~mitärfofonie an ber via Aemi- lia, j. Modena; adi. Mutinensis, e: arma ®cf)faciJt 43 O. muto 491 müto 1. (all~ *movito, f1·eq1t. Uon moveo, 5Do~pelform UOH moto) I. fllttflrtngClt, entfernen. n. 1. IDcdjiclu, bertaufd)tni oce. a. einianjdjen; b. ~anjdj~anbef treiben; mystagogus 2. änDeru, bcrällDCtn; oee. a. bttlDanbefn; b. umftimmCll. permcles T, Mars lllutua funera aequat .. auf. beiben ®eiten V; sttbst. mutuum, i, n. ®egen[elhgfett: m:l- tUlun in amicitia Ci; adv. peclibus per mutua neXIS ineinanber V. 2. geborgt, geI\e~en: lllutuum talentum dare PI, pecunias dare, sumere ;nutuas C,. aes n::u- tuum reddere L, mutuam pecumalll praeClpere 1m nor~inein ~ariel)en nel)men C; 8ubst. abI. sing. n. mutuo auf lBorg Ci 01'. 24, 80. lVIycale, es, f. (MvxcU'l) lllorgebirge in ~onien gegen, über lSamo~, IScfJlaciJt 479 O. Mycenae, äl~um, f., feIten lVIycena, ae (Mvx~v'l unb MvxYjvcxt) alte 1St. in Illrgoli~, D1efiben~ be~ Illtribe~' gefcfJlecfJtes' bal)er: Pelopelades O. Adt. Myce- naeus 3 (MVX1/VCXZO,): manus bie Illrgiuer nor ~roja 0, cluctor Illgamemnon V; f. Mycenis, idis (Mvx1)vt,) ~lJfenerin = ~pl)igenie O. lVIyconus, i, f. (Mv"ovo,) SlJUabeninfeI, öftl. ~acfJbar, -~ hinc dum muter menn iciJ nur non l)ier lneg' romme 0 Dianae simulacrum loco mutatum est Ci, arbores 'mutatae nerfe!)t v. SBei H 3wgmatifcI): illa se non habitu mutatve loco nedfeibet licfJ nicfJt unb ne rf ä % t il)re ISteHe niciJt. H. 1. patriam ausmanbern 0, exsilio mutant urbem nertaufciJen mit 0, Lucretilem mutat Lycaeo Fallnus nertaufciJt mit II, quid terras mutamus? 3iel)en in e~n anberes Banb H, domos V, mutandus locu.s est em anberer SBabeort auhufucfJen H, caelul1l (~Itma), non animum H, principem ben ,penn mecfJfeln T, vellera murice lilto bie ~atutfarbe mit ber roten, gelben V, o'land e~n aristä 0:icfJeUoft mit ~tl)rennagrltng V, vestem ~ntmeber ficfJ umfIeiben (calceos et vestimenta Ci, mutando nunc vestem nunc tegumenta capitis se ab insidiis muniit L) ober ~rauedfeiber anlegen (erat in luctu senatus, squalebat civitas publico consilio veste mutata Ci). a. pro 1YIaceclonibus Romanos clominos L, puer uvam furtivä strigili mutat H. b. pecora et mancipia mutare vino advecticio gegen eingefül)rten [ßein S; baller: hic mutat merces ner, tauft H magno mutari teuer fein V. 2. nihil de victu N, cultum vestitumque eine anbete Bebenslnei[e annel)men N, iter einen anberen [ßeg einfcfJfagen C, mutare sententiam turpe est Ci; med. licfJ änbern, umfciJlagen: mutata est voluntas N, fortuna C fcfJlug um venti mutati V, vinum mutatum fal)mig gemorben H; mit ace. gr. mutata suos cursus ftumina bie igren Bauf geiinbert l)aben V; aet. mutare = se mutare : mores populi quantum mutaverint L, annona nihil mutavit ber ~reis blieb gleicfJ L, aestus l1lutabat fcfJfug um T. a. Circe socios mutavit Ulixis H, album mutor in alitem H = mutari alite 0, quantum lllU- tatus ab illo mie uer[ciJieben non V. b. mutati Lau- rentes V, animi nmtati ad misericordiam L. infel non ~elos 0 V. Mygdones, um, m. (MVYOOVE,) tl)ra3ifcfJ~ lnoH, nacfJ lnorberafien eingeltJanbed. lVIygdomdes, ae, in, (MvYOOJ/{Ol/C;) ~acfJromme be~ 9,TIlJgbon, ~önigs ber 9,TI1)gboner (HOlne1' Il. 3, 186); Mygdonis, icUs, f. (Mvyoovt,-) IlJbifcfJ: Mygdon~des nurus 0 j Myg: donius 3 (Mvyoovw,) tl)ra31fcfJ: 1YIelas 0; fonft bel o H pl)rlJgifcfJ. lVIylaseni, örum unb lVIylasenses, ium, m. 0:inm. ber 1St. Mylasa in ~arien L. Myndus, i, f. (Mvvoo,-) t~~ilcfJe ,pa!enftabt mcHL non ,palifarna%; 0:inm. Myndn, örum, 11~. L.. .. Myonnesus, i, f. (Mvovv'l(10,) lllorgeblrge m ber ~al)e non ~pl)e[us; ®cfJfacfJt mit IllntiocfJus 190 L. . . myoparo, önis, m. (ß'ttJ. fLvoncJ.l.?wv) :R:aper[cfJlff Ct. myrlca, ae ober myrice, es, f. (ß'tt1. fLvl.?tX'l) ~ama, r\!3te ®traucfJ mit bitterer D1inbe unb tIeinen lBIättern: sud~nt electra myricae aur lBe3eicfJnung bes Unmög, ficfJen V. . . Myrlna, ae, f. (Mvl.?tVcx) ,pafenfeftung m 9J1lJflen, Besbos gegenüber L T. Myrmidones, um, m., ace. as (l1ivl.?fLto6vE~) ~cfJät[~e lllöUerfcI)aft in ~l)effaIien, ber lSage nacfJ non st(gma eUt' gemanbert. ~er IllnUang an fLV(!fL'I]S gab JU ber lSage lneranlaf1ung, nacfJ einer ~eft feien [ie auf Illafus' lBitten non Seus aus Illmeifen in ~en[cfJen nermanbeU morben. mutto, önis, m. ba!3 männlirge ®lieb H mutuatio, önis, f. (mutuor) Illnleil)e Ci. mutuö (adv. abl. \lOll mütuum) mecfJ[elfeitig, gegen[eitig Ci. mutuor 1. (mutuus) 1. borgen, entlel)nen: pecunias C, mutuari sine usuris ol)ne Sin[en T, dOl1lum mieten T. 2. metaph. entfel)nen, nel)men: a viris virtus nQmen est mutuata Ci, verbum a simili Ci, ab amore con- silium L, praesidium ab audacia T. mütus 3 (altinb. mftkas, gt. fLVT'lq, fLVTT6,) 1. ftumm: nonne satius est mutl1m esse? Ci; prolept. muta silet 0; non ~ieren: fptacIlloo: bestiae Ci, pis ces H, pecus mutum llletu V; metaph. gratia muta fuit fciJmieg 0, llluta dolore lyra est nerftummt 0,. lllUt~ imago a tanto scelere te revocare clebmt Cl .. 2. metaph. ftiH, lautlos: tintinnabulum PI, silentia noctis 0, locus Ci, neque muta solitudo neque caeca nox ostendit JYIilonem Ci, artes bie bUbenben ~ünfte Ci; aber: mutas agitare inglorius artes ftilfe, über bie man nicIlt fpricfJt V. Mutusca, ae, f. 1St. im lSabinifcl)en V. mutuus 3, adv. e (au muto) 1. mecfJ[eIfeitig: ge~elt' f eitig: mutua beneficia N, nec mutna nostns dIcta refers entgegneft nicfJts auf meine [ßorte 0, lllutue 1'e- spondere Ci, COlmnune comlllodul1l mut~üs officiis gubernatur Ci, mutuus metus, lllUtuulll odlUm, mutua myrmillo s. V. mUl'millo. " . Myro önis m. (Mv('wv) aus 0:feutl)era um 430, Sett, genoff~ be!3' ~oflJnet, gefcfJicfter 0:qgie~er, bef. oerül)~lt burcfJ reafiftifcfJe Illtl)fetengruppen unb ~lergeftaIten (bruf, Ienbe ~ul), il)r ~alb fäugenb) Ci. myropola, ae, m. (lim. fLv('onWA'l') lSalbenl)änbler PI Trin.408. myrrha, myrta ulm. unter mm. . . .. Myrtilus, i, m. (MVI.?TCAO,) ?Ißagenlenfer bes ,oll?ma~t'. lVlyrtos, i, f. (MVI.?TO,-) Hehle ~nfel an ,~e~ .. lSub[Pt!)e non 0:uböa; bal)er Myrtoum mare bas IllgatfcfJe 9,TIeer [übl. non bie[er ~nfel. Mys, yos, m. (Mv,) SeitgenoHe bes ~l)ibia~, berügmter 9,TIetaUbiIbner Pr 3, 9, 14. lVlyscelos, i, In. (MVcrxE).O,) lSol)n bes Illiemon, ®rünber non ~roton O. Mysi, örum, m. (Mv(1o{) tl)ta3ifcfJer. ISt~mm, . aus 0:uropa (ngL JYIoesi, Moesia) naciJ ~{etlt.aflen e.tltgel~nbert, lBogenlcfJü!)en L, geiftig befcfJräntt CL . Adl; Mysus 3 m1)lifcfJ: Caicus, dux 0, gentes Q,. mvems ~elepl)U!3, :R:önig non 9,TIlJfien PI'; subst. lVlysIa, ae.'f. (Mv(1~cx) BanbfcfJ. im nm. ~leinafien, aHes Banb DmtfcfJen BlJbten uub ~l)rlJgien umfaff enb. . mystagogus , i, m. (ß'IU. fLv~mywy6, 9~lJftcnen.erflärcr) iJüllrer an ~eiIigen ,orten, [lcerone: qm hospItes .a~ ea quae visenda sunt, solent ducere, quos 1111 mystagogos vocant Ci. mysterium 492 mysterium, ii, n. (t\'ltl. P,verr1fl lOv), geru. pl. 1. Q')e, vannus Iacchi i'JutterfdJwinge be!3 lEacdJu!3 f)eimlef)ren, gef)eime @öttertJeref)rung, @ef)eimfurt: in eleufini[dJen ~1J/:1)fterien V. domo sua facere mysteria Cl:ere!3, unb lEaccf)u!3opfer N, Mytilene, es ober . . . enae, arum, j. (MvTt_ ex mysteriis intellegi potest Ci. 2. metaph. @e, J.1V11) .\Sauptftabt non 2e!3bo!3, j. JYlytilini. Adi. f)eimni!3, .\SeimIidJfeit: l'hetorum apel'ire mystel'ia Ci, lVIytilenaeus 3 ober Mytilenensis, e; @inru. dicendi mystel'ia Ci. Mytilenaei, örum ober lVIytilenenses, ium, m. mystes, ae, m. (t\'ltJ. p,Vr1T1),) Ißriefter bei gef)eimem N Ci. @ötterbienft O. 1latJ. Myüs, untis, .f, ace. unta (Mvov,) @)t. be!3 jonifdJen mysticus 3 (t\'ln. p,vr1nxo,) m1)ftifdJ, gef)ehnni!3tlOH: I lEunbe!3 in Sl'arien am 9JCäanber N. No N &btiiqung für Numerius unb nepos. NabaIia, ae, j: ein ffil)einarm T Hist. 5, 26. Nabataei, örum, m. iBort in Arabia Petraea, .\Saupt, Habt Ißetra, fübL tJom ~oten ~meere; adi. Naba- taeus 3: regna arabifdJ ober morgenlänbifdJ O. Nabis, idis, m., ace. im (Naßt,) feit 206 ~1)rann au @)parta L. N aevia porta ~or auf ber Dftf)älfte be!3 &nentin L. Naevius, ii, m. On. Naevius, römifdJer 1lramatifer unb @pifer um 250. ';;n @)atutnietn befang er bM belhun PoeniclUn (primum), weldJee er felbft mitgemadJt f)atte. 1lie i'JreH)eit, mit ber er gegen Iß. @)cipio unb bie WCeteHer auftrat, trieb if)n iM @6iI nadJ Utiea, wo er um 200 ftarb; adi. Naeviänus 3: scripta Ci. naevus, i, m. 9JCuttermaI: est corporis macula nae- vus Ci. Nahanarvali, örum, m. @)uweuftamm, tJieH. an ber fdJfefifdJ,böf)mifdJen @reuae T Germ. 43, 3. Nälas, adis ober Näis, idis, j., ace. da, ace. pl. das (t\'ltJ. Na'ia" Na'l-,; von va{w '~dJltJimmerin') 1. !maffer, n1)mpf)e ov. 2. syneed. SJ11)mpf)e: inter hamadrya-das naias una fuit O. tuta L, na'turam maleficam in corpore fingendo bie Uugunft ber SJ1atur erfaI)reri N. Nantuätes, ium, m. tertifdJe!3 iBoil fübL vom @enfer @)ee bi!l iM obere ?RgonetaI (Sl'anton !maIfie) C. Napaeae, arum, j. (va-n:aiat bon va7f11 !!l5afbtal) ~aI, n1)mpl)en V. Nar, Näris, m. SJ1ebenf{ut be!3 ~iber iu Umbrien, fdJllJefeIljaItig (nar [)eitt fabini[dJ @)d)1vefel /3ervius) unb reitenb: praeceps 0; j. N era. Narbo, önis, m. mit bem lEeinamen lVlartius, I5t. am IEnfen Don 21)on an ber &ube C, j. Narbonne; adi. Närbönensis, e: colonia Ci. narcissus, i, m. (f\'IU. vCt(!xt(JrJO,) IElumeuuame, 11lel}tere &rten umfaffenb, fo purpureus, unfere weite rotgefäumte SJ1ar rr iffe V, sera bie @)pätnaqiffe v. I2U!3 nomen pr. 1. m1)tf)ifdJer .;;üngling, @)oI)n be!3 böoti[dJen i'J[utgotte!3 Sl'epl)ifu!3 unb ber mriope, ber fidJ in fidJ felbft verfiebte, a[!3 er im SJ1arrriffu!3queH (bei ~f)e!3piä in lEöotien) [ein !.BUb erbfiefte O. 2. i'Jreigefaff ener unb @üuftIing bee Sl'ai[er!3 Cl:laubiU!3, ftürrrte bie WCeffafina, wurbe aber auf ~nftiften ber &grippina umgebradJt T. nardus, i, 1rt. unb nardum, ii n. (t\'IU. va(!oo" qe< vräifd) nerd) SJ1ame ner[dJiebener Ißffanaen, au!3 beuen Ißarfümerien bereitet wurbe'n; meton. SJ1arbenöf: nm'da perunctus H. nam (isol. ace. 8g. f. eine~ ~ronominarftamme~, au num geqörig, luie tarn ~u turn, quam au quom, eum) 1. foor, binierenbe Sl'aufaltoujunl'tion: benn, nämHdj. ';;n Ißr 0 fa immer faj)eiufeitenb: aliter fit in Graecia; nam mulier in convivium non adhibetur N. lEef. parentI)etifdJe ®äj)e einfügenb: initium fugae factum a Dumnorigis equitibus (nam equitatui Dumnorix praeerat), eorum fuga reliquos esse perterritos C. 1l i dJ t. bi!3weifen nadJgefterrt: poscunt pugiles; his nam plebecula gau- det H. ßur iBermeibung be!3 .\Siatui3 not iBofaieu unb h burdJ angefügtei3 que nerftärft: namque omnium re- rum C. lEei C finbet fidJ namque nur in biefer @)tef, fung, meift audJ bei N Ci; bodJ übertrug fidJ ba!3 ante, tJoraIifdJe namque auaiogi[dJ auf ronfonanti[dJen SJ1adJ' laut: namque tum Thraeces N. SJ1adJgefterrt bei 0: cum duee namque meo. 2. ~onlofe!3 benn im i'Jrage, fa j) e: quisnam hoc dixit? Ci, percontatus, utrumnam stare posset L. 150: quonam modo, ubinam, quando- nam, wie, llJO, wanu benn u. a. 1lidJt. getrenut: quis est nam ludus in undis? V; norau!3gefterrt: nam quid ago? (= quidnam) V, nam quis te iussit? (= quis- nam) V. näris, is, j. (artillb. mual nasa '9'Cafe', nasika '9cafenrocl;', nl]b. nasa, bgf. § 29, Hnb nasus) 1. WafWfDd}! patulae nares 0; syneed. SJ1afe: acta retro naris medioque infixa palato 0, lucem naribus efiiant equi aU!3 ben 91üftern V. 2. pt. näres, ium Wale. &I!3 @erudJe, organ: naribus utilis Aegle burdJ if)re @)pürnafe 0, reticulum sibi ad nares admovebat plenum rosae Ci, Olunis copia narium llJa!3 ben @erudJ erfreut H, nares conrugare bie SJ1afe rümpfen H; meton. ltrteif: emunctae naris homo mit <[auberer' SJ1afe, b. f). fdJarfer !.BeobadJtltng H, @egf. naris obesae homo mit biefer SJ1afe, of)ne @)dJarffinn H; naribus uti iemb. auhie6en, feiner fpotten H. Namnetes, um, m. iBoIt!3ftamm an ber 20iremünbung, ber SJ1ame erf)arten in N an tes (§ 85, ?Jrof. 3) C. namque s. v. nam. nanCiScor 3. nanctus unb nactus Sum (i?lcoh. au nan- eIre j bielL alt 1jveyxov, Ev1voxa) 1. aUfäHig licfDlIllUCn: nactus est morbumN, icloneam tempestatem, ventum icloneum, praedam naneti C. 2. crrtidjclt, erraugcl!: quidquid nacta est vitis, complectitur Ci, nancisci nomen poetae H 3. rrufäIfig finben, Illttrtfftu: navi- culam nanctus ea profugit C, locum nancti egregie munitum C; mit bopp. ace. eastra Gallorum in- Naristi faffdJe 2e!3art für Varisti T. Narnia, ae, j. @)t. in Umbrien am 91.ar L T, j. N arni; adi. Narniensis, e: equites L. närräbilis, e (narro) er3äl)Ibar 0 Pont. 2, 2, 61. narrätio, onis, j. (narro) 1. @rrräf)Iung: narratione IJOsteris tradam Ph. 2. oee. (in \Reben) 1larfteHung be!3 l5adJtJerf)arte!3: lentus in principiis (&J;orbia), lon- gus (breit) in narrationibus T. närrätor, oris, m. (narro) &qäI)Ier Ci. närrätus, ÜS, m. @r3äl)Iung O. ~on narro 1. (guarus, § 40) 1. runMun, eqäf)Ien. @)pridJw. narrare asello fabellam surdo tauben Df)ren prebigenH, gr. oVBegriinbung bell ißoraullgef)enbeu, al\l2tntwort auf ljragen, oft ironifd): nempe ab ipso id aecepisti Oharmide? PI, quid ergo tulit? nempe ut quaereretur Ci, nempe dixi H, nempe duo genera materiarum traetantur T. nemus, oris, n. (1Jt/-l0" avvocvo~o, 1:orro, "a' v ° ,uTjv EXWV Hesychiu8) 1. Walb mttWctDegaltg, .pabt (silva m.lalb ol)ne ißiel)!rift): quem toti saltus, quem nemus Olnne tremit 0, quis nemori imperitet, quem ar- menta sequantur %rift V. 2. bief)t. g-elidnm nemus seeernit populo H. 3. oce. 'I:lllin einer @ottl}eit: Latiaris Iovis nemora seelere m"aeu- lal'e Ci, nemus AnguitiaeV. 4. )8anm~f(aIl311ltg: omne levandnm fronde nemus V. nenia, ae, J. (lj\lJ. V'1vta 1:0 CP~';ywv fdAO\' Pollux) 1 . .2e(4)engefflng, XrauerHeb: absint inani fnnere ne. niae H, Oea Sl'IageIieb bei3 ®imonibei3 von Sl'eoi3 H. 2. ilieb: puerormn H, viles neniae Ieief)te \ßoffen Ph· occ. 8nnbcrltcb: Marsa H. ' neo 2. nevi, netus (vtw, v>i8-w [pinne, al)b. näan 'nilgen') 1. fpinnen: sie stamina nevit O. 2. metaph. mit ~äben \Jer3ieren, ftiefen: tunieam molli auro neverat V NeoeIes, is (bei NI), m. (Nco"lii,) 1. !!Sater be~ :'tl}emiftofIei3 N; 2. !!Sater bei3 ~:pifUt Ci; patronym. N eOClides, . ae, m. (NW"ActO'1', § 91, \lIb[. 2) :'tIJe, miftofIefl O. Neontichos, üs, n. (NEOV uixo" § 91, \lIo[. 2) ~eftung in :'tl}ra3ien N. . Neoptolemus, i,1n. (NcorruHE/-l0') 60l}n 2Ief)iHfl, auel) \ß1)rrl}Oi3 (ber ?SIonbe) genannt. nepa, ae, f. (O'ro. Afrorum lingua scorpius Fe8tus) l5l'or:pioll (a1fl :'tier unb @eftirn) Ci. Nepete, is, n. etrurifef)e 6t.; adi. Nepeslnus 3, ~inw. Nepeslni, örum, m. L. Nepheleis, idos, j. (NcC{JEl'1k) .peHe, bie :'toef)ter ber lJ1e:pl}ele, ber erften @emaWn be~ %rtl}amai3 O. nepos, ötis, m. (altinb. napät, bgl. aVCllno, '@e[cf)\nifler, foI)n', au~ a-vmuo,) 1. ~nfef: Atlantis W1ertur H. 2. 91a4)fommc: venturos tollemus in astra nepotes V. 3· metaph. j!5crf4)ltlettber (ugr. patruus): aut avarus Ohremes ... aut diseinetus nepos H. %rli3 nomen pr. cog'nomen ber gens Oornelia: Cornelius Nepos, geo. um 94, eques R., ~reunb bei3 G:atuU, G:icero, %rtticni3, fef)rieb Chroniea, Exempla (®ittengefef)ief)te), eine )BiogtCt:p~ie G:atOi3, eine G:iceroi3, ein geogra:pl}ifef)ei3 lillerf unb libri XVI de viris illustribus. !!Son let' terem [Bed finb ein ?Suef) de excellentibus dueibus exterarum gentium unb 3wei ?Siogra:pl}ien lateinifef)er .piftoriter erl)alten. ~t ftarb um 24. neptis, is, J., acc. em unb im, abl. e unb i (aftinb. napti, naptHl, bgl. s. v. nepos) ~nfeIin. Neptunus, i, m. 1. W1eergott: fanum Neptuni \ßofeibontem:peI N, Saturnius, domitor maris alti ali3 ®ol}n bei3 ®aturn V; auf il}n vom IIOGE;d5C;v tnmos bie ®d)ö:pfung bei3 \ßferbei3 übertragen. 2. meton. W1eer: apes Neptuno inmisit Eurus V, saxa tuudit Neptunus salo H. Adi.Neptunius 3: proles V, moenia von :'troja, welef)ei3 \ßofeibon befeftigt qatte V, arva W1eer V, heros :'tl}efeui3 ali3 91aef)romme bei3 lJ1e:ptun 0, dux ®el;t. \ßom:peiui3, ber fief) für einen ®01)n 91eptunB aui3gab H, aquae eine QueHe bei :'tarracina L. ne-quam, indecl., camp. n{)quior, sup. nequissi- mus (bieU. ne 'nicf)f + quam'llJie', alfv: 'Der nid)! itgenb~ roie 3lt orallcf)en ift') nief)ti3nuj)ig, Iieberfief): ab hominibus nequam induei Ci, liberti nequam et improbi Ci, nemo levior et nequior Ci, comites nequissimi Ci. Adv. nequiter S. v. ne-quäquam ctdv. auf teine [Bei!e, reinei3wegi3, gan5 unb gar nief)t. ne-que, nec (§§ 47, 42 2tlii. 2, § 55, 11e nid)t, que unb; altinb. naca 'unb nicf)f, got. nih 'nidjt') 1. nnb ni4)t, au4) lli4)i: neque abest suspicio, quin unb ei3 fel}It nief)t C V; bii3weiIen abverfativ: eos in fugam dede- runt neque longius prosequi potnerunt lonnten aoer nief)t C. 150 auef) folgernb, einfef)ränfenb. :Die 91ega, tion bei3 ®atei3 3ieqen wir 3um ~in3erworte in ben !!Sbbn. neque quisquam, neque u11us unb niemanb (fein), neque umquam, usquam unb nie, nirgenbwo u. a. 2. (mit ®dj\lJunb ber >Beb. De(l quej bgT. namque) n(4)t. 499 3eit ber 3wölftafeIge[ete war nec im ®inne tlon on buref)ani3 gebräucljIief): si adgnatus nec escit (b. i. erit), gentiles familiam habento. !!SgL alter, pl'oeul aberat L (= non proeul). :Diefer blieb Iebenbig in ehwlnen ~ul;ta:pofitionen: nee-opinatns, nee-dum; ferner fonftartten !!Sbbn.: neque enim beult ni4)t, bll4) nt4)t, neque vero ltlfl~rf(4) flbtr lti4)t. 3. (in anapljorifd)er Cl'ntftmcf)ung: nid)t ; .. nicf)t, b. lj.) nt4)t ... 1t1l4), ltleber ... no4): neque ex- cog-itare neque pronuntiare multa possum Ci, nee vi nee elam nec precario Ci. ~n ~äHen wie: neque terror nee vis, nec spes nec metus, nee promissa hee minae, nec tela nee faees Ci orbnet man bie @Iieber :paarrueife: nief)t ®ef)reef noef) @ewalt, nief)t .poft, UUHg noef) ~uref)t nfw. W1it affirmativer ~ntf:preef)ung: neque omnia dicam et leviter unum quidque tangam nief)t. .. , fonbern vieImel}r; 3war nief)t. .. , aber Ci. Umgefel}rt: e t iste hoc coneedit ne q u e potest aliter dieere 3war . .. aber nief)t, teiIi3 ... teiI;3 l1ief)t Ci. dum s. v. needum. , Ire, lvi ober ii, itum (luxtap., § 67, ne unb queo) nid)t rönnen, nief)t vermögen: copulando verba iung'ebant, ut nequire pro non quire Ci, proelio ades se nequibat S; in :pan. ~orm (vgI. eoepi) bei vaff. info quidquid uleisei nequltur man nief)t ... lann S. NB. Ci {jat al~ erfte lßer[. sg. nur non queo mit fün> getet ~negation. uiquam, fd)Ieef)ter nequidquam, nequicquam (quI ift after abl. bon quis) 'auf feinerlei [Beife' ; bal}er 1. ver, gebiief), ol}ne ~tfoIg: nequiquam alieuius auxilium im- plorare C, sed quid ego haee nequiquam revol vo? V. 2. unnötig, 3weefloi3: nequiquam fiumen transire C, tristem nuntium nequiquam exterrita civitate litterae laureatae sequuntur L, eausas nequiquam nectis inanes V. , nequiter (adv. au nequam) nicljti3würbig, lieberlief), leicljt, finnig: turpiter et nequitel' faeere Ci, utrum (bellum) suseeptulll sit nequius an ineonsultius gestum L . nequitia, ae unb nequities, ei,f. (nequam) 1. lJ1ieI)ti3' nUj)igfeit, ~al}rIiiffigreit: me ipsum inertiae nequitiae- que eomlemno Ci. 2. 2ieberlief)feit: luxuria atque nequitia Ci, illum nequities expellit (agro) H. Neretum, i, n. ®t. an ber 6trajie tlon :'tarent naef) @alIi:po{i O. Nereus, eos unb ei, m., acc. ea, voc. eu (N'1~cv,) göttlid)er W1eergreii3, weii3fagefunbig, wanbeIbar wie \ßro, teufl, ltlol}nt mit feinen unb ber SDorii3 :'töef)tern, ben 9cereiben (naef) .pefiob 50), in ber :'tiefe be~ ~tgäifef)en 9J1eere5; meton. W1eer: totum N ereus circumsonat orbem O. Adi. Nere'ius 3 (N1)~>i"io»: genetrix bie lJ1ereibe :'tl}etii3, I[(ef)Uli3 W1utter 0, ber bal}er Nereius nepos l}eijit H. Nereis, idos, J., acc. ida, pl. idas (N'1~)([c;) lJ1ereui3toef)ter, 91ereibe; :Dief)ter meffen auef) Nereldes 0; Nerlne, es, J. = Nereis V. Neritos ober us, i, f ~nfer in ber 91äl}e von ~tqafa 0 V; acli. Neritius 3 non ~tqafa, unb subst. Neritius, ii, m. Db1)ff eui3 O. Nero, önis, m. (faliiniiclj = fortis; \.lAI. altinb. nar- '9)1ann', gr. &-v)i~) cognomen ber gens Claudia. ?Sel. 1. O. Clau- dius N ero, eos. 207, befiegt ben .pai3btubaI bei ®ena. 2. Ti. Claudius Nero, unter G:äfar in %r1el;anbria, f:päter auf bei3 2lntoniU{l ®eite, trat bem üctavianu{l bie mvia ab, non ber er 3wei 6öl}ne, Tiberius Nero (naef)mali3 Sl'aifer :'tiberiu(3) unb Drusus Nero (!!Sater befl Sl'aiferi3 G:raubiu~) qatte; biele beiben nennt H N e- rOlles. 3. On. Domitius Aenobarbus, bann (vom Sl'ai\er G:laubiUi3 abo:ptiert): Ti. Olaudius Nero, ber S'tai!er, geb. 37 H. G:l}r., geft. 68. Adi. Nero- . neus 3 nael) bem Sl'aifer T, Neroniänus 3 uad) bem Sl'onful Ci. Nersae, arum, J. ®t. im Sitquergebiete V. Nerthus, i, J. = ~ret)ia, germanifef)e ®öttin bei3 [ßaef)!3' tumi3 T Germ. 40. Nerulum, i, n. feftet \ßfaj) in ~ufanien L. Nerva, ae, m. eognomen ber Ooccei unb SHii. )Be[. Ooeeeius Nerva, römifd)er Sl'aifer, :Domitiani3 ~1aef)folger, 96-98 n. G:I)t. Nervii, örnm, m. 6ergifef)e~ !!SoU 3wi!ef)en ®ef)elbe unb 6ambte, \Jon C vernief)tet. Adi. N ervicus 3: bel- lum C. nervosus 3, adv. e 1. fel}nig, mUi3fuXöfl: poples O. 2. metaph. fraftvoH, naef)brüefIief): quis Aristotele nervosior? Ci, qui nervosius dissernnt ... , qui autem remissius Ci. !!SOIt nervus, i, m. (allß *neurus, gr. vcv~ov, bt[d). ~\ll. 9CertJ) 1. l5e~ncf ~(c4)fe: nervi, a quibus artus continen- tur Ci, hoc ali vires nervosque eonfirmari putant man lnetbe ftätter unb fel}niger C. oCC. a. )8ogcnfe~nc: nervo aptare sagittas V. b. @:attc: eantus voeum et nervorum et tibiarum Ci. c. @:ef)llc 3um ~effe(n, &cfängni~: ego te in nervum rapiam Pl, in nervis teneri L, eximere de nervo cives L. d. ~eber: seuta ferro nervove firmata T. e. männlief)ei3 &Iteb: in inguine nervus H. 2. meton. ~Cflft, @:tärfe: opes ae nervi C, nervi et industria Ci, poetae nervos virtutis elidunt Ci; metaph. Wa4)brltCf: seetantem levia nervi (sc. orationis) deficinnt H. 3. Xticb" feber, ilcbwi3fraft: vectigalia nervos rei p. esse semper dnximus Ci, nervos coninrationis eieere L, nervis alienis mobile lignum :Draqtpu:p:pe, W1ario, nette H. Nesactium, ii, n. ®t. ber ~ftrier nörbI. vom l}eutigen Pola L. ne-seio 4. (luxtap., § 67, ne unb seio) 1. ali3 verb. 1. ni4)t ltliffen: neseiit videlieet Ci, si quid nescie- rat Ci, qui neseiat te stetisse in eomitio eum telo? Ci, quid dieam neseio Ci. 2. ni4)t felmcn: puellae neseivere hiemem medten nief)t V. 3. ni4)t fÖltllW, lti4)t Derftc~en: versüs reine !!Serfe maef)en fönnen H, qui Graeee nesciunt Ci; mit inJ. hoc imitari Cu, neseis reprehendere Ci, Stoiei irasci neseiunt Ci. 2Iui3 ber !!Sbb. mit inbir. ~ragen ergibt fief) bie verfüqte ~orm ber SDo:ppelfrage: neseio, an melius patientiam dicere possim Ci (aIß borftcf)tig lie~ jaI)enoe \j'ormel) vi e n ei ef) t fönnte ief); eigtL ieI) weiji nief)t, ob ief) ei3 anberi3 ober beffer fo nennen folL 11. abv. trgcno, ltlet~ &lltt. Oflne ~influji auf ben W1obUi3 bei3 ®aj)ei3 ftel)t neseio in !!Sbb. mit enffiti[eIJem pron. 3U einem %rui3btuef vereint: misit acl Oaecilium nescio quem 'ief) weiji nief)t wen' = irgenbeinen Ci; wegwerfenb, 3. ?S. magister ludi neseio qui Ci; bii3' weHen lobenb: illud nescio quid praeclarum ienei3 ~beaI ber !!SoHfommenl}eit Ci; me neseio quando ve- nisse irgenbwann Ci, propter nescio quam timidi- tatem Ci. ?Se[. l}äufig: nescio quo modo (easu, paeto) irgenbruie, unbegreiffief), fonberbarerttleife: boni nescio quo modo tardi sunt unbegreiffief) Ci, peennia nescio quo moclo quaesita weiji @ott wie Ci. ne-scius3 (bgl. nescio, in-scius) 1. aft. 1. ltltltliffcub, nnfllltbtg! non sum neseius ief) weiji woqI Ci. ü6i. im gen. nescia mens fati V, nescius mali impen- dentis ol}ne ei3 3U al}nen T; acc. C. inJ. non sum nescius ista inter Graecos diei Ci; inbir. ~t. ne- que eram neseius, quantis oneribus premerere Ci; haud neseius mit offenen %rugen V. 2. nt4)t imftanoc, 111tlJermögenb; mit inJ. pueri fari neseii H, neseia fallere vita frei von %äufef)ungen V, Pelides eedere nescius ber nief)t 311 weief)en nermag, fein [BeieI)en 32* .. Nessus '500 fennt H, VlllCI nescius armis unbefiegbar 0, corda nescia mansuescere unerweid)Iid) V. 11. :paff. uu~ lidauut. lllor, unb nadjfI. id nescium tradam tibiPl, aliis gentibus nescia esse tributa T,neque nescium habebat er wuute woijl T. Nessus, i, m. (NEIMO<;) 1. ijI. in ~ijra3ien, aud) Nestus, münbet ~ijafOi3 gegenüber L. 2. Sentaur, uon .perfulei3 getötet, mit beff en giftigem !Blute 1!eianira bai3 ijeftfIeib bei3 .perfuIei3 tränfte 0 H. Adi. N esseus 3 (NElII1Eio<;, § 91, ~Of. 2): sangnis, manus O. Nestor, oris, m., ace. a (Ntl17:w(!) ~önig uon ~t)loi3, bei3 !)leleUi3 fluger unb berebter 150ijn, cber brei !menfd)en, alter faij' Schiller. Pylius, faclmdus senex O. Netum, i, n. 15t. fw. uon l5t)rafui3 Ci; ~inw. Ne- tini, örum, m. neu s. v. neve. ne-uter 3 (ne + uter) 1. fciuer blln allldcn, feincr bllU lidbcu: neutrumque et utrumque videntur 0, neutram in partem Ci; neutri ali3 pl. feine uon beiben ~arteien: ubi neutri transeundi initium faciunt ~ömer -@aUier C. 2. occ. g!cidjgültig, inbifferent: in bonis rebus ... in malis ... in neutris (gr. abla- ipo(}a) Ci. 3. rädjUdj: nomina neutra ?mörter fäd), lid)en @efd)led)tei3 Ci. ne-utiquam (aud) aIß 3mei imörter mit ~(irton beß e, § 53) adv. feinei3welli3: id ne utiquam mihi placet Pl, mihi neutiquam probari potuit Ci. neutro (isol. abI. bon neutrum) nad) feiner uon beiben l5eiten ijin: neutro incllnata res L. neve unb neu (l5~nfo.\Je nad) § 42; bgL aWnb. nava 'ober ,nüf)t') ober nid)t, unb nid)t, nod), ober. ?merben .peifd)e, fäte ober srfbfid)ti3fäte burd) ein 3weitei3 negatiuei3 @lieb fortgefett, fo tritt ali3 lllerbinbungi3:partifel an bai3 ne bei3 l5atei3 bai3 ennitifd)e ve, § 47: ne quid fictum sit neve simulatum Ci. !)lad) affirmatiuem l5ate: uti memoriam retinerent neu perturbarentur C, hortor, ut maneas in sententia neve vim pertimescas Ci, hic ames dici pater neu sinas H. ~omf:ponbierenb: ut neve maior neve minor cura suscipiatur Ci. nevis, nevolt s. v. nolo. nex, necis, f (VEl(-V<; ~eid)e, VEl(-(uk tot) ~rmorbung, ~ötung, ~ob: potestas vitae necisque über ~eben unb ~ob C, necem sibi consciscere fid) töten Ci, multorum civium neces Ci. nexilis, e (necto) uie!fad) gefnü:pft, gewunben: plagae, hederae O. nexum s. v. necto. nexus, ÜS, m. (necto) 1. lBctliiubuug, lBetfdjUnguug: serpens baculum nexibus ambit 0, firrnis nexibus ligneam compagem superstruxit T. 2. metaph. lBctlllitfduug: exsoluti legis nexus T, nexus causarum naturalium CC~aufalne:!:ui3') Cu T. 3. oee. ISdju!b~ bet.).lf!idjtuug: se nexu obligare Ci; meton. ISdju!b~ ~ötigfcit, ISteffttug bc~ ISdju!bfncdjte~: nexu vIDcti l5d)ulbfned)te L, etsi levata usura erat, sorte obrue- bantur nexumque inibant trot ber billigeren Sinfen erbrMte iie bai3 ~a:pital unb fie wurben l5d)ulbfned)te L. nl, aItr. nei (§ 52) 1. !)lbf. für ne: nei quis Baccha- nal habuisse velit alter l5enati3befd)luu, monent, ni teneant cursus V. lllgI. nImlrum, quidnI. 2. wenn nid)t: ni dederent, ipsos ultima esse passuros Cu, timebat iram senati, ni paruisset S, ni tua custodis, avidus haec auferet heres H. !Bef. bei inbir. srfn, füijrung uon ?metten: sponsionem facere cum lictore, ni furtis quaestum faceret Ci; :parentijetifd): ni fallor wenn mid) nid)t aUei3 täufd)t O. Nicaea, ae, f (NIl(ata) 1. I5t. in !Bitijtjnien, eijemali3 srfnföra, bann srfntigonia (nad) ~ntigonuß), uon ~tjfimad)ui3 nad) feinem l5iege (viurj) bei 3:pfui3 301 neu benannt, i. Is-nik. ~inw. NiCaeenses, ium, m. 2. I5t. in ~ofrii3 bei ben ~ijermo:pt)Ien L: am .ptjbaf:pei3 Cu. . Nicaeus, 1, m. (15m. vtl(aio<;) fieguedeiijenb' 3u:p:piteri3 L. ' Nlcander, dri, m. (Ntl(avd'(!o<;,c§ 42) 1!id)ter matifer unb srfqt aUi3 ~olo:pijon um 150 Ci. ' nicätor, oris, m. (15m. ')Jbl(&7:W(!) l5ieger: cohors quos nicatoras appellant L;' ali3 nomen pr. name l5eleufUi3' I. N. Nicephorium, ii, n.(Ntl(rJrp6(!tDv) 1 . .pain bei gamon L. 2. 15t. am ~u:pijrat fübL uon ~beffa Nicephorius, ii, m. ber öftI. %benffuu bei3 ~u:pijrat Nicia unb Niciäs, ae, m. (Ntl(ta<;) atijenifd)er 3U srfIfifJiabei3' 3eit N. Nicocles, is, m. (Ntl(ol()..fj<;) ;ttjrann uon l5iftJou Ci. Nicome«;!es, is, m. (Ntl(Of-t1)d'rJ<;) !)lame ~önige. Nicopolis, f., ace. im, abl. i (Ntl(cm;o)..t<; nad) bem l5iege bei srfftium 31 biefem ijlecfen geg!~nüflet uon Octauianui3 gegrUnbet T. rudor, öris, m. (itloljI auß *cnIdos 3U ge. l(Vi'l1a l(vl~w 'fca\}e') ffi1iugerud), @eftanf (bef. bon @egenft1inben): foedus nidor ex adusta pluma L, ambusta nidorem dedit V; oce. O:pferbam:pf: acceptus nidor penetrat in aethera O. nidulus, i, m. !)leftd)en Ci. Demin. nidus, i, m. (au~ *nisdus, bgt artinb. nIQ.a-s ·m •.. ".~,_,_. agb. u[m. nest, § 30) 1. !neft: aves nidos unt Ci. 2. metaph. ®llijnri~: tu nidum servas bleibft ijübfd) im !)left = baijeim H, celsae nidus . rontiae ijelfenneft H. 3. Utf.).ltnug: maiores pennas nido extendere H. 4. juugc lBögd: nidis loquaci- bus escas legere V. niger, gra, grum 1. fdjlllat3, budel: e nigro color est mutatus in album 0, irigris oculis nigroque crine decorus H, ille niger (gebräunt), tu candidusV (ugI. !)leger), ilex, myrtus 0, nigris Erymanthi sil- vis in ben !)labe!wälbern (cl5d)war3walb') H, caelum pice nigrius O. 2. meton. betbuufdub: nigerrimus auster (meH el: imorfen otingt) V. 3. metaph. unijeU~ bon: formido V, ignes l5d)eiterijaufen H, sol tam niger H. 4. lill~~aft: hic niger est, hunc caveto H. Nigidius, ii, m. P. Nigidius Figulus, ijreunb ~icerO(l, neben ~arro ber bebeutenbfte @rammatifer ber flarf. 3eit, ~rätor 58, ali3 ~om:peianer ini3 ~:!:iI gefd)icft, wo er 44 ftarb Ci. . nigresco, ere (incoh. 3u nigrere fd)lt1aq [ein) fcl)war3 werben: nigrescunt sanguine venae 0, tenebris ni- grescunt omnia circum cmir wirb fd)war3 uor ben srfugen' V (au(Y/;os (jaae ua;"vljJev Homer). nigro 1. (niger) fd)wäraen; pt. pr. med. fd)wat3, bunfelfarbig: nigrantes 'alae corvi 0, nimbus, aegis V, nigrantes terga iuvenpi V. ni-hil, tontraijiert (§ 8,~nm.) nil (ne-hIlum 'nicljt eine 15afer', 'berfüqt 3u nihllum, nlltun nad) § 45 unb 31! nihil, nIl naclj § 55). 1. nihilum, i, n. uidjt~, ba~ !nidjt~: ad nihilum recidit apparatus tuus finf! ini3 !)lid)ti3 3urM Ci. ~ef. 1. nihilo, abl. mensume beim comp. cum fein .paar' = um uidjt~: nihilo diligentior esse coepit Ci; oft nihilo magis um fein .paar meijr = cbeuflllllenig, 3. ~. nihilo magis minis quam precibus moveri Ci; ni- hilominus (nIß ein ober 3mei imörter, § 67) nid)t um ein .paar weniger, uidjt~beftoltJeuiget, tl:o~bcm, beffcn~ uugeadjtd: post eius mortem nihilo minus id facere conantur C. 3n gleid)er !Beb. nihilo secius apud praefectos regios versabatur N. 2. de nihilo um nid)ti3, o~uc ~tuub, gtnnbIo~: fiduciam non de nihilo concipere L. 3. pro nihilo putare, ducere, habere getiugfdjii~eu, .nidjt adjtcu: contemnere aliquid 501 Nisus nihilo putare Ci; . aud): omnis voluptas prae- pro nihilo est gilt für nid)ti3 Ci. 4. nihili, pretii bei esse unb pendere, facere, aestimare .paar wert, füt uidjt~: auspicia nihili putare Ci. nihil, nil (aIß nom. unb ace. i[oriert; gen. dat. abI. burclj nullius rei, nulli rei, nulla re) 1. (fubf!.) ; mit gen. quantitatis: nihil doli, periculi N, reliqui facere nid)ti3 uerfäumen N, nihil vini rerum inferre feinen ?mein C; mit adi. inter bellum et pacem nihil me- Ci, animus nihil mortale habet Ci, wo wir tmaefe~lrt bie adi. fubftantiuieren. 3n 2itotei3: tantis distric~tus non nihil temporis tribuit litteris eini:germa"llen N; aber mit gefd)Ioffenem nega, : nihil eum non efficere posse du- ei3 gebe nid)ti3, wM iijm miulänge, er tönne an e i3 eten N. ffi1erfe: nihil agere nid)ti3 aUi3rid)ten Ci; quicquam gar nid)ti3 Ci, wofür L nihil unum fagt; nihil nisi nid)ti3 ... ali3, nur (s. v. nisi); nihil aliud nisi (Ci, quam N, praeter quam L) bellum comparavit N, wie gr. o'Öbsv ä;,,;,,' 1) t H, campi nitentes Iacljenb, fett V. 4. glän3rn: nitent templa marmore T; barnaclj Oyc1ades nitentes 1.1on ben WCarmorbrücljen H, aera nitent usu 0 arma a~~e rem nitentia L, .frondes auro nitente~ golb, ~(an3enb . V; metaph. l1ltens oratio Ci, plura nitent I.n _carmme ftecljen ~et1Jor H. ~ailu incoh. mtesco, ere fett, gIän3enb werben: iuventus olea per- fusa nitescit V, caelum nitescit bicljt. bei Ci. ni~idu~ .3. (n~teo, lJgL .§ 74) 1. fett, glatt: pexo ca- pIllo nItldI C~, caesanes V; ba~er nitidissimus annus fett, reiclj an öl 0, serpens nitidus iuventa naclj b~r .päu~ung CjugenbIiclj . glatt' H. 2. ltJo~{geltä~rt, ~libfd)! lUmenta N, eql1l V, me pinguem et nitidum vises H. 3. glän3cnD, ~cn:: ebur dies 0 aries nitidissimus auro 0, sol caput nitidum fe;ruo-ine texi~ V, villae von WCarmor H; metaph. ltctt, fanbet: oratlO, genus verborum Ci, ex nitido fit rusticus all!:J einem netten Sl'erlcljen H. Nitiobroges, lilll, m. feftifclje(l lrloIf an ber @aronne C. nit~r, oris, m. (niteo) 1. ~ol)Igenäf)rt~eit, I5cljön~eit: unt. me ~lycerae nitor H. 2. @Iam: argenti et aun 0, dlUrnu.~ ~~ge(l~eHe 0; metaph. generis @Ianil, ~beI 0, eloqull llltor domesticus gewol)nte @:Ieganil 0 l1ltor et cultus descriptionum T. ' nltor 3. nIxus, jünger nisus sum (ftatt *gnltor: gnixi a geni,bus lr~sci, dixerunt Fe8tu8, § 40, og!. gr. yvv~, a{)D. hmgan neigen unb s. v. ci5nltor) I r. 1. fidj ftcmmen, fid) ftiii?CIt i occ. a. fidj altfrtdjtclt; b. ~lt~ faffen; c. aUfieeten; d. fretjjclt i e. fdjltJcben i metaph. 2. auf etw. berlt~eui 3. fidj auf etJ1.1. l1crfaffm. IJ. 1. (fid) al1f!:111menb) irgenbwo~in ftrebClt, fidj brängen; occ. ftetgcni metaph. 2. ftrebclt, fradjtcn; 3. fid) anftrcngclt, fid) belllii~cn. .1. 1. stetit pr~etor muliercula nixus Ci, hastä un.t ber '\!an5~ V,.lll hastam auf bie 2anile V, genibus fmcn. I;, aXls mtens sub pondere ficlj fträubenb v. a: llltI modo et statim concidere S. b. virtute I1ltebantur atque omnia vulnera sustinebant C c: anguem pressit humi nitens Vi ä~nIiclj serpente~ ~lltuntur fangen an illl friecljen Ci. d. (ugf. Nlxi dii) l~ceptos tenu~runt ~arm~na partüs: nitor O. e. pa- ubus Oyllelll~ls. alls llltens V. 2. Darei regno tyrannorum llltItur dominatio N, eius in vita nite- b~tur salus civitatis Ci. 3. Galli insidiis non llltuntur C, quorum consilio atque auctoritate adu- lescens nitatur Ci. n. 1. nitel'e porro fcljiebe biclj weitet H, nitor in a~versumftemme miclj entgegen V; acc. per fftmmen Cu, pennis in aera 0, sub ipsos post nituntur gTadibus erfteigen V, ad sidera emporftrebelt ~ qua d~ll~ septimani ~ituntur T. 2. acl sollicitan: das clvItates C, alllmus ad gloriam nititur O· 3. Miltiades nitebatur, ut castra fiel'ent ~. barauf .l)in N, patriam recuperare N, magna vi uter, q~l~ llltebatur C, perrumpere nituntur L, contra nItl entgegentreten, entgegenarbeiten S T pro libertate fämpfen S, nitebantur, ne g-ravius in ~um consulere_ tur S. n~t~u~, i, n. (1\'ItJ. vlT(?ov) 2augenfal3, 91atron, 15 mvahs, e (nix, § 75, %lof. 2) 1. fdjnceig: dies L venti I5cljneegeftöber V, Tanais im fcljneeigen 2anbe V' compede~ @:i!:lfe.ff~In H. 2. bef~lteit: Othrys V, v~rte~ Appenllllll V. 3. fdjnCeltJel~: equi candore mvah V. niveus 3 (nix) 1. aU(l I5cljnee befte~enb: ag'ger I5cljuee, ~aufen L. 2. fcljneewei~: frons, luna, columbae l!larmor 0, lacerti Veneris, cycni V, color H. ' mvosus ~ fcljtteereiclj: Scythia 0, hiems, grando L, Strymon tm fcljneereicljen 2anbe 0, Paeones O. [Ion nix,. nivis, f. (itatt *snigvs; gr. vüpa = nivem, got. snarws, aljD. sneo, §§ 28, 19, 17) 1.l5cljnee: curo nix alta iacet V; occ. fluvii nive turgidi ®cljneewaffer li- pI. I5cljtteemaffen: Alpinae V. 2. metaph. wei~e~ .paar: te turpant capitis nives H. . NIXi (dii) ?rei fnie!l~e @ötterbiIbet, bie auf bem Sl'apitoI vor bem 9JhttetlJa~etItgtum ftanben unb aI!:J @:ntbinbung;3, götter angerufen wurben: Nixi patres 0 Met. 9, 294. nlxor, ari (j,·equ. att nltOI') ficlj wieberljoIt ftemmen ftü!>en, winben V Aen. 5, 279. ' nixus, ÜS s. v. nlsus. no 1. navi (a1!~ *sni5, § 28, altinb. snitti 'er nabet' gr. vJ)Xw 'fcf)luimme', vaf.la 'I\'lüffigfeit') fcljwimmen: per' un· d~s 0, . nabis sine cortice H f:p ri clj w. bu braucljft fe.me ,\!etiung mel)r; metaph. apesnant (per aethera) fftegen V, cumM nare fcljiffen V. n~~ilis, e (lJon ni5sco, urfpr. gni5-bilis, § 40, lJgf. i-gni5- bIllS) 1. fmnbar, fcltlttndj: gaudium ficljtIiclj T. 2. befanllt: vetus ac nobilis gladiator Ci taul'US Phalaridis Ci; occ. bcrii~mt, betiid)tigt: nObilis aere Oorinthus 0, nobilis clade Romana Oaudina pax L. 3. e~~l, . abeltg: familia, genus Ci, Q. Metellus homo nobIl~.sslmus 1.1on altem I2XbeI Ci; fpe3ieH artftofratifdj gegenuoer bem @:m:porfömmIing: quanta sit in invidia apud quosdam homines nobiles novorum hominum industria Ci. 4. l1ottrcffHdj: equae 0 tres nobi- lissimi fundi Ci, phalerae Ci. J ~av. nobilitäs, tatis, j: 1. ~eriiijmt~eit! eum multi no- bilitate yraecurrunt N, nobilitatis, imperii, glol'iae naufrag'lUm Ci. 2. Ube!: P. Scipio adulescens summa nobilitate Ci; occ. ®bclfiltll: Drusus nobili- tate ingenita incusat priora T; meton. bie ~bcligclt: nobilitas Olnnis interiit C; pI. Olaudius nobilitatibus externis mitis gegen auslänbifclje ~ürften T. 3. mor~ treffHdjfeti: Isocrates floret nobilitate discipulorum Ci. nobilito 1. (ni5bilis) .1.. befallnt mad)cll: cum ante rem nobilitassent L, famam L. 2. bcrii~mt madjfll: disciplina militari nobilitatus N, poetae nobilitari volunt berü~mt werben Ci; occ. l1edldjtigt madjcn: nobilitata crudelitas Ci. nocens, ntis 1. fd)äbHd): ferro nocentius aurum 0, cicutis nocentius alium H. 2. fdjltlbig, tJerbredjerifd), ftrafOar: Iwmines nocentissimi, reus nocens Ci. 3. subst. ltbeftäter, IDliffetäter: dolore et cl'uciatu nocentis suum dolol'em lenire Ci, caedes nocen- tum O. Adi. isol. pt. pr. von noceo 2. cui, citum (mit neco oerltJanoti %lufaut ltJie in moneo, og!. s. v.) 1. fcljetben, fclj1ibigen: arma esse 503 nomenclator Ha ad tegendum, alia ad nocendum Ci, alicui. 10-~um nocendi dare ficlj eine ?SIö~e geoen N, IuppItel' nimio calol'e hominibus nocet Ci; pass. ~~ped. ut agris vastanclis hostibus noceretur C; mit tJtner~m :Obi. noxam nocuerunt luben eine I5clj~l? ~uf ft~, ~ormel oei L 9, 10, 9; mit n. pr·on. mhll. ll~ n?c~­ turos hostes C, ne quid eis noceatur C, IPSI .mllll nocitum iri i~m werbe nicljttl gefcljel)en~. . 2.~t~ber' tendere H. 0 n biefer lrlbb. auclj :pleonaftifclj: no li me ducere v elle N. . Nomades, um, m. (vo,uaoe<;) I)erumfcljweifenbe .pttten, 1.1öHer; bef. 91umibier SV. nomen, inis, n. (a{linD. namlln-, gr. ovof.la, got. namö, . aljD. namo) 1. 1. ll1allte ~Cltelt1tltltg; oCC. ;titel; . 1·.'h fein im ffi.'sege ftel)en: tnrba nocet Jactls telis O. Tl<} , ~a1.1. nOCIVUS 3 fcljiibliclj· Ph. " N octi-fer, feri, nt. (nox u. fero, § 66) I2Xbenbftern Ca 62, 7. nocti-luca, ae, f. (no x u. luceo, § 66) lJ1acljtleucljte, WConb H Od. 4, 6, 38. 'h 2. ~Cldj{cd)t0~, ~alltUiCIt~, \ß~rfOne\lltllllte; 3. meton. ~cid)ledjt, \Soff, l,ßerjolli 4. bciü~lIttet ll1ame, \!lltf· I!. 1. (aI(; @e\\f. 3Hr 10od)e) 91ame; 2. \SotltJaltb i 3. tatfäcljlicljer· ~rltltb. ill. (ber 91mne beil 10d)uIbnerß im 10d)u(boud) i baljer meton. ) nocti-vagus 3 (qui nocte vagatur, § 66) nacljt!:J um,}er, irrenb, heilenb V. noctü (ltJoljf %lna(ogie!orm nodJ 1. diu) ~dv. n~cljg: noctu ad regem misit N, nonnumquam mtel'dm, saepius noctu C. noctua, ae, f. (nox) 91acljteu~e, Sl'iiuilcljen: noctuäbundus 3 (nox) 1m lJ1acljt retfenb Ci Att. ~d)ltlb~olten, ~djltlbclt, l,ßoftClt. 1. 1. dare, imponere nomen Ci~ locus ex calami: tate populi R. nomen capit 11Jlrb ben.annt. C, e1 morbo nomen est aval'itia Ci; attraljtert lr:t dat. Olausus, cui postea Olaudio fnit ~~men. L (ble ~liD. mit Dem gen. nomen Mercurii est mlhl PI 1ft unHofftf?l): I2Xb1.1. fte~t abl. nomine bem lJ1amen na.clj: notus mll~l nomine tantum H ober; namen(l, wobet ber lJ1~me mit bem ~e3ug!:Jworte in gleicljem Sl'afU!:l 1.1erbunben !ft : du- xit sororem nomine Elpinicen N, procreavlt duas :ftlias nomine Sophrosynen et Are~en N: ?Sef. (no~en) nomina dare C, edere, pro:ftten L ftclj ~um Sl'ne.g\5- bienfte melben, nomen accipere ~intragen L,. ad ntlllna non respondere bem l2Xufruf feme ~o(ge letfte~ , no- men deferre gericljtliclj belangen, anflagen C~, nom~n recipere bie Stlage anne~men Ci; . acc. er~t. re~la dignitate quamquam carebat nomllle ben Sl'on~g!:Jtttel 12, 1, 2. ' . ..'ht·(·..'h h nocturnus 3 (noctu, tJgI. diu~nus) na.U} tU}: . ora~ lJ1acljtftunben Ci, nocturnum furem ... dlU1'llUm mter- :ftcere bei ;rag ... oei lJ1acljt Ci, arae ba man ben ®öttern ber Unterwelt nacfJg opferte V, O~thaeron "n~clj ber näd:)tlicljen ?Sacclju!:Jfeier V. ~ie gr. 'VvXws :prabtf. im l5inne beil adv. lupus gregibus noctul'llUS obam· I bulat V urbis moenia noctul'lli subrepunt bei lJ1acljt H. Nodmu's,i, m. ~lü~cljen oei mom Ci. .' nödo 1. (nödus) 1)erfnote~, in einen . ober. mü emem S{noten {nüpfen: crines III aurum m em golbene(l lJ1e!> V. .... nodosuS 3 fnoUg: stlpes S{eule Cu 0, Ima lJ1e~. 0, occ. podagra 0, chiragra H fttotenmacljenb. (@l~t' fnoten~; metaph. Oicuta ein ~t;cljerer, ber ft~ feme ®diulbfcljeine taufenbfaclj vert!aufulterte; etwa .pau:pt, ab1.1otaf H. . [lon nodus i m. 1. ~ltotClt: necte tribus nodlS ~ernos colore's V; oce. centum nodis aenis vinc~us ~ef1eln ~, leti I5cljIinge ilum ~ufl)1ingen V, complectl ahquem m nodum lemb. mit ben I2Xrme~ umfcljlmge~ V; m.eto~. l1.1a(l ilum S{noten gefnü:pft wIrb: nodo smu~ colligeI e ®ürtel V crinem nodo substrIng'unt Suebl ~ul1t T. \ metaph. '2. ~cIcnf, ~ltorxelt am .pol~e: alces crura sine nodis habent C baculum sine nodo aduncum tenens L. 3. [I;rbhtbltllg! am~bilissilm~s nodl~s amicitiae ?Sanb Ci; occ. mct~fltd)htltg: ImponeI e nodos O. 4. merltJid'c1ltug, .pclltmltiil: exsolvereno- dum erroris ben Sl'näuel be(l 0rttum!:J IÖlen, ber Un, gewi~~eit ein @:nbe macljen L; meton. Abas pugnae nodusque moraque 0; occ. Dramatiidjc lrlerltJidelltng: dignus vindice nodus H. noenum s. V. non. C' L Nola, ae, f. 15t. in Sl'.ampani~n _nö; 1.1,?n ~1ea:pel ~ ; . cljt ~ tte N nomen imperatoris 0m:peratorttt~1 C. ~t lrlona ben brei ~1amen be(l freien mömer(l . be~etclj~~t b~r mittlere (nomen) batl @elcljlecljt, ber le!>te bte uamtlte (co nomen), ber erfte bie \ßerfon feloft \praenomen). P. gOornelius Scipio Ht bie \ßer\01.1 \ßubltu!:J aU(l be~ fcipionifd:)en uamilie, bie ilum coruelt\cljen @efcljlecljte ge-~ört 0m l5:pracljgebrauclj aber tann nomen uudi 1.1?m pra~- unb co gnomen gelten. ~rat man butdi. l2XbO:Pttn (aliquem in ~omen = @efcljlecI)t, cf. 3., adclscere b in ein anbere!:J @efcljlecljt, 10 naI)m. man be!t lJ1ame~ e!:J I2Xbollti1.1lJQter!:J an erl)ielt ieboclj em auf bte @eburt ~e' 3ügliclje!:l ag'nom~n (3uname). ~er Sl'aifer l2Xuguftu.!:l I)te~ ei tl 0 Octavius Thurinus, aoer al!:J I2Xbopt!vfol)n ~~\~r!:l ~annte er ficlj O. hlius Oaesar Octavlanus. 3 Fabium bu\5 faotjclje @e\cljlecljt L, omne nomen R. N, Nerviorum C; auclj vestrum (= Romanum) euer lrloll L' suo nomine odisse C, accusare N, bellmn indicer~ Ci in eigener \ßerf on, im eigenen lJ1amen. 4. multi Lydia nominis 1.1ielgerül)mt JI., et nos.nom~n~ que decusque gessimus V, multam sme nom~ne P ~ bem bie namenlole WCenge V, pomis sua nomllla se1- vare i~ren muf V. . . N Il 1 duo reg-es nomine magis quam Imper~o 0' adi. Nolänus 3; @:mw. Nolam, orl1lll, m~ nöle nolle nolui (atti3 ber luxtap., § 67, ne-volo, altL oud)' nevis, 'nevolt PI} floH. ift ne . ourd) .~ie neu:re )J(egrr, tion non uerbrCingt) mcljt moUen, mcljt wunfd:)en. ~eql~e enim ipsi nolunt He woHen e!:J, finb ?anU bereit C~; mit übi. nolo amplius quam .centum lU?,el:a N, nolo plura Ci. @:~ fol~t bei g.l Cl clj em l5ub!. mf· ~ocum relinquere nolmt C~; bel w e cljf dn b em l5uol· ac~. c. info habitare in eo loco Syracusanum r:olue~unt C~'. ?Siill1.1eilen aj1)nbeti(clj 1.1or einem .peilcljefaj) tm l5~nne ber 91egaüon: nolo accllsator in iudicimll potentlam ~d­ ferat Ci, nollem dixisset iclj wünfcljte, ba~ er e!:J mclj± gelagt l)äite Ci, Numantiam s~lstule~unt; noll~m O~­ rinthum (sc. sustulissent) ~atten fte nur .mcljt CL ?Sef. bient noH, nölIte mit info 3ur.Umjdi.retbu~9 bei3 \ßrolJibiti1.1i3: noUte putal'e glauoet mcljt C~, noh COll- nom~n 'amicitia est, nomen inane fides ~cI)em . 2 otii nomine unter bem I5cljeine N, nomllle sce-l~ris damnari Ci. 3. eo nomine bc!:Jwegen C, uno nomine accusati sunt consulares in ?Saufclj unb ?Sof·en, auf einmal Ci suspectus est nomine negl:~'en lae C. =t?t gen. nomine obsidum aB@etfeinC, wegen L ;JJ' C· praedae nomine al\5 ?Seute.. . - !II in tabulas nomen referre ble I5cljulb:poften el~- . tragen' Ci' auclj nomen bcere eine~ \ßoften ouclje.n ?~' solvere be~a~len Ci, expedire r~cljttg .~acljen ~x, 1~~ care @elb aufneI)men Ph, nomma ~ll on;lm ~}u- 1.1erfcljreioungen lunger ~eute H, nomllla Iecta ftcljere I5clju(bner H. nomen-clätor, oris, 1n. (nomen unb *cl"re, calare ) ffiamennenner, ein 6t(aue, ber 'rufen', \)gL s. v. clalUO 'J' Nomentum 504 feinem .penn, wenn er be~uf~ ber Illmt~bewerbung ficf) um eUmmen umfa~, bie. !namen ber i~m begegnenben ~eute 3U nennen ~atte Ci. Nomentum, i, n. etiibtcf)en nö. von Stom mit [ßein, bau; adi. Nomentänus 3 (§ 75); @;inw. Nomen- täni, örum, m.; Nomentänum, i, n. ~anbgut bei !nomentum. nomi:q.ätim (nomino, § 79) adv. namentIicf), mit !namen, au~brücmcf), befonber~, ein3eln: Pythia nominatim prae- cepit, ut Miltiadem sibi sumerent N, nominatim centuriones appellare C, non nomina tim, sed gene- ra tim proscriptio erat informata Ci. nominätio, önis, f. !nam~aftmacf)ung (eineIl ~anbibaten fiir ein 2l:mt), lBorfcf)lag: nominatio in eius locum non est facta L, consulum (gen. subi.) T. lBon nomino 1. (nomen) 1. benennen; pass. aucf): ~eiffen: ex amore nominata est amicitia Ci; mit bo:p:p. acc. lovem huius urbis statorem nominamus Ci, urbs tertia Tycha nominatur ~eilit Ci, ab Aristippo Oyre- naici nominantur ~eilien, fü~ren ben !namen Ci. 2. nennen, erlDii~nen: ad flumen Sabim, quod supra nominavimus C, Sulla, quem honoris causä no- > mino Ci, e conventu Syracusano quem voles nomi- nato Ci. occ. 3. ril~men: praedicari de se et no- minari volunt onmes Ci. 4. ernennen: patres inter- reg'em nominaverant L, Poetelium dictatorem L (flaff. dicere). 5. nam~aft madjen, uorfdjlagen: Pompeius me augurem nominavit (Ji, praeturae candidatos XII T. 6. nngebm, anflagen: num ho die dicerem causam nullo. me nominante? Cu, nominatus profugit L. N Qmlo, önis, m . .pt)mnu~ auf lll:poUo Ci De or.l, 59, 251. Nomios, Nomius, ii, m. (ffltl. VOfLtD<; Itleibenb) lBei, nam~ lll:poUo~ tber oie ,perben 2l:bmetll gelueibet qatte), .pid Ci. nomlsma, atis, n. (ffltl. vOfLulfLa) Wlün3e, ®eIbftüef: regale nomisma, Philippi jj3~m:p:p~bor H. non (angeblidj auß ne unb oenum, aHl. = ünum, § 52, in Iuxtap. noenllm, §,.63, baraull 3uerft bor lßolalen *noen non, § 55) nicf)t, nein: noenum rumores ponebat ant~ salutem Ennius. @;~ fte~t 3ur lBerneinung be~ @;in3el. begriffe~ vor bem entf:precf)enben [ßode: non vi, sed vohmtate . N, hoc suo et non tue impulsu fecit Ci; 3ttr lBernemung be~ ea!Je~ vor bem verb. finit. ad classem remissus non est N. SDer @;in3elbegrjff bilbet mit non verbunben eine fcf)wiicf)ere lBe3eicf)nung be~ No~acr~s, f. (Nwvax(!t<;) _~t. im !norben Illdabien~ a~~. NonacrlUs ober Nonacrlnus 3 (bicf)t.) blfcf); subst. Nonacria, ae, f bie' Illrfaberin lanta) 0. Nonae, ärum, f (nonus) ber !neunte (~ag) ~or 3ben, aIfo, ba man bie 3ben felUft mit3ii~lt, ber ' aber im Wliir3, Wlai, 3uli unb Dftober ber Wlonat~tag: N onis Sextilibus Ci. n0!lä~i~ta (novem, ur[p~. >l'noven, [. ~. v.) neunaig, ~~eSlmuS 3 ber neunatgfte, nonägHi(n)s neunaigmaL nonanus 3 (bon nana, sc. legio) aur neunten ~egion ~~örig: mHes T; aucf) subst. nonänus, i, m. T. non-dum (Il!xtap., § 6i) nocf) nicf)t. nonge_n~i, ae, a (novem-centum) neun~unbert, non- genteslmus 3 ber neun~unbertfte. non-ne (uut s. v. nön unb ne B. II.) 1. nicf)t? (in bir. ffr.): nonne luce clarius est? Ci; oft mit tlorau~ge~enbem q uid: quid, canis nonne similis lupo? Ci; fodgefe!Jt burcf) non, feItener burcf) nonne (Illna:p~ora): quid? Autronio nonne sodales, non con- legae, non veteres amici, non hi omnes defue- runt? Ci, nonne aedem dedicatam, nonne senatüs consultum vides? Ci. 2. ob nicf)t (in inbir. fft.): cum esset ex eo quaesitum, nonne beatmn putaret Archelaum Ci. nön-nemo (beHer getrennt) fo mancf)er, einige (bgr. nemo): quod non nemo vestrum audierit Ci. non-n~h~l (audj getrennt) e.twa~, ei~igermalien (bgr. nihil): non mhil tuam prudentram desldero Ci.· non-nüllus 3 (beffet getrenntj bgI. non unb nüllus) sg. mancf)er, betriicf)tlicf), 3iemlicf): esse non nullo Oaesaris beneficio affectum C, in quo est tua culpa non nulla 3iemIicf) viel ecf)ulb Ci; pi. mancf)e, aiemlicf) viele: ut non nullis in civitatibus fieri solet Ci; subst. mancf)e ~eute: quod non nulli dictitant Ci. non-numquam (audj getrennt) bi~weilen, mancf)mal: non numql;lam interdiu, saepius lloctu C, fit ple- . rumque Sille sensu, non numquam etiam cum volu- ptate Ci. nonus 3 (novem, urfpr. noven, ba~er *novenus) ber neunte: nono decimo aetatis anno im 19. ~ebeM, ja~re T; subst. nona, ae, f (sc. hora) bie neunte etunbe (gegen 3 U~r nacf)mittag~) al~ gewö~nIicf)e @;ffen~, ftunbe: post nonam venies fomm nacf) bem @;ffen H. Nora, örum, n. (TtX Nw(!a) lBergfeftung in Sfa:p:pabo3ien am ~auru~ N. Norba, ae, f. et. in ~aUum; @;inw. Norbäni, örum, m. L. Noreia, ae, f. .pau:ptftabt ber ~auri~fer in eteier, marf C, j. !neumadt. Noricus 3 norifcf): rex, ager C; s1.tbst. Norica, ae, f. ein norifcf)e~ [ßeib C; Noricum, i, n. ba~ norifcf)e ~anb, bie römifcf)e !norb:provina an ber SDonau feit 13 v. ~~r., ba~ ~anb 3wjfcf)en SDonau unb SDtau, 3nn unb [ßiener [ßalb, alfo bie etammlanbe :Öfterreicf)~ umfaffenb, bef. berügmt wegen be~ @;r3reicf)tum~: Noricus ensis H. . ®egenfa!Je~: non digna ferre brüeft bie g.a~3e lBbb. ben lBegriff be~ un um au~ (einige~, einige, elntgemal, mancf)mal, nur u. a.). t"jolgt e~ einer !nega, ti.on (im ge[djfoffenen 2l:ußbiucf mit bem verb. finit.), fo wirb ble erfte !negation in~ affirmative ®egenteil verfe~d: nihil non fecit er tat ane~ Ci, nemo eum non ama- vit aUe liebten i~n Ci, numquam non immer, nus- quam non überall. !nur bicf)t. für ne im .peifcf)e, fa!Je: non petita 0. 3m t"jragefa!Je brücft e~ au~ bali eine beja~enbe Illntwort erwartet wirb ( vgL nonne); non frigus, non famem bestiae patiuntur? Ci; r~et. non fugis hic praeceps? V. 3n ber Illntwort: nein' bocf) ift fteg ein ea!J 3U ergiin3en: cuium pecus, a~ Meliboei? non (sc. Meliboei), verum Aegonis V. SDocf) aucf): aut etiam (ja) aut non (nein) respon- dere Ci. [ßirb bie !negation fodgefe!Jt, fo fte~t aut: non me tibi Troia externum tulit au t cruor hic de stipite manat V. Illna:p~orifcf) oft: non ... non wo man wie neque ... neque mit Nortia, ae, f. ecf)ieffal~göttin, 3U lBolfinii in @;trurien vere~rt L. nos (bgt artinb. nas, gr. VWt, vww) 1. wir. SDie gen. nostri unb nostrum ge~ören eigtI. 3U noster (u[mITe @ruppe, bgI. s. v. ego): meminit nostri, memoria nostri (obi.) an un~ Ci; nostrum (bgt s. v. ego) fte~t nur :partitiv: nostrum unumquemque norunt einen jeben . von. un~ Ci. 2. icf) (pi. maiestaticus); nos patriam fug'lmus, tu ... V. 505 novendialis noscitq 1. 1. bemetfen, lDa~rne~Uteit: rara sena- torem 'usquam noscitare L. 2. erfennen: facie noscitans consulem L. 3. betradjten, nnterfndjen: circumspectat sese atque aedls noscitat Pi. Frequ. von noSCO 3. növi, nötus (am. gnösco, § 40, bgt ytyvwO'xw) 1. t"jormen be~ jj3riifen~ftamme~ 1. fennen lemen, er- fa~rcn, lDa~rne~men: Apollo monet, ut se quisque noscat Ci, noscere provinciam, nosci (befannt werben) exer:citui T, nec noscitur uIli wirb von feinem er, fannt 0. 2. lDieberetfennen: res suas noscere et recipere L. 3. anedennen: illam partem excusa- tionis gelten laffen Ci. 4. occ. nnterfudjen, entfdjeibeu: (equitibus concessa sunt), quae olim a praetoribus noscebantur T. 11. t"jormen be~ jj3erfeftftamme~: fennen, lDiffen: permultos novi Ci, Romae noverat neminem Ci j nostis insolentiam Antonii Gi, si bene te novi H, aliquem pulchre nosse gan3 gut, völlig H. SDiefe t"jormen meift 3ufammenge30gen: noram, norim, nosti, nossem u. a. lBgL s. v. nötus. noster 3 (fomparatibadige 2l:bjeftibliHbung au nos, § 16, 2l:nm.j bgI. VW'l7:E(!O<;) 1. unfer. Wleift fubjeftiv: patres no- stri C, dissensio nostra .Ci, in aedibus nostris Ci. SDa~ objeftive lBer~iiltni~ meift au~gebrüeft burcf) ben gen. nostri: nostl'i memor, immemor; vgl. s. v. ego. eeIten no ster in objeftivem einne: amor gegen un~ Ci, proelia mit mir V. IllI~ subst. nostri, örum, m. bie Unferigen, unfere ~eute: castris nostri potiti sunt C; aucf) sg. quisquis es, noster eris unfet: t"jreunb V. 2. un~ günftig, gewogen: numquam nostris locis labo- ravimus L, nostel' Mars Sfrieg~glüef V, nostra Tha- lia V, haud numine nostro ungünftig V. SDav. nosträs, ätis au~ u!tferem ~anbe, inliinbifcf), ein~eimifcf): nostrates philosophi Ci, nostratia verba Ci. nota, ae, f. (IRücf6ilbung, § 76, null noto) 1. Wote, ,8ddjen, IDlade: signa et notas locorum ostendere Ci, caeruleae notae in tergo t"jleefen V; metaph. notae facinorum Ci, ille Numantina traxit ab urbe. notam ben lBeinamen !J1umantinu~ 0. 2. occ. a. edjrift- aeidjen: sonos vocis litterarum notis terminare Ci, notae librariorum 3nter:punftion~aeicf)en Ci; meton. acceptae ab hoste notae lBrief 0, incisa notis mar- mora publicis 3nfcf)rift H. b. ~ranbmal: vitulis notas inurere V; vgL notis Thraeciis compunctus tiitowiert Ci; metaph. quae nota domesticae turpi- tudinis non inusta vitae tuae est? Ci. c. 3enforjfcf)e !Rilge: motis senatu notas ascribit (in ben IBütgediften) censor L; metaph. edjim,pf: repulsus tristem susti- nuit notam Ph, adiectae mortuae notae sunt L. 3. meton. IDlade, ~orte, Illtt: interior nota Falerni beffere eode H, Ohio nota Falerni commixta H. notäbilis, e, adv. iter (noto) medwürbig, bemerfen~, wert, auffaUenb: candore notabilis ipso 0, eo nota- billor caedes fuit, quia filius patrem interfecit T, notabilius turbantes T. notätio,önis, j: (noto) lBeaeicf)nung; occ. censoria Stüge Ci, naturae, temporum lBeobacf)tung Ci, laude et notatione digna Stü~men~wede~ Ci. notesco, ere (notus) befannt werben: ne malis tantum facinoribus notesceret T. nothus, i, m. (ffltl. vo,'}o<;) une~eIicf), maftarb: Sarpe- donis V, nothi equi V. notio, önis, j: (nösco) Sfetmtni~; occ. 1. Unterfndjnng, ~enntni~na~me: distulit notionem de iure flaminis T. 2. !Rilge: censoria Ci. 3. &ebanfe, laorftellnng, ~e­ griff: neque alia huic verbo subiecta notio est liegt feine anbere lBorfteUung 3ugrunbe Ci, notiones, quas swolas vocant Ci, in omnium animis notionem deo- . rum impressit natura ben ®otte~begtiff Ci, notio boni viri Ci. notitia, ae, f. (notus) 1. ba~ ~efnnntfein, ~dannt- fdjaft: hi propter notitiam intromissi sunt al~ lBe, fannte N, clarorum virorum mit ber ®efcf)icf)te be, rü~mter Wliinner N, rerum, hominum C, notitiam vicinia fecit 0; euphem. notitiam feminae habere lBefanntfcf)aft (gefcf)lecf)tlicf)en Umgang) mit C; occ. Stnf: si quid in nobis notitiae ac nominis est T. 2. ~enntni~, [ßiffen: quanta notitia antiquitatisl Ci, valetudo conservatur notitiä sui corporis Ci. 3. laor" ftellnng, ~e,grtff: notitiam aperire ben lBegriff er, fliiren Ci. noto 1. (bon *notus, bem arten pt. pi. pass. au nosco, bgL agnitus, cognitus au~ *agnotus, *cognotus, § 41) 1. fenntlidj madjen, bt3eidjnen: ea loca diligenter no- tat N, pueri rubor ora notavit ecf)amröte 3eicf)nete 0, eas res diurnus usus notavit Ci, notat et desi- gna t oculis unumquemque nostrum ad caedem Ci. occ. a. fdjteiben: scribit damnatque tabellas; et notat et delet 0, chartam befcf)reiben 0, litteram, nomina nieberfcf)reiben 0. b. anmeden, anfaeidjnen: notans (Atticus in annalibus), quis a quo ortus quos honores cepisset N; baljer: dicta mente notat merft fie, :priigt fie bem ®ebiicf)tniffe ein 0, lunae cursu tempora notant recf)nen Cu. 2. lDa~me~men, beobadjten, fe~en: quod ex vultu notari poterat Cu, fumum Cu, hostes ducem circuire notant L. 3. (bom ,8enfot) rilgen: cum florentem hominem censor notas set Ci; ignominiä notare (bom ,8enfor unb ffelb~mn): mit ent, e~renber etrafe belegen C Ci; metaph. rilgelt, tabeln, befdjim~fen: senatus rem, non hominem notavit Ci, si quis erat famosus, notabant (poetae) H, stultus amor dignusque notari H; milber: auf jemb. an" f~ielen: se indoluisse notatam 0. notos, notus, i, m. (ffltl. vO·w.) 1. ber feucf)te, regen bringenbe eübwinb: madidis Notus evolat alis 0, procellosus 0, udus H, Eurusque Notusque V nacf) Homer: JJfö{}OS 7:8 N61:os 7:8. 2. synecd. [ßinb: tendunt vela noti V. notus 3 (isol. pt. pl.pas8. bon nosco) 1. bdannt! tua nobilitas hominibus litteratis est notior, populo obscudor Ci; bicf)t. mit gen. notus animi paterni wegen feiner viiterIicf)en ®efinnung Hi subst. ber ~e" fannte: aliquem apud notos securi ferire Ci; n. nota et occulta T. 2. occ. a. frennbfdjaftlidj: notis COl1l- pellat vocibus (Enallage) mit ben [ßoden be~ t"jreunbe~ V. b. gelDo~nt: nota sedes fuerat columbis H. c. be- ril~mt, lierildjttgt: Lesbos H; in üblem einne: ma- xima et notissima illius furta Ci. noväcula, ae, f. (novus) fcf)arfe~ Wleffer, ecf)ermeffer: cotem novaculä praecidere Ci L. N ovaesium s. v. N ovesium. novälis, e (novus) bracf); subst. novälis, is, f. (sc. humus), noväle, is, n. (sc. solum) 1. lBracf)e, mracf)felb, lSracf)lanb: vacuum novale 0, tonsae no- vales V. 2. Illefer: tam culta novalia V. novätrlx, leis, f. (novare) @;rneuerin: rerum O. novellus 3 (IDoppelDeminutib bon novus, butdj *novulus) 1. jung, neu: vitis V. 2. metaph. neu: cum regerem tenerä frena novella manu 0, oppida neuerobed L, turba bie mnftige @;nteIfcf)ar Ti 2, 2, 22. novem (lJg'C. nltinb. 1111va, gt. fvvta, got. u. a~b, niun, ur[pt. *noven, § 59, 1) neun: decem novem C, decem et novem L neunae~n. SDav. November, bris, m. (sc. mensis) ber neunte Wlonat be~ aItrömifcf)en 3a~re~, ba~ im Wliir3 begann; adi. November, bris, b:r:e: Oalendae, Nonae Novem- bres Ci. noven-diälis, e (novem dies, § 70) 1. neuntiigig: novendiales feriae Ci = novendiale sacrum, quo feriae per novem dies agebantur L. 2. am neunten noveni 506 nubifer ~age. !Sei ben IllIttömern lag bie Beidje Heben ~age im .paufe, am adjten wmbe fie· uetbtannt, am neunten bei, gefe!}t. ~a~et: novendialis cena Beidjenfdjtll(iu~ T, pulveres ftifdj beigefei3! H. noveni, ae, a (novem) je neun: novenis annis aIfe neun ~a~te 0, terga novena boum neun 3ufammen 0, virgines ter novenae 3 X 9 L. Nov-ensiles, ium, m. divi (woljl au{! nov'i ensides mit ~lifion nad) § 53, 3u insideo wie praeses 3u praesideo) cneue ~infi!}et', b. ~. ®öttet, bie uon anbeten möUern entIe~nt unb bem ~eimifdjen ®öttedtei~ eingerei~t wmben L 8,9,6. noverca, ae, j. (novus) @)tiefmutter: terribiles gegen bie @)tieffinber 0, scelerata \ll~äbra 0. ~au. novercälis, e ftiefmüttetlidj, feinbfelig: novercalibus odiis visura Britannicum T, novercales stimuli Li- viae in Agrippinam T. Novesium, ii, n. ijefte bet Ubiet am lR~ein T, j. 91eu\3 bei ~üffeIbotf. novlcius 3 (novus) neu, 91euling: gladiatores Ci. noviens, jünger novies (novem) adv. neunmal, bef. al~ .peil3a~I: carmine noviens dicto 0, ter noviens 0. Noviodünum, i, n. feItifdjer @)tabtname; 1. Aedu- orum, j. Nevers; 2. Biturigum, j. Novan bei Orleans; 3. Suessionum C, j. Soissons. novissime (novus) adv. 1. jüngft: novissime nosträ memoriä S. 2. enblidj, 3ulei3!: primum ... deinde . . . novissime Ci Fam. 10, 24, 2, novissime rupto iacuit corpore Ph. novitäs, tätis, f (novus) 1. lneuijeit, ba~ lneue: aniri ijrü~ja~r 0; occ. novitates non sunt repudian- ~ae nene !Sefanntfdjaften Ci. 2. ba~ UugeltJllijute, itbmafdjenbe: ornatüs ungewö~nIidjer Illuhug N, no- vitas nostra adiuta est numine überrafdjenbe~ Unter, fangen 0, facinus memorabile sceleris atque periculi novitate S. 3. occ. ~m~llrfömmIingfdjaft, @)tanb be~ homo novus: generis Ci, contemnunt novitatem meam S. novo 1. 1. erntltern, neu madjeu: transtra novant V, prole novare viros fort:pf{anaen 0, agrum neu :pflügen 0, vulnus auftei\3en 0, ardorem L. 2. neu fdjaffen, er~ finben: ipse novavit opus 0, novantur verba Ci, tela neue ~affen fdjmieben V, tecta neue \llaIäfte grünben V, honores neue merel)rnng aufbringen V. 3. beriinbttn: ne quid novaretur fidj iinbere S, quae rebus sit causa novandis, dis simulant V, fortuna fidem novat uerle!}t bie ~reue, wirb treulo~ V; bef. :poIitifdje 91euernngen, Umwälaungen uetanlaffen: res novare velle Umftma :planen Cu, res novandi occasionem quaerere L; occ. berltJanbeln: corpus, formam 0. mon novus 3, alt(. novos V (altinb. nava-s, gr. VEO. für VEtO., aljb. niuwi, § 48) I. \llofitiu 1. ueu, frifdj: novis , civibus possessiones divisit N, novus exercitus ve- teri iungitur S, luna 91eumonb C, lac frifdj V, frons grünet 8weig ° H, aestas ijrül)fommet V, vere novo im erften ijxül)ling Cu V; subst. novum, i, n. lneuig~ feit: num quidnam novi? gibt'~ wa~ 91eue~? Ci, id no- vum contuens ben neuen morfaIf N, multa in re militari nova attulit fül)rte ll1euerungen ein N. 2. un~ geltJöijnIidj, unerltJartet, fllUb erb ar : nova re perter- reri N, nova belli ratio C, novum crimen, adhuc inauditum Ci, quis fnror iste novus? V. 3. uner~ faijren, unbefaunt mit: rudis ad partus et nova miles eram 0, nares ungewol)nt 0, equus nidjt geübt Ci, hostium delictis novus T. 4. ein anberer, altJeiter, neuer: Camillus L, Decius H, novos succedit ho- spes V, positis exuviis novus uerjüngt V. Wletfe: homo novus, audj subst. novus, i, m. ber lneu~ geabelte, ~m~lldömmnug (au{! einer ~amilie, bie nod) feine furulifd)en ~mter beUeibet !jnUe): poplllns R. hominibus novis libenter honores mandat Ci, plebs novos ex- tollebat Sires novae lncuigfeiteu; occ. 9leu= eruugen im @)taate: mllltas res novas in edictum addidit N, sg. mlllä re novä adlatä Ci; aber: Sp. Mae- lius novis rebus studens Ci, neque novarum rerum est cupidus Ci; tabulae novae cneue \SdjulbbUdjet' (&nnulliemng ober .\)ernbfelJung ber <0d)ulbpo~en bon <0tan!{! wegen): Catilina polliceri tabulas novas S; tab er- nae novae, audj blo\3 Novae, ärum,j. bie ®cdjflet~ biinfe auf ber 910tbfeite be~ ijornm~ (Veteres auf ber @)übfeite), nadj bem !Sranbe 210 neu gebaut; via nova cll1eufita\3e' uom \llalatin aum melabrnm L. II. @)u:perIatiu (comp. novior in ber flaff. Seit unbebingt gemieben) novissimus 3 1. aeitIidj: ber jUngfte, le~te: novissimo tempore N, proelium bie jüngfie' @)djladjt C, dixit novissima verba V. 2. täumIidj: ber iiu»etfte, ijinterfte, le~te: agmen . .pintertreffen C, falcata novissima cauda bM ~be, bie @):pi!}e 0, mare T; subst. novissimi, orum, m. lnad)~ut: novissimos adorti sunt C. 3. metaph. ber iiu»etfte, ~ödjfte: eum meritum esse npvissima exem- pla T, a summa spe novissima (ba~ ~u\3erfte)exspec­ tabat T. mgI. s. v. novissime. nox, noctis, f. (altinb. nakt-, gr. vv~, got. nahts, nlJb. naht) 1. lnadjt: nocte obet noctu (s. v.) nadjt(l, de nocte uor ~age~anbrndj, sub noctem f:pät abenb~, prima nocte mit ~inbrndj ber 91adjt, multa nocte tief in ber ll1adjt, media nocte (de nocte media C) um Wlittemadjt, concubia nocte in tiefer ll1adjt (wenn a'(fe{! liegt) L T, diem noctemque ~ag unb 91adjt, dies noctesque mel)rere ~age unb 91ädjte C; :p er fon. lnadjt~ göttilt: sorores Nocte genitae 0. 2. meton. lnadjt~ rn~e, \Sdjlaf: oculis aut pectore noctem accipit V; occ. ~dfdjlaf: noctem negare 0; nox vidua bie man aIfein 3ubringt 0. 3. metaph. ijinfterniß, ~unft1~eit: quantum mortalia pectora caecae noctis habent I ijinfterni~ ber Unwiffenl)eit 0, sub nocte trahere se- nectam ijinftemi~ ber !SIinbl)eit 0, hicem eripere et noctem rebus offundere Ci, noctem paventes nantae ijinftemi~ be~ Ungewitter~ Ci, imber noctem ferens V. 4. eltJige lnadjt, Xllb: nos omnes una manet nox H, iam te premet nox H. , noxa, ae, f. (au neco, noceo) 1. \Sdjaben: nihil eam rem noxae futuram wetbe nidjt fdjaben L, sine ullius urbis noxa ol)ne au fdjaben L, noxam pecuniä luere L; occ. \Strafe: inimico noxae dedi L, noxae eximere L, liberari noxä L. 2. ~etgeijtlt: noxae participes Wlitfdjulbige Cu, in noxa comprehendi C, noxae ar- gui L, in noxa esse fdjulbig fein' L, ob noxam Aiacis V. noxia, ae, f. mergel)en, @)djuIb: in minimis noxiis quaeritur, quae causa maleficii fnerit Ci, desertori noxiae esse al~ @)djuIb geIten, angeredjnet wetben L. Isol. subst. f uon noxius 3 (noxa) 1. fdjäblidj: tela 0, corpora noxia tardant (animum) benadjteiIigen V, crimina V. 2. fdjul, big, fitäf{idj: corda 0, multos noxios iudicavit L; mit gen. coniurationis T; mit abl. eodem crimine L. nübes, is, j. 1. ®lllfe: effusus nubibus imber V, atra nubes condidit lunam H, nubes et inania captat am !Seaeidjnung be~ ll1idjtigen H; occ. \StaUbltJlllfe, lRaudjltJlllfe: pulverulenta V, pulveris CuL V, atra nubes Aetnae V. 2. rYJetaph. a. menge, \Sdjar~ . locustarum, peditum, telorumL, raucarum volucrum V, nube factä gefdjart V. b. ~Xltft, Xraurigfeit, tuutige 2age: deme supercilio nubem H, vita nube vacat 0, nubem belli sustinere C@)djladjtenbonnerwetter' Körner. c. \Sdjlder, .pUlle: fraudibus obice nubem H. ilau. nübi-fer, fera, ferum (fero, § 66) 1. woHentragenb: Appenninns 0. 2. woUenbringenb: Notns 0. nubigena 507 Numantia nübi-gena, ae, m. (nübe genitus, ,§ 66) '~olteniol)n. ~Iion fielfte ber ~uno nadj, 8eu~ fanbte il)m an il)ret . @)tatt ein ~onengebilbe, mit llem er bie 8entamen et' aeugte; bal)et: nllbigenae Centauri V unb subst. nübi- genae, ärum, m. 8entauten, ~oIfenföl)ne 0. nubilis, e (nübo) l)ehat~fäl)ig, etwadjfen, mannbar: virgo NO, iam matura viro, iam nubilis V. nubilus 3 (nubes) 1. ItJlllfig, umltJölft: annus Ti; subst. nübilum, i, n. ®lllfe: ventus deterget nubila caelo B; occ. fütfter, trUb: via nubila saxo 0, antra silvä rlUbila 0, Styx 0, auster woIfenbringenb, finftet 0. 2. metaph. finfter, ttautig, ungUnftig: tempora si fne- rint nubila, solus eris 0, Ceres nubila vultu mit trüber Wliene 0, nubila mihi Parca fuit 0. nubo 3. nüpsi, nüpta (bgI. vVf-LCf!1'J ''Braut', nltf(awifd) snubiti 'werben', ugl. s. v. conübium) ~eiraten (uon bet ß'rnu): filiam nuptum dare N, collocare C 3ltt ~~e, nuptam essealiclli N, cum aliqllo Ci jemb. angetraut, mit jemb. uetl)ehatet fein, nupta filia uermäl)It Ci, nubere in domum l)inein~eiraten L; subst. nüpta, ae, f !Sraut, ijtau: Iovis 0, nova, pudica 0. Nuceria, ae, f @)t. in ~am:panien am @)amu~ mit ber .pafenftabt \llom:peji, i. Nocera. ~inw. Nücerini, orum, m. nuculeus, ft)nf. nucleus, i, m. (bon nucula, demin. uon nux, ug!. aculeus) ll1u\3fem; synecd. ~ern. @):pridjW. nuculeum amisi, retinui pigneri putamina idj l)abe ben ~em uedoren unb bie @)djale begaIten Pl Capt. 655 . nu-diüs ... (luxtap., § 67: nu 'ie~t', bgI. s. v. num, unb diüs = dies, bg!. I. diü, inter-diü) ftet~ mit Otbinal, 3al)Ien ubb.: e~ ift je!}t ber (fo unb io uierte) ~ag. !Sef. nndius tertius = uotgeftem (bn ber ~ateinet ben &n< fang{!tag mita1igft), nudius sextus UOt fünf ~agen Pl. nüdo 1. 1. ent~Ullen, entfleiben, entb1ö»en: nudare inter civis corpora Ennius; hominem nudari illbet Ci, nudati uon lRingfäm:pfem V; metaph. telum N, gla- dium L bIanfaiel)en, viscera nudant legen blo\3 V, litora T ober vada nudantur L wetben ttodengelegt, messes bie ~mte entl)ülfen = au~btefdjen 0, agros uer, wüften L. !Sef. blln lSerttibigern entb1ö»en~ murum defensoribus C, collemhominibus C, castra nudata unuetteibigt, unbeie!}t C, terga fngä nudant fieIfen blo\3 V. 2. ~1ünbctn, tntblö»en, betanben: tribuni- ciam potestatem omnibus rebus C, fana donis nu- davit Ci, nudata a Verre provincia Ci, quem alea nudat aU~3iel)t H. 3. merlen laffen, bmaten: con- silia Cu, ingenium res adversae nudare solent, celare secundae H, fama nudavit voluntates ho-' minum L; bei V im 8eugma: aras et pectora nudat entblö\3t bie !Stuft unb entl)ülft bie @lreueI. mon nüdus 3 (nltinb. nagnas, got. naqaps, nljb. naccotj'@runb< form nogvedhus, §§ 6, 18, 52) 1. nnbtfldbd, nacH, bIll»: magna pars corporis nuda C; mit ace. gr. nudus membra Pyracmon V; metaph. subsellia Im Ci, ensis blanf V, nudus iacebis in harena un, beetbigt V, vertex, lapis, silex V, collis L fal)I; dextra unbewaffnet L, corpus ber ungefdjü!}te ~eiI be~ ~ör:pet~ S, sedit humo nnda blo\3 0, nudus aetheris axis ftei V; bef. milit. nudo corpore pugnare ol)ne @)djilb C, latus offen, (uom @)djiIbe) ungefdjüi3! (bie recf)te) L. 2. ent~ blö»t, beraubt, leer, ttmangtlnb. Wlit gen. Othrys nudus arboris 0, loca nuda gignentium be~ \llf{anaen· wudjfe~ bat S; mit abl. nudus agris, nummis H, nudum remigio latus H; mit ab: Messana ab his rebus nuda est Ci. 3. b11l», allein, nUr~ Caesaris ira 0, veritas H, hoc nudum relinquitur ba bleibt IebigIidj bie ijrage übrig Ci, nuda ista si ponas fielft man bie~ fo nad! ~in Ci. 4. fi\Jmndlllß, tinfadj: nu- dis incompta capillis 0, com.mentarii Ci, nudis rebus agere leine Umfdjweife madjen 0. 5. arm, bUrftig~ desertum nuda senecta premit ° (Enallage), nudum (Roscium) eicit domo Ci, nudus inopsque H. nügäcissume (adv. 8t'p. ölt nügax) l)ödjft fuqweiIig Pl T1"in. 819. nügae, ärum, f. 1. \ßoffen, ~umml)eifen: nugas agit Pl, nescio quid meditans nugarum H. 2. me- ton. \lloffemei\3er: nugarum in comitatu nihil (erat) Ci. nugätor, oris, m. (nügor) ijIaufenmadjer, @)djwabro, neut Ci L. ~au. nugätorius 3 lä:p:pifdj, winbig, nidjtig: mala nugato- riaque accusatio Ci, tota res nugatoria est Ci. nügor 1. (nügae) 1. \lloffen treiben, tänbeln: ullgari ac ludere H. 2. auffdjneiben, lügen Pl. . nüllus 3 (ne-uHus wie aM-fe., § 53; gen. nüll'ius, dat. nülli) 1. adi. fein, ftinerlei: aliud iter nullum C; im abl. gew. bmdj co~ne' übetfe!}bat: nullo. certo or- dine C, nullo custode V ol)ne Orbnung, .pütet. ~ie 91egation fann man oft 3um verb. aie~en: nullis ille movetllr fletibus burdj ~ränen feine(lWegfl V. Bitotefl: non nullis oculis observare mit adjtfamen V; ugl. non nulli mandje, einige; abet nullus ... non jeber: nulla re non relicta l)atte aIfe~ geIaffen L; unus nullus fein einaeInet Ci; ii nulli feiner uon il)nen Ci. 2. subst. niemanb; subst. finb ftet~ gen. unb abl. aI~ (hfa!} bet fel)Ienben ijormen uon nemo: nullo resistente, 'Ilullis defendentibus N, nullius consilio uti N, ab nullo defensus Ci; feItenet dat. nulli fides defuit N; audj: nullis vita posset esse iucundior Ci; bidjt. cur nemo est Hecaben, nulla est, quae ceperit Iron? ° al~ f 3U nemo. Illudj n. aI~ @:tfa!} bet ~afu~ uon nihil: Grai praeter laudem nullius avari nadj nidjg H, nullii verius um nidjt~ L. 3. (in ber Um< gnng{!fprad)e) feineßltJegß, gar nidjtt illo tempore Hector nullus erat lebte nodj gar nidjt 0, tu nullus cre- dnas Pl, de qua re nullus dubito 3weif{e gar nidjt Ci. 4. occ. a. ba~tn, ~in, bct1llren: nolite arbitrari me, cum a vobis discessero, nullum esse Ci, de mortuis loquor, qui nulli sunt Ci, alia fuere, quae nobis nulla sunt S; bal)et al~ Illu~brnd ber met3Weif{ung: vellem nulla forem idj wolfte, e~ wäte au~ mit mir 0, nullus repente fui L. b. gering, ltJertIllß, elenb, clnull': damnum mihi nullum est gUt mir für nidjg 0, mlllo numero esse nidjt~ gelten Ci, null u s erat se- natus, nihil reliqui magistratus Ci, patre nullo unbefannt, niebtig L. nullus-dum 3 (luxtap. § 67) bi~ je!}t nodj fein: Alpes nullädum viä superatae L. num (f. s. v. nam unb bg!. altinb. nu 'nun', gr. VV, vvv, VV11, got., aljb. nu 'jelJi', 'nun') adv. 1. tem:potal: nun, je~t. ~~ liegt uor in etiam-num je!}t nodj, nn- diüs s. v., nunc au~ *num-ce. 11. interrogatiu, u. aw. 1. in bir. ijrage negatiue Illntwort anbeutenb: benn? dltJa? llb? ItJll~l? ItJtrfUdj? num haec ita sunt? Ht bie~ nun fo? (Illntwort: nein) Ci, num ista est no- stra culpa? Ci; mit anbeten ijrage:padifeIn: deum ipsum numne vidisti? Ci. Oft mit entIitifdjem in- definitum: numquis, numquid, numquando u. a.: numquid horum dicere audes? wagft bu etwa? Ci, numquem tribunum servi pulsaverunt ~aben etwa? Ci. 2. in inbir. ijrage: llb: Lacedaemonii Philippo mini- tante quaesiverunt, num se etiam mori esset pro- hibiturus ~ier nodj negatiu: cob etwa gar' Ci; gana aIfgemein: quaerendum est, num aes alienum ha- buerit Ci; bef. ubb. mit enfIitifdjen indefinita: exsi- stit quaestio, numquando amici novi veteribus sint anteferendi Ci, interrogantur, numquo crimine sint accusati Ci. Numantia, ae, j. @)t. in @):panien an ben ~ueroqnenen, 133 uon @)cj:pio aetftört; adi. NumantinuS 3; ~inw. Numantini, orum, m. numen 508 nümen, inis, n. (*nuo) 1. !minf, 3' mittel: naturae edaCl suum nutrimen deerit 0 arida nutrimenta ignis V, educata huius generis' nutri- mentis eloquentia Ci. . llSon nütrio 4. 1. er3ic~cn, gru»3ieijCII: Romae nutriri a.tque do~eri H, .~ilvam auf~acljfen laffen H. 2. anf, 3tC~en, na~tcn, fnttern: nutntus Iacte ferino 0 aper gl~nde nutritus Hj ace. fiingen: lupa puer~s nu- tnt 0; metaph. 19nes cortice et foliis nutrire 0 terra nutrit herbas 0, semina solo nutrita 0: 3· metaph . .\Jffcgen, wartelI: cura corporum mltrien- d?~um L, damnum natur~e nutrire burclj )ßfiege ue, fettigen L. 4. ~cgClt, forDern: pax Cererem nu- trit 0, Ioca nutriunt carmen förbern 0 mens rite nutrita geuiIbet H, simultates unterI)aIte~ T. NB. 2[fte W1ebialform: paci nutritor olivam V Ge. 2, 425. Impf· nutrlbam V. nütrix, ICis,! (nutrio ) @;qieI)erin, lJ1äI)rerin, I[(mme: capra nutrixlovis 0, nutrices Bacchi bie lJ1t)m:pI)en uon lJ1t)fa 0 CUlU lacte nutricis errorem sugere Ci; metaph. no~ curarum nutrix 0, Africa Ieonum nutrix H. nütus, ÜS, m. (*nuo, TO vev,ua) clJ1eigung'; ace. 1. ba~ Sfu.\Jfltirfen, ®infclt: adnuit et nutu totUln tremefecit Olympum V (s:nE'/ISVaS K{!oviwv Hamer); nutu voci- busque vocare C, digitis nutuque locutus 0 nutu signa remittere O. 2. metan. ®inf, ®tUfllr, (,\Je, I ~ct~, ~cfcr)(: si qua res non ad Ilutum eius fit C iura praetoris nutu atque arbitrio meretricula~ gubernantur Ci, alicuius nutu omnia geruntur N eunt V narr) iemb~. lffiHlen. 3. ace. @)djllJerfrllft: tel': rena et umida suopte nutu et suo pondere in terram feruntur Ci. nux, nucis,f. (af)b. [hJnuz) 1. lJ1uji: sparg'e, marite nuces (a!~ günftige~ Dmm) V. l5:pricljliJ. nux cass~ tanue lJ1uji = ~reinigfeit H; toHeft. hic nux est. hic carica lJ1üffe o. 2. iebe fcljaIige i'Yrucljt: cast~: neae nuces V 3. metaph. manbe{uaum: nux se plurima silvis induet in florem V Ge. 1 187. Nycteis, idis, f. (NVXT1]tq) ;;rocljter be~ Uöoti[cljen ~öltigi3 lJ11)ften~, I[(ntio:pe O. Nyctelius 3 (U'i1.J. VVXTtlW,) lBacclju~ aI~ @ott ber ~lacljtfeiern O. nympha, ~e' ober nymphe, es, I (U'i1.J. VV,Uf/Jl/) 1. lBrant, lunge i'Yrau: dona ferunt Ilymphae pro maritis 0, Oebalis ,pelena O. 2. ace. 1J11) m:p I) e Dne~[, unb ®affergöttin: Laurentes nymphae, genu~ ammbus unde est V. lJ11)m:pI)en !inb ,palugöttinnelt uef. in DueIIen feliI)aft gebacljt: Peneis ma:pI)ne 0' Egeria L. man nennt au er auu) mr1)aben unb :Oreabel~ fo, llSgL nymphae Libethrides = :mufen v. matl. Nymphaeum, i, n. (U'IU. NVf-lf/Jaiov) iII1)rifclje ,pafenftabt au ber ma3eboni[cljen @renile, nörbL uon .mffu~ CL. Nysa, Nyssa (§ 29 am @nbe), ae, f. (NvrYa) 15t. unb SSerg in 3nbien, wo ber l5age naclj lBaccljui3 eqogen wurbe. maI)er Nys€Us, ei, m. (NVrJE1),) ber lJ11)fäer lBacclju~ O. mie ~(1)m:pI)en, bie iI)n er30gen: Nyseis' idis (NvrY1J'lq) ober Nysias, adis, f. (NvrYta,) lJ11)fä: erin O. Nysigena, ae, m. (§ 66) au 9'(1)fa geuoren: Sileni Ca 64, 252. 0. o (Ji) 0, aclj. 1. h~teri. für jeben I[(ffdt. Wlit nam. o magna vis veritatis Ci; vac. 0 fortunate adu- lescens Ci; ace. 0 me miserum, 0 me infelicem o üuer miclj ... Ci, 0 pmeclarum custodem ovium, Iupum (ironifclj) Ci. llSom ~afui3 getrennt: quid 0 tua fulmina cessant, summe deum 0, per 0 tua IUlnina . . . pulcherrime O. 2. uloji llSofatitl3eicljen: 0 miser Ci i tlor relat. 0, qui res regis 0 bu, ber ... fenft V; in freierer I5teIIung: vos 0 coetum, Tyrii, celebrate V; nacljgefteUt: spes 0 fidissima V 3. (bOt: [ßunfcfJfä12en) o baji boclj, 0 wenn boclj: 0 vellem 0, quisquis es o faveas 0, 0 si mihi referat annos Iuppiter V. ' NB. ?Sor ?Sofal im s;iiat auclj fura: te Corydon, 0 Alexi V. Oaxes, is, m. C0clh,) i'YL auf ~reta V ob praep. ueim ace. (artinb. api 'au, naclj', gr. lnl. IDie urf~r. U'orm op in op-erio; ob bor ?Sofalen unb d I n r v' afiimifiert oc-c, of-f. W1it ?Serluft ber ~ofition~l1inge '§ '46' 6: o-mitto. @rfe12t burclj obs in obs-caenus, *obst~ndo ~ ostendo) räumIiclj 1. (uei ?Seruen ber ?Bewegung) gcgen . . . rjllt. miefe lBeb. in ber ~om:pofition: ob-Ioqui ob- esse, ob-sistere u. a. I[(r~ praep. Turni se p~stis ob ora fert V, cuius ob os Grai om obvertebant Ennius uei Ci. 2. (oei ?Seruen ber ~ul)e) nDr: mihi mors ob oculos versatur Ci. metaph. 3. (am 2[n. galJe be(l ßwede~) um ... wmen: ob aliquod emolumen- tlUn cupidius dicere Ci, ob rem p. interfici, mortem obire u. a. im 3ntereffe be~ I5taate~ Ci, id frustra an ob rem faciam mit @;rfofg S. 4. (am 2lngaoe be~ llrfaclje) wcgen: ob eas res te anulo aureo dono Ci di poenas ob delictum expetunt Ci, ob metum au~ ~urcljt T; uef. ob eam rem (causam), quam ob rem C Ci, ob ea, ob quae S, ob hoc, ob id L be(iI)alu, be~wegen. ob-aeratus 3 (aes alienum) tlerfcljulbet: quanto quis obaeratior T; subst. clientes obaeratique I5cljulb, ner C. ob-a~bulo 1. ävi 1.augeI)en, entgegengef}en: lupus greg'lbus obambulat V, muris an bie manern I)in L. 2. I)erumgeI)en, 'ftreifen: in herbis 0, Aetnam um, wanbefn 0, ante vallum L. o b-armo 1. gegen (ben i'Yeinb) waffnen H. ob-aro 1. um:pfLügen L. Obba, ae, f. :punifclje 15t. uei ~artI)ago L. ob-do 3. didi, ditus (do, § 41) 1. entgegellftelfelt: latus apertum ficlj ulojifteHen H. 2. uerfcljIielien: obditae fores gefcljloffen T; metaph. vocibns forem obdere O. ob-dormisco 3. lvi (ii) einfcljlafen: Endymion in Latll~O obdormivit Ci. ob-düeo 3. dfu:i, ductus 1. nUt ober lifier etw. aie~cn: vestem corpori, aulaea lectis Cu, ab utroque Iatere fossam obduxit C; med. obducta nocte (sc. caelo) N, obductae caelo nubes bie ben .pimmel um3ieI)en Cu; metaph. callum dolori unem:pfinbliclj macljen Ci, s. v. callum; frons obducta (sc. nube) um, 30gen, umwöIft H, frontem eine finftere I5tirn macljen H. 2. fieberfen, ner~liUen: obductä vulneri cicatrice C~t, trunci libro aut cortice obducuntur Ci, obducit pa- lus omnia iunco V; metaph. luctus annis ob ductus tlernarut, tlerI)eiIt 0; au er 0 bductum verbis volgare dolorem tlerI)eimIicljt, tlerI)eI)It V = obstructio obducta tlerbeeft Ci. 3. cilt3te~en, fdjIiirfen! venenum Ci. obduresco 511 obligo ob-duresco 3. rui l)art, unem:pfinblicl) werben: con- suetucUne obduruimus Ci, obduruerat et percalluel'at civitatis patientia Ci. ob-duro 1. avi aUi3I)arren, au~'f)aIten: obdura OHCa. ob-eo, Ire, ii, itus 1. intro {)ingd)en: ad hostium conatüs obire entgegentreten L. ace. a. untergefjen: orientis aut obeuntis solis partes Ci. b. fterfien: tecum vivere amem, tecum obeam libens H. t1-anS. 2. lJcge~ell, fiereifen, ficfud)cu: tentoria inf:pi, 3ieren Cu, Asiam, provinciam Ci, nundinas aum marft fommen L vigilias bie munbe macljen T. ace. a. er, rctd)cu: q{lantum flamma obire non potuit L. b. Il~' ~aifcn, uUlftetn: facinoris tempus auwarten Ci, omllla visu obire V. 3. fidj uuteqie~e!t, iifietnc~men, fic, f!1rgen: nihil erat, quod non ipse obiret Ci, munus, negotium üuerneI)men Ci, diem einI)alten Ci, pericula @efaI)ren entgegenge'f)en L, munia imperii bie ,perrjcljer, tlfficljten T. SSef. cliem supremum obire N ober Moji cliem N ben Iej)ten ;;rag antreten, euphem. = Heruen, unb fo mortem obire Ci V, morte obita naclj bem ;;robe Ci V. 4. um etl1.1. ~etumge~enf nmgefien (bicljt.): chIamydem limbus obibat 0, maria obeuntia terms umgeuenb V, equum Ieonis pellis obit tlon ber I5clja, urafe V. ob-equito 1. ävi (feinbliclj) I)eranreiten; . mit dat. Veiens hostis lacessit ad pugnam 0 beqmtando ca- stris provocandoque L, agmini bie i'Yront aureiten Cu; usque ad portam L. ob-erro 1. ävi 1. ~tlt UnD ~cr irren: locis igno- tis Cu oberrant rivi Cu, passim oberrabant ten- toriis T. metaph. 2. ~iu unh ~el; ge~en: periculi imago oculis oberrat C~t = ob oculos versatur. 3. irren: chordä eäclem feI)Igreifen H. ob-esus 3 (edere 'eHen') woI)IgenäI)rt, feift, fett: obeso nil melius turdo H; ace. fauces gefcljwolfen V; metaph. (homo) non naris obesae ber eine feine ~lafe I)at (feine biefe) H. obex s. v. obiex. ob-f ... s. V. of-f ... ob-iaceo 2. ui tlorIiegen, gegenüuerliegen; mit dat. saxa 0 biacentia pedibus ingerit in subeuntes Li saxorum obiacens moles L, a meridie Aegyptus obiacet (Iudaeae) T. o b-icio 3. ieci, iectus (iacio, § 43) 1. entgcgcnllJcrfeu, entgcgenfteUclt; med. entgegentrcfen; 2. nDtwcrfen; metaph . .\JteHlgebClt, an1lfc~clt; 3. ace. 311m ~dju~e nUl:llJcrfcn, IJurIjaUcn; pt. pj. pass. nutHegenD; 4. (mit abftraHen ?Begriffen) einjagcn, ncxurfadjen; 5. nUfwcrftlt, )Surwiirfe macl)cltj (in milberem ®inne) I nut~altclI+ 1. abeunti se obiecit Ou, Fabius se Hannibali obiecit N visu repentino obiecto uei bem unerwar, ieten I[(nu{ief N, se a d currum 0 bicit ftür3t ficlj auf ben lffiagen V, aliud miseris 0 bicitur ttitt entgegen, ftöjit auf V obicitur monstrum oculis V; ace. oppo- nere id' et 0 bicere adversario entgegnen Ci . 2. Cerbero offam obicit V, parriciclae corpus feris Ci; u iI b L agTi dimensionem animis delenimentum af(l SSefcljwicljtigung(lmittel baruieten L; metaph. legatum hominibus feris :prei>3geuen C, exercitum flumini C, se hostium telis Ci, vitam invidiae Ci au~fe!3en. 3. portis ericium tlorfegen Cf, carros pro y~llo C, fores L, portas iluwerfen V, cllpeos ad tela oblClunt V; metaph. noctem peccatis et frauclibus obice nubem H. llSon ÖrtIi clj feiten : insula obiecta portui Brunc1isino C, silvae obiectae C (= obiacentes); tot mnnibus ob- iectis Cu. 4. religione obiectä ba reIigiöfe SSebenfen anffliegen C, q nae res tantum fnrol'em Roscio obiecit? Ci, obiciebatur animo metus et clolor ergriff bM ,per5 Ci, canibus rabiem obicitAl1ecto V deos sibi eam mentem obiecisse I)ätten ben @ebanten ~ingeflöjit L. 5. igno- bilitatem obiecit Oaesaris filio Ci. mit Sl'aufalfa!3 in bir. unb inbir. i'Yaffung: non tibi obicio, quod Apol- Ionium spoliasti (baji bu) Ci, Meneclides Epaminon- dae obiecit, quod liberos non haberet N. 9Jm l[(ui3' fagefa!3: obiecit Pompeianos esse aBulla impul- sos Ci; auu): de Cispio mihi igitur obieies? Oi. obiectatio, önis, f. lBorwurf C. inon ob-iecto 1. (jl·eqt~. bon obicio) 1. wieberI)oIt entgegclt, werfcn: caput fretis tlom I5cljwane Cuntertaucljen' ~. 2. oft .\Jrei1lgcfien: se hostium telis L, caput pen- clis V, animam pro cunctis o:pfern V. 3. oft nox" werfen: famem nostris C, mihi lacrimulam Cispiani iudicii obiectas? Ci, crimen impudicitiae Ti bicljt. natum obiectat et imputat illis ben ;rob bei3 150I)nei3 O. o biectus, ÜS, m. (0 bicio) 1. ba>3 llSoriegen, llSor, fUJieuen: insula portum efficit obiectu laterum inbem fie iI)re l5eiten tlorftreeft V, terra öbiectu suo noctem efficit inbem fie ficlj entgegenfteUt Ci, adversus l1liles plutei 0 biectu tectus tlorn burclj, bai3 llSorlege~ eine~ I5cljirmei3 gebeeft, burclj ben tlodtegenben I5cljtrm C. 2. metan. bai3 llSorliegen: caeli tel1lperies mitis ob- iectu l1l0ntis burclj ein tlorHegenbei3 @euirge T, l1l0lium ~orf:prung T. . ob-iex ober ob-ex, icis, m., f. (obicio) 1. mtcgcl: portas obice claudere 0, ferrati por~a.rum obic~s T. 2. ;l)amm: maria alta tumescunt OblClbus ruptlS V. 3. ~iltberni1l, iSarrifllbe: per obices viarum ~re L, portarum obices subve1'si Ti metaph. c~audIt nos obice pontus ei3 fcljIiejit un(l ber ~J1eerwan eilt V. ob-irascor 3. ätus sum 30rnig luerben: fortunae ob- irati bem @Iücfe 3ürnenb L. obitus, ÜS, m. (obeo) ,pingang, Untergang: ortus. aut obitus hllae Ci; ace. ,pinfcljeiben, ;;rob: post obltUl~ Alexandri Mag-ni N; metaph. post Cimbrorum Obl- tum Untergang, llSernicljtung C. obiürgatio, önis, f (obiurgo) ;;rabel, llSerweii3: ad- monitio est lenior obiurgatio Ci. obiürgator, öris, m. ;;rabTer, I5cljeIter Ci. llSon ob-iürgo 1. unb obiürigo Pl (§ 42) tabeln, fcljeI~en, 3urecljtl1.1eifen: monendi amici saepe sunt et obmr- gandi Ci, venator canel1l obiurgabat Ph. oblectamen, i11is unb obleetamentum, i, n . (oblecto) UnterI)aItung, 8eittlertreiu: n;teae. senectutis requietem et oblectamentul1l noscatls Ct, oblecta- menta et solacia servitutis Ci, oblectamina flores nato porrig'ere ali3 l5:pieI3eng 0; ace. SSeruI)igung: sacrae sortes hominul1l oblectamina 0 (anbere: ob- lenimina). oblectatio, önis, f. @enuji, ~3uft, Unter'f)aItung: 1'e- quies plena oblectationis Ci, (gladiatores cadunt) oblectationi oculisque aur srcngenweibe (sv ata avalv) T. llSon o b-lecto 1. (ugl. de-lecto) 1. ergö!3en, unterI)aIten: haec studia senectutem oblectant Ci, se agri cul- tione Ci. 2. bie 3eit tlertreiuen, erI)eitern: oblectem studio lacrimabile tempus 0, iners otiul1l T. ob-lenlmen, inis, n. 2inberung~mitteI; tlgI. oblec- tämen. ob-Ileus s. V. oblIquus. ob-lido 3. Usi Usus (laec1o, § 43) ilubrücfen: fauces T. obligatio, öni~, f. llSerpf(icljtung, llSeruürgung Ci Brut. 1, 18, 3. llSo~ ob-ligo 1. 1. binDCIt, ncrfiiltDen: Prometheus obh- .O'atus aliti für ben I2Ibler gefeffeIt H, oculos Cu, Aescu- 1'tpius primus vulnus oblig'avit Ci, obligat venas T. 2. metaph. uerbiltben, IJet~fftd)telt: pignore fidem burclj oblimo 512 ein ~fanb ficlj 3ur %reue vervfficljten Cu, militiae sacra· ob-Ioquor 3. locütus sum wiberfvrecljen: mento vereibigen Ci, hostes beneficio Ci se nexu Ci oblo?uti erant Cu j ·bicljt. b~reinfingen: non avis ob, foedere obligatus gebunben burclj L, un~ vadem tri~ loqmtur 0, obloqmtur numerIS septem discrimina Vo- bus milibus aeris obligarunt 3ur ~rlegung von ... L, cum läfjt feinen t5ang in bie fiebenfaitige .ßit~er tönen V obligatam dapem reddere Iovi gelobt H. oee. a. ber~ ob-Iuctor 1. gegen etw. ringen, wiberftreben, anfämvfen: .\lfänben: fortlmas suas Ci, fidem fein lffiort L. difficultatibus, oblivioni Cu, diu flumini oblucta: b. fdjulbfg madjelt; bicljt. caput perfidum votis ficlj tus Cu, genibus harenae V. ber 91icljterfüUung ber @elübbe fcljulbig macljen H. ob-molior 4. 3ur !Berteibigung' vorfCfJieben: arborulU ob-limo 1. (Irmus, § 70) 1. mit t5d)lamm über3ie~en: truncos Cu, ruinis strata verbarrifabieren L. o~limati a Nilo agri Ci. 2. verfcljlemmen: rem pa· ob-murmuro, äre entgegenraufd)en: ventus obmur. trIs. H. murat precibus 0. ob-1m!>, 3. ~eyi, ~itus 1. befdjmim~, beftr~idjeu: un· I ob-mutes co 3. mütui (mütus) 1. verftummen: ob. gu~ntIs obl!tI Cz, cruore et luto Cz; mtt ace. gr. mutuit dolore 0, de me nulla obmutescet vetu. obhtus fa?wm T: 2 .. metap~. befubel~, bc~(elfen: stas Ci. . 2. metaph. auf~ören: obmutuit dolor elo. se ?,xterms mor~bus Cz, verslbus atrIS aliquem quentia Ci. ' fd)~a~en H. 3· übedabelt: actor peregrinis divitiis ob-nätus 3. angewad)fen: salicta ripis L. ob~ltus H. .... '. ob-nltor 3. nIxns sum 1. fid) entgegenftemmen: ob. obhquo 1. ~cljrag rtcljten, f~tef macljen:. oculos.obh~uat nixo genu scuto (dat.) ba~ ~nie gegen ben t5d)iIb Oe!ber?-s fcljteIt.o~ e~sem mlatus. obliquatfü~rt emen gefte.mmt N, stabili gradu obnixus L, portam torquet t5etten~.teb 0, smus m ven~um. bte t5CQel fd)rag g.egen obmxus umeris V, stant obnixa omnia contra aUe~ be.n ~mb fvannen V, 8uebl crmes obhquant fttetcljen ftemmt ficlj Mt gegeneinanber V. 2. antämvfen, fidj fett~art~ T. !Bon wiberfesen, lffiiberftanb leiften: nec obniti contra suf. o~-hqu~~ ober (§ 17) o~-liC~S 3, ~~v. e (ugL s. v. l~m.en, ficimus V, nec omisit 8eianus obniti T; mit dat. hmes, hemm) 1. fd)rag, fd)tef, fettItclj: flumen fettltd)e ne dux quidem obniti adversis T consilio hosti. t5tr~mu~g Cu, sublicae. oblique. agebantur wurben bus T.1lav. i~ol. pt. pf. pass. f~rag emgerall1;mt C, ordmes C, Iter Ouerweg C, ob· Obnixus 3 ftanb~aft, be~arrIid): obnixus corde curam hquo ~~nt~ tlmendus ape: n~cIj ber t5eite ~auenb 0, premebat V, obnixi non cedere feft entfd)loffen V. lux fd)r~g ~t~faUenb~, ?Cull f~telenb, fcljeel fe~enb ° H; obnoxiosus 3 unterwürfig, ge~orfam Pl. 0 !Bon b.a~er: mVldIa fd)~elftd)tt~er 91et~ V; abv.erbteU: ab ob· ob-noxius 3, adv. e (noxa) 1. ftraffällig, fdjulbig: l~quo von ber t5ette 0, m obhquum fcljtef 0, per ob· capita L; mit dat. libidini verfaIIen S; mit gen. ~lq~lUm !l. 2. metaph. v~rbecft, verblümt, verftecft: pecuniae debitae ftraffällig wegen L; oee. obnoxium mSe?tatlO temporum T, obhque per litteras patres est offendere poetarum studium fträfIid), gefä~rIid) T. cas~lg'are T. 2. unterltJorfelt, ab~ängig, ber.\lffidjtet: ni sibi obnoxia ob-htter.~ 1.. (litt?ra; eigtf. @cfd)cieliene~ au~jtteid)en) au~ foret i~m 3U lffiiUen wäre S, Orasso ex privatis ne. bem @ebad)tmffe ttIgen, v~rgeffe~ maclj~n: consul ad· gotiis obnoxius S, pars hominum pravis obnoxia ver.sam p_ugnam ~.:ospe~a obht~eravlt L, nondum ergeben H, uxoris amori ~ingegeben '1', gens super. oblitterata ~emorIa belh .~er ~:teg war noclj unver, stitioni obnoxia T; bid)t. luna solis radiis obnoxia geffen L, obhtterata aeraru nomma vergeffene t5d)ulb, ab~ängig V. 3. ItltterltJürfig, fltedjtifdj: obnoxie sen. for~er.ungen . T. tentias dicere L, aut superbus aut 0 bnoxius obhvlO, öms, f. (oblrVIseor) 1. !Bergeffenlieit, !Ber, videar L, pax feig, fnec[Jtjfclj L, servus atque ob· geffen: . memor~~m di~co~diarum oblivion? de· noxius L.. 4. (einem . Übel) unterltJotfen, aUßgefe~t: lere Cz, ab obhvlOne vmdlCare ber !Bergeffen~ett ent, terra muh bello obnoXla 0, arbores frigoribus ob· reifjen Ci, in oblivionem rei venire etwa~ vergeffen Ci noxiae benen ber t}roft fcljabet L arva nulli hominum a:liquid oblivioni dare anlieimgeben L;, bid)t. pt: curae obnoxia bebürftig V, orbitate et pecunia in· hvidae obliviones neibjfd)e~ !Bergeffen H; oee. lex sidiis obnoxius T, odio T, urbs incendiisobnoxia T oblivionis ~mneftie N. 2. !BergefjIid)feit, fcljwad)e~ corpus morbis obnoxium T. ' @ebäd)tni~: oblivioni obluctari Cu, Olaudii oblivio T. ob-nübilus 3 umwöIft Enniusbei Ci Tuse. 1, 21, 48. _ ._ " .1lav. ob-l!-ubo 3. nüpsi, nüptus (nübilus) ver~üUen: comas obhvlOSUS 3 1. vergefjItd): (hommes) creduli, ob· amlCtu V, caput obnubito t5VtucljformeI für bie s;iin, liviosi Ci. 2. !Bergeffen bewirtenb: Massicum t5orgen, rid)tung L. bred)er H. obnuntiätio, önis, f. bie 9J1elbung eine~ üblen, ~in, ob-liviscor 3. oblItus sum (au lino unb levis 'in ber bernben (ob) .ßeid)en~ Ci. !Bon &rinnewng ftreicljen'j oblltus au~ *oblrvitus, § 22) 1. ver, ob·nuntio 1. eine böfe 9J1eIbung macljen, bef. ein un, geffen: cui placet, obliviscitur, cui dolet, meminit ~eiIverliinbenbe~ @ötteqeid)en melben, um eine .panbIung Ci. WUt gen. obliviscere caedis atque incendiorum Ci ~u ~inbern: consuli Ci, Paulus, cum ei pulli non sui oblivisci nicljt~ von fid) wiffen T; feItener ace: addixissent, obnuntiari iussit collegae L. se quiddam esse oblitum N, amissos Graecos ben oboediens, ntis, adv. enter (isol. pt. PI'. act. bon !BerIuft ber @tied)en V; inf. emere oblitus es Ci' oboedio) ge~orfam, wiUfä~tig, fügfam: imperiis nemo ace. e. inf. obliviscitur se patrem esse Ci; inbir: oboedientior fuit L, oboedienter imperata facere L, t}r. unde audierit, oblitus est Ci; metaph. saecla dicto audiens atque oboediens ge~orfam unb fügfam L, obliviscentia fd)neU vergeffenb Ca, poma degenerant oboedientissimus miles L. sucos oblita priores entbe~renb v: 2. metaph. bei, oboedientia, ae, f. @e~orfam Ci. !Bon feite fesen, ctu~ ben ~ugen laffen: pudoris 0, ne me ob-oedio 4. (ob·audio) 1. @eMr fd)enfen: quibus mei oblitum esse putetis mir untreu geworben [ei Ci rex maxime oboedit, eos habet inimicissimos N. feritatis ingenitae L. ' 2. ge~ord)en, fid) fügen: legi N, eius semper vohm· NB. oblitus bid)t. pari. oblita mihi earmina V. tatibus hostes oboedienmt Ci; pass. oboeditum est oblivium, ii, n. bid)t. für oblrvio. 9J1eift pl. securos dictatori L; metaph. pecora ventri oboedientia bie latices et longa oblivia potant V; sg. erft nad)U. bem ~aud)e frönen S. !Bg!. s. v. oboediens. in ~ro[a: sententiam oblivio transmittere T. ob-orior 4. ortus sum ficlj er~eben, ~erauffommen, auf, ob-longus 3 IängIid): hastTIe L, scutula T. ge~en: tenebris obortis N, saxo concrevit oborto von 513 obsero unten ~erauf wurbe er ~\.t t5tein 0, lacrimis obortis ~ränen traten i~m in bie ~ugen Cu V; metQ/[Jh. quanta liberalitatis mihi oboriatur aufge~t Ci. o 3. repsi (reptürus) ~etanfcljreid)en, fid) ~eimIid) nä~ern, einfcljleid)enj metaph. adulescentiae senectus obrepit. folgt unvermerft Ci, ad honorem eine ~ren, fteUe erfd)Ieicljen Ci, SOlllllUS obrepit longo operi be, [d)Ieid)t H; oce. ~interge~enj mit ace. me inpru· dentem obrepseris Pl T1'in. 61. ob·rigesco 3. rigui erftarren: pars terrae . obriguit nive Ci, cum iam paene obriguisset Ci. ob-rogo 1. einen @egenantrag fteUen, ein aIte~ @efes burd) ~eantragung eine~ neuen auf~eben: obrogatur legibus Oaesaris Ci, antiquae legi nova contraria obrog'at ~ebt auf L. ob-ruo 3. rui, 6brutus (ruitürus) 1. überfdjütten: campi sablUO obruti bebecft Cu, tellus obruta ponto 0, miles nivibus obrutus L. oce. a. bergraben, etn~ graben: gladios N, semina sulcis 0, thesaurum Ci, hominem ViVUlll S. b. berreltfen: classis obruta aquis 0, Orontem obruit auster V, submersas obrue puppes V mit vrolevtifclj beigefestem pt. metaph. 2. ber~Ürrelt, bebelfen: malum parvum sapientiä Ci, tumulus nomen 0 bruisset Ci; oee. b erbltnfeln: vir· tutibus eluxit, vitiis est obrutus N, consulatum Ci, successoris curam famamque T. 3. übetlaben, über~ ~ällft\t: obrui vino epulisque N, ipse se obruit vino Ci, telis obruimur werben überfcljüttet V; oee. niebetbtülfen: invictum animuill curae non obru· unt Cu, testem omnium risus obntit vernicljtet Ci, ne verbis te obruat biclj nieberrebe Ci, obruimur nu· mero werben erbrftcft, übermannt V. obrussa, ae, f. (\!m. IJßi!v!;ov, §§ 91 f.) t}euervrobe be~ @olbe~: adhibenda ratio tamquam obrussa Ci. ob-saepio 4. psi, ptus ver~äunen, verfverren: obsaeptis itineribus super valIum saliunt L, hostium agmina obsaepiunt iter Lj metaph. accusandi viam m u· nire, adipiscendi obsaepire Ci, plebi iter ad curules magistratüs L. obscaenitäs, tätis,f. Un3üd)tigfeit, .ßote: re rum, ver· bormll Ci. !Bon obs-caenus 3, adv. e (eaenum ®d)mu12, unb praep. obs, f. s. v. ob) 1. fdjmu~ig, ~äf!lidj: volucres bie .parVlJien V. 2. un~üdjtig, unfittlidj: dicta, lectus, risus 0, fiammae un3ücljtige mebe 0, greges bie au~, gelaffenen lBacd)u~fcljaren 0, voluptates Ci, obscae· nius concurrerlmt litterae mit ~iemIid) unanftänbigem ~Iange Ci, sermones H; subst. obscaenum, i, n. unb pl. t5d)am, t5c1jamgIieb 0. 3. un~eilboll: fetus 9J1i~geburt (un~emünbenb) L, canes al~ @eifterfe~er V, fames V aI~ malum omen vrov~e~eit, cruor V. . NB. S'n anbetet Drtljograpljie and) obseenus unb obs- eoenus. obscuritäs, tätis,j. (obseürus) 1. ~nnfeI~eit: Satur· ninum obscuritas latebrarum eripuit rettete T. me· taph. 2. mangel an fl'lar~eit, Unberftältblidjfeit: oratio, quae lumen adhibere rebus debet, obscuritatem et tenebras adfert Ci, verborum Ci. 3. Unberü~mt~ ~eit: humilitas et obscuritas Ci. obscüro 1. 1. befdjatten, betDUnfeln, berfinftctlt: luna opposita soli eius lumen obscurat Ci, tenebrae regiones obscurant Ci; oec. berbergen, ber~ülltlt: caput obscurante lacernä H, nulla nox coetus ne· farios tenebris obscurare po test Ci. metaph. 2. ber~iillen, ultbeutlidj madjen: litteras Ci, amorem tibi pectus obscurasse verwirren Pl. 3. in t5djatten rtellen, ~uriilfbtältgen: memoria obscurata est Ci, tuas laudes nulla obscurabit oblivio Ci, fortuna res Clmctas eX.lubidine celebrat obscuratque S, ob· scurata vocabula ungebräucljIid) geworbene H. !Bon Gto \1) a If er, ~ateillildp~eutldje~ Gd)ulluörterbudj, 3. ~lufl· ob-scurus 3, adv. e (artinb. slmnäti 'bebecft', gr. ()'~v)'6w 'nedjiilIe', aljb. seür 'lffiettcrbacfj') 1. bllnfel, finfter: ob· scuro deterget nubila caelo notus H, obscurä nocte V, luna erbIaffenb im 9J1orgenIid)te V, iam obscura luce in ber ~benbbämmetung L, obscuro etiam tum lumine in ber 9J1orgenbämmerung S; subst. obscurum, i, n. ba~ ~nnfel: noctis V, obscuro coeptae lucis im 1lunfeI be~ grauenben %age~ T; vriibif. (vgI. vvXtOs f]),.{)s) ibant obscuri burd) bie 91ad)t V. 2. f)elmlidj, ber~ ftelft: antrum 0, Pallas vertreibet 0, simultates partim obscurae, partim apertae Ci, obscurus in ulva de· litui V, taberna lffiinfeUneive H; oee. (uom G:()araUer) bet[djloffelt: homo versutus, obscurus, astutus Ci, Tiberius obscurus adversus alios, ei uni intectus T. metaph. 3. unberftänblidj, unbeutHdj: non est obscu· rum, ad quem suspicio maleficii pertineat e~ ift offenbar, flar Ci, quasi res dubia aut obscura sit Ci, vera obscuris involvo V, brevis esse laboro, obscu· rus fio H. 4. unbefannt, ru~mloß: obscuriora sunt eius gesta weniger befannt N, obscuris orti maiori· bus Ci, humili atqlle obscuro loco natus CiL, fama Wubmlofigfeit V. obsecrätio, önis, f. 1. ba~ ~efcljwören, t}Ie~en, ~itten (rget. ß'ignr) Ci. 2. oce. öffentIid)er ~ufjtag: supplicatio et obsecratio indicta est L. !Bon ob-secro 1. (saero, § 41) befd)wören, anfIe~en, bitten: eum orare et obsecrare N, pro fratris salute Ci; mit boVV. ace. illud unum vos obsecro barum Ci; mit .peifd)efas: orat atque obsecrat, sit apud vos modestiae locus Ci, obsecrare, u t vivere liceat Ci, obsecrabit patrem, ne id faciat Ci. ~m ~efe~I~fas meift eingefd)oben: noli, obsecro, dubitare Ci. 9J1it abgebIafjter ~eb. aI~ .pöfIicljfeit~formef: ftaunen: obstupescent posteI'i triumphos auclientes tuos Ci, obstipuit visu Aeneas V. ob-sum, esse, obfui, obfutürus entgegen [ein,· ginber, Ud) fein, fd)aben: et obesse plurimum et prodesse poterat N, non modo nihil pvodest, sed obest etiam Olodii mors Miloni Ci. ~ ob-suo 3. sui, sütus annägen O. ob-surdesco 3. surdui (surdus) taub ttlerben: aures homimUll sonitu obsurduerunt Cij metaph. obsur- descimus nescio quo modo, nec ea quae monemur audimus Ci. ob-tego 3. texi, tectus 1. bebeeten, uerbergen: vehi- culum pellibhs Cu, vestimentis porcellum Ph, domus arboribus obtecta uerftecft Vj metaph. scelera verbis tJerf)ü(!en Tj adi. isol. pt. pr. act. sui obtegens über fid) uetfd)loffen T. 2. beeten, befd)ü~en: militlUll armis obtectus C, castra vineis C; metaph. pre- cibus obtectus T. ob-tempero 1. gef)ord)en, wiUfagren, nad)fommell: se- natüs auctoritati C Ci, consilio et voluntati ali- cuius C Ci, imperio Persarum untertan fein Cu; un:perf. si mihi esset obtemperatum Ci. ob-tendo 3. tendi, tentus (jüngere ß'orut, uOL ostendo) 1. bor3it~en, bormadjen: munientibus coria Cu, pro viro nebulam ben Wlann in eine 1IDoUe güUen V, nube eliem uetgülIen T, obtentä nocte unter bem Wlanter ber 91ad)t Vj occ. pass. ((\lt~gcbeljnt) borliegcn: Bri- tannia Germaniae obtenclitur T. metaph. 2. bor~ 3ie~en: curis obtendebat luxlUll T (= anteponebat). 3. borfcljit~en: excusante se Lepido, cum valetudinem corporis obtenderet T. ~au. obtentus, üs, m. 1. ba!3 lBor3ie~en, lBorftelfen! toros obtentu fronclis inumbrat V. metaph. 2. lBorlllanD, ~elfntantel, ~efdjöntgnng: sub eius obtentu cogno- minis L, cupido auri obtentum habebat, quasi sub- sidium pararetur T. 3 . .pülle: obscurum noctis, ob- tentui fugientibus in bem bte ~nef)eltben uer[d)luanben T. ob-tero 3. trivi, trltus (ppf. obtrIsset L) 1. 3er~ treten, aerqnetfdjen: amiga obteritur Ci, 0 btri ti Slillt plures quam neca ti L. metaph. 2. bernidjten, 3nfcljanDcn macljen: satis instructus ad obterendum hostem Ctt, alam prope universam obtriverat T. 3. fdjmiilem, ~erabfe~en, ~erablllürbtgen: virtutis laudem invidiä N, Philippi res obterere orsus Ctt, Hanni- balem extollit; populi R. obterit maiestatem L. obtestätio, önis, f. 1. !Befd)ttlörung; occ. obtestatio- nem componere !Be[d)ttlörung!3forme{ L. 2. ba!3 !Bitten, ~legen: assiduae patris obtestationes N u. a. mon ob-testor 1. 1. befcljlllören, bUten, fle~C1t: per om- nes deos te obtestor bei aUen @öttem C. ~!3 folgen ,peifd)efä~e a. unangefnü:pft: vos obtestor: pueros suscipite T, te et senatmn obtestamUl': consulatis civibus S. b. mit ut unb ne: vos obtestor atque obsecro, ut eos conservetis Ci, id sibi ne eripiatis, vos obtestatur Ci. ~er abgängige 6a~ beterminiert: illnd te obtestor, ne barum V. Wlit innerem Obi. multa Pomptinum obtestatus de salute sua anf)al, tenb S. occ. 2. 31mt ,Bengen antnfen: obtestans deum hominumque fidem L, Ootyn sacra regni obtestantem catenis onerat T. 3. feierndj berfidjern: aut militum se manibus aut suis moritUrlUll obtestans 1'. ob-texo 3. texui, textus überttleben; metaph. bebecfen: caelum umbrä obtexitur bebeett fid) V. *ob-ticesco 3. ticui (incoh. alt taceo, § 43) uetftummen: chorus turpiter obticuit H. ob-tineo 2. tinui, tentus (teneo, § 43) 1. feft~a1tcn, eiltne~men, inne~aben, befi~eni occ. er~arten, erlangen, befontmeni 2. be~an~fen, beibe~altC1t, fcft~arteni occ. a. (fein lRecf)t ober eine <0acf)e) be~an~ten, Dllrdj~ fe~tni b. (eine 5Seljauptllng) anfrecljt~a1tcn, belllcifelli 3. (intl") ficlj be~an~ten, gelten. obtingo 516 obvius 1. una pars Galliae, quam Galli obtinent C, spa- tium, quod acies obtinet Ctt, Lyciam obtinet Anti- gonus Cu; bal)er milit. bcic~t f)aItcn: l'ipam, tecta Ctt, castra, vada custodiis C; politifef): praetor provinciam obtinuit Sardiniaml.letll.laHete Ni metaph. perpetuum imperium N, multos annos reg'num C, summum magistratmu C, leg'ati locum berreiben N; fo auef) principatmn in civitate einnel)men N, gradmu in amicitia Cu, principem locum bie etfte @lteHe ein, nel)men = bet 121ngefel)enfte fein C, proverbii locum ali3 @lprief)wort gelten Ci, veri vicem für llJal)r gelten Cu, numerum deorum obtinent stellae gelten ali3 Ci, ea fama plerosque obtinet l)at bie meHten I2lnl)änger S; ace. pacem facere talibus pactionibus: Siciliam Dion obtineret N, spes per Helvetios regni obti- nendi C. 2. equestrem obtinuit dignitatem N, lex, quae in Graecorum conviviis obtinebatur Ci, auctoritatem in perpetuum Ci, collaudavit milites, quod provinciam obtinuissent ge~alten l)ätten L, quod plnres auctores edidere et fama obtinuit beibel)ielt L. a. rem obtinuit Oaesar bel)iert bie Dl1erl)anb C, apuel Oaesarem causam fein ffieef)t beI)aupten, feine @laef)e bmef)fe1len C, ne hoc quidem iuris obtinuit Ci, non tribunus ultra ius obtinnit T; mit ,peifef)e!a1l: obtinuit, ut accusaret fe1lte etl bmd), baji L T. b. non dicam id, quod debeam forsitan obtinere Ci, si minus id poteris obtinere Ci, sententiam Ci. 3. se- quentem noctem caligo obtinuit l)ielt fief) L, nulla pro socia obtinet gilt altl @eno\fin S, pro vero antea obtinebat etl gart tür rief)tig S. o b-tingo 3. tigi (tang'o, § 48) 1. 3uteif werben, 3U' faHeu: quod cuique obtigit, id teneat Ci; ace. 1.10m 20fe bei bei I2lmttll.lerteilung: quaestor obtigit Afri- cano consuli N, tibi sorte 0 btigit, u t ius diceres Ci. 2. begegnen, 3uftojien: si quid obtigerit, aequo animo moriar Ci. ob-torpesco 3. torpui erftamn, gefül)[[otl werben: manus obtorpuit L; metaph. subito metu Cu, animi obtorpuerant L. ob-torqueo 2. tOl'si, tortus 3ufammenbreI)en: obtorti circulus auri (= torques) ffieif autl gellJunbenem @olbe V, aliquem obtorta gula in vincla abripere l1.1Ürgen (broffeln) unb intl @efängnitl fül)ten Ci. obtrectatio, önis,f. (obtrecto) WCijigunft, l)1eib, @ifer, fuef)t; mit gen. subi. unb obi. tanta fuit nonnullorum (subi.) virtutis (obi.) obtrectatio ber 91eib bei einigen gegen N, obtrectatio et invidia CL. obtrectator, öris, m. ffierfleineret, 91ebenbul)ler, @egner, l)1eiber Ci. ffion ob-trecto 1. (tl'acto, § 43) 1. intro Centgegen3iel)en' (an bemfdbcn ®trang), entgegenarbeiten: obtrectarunt inter se waren @egner N; mit dat. huic legi ob- trectant fämpfen gegen Ci, obtrectatmn est Gabinio Ci. 2. trans. l)erabfeten, l.lerfleinern: invicem se obtrec- taverunt T, laudes eius obtrectare voluit L (aber auef) laudibus L). ob-trüdo ober obs-trüdo 3. tl'üsi, trüsus anftojien, 1.10rftojien; ace. obstrusa carbasa pullo fef)war3 1.1 er, brämie S{leiber 0 lJ!Iet. 11,48 (anbere: obsüta). ob-trunco 1. niebermaef)en, nieberl)auen: regem, do- minum L, cervos ferro V. ob-tundo 3. tudi, tünsus unb tüsus 1. ftumpf mad)en; pass. finmpf 11.1erben; l.lgI. S. v. obtünsus. metaph. 2. abftumpfen: multa e corpore existunt, quae acuant mentem, multa, quae obtunelant Ci, hoc obtundit elevatque aegrituclinem milbert Ci, vo- cem fJeHer mad)en, breef)en L; ace. anres betäuben Ci. 3. befäftigen, he~e[!igen: non obtundam diutius wi(( nief)t Iäftig faUen Ci. ~al.l. adi. isol. pt. pf. pass. o btünsus 3 llllb obtusus 1. nbgcftllm~ft, ftum~f: vomer V, pugionem vetnstate obtusum saxo aspe- rari iussit T. 2. metaph. gelo)wäd)i, fd)wad), fhlU1~f: animi acies obtusior Ci, stellis acies obtunsa est mattetl @ltemenlief)t V, obtunsa lunaecornua matt, leuef)tenb V; obtunsior usus arvi V, iurisclictio ob- tusior ßU l1Jenig fef)arf, oberffäef)Iid) T. ace. a. bumm: quid dici potuit obtusius? ftuntpfHnniger Ci. b. ge, fii~llol'l: non obtusa acleo gestamus pectora V. ob-turbo 1. in Unorbnung hringen, l.let11.1itren: equus territus (fef)eu) occurl'entes obturbavit T; ace. unter, breef)en, Hören: Apronius militmn vocifms obtnrba- batur T; abs. obturbabant patres lärmten bagegen T. ob-türo 1. l.lerftopfen; metaph. obturem patulas legen- tibus anres nid)t l)ören woHen H. obtusus S. v. obtundo. ob-tütus, ÜB, m. (tueor) SEetraef)tung, I2lnblicf, SEficf, I2lnfef)auen: oculorum Ci, malornm batl SEetraef)ten 0, stupet obtutuque haeret V. ob-umbro 1. 1. be(d)attclt: lucus obumbrat tem- plum, coma umeros 0; ace. bCrhltllfc{lt: obumbrant aethera telis V. metaph. 2. lJerDltltfcfn: senatus nomen non obscurum, etsi aliquando obumbretur T. 3. bet~e~{elt, bCfd)önigcn: erroris sub imagine crimen obumbres O. 4. fd)ii~C1t: (Turnum) reginae nomen obumbrat V. ob-uncus 3 eiml.lättB gefrümmt: pedes (aquilae) 0, rostrnm (vultnris) V. ob-ustus 3 angebrannt: torris V, sudes V im U:euer gel)ärtet; glaeba obusta g'ehl l)attgefwren O. ob-venio 4. veni, ventum 1. fid) ciltfiltOen, eiu, treffen: in tempore pugnae obveniam L. metaph. 2. eintreten, ftc~ 3utragen: irae explenclae obvenit occasio Cu, consuli vitium obvenit (oei bell lJluipiaien) Ci L. 3. 3uteH werben, 3ltfllllcn: quibus eae partes ad defendenclum 0 bvenerant C, provincia alicui (sorte) obvenit CiL. ob-versor 1. 1. fief) l)erumtreiben: transfugae Oar- thagini obversantur L, obvel'sans in urbe inter coetus hominum T. 2. metaph. 1.10rfef)weben (1.1g1. ob oculos versari) : mihi ante oculos obversatur rei p. dignitas Ci, in somnis obversata species L, me- moria animis obversatur L. Med. ji'equ. 1.10n ob-verto 3. ti, sus 1. 3uwenben, 3UleI)ren: eodem agmen suum Cu, obvertit arcüs in illmu 0, obver- tunt pelago In'oras V; bal)er: obversus intendit telum i~m 3ltgellJanbt V, obversus ad matrem ait T, Oarenem proflig'atis 0 bversis integer a tergo globus circumvenit in bel: U:ront ... 1.10n l)inten T. 2. metaph. 3Ul1.1enben: Antonio obversa militum stu- dia T, miles ad caedem obversus T. ob-viam (luxtap., § 67, 'in Den Weg') cntgegcn; nteift bei ffierben ber SEewegltng ire, se ferre, procedere, venire, mittere: 0 bviam fit ei Olodius begegnet il)m Ci, o bviam proficisci C, alicui 0 bviam dari in ben 1lliurf Iommen L. SEef. obviam ire 1. begcgncn: mer- cede conducti canclidatis obviam eunt Ci. metaph. 2. fid) wibcric~Clt: temeritati, irae L, periculis S. 3. ab~c{fcn, ftc1tern: infecuuditati terrae obviam iit quantum poterat T, nullis pIe bis scitis (abl.) obviam itum fraudibus T, ümori T. ~al.l. buref) ,pllpoftafe (§ 62) obvius 3 1. begcgllcnb, clltgegenfommenD: hosti ob- vius eo Cu, obvium me fero V U. a. gel)e entgegen, nullo hoste obvio ol)ne auf einen U:einb au \tof3en Ctt, :!lamina entgegen11.1el)enb 0, obvius ei erat begegnete i~m Ci, ei Oamilla ob via occnrrit lüuft iQm cnt, gegen V, litterae bie unterl1.1egS! einlangen T; sztbst. obvii caedebantur wall in ben 1llieg fam Cn U. a.; auef) classi in obvio esse ber U:lotte begegnen L; ace. im !!Bcge Hegenb: montes obvii itineri aelversari- obvolvo 517 occultus orum N, arbos V. metaph. 2. 3m ~anbp in Der 91iifJc: quidquic1 obvium era~, arripiunt Cn, cl.>ün.inum testes obvii erant T, obVlas opes clef.erre delS T. 3. lifo»gcfteUtp aJHlßelc~t: rupes obVla vent.orum fnriis V, Troia (altera) minus ob~a ~rals V. 4. frwllbHdj, Cltigcgenfommcnb: promptl achtus, ob- via comi tas T. ob-volvo 3. volvi, volütns 1. einl)üIlen, l.lerl)üIlen: donllllU venit capite obvoluto Ci. 2. metaph. 1.1 er, fef)leiern, bemänteln: vitium verbis c1ecol'is H: oc-caeco 1. 1. bIennen: hostis pulvere occaeca- tus L. metaph. 2. lJcrbICltDcn: occaecat animos fortuna L. 3. tJcrfillftern, hllufe! lI1ad)clt: caligo oc- caecat diem L, obscura narratio orationem Ci. 4. lUtfülHbac mad)tlt, beDufen: terra semen occae- catum cohibet Ci. oc-c!J,llesco 3. callui (incoh. an callere) 1. bicf~äutig !lJerben, fief) l.letI)ärten: os occallescit rostro ßU einem @5d)weintlrüHel O. 2. metaph. gefül)Ilotl l1.1erben: iam prorsus occallui Ci. . oe-cauo, ere (UMO\l1pofitioll ftalt o~cin?, § 71) barem, hTalen: Sentius occanere cornua lUSSIt T. occasio önis, f. (ob-cad-tio, § 36, \lon occido für *oc- cado '3\:f01[') @e1egenl)eit, ber günftige 8eitpttnft: tempus actionis oportullllln Graece 8vuatQia, Latine occasio appellatur Ci, temporis C; mit gen. liberanclae Graeciae N, laudis C; auef) ad Asiam occupan- dam Ci; per occasionem ober occasione da~a N, oblata Ci U. a. bei günftiger @elegenl)eit; occaSlOnem amittere CL, praetermittere C, occasioni c1eesse N L l.lerfäumen, uti occasione l1.1al)rnel)men Cu C; ace. ,panbftreief): occasionis esse rem, non proelii eS! l)anble lief) um C. ~al.l. demin. occasiuncula, ae, f. eine l)übfef)e @elegenl)eit Pl. occäsus üs m. (nUll *occacltus, ugI. s. V. occasio) 1. Untergang; solis occasu copias reduxit C, lYIaiae V; ace. @)OllltCltlllttCtgllUg, \l(fienb: pl'aecipiti in occasum die T. 2. meton. !!Beftelt: Aquitania spectat inter occasum solis et septel11triones C, ag'er longus in occaSUl11 V. 3. metaph. Ulltergang, ~erbcrbell, ß:ltbc: haruspices imperii occasum adpropinquare clixe- runt Ci, occasus interitusque rei p. Ci, Troiae V; oee. ::tob: post EUl11enis occaSUl11 N. occatio, önis, f. (occo) batl @ggen Ci .. occator, oris, m. (occo) ber @gger; blIbl. scelerum Pt Capt. 662. oc-cedo 3. cessi, cessum entgegengeI)en: alicui ob- viam Pl. oe-cento 1. ävi (canto, § .J.3) 'anfingen', bal)er: ein @lpottlieb fingen, bei Ci De re p. 4, 10, 12. occidens, ntis, 111. (subst. isoZ. pt. pr. act. \lon occido, sc. sol, \lgL vergit in occidentero solero bie 1l1ltrr\J:lJenbe ®onnc 0) 1. I2lbCllb, 1llieften: terras colunt alJ ?l'len~e ad occidentel11 Ci. 2. meton. I2lbenblanb: oCCldenüs ultil11uS sinus (SEnd)t) H: occidio önis,.f. (occlc1o) 91iebermeilelung, ffiertilgttng, ffiernief)t~ng: occidione occidere l.löUiq l.lernief)ten L, equi viri occidioni dantur werben mebergemaef)t ~, ni subventum foret, occielione occubuissent wären fte l.löHig ber ffiernief)tung erlegen T. oc-cido 3. cidi, cäsürus (cac1o, § 41) 1. nieberfallcn: occidunt arbores L, in g'lacie alii super alios occi- dunt L' ace. IIl1tcrge1)Cll: occidit sol L, occidente sole bei @lonnenuntergang Ci, occielens vita ~eben!3' abenb Ci. metaph. 2. 311grullbe ge~eu, llmfommCII: pari animo Lacedaemon~i in .Thermo~ylis occide- runt Ci in Sabino proeho oCClClerat C~; altl verb. paff. @li~netl mit paff. S{onftr. ocdclit ab Achi~le 0, occidit ferro V. 3. ber{orclt geIlen, lJcrfd)~l1tbcll.: beneficia vestra occic1unt flnb lJerfef)l1Jenbet Cz, OCCl- clunt studia senectutis Ci, funditus occic1imus mir finb l.ler{oren V, occidit spes Olllllis tft bal)in H. ffigI. S. V. oecidens. oc-cido 3. deli, cIsus (caedo, § 43) 1. IIlt ~oben fd){agclt, umbringclt, tötcu: pugnans occiditur C; s1tbst. occisorum corpora bie 2eief)en ber @rfef)lagenen Cu. ace. a. fugientes consul occidit lieli ~inrief)ten L. b. S. Roscius occisus est 11JUtbe ermorbet Ci. 2. me- taph. ~cintgen, mattem: pol me occidistis, amlCl l)abt mief) l.löHig elenb gemaef)t H, occidis (me) saepe rogando H.. occiduus 3 (occiclo) 1. nlltcrgef)CIID: oriens occi- duusque c1ies 0, sol, Phoebus O. .2. meton. meft, Hel): sol o Fast. 5, 558. 3. metaph. ~iltfämg, bem ::tobe na~e: senecta O. oc-cino 3. occecini unb occinui (cano, § 41) warneub entgegenfef)reien (DOll ~eillfageDögC(Il): ante consulem COl'- vUS occinuit L, quicl enim est, si occecinerit avis? L. oc-cipio 3. cepi, ceptus (capio, §.43, fhllt be~ pf. Haff. coepi) 1. t1"ans. anfangen, begmnen, unternel)men: iam consules magistratmu occeperallt antreten L T; mit i11f. armentum agere occepit L, vexil~um fiag~­ tare occipiunt T. 2. intro anfangen: Inems OCCl- piebat begann T. oc-ciput, pitis unb occipitium, ii, n. (ob-caput, § .41) ,pinterl)aupt. . oc-clüdo 3. si, sus (claudo, § 43) 1; ll~tfd)he»Cl~, berf~ctcelt: occlusis tabernis quaestus mlllu~ solet C1. 2. eillf~cnell: nihil nec obsiguatum c10l111 est nec occlusum Ci. 3. rnetaph. ~in~alt tllll, ~elltmClt: oc- clusti (= occlusisti) linguam Pt. Tdn. 188. ~al.l. pt. pf. pass. occlüsus 3 l.lerfef)loffen: occlusior stultiloquentia Pt Trin.222. occo 1. (DOll occa, ae (§;gge) eggen Pt; segetem be, HeUen H. oc-cubo 1. ui, itürus tot baliegen: consulmorte occu- bans L ad tumulum, quo occubat Hector V. oc-culc~ 1. (calco, § 51, IJlnllt.) niebertreten: elephanti occulcant signa L. oc-culo 3. ui, tus (D(\I. S. v. celo) 1: l.lerbecf~n, l.ler, bergen: caput 0, nubibus aera occulmt (Iupplter) 0, silva occulit fel'as 0 classem sub rupe V. 2. me- taph. l.lerl)ehnHd)en, g~l)eim{)aIten: sperans suam for- tunam in Thl'acia occuli posse N, narratum T. ffigI. S. V. occultus. . . occultatio, önis, f. (occulto) ba!3 ?l?erbergen, @e~etn:' l)alten: ferae quaedam se o~cultatlOne tutan~ur. Cz, cuius rei nulla est occultatlO matl 5U l.lerl)etmltef)en nief)t möglief) ift C. occultator, oris, m. ffierftecfer, ffierberger: .10C~lS la- tronum occultator ber He 3U l.lerfteeten pflegt C1 lJ!Itl. 50. Nomen ag. 1.10n oc-culto 1. (fi'equ. an ~cculo) 1. l.lerftecftf)alten, 1.1~t' borgen {laUen: noli avorsari neque te occultassls (= occultaveris) mihi Pl Trin. 627, gladium veste Cu, quae in terra occultaverant C, se post montem C, se latebris Ci, se tugnrio S; med. stellae t~lln occultantur tum aperiuntur Ci. 2. metaph. gel)etm, l)alten, l.lerl)~imlid)en: voluntate~ N, qua~ visa sunt, occultant il)te SEefef)lüffe C, faClllUS, gaudl~m, senten- tiam Ci, occultare et dissimulare aclpetltum volup- tatis Ci. occultus 3, adv. e (adi. i801. pt. pf. ,Pa:,s. \l01l occulo) 1. lJcr[tecft, llerborgclI: occulte profiClscltur C, .oc~ul­ tissimus exitus L callis V. 2. metaph. f)ctlltIto): caerimoniae Ci o~cultior cupiditas Ci, odia Ci, ialll non occulte ~ed palalll agel'e Ci; präbit (1.1gI. },al'Joalos) eil{s moc1i preces occulti inluclunt T, non OCClD.ti ferunt maef)en rein @el)eimnitl barautl T; arbor occumbo 518 Ocnus occulto aevo beHen Il(Iter man uid)t tennt H; ace. l.1crfdjfnffClt: ab occultis hominibus cavendum L· mit .qen. occultus odii, consilii l.Jerbergenb T. SDau. ' sl~bst. isol. I. occulta, oI'um, n. 1. l.1erUntgcuc 9liiulltc: templi C, saltuum T. 2. (\'leQeilltlti[fe: coniurati- onis T. II. n. sg. in ben [llibn. in occulto Ci L T, ex OCCl1lto Ci, per occultl1m T gef)eim, f)eitnIiclj in~, gef)eim. ' oc-cumbo 3. cubui, cubitul'US faUen, f)iufinten, Herlien: Alexandri ense Cu, ferro 0, pro patria mortem in ben ~ob f)infinfen Ci, Oacus ictus clavä morte occubuit erlag im ~obe L; mol' ti bem ~obe V; r f) e t. ne ci OPh. occupätio, onis, I (OCcupo) 1. !Befetung, !Befit, nal)me: sunt privata vetere occupatione Ci. 2. me-! taph. 0'nanfprucljnaI)me, 'BefeI)äftigung: proptel' occu- pationes minus frui Attico N; mit gen. obi. rei p. I5taat!3gefclj(ifte C, conviviorum mit Ci, tantularum 1'erum mit folcljem ~unb C; ace. publicae occupa- tion8s pofitifclje @irren C. occuPätu.s ~ .in ~Xnfpru~) genoml.ltelt, liefeI)äftigt: si I occupatI CIVlbus profUlmus, eüam otiosi prosi- mus Ci; 01;1)moron: ardaliones occupati in otio gefeI)äftige müliiggänger Pli; ace. in eo, ut N, in metenelo C, in aliis rebus Ci. Adi. isol. pt. pi pass. uon OC-cupo 1. (Wlifeitllllg lioll *occupus 'cintlcf)ll1C1lb' all~ ob Ullu capio, § 41) I. 1. ehmcQlltClt, befc~etI; ace. mit etlll. befe~clt, anfüllen; 2. fidj bcltliidHigclt, ilt )Scfi~ ltCQlItClt; ace. ftrf) einer \l3erfon bcmiidjHgclt, iemb. an~ greifelt, ii6erfllllclt; meiaph. 3. chme~ltleu, erfllffcll, fidj {JclIlciftcrlt. 4. in ~htr1Jntdj nC~IIlClt, befdjiiftigcn; ) ace. (@db) llnlegelt, unterbringen. I II. 311\JnrfolllltlClt (ugL praeoccupo). oc-curro 3. curri (ocCUCUl'l'i Pli), CUl'sum est 1. ellt~ gcgCllr~ltfen, , § 91) l)eij3t O. Oeconomicus, i, m. (1511). 0lxovofl,x6, f)ml~qiifterifcf;, 8C. AOyO') eine l5ef)rift IenoplJons Ci. Oedipus, pocUs, m. (O'm. OIrY(nov" !lad) § 60, ~[!Jf, 2 auef) mit analogifcfJen sra[u~formen: gen. pi, ace. pum, abi. po) Sl'önig uon ~l)eben, 150l)11 be!3 2aius unb ber :;5orafte; Ooloneus bie fopl)ofIei[ef)e ~ragöbie Ci; adi. (mit 31uci ®uffi):en): OedipodlOnius 3: Thebae O. Oeneus, eos, m. (OlvE'v<;, analogifef)er gen. Oenei Ci) lBater be!3 W1eIeager, ~l)beus unb ber ~eianira, Sl'önig in Sl'ah)bon; adi. Oenelus unb Oeneus 3 i pa- tronym. Oenrdes, ae, m. (O/vetOw) 1. m1eleager 0; 2. ~iomebe!3, be!3 ~l)beu!3 150l)n O. Oenomaus, i, m. (Olv6flcw,) Sl'önig in \ßifa, [later ber ,\Jippobamia, Ural)ne be!3 ~ttibenl)au[e!3 Ci. Oenone, es, J. (O/vdJV'I) 91l)mplJe in \ßlJtlJgien, @eIiebte bes \ßatis, uon bie[em uerfaffen O. oeno-phorum, i, n. mlU, olvo-cpo(!OV, 8C. vas) @ein, ge[ef)irr, l}la[eI)enforb H. Oenopia, ae, f (Olvon(a) aUer ~1ame uon 2(gina; adi. Oenopius 3 ägineti[ef): muri O. Oenotrus, i, m. (boriicfJ otVWT(!OV 'lffieinpfafJl') 0:poltt)m be!3 lOeinbauenben itali[ef)en 2anbe!3, naef) ber l5age l5abinerfönig; adi. Oenotrus ober Oenotrius 3 itali[eI): viri V, tellus V. Oenus, untis, m., ace. unta l}L bei I5parta L. oestrus, i, m. (O'IU, ol'JT(!o., § 91) ffioj3bremfe, Iateini[ef) asilus V. Oeta, ae ober Oete, es, f (O;:nl) @ebirge uom miaU, [ef)en !Bu[en gegen ben \ßinbus; adi. Oetaeus 3 (OlTaio.): arva 0, flamma uon .perhtfes, ber fief) auf bem Dta uerbrannte 0, rex Sl'el)); uon ~raef)l)n O. offa, ae, f. Sl'foj3 V. of-fendo 3. fencli, fensus (*fendo) anfto~ell I. intro 1. al1fto~el1, llltfdjfagcnj metaph. 2. ltnfaU erleinclt, ileclIngIiidcu; 3. ilerfto~CIt, fe~rCll, altfto~CIt, UlIIlliffen mcgClIi 4, 2htfto~ nc~mCll, tlll311frieDen feiu; 5. ~llftof! gebcll, allffaUcn. H. trans. 1. ettu. allftof!en, allfdjfllgcllj metaph. 2. auf jemb. ftof!clt, antrcffCll, finbCll; 3. ilerfc~en, befeibigcll, fränfcn. I2Xnftoj3 neI)mt C. 5· consulare nomen offenclit L ne quiel ipse offendam Ci. ' II. 1. pes offensus mit bem man anftöj3t 0, eapite graviter offenso L, offenso seuto praebuit sonitum an bem er anftiej3 L, voeis offensa imago 3urüu, praHenbe!3 0:ef)o V. 2. eum aliquem offenSUlll forte fortuna vid~ret ber il)m 3ufäHig aufftiej3 N; mit b oPp. ace. omnes nnparatos N, templulll nondum perfectmn offenderant Ci; mit abu. !Beftimmung: eum ad vil- lam venisset et omnia aliter offendisset ae iusse- rat Ci. 3· Pompeium non offendit N, ita vixit ut offenderet sdens neminem Ci; bei H mit dat: gr. llledicis offendi untuillig fein über. ~aD. adi. isol. pt. pf..pass. offensus 3 1. beleibigt, gefränft anfgebtaef)t: offensa in eum militum voluntas bie 150(: baten &eigen fief) aufgebraeI)t N, propter eas res fue- rant tibi offensi Ci. 2. anftöj3ig, 3nwiber: popnlo nos offensi invisique fnimus Ci, eivibus suspeetus tam graviter atque offensns Ci. ~atl. o:fIensa, ae, f. <~nfioj3'; metaph. Sl'ränfung, !Beleibi, gung, Ungnabe: offensas vindieet ense suas bie i9m 3ugefiigten 0, Vitellius subitis offensis aut intem- pestivis blanditiis mutabilis T, prineipum offensas speeulari T. oft'ensator, oris, m. (offenso) 'l5tolperet', I5tümper Q 10,3,20, ofIensio, onis, f. (*offend-tio, § 36, bon offendo) bM '2Inftoj3en; metaph. 1. lhlfaff, iIDiberUJärtigfcit: proe- lio superati aut aliquä offensione permoti C, eins aduleseentia non offensionibus belli, sed vieto- rii s est eruclita Ci; oce. bM Ü6efbefütbclt, ltltUJofHfctn: eorporum offensiones sine eulpa aeeiclere possunt Ci. 2. [lerbrnf!, lhlUJiffc, ltngunft, \ycillbfdjaft: populi 911i13' Himmnng N, sine offensione olJne lBerbriej3lief)reiten N Ci, magna cum offensione eivimll crU groj3em lBerbruffe N, habent ad res eertas offensionem atque fasticlium 0:fel unb ~bneigung Ci, aeeendere offensiones T. ~atl. dentin. offensiuncula, ae, f ffeine @iberwiirtigfeit Ci. of-fenso 1. (j1·eqn. Uon offendo) 1. wiebetl)oIt an~ fioj3en: eapita bie stöpfe alt bie 9JCauer [toj3en L. 2. (in ber mete) Houen Q. of-fero, ferr~, ob·tuli (~p-tuli), ob-Iätus (§ 56, \lI!J[, 1) 1. cntgegellfinngClt, barDtetell, 3ctgm! clextram Phi- lippo, . C1~, aciem (l5eI)mert) venientibus V, speciem '2Inbltcf flleten Cu; metaph. quam in partem fors o btulit i9n braeI)te C, cohortes fors offert fül)rt ent, gegen C, loenm fors offert bietet bar C; med. unb rejl. fidj Darbieten, fidj 3 ci!J Clt, crfdjcinelt, clltßcgelt~ tretw: foeclulll omen se obtulit 3eigte fieI) C1t lux quaedam videbatur oblata Ci, mihi sese ~ffert Amyntas begegnet mir V, Alleeto se offert iuveni er[ef)eint V; metaph. oblatä oceasione als ficf) bie @eIegel~lJeit. bot C, nova res oblata 0:rfef)eimll1g V; oee. fnnbhdj entgegentretell, fiel) UJtbcrfc~ett: se hosti- bus C, se eonsulibus feroeiter obtulerat L ]'auno sese obtulit V. metaph. 2. alltragCll, fi'ar6ietClt: spem imperii offerunt patricii Ci, Plancio se viri boni ultro offerebant Ci, obtulit se ad ferramenta prospieiencla Ci, operam suam ultro L foedus V se meelium paei afi3 l}rieben!3tlermittfer V, ~fferebat s~ intereessurHm T. 3· crUJcifcu, 3ltfiigclt, antlItt: Ger- mani Ambiorigi benefieium obtulerunt C, bonum 11, dis oblatum et elatum Ci, auxilium Oereris multis oblatum est Ci, mortem parenti, stuprum sorori Ci. 4· ~rei~ge{Jtlt, ani5fc~en: se proelio, telis C, pro te totiens mOl'ti me obtuli Ci, meum eaput obtuli peri- eulis Ci, se invidiae Ci. I. 1. elens offendit solido vei13t auf .parte!3 H. 2. naves in redeunclo offenderunt C, in exereitu eulpä clueis est offensum gab e!3 aHedei ~nftoj3 C, vil'i fortes in perieulo belli offendunt Ci, Atilius offendit primo aeeessu ad Afrieam l)atte UngIücf L. 3· in eo offenderat, quod patriae male eonsulue- rat N. 4· si Oaesarem probatis, in me offen- ditis ftoj3t il)r euef) an mir C, si in me aliquicl offenclistis, eur non in meo eapite luitnr? irgenbmie o fficina , ae, j. (aull *opi-ficlna, § 42, bon opifex, § 87, IUlJi, 2, llgl. s. v.) 1. @erfftatt, frabrif. ~JCit gen. obi. fficio 521 oliva armorum N C Ci; subi. Oyelopulll V. 2. meton. ®edftatt, !Brutftätte, .perb: nequitiae Ci, eloquentiae, l'hetortnll Ci. , of-ficio 3. feci, feetus (ob unb facio, § 43! 1: 111 b.en ®eg treten, fieI) ... HeUe,n: o~feeerat ap~lC~~tl ~DlO­ geni Alexaneler) Hanb tlJlU tm @ege C1, Itmen ho- stium S, sibi ipsi in an~.u~tiis b,en @eg uerfper.ren 8,. 2. metaph. 0:intrag tun, fef)ablg~n, l)mb.et~. @ortfptef: s~­ mulato officio meis commodlS .offlels et ?b~tasC1; frug'ibus herbae (Unfraut) offiell1nt V, nomllll L. officiosus 3, adv. e bienftfertig, gefiiflig, lOiUig: homo, amieitia Ci, ea provineia (~mt), ut salutatum ve- niat Ci i oce .. hi offieiosi labores mei lOillig über, nommen Ci, dolor Ci. lBon officium ii n. (aull *opi-facium bon opus unb facio, b91. §§ 6ß, 43, 44 unb s. V. opifex) '~ienf~Ieiftung.'; 1. ;.Dienft rcdjtmäf!ige .pllllbhmg: aduleseentls offielO eOllaudato .panblung!3weife N, officia itineris bie not, menbigen lBerrief)tungen auf bem 9J1arfef)e C, nulla re tam laetari soleo quam meorum offieiorum eon- seientia Ci. oee. a. (\3efäfltgfeit, ~icbellbtenft: Ful- viae offieium suum praestitit unterftüBte N, auxit hoc offieium alia liberalitate N, officia exprobrare Ci; uom 'leBten mebe~bienff: supremis in matrem offieiis defuit ber !Be[tattung T; ugL officium triste O. b. ~~teltbe5cttgllltg: offieii causa aliquem prosequi L, officium faeere H. meton. 2. ;.Dienftfcrttgfeit, (\3c~ fäUtgfeit: observantiam officio, n0l!. timori neque sp~i tribuere N verbum plenum offien rruDorfommenb Cz, viI' singul~ri in rem p. offieio lJoef)uerbient Ci. 3. ::Dienft, ~mf, (\3cfdjäft: ad id officium nemo ad- mittitur N, legati offieia inter se partiuntur C, privati offieii mandata ~ufträge in \ßritlatge[ef)~ften C, maritimo officio Bibulus praepositus est l5eeblenft C, censurae Ci. 4. ~fficf)t, Dbncgen~eit, I5dj1tfbigfeit: praestare feine i.ßffief)t erfüHen, .ab of~eio cliseeelere bey \ßffief)t nntren lOerben, offielO eogl ad aeeusan- elUln Ci, officimll servare, exsequi, officio fungi Ci, cleesse officio Ci; oce. (bon Untcrmorfenen) (\3cfjorfant: in offieio manebant blieben treu N, insulas ad offi- eium redire eoegit N, Remos in offieio eontinere C. 5. ~ffidjtgcfü~f, ~ffidjttJ;Cnc: utrum ~p1lCl eo~ pudor atque offieimll an timor valeret C, VIta rustlCa eUlll offieio eoniuneta est maef)t pffief)ttreu Ci. of-flgo 3. xi, xus befe[tigen: ramos L. of-firmo 1. intro barauf beftelJen: animo fief) im @e, müte uerl)ärten Ca 76, 11. of-frenätus 3 (ob unb frGnare) 'am Saum gefülJrf; getäu[d)t, an ber ~1a[e I)erumgefül)rt Pl Capt. 755. of-fucia, ae,J. (ob unb fucus) l5ef)minfe; pl, ~äu[ef)nng, !BlenbltJerf Pl Capt. 666. of-fulgeo 2. si entgegenglän3en: lux oeulis offulsit er[ef)ien V. of-fundo 3. fi'idi, fi'isus 1. l)ingiej3en, lJin[ef)ütten: aquam Pl, 2. uerbreiten; med. nmgeben, fief) aus, breiten: si quicl tenebrarum obfudit exilium Ci, alti- tudo oeulis caliginem offundit maeI)t [ef)winbHg L, ealigo offunditur animis Ci; tamquam si offusa rei p. nox esset fief) aUSlgebreitet l)ätte übet Ci, relig-io offusa animo bie bem .peqetl fief) aufbrängenbe l5ef)eu L. 3. erfüIIen: pectus meum obfudit memoria Ci, pa- vore offusus T. Ogyges is, m. (',Q,yvy'1') ml)tl)i[ef)er Sl'önig in ~l)eben, 3U beffe~ Seit ber Sl'opaiSl,l5ee !Böotien über[ef)llJemmte; adi. Ogygius 3 U)ebuni[dJ 0. oh s, v. o. ühe, interi. 3um 0:inl)aIten mal)nenb; l)aIt: ohe, iam satis est H. Oileu.s, eos ober ei, m. (,OiJ,ev.) Sl'önig ber 20frer, lBater bes ~f[eineren ~ja);: 011e08 Aiax (sc. filius) 0, Aiax Onei (breifilf1ig) V. Olbiensis, e 3ur 15t. Olbia auf l5arbinien gel)örig: ag'er L. Oleades, um, m. [loU tn I5panien L. olea, ae, f. (UmliiIbung bon oliva nad) oleum, \)~f. s. v.) 1. DHtle: nil intra est oleam duri H. 2. Dlbaum: oleam et vitem serere Ci, oleae inventrix Minerva V. ~atl. oleaginus 3 Dom :Ölbaum: virg-nla :ÖI3lOeig N, radix betl :Ölbanmes V. , olearius 3 (oleum) für ,bas :Öl: cella bUeHer Ci; Buhst. oleärius, i, m. Dll)änbler Pl Capt. 489. Ölearos, i, f. eine ber S1)fIaben V, j. Antiparo [ö. Don \ßarus. oleaster, stri, m. (olea) lOilber :Ölbaum mit l)artem 2aub unb Ueinen !Beeren, bal)er infelix V. Olenius 3 uon ber 15t. Olenus in 2ltoHen, äto{i[d): eapella '2ImaItl)ea O. oleo 2. ui (flatt *odeo, § 90, I]:(nt1l" og1. odor, o'w = IJrYjw) 1. ricdjen: olentes menthae 0, (apium) olentia paseua V; occ. ftinfen: olentia sulphure stagna 0, olentis uxores mariti be!3 !Boue!3 II,; metaph. verba oblitterata et olentia ueraltet T.. m11t ace. vina oluenmt Oamenae bufteten naef) @em H; mit adi. gTave olens Harf buftenb V, suave olens llJoI)l, rieeI)enb V. 2. metaph. crfenlten faffelt, uetrafcn: Epieurus nihil (ace.) olet ex Aeaelemia trägt feine I5pur Don ber '2Uabemie an fieI) Ci, illuel non olet unde sit? uerrät es nief)t feinen @runb? Ci. oleum, i, n. (gr. EAat[.FJov; bgL § 51 ülier ollva; in *olaivom ~el v aull unb *olaiom 11)mbe 3n oleum, bgL deivos, deus, § 21) Dliuenöl, n. 31U. !Brennöl (instillare oleum lumini Ci), I5pei[eöI (eaules o~eo ungere H), l5alböl (iuventus oleo perfusa H). I5prtc!jw. 1. oleum addere eamino :Öl ini3 l}ener giej3en H. 2. (aUitr~ rierenb) oleum et operam perdere uon uergebHef) an, gewanbter m1ülJe Ci (\.Jgt 'ba ift ~o~fen unb WCal3 berloren'; urfpr, bon \l1ingfiimpfern); bilb r. quoddam g-enus est verborum palae'strae magis et olei uerrät au jel)r l5ef)ule nnb l}feij3 Ci. ol-facio 3. feci, faetus (oleo) rieef)en: ea, guae gusta- mus, olfaeimus, traetamus Ci. Oliaros = Olearos O. olidus 3 (oleo) rieef)enb; occ. ftinfenb: eaprae H. olim (alter ab\). acc. bon olIus, bgL illim) aclv. 'in jener Seif; 1. einmal, cinft, ilOt Betten: fui~ o~im se~ex 'e!3 lOar einmaC Pl, aurea nune (OapItoha), olIm horricla elumis V, boves olim nisi reddidisset H, nnb fo olim ... mox T, olim ... nuper Ci, olim ... post ... deinde ... nune S. 2. fett lunge, Iällgft: sensus olim lllero vieti Cu, deprensis olim statio tutissima nautis V. 3. einftlltaf{j, füllftig! haee olim meminisse iuvabit V, non, si male nune, et olim sie erit H. 4. (feHen) jcma{il, etllntaf: mihi mol- liter ossa quieseant, si olim fistula vestra amores meos dieat V. 5. lltultdjlttal, btllUJcifcn: ut pueris olim dant erustula doetores H. 6. (mit ~el11\Joraliai2) bann: saxum olim tunditur fluetibus, ubi Oori sidera eondunt V, non magis andierit guam ebrius olim eum eelonnit H. olitor öris m. beffer holitor (olus) @emii[e, gärtne~ Pli 'ad/ olitorius 3: forum @emü[emarft 3U ffiom, fw. uom Sl'upitoI gegen bie ~iberinfer. oli:va, ae, f. (\'\1). E~.a{[.FJa, § 51) ~. Dlive: leeta de ramis H. 2. Dfbaltm: ramus ohva~ V, fronde et oliva eomptus (sv Öta ovOlv) 2aub be!3 Dlbaumes V. 3. meton. Df3UJeig: flavä eaput neetentur oliva V; metaph. undique cleeerpta oliva aHedei rülJmenbe olivetum 522 onero 'iYlo~feIlt' H; ugI. s. v. praepollo. 4. 15tab au~ :OIiven~oI3: Damoll incumbells tereti olivae V. NB. Üf31l.lcigc biellCn u[~· ~rirbcn~fi)m[lo( Hnb uiß 0icgcl3> tmill. SDal.l. o ll:vetum , i, n. :OIivengadeu Ci H, uub oHvi -fer, fera, ferum (§ 66) :Oliven tragenb: arva O. ollvum, i, 1t. (\lw. /'Acn[.fJov, bgI. s. v. oleum) Öl: pisces perfundere olivo Hi meton. olivum vitas caute ba~ Öl be~ mingfampfe~, bie \ßaläftra H. olla, ae, j. Zopf Ci; vgI. 1. aula (§ 52). o11us 3 um. = ille. ~erein3eIte iJotmen: olli dat. sg. unb 120m. pl. V. olor, oris, m. (\JgL nW(lWq '5illuffcr\Jogcl', § 51) I5cljtuan. SDav. olorlnus 3 be~ I5cljtuane~: alae 0, pellllae V. olus, oleris, n. unb demin. (§ 20) olusculum, i, 1t., ricljtiger holus (§ 8, 2Inl11., mfpr. helus, § 51, lJiell. \Jer> Il.lunbt mit fel 'grüne @ulle') @rün3eun, @emüfe: holus coquere H, uneta holuseula nefeljmal5en H. Olympia, ae, f (' OJ.v,wr;{a) bem 3eu~ I)eiIige @egenb in ~(i~ bei \ßifa ani 2np~eu~, I5tätte ber oll)mpifdJen I5piele; acli. Olympius, Olympicus unb Olympiacus3 oh)mpi[d); subst. Olympias, adis, f C OJ.v,un""q) eine :Oft)mpiabe, ein 3eitraum von vier :;JaI)ren, naeIJ beffen ?[(bfauf bie oh)ll1pifcljen I5piele uon nemm gefeiert tumben; bid)t. eine fünfjänrige 3eit: in Scythia nobis quin- quellnis Olympias acta est O. Olympionlces, ae, m. (' OJ.v,U7rl0v(XYI';) l5ieger in ben oll)ll1pi[cf)en Sl'am:pffpiefen Oi. Olympium, ii, n. 15t. auf l5iailien mit 3eu'3tempel L. Olympia, orum, n. COJ.vflnta) bie oh)m:pifcljen Sl'am:pf' fpide: eoronari Olympia H (tuie 'O}.vwna vtltav). Olympias, adis, f. COJ.vfmtaq) mutter 2nqanber~ be~ @roaen Cu. Olympos unb Olympus, i, m. ("OJ.v,uno,) 1. ~äu, finer SEernname. SEef. ber :Oh)mp an ber @ren3e von ma3ebonien ultb Zl)effafien, in ber ml)tI)e l5il1 bet @ötter; meton . .pimmel: processit vesper Olympo V. 2. iJrötenbläfer, I5d)üIer be~ 9JlarftJa~ O. Olynthus, i, f. 15t. auf ~l)ambife, 347 tl0n \ßl)ifipp 3erftört; ~intu. Olynthii, orum, m. N. omasUill, i, n. minb'3falbaunen: pingui tentus omaso voUgefreffen mit II Sat. 2, 5, 40. omen, inis, n. (a(t(. osmen, bicH. UU~ *ovismen 3u gr. Oto,aa. = *o.fuJ}o,UCIt 'af)nc') 1. ll5ogcf3Ci(~Cll, 1lf1t3ctdjCll, ll5!lt3cidjclt: bubo dirum omen mortalibus 0, i secundo omine lI, omen vertere in aliquid für etltl. aU-3Iegen OuL V, accipere (nil3 günftig) altne~men L. occ. a. biifcll ll5!lt3cidjclt: contra omina bellum I)OSCllllt V. b. Wlll!fd), ®Iürfw1tltfdj: JHarium votis ominibusque proseeuti sunt Ci. 2. metOlL fcierHdjer !Zlralldj: primis virginem ominibus iug'are unter 2!uf:pi3ien ver, mäl)Ien V; hie sceptra aecipere regibus omen erat SErauclj V. SDav. öminor 1. ltlei;3fanen, :prop~e3eien, anfünbigen: melius, quaeso, ominare Oi, felix imperium L, naves rediere velut ominatae (mit acc. c. inj.) a1'3 ob fie e~ geCl~nt [)ätten L, male üminata verba unljeiUünbenb H Od. 3,14,11. o-mitto 3. mIsi, lIlissus (flutt *om-mitto ober omitto, § 46) 1. wegwerfen, fa~ren faffclt: arma Cu, pila 0 habenas T; occ. maritum verIaffen T. metaph~ 2. fa~rcll raffelt, fetn Iaffelt, anfgcbCll: curam provin- ciarmu N, Pompei sequendi rationem omittit gibt ben \ßlan auf C, obsessionem einfteUen C, omnibus rebus omissis mit .pintanfe!lung aIIe~ anberen C, sce1us inpunitum ungeal)nbet ~ingel)en laffen S. mit inj. allf~iirClt: omittatis recordari Ci, omitte lIlirari opes Romae H; occ. nihil inexpertmu omittere laffen Ou, tempus C, hostem L au~ ben 2lugen laffen. 3. llner~ wöOnt fUffCll, ii6ergcOell, uon ettu. ablc~ell. .päufig: ut ... ol11ittam: nt omittal11 Philip1JUm abgefel)en von N· inbir. iJr. omitto, quid fee81'it Oi. ' omni-gena, ae, m. (omnis 11l1b genus, § 66) aUerlei. gen. pl. ol11nigenum deul11 = ol11nigenarul11 V Aen: 8,698. 2lnbere Ie[en: nubigenum, al11nigenum WoHen, följne, Wafferföl)ne. omnlno (adv. isol. abi. bon *omuYnus 3 UU{l Olunis, § 75) 1. im galt3cIt, gÖll3Iidj, Hber~a1i~t: omnino non all- plius eentm11 N, erant omnino itinera duo 0, aut omnino aut l11agna ex parte Oi, de hominum genere aut omnino de animalium Oi. 2. (einfrlJränfeno ODer gegcnfä~firlJ) aUerbingll Ci Att. 11, 6, 6. 3. tJöffig bmdjullil, gau3 UItD gar, l.1OUftönbig: omnino quicl Ro~ mae ag-eretur nescivit Oi, (piissimus), quod verbulU omnino nullmn in lingua Latina est überI)aupt nicljt q;iftiert Ci, omnino neminem vicleo Ci, nihil cHeis ollnillo Oi, omnino provinciam neglexit Ci. omni-parens, ntis (§ 6G) 2![[muitet: terra V. omni-potens, ntis (§ 66) a[[mäcljtig. omnis, e 1. aUei. 9Jleift pl. ea apuel omnes gentes fiunt Ci, omnibus aeclifieiis pepercit Oi; subst. constat inter omnes a[[gemein N, omnium libertas N, opinio Oi bie a[[gemeine; mit gen. part. Macedonulll omnibus L; fel)r l)äufig im gen. part. omnium poten- tissimus ber aHermäd)tinfte N, miserrimus ber afler, elenbefte Oi; n. omnia facere aUe~ uerflte~en Oi, per omnia ducm'e übera([ l)erumfül)ren V, omnia malle quam bellum L; bef. acc. (luie navw) aclv. omnia Mercurio similis in aUem V. 2. jebet, jeberlei: triremes Oll1nes lautet Zriremen 0, omni tempore iebeqeit 0, Oll1ne eiusmodi 11egotium Ci, Olnnis pax belle utilior Oi, omnibus mensibus ieben monat Oi, sine Oll1ni periculo o~ne jeberlei @efaljr Ci, Oll1nis fraus et perfidia Oi. 3. aUer~allb, afferlei: omnibus tormentis necari mit aUen erbenffidien C, omnibus precibus petere 0, Oll1nes floscu1os carpam Oi, om- nibus superstitionibus obnoxius L. 4. golt3, gefamt. 9Jleift sg. Gallia in feiner @efamt~eit C, iusula 0, commeatus, peeunia N Ci, haec Oll1nis oratio mea est Ci, tmTas Oll1ni dicione tenere uneingefcljränft V, iuventus V, socios litore ab Oluni advocat V, non Oll1nis moriar H. NB. I. 0 m u i s lieaeid)I\Ct bu~ @at13C nI(l : tellu.s sHiis ab oppugnanda (vom lBerennen) urbe acl °Rr optem clehiscat mihi V, optemus, ut. eat III e~sl- sielendam (311m lBelagem) versis L, Spartam , !ium Ci, ne quis currat, optat 0; m;t .ace. e. ~nJ. ChiUlU (bie @5tabt) N; aber au~: Aeg'yptum oppr opto reclargui me Ci; bei gIeief)em subt. tnJ. (ftreuen, gnatum profectus est um all3ugretfen !'f. 2 .. me.tap~: traef)ten begeTJren) optavit sumere poenas V. ~ef. angreifen 3U 2eiue gel)en: oppugnabls, ne ld llUP~ optandus 3 wünfel)en!3wett: otium, clivitiae, opt~nda tremus?' Ci, clandestinis consiliis nos oppugnant Ct, alias @egenftiinbe be~ m5unfef)e!3 S. fBgI. S. v. optatus. rem Ci. opulens, ntis, ctdv. enter (ops) teiel): non i.llos ~rt.e, ops, opis, J., nom. unb dat. sg. nur a~!3 l~omen p~. me opulenter colam He fnap:p TJaUen, mtef) retel)ltef) (altinb. ~tpnas '(§:rtrag, .l)alie', gr. IiflnV"f) '@et~~tbe, .15eftl} ) pflegen S, civitas magna et opulens S. SD~lJ. I. sg. unb pl. 1. ID!ad)t, ~raft, fBer~~gc~;mk:~ opulentia, ae, j. 1. ffieiel)tum: habemus pubhce cumque ope possent, Vlm propulsarent. ~, egestatem, privatim 0Rulen~lam S; pl. Pl. omni ope niti clecet, ne ... S, magna llltu~tur opum 2. Wlaef)t: Thasii opulentla fret~ N .. vi mit aHer S'rraft V, gra.tes persolvere c11gna~'iilm~ opulento, are reiel) mael)en: baClS oh:,ae H. fBon opis est nostrae vermag tel) mef)t V. 2. s~ . . 'o~ , opulentus 3 (~rlif. 3\l opulens) 1. tetel), wol)ITJabenb: [jcifiallb: opis inc1igere brauel)en JY, ISi~:) °r c11pV~~ ~ teief)lief): oppiclllln plenum atque opulentmll C, multI cleorum N, opem feiTe (vgL opItu an ,0 opus 526 privati oI.mlenti. ac l)otentes Ci, opulentissimae 8yr1' ae etltla'" rt "f f, cf O t b • '" Don ",a ar "rau Je C aedificandi usus 0 g~zae l; J.llI . a l. templum donis opulentum V; t O' l '." , "pUs mit gen. provmcrae nec virorum inopes et pecuniae es l;. p. mantUlIll milites opus sunt tibi Pl 1 t T b quae amiClS opus fuemnt N; inf. omnia enu : opu en ae ; su st. regionis opulenta ber Dteief)tum rare ~o"n, o.pus est Ci,. q.uid opus est plura ~i be;3 Banbe;3 Cu. 2. miief)tig, ftarf: parvis copiis (sc. d1cöle), acc. c. tn}. opus est ipsos ant- bella gerere cum opulentis regibus S, minus opu, ce~ere C, n.e dici quidem opus est Ci; felteen lentum agme,n fef)maef)ere l5treitmaef)t L, opulentissi- .\S. el f ef) ef a 13: m.tellegebant opus esse, ut bonl's al'- mum et maXllnum regnum Antiochi Ci. tb- . ~ us pectus 1mplerent T. l5uoi. 3U erg iin3en' opus, er18, n. (artinb. apas) imetf, I[Croeit, 11. 31tl. Vlres effundite vestras I sic opus est (sc. 'fieri) O· 1. 1. 9(tbe~t, )Befdjäftiguug, 'rätigfcit; I g~llUIJ.l cum opus non fuit (sc. suffocare), suffoca: occ. lebe f:peilie[[e 1iitigfeit; vlt Cl" non. debeo tempta~'e: .. nihil opus est (sc. 2. meton. ba;3 DoIfenbete !lied, bie fertige 9ltbeit i tempt~! e) Cl. 2. ~Xm !)aufigften mit abl. allXilio g.,cc. ftatt be;3 l)1amen;3 be;3 ®egenftanbe;3. pec~lllla. ?PU~ est N,. multis custodibus Ci, coniec~ Ir. 1. ,tat, ba;3 'run; ~ura, di~matlOne Ct, armis opus (olme est) V. l50 2 . .paubarbeit, stlUlft, 6iif; Immer. mIt pt. pf pass. ~uid opus sit facto lDa;3 i\U ~. ~ü~e, 9lUftrCUgltIT~+ tun fel N, .. " properato (@lle) Ci, priusquam incipias UI. 0m tsol. nom. sg. mit esse :priibif. Dob. opus consu~to (U6er~egung) o~us est S. 3· l5elten mit gen: est: . Cß Ht nötig, bonnöten, man braud]f i quantl ~rgentI opus flUt L, ad consilium pensandulll 1. mIt nom.; 2. abl.; 3. gen. tempons opus esse L. I . t't"'t ffi' Opu.s, untis, J, acc. unta ('Onovc;) l5t. in BOftl'''' am . 1. ms 1 u~ 0 cmam Syracusis; menses octo @ 0 L '" opus no,u. clefmt. fe!)1te e;3 nief)t an 9lroeit Ci, opera tii~l:Pö~'~llU, J~. 1~i. Opuntius 3 H; @inm. Opun- ad fabnlIa Surglt 3U feinet l5djmiebearoeit V omnibus l' ~llla qu~es o~erum, labor omnibus un{ls V, res ~puscu um, 1, n. (clemin. bon opus) imedef)en H. llU~:lensl ?pens L, lllagni operis est eiu tildjtige;3 .. ?ra, ae,.! (lU os,. l1gL ~a '@:laum', § 29) 1. Sl'iiftc, l5tud srlroel! Cu, Martis opus Sl'am:pf V. ace. Banb, Sl'uftc~lfau.b_ u~'bes. sltae mora Thl'aciae N, testes o ~ u: ~a~no rure facere, opus 0, coloni operis sui I' sunt In smguhs ons OHmes sinus et portus Ci litol'is a~n;a lelmquunt O. imelbmerf: ROlllanis sollelllne ora Uferranb V; meton. Sl'üftcllbcUJOÖllCf, om l~aritillla Vll'lS opus H. ?Bautiitigreit, ba;3 ?Bauen: OlllneS I C~: POl1lpeiul1l requisivit Ci, ora Campaniae de- opus fa.~erent foUten oauen lje!fen N, opus fieri Lace- scnt T. 2 .. Glcgenb, .pillllllCIßftrtdj, BOlle: dOlllUS daCl1l0nn querebantur bat man oaue N m a;3 Aeneae cunctls dOl1linabitur oris V, rex geliclae l5.djan3fn, ?Befeft.!g;l1tg;3arOe!t: in opere occupatus orae H, globus terme duabus oris habitabilis Ci' mIt ~~au3en oefef)afhgt C, fatlg-atus miles operibus baljer: lm,ninis orae bie '?Bqide be;3 Bief)te;3' V, bic!)t: proelll~que L; baljer: locus uatura et opere nmnitus C = 1age;3l~djt: l5onnenfidjt. 3· metaph. l5aum, ffiauD rl)et .. Sltu et opere mUllitus Cu natilrlidj 1Inb filnftli~ ~ube: chpeI orae V, oras loricae reclndit hasta v' oefefhgt, DO~ l)1a~ltt unb smenfdjenf:)anb oefeftigt. [Ion oras .evolve~~ belli (nad) Ennius) ben ghieg;3fdjau:PlaH~ {eo(ofen l5nol. iml dun g:. tela divel'sorum operul1l 0, ora. sIlvae Blflere, l5aum L, extrel1la ora Vocontiorul1l I t agn L. opus llleae. laS ae sensIt O. 2. pictores et ii, qui slgn.a fabr~cantu~', et po~tae SUUl1l quisque opus a n. ora, ae, J 1au, l5eiL oras et allcoras praeci-vuI~o conSlderarl vult Cz. ace. ?BaulDed, ?Ball: dere L, resolutis oris L. POlllt opus ba;3 B~ol)tint!) 0, urbis opus ba;3 Don ber oraculum,. i, n. (01'0 [prrd)cn) 1. 6~rttdj, 211I~f~1'Ildj: l5t~bt geoUl:t~ l5djlff V. l5ef)an3med: opus Iüber- haec physlcorum oracula fundo Ci; occ. Gliittct:~ nOlU.lll mUllltlOnesque C, tUlllulum operibus magnis f~rudj: Apollo Pythius oraculUlll edidit Ci. 2. me- mUlllre C. ?BeIagerung;3ltled: urbem operibus ton. OrnfeIftiittc, Otllfcf: Iovis Hallllllonis Cw biIbf. clausit. N, saepsit C. ?Belagerung;3mafef)ine: dOlllUS iurisconsulti est oracnlum totius civitatis Ci. opera_ Il1celldere.N, vineae aliaque opera L, uon __ N.B. >Bei ~ir~tcm aud) oraclum (§ 37). corona, s~cl openbus 0ppllgnare L. miimme: flu- oratlO, önis, f. (oro) men openbus obstruere C. Sl'unftmerf: vestis so- ~~~rac~e, ba~~~J;cdjeu; 1'01'1:m opus. Cu, llla~moreum l5tatue 0, pocula, opus meton. 2. ~~tccl)UJcifc, ::tl rn:ftclXltttg, 9fußDtucfi Al~lluedon~lS V. . Blteraturltled: oratorium Ci, dii 3. !liotte, 2hl~erllng; O~'SIS tant! opens successus prosperos dent bem 4. (fnnftmäßige) ffiebe, )Bortrag i fu!)nen Unterfangen eine;3 foldjen imerfe;3 L cal'mina occ. a. 'r~etttai b. lSercbfamfcit- eleg'i, mirabile visu opns H. ' , 5. ~r.ofailcl)c ;!larftclXultg, ~cofa; ) II. 1. hoc ~lltimo ~irt.utis opere edito Cu, opel'i- 6. fatfcdtr~cr lSefeOf, ,panbfdjretbcll. bus ~u~ antelre C, Ius 111ll11ortalibus editis operibus f .~~:.::.-._---- unfteroltcl)e 1aten L. maljer: quod sui operis erat 1 .. erae ~unt ra!ionis et orationis expertes Ci, agebat ma;3 feine l5ad)e mar, i!)m oolag L, sunt qui~ omlll~ 10cutIO. or~tlO est Ci, Epicurns re tollit, bus unum opus est beren eini\ige;3 1un e;3 ift H, pel'i- ora t~one rehnqmt cleos tatfiidjHc!) ... aoer er f:prief)t clllosae plenum opus aleae ein gefa!)ruolIe;3 Untet, . : . Ct. . 2 .. tallta commenclatio oris atque oratio-n~!)men !I; 2. mater~am snpel'abat opus beu l5toff n~s. N, yntu~l Pompei quae potest oratio Iml' illve- ble srlu"fuljruug, %{roeü 0, simulacl'l1m singulari lllr~? Ct, utrlUsque.orationis facultas (rl)Ct. Uilb pllifo< opere Cl, .bullarum non opere, secl pondere delec- [op[)l[d)cr 2f:lI3brucf) Ct, concinlla, contorta Ci. 3. Pa- ta~atu.r Cl, g-aleae caelatae opere Oorinthio Don rum oratlO~e (Unter!)anblllug) reconciliare N, capti- fonntljlfef)er 9lroeit Ci. 3. ?Bef. in ben Iuxtan • (§ 67) vorum oratlO CUlU perfngis convenit C hac oratione m ( ) CL' adducti. %(u;3einanberfellungen C, Platonis ?Bel) au:p , agn 0 -opere, summo, maximo, tanto, nimio opere; tuug CL 4. Oato ab aclulescentia confecit ora-D~L . unter magnopere, summopere 11. a.: haec artificia Graecos nimio opere delectant gar fe!)r, ÜOetCtU;3 Ci. tiones N, omtionem habere ljarten Ci, perpetua .!II. opus 'ba~ i\U fdjaffenbe imerf', bie 'mufgaoe' ~ufamJ.llenl)angeuber [lortretg N, orationes pro aliis et brucft. QU~) au;3 'ma;3 not tut', 'ba;3 l)1ötige': 1. mit 1~ alIo.s L . . a. Imins orationis principium inve- l5ubl. SI quid ipsi a Oaesal'e opus esset mfl111 er ~lIre Ct.' .0ratlO .deesse nemini potest Ci. b. satis 111 eo flUt ol'atlOnis atque ingenii Ci. 5. et in atiuncula 527 ordo poematis et in oratiolle peccatur bi~ Isocrates nu- meris etiam in oratione utitur Ci. 6. oratio prin- cipis per quaestorem audita est T. maD. demin. oratiuncula, ae, f. fleine ffiebe Ci. orator, öris, m. (oro) 1. l5:predjer, ffiebner (einer @e[anbt< (cljajt), Unter!)iinbler: mittor orator ad arces lliacas 0, Veientes pacem petitum oratores Romam mittunt L. :2. (funflmäl3igcr) Dtebner: laudantur Ol'atores veteres Orassi et Antonii Ci. maD. orätorius 3, adv. Ei rebnerifdj: vis, ingenium Ci, plllchre et oratorie dicere Ci. oratrlx, Icis, J (orator 1.) [lermitHerin: pacis et foecleris Ci. orbator, öris, m. (orbo) [lerltlaifer, ber anbere 311 ?ffiaifen macl)t 0 Met. 13, 500. Orbilius Pupillus, geo. i\U ?BeneDent, feit 63 a{;3 Be!)rer in Dtom ange[el)en, aoer ftreng unb bart H. orbis, is, m. (locat. orbi terme Ci) 1. ~reiil, ba;3 \RunD; 2. metaph. Sl'reiillauf, Sl'reiil, Umfxeiß; 3. meton. muhe %,fücl)c, 6djeibc, ffiab i occ. a[[e;3 l5djeioenförmige. 1. orbis rotae bM Dtunb be;3 Dtabe;3 0, quinque orbIs explent cursu V, tel' equitavit in orbIs V; occ. orbem facere, in orbem consistere ein ~atree oUben C, ex orbe excedere au;3 bem starree treten C, lacteus smHcf)fitate Ci, signifCl' 1ierfrei;3, 30biaht!3 Ci, finiens .\SOrl30nt Ci. 2. stellae orbes suos con- ficiunt Sl'tei~oaljnen, Sl'rei;3lauf Ci, anguis rapit orbis per humum minbet fid), madjt iminbungen V, triginta volvendis mensibus orbes explebit :;sa!)te;3frejfe V, annuus V, idem orbis in singulos annos volvitur biefeloe @rfdjeinung Ie!)rt im Sl'tei;3lauf iebe;3 :;sa!)r mieber L, fasces in orbem per omlles eunt L; oft: orbis terrarum ber gefatnte Umfrei;3 ber imeH, bie imeU, ber @rbfrei;3: impleverunt orbem terl'arum no- minis sui gloria Ci, Oeres Olunem orbem terrarum peragravit Ci; orationis obet verbol'Um \ßetiobe Ci. 3. mensae 1jfdJ:plaUe 0, genuum Sl'niefdjeioe 0, clip ei ber 3irfefnmbe l5cliHb obet' bie ein3elne l5djUb:pIaUe V, clipei septemplicis extremi orbes V, decimo orbe (telum) moratum 0, rota orbis (appo(itioneTI) ba;3 frei, fenbe Dtab V; dubio Fortuna stans in orbe ®mcf;3, rab 0; f:pridjm. circumagitur orbis ba;3 ?Blatt menbet fidj L. ace. Dom srluge: inanis luminis orbis 0, ardentIs oculorum orbis ad moenia torsit V; solis orbis L uub urot l'eferet diem et lucidus orbis erit (5onue V, luna huplet ol'bem 0; Dom .\SimmeI!3, geJDöloe: sol medium caeli conscenderat orbem V, orbem medium nox subibat V, Atlas aetherios orbIs ume1'O sustinet V; oef. Don ber @rbe (DgI. 2. orbis terrarnm), bie nad) alter srlnfdjauung a{;3 l5djeioe im Däean fdjltlimmt: imperium orbis terme Ci, summum consilium orbis terrae Ci; meton. smenfdjengefdjledjt, imeH: orbis terme memoria sempiterna Ci; baljer bidjt. = Banb, ®eoiet: Orete, qui meus est orbis 0, Eous smorgenlanb O. orbita, ae, f. (orbis) imagenge{eii3 L; bidjt. \ßfab, (5:pur: iugis, quä nulla priornm orbita V. orbitäs, tatis, j. (orbus) [lerltlaifHleit: orbitas mea, quod sine liberis sum Ctt, orbitates liberum Ci, rei p. virorum orbitas e;3 fe!)lt bem l5taat an smiinnern Ci. orbo 1. (orbus) 1. Detltlaifen, ber @ltem ober Sl'inber oerauoen: orbatus progenie Ci, fulmina patres orba- tura 0, leaenam catulo O. 2. metaph. oerauoen: rem p. auxilio Ci, Pompeius tanta g'loria orbatus Ci. Orbona, ae, j. bie ®öWn be;3 [lermaiftfeiu;3, Don finber, lofen @Itern angerufen Ci. [Ion orbus 3 (gr. 0l!rp-CCIl-O" § 7, a[tillb. arbhas ',Sl'inb', got. \I. aIlb. al'bi 'ba\l &rlie') 1. Derltlaift, u. 31D. a. eIterllloiJ! filii mei te incolumi orbi non eI'unt Ci. b. ftltber~ Io}J: Oinyras 0; mit ffen. Memnonis orba O. e. ber~ UJtfUJct: a toticlem natis orba sit aque viro 0; subst. orbi ?rbaeque [ßajfen unb ?ffiitmen L. 2. metaph. bccUJalft, beraubt: post Hortensii mortem orba elo- quentia Ci; mit abl. terra mortalibus orba 0, forum litibus orbum H; ober gen. luminis orbus O. orca, ae, j. irbene;3 ®efiit 3U eingefali\enen ~ifdjen, ;ronne H. Orcades, um, f, acc. as i. Ddncl),:;snfeTn an ber 1)10rb, (:pille Don l5ef)ottlanb T. orchas, adis, J (\'\')11. 0I!Xac;) eine liingIidjrunbe DXiDen, art V. Orchomenos ober u.s, i, m. (' 0I!X0f.lEv6c;) 1. l5t. in ?Böotien am Sl'e:p!)iffu;3 C; @i111D. Orchomenii, örulll, m. N. 2. l5t. in %ltfabien 0 L. Orclls, i, m. 1. UnterUJelt, ;totemeicl): primis in faucibus Orci V, lllissus ad Orcum H. 2. meton. 'rob: si metit Orcus granclia cmu parvis H, Orcum morari fortleben, ben 10b marten laffen H 3.:P er, fon. Gloit ber ltllfcxUJcft, ~rl1tO: Verres alter Orcus Ci, palliclus V. ordinarius 3 (ordo) orbentlidj, geltlö!)nüef): consiliis ordinariis bellmu gerere L; oef. consules bie orbent, lief) DDr bem :;saljrei3oeginn gcltliil)Iten L (®egf. suffecti). ordinätim (aclv. l1011 ordo, § 79) rei!)enltlei[e: trabes ordinatim structae C. ordinatus 3 georbnet, orbentlidj, regelmiitig: igllel1.e formae orclinatos cursus clefiniunt Ci, pugna ordi- llata per principes, hastatos, triarios bie geltlöljnHd)e Sl'am:pfltleife mit brei l5djladjtreiljen L. Adi. isol. pt. pf pass. Don ordino 1. (ol'c1o) 1. in 9lcHjctt bringen, tci~clt: arbusta sulcis iu Dtel!)ett :pffanöcn H, agmina My- sorum in l5djlad)treilje auffteUen H, copiae ordi- natae N; aoer Scipio voluntarios ordinavit centu- l'iavitque glieberte in ffiotten unb .\Sunbert[ef)aften L, metaph. 2. orDnen, fit bcfttmmte ~o(ge briltgcu: eo volumine magistratus auffüljren N, magistratus aliter in anberer DteiljenfoIge auff±eHen L, publicas res in ljiftorjfd)er DteiI)enfoIge barfteIfen H, annos adfluentes 3iiljlen H. 3. in Orbnung brinßcn, regeln: gentem bie [led)iiUniffe be;3 [lolfei3 Cu, fata ordinant dii Cu, artem praeceptis L, disciplilla onlinata L. ordior 4. örsus sum (ucr)u. mit ordo \Jon orior) 1. alt~ fangen, beginnen: sed satis 'cle hoc: reliquos (sc. du- ces) ordiamur oeginnen mir Don ben anbern N, ab initio est ol'diendus icf) mu~ mit i!)m Don ~Xnfang oe, ginnen N, orsa loqui vates V, maiorem orsa furo- rem V. 2. occ. alt rebeu begi1l1tCltp anfangetl, alt~ ~c6elt: quid pl'imum quel'ar aut uncle ol'diar? Ci, sic filius orsus V am Il{nfange bet Dtebe; aoer aud) naef) bet ffiebe: sic Iuppiter orsus bie;3 maren :;su:p:piter;3 imorte V. Pt. pf. pass. orsa, örum, n. ba~ lScgilmcn, 1!ntmte~lltcll: in melius tua orsa reftectas V; bid)t. !liorte, 9lcbe: sic ore vicissim orsa refert V. ordo, inis, m. (orior) 1. 91ci~e, ,8ug, ~d)td)tei 2. oce. (mHit.) Gllteb, \ReH} lInb GlHcb; 3. &btcihmg, @lItcb (alß 5truwenfiitpcr), ,8cntllt1c; 4. meton. ,8Cl1tUtiOltCllftclXc, BCllturio; 5. (pori/iref) 6tanb, ~faffc, 9IuteHuug; 6. (aoftt.) OrDnung, \Rci~enfnrße, ffiegef. 1. directi in quincuncem ordines arborum Ci, pone ordine vites V, inclulge ordinibus (sc. vitium) :pffanJe fie meitet aU;3eillanber V, longus ordo flammarum lange ~euerlinie V; ol'clines caespitum, cratium l5ef)idjten C, saxa, quae rectis lineis suos ordines servant gerab, Ordovices 528 ornamv .. ou111 .' Unig ~ereif)t C!' 0 b 1i q 11 11 s signorum ordo bie D1eif)e ber .\:nmme[i33etC{Jen v. ace. D1eif)e ber D1uberbänfe: terno consurgunt ol'dine remi V; D1eif)e ber (sftle im ~f)eater: XIV ordines, ttJeIel)e ben D1ittern refertliert ttJaren, baf)er in XIV ordinibus sedere = D1itter (ein Ci' 3ug, Binie: longo ordine matres stant eircum v' longe cOlllitum praecesserat orc1o V. ' 2. ordines. constituere, perturbare C, ordine egredi aUi3. bem @ltebe treten CL, ordines pugnantiulll L, ordllles COllllllutare bie (Ste[[ung änbern S sine ordi- nibus, perlllixti S, ordines observare i~ D1eif) unb @Ueb breiben S. 3. primi pili centurio, qui eundelll ordinelll in ~xerci~u POlllpei duxerat befef)Iigt f)atte C, aliquelll III ordlllem co gere begrabieren, bilbL f)intanfetlen L; Q. Lucanius eiusdelll ordinis aui3 ber(eIben 3enturie C. 4. spes praellliorulll atque ordinum auf .pau:pt, mannfte[[en C, decimUlll ordinelll hastatum alicui assig~are iemb. bai3 Sfommanbo ber 3ef)nten .paftaten, 3entune geben L, centuriones ex inferioribus ordinibus i1~ superiores traducti tlon geringeren Sfommanben 3U f)of)eten (Stellen beförbert C; baf)er: tribunis militum prilnisque ordinibus convocatis .pau:ptIeute erfter Sflaffe (b. f). ber erHen 3enturien) C, emn ab octavis ordi- nibus ad primipilum traducere if)n tlom D1ange einei3 .pau:ptmannei3 ber ael)ten Sfof)orte (ael)ten @rabei3) 3um erften .pau:ptmann ber erften Sfof)orte tlorrüden laffen C. S. omnium ordinum homines N, contentus ordine equestri er brieb im D1itterftanb N pedester bie !Bürger (ttJelel)e ali3 ~nfanteri(ten bienen) L; oee. senatorius ber,(Senat Ci, unb oft: amplissimus Ci hoc icrnoscant dii huic ordini bem (Senat Ci; fo aJel): M~tinensis ber (Stabtrat .tlon ~J1o.bena T, flos equitum R. publi- canorum ordllle contllletur gef)ört 3ur Sflaf( eber (Steuer, :päel)ter Ci. . ~. ordinem sic definiunt: compositionem rerum ~ptIs .et accommodatis locis Ci, nu110 ordine atque Impel'lO of)ne ,orbnung C, modum et ordinem rebus adhibere Ci, ordo seriesque causarum Ci saeclorum nascitur ~rc1o 3eitenfolge V, rerum D1eif)e ;on ~aten V, fa~onun @ang bei3 @e[el)icfei3 V. 12Xbtl. ordine a. ber D1elf)e nael): ordine cuncta cognoscit Cu ordine emunerare N, .. o.l'dine mores, studia, pl'oelia ilicam V. b. ?rbnung.i3maji!g, orbentIiel), nael) @ebüf)r: perfectis ordllle .v0tIS :r;. ex or~ine ber D1eif)e nael): quisque sententlam dIXIt ex ordllle Ci, ex ordine menses un, ~mterbro.el)en V, solvi iubet ex ordine funem fogleiel) V; l~ Ol'dllle ber D1eif)e nael): in ordine referebat Thyr- SIS V; . extra ordinem au~er ber ,orbnung: quae- rere Ct. Ordovices, um, m., ace. as )Bort in !Britannien an ber Sfüfte gegenüber 12Xnglefel) T. Oreas, acHs,.f., ace. ada, ace. pl. ac1as ('OIlHa. § 91 Don lJ(,o,) !Bergnl)m:pf)e, ,oreabe ° V. " Orest~e, ä~lun, m. )Bon in ber e:pirotifel)en Banb(el). WColo[fti3 31tll[el)en l2XOUi3 unb .paliafmon CuL. Orestes, ae .. unb is, m. ~'O('EGTn.) 12Xgamenmoni3 (Sof)n, ber WCuttermorber; c:dt. Oresteus 3 (' O('EGTEW" § 91, mof. 2): dea ~lana, beren !BUb ~:pf)igenie mit _,oreftei3 tlon ~aurii3 nael) 12Xricia gebrael)t f)aben [oll 0. Oretani, örum, m. )Bon in (S:panien am @uabiana L Ore~s, j, / (' O('EV.) (St. auf ~uböa L. . orgla, orum, n. (~Itl. Ta IJl1yta) näel)Hiel)er @ef)eimbienft bei3 !Bacel)Ui3, !Bacel)ui3feier. orichal~um, i, n., (~IU. o('EtxaJ..uo., @efcfJfecl)t nad) § 92, ~cfJff~unehaleum, lbofftlett)m. § 95, mof. 2) c!Bergeq', b. I). :me mg. Oricos, ~, :( u~b Oricum, i, n. (0 "Q(J/uo., § 92) ~ee.ft~bt m 0Hl)rten al.!. ben ferauni[el)en !Bergen; adi. OnclUs 3; ~inttJ. Oriclni, örum, m. oriens, ntis, m. (8C. ~ol; i80l. pt. p1·. act. 1J0n orior) bie aufgef)enbe (Sonne, ber l2(ufgang, u. 3ttJ. 1. ~oltnCIt­ gott: equis Oriens anhelis V. 2. meton. IDlorgen- ~ftcu: septimus h.inc oriens ber fiebente WCorgen 0' slbmuI~crttlln dad Ol~lentem convertere Ci, qui telTa~ a orle~. e a occld~nt~m colunt. Ci. ..3. IDlorgclt= faub, Oncut: ad onentls partes. III exsIlnllu ibit Ci spoHis orientis onustus V. ' O~lgO, i~i~,f (orior) 1. 1tJ;f~rulto: doloris Ci, fon- tnlln ongmes H; baf)er Orig'ines (?Bud)titeI) Cato 'Ur[:prünge', CUtgefel)iel)te' (wrirms); occ. Ubftallt1l1ltltg Gleb.urt: familiarUlll N, Achillis 12Xbftammung uo~ 12X~t~[e~ Cu, ille clarus origine 0, Sabinus modicus onglllls T. 2. meton. ~tamm, Glefd)Ied)t: ab ultima or~g~ne stirpis R. aui3 einer uraIten l}amiIie N, pulchr~ ongme Oaesar V. 3. ~tanunuatcr, U~Il~crr: Aeneas ROlllanae stirpis origo V, Tuisto et Mannus o1'icro gentis conditoresque T; auel): melioris mundi, fontis Urf)eber 0; occ. IDluttcrftabt, =fattb: urbes originibus suis praesidio fuere S, Indaea origo eius mali T. Örlon, önis, m. (' Ql1ünv) ~äger aui3 .pl)ria in l.8öotien tl?n ~iana, ber er @ettJaIt antun ttJoHte, getötet. (Stern: büb, berren 12Xufgang (®ommerfonnenltJenbe) unb ~ieber, gang (®interfonnenrombe) (Stürme bringt. _ NB. midjter lJetfür3cn bie ~ängen odieoig: Orlon, Orlonis, Orionis U. a, orio! 4. ortus sum, aber ori.turus (lJgl. 1J('-vV-flt, o(.lw('a) 1. ftd) ctf)eben: consul Ol'lenS de nocte silentio L· metaph. oritur tempestas, ventus N, seditio Cu; clamor C, bellmn Ci, caedes V. 2. allfge~en, fid)t= bar IlJcrbclt, fid) aetgcu: stella oriturque caditque ° ab orto sole Clt, ad orientem solem gegen ,often d lux oritm ber ~ag H, orta luce am WCorgen d bUbI.. oritur monstrum 3eigt fiel) V. 3. eutftc~en; clt!f~ntt~elt: Rh~nus or~tur ex Lepontiis C, Tigris ontur In montlbus UXlOrUlll Cu, amnes Oaucaso orti Ctt; im!B il be: aestus oriuntur treten ein Cu; a natura amicitia orta Ci. 4. abftalltlltcll, geborelt IlJcrbcu: stirpe regia ortus Cu, Belgae orti a Ger- manis C, ex concubina ortus S. S. llJad)fcu: oriens uva Ci, pinus V, olea T, ego a me ortus (= homo novus s. v.) [elbftgemael)ter WCann Ci. 6. anfaugen, au~~beu: Belgae a Galliae finibus oriuntur C, pro- caClter ortus sermo Cu, initium turbandi a felllina ortlun L. )Bgt s. vv. orüins unb oriundus. ÖrithYla, ae, /, ace. an CQ I1E({}Vta, § 91, muf. 2) ~oel)ter bei3 ~reel)tI)eUi3, Sfönigi3 3U 12Xtf)en, uon !Boreai3 _entfüf)rt, bem He ben 3etf)ei3 unb Sfalaii3 gebar 0. Oritae, ärulll, m. (' Q('Eirat, § 91, 2lof. 2) )Bon tlon in, bi[el)er 12Xbfunft in @ebro[ien Cu. oriundus 3 (isol. pt. pr. pa88. IJon orior) abftammenb: na ti Oarthagine, sed 0 ri un di ab Syracusis exsule avo L, oriundi ex Etruscis L; metaph. Albä oriun- dum sacerdotium L. Ormenis, idos, / ('O('f-lEvt.) bie ~nfeIin bei3 ,ormenui3, 12Xftl)bameia 0. ornamentum, i, n. (orno) 1. Uttßrüfümo, !Rüftltug: ornamenta a chorago sumpsit Pl, ceterae copiae, ornamenta, praesidia vestra Sfriegi3tlorräte Ci, pacis ornamenta !Bebürfniffe Ci. 2. @)d)mutf, ~{eütob: pecunia et ornamenta ex fano Herclllis C quod auri, argenti, ornamentOl'llln fl1it Ci, tl'iu~phalia ornalllen.ta ~n(ignien T. metaph. 3. ~d)nutcf, ßtexbe~ HortenslUs lumen atqne ornamentum rei p. Ci, 01'- namento esse alicui 3ur Sierbe gereiel)en, oratoria ornamenta dicendi Ci, amicitiae Ci. 4. UU03cid)= lllutg, (\;~re: nu11mn a POlllpeio habnit ornamentum N, ornamenta honoris Ci, ornamenta et beneficia po- puli R. Ci. 529 uscus ornätus 3, adv. e (adi. isol. pt. pf· pass. \)on orno) 1; gerüftet, attßgerüftet: elephantus angefel)irr~ N1 orIl:a- tissimus exereitus beftgerüftet N, naves armlS orn~tls­ simae ttJof)l aUi3gerüftet C. metaph.~ . . ocfd)lItü~t, 3icrlid), id)iin: in oratione gettJäl)lt N, mllll.ornatlUs agro bene culto Ci, graviter ornat.eque dlcere g~' fel)macftloH Ci. 3. cf)xcuuolf, ritf)lIthd): locus ad dl- cendum ornatissin:us Ci. .+ ~cc1)rt, oc~~tct: h?n~­ ribus a senatu Ct; ali3 ~ttel f)odjgeef)rt. ornatlssl- 3. ~ctfttnft, ®eburt: ab Elid~ ducimus ortus 0, ante ortulll ... post mortem Ct. Ortygia, ae ober Ortygie, es,.f. ('O(.lTVyt~) c[ßadjtel, infel'; 1. bie ~nfel tlor (St)rafui3. ~. btel)t. lJ1~me non ~eloi3. Adi. Ortygius 3: dea ~tana (= Deha), boves bie uon 12X:pollo gef)üteten O. oryza, ae, f. (~ltJ. IJl1v~a) D1eii3 H. os, öris, n. (aItinb. as '?D1unb') I. 1. IDlunb, ~J1an{; oce . .. ~d)ltabel, !Rad)cn; muS adulescens, eques, civis Ci. ornatus, ÜS, m. (oma) ':. Uuß.rllftuug, 12XußftattuuO: hic tantus caeli ornatus Ct, gladmtorum L. 2. Ud- id)mücfttug: in ornatu. urbis habui~ victor~ae ratio- nem Ci; bUbI. oratlO ornatu comItata C~. 3· .me- ton. ßiCXflt, ~fcibuug, ~oftüllt: in plateam ll~!?ired~t~r cum novo ornatu specieque Pl, or~atu mllita~l m ber D1üftung einei3 (Solbaten N, AntlOchus comItatu reO'io atque ornatu fuit Ci. 4. metaph. (Sd)mutf, ßt~t: ornatum orationi adferre Ci. . Orni, örum, m. Sfaftell an ber mro:ponÜi3 N. .. orno 1. ($ord[i)no, § 42) 1. aUßftatteu, aUß:ttit~~, lJerfe~elt: triremem armatis bemannen N, dI~TltllS Athenienses N, aedificare et ornar~ clas~es C~! 01'- nare et apparare convivium Cf .. magl~tratus mul~s L, aliquem armis V. 2. id)lItutfClt, 3tc:e~: homlllem torque N, templum Ci, ornabant momlla collum 0, ornabat cornua sertis Vi ace. gr. ornatus. caput foliis V; oee. triiitrCn: nondum o~nata ca'Pillos 0. metaph, 3. id)lItücfcu, auf~u~cn: oratlOn~m Ct, eoru~ studio et dignitate ornatur causa C~. 4· aUß- 3eid)ucn, c~tcU, bcc~ren: eivitatem omlllbus rebus C:' pudor ornat aetatem Ci, eius mortem monumento Ct. )Bgl. s. v. örnätus 3. ornus, i, f. !Bergefel)e, ttJilbe ~fdje. . 01'0 1. (oro ab ore Va"ro) 1. wred)cu, rebelt:. o~antl tremor occupat artus 0, talibus orabat dlCtlS V; oce. uörtragen, uCt~aubc1u: litem (ca~sa~ Li a~i3 D1ebner Ci causam dixit et pro se oravlt l)telt (tel) bte )Berteibigu~gi3rebe L, orandi nescius fel)leel)ter D1ebner T! orantes (subst.) D1ebner T. 2. bittelt, criud)Cu: orantl aures praebere ° i mit ace. pers. vos orat atque obsecrat Ci; ace. rei: auxilium ad bellulll orantes~; bo:p:p. ace. multa deos orans ~, auxilia regem .pÜfe uom Sfönig ober ben Sfönig um .püfe Li dat. u~b ace. veniam dapibus orant O. ~rgän~~ng ~m:perahtl[atl: 01'0: este mei memores 0; .pet!el)e!atl:.v?S orat, sit apud vos modestiae locus Ci, ut accipmtls, quod dixero Ci, ne putetis Ci. ~ur bidjt. unb n~el)fI. inf. a me illos abducere orat V, oraba~ ~ellgere senatores T, ober ace. e. info orabant penmttl Meher- daten T; oft :parentf)etifdj: noli, 01'0 te, ve11e N. Oroanda, örum, n. (St. in mifibien; ~inttJ. Or:oan- denses, ium, m. L. Orodes is unb i, m. Sfönig ber martl)er, ber ben 2. metaph. IDlüuDung, Offnuug, (\;iugaug; 3. meton. @)~rfld)e, !Rebe. ll. 1. synecd. Uut1i~, Glcfid)t; oec. Ungclt, GlegcullJart; 2. metaph. 9J1f1ßfc, ~arue; 3. meton. ~red)~cit, ;llreiftigfeit. I. 1. nillil ex ore eius exiit N, animalia eibum oris hiatu capessllllt Ci; ace. ora canum 0, ora cornicis (Sdjnabe1 0; baf)er: ora navium r~strata (Sel)ifff3fdjnäbel H. Q5ef. a!f3 (S:preel)ttJerf~eug: llnguae centum oraque centum V, consentiunt uno ore omnes einftimmig Ci, uno ore fremebant. V, poscebat\ll' ore volgi )BoUi3ftimme T; mf)rafen: III ore esse, III o.re omnium ober volgi esse in aller Beute WC.unbe fem, 3um @erebe bienen, ali.quid in ?fe ha?ere. 1m WCunbe füf)ren Ci, in ora hOllllllum vemre, abll'e l~ ber Beut~ WCunb fommen, uiel bef:proel)en Itlerben.; b 1 ~ b 1. be~l os ac fauces ber offeneD1ael)en bei3 Sfnegei3 Ct. 2. III aditu atque ore portüs Ci, lato .dedit ore _fe~~stram ein ttJeit offenei3 Bodj V, os ulcerls V:' spec~s '1; tl.on l}Iüffen WCünbung: in ore Tibens Ostla C?ndlt~ est L; bidjt. Duellöffnung, (Sel)lunb: fons Tlmavl, unde per ora novem .it~. $' tanta erat con;men- datio oris atque oratlOllls (StImme unb D1ebettJet[e N, faciam uno ore Latinos bie(e1be (S:prael)e rebet;b V, or.a sono discordia frembfIingenbe (S:prael)e Vi bldjt. nut profundo Pindarus ore tieffinnige (S:prael)e H. . II. 1. nihilne te ho rum ora vultusque moverunt? C~, in os adversum gerabe ini3 @efiel)t C, o.ra.oculosque in aliquem convertere Ci, tot sese vertlt III ara tler, änbert if)r 12Xui3[ef)en Vi ace. incedunt per ora vestra magnifici uor euren 12Xugen S, ante ?cul~s atque ora parentum V, in ore parentum fihos. lU?,ulare tlor ben l2(ugen T, in ore homimun versan Ct,. agere T fiel) öffentliel) 3eigen, bettJegen. 2 .. G:0rgollls os. pul- cherrimum abstulit Ci, ora cortlClbus .cavatIs V. 3. duri puer oris et ~udax uon f.reel)er (S~ltne .0, o,s hominis insignemque Impuden ham cognosClte bte (Stirne Ci. os (gef:proel)en oss, alfo :pofitionf31ang), oss,is, n. (IJgf. ~raffui3' gefangennaf)m unb tötete Ci. Orontes, is ober i, m., ace. en ('0(.l6vni') altinb. asthi, gr, DaT-OVV) 1. Sfno~en,. Q5em; pT .. ®e, bein. !Bein im lebenben Sför:per: qmd dlCalll de ossIbus ad olllnelll corporis actionem apt~s? Ci, l,nagna ossa lacertosque exuit V; ~ot~ngebem.l. bef. l~ ber )Bbb. mit einis: cineri atque osslbus filll solaclUlll repor- tare Ci' bilbL reliquias Troiae, cineres atque ossa .pau:ptf{u~ peremptae V. 2 .. metaph. bai3 ~n.ner(te: gelidu~ per tlon (Sl)rien ° V. Orpheus m. (,O(JC{!EV.) @emaf)I ber ~url)bife, (Sof)n bei3 12X:pollo unb ber SfaUio:pe. ~ie gr. ~~tL bei3 ~a~en() ift biel)t. gen. Orpheos; dat. Orphel ober .Orphl V; aec Orphea' voc. Orpheu OV. ~aneben m mrofa analogi[el) (§ '60): Orpheus, ei, e?, eum, ~ö i adi. Orpheus 3: vox 0, ober OrphlCuS 3 Ct. dura (ima) cu.curnt ossa .trelll~r WCar~, unb ~em, V, exarsit iuvelll dolor osslbus lllgens tm .per~en V, calor ossa reliquit er erftarrte V. orsa s. v. ordior. OrtlnuS s. v. Hortlnus. . . . Ortona, ae, f. (Stäbtel)en ber If(quer 111 Ba~lUm L. ortus, ÜS, m. (orior) . 1. Uufgau~: solls et luna.~ reliquorumque siderum ortus, obltus, motus Ct.' met on. Oftelt: sol ab ortu ad occasum con:n;~ans C~. metaph. 2. (\;lttite~ltno, UuffolltlltClt: amlCltme Ct. @)IO\llajj er, ~aleinijd).SDeut\dje~ @)djul\llörtetbudj, 3. 'lluf(. Osca, ae, f. (St. nttJ. tlon (Sa:.agoffa, t· H ue s ca; adi. Oscensis, e; ~htttJ. Oscenses, lUm, m. , os-cen, cinis, m. (obs ober OS UB.ti eano, § ~11 ~eti3' fageuogel Ci H. ~ie 12Xug~ralbii33i:p,lm ,u~terfel)e\bet )B~gel, beren l}lug bie 3utunft tunbet, ttJle @mr, 12Xbler (pIae- petes alites), unb (olel)e, beren .. (Stimmen beobael)tet ttJerben (0 scines), ttJie D1abe, Sfraf)e, ~u(e.. _ OSCUS 3 (alt Opseus) of3fifel); subst. O~Cl, orum, m. ,oi3fer, @efamtname ber (übliel) tJ~n Ba.tmm ttJol)nen,ben italifel)en (Stämme. . ~n ben (Sammtedrtegen ttJurbe tf)re 34 oscillum 530 .pauptmael)t geliroel)en, gegen ~nbe ber !l1epuliIif edofel) auel) il)re I5prael)e, bie bem ~atein nal)e tJerwanbt war. oscillum, i, n. (demin. bon osculum) Heine ma~fe, lief. ~ael)~liilbel)en be~ ~acel)ui3, bie man an ber lY~lbmarf aur Illliwel)r liöfer ~inflüffe aufl)iingte V. oscitanter adv. fel)Iiifrig, teiInal)mi3lOi3. ~on os-cito, äre (os cito 6elUege ben lDCunb) gäl)nen; pt. pr. act. oscitäns fel)liifrig, teiInal)mi3lo~: inscitia osci- tantis ducis Ci, ista oscitans sapientia Ci. osculor 1. füffen: filium, simulacrum Ci j metaph. l)eraen, l)iitfel)eln: inimicum meum sic me praesente osculabantur Ci, scientiam iuris tamquam filiolam Ci. ~on osculum, i, n. (demin. bon os) 1. Wllinbel)en, miiul· el)en: videt oClllos et oscula 0, oscula libavit natae lietül)rte fanft ben aarten munb V. 2. meton. SMi: oscula dare, iungere 0, dabit amplexus atque oscula dulcia figet V, supremum Illlifel)ieMfuj3 T. Osi, örum, m. germanifel)ei3 ~oIt an ben stleinen star· patl)en T. OSiris, is unb idos, m., acc. im ("OO'tflt.) @emal)l ber ~fi~ (D. 1). ß'md)toarfeit be~ 9Cirranbe~), l5el)utgott ~gt)pteni3, non feinem ~ruber ;twl)on (@5olltten1)ilJe) getötet unb aerftücft. .pierauf fuel)t ~fi~ feinen ~eiel)nam 3ufammen, um il)n au lieftatten. l5ein l5ol)n .poroi3 tötet ben :rt)pl)on (3a1)rm\jtf)u~) TiH. Osismi, örum, m. feItifel)ei3 stüftentJon in ber ~re· tagne C. Ossa, ae, m. unb f ("OO'O'a) ~erg in ;tl)effanen fübL tJom \j5eneu~.:ral; adi. Ossaeus 3 ('OO'(J'ai:o.): ursa O. os-~endo 3. tendi, tentus unb tensus (ftatt obs-tendo) 1. I entgegenftrecleu, "~aIten: glaebas A.quiloni au~· feten Vi metaph. mihi eius defensio ostenditur man l)iiU mir entgegen Ci. 2. bem ~mife barbieten, 3eigen, feijen laffen: epistulam N, tabellas Ci, telum ini- mico Ci, necopinato te ostendisti erfel)ienft Ci j m H H. (um ben ß'einb 3u täufcJ:,en): ad terrorem hostium aciem L, oppugnationem fel)einliar ben I5turm tJorlie· reiten L. metaph. 3. iu WUßficl,Jt ftellen, v erf~redjeu, barbieten: spes praemiorum militibus ostenditur Ci, hisce insidiose spem falsam tJorfpiegeln Ci, viam sa- lutis V, ostenditur victoria ftel)t in lllui3fiel)t L. 4. an beu Xag legen, llffenbaren, 3eigen: animi robur ostendit in equo domando Cu, se alicni inimicum feine Wli· neigung an ben :rag legen N, odium patris ex hoc ostenditur tritt 3U :rage Ci. 5. erflören, eriiffnen,. barlegen: adventüs causam ostendit Nj !l1ücftler· wetfung: sicut (supra) ostendimus j mit ace. e. in/. ostendo nihil eorum fecisse Roscium Cij inbir. lYr. quid fieri placeret, ostendi Ci. ~gL s. v. ostentum. ostentätio, önis, f. (ostento) 1. bai3 Beigen, Offen" baren: ostentationis causä latius vagari um fiel) 3U aeigen Cj saevitiae aur l5el)au getragene, offenliare ~Hb· l)eit L j lief. viriumalifiel)tliel)e ~ntfartung militärifel)er maffen T. 2. lf)ra~rmt, ba~ lf)runfen: praeceptis philosophorum ad ostentationem uti N, sui et po- tentium mit feiner ~iel)tigfeit unb ber @unft ber mael)t. l)alier C. 3. ~djetn: simulatio et inanis osten- tatio Ci. ostentätor, öris, m. 1. Beiger, Illnfünbiger: peri- culorum praemiorumque T. 2. \j5ral)ler: factis viI' magnificus, factorum ostentator haud minor ber .perr. liel)e~ leiftet, niel)t minber mit feinen ~eiftungen pral)U L. Nomen ag. tJon ostento 1. (j,.equ. bon ostendo) 1. wieberl)oIt eut" gegen~aIteu: iugula sua pro alterius capite Ci, Ty- diden tJorl)arten (ar~ llRttfter) O. 2. 3etgen, 3nr ~djau fteIlen: capillum passum ostentant matres C, eqni- tatum iniciendi terroris causä C, cicatrices L j oce. ~ra~ren: A.mbiorigem fiel) pral)lenb auf il)n lierufen C, qua~ se iactare, quam oste.ntare solebat 3. Ut WUßfifljt ftellen, verf~redjen: mercedem praeda L, praedam Sj . oee. aubrll~en: LL""."ll,;Ul'lm formidinem S. 4. llffenbaren: ubi ostentes patientiam . Ci, posteritati te ostentes oportet 5. bartun, erffären: ostentavi tibi me istis esse miliarem Ci. ostentum, i, n. (subst. isol. pt; pf. pass. bon 1. Illnaeiel)en, ~unber: magnorum ex ostentis portenditur Ci. 2. meton. Ungel)euer: Vatinius inter foedissima aulae ostenta fuit T. *ostentus, üs, m. (ostendo) meift dat. ba~ 3eigen 3urfel)aufteUen: ut Iugurthae scelerum ostentni esse~ bamit ~ugurtl)a feine ~et:liteel)en an mit aur Itlel)au HeUe S, ostentui corpora abiecta aur l5el)au T, osten- tni clementiae um au aeigen Tj oee. I5piegelfeel)terei: deditionis signa ostentui (sc. esse) credere feien nut l5el)ein S. Östia s. v. östium. ostiärius 3 (ostium) aur :rür gel)ötig; subst. osti- ärium, ii, n. (sc. tribütum) :rih:fteuer C B. e. 3, 32,2. ostiätim (anawgifcJ:,e~ adv. bOll ostium, § 79) tJon :rür au :rür, .paui3 für .paui3: crimina agere ostiatim Ci, ostiatim tQtum oppidum compilare Ci. ostium, ii, n. (au os) .1. Xüt, Xllr: pernoctabant ad ostium carceris Ci, ab ostio quaerere Ci. me- taph. 2. Bugang: insula in portüs ostium aditumque proiecta Ci, pleno subit ostia velo V. 3. münbung: fluminis Cydni Ci, Tiberinum Ci, Oceani bie I5tra~e tJon @iliraItar Ci. 4. syneed. )Be~llufuug: alta ostia Ditis V. Illn ben :riliermünbungen liegt bie I5tabt Östia~ örum, n. ober Östia, ae, /., noel) i. 0 stia, ber .pafenort !l1omi3; adi. Ostiensis, e: provincia bie ~erprotJiantietung !l1omi3 unb bie Illuffiel)t ülier bie ~afferIeitungen (ber biefe~ ~mt fügtenbe Duä~or fali au D~ia) Ci. ostreum, i, n. (2IU. 1I00TflEov), auel) ostrea, ae, f. Wlufel)eI, Illufter. . ostri-fer 3 (ostrum, § 66) mufel)eIreiel), auftetnreiel) V. ostrinus 3 purputn Pr. ~on ostrum, i, n. (IIO'TflEOV) 1. ber l5aft ber \j5urpur, fel)necfe, \j5urpur:vestes ostro perfusae V. 2. meton. \j5urpurftoff, ,gewanb: stratum i)ecfen V, ductores ostro decori @ewanb u. a. V. OSUS s. v. ödi. Otho, önis, m. cognomen 1. L. Roscius Otho, tr. pI. 67, ber gefetIiel) ben !l1ittetn im :r1)eater ali3 liefonbere l5ite bie erften 14 ~anlteil)en 3uwiei3 Ci. 2. M. Salvius Otho, römifel)er staifer 69 n. ~1)r. Tj adi. OthOniänus 3 (§ 75, Wif. 1). Othryades, ae, m. ('O.'T(!v&d'n.) l5ol)n bei3 ,ot1)rt)i3 1. \j5antl)u~ (s. v.) V. 2. fpartanifel)er lYelbl)err O. Othrys, yos, m., ace. ym ober yn ("O.'T(!v.) @eliirge itit fübL :rl)effalien am maIifel)en ~ufen 0 V. otior 1. (otium) ficlj Wlu~e gönnen, müj3ig fein, fau. lenaen: se Syracusas otiandi, non negotiandi causä contulit Ci, domesticus otior iel) faulenae ba· l)eim H. otiosus 3, adv. e, liei Pl otiosse 1. mÜffig, un- befdjöfttgt: in foro otiose inambulare L, urbani . ~ummler L, mihi ne otium quidem erat otiosum iel) l)atte nicljt einmal in ber freien Beit !l1ul)e Ci, pere- grinatio unnötig Cu. 2. oee. frei Ulln ~taatßgefdjöften, ber mUffe gewibmet, ntemifdj befdjöfttgt, I5cipio fagte: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset er l)alie nie mel)r au tun, ali3 wenn er feinen wiffenfel)aftIiel)en ~ielil)aliereien nael)gel)e Ci, senectus Ci, senibus otiosum est vetera et praesentia contendere mael)en fiel) einen 3eittJertreili bamit T. 3. ru~ig, ftieb" 531 pactum 'd haedi 3iegen O. 2. metaph. ber umaiiunte ~liftim. : annus ab hoste· otiosus ungeftört C, ~~qUl - mungi3plaB auf bem mari3feIbe: in ovili colloqUl L . que otiose contemplari Ci, spectatores OtlOSI ~euc- ovillus 3 (demin. bon OVlnUS 3u ovis, § 75, ~bl. 1) tJon tricae calamita~is . Ci, milita~e nomen grave mte~ L unter frtebItelienben ~ürgetn Tj oee. fo~gIllß. o~~~fefs: ,r(~tinb .. avi-lI, ge . . lIt. = 1I.ft.) l5el)af: patiens iIisidians bonis otiosorum Ci, Brutus Vldetur I'Ill'uriae Ph semunas faftrtert, .pammeI O. . orator forgIOi3, nael)Iäffig T. .~. :.n, , ,}' ,-üp OVO, äre (mei~ pt. p". act. ovans = *evans, Eva,W, EVOt, ii, n. 1. lDCul1e, !l1u~e: ot~~~ se~~ m t~ § 48) 1. iulieIn, frol)locfe~: R?~ani ovantes Hora: Ci nostrum otium negotn mopm cons~I- tium accipiunt L, ovans Vlctor;a LI. Turnus ova~ V; tutrim est Ci, languere ot~o Wlüj3iggang Ci. ; 2. (tm tJon :rieten: ovantes gutture corVl V. .2. occ: ben fIemen @egf ~u @5taat~gefcl)äften) frete Bett, rohtl1e, hter~ttfdj~ :rrlump1) (bie ,otJation) feiern: ValerlO tnumphus, )Bef~äfttgung: quantum mihi res p. tribuet otn, ~el) Manlio, ut ovans urbem ingreder~tur, decretum . scribendum conferam Ci, se in otium con~erre f~ est L' metaph. ovantes currus :rrtUmpl)t;Jagen p'r. ini3 \j5ritJatlelien 3urücf3iel)en Ci, abundare ot~o studi?- ovum,' i, n. (!b6v, beelU. mit avis =;= *ovis, § 50, o[.F]tWV?) que Cij meton. ijrüdjte ber m~~e: excutms o?uh~ ~i: pis ces dva cum genuerunt (g.~Iegt galien), reli~- otia nostra tuis O. .3· oec. ~o~t.ttf~e !l1u~e, !yrtebe, quunt Ci. i)ie mal)Iaeiten ber !l1ome~ liega!lnen mtt ex bello otium totä msulä concillaVlt HeUte bte ~ul)e ~iern unb enbeten mit ,olift; bal)er fprtel)w. mtegram 1)er N pax atque otium C, deducere rem ad otmm famem ad ovumaffero Ci, ab ovo usque ad mala friebIi~ lieilegen C, ab hoste otium est man l)at 91ul)e CtJon ber l5uppe liii3 3um stonfeff H. ~n lie3ug auf nor bem lYeinbe L. .. b ben ~eba.mt)tl)Ui3: ovum gemi~llm bai3 ~t ber 2eba Hj ovätio, önis,f (ovo) ber Heine :rriumpl), liet bem ~r elienfo: ovo prognatus eodem \j5oUu;l;. (unb staftot;) H. ·lYelbl)err unter bem ~uliel· (oväre) . ber. l5oIbate~ ~ttt Metaph. im 3irfUi3 fielien eiförmige lYtg~ren...<~nfPterung einem mtjrtenfranae auf bem .paupte m bte I5tabt emrttt. f bai3 ~i au~ lUelcl)em bie lBefclJülJer ber 3trfu1\funfte, . .lfaftor Ovidius 3 römifel)e gens. ~e\. P. Ovidius .Nas~, ?er ~~b \l3oUu~t 3~r 5ffieIt gefommen lUaren), nael) benen bte .Um' i)iel)ter ber A.mores, Metamorphoses, FastI, Tr~tla~ läufe geaii~U wurben inbem man je ein ~itJon: femem Heroides u. a., geli. au l5ulmo 43, geft. au omt @efteU (fala) ali1)oli:' ova curriculis n~erl1ndiS L. 17 n. ~l)r.. 15.,y;. fft U .pürbe' OXUS i m. \.Q~o.) ber A.mu, ber tU ben Illral·l5ee ovIle IS, n. (OVIS, § 87, Wif. 1) 1. UJa ~, ., .\ fl' "t' 0' pecu~ se texit ovili Oj fatacl)refti\el): Slillt m OVilibus tep u. P. . t' paclscor 3. pactus sum (au päx, pango) 1. intro P ali3 Illlifüräung Publius; P. C. patres conscrlp 1, übminfllmmen, ~ertrag idjIieffen, fidj etn~geu, veytrageu, P. M. pontifex maximus, P. R. populus Romanus v erabreben, mit .peifel)efat: ut mea: sIt, paClscor 0, (S. P. 'Q. R. senatus populusque Romanus). paciscitu/ cum principibus, ut C?rI~S ad~l~cant L. päbulätio, önis, f· (päbulor) bai3 lYutterl)oIen! lYoura• 2. trans. a. fidj außbebtngen:. CiliClam sibl pactus gieren: omnes nostras pabulationes frumentatlOnesque erat Ci, mulierem, puellam ftel) tJet:Iolien: L, a I~- observabat bai3lYouragieren für :riere unb Wlenfel)en C. gllrtha vitam paciscitur S. b. fidj verllfhdj.ten; mt! -abul-ator, öris, m. lYourageur CL. Nome'f! ag. tJon t S' il'- d edere L LeuClppo fieri Pp-abulor 1 (für ba" ffit'e'k) C't:utter 'kolen, fouragteren C~. info pactus era IC m ec , . dj' • ,,:0 <' U 'I ~on pactus uterque gener Oj oec. vertaufdjeu, emtnuf eu. ul vitam (letum) pro laude V. Pt. pj. pass. pact~s 3 päbulum, i, n. (päsco) 1. lYutter, :rie$tter: l!ab . a bebuugen, VerWtlldjeu; oCC. uerIllbt: p:a~dolllbus carpit ovis 0 snis equis homines pabula feClt hej3 pretium pactum adferre Ci, Turno Lavlllla" pact~ fie tJon feinen '\j5ferben freffen Oj oee. (mHit.) lYourage: fuerat L pacta coniunx V, abducere pactas ~raute V; pabl1la secare .peu mael)en C, pabulum frumentumql1e abl. abs.' pacto nael) Ülieteinfunft Lj tJgl. pa~tum. convehere ~al)tung für :rier unh menfel) C. 2 .. me- päCO 1. (pax) friebIiel) mael)en: pacantur vomere silvae taph. ~al)rung, I5peife: caelestia pabula .~mlirofta 0, urliar mael)en H Erymanthi nemora burel) ~rleguttg dederat pabula morbo 0, pabulum studn atque doc- bei3 ~lieri3 Vj 'oee. euphem. unterwerfen, unterioel)en: trinae Ci. . b . 1 omnem Galliam Germaniamque C, hostem O. ~g1. Päcälis, e (pax) bei3 lYriebeni3, bem lYrte .en etg~~:. au- -t li 0 fl ber C't:rtebeni3gotttn 0 s. v. päca uso In t'k .", H rus lYriebeni3lor eer ,ammae U • . Pacorus, i, m. l501)n bei3 Or~bei3, ,...,ar <,erLomg . päcätus 3 (ar:li. isol. pt. pf· pass. bon p~~o) lier~l)t~t, pacta ae f. ~raut s. V. paClscor. . friebIiel), rul)ig: civitas male pacata ~,proymCla pactio, ö;u.s, f. (paclscor) )BergIeidj, )Bertra.g: III pac- pacatissima Ci, rex pacatus, quietus C~, oratI? p.a- tione manere N, eis navem contra pac~lOnem. foe- catior Ci; mit dat. tali viro pacatus est frtebIt.el) deris imperare Ci, pactionem bcere fel)ltej3en C~ (~e gegen Cij subst. n. lYreunbei3Ianb: in pacato, III re ober ut). oee. a. ~allttulattlln: arma p~r pactlO: ho stico errant L. _. nem tradiderant fapituIierten L. b. ge~etmeß &b: Pachynos, i, f, ace. on,. ober. ~!Lchynum, 1, n. fommen: spe pactionis S. Iu,g. 38, 2. c. ~eri~red)eu. (§ 92) ~orgeliirge, bie l5übfPtte I5t3tlteni3. f't conlegam pactione proVlnciae perpul~rat, Inbef"f' nber Pacideiänus i m. ein @Iabiator, bellen stamp;nt Pactolus i, m., acc. on 0 (lla"7:WA?,) go UHte einem ~iel)ti3n~tigen aui3 U\etnia 2uciIiui3 fel)iIberte C~H. . ~ 'b' liei l5arbei3' bal)er' tibl Pactolus fluat Päci-fer 3 (päX, § 66) lYrieben liringenb: Cyllenius 0, lYf L .t~ tj teonm roet·.,y;.tum' R. ilatJ. adi. Pactölis, . '.,y;. V :prtUJw. tJ :Tl. u, h 0 oliva ali3 lYrtebeni3aetuJen. . f'f O' 'dis f (llaX7:wU.): Pactolides nymp ae . . . päcificätio, önis, f. (pa~ifico) \yrtebeni3 tt tung ~m I placto~ öris m. (pacIscor) ~ermitUer, I5ttfter: SOCle- päcificätor, öris, m.lYrtebeni3fttfter L. . on. O· ' päcifico 1. (pacificus, §§ 66 unb.41) lYrtebe!l mael)en, tatls ~. i n (aclscor) 1. Übereinfunft, ~ertrag, fel)Iiej3en: legati venerunt paClficatum: Impetrata pactu~. 'ex' a~to postulat bem ~ertrage gemiij3 N, pax L; oee, um ben lYrieben unterl)anbeln: Iugurtha ~:~~~e~t~re a! ~ertrage feft1)aIten L, pacta ligare Pr. pacificante S. p 34* Pactye 532 2. meton. Illrt, jffieife; bef. im abl. id esse gratum nullo pacto potest fdjledjterbingfl nidjt, burdjaufl nidjt Ci, nescio quo pacto anulus comminutus est irgenbwie Ci (tJgL s. v. nescio), eodem, aliQ, isto pacto u. a.Ci. Pactye, es, f. (lla"1:v1}) ®t. an ber \j5ropontifl in ~~ra3ien N. Päcuvius, ü, m. M. Pacuvius aufl ~runbirium, geb. um 220, 91effe unb ®djüIer befl @;nniufl, ~ragifer Ci H Q. Padus, i, m. ber \j5o. Padüsa, ae, f. ber fübIidjfie Illrm befl \j5o,~eIta V. Paeän, änis, m., aCff. äna (llauxv obee llaulw) bei Homer felbftiinbige \j5erfon, Illr3t ber @ötter. ®piiter ~einame tJerfdjiebener SjeiIgötter, bef. befl IllpoUo unb ~flfula:p. Meton. 1. (ajlolIini[djer) i}eft~lJmnUfl, bann: ~ubelgefang, i}eftIieb: dicite ~o Paean' ftimmetben ~ubeIruf an 0, paeana canentes V, conclamant paeana socü fümmen ben ®iegeflruf an V. 2. ein jBerflfuu tJon brei fur3en unb einer an beliebiger ®teUe fte~enben langen ®ilbe Ci Or. 215. 218. paedagogium" ü, n. (!yItJ. naufaywYEiov) @;r3ie~ungfl' anftalt Pli. jBon paedagogus, i, m. (!yItJ. nato-arwYlk) ~nabenbegleiter, Sjofmeifter, ®f{atJe, ber ben ~naben in bie ®djule fü~rt unb abgolt unb 3U Sjaufe beauffidjtigt. paedor s. v. pedor. paelex s. v. pelex. Paeligni, orum, m. jBoIf in ben Illbru33en um @;or, finium; adi. Paelignus 3: miles 0, anus 3auberifdj (ltJie bie lJenndjlJnrten llRntfet) H. paene adv. beina~e, faft, fdjier, fo gut wie. ~ei verb. (m,it ind.): paene interüt wäre faft umgefommen N, periculis paene oppressa est res p. Ci; bei adi. unb adv. paene orbus 0, paene simul cum patre triumphavit Ci; gefteiged: quam paene H. paen-insula, ae,j: (Iuxtap., § 03) ober getrennt: paene Ynsula Sieilung 3\1)i[dJen iljnen Heßt) 0, carina V, lances f)of)l V. Panegyrieus, i, m. (lJm. nav'lyv(!t"O" sc. loyo,) l'Yeft, rebe be~ ~fohate~ 3m ~erf)ertlicljung ~tf)en~ Ci Q. Pangaea, örum, n. (rel llayyai:ov) @ebirge in ma3e, bonien mit @oIb, unb lSilbergruben V. pango 3. (u~f. n~yvvfLt, got. lt. aljb. tahan 'fangen', § 10) panxi, panctus unb (im ®inne bon paclsci) pepigi, pactus, in compositis: com-pegi, im-pegi: cbefeftigen'; 1. feftjdjIagen, einfdjfagen: ancoram litoribus 0, prae- tor Idibus Sept. clavlUl1 pangat L. 2. c~ufammen, fügen'; uerfaffen, llidjten: poemata H, carmina T, pangendi facultas @efcljid'ricfJteit im ~er~bau T; oce. befingen: hic vestrum panxit facta patrum Ennius. maf)er: non temptamenta tui per artem pepigi f)abe nicljt mnfmclj bie murcfJforfcljung beine~ ,perllen(l 3uftanbe gebracfJt V. 3. feftfe~en, beftimmen, uerabrellen, aufl~ bellingen (=pacIscor; nur lßerfeftformen): pacta et con- stituta cum Manlio dies Ci, pacto foedere provin- eiarum Ci; mit ,peifcfJefatl: pepigit, ne medica- menta uteretur Ci, pepigistis, ut auxilia mitterem L, pepigere, obsidia capesserent T; mit in! uerWrcdjcn, uer~ciffClt: pepigere fraudem ulcisei T; oce. vom @;f)evertrag: quae pepigerunt parentes Ca, haec mihi se pepigit tledobte ficfJ mir O. Panhormus s. v. Panormus. Pani ei milites (panis) c!Srotfolbaten' Pl Capt. 162. panieum, i, n. (panus >SüfdJel Der .\;Iirfe) Sjirfe C. panis, is, m. (Don pasco: näljrenb) !Srot: cibarius Ci, secundus H grobe~. Paniseus, i, m. (lIav{(J'"o,) Ueiner \ßan Ci. Pannonii, örum, m. !Semof)ner ber BanbfcfJ. Panno- nia, ae,/tlom@iener illlalbe (Mons Oetius), ber monau unb lSave begren3t. Unter ~uguftu~ bmcfJ lLlibiu~ unter, morfen, von %iberiu~ folonifiert unb ruItitliert, brieb \ßannouien lange 8eit ein mitteIvunft bIüf)enber ~uItur. pannosus 535 paratus 1Stäbte: Vindobona (illlien), Carnuntum (\ßetronell), Aquincum (~IH)fen) u. a. pannosus 3 Iumvig, 3erlumvt Ci. lLlon pannus, i, m. (nijvo" got. lt. aljb. fano 'Beug, 5tuclj', § 10) %uclj, Bavven: obstetrix pannos lavit H, purpureus pannus adsuitur H; occ. ätmliclje~ meib: Fides ve- lata panno H Panomphaeus, i, m. (naV-ofLcpui:o,'Urljeliet aUer DruM') 8eu~ al~ illlei(lfagegoU O. Panope, es, f (llav6nrj) 1St. in \ßf)ofi~ an ber böoti, fcfJen @ren3e O. Panope, es 0 ober Panopea, ae, f. V (lIav6n€ta, § 91, ~Ii[. 2) meemt)mvf)e. Panormus unb Panhormus, i, f (lIavo(!ft0') 1.1St. auf lSi3ilien, j. Palermo. 2. 1St. auf lSamo~ L. Pantagiäs ober Pantagies, ae, m., ace. en 0 (lIavray{a,) l'YIüj3cljen an ber DfHüfte lSi3ilien~. panthera, ae,!. (~ltJ. 1Cavih)(!, § 92, ~!lf. 1) \ßantf)er: confusa genus panthera camelo bie @iraffe H. Panthüs, m., voc. Panthü V (lIav[}oo" fl,x,v[}ov,) ~ater be~ @;uvf)orbu~, ber bamm Panthoides, ae, m. (llav[}o'tO'I') f)eij3t. ma \ßt)tf)agora(l bef)auvtete, in if)m mof)ne bie lSeele be~ @;uvf)orbu~, aucfJ = \ßt)tf)agorM H. papaver, eris, n. (m. Pl.) mof)n: Oereale ber ~ete~ f)eiIig V, soporiferum V, papaverum capita mof)n, fövfe L, Lethaeo perfusa papavera somno mof)n, fömer Vi rolleft. mof)nblumen: redimita papavere O . matl. papavereus 3 be~ Wlof)n~: comae bicljt. für mof)n, blüte, mof)nblume O. Paphlago, onis, rn., ace. pl. as \ßavf)Iagonier (f~ri cl;J\1). rustici homines Paphlagones appellati Cu), fej3f)aft in ber Banbfclj. Paphlagonia, ae, f. an bel' l)1orbmfte von seIeinafien meftl. vom ,palt)~. Paphus, i, m. (lI,x,cpo,) lSof)n be~ \ßt)gmaIion, @rünber ber gletcljnamigen (f.) 1St. an ber illlefHüfte von 8t)vern mit berüf)mtem ~enu5temvel; adi. Paphius 3 tlon \ßa'Pf)o~, ilt)vrifcfJ: heros \ßt)gmalion 0, myrtus ber ?Benu~ f)eUig O. papilio, önis, m. (bgl. af)b. fifaltra, § 10) l'YaIter, IScfJmetter, fing: feralis mie fie auf @rabmälern abgebilbet maren (aliJ >Süb ber ®eele) O. papilla, ae, j. (ugL papula) !Smftmar3e; synecd. !Smft. Papius 3 l)1ame einer gens. 1. C. Papius, tr. pI. 65, Urf)eber be~ @efetle(l de peregrinis exterminandis. 2. lYL Papius Mutilus, mit m. lSabinu~ \ßoVväu(l cos. 9 nacfJ ~f)r., Urf)eber ber lex Papia Poppaea 3m ~eförberung ber @;f)en. papula, ae, j. !SIatter, !SIMcfJen: ardentes V. papyrus, i, f (13'\1). n,x,nv(!o,) \ßa'Pt)ru~ftaube; meton. \ßavier Ca 35, 2. matl. papyri-fer, fera, ferum (§ 66) \j3avt)m(lftauben tragenb: Nilus, amnis O. par, paris I. subst. n. bM \jJaar. II. adi. 1. gc~aartf äf}nHdj; 2. gleidjfommcnb, gfetdj; 3. jemb. gClUadjfcn; 4. cntf~redjenb, fd}hfHdj, angemeffcu. 1. columbarum 0, tria aut quattuor paria ami- corum Ci. II. 1. quaeret parem eine @enoffin H; f V ri clj \1). pares cum paribus facillime congregantur (alei yai? T'(nl 0ft0WY ayet ()/o'0S WS T'OY OfLOWY) @IeicfJ unb @leiclj gefeUt licfJ gern Ci, imago par ventis äf)n, licfJ V, ludere par inpar cgerabe ober ungerabe' fvielen H. 2. pari leto affici benfeIben %ob finben N, pari modo gIeicfJermeife N, pari atque dictator imperio mit ber. f eIben ~efugni~ mi e ein mittator N. @;rft bei L par quam. mit dat. summa par huic pecllliae Ctt; mit gen. paria horum, gIeicfJe ~orgänge mie biefe N; umfcfJtieben bmcfJ cum: quem tu parem cum liberis tnis fecisti S; bicfJt. faeies par nobilitate (einem abi. comp. nacf)geliilbet) gIeiclj mit O. mer !Se3ug~gegen, ftanb meift im abl. ceteris par est libertate in be3ug auf Ci, aetate V; aber aucfJ: par ad virtutem Li bicljt. pares cantare einanber gIeicfJ im @efang V. 3. nemo ei par erat eloquentia N, armis N, neque terra neqne mari hostes pares esse potuerant ftanb, f)alten, ficlj meffen N, nu110 in loco praedonibus pares esse poteramus Ci, ope Palladis Tydides superis par H; pari proelio discedere tlom unentfcljiebenen ~amvfe N; subst. habebo parem einen @egner L. 4. quietius quam par est Cu, ut par est mie e~ ficfJ 3iemt Ci; mit ace. c. inj. relinqui eum par non esse N, par est primum ipsum esse vinun bonum Ci. lLlgI. s. v. pariter. NB. Abi. 8g. adi. pari; .ubst. oft pare. parabilis, e (paro) leicfJt 3U befcljaffen: CllltUS Cu . Paraetaeene, es, j. !SergIanb an ber mebifclj.verfifcljen @ren3e nörbI. tlon \ßerfevoli~ Cu; @;inm. Paraetaeae, arum, m. N. Paraetonium, ii, n. (llu(!atrovtov) ,pafenftabt meftl. von ~ne:);anbria mit ~fi~fuItu(l O. Paralus, i, m. (ll,x,(!alo,) attifcl)er ,pero~, naclj bem ba~ IStaagfcfJiff 1) mii?aJ..os benannt fein foUte Ci Verr. 4,60,135. Parapamisus s. v. Paropamlsus. paraphrasis, is, j., ace. in (13'\1). na(!acp(!a(J'tc;) Um, fcljreibung Q. paraslta, ae, j. IScljmarotlerin H Sat. 1, 2, 98. F. 3U parasltus, i, m. (ß'm. na(!,x,(J'troc; 'mitef[enb') IScljmatotler: edaces H, parasiti in comoediis Ci ba bel' f)eij3f)unge, rige IScljmarotler eine ftef)enbe l'Yigm: ber alten ~omöbie mar; adi. parasltieus 3: ars ('i) nu(!(t(J'm,,~) IScljmarotlerfunft Pl. parätio, önis, j. (paro) @;rmerbung: regni %racljten nacfJ bem %f)rone S. paratus 3, adv. e (adi. i.ol. pt. pf. pass. bon para) 1. fertig, bereit; oce. bmUItcgcnb, bei ber -flanbi 2. uorbereitet, gefüftet, geneigt, cntfdjloffcn; 3. lUo~lgetüftct, fam'~ffertig, fdjlagferttg; 4. gut vorbereitet, e!ngefdju1t; 5, gefanft. 1. omnia sibi parata et prompta esse C, victoria Ieicljt, oequem L, sedes paratae V, urbs bereit 3m ~ufnaf)me V; occ. naves, quae forte paratae, corri- piunt V; mit ad: ad bella omnia Cu, famulae ad talia para tae 3u f olcfJem mienft bereitftef)enb 0; bi cfJ t. in verba rictus ilum ISvrecfJen bereit 0, ober dat. itineri ac proelio Cu, adpulsui T. 2. sic animo paratus fo geftimmt C, homo ad omne facinus para- tissimus Ci; bicfJt. animus in utrumgue paratus Vi dat. aeies parata neci V, milites parati castris po- nendis L, animus sceleribus T. mit inf. facere paratus entfcljloffen N, decertare C, respondere V. 3. se parem non esse paratis adversariis N, faei- lius est imprudentem quam paraturn oppri- mere N, naves paratissimae C. 4. nos paratiores reperiet quam putabat Ci, omne tempus in his stu- diis COnSlU110, quo paratior ad usum forensem sim Ci, magis audacter quam parate dicere Ci, ad partes parati f)atten if)re molle gut ftubiert L, simulatione geübt in ber ~erftellung T. 5. servi aere parati S. ~gr. paro. parätus, üs, m. (paro) 8urüftung, ~nftalten (meift bicf)t. unb nacf)fL = apparatus): funebris Beicljenbegäng, ni~ T, veniam nullis paratibus orant bem mangel an 8u, rüftung 0, Tyrios induta paratüs im \ßmvurfIeib 0, Syriae invadendae ber \ßlan lSt)rien an3ugreifen T. Parca 536 Parmenides Par?a, a~; f (*par [i] ca au pario, § 42; '~eourt{l~öttin') I pär~o 2 .. ui, i~ürus (gr. nE7W(!Eiv 'uor3eigen') 1. er- 6cljtcrfaI{lgottm, \ßaqe; pe Parcae ble 6cljtcrfaI{l' fd) CtII cu, ftd) 3etgen; un:perf. aI{l iuriftifclje U:ormeI: eß göttinnen, mit ben griecljifcljen WCoiren ibentifi3iert: ift Hllr, crl11itfen, eß tr~eIU! Asylas, caeli cui sidera K}'w,{)w l)äIt ben !Rocren, AaX8O'tS fpinnt, ÄrQonos parent bem He Uar, befannt Hnb v, a quo (factum sit) fcljne~et ben U:aben burclj. paret Ci, si paret eam se et sua Veneris esse di~ parce (adv. au p.a~cus) 1. f~llrfllnt, fiitgHd): parce xisse Ci. 2. metaph. gc~ord)cu, folgeu! non parere frn.~entum metm .C, p~rce viver~ Ci. . 2. 111.cuig, ungel)orf~m fein N, hnperio C, (Larisaei) Caesari an~U~f)IlIteUD: parclUS dlcerem Cz, parclUS oblcere parent fmb untertan C, parere et dicto audientem allcu.I V, parce gaudere Ph. 3. feItcu: parcius esse Ci, virtuti omnia parent S. Un:perf. dicto quat~un~ f.enestras H. . _ . paretur man gel)orcljt L, paretur a centurionibus parClmoma, beffer parSImoma, ae,j. (parco) 6:par, (Dtfd). art.) T. Illuclj: equi parent lupatis v: parent f~mfeit: ~es fam~liari~ conservatur parsimoniä Ci, arva colono V. ace. l11i1ffll~rCIt, fid) ltiten Iaffelt VIta rustIca parslmomae magistra est Ci. Itad)gtbcu: plus irae suae quam utilitati communi 11 parco 3. peperci (1.10rf1. parsi), parsürus (agb. sparon) promissis nacljfommen 0, auctoritati senatüs, necessi~ 1. f-llllrclt, Warfant Itmge~clt; ab f. parcendo (famem) tati Ci. ?Bg1. s. v. pärens. tolera~e mit 6:parfamfeit C, futuro für bie 3ufunft V. päriclda s. v. parricida. 91~r b I.cljt. trans. talenta gnatis parce tuis f:pare für paries, etis, m. @anb: intra parietes (innergalli ber betue ~mber V; fonft dat. sumptu (dat.) ne parcas Ci. bier lillänbe) auf :prioatem @ege Ci L parietem ducere metaph. 2. fd)ottcu, ~erfd)~tttlt, bcrücffid)tigcu: ne ulli 3iel)en, fül)ren Ci. ' loco parcerent N, qmbus l~ bello. parsera t fortuna NB. lBei mid)tern mitfonfonantifd)em>i.: parjetibuB. mao. 1.1:rfcI)ont. l)att~ N~. Cleome~l parCltur .man fcljont C!i, parietinae, ärum,j. ®emäuer, !Ruinen: Corinthi Ci vltae Cz, sublectls Vj parClte 1.1erfcljont tl)n1 V. 3. ftd) quasi parietinae rei p Ci ' 5urülf~aftell, fid) cui~a{fclt: ne cui rei parcat er foHe ParIlia s v Pales . . aHe{l amoenben N, parce metu (dat.) fürcljte biclj nicljt V, '1'" _. . .., . . parcebant flatibus Euri rul)ten, wel)ten nicljt V, la- parI IS, ~. (par, § 38, 1) 9Ietcljformlg, gIetclj: BaucIS mentis parcere eos iussit l)ie~ He auflJören 3U iam. an~s parlllque. aetate Philemon.~. C ., mern L. 4. mit inj. laff cu, lluiedaffcu: parce pias parlO 3. peper~, pa,rtus, aber panturus. l)er1.10rbr~ngen, scelerare manus beffecre nicljt V, parcite procedere u. 3~. 1 .. gcbar~lt. qu!l' nocte Ol:ympla~ peper~t Cu, gel)t nicljt 1.10r V, parce iactare la~ barJ \ßral)Ien L. Lucmam m. parlendo mv~cant Ct, gallm~e ql1letU1~ 6eHen: parcere ab incendiis (nad) Illnafogie bon ca- locum reql1lrunt ad pane~dum 3um .~herIege!l Cz. vere) L ober contumeliis dicendis (abl) L metaph. 2. 3CUgcU, ~eruotbnngcu: 0 phllosophla, tu parcus 3 (parco) 1. f-llatfam, farg: pate; Ci j mit urb~s pe~eristi Ci, ~ruges et reliqua, quae terra gen. aceti H, donandi parca iuventus H. 2. meton. par~at Ct; . oee. cr~IIDUt! quae tota ab oratore i-llärfid), l1lC1tig: lucerna mit wenig Öl Pr lintea parca parmntur Cz. 3· itd) utrfd)affcu, erl11crbcu! pari- vento dare nur feHen 0, sal V. 3.' metaph. fid) tur pax bello. N, virtute. sibi tyr!l'nnid~m N, fruc- mäfiigcub, 311rücffjaItcuD, [d)oltcub, cnt~ll1tfllnt: verba tum l~bore Cz, laudem .~t j ace. ftdJ 31l3te~CIt,. \JC!lt~- fcljonenb 0, merito parcior ira meo war fcljonenber aI(l f~d)cu, ne quam. Su~p~clOnem pareret. N, mVldla iclj 1.1erbiente 0, in larg-iendo Ci, moderatus et civium Vlrtute parta Ct, slbl ~etum manu ftclj ben ~ob sanguinis parcus T. ?Bg1. s. v. parce. geben V. Pt. pj. pass. adz. partus. honor erworben Vj pardalis is, j. (\5Il). na(}(faJ.,t.) \ßantl)erweibcljen Cu. subst. par~um, 1, n. ~O!tllt: agnco]ae parto fruun- _ _ '. .. _ tur Vj metft pl. parta, orum, n. ~rl11etbllugeU: male parens, ntls (ad .. %801. pt. pr.- bon pareo) ge'f)orfam: parta male dilabuntur R . b' O· t L parentiores ~xercitus bi{l3.ipIinierter Ci j subst. pl. cullo ~roberungen T. aem.us et z, par a a u- Untertanen: VI regere patnam aut parentes S. . .. " . parens, ntis,j. u. m. (U011 pario, bie gelioren gat) 1. mutter: Pans, IdIS, m., ace .. m.o Pr (Il~(!t.) 60l)n be{l \ßrtamu{l, Euandri ~armenta 0, Idaea deum ~lJbele V, principum ber y.r.l)eb!t be{l tro1amfcljen ~tte~e{l. . coniuges ac parentes U:rauen unb WCütter T. 2. m. pl. Pans.l1, .orum,~. ?BoU an ber mdtIeten 6eme, Sjauptft. ~Itcrlt: pietas in parentes Ci, liberi parentes suos But.etta, 1· Pans. .. . orabant Ci. oee. a. ~orfal)rCu (1.1g1. narsoc.s): vete- panter (adv. alt par) I. tu gletd)cr Wetft, tbcttfo: run: decora parentum V, more parentum V (1.1g1. more p~ri~er vo~ens S, ~necu~ pa~'iter moleste .ferunt mit malOrum). b. <gc~ötige Cu 6, 10, 30. 3. m. sg. mtr tu gIel.cljer @el[e Ct, cantate non pan~er omne~ ~'ltcr!. m?rtem offerre parenti Ci, consulatus paren- egemus Ctj e{l folgt ~c, atque (e~): par~ter ac SI tls tl1l Ct j oee. ~orfa~tc: Turnus Pilumni parentis h?ste~ adessent S, be.t L dat. panter ultlma.e pr?- (be{l Illl)nen) valle sedebat V (1.1g!. Pilumnus illi quar- pmqms = atque propmquae. n. 1. allglctd), tu tus pater Urgro~1.1ater), Tros ber Illl)nl)err ber ~toer V. ~cf~fffd)aft: cum .irso pariter educatur Cu, Numidae 4. metaph. (m. u.j.) !Stifter, Ur~cbct, ~riiltDer: artium panter c~m eqmtlbus adcurrunt S. 2. 3lt gIcid)er procreatrix et quasi parens philosophia Ci cum Bett: panter cum occasu solis Si wieberl)oIt: hanc parentibus quaeque civitas et conditoribus s~is L pariter vidit, pariter heros optavit fal) unb wünfcljte lyrae ~rfinber H. ' He 3ugleiclj O. NB. Gen. pl. parentium unb parentum_ mau. Parius 3 s. v. Paros. parentalis, e (§ 38, 1) 1. eltcdid): umbrae O. 2. aur parma, ae, j. (~UJ. na(!!-lll) ber tIeinete !RunbfcljiIb ~otcufeicr (urf~t. ber &ftern) ge~örig: parentales de- bet leicljten ~nfanterie unb bet !Reiter: veles Romanus seruere dies 0, Mars ein ~ampf 3U ~l)ren be{l ~oten O. parmam gladiumque habens L, parmä inglorius 3. subst. n. pl. ~oteltfeicr: parentalia CUln suppli- albä V weH nur er:proOte ~rieger @a:ppen3eicljen trugen. cationibus miscere Ci. Parma, ae, j. Parma in überitalien an bet via parento 1. (parens ; urf~r. ben &ftern ober merUJanDten, Aemilia, etru{lfifclje ®rünbung feit 183 römifclj. Adi. bann üoerg.) 1. ein ~otenopfer barbringen: duci Cu, Parmensis, eH.' sepulcrum, ubi parentetllr Ci. 2. metaph. 6ül)n, parmatus 3 (parma) mit bem !RunbfcljUb bewaffnet: o:pfer bringen, räcljen: civibus R. C, parentandum esse cohors L. ~egi sanguine coniuratorum L" ~nternecione hostium Parmenides, ae, m. (Ila(![lEvtäll.) aU{l Elea (Velia) lrae parentatum est man befrlebtgte Cu. um 500, eine(l ber Sjäupter ber eleatifcljen \ß'f)iIofo:pl)ie Ci. parmula 537 parmula, ae,j. (demin. bon parma) 6cljiIbcljen: relictä non bene parmulä H. ParnäsuS ober Parnassus, i, m. (Ila(!varr6. ober -(10'6,) ber bo:p:pelgi:pfeIige ~erg in \ßl)oti{l, an bem meI:pl)i liegt: biceps Oi adi. Parnasius 3 :parnaffifclj: ru- pes V, a:poUinifclj: laurus V unb Parnasis, idis, f· (IIa(!varr(,): laurus O. paro 1. (au pario) 1. uorbercitclt, 5nliercitcu, bor- fc~rcu, tüftelt. Abs. Romani festinare, parare treffen ?Borrel)rungen Sj mit ,obi. iter C, cur quicquam contra leges parasti? Ci, bellum ante audierunt geri quam parari Ci, convivium, insidias, ludos, navem Ci, se ad iter L. 2. mit inj. fid) llltfdjül'clt, bod)alicu, im ~illne ~abcu: liberos exting-uere para- bant N, Apuliam proficisci parabat S, parans multa dicere V. 3. fid) ucrfd)affcu, crl11exbcu: argentum Ci, beneficiis amicitias, sibi regnum, exercitum Sj 1.1 on \ßetfonen: amicos, testes Cij oee. faufeu: iumenta immenso pretio C, mancipia Ci, servus arg'ento pa- ratus L. ?Bg1. s. v. parätus 3. parochus, i, m. (\511.1. na(!oxo.) Bieferant. Illn ben 6tationen unb wcmtärftra~en waren Beute befteHt, welclje gegen eine beftimmte ~a:re (in einer lex Iulia fi:riert) bie reifen ben 6taattlbeamten 3U bel)etbergen unb 3U 1.1etföftigen l)attenj metaph. @irt, Sjau(ll)err H. Paropamlsus ober Paropanlsos, i, m. ber Hindu- Kusch 3wifcljen bem ~nbu{l unb bem Illmu. Illnwol)ner Parapamlsadae, ärum, m. Cu. Paros, Parus, i, f. (lla(!o.) eine ber 3lJflaben, befannt butclj il)ren WCarmor, ®eburt(lort be{l Illrcljilocljo{l: mar- morea 0, nivea Vj adi. Parius 3 :parifclj: crimen wegen ber 91icljteinnal)me 1.10n \ßaro{l N, lapis wei~er WCarmor V, iambi be{l IllrcljiIocljo{l H; ~inw. Parii, Parthi ufw., inbem ber 91enner um ein{l gtö~er gebacljt ift altl ber 3äl)ler. ?BieIfaclj = cl)aIO', cl)alben': in interiore parte aedium inner'f)alo N, omnibus partibus allent, I)alben Ni faufaI: ea ex parte bieferl)alb Cij occ. pars hic milli maxima iuris 0, partes mlmeris IllnteiI an L. 2. obscena 0, naturae partes Ph. 3. 60' wo'f)I sg. ag pl. florens (Bruti et Cassii) pars N, Cinnanis partibus favere N, alius in aliam partem mente trahitur C, in duas partes discedunt Numi- dae S. 4. pl. ?Bom 6cljauf:pieler: actor secundarum partium ber bie 3weite !Rolle f:pieIt Ci j metaph. belli fabula composita, Hernici ad partes parati über, nal)men bie !Rolle L = recepit has partes N. 5. pl. omnium ordinum partes in misericordia constant C, suas partes implere 0, te tibi istas partes popo- scisse Ci, defensionis partes suscipere Ci. 6. a si- nistra parte C, magna vis fortunae in utramque partem Ci, ex omnibus partibus advolare C, in neutram partem in teiner !Ricljtung, ~e3iel)ung N. 7. civitates, pag-i, partes omnes C, Eburonum par- tes C, ad orientis partes in exsilhun ire Ci. n. 1. nom. ,oft in ~orreIation: pars circumvenire, par s ... petere coepit ein ~eiI, ber anbere C. !Rl)et. 1.1ariiert: pars ... alii Sj alii ... pars Ci u. a. = einigej foHell (!tara avvc.ow) pars in crucem acti S, pars ... dissipati S. 2. ace. a. magnam par- tem Ci, maximam partem lacte vivunt C gro~en, - grö~tenteH(l. b. partim a([ein: reg'iis mstitutis, parthn etiam leg-ibus auspicia sunt constituta 3um ~eiI Cij fonelatio: teH(l ... teiI{l: cives partim se- curi percussit, partim in vinculis necavit, partim in crucem sustulit Cii rl)et. 1.1ariiert: partim e caelo, alia ex terra, quaedam ex ... Ci u. a. WCit gen. (im 6inne 1.10n atn. 0; . occ. ent~.aItfam, genügfam: exercitui p~~ tIent~sSlm? luxur~am obiciunt C, Lacedaemon H nemons patIentem Vlvere dorso H. '" ' t . . . ..uav pa lentla, ae, f. 1. ~rtragnug, bai3 ~rreiDeu ~: Dulben: ~ed~coris Cu, famis,frigoris, inopiae ~ste~~ tare patlentIam Ci. occ. a. 2(nßbaucr: adulescent· e~ercend.a • in patientia .a~üni et corporis Ci. b. ®~: uugfam~ett. quem duplICI panno patientia velat R c. I.l3rctßgab.e: .turpitudinis 3ur l5d)anbe Ci. 2. ®e; buI~1 ~c~djgte~tgfett: quam diu abutere patientiä no- st.~a? c,t, levI~ls fi~ aliquid patientiä H; ace. 1tuter~ lUll~figfett: Bntanmam veteri patientiae restituit T. patl.~a, ae, j. (~IV. nauiv'l, § 91, SUb[. 3) mfanne l5d)uffef: muraena in patina H. ' pcatior> 3. passus (§ 36) sum (tJgf. nd.[}oc;, Ena.[}ov) b~lben ; 1 .. erfragen, erleiDen, erDulbeu, aUßijaltcl1: a!lenum domlllum fid) gefallen laffen Cu, suppli- ClUm C, rep~~lsam 0, dolorem Ci, Lucinam (@eliurti3' ~ef)en " ge,liaren) V. :Oft ultima, extrema pati ba!3 argfte .ulier .ft~ ergel)e~ faffen (eztphem.bom ~obe) CuL V T; occ. lll" sllvIS patl (= patientem vivere) ein farges 2~lien fuf)ren V, IX saecula patitur cornix ülierlebt f)aIt aui3 0, muliebria pati 8 = Venerem fiel) lJreii3: gelien 0.. . 2. 5nraffcu, 3ugebeu, geftattcll: non passi sunt, qm CIrca erant N, quantlun facultates patiun- tur N,. ut diei te~.pus (tempus locusque) patitur CL. :Oft t,mt. adv. f~cIle, facillime f)innel)men Ci aequo aeqmsslmo ammo ~!eid)mütig Ci, aegre, a~gerrim~ u~gern L, ~oleste uliel aufnel)men Ci u. a. 9JCeift mit ace. c. trif. se occidi passus non est Ci' fertener u t: suam consuetudinem non pati, ut so~ios dese- re,ret C; nad) non possum pati aud) quin Ci; ?ttt a.cc. pt .. nec plura querentem passa V enus lie~ tf)n md)t wett~r flagen V. 3. raffelt, fein laffen. SJJ1it bOlJlJ. ace. vItam suorum inopem Cu nihil intactum n~que quietulll nid)ti3 in ffiuf)e [affen '8 non pati ta-cIt~~, quod nid)t unerwäf)nt laffen L u: a. lEgt s. v. patIens. Patrae.. äru~, f. (II&T(lat) 15t. unb .pafen in I[(d)aia am gIetd)na~tt.gen @olf L, i. Patras (§ 92, ~6f. 1). patr~tor, OrIS, m. (patro) lEollftrecfer: necis T. patratus s. v. patro. patria s. v. patrius. patri~i~s 3 Cl;'ater) .. 1.. bem römifd)en @eliurtMbef angef)ort~, abeltg, lJatrt3tfd): pueri Pl, homo Ci, appa- ratus C~. 2. subst. m. ]. ~atri3ier, ~atriilierin; pl. I[(be[i3ftanb: patres ab honore, pa tricii progenies eorum appellat! L, neminem patricium Manlium Marcum vocari licet Ci. Patricoles s. v. Patroclus. patrim~;nium, ii! n. ~pater) 1. lEatergut, @rligut, @rlivern,t0gen: patnmomum domestici praedones possi- dent. C~ .. 2. lEermögen: arationes in populi R. patri- mOlllO Ct. patrlmus 3 (pater) beflen lEater nod) lelit L T. pat,ritus ~ (pater) väterlid): patrita illa atque avita phllosophla Ci. patrius 3 (pater) 1. l1äterIidj: animus in liberos Ci sepul~!u~ Ci; .. oec. ererbt: bona Ci. 2. ~cimifel}: l1aterlaubtfdj: dil N, mores N cultüs ülilid) v: sermo H' subst. patria, ae, j. (sc. ter~a, urbs) lBatetI~ub, ~.Met; 541 paveo ,pdmat: patriam obsidere N, crematä patriä L, patria communis est parens omnhun nostrum Ci. tro 1. (pater) auftanbe liringen, vollliriugen: maluit pa tra ti quam incepti facinoris reus esse T, cUllcta S, iussa T aUi3füf)ren, pacem fd)lie~en L, bel- lum lieenbigen L T, iusinrandum liei L bai3 lBünbnii3 (burdJ einen @:ibld)\lJur) 3uftanbe liringen. ~al)er: pater paträtus (= patrator \ßoU3ic~er) bel: olierfte ber iYe, 1. wenig: non 2. wenige ~orte, Ci, paucis, ad- paucorum C S. pauca, orum, n. pauca suis adiutoribus donabat Ci. ein lJaar ~orte: pauca respondebo verte, doc\lpo V. paul(l)atim (adv. ölt paul(l)us) aHmäl)Ud), nad) unb nad); aeitIid): paulatim haec consuetudo prodire coe- pit Ci, pau1atim fiavescet campus aristis 0; örtrid): locus paulatim acclivis C; = ein3eln: paulatilll ex castris discedere C. tialen L. patrocinium, ii, n. (Ilg\. patronus) 1. \,ßatrouat, , ~d)U~ bciJ l.l3atronß: eius patrocinio civitas utebatur S. ~. oce. lBctieibiguttg Mt ®ertd)t: controversiarum suscipere patrocinia Ci, faeneratorum adversus ple- bem L. 3. metaph. @5el}u~, @5el}itm: pacis Ci, bo- norum absentium Ci, difficilis causae mite patro- cinium O. ~a~u paul(l)is-per (paul(l)us unb nadJgefei2te(l per \lJie in parurnper,sernper, § 47) eiue 3iemIid) fIeine Seit l)in, burd), ein ~eild)en: abesse a domo paulisper maluit Ci, se in conspectum nautis paulisper dedit Ci, sedit paulisper, donec nuntiatum est L. paul(l)ulus 3 1. gering, nein, win3ig: equi ho- patrocinor 1. liefd)üllen, verteibigen; mit dat. T. Patroclus, i, m. (IldTf!0xAoc;) @501)n bei3 SJJ1enötiui3, lEetkc unb lBufenfreunb l[(d)iUi3; IJ1lif. IlaTO,0ltk1/S; baraui3 (§§ 43 11. 37) Patricoles Ennius liei Ci. patrona, ae, f. l5d)ulll)enin, lEertreterin, lEerteibigerin, l5d)üllerin: lex sociorum patrona Ci. F. crU patronus, i, m. (pater) @5d)ullf)en. 1. 1. ~n ber älteften Seit l)at ber @efd)fed)ti3abelige eine ffieil)e l)alli, freiet 2eute (clientes) um fid), bie er vor @erid)t ver, tritt, ba ber Unfreie afi3 red)ti3unfäl)ig gUt. :Ilie(ei3 lEer, f)ältnii3 i(t ein bauernbei3, burd) teligiöfe ~anbe geroeil)tetl, ba ber ~lient an ben sacra gentilicia mit teUnimmt: quot clientes circa singulos fnistis patronos, tot adversus unum hostes eritis L 6, 18, 6. 2. ~n ber flJäteren Seit Ht patronus ber von nieberen 2euten frei ge\lJäl)Ue ~efd)üller. lBe(. wäl)Uen I5täbte unb ~rovin3en f)eworragenbe SJJ1änner in ffiom 3U il)ren lEertretern : ii, qui civitates aut nationes devictas bello in fidem receperunt, earum patroni sunt Ci, coloniae S; aud) vom manumissor: corrupti in patronos liberti T. H. metaph. 1. lEerteibiger, I[(n\lJalt: iudicis est sem- per verum sequi, patroni verisimile defendere Ci. 2. I5d)Üller, lBefd)üller: iustitiae Ci. patruelis, e (§ 70, SUbl. 2) vom lEatertlliruber (:Ol)eim) aliftammenb: frater @efd)\lJifterfinb, ~etter Ci, origo ~lbftammung vom lEateri3liruber 0, dona vom lEetter (~d)iUei3) 1)erftammenb 0, regna bei3 :Ilanaui3, lBruberi3 bei3 ~gwtUi3 O. lEon patruus, i, m. (pater) 1. lEateri3liruber, :Of)eim von minesque pal1luli et graciles L, pro paulula via magnam mercedem solvere L. 2. subst. n. ein menig, eine ~Ieinigfeit: paululum frumenti C, nihil aut paullulum Ci. 3. adv. ein wenig, ein ~eild)en: locus paululum editus C, paululum progredi C, furor paululum repressus Ci. Demin. von paullus ober (§ 29 am @:noe) paulus 3 (f~nfopiert, § 42, au~ *paurulus. demin. Don *paurus, ber Urform uon par- vus, f. s. v.), faft nur subst. paulum, i, n. ein meinei3, ~leiniAteit, wenig: paulum morae est Ci, paulum sil- vae H, nil aut paulum abstulit H. 9JCeift adv. 1. ace. paul(l)um ein weuig, ein ~eUd)en: paullulll provecta classis est Ci, paullum conquievit Ci. 2. abl. mensurae lieim comp. paul(l)o um wenig, ein wenig, um ein geringes: doctrina paulo asperior Ci, paulo liberius loqui etwai3 3U frei Ci; paulo minus lieina1)e Pli; liei ~örtern {omlJaratil.li(d)er ~eb. paulo ante fuq vorl)er, paulo antecedere aliquem ein wenig übertreffen L, paulo post lialb nad)l)er. Paullus (Paulus, § 82), i, m. cognomen ber gens Aemilia; lief. L. Aemilius Paulus Macedonicus, ber l5ieger von ml)bna, unb L. Aemilius Paulus, ber liei (§",annä fiel, lEater betl Scipio Africanus minor; pl. Pauli SJJ1änner wie ~aufUi3 Ci. pauper, eris (urlpr. *paueiparus '\lJenigell erlveruenb', ge, 1d)\lJäd)t unb I~nfopiert nad) §§ 43 f., bann bom nom. pauper au~ in bie britte mete übergegangen) 1. arm, liebürftig: pauper ubique iacet 0, meo sum pauper in aere bin arm, alier o1)ne @5d)ufben H; bid)t. mit gen. obi. horum bonorum pauperrimus H, Daunus pauper aquae waHerarm H; subst. pauperum tabernae H. 2. (uon mingen) ärmIid) , be(d)ränft: vena pauperior carminis bürftig 0, pauperis tuguri culmen V. ~av. demin. lEaterfeite (avunculus von SJJ1utterfeite): Metellus, pa- truus matris tuae Ci; maior @ro~ol)eim T. 2. me- taph. l5ittenrid)ter: ne sis patruus mihi R. 3· bid)t. adi. bei3 :Ol)eimi3: ensis 0, lingua H. Patulcius, ii, m. cDffnet', lBeiname bei3 ~anUi3 (@g(. Clusius) O ~o pauperculus 3 gat: arm H. pauperies, ei, j. liei :Ilid)tern unb in flJäter ~rofa = patulus 3 (pateo) 1. offen: patulo mare evomit ore 0, patlllis naribus 0 V, anres H. 2. anßge~ lJreitet, lUeit: fagus lireitäftig V, quadra fIad) V, plau- stra lireit V, nrbis loca T. 3· aUcu 5ngänglidj: non circa patululll moraberis orbem H. pa ucitas, tätis,j. (paueus) geringe I[(n3al)f, Ueine Sal)I: ne paucitas Graecorum multitudine hostium circumiretnr N, portuum C. pauculus 3 fef)r wenig: paucllli dies Ci. Demin. von paucus 3, faft nur pl. pauci 3 (\Jgl. gr. ncojttton tJot (§ 71). B. praep. beim ace. (6i\lweilen in mnafltopfje: culmina per hominum V, fata per Aeneae V, tJgf. parumper, paul- lisper, semper, § 47) 1. lofal 1. tiugflum, tingl!um~cr, ber IRti~c Ulldj; 2. burdj, ~inburdj; 3. Ulicr ... ~in, entlllng. TI. tem:potal 1. um, ltJä~renb, in; 2. butdj, ~inburdj; . 3. (6ei subst., bie ,8uftänbe 6eaeidjnen, fdjemba, mobal) ltJä~reub, tn, unter. m. inftrumental 1. bermittell!, mit .pilfe bon; 2. (mit 3urücfttetenbet infttttmentafet jßeb., fdjein6at mobal) mtt, Iln, uuter; 3. unter bcm ~orltJllnbe, Ilngeliltdj. IV. faufal 1. ltJegen, tufoIge, Ilul!; 2. (6ei !J3etfonen) ltJcgeu, ~Il~ber, bOt; 3. (6ei ®d)ttJüten) um ... ltJtl1cu. I. 1. per agros vagari auf ben ®efilben um~et. C, per manns tradere non .panb 3U .pan~ pL, eqmtes per oram disponere C, iter per SlCillam facere !Runbteife Ci (dormiebant) corpora per terras V, Oyclades sp~rsae per. a~quo~. ting~um in~ W1eet V, per membra qn~etem l,nngat ~oet bte V, pacem pe~ aras exquirunt tUbem fte non emem 3um anbem ge~en. cting~ an' v: per domos invitari non .pau~ 3U .pau~ L, supplicare per compita non ®affe 3U ®affe, auf aUen 35 pera 546 perceUo ®affen L. 60 auef): incedunt per ora vestra magni- egit 0. 3. butdJfil~ten, uuffenbcu: propositum N, iter fici 1.10r aner ~ugen S; 1.1g~. per hostium oculos tra- inceptum V, quibus e'st fortrina peracta bie if)1: ®e, duci 1.10r L, per triumphum agi H. 2. ire per fef)icr erfünt fJaben V, scelera incipere et per- Aeduorum fines C, per ignes 0, per forum duci in agere T; bief)t. c1uodena signa ben ~auf buref) ben aec1em Ooncordiae Ci, per membranas oculorum cer- ~iedrei!3 0, vices abwedJfefn 0, c10na bie ~erteiIung ber nere Ci. 3· se per munitiones demittere C trans- ®efef)enfe V; concilium, conventum abl)aIten C, peracto ire per corpora C, per temonem percurre~e über consulatu naef) ~bIauf C = hibernis peractis C; fabu- bie ~eief)fel l)in C, c1emitti per tegulas Ci, per grac1us lam 3U ~nbe fpieIen Ci, comitia 'Ci; causam Ci, cau- deici L, dum te fugeret per fiumina ben iJlu[3 ent, sam rei p. H ben \!Sr03e[3 3U ~nbe fül)ren, reum 1.1erur, lang V. teilen: posse tun peragi vix putet ore reos 0, neque f1. 1. per concilium loqui C, per aestum sitim peractus est ob mortem T; ace. uerbrtngen, \Jerfeben: restinguere um bie WHttag!33eit V, per somnum visa nocte sic peracta fo 3ugelJtaef)t Cu, peragebant otia imago im 6ef)Iafe V, per eos dies praetor venit um gentes lebten in iJrieben f)in 0, vitam sub axe im biefe Seit L, per luc10s scorta rapere wäl)renb L. f)of)en 910rben 0, aestatem H. 4. in murte Heiben, 2. per totam vitam Cu, Siciliam per triennium formnIieun; DarftefIenb beenben: postulata bie iJorbe, vexavit Ci, oppugnata domus per multas horas Ci. rungen formulieren L, sententiam 3um ~ntrage faffen, 3· per seria et luc1um Cu, per harn fecit (\lJä~renb ius iuranc1um, iuc1icium naef) ber iJormeI faffen L; feine~ Borne~) im Sorn Ci, multa per furorem effata V, cetera, ut orsus est, peragit L, populi res aU!3, per tacitum Ganges fiuit in 6tille, lRuf)e V, per fül)ren L. otium L. peragratio, önis, f bM ~uref)wanbern Ci, ~on IIf. 1. per ititernunt~os colloqui mit ,pi{fe 1.10n 1!, ! per-agro 1. (per unb ager, § 70) umwanbern, burcf), per. ~peculatores cognovIt C, per tres populos Galha ftreifen, uml)erftreifen auf ... in ... : Oeres omnem 01'- potIn C, per errorem in frauc1em incurrere Ci bem peraO"ravit terrarum Ci litora classe H' metaph Christus per Pontium Pilat?-m supplici? ac1fec~u~ orator it: peragrat per animos bringt ein 'Ci, fam~ est ~j ,baf)er: pm: ~e erant mfic1el.es aUem, für ftef), et laetitia peragravit 1.1erbreitete fief) Ci. fefbftanbtg, of)ne iBell)üfe anberer C, vIrtus per se pon- per-amanter adv. fef)r HebelJon Ci Fam. 9, 20, 3. c1eranc1a N" fo auef) ~er me, per te L S, per omnia per-ambulo 1. buref)\lJanbeIn, buref)fef)reiten: bos rum b:tref)weg, In aHen 6tucren, ,gan~ unb~ar, per occa- perambulat H; metaph. frigus perambulat artus sl~nem (mtt :pt1fe bec @e.leA~n~ett) g~le~entltef) L. 2. per buref)ftrömt 0, fabula Attae croeum peralllbulat epIstulas,htteras bnefftef),. fef)rtftI~.cf) N, aegre p~r ba!3 ~rama gel)t über bie (mit ®afrantlJaffer 6efjJcengte) manns tractus servatur mit ben ,panben C, c1e llluns iBül)ne H per ~anus d~mit~i an ben .\Sünben C, unb fef)e~nbar per-amoenus 3 fegr angenel)m T. ~o.baL ~er VIm, frauc1em, c1ol~lm geu;aItfa!1lel>, ~mter, per-amplus 3 fef)t gra[3 Ci. Itfftgerwel!e N, per cor;tullleham fef)~mpfItef)erwelfe C, per-angustus 3, adv. e fel)r eng, fel)r fcf)mal: ac1i- per eruClat~~m, mterfiCI grau(amerwelfe C, per com- tus C, fretum Ci, via L. 1ll0c1um gemaef)ltef) L, per a~'tem funftlJo~ V. 3· per per-antiquus 3 feGr alt Ci. caus~I? exercenc10rum rellllgum 1.10rgebltef) um C, per per-appositus 3 fel)r paffenb Ci. C~~c~llUm .. accusatur Bulla l!nter be.m 91ame~ be!3 per-argiltus 3 fef)t geiftreief) Ci, ~actIlU!3 CI.' bef. per fic1em. ahquem Clrcumvemre C, per-armatus 3 wof)lbewaffnet Cu. laec1~oe1 CI buref) f~l!ef)en ~l.b.. . per-aro 1. buref)pf!ügen; metaph. rugis ora buref)' f . . per. m?IlItI~lll amllli Cu, per causam eqm- furef)en 0, talia cera auf ber )21\acf)tltafeI folef)e iJuref)en tatus eog~nc1i. c11se~c1it um ... crU C, per aetatem ac1 ~iel)en = folef)e!3 fef)reiben O. pugnam l~utIles vlc1~ntur~. 2. neque hoc per per-bacchor 1. buref)fef)würmen: multos c1ies Ci. ~enatnm effic~re POtUlt N,. SI. per SI~OS esset licitum per-beatus 3 fef)r glücrIief) Ci. ll)re~we~en N, l~ per se ~en hcere .feme~f)~lbeu C, per per-bene adv. fef)r wol)l, fel)r gut Ci L. Afiann~m stal~, qnommus proelio c111111caretur e!3 per-benevolus 3 fef)r wol)lwoHenb Ci. ftel)e bel ~fran:u!3 C, quoc1 .per ~eges liceret 1.10n per-bibo 3. bibi 1.1öffig hinten; oce. 1.1öHig einfaugen: ge!ejJe!3 wegen CI: per valetuclmem mfolge be!3 ®e(unb, terra perbibit lacrimas 0. f)ett!3~uftanbe!3 CIL. $' per c1eos perque foec1era per:blandus 3 fel)r getlJinnenb L. obtestabatur C, per sIc1era testor, per. superos V. per-bonus 3 fel)r gut Ci. ,of: 1.10m ~af~!3 getrennt: per ego ~as lacnmas oro~, per-brevis, e, adv. iter fel)r tuq ° Ci L. .J?eI ego ... 1.ura precOI L. ~f)nllef): per vos .et fortIa per-calesco 3. calui buref) unb buref) l)ei[3 werben: umor facta ne fic1Ite (sc. or? vos per f. f.), per SI qua est ab igne solis percalescit O. i!c1es (= per fic1em" SI qua est) V,. per-eallesco 3, callui 1.1öfHg 1.1erfef)wieIen; metaph. 1. ge, pera, ae, f ~Öt1J. ':1)f!«) lRancren,. D~le:facr P~. fül)Ho!3 werben: percalluerat et obc1uruerat civitatis per-aeer, cns, CIe fef)t fef)arf: lUc1IClUm CI. patientia Ci. 2, gel)örig get1.1iSigt werben: usu 1'e- per-ac~rbus 3 fef)r f)erb Ci Pli. rum Ci. peract~o, önis, f. iBeenbigung: fabulae 6ef)lu[3aft Ci. per-cautus 3 fel)r 1.10rfief)tig Ci. per-acut~s ~, adv .. e fef)r f~arf, fef)arffinnig Ci. per-celebro 1. ring!3 1.1erbreiten; pass. überaH betannt, per-adul~scens, ntIS, rI'!' b1utlunger W1ann Ci; demin. im Umlaufe fein: versus tota Sicilia percelebrantnr Ci. peradulesce~tulus, 1, m. N. per-celeriter adv. fef)r fef)neH Ci. Peraea, ae, j. ,c" 1[Ef!«~« y~, § 81, b~~ ienfeit~ gefegene per-cello 3. culi, culsus (Il. *cello) <1.1öfHg erfef)üttern'; ~anb) .1. Rho~lOrum ble ~ufte gegenuber lRl)obu!3 L. 1. fdjftlgcn, ftllfien: eum stipite perculit 0, alieui genü 2. 6t. tu _ 2lrgoft!3.". '. femur L. 2. nicberfdjmcttern, 3U 18uDcn IDerfen: per-ae9,ue ~dv. 1.10({tg g~elef) N CI. . cives lYIartis vis pereulit Ci, hostes fef)Iagen L, ful- per-aglto, ~r~ u.!llf)erirelben, beunruf)lgen C. milla c1uo meam c10mum perculerunt L, Buten per- per-ago 3. egI, actus 1, fort un~ fort bearbeiten: culit et harena extenc1it V. metaph. 3. ftür3cn, an< ~uam perag~bat hl~um 0, perag1t freta caerula grunbe rtdjteu: perculsa est Lacec1aemoniorum po- Ie;no 0, ammo omma peregl f)abe aHe!3 buref)gear, tentia N, mancipii auc1acia rem p. perculisset T. bettet V. 2. bnrdjftllficn: Theseus latus ense per- 4. crfdjüttern, erfdjterfcn, bcftütat madjen. ~ie ~nt, percenseo 547 perdisco ftel)ung ber bUbI. SSeb. ~eigt: qua plaga pereulsus non per-crepo 1. ui laut erfcl)aUen: vocibns Ci. suecubuit 1.10n biefem 6ef)lage getroffen N, perculsos percunct ... s. v. percont ... hostium fuclit Cu, perculsi atque infirmi hostes C, per-euro 1. aU!3l)eiIen: vulnus L. eos pavor in silvas perculerat f)atte gefcf)cuef)t, ge, per-curro 3. cucurri uno Icnrri, eursns I. intro trieben L. fauftlt, eHen: per temonem über bie ~eief)fel l)in C. per-censeo 2. ui 1. bnrdjge~cnp auf3ii~lell, lltuftern: II. trans. 1. bltrdjIllltfen, DlIrdjeHen: Oaesar agrum gentes L, numerum legionum T, captivos L. 2, me- Picenum percurrit C, percurrit pollice chorc1as eUt taph. frtttficren: orationes pro sententiis L. 3. bltrdj< barüber l)in 0, aristas barüber l)inlaufen 0, pectine IDcntbern: Olymene percensuit orbem 0, signa (sol) telas ben )21\ebefamm buref) ben ~uhug laufen laffen V. anno percenset 0, Thessaliam L. 2. metaph. bnrdjlaltfeu: animo polum H. ace. a. perceptio, önis, j. (*percaptio uon percipio, § 43) burdjfdjauetn: metus percurrit pectora Cu. b. (mit 1. bM ~infammeIn: frugum Ci. 2. metaph. bM bem 5Blicfe) überfliegen: paginas L, rem oculo veloci H. l21uffaffen, iBegreifen, ~rfenntni!3: nulla est apud c1eos C. ber lReil)e uaef) altfü~relt, allWi~Ien: quae breviter cognitio, nulla perceptio Ci. a te c1e ipsa arte percursa Slillt Ci, olllnia poenarum per-cieo, ere f)eftig in iBewegung fesen; mein pt. pj. nomina V, suis benefieiis percursis T. pass. percitus 3 1. erregt, gereicrt: animus iratus I percursatio, önis, j. (percurso) ba!3 ~uref)reifen: ac percitus Ci. 2. rei5bar, f)eftig: ingenium per-' Italiae Ci. dünn ac ferox L. percursi9, önis, j. (percurro) ba!3 ~uref)laufen, ba!3 per-cipio 3, cepi, ceptus (capio, § 43) 1. erfaffCIT, ffüef)tige Uberbenfen: animi (gen. subi.) multarum re- tllt~fangeltp bcfuuuncn: (Icarus) nullas percipit auras rum (obi.) Ci; r f) et. bM flüef)tige ,pinwegeilen in ber fann (mit ben fliigelIofen ~i:inbell) feine ~uft mel)r faffen 0, lRebe, ®egf. commoratio Ci De ar. 3, 53, 202. tactu percipit rigorem 0, serere, percipere, conc1ere per-curso, are (freqn. 3U percurro) 1. intro uml)er, fructus lefen Ci' biIbl. fructum victoriae ernten C, ftreifen: latronum moc1o finibus nostris L. 2. trans. fruCtUlll ex re '91usen criel)en Ctt, beneficia N, prae- buref)ftrejfen: percursanc1o, quae obtineri nequibant T, mia C. metaph. 2. IDa~rnc~meu, \Jerne~melt (ace. percussio, önis, f (percutio) bM 6ef)Iagen: capitis fef)en, l)ören ufw.): gemiturn hominis l)ören Cu, brevem an ben ~opf Ci, cligitorum ba!3 6ef)nal~en Ci; ace. voluptatem empfinben, genie[3en 0, quoc1 neque oculis ba!3 ~attfef)Iagen: numero rum Ci. neque auribus neque ullo sensu percipi potest Ci, percussor, öris, m. (percutio) (gebungener) W1örber, spectaculum Ci; percepta Treverorum fuga al?3 fie iBanbit: qui ab iis conducebantur, ut aliquem occi- 1.10n ber iJluef)t 1.1ernommen l)aUen C. 3. {erllen, er< c1erent, quos leviore nomine percussores vocant Ci; leruen; pf fenuen: philosophorum praecepta ita I fpraef)wibrig: veneficus ®iftmi(ef)er Cu. percepta habuit ('l.I\ortf\Jie!) l)atte il)re ~el)ren fo ge, percussus, üs, m. 6to[3: percussu crebro saxa ca- lern t (fannte He) N, nullo usn rei militaris percepto vantur aquis butef) f)äufige!3 ~uffaUen 0. ~on bie noef) feine ~rfal)rung im ~riege fief) angeeignet f)atten C, per-cutio 3. cussi, cussus (quatio, § 44) 1. ~eftig ac1 percipienc1am virtutem litteris ac1iuvari Ci, civium erfdjüttern; fdjlagen, treffen: muros arietulll pulsu nomina; perceperat tannte, wu[3te aU!3wenbig Ci, nomen l:)eftig erfef)üttern Cu, aßr pennis percussus iJIügeI, usu perceptum befannt Ci. 4. auWaffen, begreifen: fef)Iag 0, lyram bie ~aute fef)lagen 0, puppis Noto ° ratio alicni percepta Cu. = litora fiuctu percussa V gepeitfef)t, terram pec1e NB. percepset = percepisset Pac1tvi1t. uei Ci. ftampfen CiH, Aesculapius fulmine percussus ge, per-citus S. V. percieo. troffen Ci, res c1e caelo esse percussas lJom iBlise Ci, per-colo 3. ui, cultus 1, fel)r fef)mücfen: quae elo- percussus virga (Circes) berül)rt V, tellurem tric1enti quentia percoluere T, plerosque senatorii ordinis fto[3en V. ~on ~rauernben: sua peetora nymphae honore fie aU!3 creief)nen T. 2. fef)r el)ren: patrem PT, percussere 0; mit ace. gr. percussae matres pec- coniugem liberosque eius T. tora V cfef)mercrlJoH an bie iBruft fief) fef)lagenb' Schiller. per-comis, e fel)r freunblief) Ci. ace. a. hlttdjfto~en: glac1io latus Cu, navis rostro per-commodus 3, adv. e fel)r bequem, fel)r gelegen: percussa N, sparo percussus concic1it N. b, ver< percommoc1e factum est, quoc1 Ci, castris (dat.) per- IDltllben: Alexanc1rum quic1am e mure sagitta per- commoc1ulll fuit für ba!3 ~ager L. cussit CU. C. tutiu)lagelt, töten: quo percusso atque percontatio, önis,f. (percolltor) iJrage, ~rfunbigung: exanimato C, feras fef)ie[3en 0, non quaero, q~üs per- percontationibus nihil reperiebamus C, percontatio- eusserit Ci, se fief) erbolef)en L. ,oft SeeHrl percu- nem facere ein ?Berl)ör anfleHen L; ace. aI!3lRebefigur Ci. tere CiL aI!3 iJaef)aU!3brucr: elt±~au~ten. metaph . percontätor, öris, m. iJrager, ~u!3forfef)er H ~on 2. treffen: non percussit lOCUlll l)at ben 91agel nief)t per-contor 1. eigtL eifcf)e[a~) bc\tlitfcn, bltrdjfe~cn: perfecit, ut 'auxilio pri:rarentur N, quae se- natus ne freri possent perfeeeratC~. ~gL S.V. perfeetus. per-fidelis, e gan5 3uverfäffig Ci .Att. 2, 19, 5. perfidia, ae, f. (perfidus) :rreulofigfeit, UnrebIidjfeit: Hde ac potius perfidiä decepti Ci, pristini mei am :rag uorger uerübt C. SDal.1. perfidiosus 3, adv. e mortorüc!iig, unrebIidj, treulotl. per-fidus 3, adv. e (,f.>l)pofta[e, § 62, nuß per fidem [faUere] ober [decipere] 'burci) lBerIei2ultg be~ @ib[d)\tlur~') ltJortbrüdjig, treulo~: aHud agentes, aHud simulantes perfrdi sunt Ci, saeramentum H, via tücfifdj Pr; Enallage: perfrda arma Iubae be~ treuIofen 0; abu. perfrdmn ridensH. per-flo 1. 1. burdjltJegen: terras V. 2. ginmegen: ad aliquem Cu. . .. per-fluo, ere von etm. überflte%en: pomlS T~ 1, 10, 68. per-fodio 3. fMi, fossus 1. burdjgraben, burdjftedjen: montes Cu, (fretum) perfossum manu burdj SDurdj, ftedjen gebilbet L. 2. burdjbogren: thoraxperfossus V. per-foro 1. burdjIödjern, burdjbogren: ense latus 0, opereulum ferreum L; ace. burdjbredjen: viae a sede animi ad oeruos perforatae llilege, bie innerfidj fügren Ci. per-fremo, ere Iaut fdjnauben .Aeei~s bei Ci .. per-frequens, ntis fegr befudjt, vOffretdj.: ~mpornu:n L. per-frico 1. frieui, frietmn ~nb frIea~um retven, fra~en; f:pridjltJ. os (bail @e[id)t ret?m, um ble ®d)amrote an verbecren) ane I5djam ablegen Cz. per-fr!gidus 3 fegr tart Ci. per-fringo 3. fregi, fräetus (frango~ .§ 48). 1. 1. Dltrdj6redjcu: munitiones, phalangem plllS ?, llunen~a perfringebant glaeiem L, muros, domos .emb,rec!ien t~ Ti b iIb L animos fidj (Eingang vcrfdjaffcn, cmbrmg.cll C~. 2. metaph. bcrIc~elt: omnia repagula pudons Cz. II. 1. böffig 3ttbredjcll, 3trfdjmcttern: nayes perfreg~­ runt proras litore L, eervieem suam ftdj ba~ @ent~ bredjen T. 2. metaph. vereiteln: senatüs deereta Cz, leges evertere et perfringere C~. . . . per-fruor 3. früetus sum :. vollt~ ~ente~en, ftdj an etltJ. laben; mit abl. regno, OtlO, laetItla Cz. 2. gan3 au~fügren: mandatis O. .. perfuga, ae, m. .Begriff be~ @nmbhlorteß tlerftärft) 1. ltacljfoIgcn, nadjge~en; 2. »erfolgen; oee. a. riicljcltp beft1:afcnj b. gericljtHclj berfolgelt; metaph. 3. ltndjn~meni 4. Itllcljgc~elt+ II. (mit >.Betonung ber \].lrä~,) 1. fllrtfe~en, burcljfüf}rctt, iJoU3te~elti 2. eiu~oIett, erretcljcn. III. tr3ii~{en, barfteUeu, befdjteibcn. 1. 1. aliquem ex aeie Cu, legio Caesaris exercitum persecuta est Ci, reliqui praef~cti CleOl~enen; per- secuti sunt Ci. Uletaph. celentate scnbendI per- sequi posse quae dicuntur ba(l ®ef:proel)ene nael)' fel)reiben Ci. 2. Romanos armis befäm:pfen N, hostes equitatu C, fugientes usque ad flumen pers~quun­ tur C, qua Medeam parens persequeretur C~; oft aliquem bello persequi befriegen. a. hor~atur, ut suas iniurias persequantur C, scelus 0, lUS l~ga­ tionis violaturn Ci, maleficia S. b. quem leg'lbus apud iudicium ut reum perseql~or Ci; bager: ius suum geltenb 3u maeI)en fuel)en CL 3· honuu .sec- tam atque instituta persequimur Ci. 4. rustlcus Perses 554 perstringo vitem persequitur adtondens gellt ilir nCtdj, be[djneibet flei~ig V. . II. 1. tantam sollertiam in sensibus fcf)Ctffen Ci, incepta L. 2. mors et fugacem persequitur vi- rum H. III. huius de vita plura in alio libro persecuti sumus N, ea versibus persecutus est Ennius Ci, voluptates nominatim Ctuhälilen Ci. Perses, ae, m. 1. lßerfer, tJgL Persa. 2. CtItL ij,orm für Perseus (bgf. § 91, mliL 2) tJon WCa~ebonien L. Perseus, m. ellE(?(wJr;) 1. ISolin be5 8eu5 unb ber :Il CtnCt 8, ber bie WCebufa erfdjlug, aU5 beren .paupt ber lßegCtfu~ entfprang. @r rettet Illnbromeba tJom ::robe unb nimmt He ~ur @emCtliIin. 91Ctdj feinem ::robe unter bie ISterne tJerfett. Decl. gr. gen. eos, ace. ea; Iat. (ana[o~i[d) § 60) gen. ei, ace. eum. Adi. Perseus unb Perseius 3 (llcijO'fio,) be5 lßerfeu~: castra 0; tJgL Perseis. 2. unelieIidjer ISolin lßliilipp5 II!. tJon WCa~ebonien, geb. 212, letter .perrfdjer in WCaöebonien, 168 tJon lßauUu5 bei lß1)bna gefdjlagen, 166 in ber @e, fangenfdjaft au Illlba geftorben. Deel. 1. gr. gen. eos, qcyt. ei, ace. ea, voe. eu. 2. ICtt. (ana[ogiidJ § 60) nom. eus, gen. eI, dat. eö, ace. eum, abZ. eö. 3. 3U ber ij,orm Perses (~ 91, mbi. 2) gen. ae ober I, dat. I, ace. en, abZ. e. Adi. Persieus 3: bellum ber strieg mit lßer, feu5 Ci. [lgL Perseis. perseverans, ntis, adv. anter (adi. ,i801. pt. pr. ac/. all persevero) Ctu(llianenb, beliat:t:üdj: Valerius perse- verantior fuit caedendi L, coeptam rem perseve- ranter tueri L. :IlatJ. perseverantia, ae, f. Illu~bauer, ?Beliat:t:lidjfeit: nau- tarum 0, perseverantiam sententiae suae retinere Oi. per-severo 1. (severus) 1. intro ftCtnbliCtft tJerliCtrteu, tJerbleiben: in admiratione Ctt, in sententia 0 Ci; mit abZ. eodem maerore Cu. Unperf. non est ab isto perseveratum Oi, in ira L. 2. trans. fortfeten, bei etltJ. tJerliCtrren: id constantius L; meift mit inf. fortfaljren: bellare N, bello persequi 0; ace. una navis perseveravit (sc. navigare) fette bie ij,alid fort 0, perseverat se esse Orestem (sc. dicere) be, liauptet weiter fort Oi. [lgl. S. V. perseverans. per-severus 3, adv. e feljr ftreng T Pli. Persia S. V. Persa. Persieus S. V. Persa unb Perseus. per-sideo S. v. persedeo. per-sldo 3. sedi burdj" einbringen: ad vivum persedit imber V. per-slgno 1. genau auföeidjnen: IIIviri donis persi- gnandis L. per-similis, e felir älinlicf); mit dat. H. per-simplex, icis feljr einfCtclj: victus T. Persis S. v. Persae. per-sisto 3. stiti fteljen bleiben, tJerljanen; metaph. dies noctesque ante regiam Ou, in eadem impuden- tia L. WCeift in ben ij,ormen be5 Pf., tJgL persto. Persius 3 91Ctme einer gens. 1. O. Persius, ffiebner 1JUt: 8eit ber @raccf)en Ci. 2. A. Persius Flaccus, lSatirifer 1JU 91eW5 Seit Q. per-solvo 3. solvi, solutus 1. be3aljlen, aböaI)Ien: stipendia Ou, aes alienum alienis nominibus suis copiis ISdjulben für frembe Beute S. 2. metaph. Ctb, tragen, et:ltJejfen: persolvi patriae, quod debui Oi, meritam g-ratiam Oi, grates abftatten V, honorem Opfergaben barbringen V, llleliorem animalll pro morte Daretis idj opfere fieber ba5 Beben (be5 IStiere5), ftait bCt~ :Ilare~ Herben mu~ V; ace. bü~en: poenas leiben, bü~en 0 Oi; mit dat. poenas rei p. gTaves Ci. persona, ae, f. (l)tücfbitbung, § 76, au~ personat\ls) 1. maille: ex persona ardent oculi histrionis Oi, tragica Ph. 2. met on. 9loIfc, ~ijaraftet (im ®cfJau~ f~iel): pers?na de mimo. Ci. metaph. 3. 9loUe, ~~!lrafter ~Im~elien).: mus.lce .abest ~ principis per- sona tJertragt ftdj mdjt mit femer illurbe N, abiecta quaestoria persona eOlllitisque sumpta ffioHe Oi, lJer- sonam ferre, g-erere eine ffioUe fpieIen. 4· \ßcrlön" Hd)feH, \ßcrflln: haec fuit altera persona Thebis er war . .. N, quid aptum sit ptlrsonis, temporibus aetatibus Ci, causa perniciosissimi belli in person~ tua constitit Oi. personatus 3 (bon ctru13fifcfJ tJ.or;) cognomen in ber gens Furia. iBef. L. Furius Philus, Breunb be!3 2äliU!3 unb (sci:pio. 1)af)er (§ 84, mlif. 2) Phili, orum männer ruie jßf)ilu!3 Ci. philyra, ae, f. (\Yru. q;t)..V(!rx \!inbe) mnbenbaft: nexae philyrä coronae H. 2'CI!3 nomen pr. Philyra, ae, f. 1)rt)abe, mutter be!3 ~f)iron, in eine mnbe uerruanbelt. Adi. Philyreius 3 (t)..v(!~ior;): heros ~f)iron 0, tecta be!3 ~f)ironO. Metronym. Phillyrides, ae, m. (t)..v(!torJr;) ~f)iron VPr. phimuS, i, m. (\'Yru. q;tfl-0r;) m3ürfeThecI.Jer H. Phineus, ei unb eos, m. (/VEvr;) 1. stönig au (SaI, mt)beffu!3 in :tf)raaien, uon ben ®öttern mit iBlinbf)eit geftraft, rueU er feine (Söf)ne f)atte blenben laffen. 1)ie ,par:pt)ien (s. v.) quälten if)n, bi!3 if)n bie iBoreaben be- freiten 0 V. Adi. Phineius unb Phineus 3 be!3 jßf)ineu!3 0 V. 2. iBruber be!3 ste:pf)eu!3, ben jßerfeu!3 mit bem mebufenf)au:pte uerfteinert O. Phintias, ae, m. (wrtrxr;) jßt)tf)agoreer aur Beit be!3 jüngeren 1)iont)fiu!3, Breunb be!3 1)amon Ci (Schillers CiBürgfcI.JaW). Phlegethon, ontis, m. (q;)..Eyt.f}wV lirennenb) cBeuer. ftrom' ber Unterruelt; adi. Phlegethontis, tidis, f. lympha, unda O. Phlegra, ae, f. 2anbfcI.J. in maaebonien, f:päter jßaUene. Adi. Phlegraeus 3 ()..Ey(!rx;;or; 'lirennenb', bulfanifc9): tumultüs bie :titanenfäm:pfe Pr, campi (ScI.Jau:plat) be!3 stam:pfe!3 ber ®iganten gegen bie oIt)m:pifcI.Jen ®ötter, teU!3 in jßaUene, teil!3 in stam:panien gebacI.Jt 0; aber Phlegraeo campo in ber @;bene uon jßf)arfalu!3 Pr 3, 11, 37. Phlegyas, ae, m. ()..Eyvrxr;) stönig ber 2a:pitf)en, lEater be!3 ~~ion unb ber. storoni!3, mt)tf)ifcI.Jer (stammuater ber Phlegyae, ärum, m., eine!3 räubertfcI.Jen lEoUe!3 in :tf)eff alien 0 V. Phlms, üntis, f., ace. ünta ()..tovr;) freie (St. im jßelo, :ponne!3 fru. uon stonntf) L; adi. Phliasius 3 ()..t- &rttor;); @;inru. Phliasii, orum, m. Phobetor, oris, m., ace. a (*oM'l:w(! '(Sc9telfer') :traumgott O. phoca, ae unb e, es, f. (\'Yru. q;W'll''1) mobbe, (See. f)unb OV. Phocaea, ae, f. (w"rxtcr.) (Seeftabt in ~onien, 2e!3bo!3 gegenüber. Adi. Phocaeensis, e; @;inru. Phocae- enses, ium unb Phocaei, orum, m. H; Phocal- cus 3 (w"rx."or;): murex O. Phocion, onis, m. (w"twv) atf)enifcI.Jer (staat!3mann, Beitgenoffe be!3 1)emoftf)ene!3 N. Phocis, idis. unb idos, f. (w"tr;) 2anbfcI.J. aruifcI.Jen iBöotien unb ~ttolien. Adi. Phocalcus 3 (w"rx."or;) :pf)ofifcI.J: tellus 0; @;inru. PhOcenses, ium, m. L; Phoceus 3: rura 0, iuvenis Phoceus. ober Phoceus aUein = jßt)Iabe!3, (Sof)n be!3 (Stro:pf)iU!3, stönig!3 uon jßf)ofi!3 0; Phoceus, abl. eu (w"Evr;) jßf)ofer H. Phocus, i, m. (oo"or;) jüngfter (Sof)n be!3 ~afU!3, iBruber . be!3 jßeleu!3 unb :telamon O. Phoebe, es, f. (otß1/) 1. 1)iana aI!3 monb, unb ~agbgöttin 0; meton. monbnacI.Jt: tertia O. 2. :tocI.Jter be!3 2eufi:p:po!3 p. , 3. (ScI.Jruefter ber ,pelena O. Phoebigena, ae, m. (OtßOYEv~r;, § 66) jßf)öbu!3fof)n, ~!3cula:piu!3 V. Phoebus, i, m. (o;;ßor;) stultname be!3 2'C:poUo als (Sonnengotte!3: Apollo V, Phoebus aUein 0 H; meton. (Sonne: Phoebi orbis 0; baf)er: sub l).troque Phoebo (sc. oriente et occidente) im üften - unb m3eften 0 repercusso Phoebo im m3iberftraf)len ber (Sonne 0: 1)au. subst. Phoebas, adis, f (otß&r;) 2'C:poUo:prie, fterin, m3ei!3fagerin 0; adi. Phoebelus ober Phoe- beus 3 (otß~.or;, OtßEior;): ales mabe 0, ars ,peil. funft 0, iuvenis ~!3fula:p 0, virgo 1)a:pf)ne 0, meton. 20rbeer V; anguis ~!3fula:pfcI.Jlange O. PhoenicuS, üntis, f. (q;oWt"ovr; jJalmemeic9) (Stabt, name L. phoenix, lcis, m. (q;otVt~) 1. fabelf)after lEogel, ruelcI.Jer ber (Sage nacI.J ein f)albe!3 ~af)rtaufenb lebt unb bann in feinem ~efte ficI.J uerbrennt. 2'CU!3 feiner 2'CfcI.Je entftef)t ein neuer 0 T. 2. nomen pr. jßf)öni~, (Sof)n be!3 2'Cmt)ntor, ber ben 2'CcI.JiUe!3 in ben trojanif cI.Jen strieg geleitet V. 3. ber jßf)öniaier 0; pl. PhoeniCes, um, ace. aso Phoenice, es ober a, ae, f. stüften, ftricI.J (St)rien!3 uon 2'CrabU!3 bi!3 aum starmeI. Adi. f. Phoenissa, ae (otVtrtIJrx) :pf)öniaifcI.J: Tyros 0; subst. jßf)öniaierin: Dido V. Pholoe, es, f. (0)..01/) ®renagebirge 2'Crfabien!3 gegen @;li!3 O. Pholus, i, m. (o(!"vr;) göttlicI.Jer meergrei!3, (Sof)n be!3 ~e:ptun, lEater ber ®raien unb ®orgonen: Phorci exercitus meergottf)eiten v. 1)au. 1. Phorcis, idis, f. (o(!"tr;) ®orgone ober ®raie 0 = 2. Phorcynis, idis, f. (o(!"vvtr;) jßf)orfu!3tocI.Jter, mebufe 0; bicI.Jt. mebufenf)au:pt O. Phoronis, idis, f. ~o, (ScI.Jruefter be!3 stönig5 Fhoro- neus uon 2'Crgo!3 O. Phraates ober Prahätes, is, m., aec. en ~ame :par, tf)ifcI.Jer stönige aU5 bem 2'Crfaaibenf)aufe; bef. jßf)raate!3 IV., ber ben m. 2'Cntoniu5 36 fcI.Jlug. phrasis, is, f., ace. in (\'Yru. q;(!&rttr;) ber rebnerifcI.Je 2'Cu5brud, bie 1)Htion (lat. elocutio) Q. Phrixus, i, m. ((!t~or;) (Sof)n be!3 2'Ctf)ama!3 unb ber ~e:pf)ele, ber uor feiner (Stfefmutter ~no mit feiner (ScI.Jruefter ,peUe auf bem m3ibber mit bem goIbenen lEliei3 nacI.J stolcI.Ji5 entflof); adi. Phrixeus 3 ((!~E;;Or;, § 91): soror ,peUe O. Phryges, um, m. (am .. Fruges, Bruges, § 91; (!vYEr;), sg. Phryx, gis (ace. em ober a) jßl)rt)gier, iBeruol)ner ber 2anbfcI.J. jßf)rt)gien; bicI.Jt. Phryx pius = ~nea!3 0 unb mit 2'Cnf:pielung auf bie entmannten stt)bele:priefter aU5 jßf)rt)gien semivir Phryx = ~neai3 V. Adi. Phry- gius 3 ((!vytor;) :pf)rt)gifcI.J: mater stt)beIe V, pastor jßari5 V, chlamys V, vestis funftuoU geftidt (ruorin bie jj'39tljgier \D1eifter ruaren) 0, buxum BIöte aur stt)belefeier 0, modi BIötenruetfen, orgiaftifcI.Je mufif 0; aber amnis 9lebenflut be5 ,permu!3 in 2t)bien L. Subst. Phrygia, ae, f. 1. (sc. mulier) jßf)tt)gierin V. 2. (sc. terra) jßf)rt)gien, urf:pr. bai3 ~nnere be!3 rueftI. stleinafien5 (Phry- gia maior), auterbem bie (Sübfüfte ber jßro:pontHl (Phrygia minor). Phth ... S. v. Pth ... phylaca, ae, f. (\'Yru. q;v)..rx,,~) ®efängni5 Pl. Phylace, es, f. (V)..&"1/) 1. (Si. in @;:pim5 L. 2. (st. in :tf)effaIia jßf)tf)iotii3; adi. Phylaceius 3 (v)..rx"~ior;) tf)effaIifcI.J unb Phylaceis, idis, f. (v)..a- "1/tr;) O. phylarchus, i, m. (\'Yru. q;v)..rx(!xor;) (Stammei3l)äu:ptIing: Arabum Ci Fam. 15, 1, 2. Phyle, es, f. (v}.~) @renafefte 2'Cttifai3 gegen iBöo. tien N. phylleus 561 pilleus Phyl~eus 3 (vllEio,) tl)effaIifcI.J 0 nacI.J ber (S~. Phyllus. physlCus 3 (\'YIU. q;vat"or;) 1. bie ~atur betreffenb, , :pf)lJfifcI.J, :pf)t)fifaIifcI.J: ratio Ci. 2. subst. physicus, i, m. ~atur:pI.JiIofo:plJ, jßf)t)fHer: Heraclitus Ci. 3. phy- sica, orulll, n. ~atutfunbe, jßf)t)fif: physica discere Ci. physiologia, ae, f. (\'Ym. q;vIJw}.oytrx) ~atntfunbe, ~atnt:pf)ilofo:pf)ie: naturae rationem, quam physio- logiam Graeci adpellant Ci. piabilis, e (piare) füf)nbar: fulmen 0.. . . piacularis, e (§ 75, mbf. 2) füf)nenb, entfünbigenb: sacri- ficia (Süf)no:pfetL; aUein: piacularia Iunoni fientL. lEon piaculum, i, n. (piare) 1. ~trfö~nnngi}mittel, @)li~n" o~fer: piacula dare per pontifices batbringen laffen T; meton. geo:pferter @egenftanb, O~fer: pecudes prima piacula sunto V; ugI. metaph. Hannibal piaculum rupti foederis L; aucI.J: sunt certa piacula (Sül)nung!3' formeln (®ebete) H. 2. (sli~nt, @)trafe: dea gravia piacula exegit L. 3. meton. (3U (Sü9mnbeß) @)linbe, ~erbrcdjen: piaculum committere LV, mereri L be, gef)en, piaculo soluti T. piamen, inis, n. (piare) (Süf)nmittel O. piCa, ae, f. (og(, plcus, aljb. speh, §§ 10 u. 27) @;lfter: imitantes omnia picae O. picaria, ae, f (pix) jßecf)f)ütte Ci Brut. 22, 85. picea, ae, f. S. V. piceus. Picenum, i, n. 2anbfcI.J. 3mifcI.Jen bem 2'C:p:pennin unb bem IllbtiatifcI.Jen meere, uon mncona bi!3 ,pabria. Adi. Pi- cenus 3: ager, Asculum C, poma H; Picens, ntis: ager Ci; @;inru. Picentes, ium, m. piceus 3 (pix) 1. :pecI.Jig, uon jßecI.J: :!lumen flüffige!3 jßecI.J V, lumen BicI.Jt ber jßecI.Jfadel V; subst. picea, ae, f. (sc. abies) jßecI.Jföf)re, stiefer: nemus piceis atrum O. 2. metaph. :pecI.JfcI.Jruar3: nubes 0, ca- ligo 0 V, venenum O. Pictones, um, m. lEolf am Hnfen Ufer ber unteren 20ire in ber iet}igen 2anbfcI.J. Poitou C. pictor, oris, m. (pingo) maler. 2'Cli3 nomen pr. co- gnomen ber gens Fabia (naclj einem mflnljmn, ber IDlnlet luar, § 82). 1. Q. Fabius Pictor, biente im arueiten jßunifcI.Jen striege; feine 2'Cnnalen (in gr. (S:pracI.Je) finb bie ,pau:ptqueUe bei3 2iuiUi3. 2. Servius Fabius Pictor, 2'CnnaIift (in lat. (S:ptacI.Je) 3ur Beit be!3 älteren ~ato. pictura, ae, f. (pingo)' 1. bai3 IDlalen, IDlalerei: ut pictura, poesis H. 2. meton. @lemäfbe; oee. @)tide" rci: nego ullam picturam neque in ta bulis neque in textili (oee.) fuisse Ci. 3. metaph. 2'Cni}malnng: Homeri picturam, non poesin videmus Ci. 1)au. picturatus 3 mit (Stideteien uer3iert: vestes auri sub- temine picturatae mit golbbntcI.Jruirften (Stidereien v. pictus 3 S. V. pingo. piCUS, i, m. (bgl. pica) (S:pecI.Jt; nomen pr. (§ 82) PiCUS, i, m. (Sof)n bei3 (Saturnu5, ®rotuater be5 2a, tinu5, ben ~irce, rueU er fie uerfcI.Jmäf)te, in einen iBunt, f:pecI.Jt (sparsit coloribus alas V) uerruanbelte. Pieria, ae, f. (IItE(!trx) stüftenftticI.J in maaebonien um bai3 ®ebirge jßiero5 aruifcI.Jen ,paliafmon unb ült)m:p. 1)arnacI.J Pieros ober us, i, m. 1. Bürft uon jßeUa, ber feinen neun :töcI.Jtem bie mufennamen gibt; im m3ettftreit uon ben mufen befiegt, ruerben fie in @;lftern uerruanbelt O. 2. ~acI.J anberer (Sage lEater ber mufen Ci. 1)au. Pierides, um, f. (sg. Pieris, IIu~(JlS) entrueber bie :töcI.Jter be!3 jßierOi3 0 ober bie mufen: Musae, quas Pieridas et Pierias poetae solent adpellare Ci. Adi. Pierius 3 (Iltt(!tor;) 1. tf)effaIifcI.J: quercus Pr, paelex H. 2. bicI.JterifcI.J: via 1)icI.Jtfunft 0, modi m3etfen H; subst. Pieriae, ärum, f. mufen Ci. pietas, tätis, f. (pius, § 41) jßflicI.Jtgefüf)l; nacI.J bem Dbj. uerfcI.Jieben 3U überfesen: erga ober in deos Brömmig. feit Ci, erga parentes finblicI.Je mebe, @;rgebenl)eit Cu Ci, @itotua ff er, 1Jateinlfdj,lDeutjclje6 @id)u(\1)örlerbuclj, S. ~ufl. in amicum 2'CnI.JängIicI.Jfeit Cu, in patriam lEaterIanb!3, Hebe, jßattioti!3mu!3 L; oee. si qua caelo est pietas ®erecI.Jtigfeit V, figite, si qua est pietas, in me omnia tela mitIeib V, vir pietate gravis geruicI.Jtig ruegen feiner mUbe V; :p e rf 0 n. @öttin Pietäs, mit 3ruei :tempeln in mom, am forum olitorium unb am circus Fla- minius. piger, gra, grum (piget) 1. fanl, berbroffen: ser- pens frigore pigra 0; fonftr. gens pigerrima ad militiae opera L; mit dat. militiae unbtaucI.Jbar 3U H (ugL impiger militiae et ministeriis T), unb mit inj. laborem ferre H. 2. langfanl, träg: nos pigro tenet Ardea bello 0, annus baa lange ruäf)rt Hj oee. mare träg flutenb T. 3. aä~: radix 0; metaph. campus unfmcI.Jtbar H. piget, piguit 1. ei} berbriefjt, tut leib, fdjafft UnIuft, IDlifjmutj mit inf. piget consistere Cu, recte fa- cere S, nec Troiam pigebit Ausonios excepisse Vj mit ace. pers. unb gen. rei: fratris me piget Sj mit augebacI.Jter jßerfon: piget incepti lucisque (sc. eos) fie uerruünfcI.Jen ba!3 2eben V. oee. 2. ei} rent: illa me composuisse piget O. 3. man fdjämt fidj: re- sponsum anceps datum, quia fateri pigebat L. pigmentum, i, n. (pillgO) Barbe, (ScI.Jminfe; biIbL sententiae sine pigmentis fucoque puerili Ci. pignero 1. uer:pfänben, uerfesen: bona pigneranda poenae praebebant L; med. a. beanf:prucI.Jen: patria maximas nostri animi partes sibi ad utilitatem suam pigneratur Ci; b. al!3 Unter:pfanb annef)men: omen O. lEon pignus, oris, bii3rueiIen eris, n. 1. !\.tfanb, Unter" ~fanb: pignore animos centllrionum devinxit C, agris pignori acceptis al5 ,pt):potf)ef uerfcI.Jrieben T, pignora capere ruegnef)men (,8mangßmittel für fäumige (Senatoren) L. oee. a. @leifel: equites pignora pacis L. b. ®dt" betrag: pignore certare V, pignus ponere V. metaph. 2. Sfinber, ~erIDallbte (llnterpfanb ber \!ielie): tot natos natasque et pignora cara nepotes 0, pignora con- iugum et liberorum L. 3. ~iirgfdjaft, >BeIDeii}: caelestis favoris pignora Cu, magmun pig'nus ab eo rei p. datum Ci. pigritia, ae unb pigrities, ei, f.(piger) :trägf)eit, Unluft: pigritiam definiunt metum consequentis labo- ris Ci; aedificandi L, nox pigritiem ad sequendulll fecit L. . ' pigror, äri (piger) fäumen: scribere ne pigrere Ci Att. 14, 1, 2. pila, ae, f jßfeiIer: devotionis exemplum in pila lapidea incisum N, pila habet libellos bie iBücI.Jer finb an ben jßfeiIer (mo bie 5Buc9f)änbfet feilf}ieltell) aua, gef)ängt H, pilae pontis iBtüden:pfeiIer L, bicI.Jt. saxea pila mole V. pila, ae, f iBaU, (S:pielbaU (auß \!eber, mit ~aaren gefüllt): pila ludere H; meton. iBaUf:piel: quantum pilae tri- buunt Ci; oee. (StimmfügeIcI.Jen Pr 4, 11, 20. pilanus, i, m. (pilum) ein mit bem pilum beruaffneter (Solbat Festus; occ. :triariet O. pilarius, ii, m. (pila) stünftIer im iBäUelllerfen, ~ongleur Q 10, 7, 11. pilatus 3 (pIlum) mit m3urff:pielien uerfegen V. pilentum, i, n. (staat!3ruagen für 1)amen: honorem ferunt matronis habitum, ut pilento ad sacra lu- dosque, carpento festo profestoque uterentur L. pIl(l)eatus 3 (pIlleus) mit bem BiI3f)ut auf bem sto:pfe: pilleati volones epulati sunt L. lEon Breigelaffenen: rex pileatus raso· capite libertum populi R. se ferre et insignia ordinis gerere L. pil(l)eolus, i, m. stä:p:pcI.Jen H. Demin. uon pil(l)eus (§ 29 am ~nbe), i, m. ober pil(l)eum, i, n. (pilus ~aat, n;;)..or; '\'Yila') BiIala:p:pe, BiIamüt}e (runb, feft an- 36 pilum 562 pirum lie~et\~, oljne .Il'tcmpe), uon ben freien !Bürgern getragen; ba~et: servos ad pilleum vocare 3um S1'ampfe um bie iJrei~eit L. pilum, i, n. (*pinslum, § 30,\)on pinso 'aerftampfe', gr. nTi(J(Jw, eiBtf. '6tämpfcl', 'iffiörferfeule', Dann wegen gleief)er (Mtalt) ~ i I u m, 2ßurff:piefi be'3 römifef)en iJufiuoIfe'3, an beHen 1 ~ m langem \Sef)aft fief) eine ebenfo lange eHerne \S:pij)e befanb. :Iliefe war 3ur .pälfte in bM .p013 beB \Scf)afteB eingelaffen, fo bafi bie @efamtIiinge ber 2ßaffe 2 -1- m betrug. ~aB @ifen bog ficf) leicf)t, wenn e'3 in einen ecf)iIb ober ~an3et einbrang unb, ba eB nur fd)wer ~erauBge30gen werben fonnte, ~inberte e'3 bie weiteren !Bewegungen be!3 iJeinbe'3: pila conicere, mittere, emit- tere C. SDarnacf): pila muralia 2ßurfgejcf)offe bei !Be, lagernngen C, unb pillt Horatia ein ,ort in ffiom, wo bie 2ßaffen ber .poratier an einer \Säule aufgel)ängt waren L. PHumnus, i, m. @ema~l ber :Ilanae, ?Bater be'3 :IlaunUi3, l2l~n~err be'3 :rurnu'3 V. pilus, i, m. 1 .. .paar: munitae sunt paIpebrae vallo pilonun Ci, pili caudae equinae H. 2. metetph. bai3 I2lUergeringfie: ne pilo quidem minus te amabo nicf)t um ein.paar Ci. pIlus, i, m. (\)gl. pilum, pilanus) smani:pe! ber :rriarier. !Bef. primus pilus ber erfie lJJ1anipe{ ber :rriatier: pl'i- lllum pilum duxerat C, Oaecilius primi pili centurio (cer ranA~ljöd)fle unter Dm 60 .I)auptll'uten Der \.'egion) C. lJJ1it 3ugebacf)tem centurio: primus centurio, quem primi pHi appellant L, duo primi pHi (sc. centnriones) Li balJer burr~ .pl)poftafe (§ 62) prlmipIlus, i, m. rang'3, IJöcf)fter .pauptmann ber ~egion: Baculo primipilo vul- nerato C, ad primipilum traducere 3um ffiange beB erften .pauptmann'3 C. Pimpla, ae,j: (IItflnAa) \St., !Berg unb DueUe im fübL sma3ebonien, ben smufen ~eilig. SDal)er Pimplea, ae ober Pimpleis, icUs, f (Iüp,nkiil~) S,D1ufe H. plna, ae, j: (lSm. n;va) \Stedmufcf)d Ci. Plnarius 3 lJ1ame einer römijcf)en gens, bie 5ugleicf) mit ben ~otitii ben SDienft be'3 .petfuleB an ber ara maxima (L 1, 7) ~atte. Pindarus, i, m. (II(vaaf!0') aui3 :r~eben, ber gröfite cf)orijcf)e ~l)rifer @riecl)enlanb'3, 522-442; adi. Pinda- rieus 3. Pindenissus, i, f. (IIwrJ{vtaao,) \St. in Silhien Ci. Pindus, i, m. (IItvJ'o,) .paupHette ber norbgr. @elJirge, fcf)eibet :r~effalien unb @p1tUB 0 V. pinetum, i, n. (plIlUS) iJief)tenltlalb O. plneUS 3 (p1nus) ficf)ten: texta 0, silva iJicf)teultlalb V, ardor iJeu~r uon iJicf)tenl)oI3 V. pingo 3. pinxi, pictus (aWHD. pi<;ati 'jcl)mllcft', peyas 'li'orm, li'aroe', gr. noudAoq 'buHt') 1. aeid,JltCll, maICIt, bemalell: Alexander ab Apelle pingi, a Lysippo fingi volebat Ci, hominis speeiem Ci; fe~r oft ta- bulae pictae (n(va"E, :rafeluilDer) Ci, haec non gesta audire, sed picta videre abgebUbet Ci; picti metfis uorn am \Sef)iff geml1lte \Scf)recf6iIber Pr 4, 6, 50. oee. a. ftiden: pingebat acu 0, chlamys picto limbo eir- cumdata V; bicf)t. pictus acu tunicas angetan mit geftidter :runifa V. b. tätowiereIl : picti Geloni, Ag'athyrsi V. c. allftreidjclI: pictae puppes, ca- rinae V. metaph. 2. bcfdjmieull: sangllineis moris tempora ping-it V. 3. blllltmlldjCll, färbcll: pingit vaccinia calthis fieHt He in bunter I2Xbwecf)'3lung alt' fammen V. 4. ulliJmalclt, fdjmücfCll, lcb~aft fdjiltlent: verba Ci, quem locum varie meis orationibus soleo pingere Ci. SDa\J. pt. pf. pass. etdi. isol. pictus 3 1. gef/edt, bunt: pavones, uvae 0, volucres, Iacerti V. 2. (von Der )}lebe) gefef)müdt, 3iedief): orationis pictum et expolitum genus Ci, J~ysHt nihil potest esse pic- tins Ci. pinguesco, ere fett, frucf)tbar. werben: sang-lüne pin- guescit campus V. QSOlt pinguis, e (lUol)l 3U naxv" § 8) 1. fett, Md, feift: agnus V, me pinguem vises H; :p r 0 I e p ti [ ef): pascel'e piugues agnos fettfüttern V. 2. fettig, fett: oleum, olivmll, arvina, caseus V; suust. n. pingue iJett V; ara mit bem iJette ber ,opfertiere venej)t V, pyra taedis pinguis uon fettem S1'ien V, merulll ölig H metaph. 3. fett, ftud,lt6ax, reiaj, ergicfJig: horti, humus V, fiu- Illen Nili befrttd)tenb V, tilia reicf) an lJ1a~rttng V, ver- bena V, sanguine ping'uior campus H, Phrygia H, ficus faftftroj)enb H. oee. 6 efjagHclj : secessus, vita Pli. 4. ~Iull1-lJ, geiftlo~: ing'enium' 0, tarclo cognomeu pingui damus H, pinguis Minerva s. v. Thfinerva. 5. frl)wülftig: poetae pingue quiddam sonantes Ci. plni-fer, fera, fermn V unb pini-ger, gel'a, ge- rmn 0 (p1nus, § 66) i'jief)ten tragenb. I. pinna, ae, j., IJ1bf. 311 penna (s. v.; bei V nur pinmt) 1. t\'CbCl, 15djmullgfebcr: pinna veneno iulita T; a[~ \Sef)mungfeber am ~feil: pinnae sagittis circmnclatae L. meton. 2. 15djUJillgc, t\'itttd,J: pinnas in litore pan- clnnt V, pinnis astra segni V. 3. t\'hlg: nunc pinna veras, nune datis ore notas O. U. pinnil" ae,f. . 1. 9J1auerfpij)e, ßillllC: tnrres con- tabulantur, pinnae ex cratibns attexuntur C, muri L. 2. ~fcH: traiectus pinna tempora cantat 0101' O. 3. t\'loffe: delphinis O. pinnä tus 3 (I. pillna) 1. gefiebert: cauda bi clJ t. bei Ci. 2. geflügelt: Oupido Ci. pinni-ger, gel'a, germll (lI. pillna, § (6) floHcntragenb: piscis O. pinnula, ae, j. (dem;n. VOll I. pinna) iJeberef)en; pI. iJlügeld)en Ci. plnllS, fis ober i, j. (mo[J( ftatt *pie-snus, § 30, \)011 pix) 1. iJicl)te ober työl)re: pinum aliam nirvv (iJief)te), aliam ncvu'Yjv (iJöl)re) dicunt Graeci Isidor; He ift ~eilig bem ~an V, ber S{l)beIe 0, ber illianl1 II. 2. ~iuie: pulcherrima pinus in hOl'tis V. 3. metOn. a[[e~ all'3 iJicf)ten~oril @efertigte: pinus acta Borea eef)iff 0, teml)estivam silvis evertere pinum ficf)tene'3 !Bau~oI3 V, flagrantem pinum sustinet s{ienj:pau, iJacfel V = fiammifel'a pinus 0; pinu praecincti cornua Palles S{rauil aU(l iJicf)ten3ltleigen O. pio 1. (pius) 1. befänftigen, uerfö~nen: ossa V, Tel- Iurem porco piabant H. 2. jü~nen, ltlieber gut macl)en: mors morte piancla est 0, eftigies piat nefas V, cul- pam morte befhafen V, procligia T. piper, eris, n. ((511,1. nEncf!') ~feffer H. plpilo, are (6,i)l1ITllJod, ßl'. nmn(~w) piepen Ca. Piplea = Pimplea s. v. Pimpla. Plraeeus ober Plraeeus, ei (IIEcf!cnEvI') , [at. Pi- raeus, i, m. ~altb3unge bei I2Xtf)en, auf ber ;rIJemiftofle~ bie .p11 fen ftabt ~iräuB anlegte. SDer .pafen beftanb au'3 ben brei !Bucf)ten ?A1pQooiawv, ZSct, Kav[)aQos, ba~er: tri- plex portus .IV. Decl. 1. gr. ace. ea. 2. \Jon Pi- l'aeeus: ei, eum, etuI. 60. 3. uon Piraeus gen. i, ace. um. ill i cf) t. etdi. Plraeus 3: litora 0; suust. n. Piraea tuta ber ~iräU(l O. plräta, ae, m. (li'llJ. nElf!cm),) 15eeräuber, ~irat. SDall. piraticlls 3 (nctf!cm"o,) \Seeräubern eigen, fie betref' fenb: myoparo Ci. Plrene, es, j. (JIEC(!~"J) Duelle auf ~nrorori1!tl), ben meufen l)eilig; adi. Pirenis, icHs, f (IIEC(!J)vt,): UI1- clae 0; rorintfJijcf): Ephyre O. Plrithous, i, m. (IIElf!([}oo,) \SolJn :;s~ion'3, ~apitfJen' tönig, bei beffen ?Bermäl)Iung mit .pippobamia ber Ben, taurenfampf ftattfanb O. @r wollte nad) bem :robe feiner @attin mit :r1)efeUB bie IProferpina auB ber Untemlelt entfi\f)reu, ltlUrbe aber gefeHelt unb 3urücfge~aIten H. pirum, i, 1/. 'ßirlte: insitiva felbftgepfropfte 11. pirus 563 placitus pirus, i, f !Birnbaum V. Pfrustae, ärum, m. räuberifcf)e'3 ?BoU in :;sUl)rien CL. PIsa, ae,.f. (lli(Ja) \St. in @!i'3 am I2lI:p~eUi3 mit ber oll)mpifcljen .S1'am:pfftätte; adi. PIsaeus 3: Arethusa 0, hasta bei3 ,onomau'3 0; subst PIsaea, ae, f. ~ifä, eriu, .pi:ppobamia O. Pisae, arnm, f. nacf) ber \Sage S{olonie be'3 eIifcl)en ~ifa V, j. Pisa in :roi3rana am I2lmo; adi. PIsa- nus 3; @inltl. PIsani, orum, m. L. Pisaurllm, i, n. S1'üftenftabt in Umbrien, j. Pesaro; etdi. Pisaurensis, e. piscarius 3 (piseis) 3U ben iJijcf)en ge~örig: scirpiculi iJifcf)reufen Pl, piscator, oris, m. (piseor) 1. iJifcf)er Ci. 2. iJifcf)' ~änbrer Pl, SDau. piscatorius 3 iJifcf)em eigen: navis iJifcf)erfa~n CL. pisciculus, i, m. (demin. VOIl piseis) iJifcf)Iein Ci. pisCIna, ae, f (piseis, § 87, Illbi. 2) 1. iJifcf)teicl), 2ßei~er Ci; bef. piscina publica :reicf) 5um !Baben an ber via Appia uor ber porta Oapena, wo fpäter Gl:aracaUa [eine :r~ermen baute L. 2. \Scf)wimmbaffin Pli. SDau. piscinärius, ii, m. ber ficf) 3U feinem ?Bergnügen iJifcf)' teicf)e ~äIt, ':reicl)narr' Ci .Att. 1, 19, 6. piscis, i8, m. (~ot. fisks, aqD. fise, § 10) 1. iJifcf): muti H; uom iJifcf)weibcf)en: pisces cum ova genne- rnnt, relinquunt geIaidJt ~aben Ci; fon e H. pisce vehi auf iJijcf)en reiten O. 2. metaph. bie iJifcf)e al5 @eftim: pisce8 (gemini, gemelli); ancf) sg. sidus piscis aquosi (aur )Rpgenaeit im [BiIltet fid)iUat) V. SDau. piscor 1. fifcf)en. piscösus 3 (piseis) fifcf)reicf) 0 V. Pisidae, arnm, m. ~ifibier, !Bewo~ner uon Pisidia, ae, f !Binnenlanbf cf). im fübL S1'leinafien nörbI. uom @olf \Jon I2lbaIia. Pisistratus, i, m. (iittatarf!aTO,) ber befannte :rt)rann uon I2lt~en, geft. 527; pettronym. Pisistratidae, arnm, m. feine \Sö~ne .pi:p:pia!3 unb .pipparcf)Ui3. pistor, oris, m. (nomen ag. von p1nsere, '0tampfer') 1. smüller Pli pistores quondam ii tantum, qui fal' pinsebant, nominati sunt Plinius. 2. !Bäder Cii tuns pistor bonum facit panem Varro. !Beiname :;sup:piteri3, weil er ben auf bem S{apitoI eingefcf)Ioffenen ffiömem ben @ebanfen eingab, !Brot auf bie @aHier ~inab, 5uwerfen O. SDau. adi. pistörensis, e: milites '!Bäderi3borfer' (mit Illnfpielun!J auf Die !St. Pistorium) Pl Cetpt.160. PIstörium, ii, n. bai3 ~eutige Pistoj a in :ro(lfana nltl. uon iJloreuil; etdi. Pistöriensis, e: ager S. pistrlnum, i, n. (pistor) \Stam:pfmü~Ie, in bie man \Sflauen ilUt \Strafe Hedte (in pistrinum detrudi Ci De or. 1, 11, 46) unb wo \Scf)ltleine mit S1'Ieie gemäftet wurben Pl Cetpt. 808; f:pricf)w. in eodem pistrino vivere am gleicf)en \Strang 3ie~en Ci. pistrix s. v. pristis. Pitane, es, f (IImxvJ) S1'üftenftabt im nw. S1'leinafien gegenüber ~emnoi3 O. Pithecusae, arum,j. (n(SJ)"o, Illffe) 'l2(ffeninfeIn', lJ1ame uon S1'!ippen bei Gl:umä 0 L. Pltholeon, ontis, bei H SDicf)ter au'3 ffi~obUi3, wa~r[cf). ibentifcf) mit Pltholaus, ber uacf) \Sueton ben Gl:äfar tu beifienben @pigrammen angriff. Pittacus, i, m. (II'TTa,,6,) uon smitt)Iene um 600, politifcf)er @egner be!3 SDicf)ter'3 I2lIcäu!3, ffiegent feiner ?Baterftabt, einer ber lieben 2ßeifen N Ci. Pittheus, m. (II,rSEv" tleel. ugi. O~pheus) S{önig in :rrö3en, \So~n be(l ~erop'3, ?Bater ber I2tt~ta, ber smutter bei3 :r~efeu'3; adi. Pitthelus ober PitthellS 3 (ncrS~'io" IIcrSE;o,): Troezen 0;.. Pittheis, idis, [. (II,r~'t,) :rocf)ter bei3 ~itt~eUi3, I2lt~ra O. pltllita, ae, f 1. \Sd)leim: sanguis, bilis, pituita Ci. 2. meton. \Scf)nu:pfen: cum pltVlta (brei[Hoig) molesta est H. Pity'iisa insula (n,rvoiiaa fief)temeief) iJicf)teninfeI L 28,37, j. Iviza. pius 3, etdv. e ':pfIicf)tmäfiig ~anbelnb'; 1. (gegen bie @ottljeit) fromm: Aeneas V, pio ab ore vatis 0 luei H, fal' gottgewei~t V H, manus, os rein V; ber: piorum arva 0, concilia V ber \Seligen im @Il)fium. 2. (genen anbere) mHb, giftig, 3ärtfidj, ftebetlOU: numina mUb V, pius in parentes Ci, adversus sororem L, metus 3ärtIicf)e !Beforgnii3 O. 3. (\Jon .s;ianbluHfjen) red,ltll1ä~tg: pius dolor et iusta iracundia Ci, duellum L, iustum piumque est recf)t unb billig 0, mit inf 4. bid)t. geliebt, Heb, trllut: pia sarcina nati 0, testa H. NB. sup. naef)fL piissimus CuT. pix, pieis, f. (vgI. n((Jaa für *nc,,-}a) 1. \ßecf): pice refertae cupae C, pice linere teeren L; \Sflaoen wurben mit ~ecf) beftricf)en unb fo uerbrannt PI Cetpt. 597. 2. pl, ~ecf)ftüde: Idaeae V. placabilis, e (plaeo) uerfö~nIicf): placabile ad pl'eces ingenium für L; metaph. ara Dianae ber miIbet:e, ba i~r in 91emi nicf)t smeufcf)en geo:pfert wurben luie in :rauri'3 V. :Illl.\J. placäbilitas, tatis, f.?Ber[ö~nnef)feit Ci. placamen, inis ober pläcamentum, i, n. (plaeo) !Befänftigung'3mittel: placamina irae L, deum placa, menta T. placätio, onis, f. (plaeo) !Befänftigung, ?Berföf)nnng: deorum Ci, animi !Beruf)igung Ci. placatus 3 (atli. isol. pt. pf. pass. VOll placo) 1. be, fänftigt, uetjö~nt: Eurydice V, sua spe placatior Li mit dett. exereitus duci placatior L. 2. metaph. ru~ig, gelaffen, fanft, ftill: animi quietus et placatus status Ci, placatissima quies Ci, placatiol'e animo aliquid ferre L, maria V. placenta, ae, f. (\.'m. nAa"ov,; au;) bem isol. ace. nAa- ,,6 fVTfJ. , § 92) S1'ucf)en, iJlaben H. Placentia, ae, f iJeftung am~o, öum \Scf)uj)e ber via Aemilia im 3weiten ~unifcf)en S1'riege angelegt, j. Pia- cenza; @inw. Placentlni, orum, m. placeo 2. ui ober placitus (sum) (lJerl1,1. mit placäre mie sedere mit sedare) 1. gefaUen, gefällig feilt: bonis placere cupiebam Ci, audebat tollere quae place- bant Ci, sibi placere felbftgefällig fein Pt 0 Ci; petss. placenda dos est mufi genügen PI Trin.1159. 2. oee. )BeifaU filtben: admodum placere in tragoediis Ci. SDau. un:p erf. placet, pf. placuit ober placitum est (\Jgr. aO"Ei floc) a. fUt gilt finDen, ftimmelt, mciltm, befdjfte~en: aliter pronuntiatmn est ac placuit Mu- eio Ci; oft parent~etifcf): si placet wenn''3 beHebt Ci, si dis placet fo @ott will (oft ironi[cf)) Ci. \Subt. a. info maiori parti morari placuit Q. ß. etee. e. inf. placet Epicuro (er nimmt an) esse deos Ci. y . .pei[cf)efaj): placitum est, ut in aprico loco con- siderent Ci. b. oee. (DOI11 !Staate u. a.) berorblten: sic plaeitum est V, si hic ordo placere decreverit te ire in exsilium Ci, senatui placere, ut consules referrent Ci, plaeitum est (man befcf)lofi) eandem poenam inrogari T. ?BgL s. v. plaeitus. SDau. (§ 74) placidus 3, etdv. e 1. fiadj, eben, glatt: amnis 0, collis placide acclivis aUmä~licf) anfteigenb L, placido aequore V; Enetllage: placidi straverunt aequora venti V. 2. ru~tg, ftilf: placidissima pax Ci, pla- eide atque sedate dolorem ferre Ci, nox, quies V. 3. fauft, frtcbHdj: senectus Ci, mors, sopor, urbs V, sedes @It)fium V. 4. I,JIllb\JoU: di placidi, servate pios V. placitus 3 (plaeeo) 1. gefällig, allgelte~m :plaeita bona O,placito pugnabis amom? V.:i1. befdjfoffm: placitum componite foedus V; subst. placitum, ;16* placo 564 plebe i,. n. ~einltng: aliquem ultra placitum laud~re gegen I plänus 3 (tJgl. placeo, placo, aIfo biell. fÜt plac-snus, § 30) feme Überaeugung V, philosophorum placlta ~e~r, I 1. fiad), eben,' ~Iatt: apertum et planum litus C meinungen Gllogmen) T, maiorum ~el)ren T. via Pli subst. plänum, i, n. ~Iiidje, ~belte: cader~ pläco 1. (tJgL planus unb placeo) 1. ebnen, glätten: in plano 0, aciem in planum deducit S per plana tumida aequora placat V, maria placata V. 2. me- et ardua L. 2. metaph. belttndj, ffaf:' planum id taph. befänftigen, beru~igen:placato Arg'ilio N, nu- quidem est Pl, planum facere fhtrmaef)en, bartun Ci men C, deos Ci, irae discordiaeque placandae Ci, ~gL s. v. pläne. . . odia improborum Ci, placari in aliquem fief) aUgj, I planus, i, m. (lYro. TCÄavo" ug!. nÄaVäf1f}tlL) ~anbftreief)er fö~nen mit N, placarialicui Ci. ~gL s. v. pläcätus. I H Ep. 1, 17, 59. . pläga, ae, f (~ro. botifd) TCÄaya = TCÄ1'JY1/, § ~JO) • Plataeae, ärum, f (IIÄaTatat) (5t. in ~öotien 1. (5treief), (5ef)Iag, Sjieb; meton. !!Bunbe: plagis vul- (5ef)Iaef)t 479; @inll.l. Plataeenses, ium, m. N. ' nerari N, plagarum crepitus Ci, plagis confectus platalea, ae, f (lYIU.). !!BafferuogeI, uiell. \ßeIifan Ci concidit Ci, dant (turbini) animos plagae bie (5ef)Iäge Nat. deor. 2, 49, 124. beleben ben streifel V. 2. m,eton. (5ef)lag, Unfall.: platanus, i, f (~!l). TCÄaTaVO,) \ßlatane: caelebs, ba hac plaga perculsus N, accepIt res p. plagam Ct. an i~r feine meben ge30gen werben H. I. plagl,L, ae, f (ogl. TCÄa.;). ~. ~läef)e, @efHbe, @e, platea, ae,j. (fit. TCÄania, § 91 am ~nbe) (5trafle,@affe: g~nb, Sjtmm~Igjgegenb: a~ orientis plagam Cu, pl~ga plateas inaedificat C. pmea .montis V, aetherla ~~ft:a~m .V,. qu~ttuor pla- Plato, önis, m., ace. öna (IIUrwv) \ß~iIofop~, (5ef)üIer gae vter Bonen V, ~lag~ ~olis Imqm bte ~etfle Bone V: begj (5ofr~tegj, ~egrünber ber s)'{fabemie, 429-348; adi. 2. ~anbfef)aft, @au. frIgida es~ e! a:spera :rlaga L, Platomcus 3 (IIlarwv,x6,) platonifef); subst. Plato- meton. una plaga ceteros contmmt m ~rmis L.. nici, örum, m. \ßlatonifer, S).{n~änger \ßlatogj; metaph. 11. plaga, ae, I ~es: @arn: I?lagae nexIles 0, ~etla homo Platonicus ein :Denfer wie \ßlato Ci. . r~ra, pl.agae V, t;udit apros. m 'plaga~ H; btlbl. plaudo (plödo, § 52) 3. plausi, 'plausus (tJgl. TCÄar&a'f1w) ~I ~x hIS laqueI~ te eruerIs, m malOres plagas 1. ffatfdjelt, Uatfdjenb fdjIagen: plausis alis 0, plausae n:cI~endru.n est C~. _ _ . cervicis sonitus V, (equorum) pectora manu plau- plagl-patlda, ae, m. (plaga, patlOr, § 66) (5ef)Iäge, dere OV, pedibus plaudunt choreas ftampfen V, plau- e~u~er Pl Ca1!.t. 472. . . . dit ciconia rostro flappert 0, columba alis plaudens plagosus 3 (plaga) !ef)laglufitg: OrbIllU~ H Ep. 2, 1,70. fef)Iagenb V. 2. occ. )BeifaU fIatfd)elt: Iris in theatro plagu.la, ae,.( (~elllm. 3~ H. plaga) ~ep:ptef) al~ ~or~a!l~: plaudebatur Ci. ~Ht ber S).{ufforberung cplaudite' an exercltus ASla!Icus prImus plaglllas et aha textllia bie Bu~örer fef)Iiejit iebe stomöbie ab; ba~er: usque ad R~m~~ advent !: 39, ~, 7. . ., cjJlaudite' venire Cbigj aum @nbe begj (5tücfegj' Ci, donec Plana~la, ae,f .J'nf~l fübL von @lba T, 1· Plano.sa. cantor cvos plaudite' dicat H. 3. metaph. )Beifall PlanclUs 3 ,,~am~ elUer ge~s. ~ef. O~. Plancllls, f~enbclt: POPlllUS me sibilat, at mihi plaudo ipse ~atte algj Quaftor t~ !maaeb~~ten. ~tce;o wa~renb befren domi H, ineptiis meis T. :llav. ~erbannung unte:ftüs~, w~~r btefer t~n 54 gegen eme plausibilis, e beifall~fä~ig, ,würbig, ~eifall verbienenb: S).{nflage aut ambitus vertetbtgte. censorium nomen asperius ante, nunc populare et planctus, us, m. (plango) bagj (5ef)lagen auf ~ruft unb plausibile Ci S).{rme al~ ~raneraeief)en, c(5ef)meraenaugjbruef)': ploratu I ( r . ) - . m 'f llf f . lamentisque et planctibus regia personabat Cu, ge- p a usor p os?r , ons,~: (plaudo, § 3~) 'D 1. 2{ufaug, Umaug: in pompa magna vis auri fertur bei einem %'Cufauge Ci, pompam qui funeris irent ~eiel)en~ug 0, pompam parare triumphis 0 j ace. lYeftaug bei ben 3itfu!3fpielen: circus erit pompa ce1eber numeroque deorum 0 1u- dorum die pompa duci coepta L. 2. meton. ~Uf. aug, .Bug: cura, ut petitio pompae p1ena sit Ci, si tres sint pompa libelli @rabgeleite Pr. 3. metaph. ~tlldjt, ~runf, ~e~ränge, ~om~: e1atus est sine ulla pompa funeris ~eiel)engepränge N, rhetorum pompa Ci, adhibere in dicendo speciem atque pompam Ci. Pompei, iörum, m. (pI. \lon Pompeius, eint!. '\Riebet. {nrrung ber \5nmilie \ßompriu~') 6t. in ~ampanien, 20 km fö. uon 91eapeI, 79 n. ~~t. bei einem %'Cu!3btuel)e be!3 ~5efuu uerfel)üttet, ieBt wieber aU!3gegraben j bau. Pom- peiänum, i, n. (ac. praedium) ~anbgut .bei \.ßompeii Cij ~inltJ. Pompeiäni, örum, m. Ci. Pompeius 3 (o~fifd) pompe = quinque, nlfo = Quinctius) 91ame einer (urfpr. o!3fifel)en) plebeiifel)en gens. lSef. Cn. Pompeius Magnus, geb. 106, ber befannte @egner ~äfar!3, 48 bei \.ßIJarfalu!3 gefel)Iagen, in I1'fgt)pten uon \.ßtolomäu!3 ?UI. ermorbet. Adi. Pompeius 3: lex C, domus 0 C1, umbra 0 (uon ber porticus be!3 \.ßompeiu!3 auf bemW1ar!3feIb). Pl. Pompei, iörum, m. W1änner ltJie \.ßompeju!3 T. Pompeiänus 3: equitatus Cj subst. Pompeiänus, i, m. %'CnIJänger be!3 \.ßom. peju!3 CT. Pompilius 3 91ame einer gens. lSef. Numa Pompi- lius, ber 3ltJeite ~önig ber römifel)en ~önig!3fage' adi. Pompilius sanguis 91ael)fommen be!3 91uma H,' ba bie gens Calpurnia fiel) uon ~alpu!3, einem ·60IJne be!3 91uma, ~edeitete. Pompönius 3 91ame einer gens. lSef. 1. T. Pom- ponius Atticus, iJreunb bei3 Ci unb N. 2. P. Pom- ponius Secundus, ~ragifer 3ur 3eit be!3 ~angula unb ~laubiu!3 Q. Pomptlnus 3 lSe3eiel)mmg ber uom Ufen!3 burel)f(offenen 91ieberungen an ber latinifel)en ~üfte 3ltJifel)en %'Cntium unb ~itcei: ager Lj subst. Pomptlnum i n.· bie pomptinifel)e @egenb L. ' , pömum, i, n. 1. Obftfruel)t: iacent sub arbore poma Vj baIJer pöma, örum Obft H. 2. biel)t. Obftbaum: poma ad sidera nituntur (bafür fonft po- mus, i, f.) V. pondero 1. (pondus) abltJägen; metaph. erltJägen, beur, teilen: causas Ci, quid quisque voluerit, est poncle- randum Ci. ponderösus 3 (pondus) geltJiel)tig, fdJltJet: epistula Ci. pondö (isol. abi. \Jon *pondus, i = pondus, eris) 1. an @eltJiel)t: exercitus dictatori coronam auream libram pondo decrevit L, paterae, libras omnes pondo L uncia pondo etltJa 27 g L. 2. ace. \.ßfunb (an @e~ \1Jid)t): argenti pondo XX milia C, torques duo pondo 3ltJeipfünbig L. ,pier ift ftet!3 libra 3u3ubenfen. pondus, eris, n. (pendo) 1. ~elllidjt an ber [ßage: pondera iniqua a Gallis allata L, trans pondera dextram porrigere über bie @eroiel)te (bie im SMmetInben nuf bem stifd)c fte~cn) H, .LXXX pondo Romanis pon- deribus nael) römifel)em @eltJiel)t L, paria pondera @leiel)geltJiel)t Ci. meton. 2. ~elllidjt, 6djlllett: saxa magni ponderis C, taleae ad certum pondus exami- natae C, hydria grandi pondere Ci. 3. 6djlllet. . fraft, ~leidjgelllidjt: tellus ponderibus librata suis 0 4. fdjlllmt ~ör~et, ~aft: in terram feruntur omni~ pondera Ci, gravis maturo pondere venter (~aft ber) ~eibei3fruel)t 0, pondera senectae O. 5. menge: ma- gnum (innumerabile Cf) pondus auri N, aeris C 6. m~taph. ~tlllidjt, 2{nfe~tn, ~ebeutung: qnod pondu~ somnla habent 0, rem BUO, non nominis pondere penditote C~, grave ipsius (fonscientiae pondus Ci, fabula sine pondere et arte funft, unb bebeutung!3' lo!3 H. p~ne (nl\~ *postne, § 30, bgI. super-ne) 1. adv. ~inten, ~tlttennael): pone sequens V. 2. praep. beim ace. IJiniet: pone castra ire L, pone tergum manus vin- cire T. pöno 3. (pf. aItr. po-sM Pl, bafür flaff.) po-sui (3um pt. pOS'ltus 3ugebiIbet nael) %'Cnalogie uon habitus: habui meri~us: merui), po-situs (nl\~ *po, \ler\1Jnubt mit &7l'O;' uno SInO, *po-s'no, § 42, pono, § 30) I. mit er~aItener lSeb. ber praep. 1. ~interlegen ober fteUen, aurüdlegen; metaph. oUt mu~e briltgen; 2. (3urücf, b. q.) ablegen, bon fidj legen ober tuu; metaph. altfgeben, ablegeu. II. bie lSeb. ber praep. uerbunfeIt: 1. fe~en, fteUelt, legelt; ace. a. ~flauaelt; b. Illti~eu; e. 3um ~ffen ober ~rinfen botfe~en; d. W1annfel)aft ltJoIJin fegelt; metaph. jemb. ltJoIJin betfe~en; 2. aUffteUeu, auffll~telt, midjten; ace. a. (oilblid) barfteUen; b. befttmmclt; e. ~eute 3U etltJ. altftcUen; d. metaph. ~iltfteUen, be~alt~telt. III. metaph. 1. legtlt, fe~eni 2. in einen 3uftanb betfe~elt; 3. 3U etro. tedjnelt, aä~len, für etltJ. ~altClt; 4. auf3ä~len, anfü~ren. 1. 1. post eos posuerat peditem IJinter fie, ba, ~inter Cu. X1aIJer uon rücfIing!3 2iegenben: artus in litore ponere V, se toro 0 fiel) auf bem 6tranbe eSette) 3urücflegen, ~inHtecfen; biel)t. positus SOlllllO (dat.) 3urücfgelegt 3um 6el)lummet Vj uon 6itenben: positus in solio Cyri IJatte fiel) rücfIing!3 niebergeIaffen, gefett Cu, posito magis rege quam effuso ltJurbe (nael) IJinten) fanft niebergefett, niel)t (nael) uorne) abgefel)Ieubert Cu. lBon ~oten: toro componar positaeque det oscula ~inbetten 0, positum corpus V; . auel) patriä terrä ponere V, euphem. begraben. ~tltJ. 3ur lBerltJaIJtUng '~intedegen': testamenti tabulas in aerario Cj @elb 3ur lBeqinfung 'anlegen': nummos in faenore Hj [ßeiIJgefel)enfe im~empel '~intetIegen': Delphis tri- podem N, loricas in fanG aufftellen Ci j al!3 [ßeUpreii3 ~interlegen, b. IJ. einfeten: pocula Vj- biel)t. caput periculo aU!3feten Pl. X1a!3 ,paar 3urücf (nael) IJinten) legen, orbnen: capillos, comas Oj ancoras ~inten aUi3' ltJerfen V. Metaph. N otus tollere seu ponere volt freta aufregen ober beruIJigen Hj refl. von ben [ßinben felbft: cum venti posuere omnisque repente rese- di t flatus fiel) legte ... unb fiel) fette v. 2. velamina de corpore 0, ClUn pilä ludere vellet tunicamque poneret Ci, ponas focalia Hj bef. arma bie [ßaffen pono 569 poples .nieberlegen, ftrecfen. CL j baIJer: ova ~ier legen 0, po- situm semen abgefallen V. Metaph. ubi vitam po- suerat aufgegeben IJatte N, positis curis L, belIum aufgeben S, nomen ablegen V, pone mo ras gib ba.'3 Sögern auf V, ferocia corda bie [ßilbIJeit be!3 ,per3en!3 V; ugl. in Paulo accusando tirocinium fein \.ßtobeftücf ablegen L. 11. 1. W1it abl. loe. simnlacrum castris V, unb praep. Diana posita in basi fteIJenb auf Ci, hasta posita pro aede aU!3gefttecft uor Ci, arma sub quercu V u. a. X1iel)t. in beim ace. omnia pone feros in ignes Oj aber auel) flaff. ante oculos Cij pedem (vestig'ium) ben iJuji ltJo~in feten 0 Ci H, genua auf bie ~nie fallen Cu 0, scalas anlegen C, in foro sel- lam Ci, signa posita ad villas bie bei ben millen ftanben Ci, mensam aufftellen H, edictum (libellos) anfel)lagen laffen, erlaffen Tj biel)t. oscula in labellis aufbrücfen Pr. a. ille nefasto die posuit arborem H, semina fäen V, vites in ordine V. b. in foro statuam aufftellen N, posita tollere bie [ßeiIJgefel)ente C, cande- labrmn in cella Iovis (ugl. 1. 1.) uom [ßeiIJgefel)enfe Ci, hic ponite lucida funalia legt fte (ali3 [ßeiIJgefel)enf) niebet H. c. merum in gemma 0, cum cibo vene- num L, pavonem H. d. ibi praesidium ponit bod. IJin C, duas legiones in Turonis in bai3 @ebiet C. Metaph. pone me sub curru solis uerfete miel) IJin H, modo me Thebis, modo ponit Athenis uerfeM miel) nael) H. 2. opera in capite molis Cu, tabernaculum erbauen Ci, domum, urbem in montibus V, Byzan- tium posuere Graeci Tj bef. castra ponere ein ~ager auffel)lagen: ad amnem Cu, iniquo loco Ci, in agro Faesulano Ci. a. Orphea in medio posuit V, colo- ribus hominem H, ponere qui totum nescit niel)t!3 gan3e!3 IJerau!3btingen H. b. quae leges in poculis (beim ~rinfgelage) ponebantur Ci, sunt rebus novis nova nomina ponenda bei3ulegen Ci, oppida munire et ponere leg'es H(V), Liber pater ritus posuit IJat eingefett T, quaestionem ein %l)ema aufHellen CiPh, praemia lSeloIJnungen beftimmen, aU!3feten S V, signo centum milia einen \.ßrei!3 uon ... H. c. aliquem super armamentarium 3um 3eugmeifter mael)en Cu, custodem in hortis N, aliquem in bello principem an bie 6:pite N, alicui custodem beigeben C, Numidis (dat.) imperatorem S. d. in oratione posuit ani- mum advertere debere Al'cades beIJauptete N, non videtul' pro certo esse ponendum. lälit fiel) niel)t ali3 fiel)er IJinftellen (mit inbir. irt.) Cj positum sit e!3 fte~e feft (mit ace. e. inf.) Ci. 111. 1. scelus (diem) ante oculos omnium Ci, in eins potestate fortlma posita est liegt in feiner ,panb Ci, rem in medio uorbringen Cij ace . . reli- gionem in fide uerlegen Cu, vir:tutem in patientia fuel)en N, praesidinm in fuga, omnem spem salntis in virtute, auxilium in celeritate C, spem in lege feten Ci j pass. certamen positum in virtute be, ruIJte C, in uno Mario spes imperii ponebatur Ci j boel) : curam omnem ponere in aliqua re uerroenben auf Ci, diem in consideranda causa Ci, totum ani- mum, operam, diligentiam in petitione Ci, se toüun in contemplandis rebus ponere Ci fiel) uerlegen. 2. in illo fortunae gradu po situs beglücft Cu, neqne eos in laude positos videmus betüIJmt Ci, aliquem in gratia beliebt mael)en Ci. 3. saltare in vitiis ponitur ltJitb eingeftellt, eingerei~t, ge3ä~It N, mortem in malis Ci, neque ei par quisquam ponebatur ltJutbe erael)tet N, dubito, an hunc primum ponam für ben etHen IJalten N, haec infamia ponuntur gilt für ... N" utrosque in eodem genere praedatorum pono C~, plerique in parte tertia Africam posuere S, vetel'es inter ponetur honeste H. 4. hoc in oratione mea non pono Ci, cuius panca exempla posui Ci. X1ai! pt. pf. pass. positus 3 in aUen !Beb. be!3 met0!3. mgl. baneben nix posita gefallen H. ~ei Ott!3beftimmungen ift ei! = situs gelegen: vicus positus in valle C Gallia sub septemtrionibus posita C, insula in mari p~sita Ci. pöns, ntis,m. (ogI. nltinb. panthä-s '~fnb,~eg, 18a~n', gr. 7tIX:ro. '~fn\l') 1. 6teg, ~tüde: pontem fecit in Histro fel)lug über N, per Nilum L, amnem inngere ponte eine !Brücfe übet ben iJlufl fel)lagen L, pontem rescindere, dissolvere N, interscindere C, vellere V abbreel)en. mon ber meIJtjoel)igen lSrücfe fte~t pl. pontes per amnem iungi eine ~oel)btücfe T. oee. 2, ~nü~~el. Illeg: pontes longi ... angustus trames inter palu- des T. 3. 6djiff0tte~~e: ratis stab at ponte parato V. 4. ~a{fenlllerf, Gtodlllerf: turris pontibus altis V. 5. ~etbed: multae naves pontibus stratae L. 6. lYaU· btüde: pontis et propugnacula iunglmt V, .pontes et scalas inferre propugnaculis T. 7· 6tege 3U ben %'Cbftimmung!3pläten, 3m: 3eit ber [ßaIJlen miel)tet. %'Cuf fie geIJt ba!3 6priel)w. sexagenarios de ponte 'ba!3 %'CIter ~at feine 6timme': ut iuvenes ferrent suffragia soli, pontibus infirmos praecipitasse senes 0; ugl. Ci Rose. Bi>, 100. X1au. al!3 nomen pr. Pöns, ntis, m. 1. Argenteus Ort im fübl. @aUien Ci Fam.l0, 35, 2, j. Argens. 2. Campanus l)inter 6inueffa an ber fampanifel)en @ren3e H u. a. Pontia, ae,j. ~nfel an ber latinifel)en ~üfte, j. Ponza. ~inltJ. Pontiäni, örum, m. L. ponticulus, i, m. (demin. bon pons) lStücflein, 6teg, lein Ci. Ponticus, i, m. römifel)er X1iel)ter, 3eitgenoffe be!3 \.ßro, per3 unb Ouib. ponti-fex, ficis, m. (pons unb. facio, ~§ 66 unb 41) \.ßriefter, Oberpriefter. X1ai3 collegl~m pontdicum ~eftanb utfpr. aui3 uier, bann aUi3. ael)t, fett 6ulla au!3 fünheIJn W1itgIiebetn, welel)en bie Übetluael)ung be!3 ~ulte!3 3uge, ltJiefen ltJar; pontifices minores ftnb bie 6el)reiber be!3 ~ollegium'3 L pontifex maximus lBorfitenber be!3 ~olle, gium!3 CCij , adi. pontificius 3: libri Cij ponti- ficälis e obetptiefterliel): honos, sacrmll 0, insignia Lj subst. pontificätus, ÜS, m. bie [ßürbe 'be!3 \.ßontife!:. Pontius 3 91ame einet famnitifel)en gens. lSef. 1. C. Pontius %'CnfüIJrer ber 6amniten bei ~aubium Ci L. 2. Pontius Pllätus, 6tatt~aIter uon ~ubäa, ber ~IJriftui! fteu3igen Heji T. ponto, önis, m. (\Jgl. pons) iJäIJte, lSrücfenfel)iff, \.ßon, ton C. pontus, i, m. (\5\11. 7tOV'fO') 1. ba!3 IJoIJe W1eer: tellns quoque et aequora ponti V. ~. W1eerflut:. ing~ns pontus in puppim ferit V, claudit nos marlS oblCe pontus V. %'Cl!3 nomen pr. (§ 81) Pontus, i, m. ba!3 6el)ltJat3e W1eer (lIOv'fO' E7J~HVO'): in Ponti ore Ci j meton. bie ~üften be!3felben: ut sumus in Ponto 0 j ugl. feine libri ex Ponto j fpe3iell bie 6ftbfüfte 3ltJifel)en lSitIJt)nien unb %'Ctmenien, b~'3 \.ßon. tifel)e !Reiel) bei! W1itIJribate!3 Ci. Adi. PontlCus 3 pontifel): mare L T. popa, ae, m. (\Jrle. s. v. coquo) Opferbien~r, ber bie Opfer. gegenftänbe 3U beforgen unb bie Opferhere 3U fel)lael)ten gatte Ci Pr'. ..' . popellus, i, m. (demi?l. \Jon populus) molUem: tnm- catus bie ~eutel)en im ~ittel H. . popina, ae, f. (\Jon popa, {nt. coq'!Ina srüd)~, § 87, ~{br. 2) 1. @atfüel)e, ~neipe: pro conclavlbus popmae slmt C~, inmunda H. 2. meton. ~ffen au!3 ber ~neipe: epulae potius quam popinae Ci. . . ~au. popino, önis, m. 6el)lemmer, emet ber m @arfüel)en IJetumiungert H. poples itis, m. 1. ~niefeIJle: succidere poplitern V, contento poplite aliquid mirari H, ugl. I. contentllS. Poplicola fJ70 porrigo 2. synecd. Stnie: poplitibus se eXClpere MJ auf bie Stnie nieberlaff en Cu. Poplicola, poplieus, l1g1. PubI ... Poppaeus 3 l)1ame einer gens.. mef. Poppaea Sabina, @ema~lin l)1erOi3 T. populabilis, e (populor) l1er~eeroar 0 Met. 9, 262. populabundus (populor) l1er~eerenb, l1erwüftenb: con- sul per hostium agrum populabundus ierat L. popularis, e, ad'V. iter (populus, § 75, ~6f. 2) I. 1. aUf ba!! )SuH lJc3ügUdj, bum )SuIf, für ba!! )Suff i 2. bU{f!!tümIidj, lJeim )SuHc lJdiclit, ~o~u{är; 3. bU{f!!frcunbIidj; oee. bcmagugifdj; subst. )SuU!!maun. TI. 1. tin~timifdj, {anb!!mänuifif); 2. Bubst. ilanb!!manu; oce. (tIcnoffc. 1. 1. opinio aITgemein Ci, iracundia bei3 molfei3 Ci, aura moIfi3gunft H, popularibus verbis et usitatis agere Ci, populariter annum metiri in bei3 moUei3 ~rt Ci, res p. ~emofratie Ci. 2. eensorium nomen populare factum est Ci, saeerdos Ci, nihil est tarn populare quam bonitas Ci, actio minime popularis L. 3. homo Ci, populariter agere Ci; subst. popu- lares Polyperehonti favebant, optimates cum Cassandro sentiebant molfi3partei N. Il. 1. flumina 0, ramus popularis olivae O. 2. quae res indicabat populares esse 2anbi3leute S; f. Arachne 0, mtt dat. tibi popularis 0; occ. ad ius. iurandum populares sceleris sui adegit S, popu- lares coniurationis S. ~al1. popularitas, tätis, [ mOUi3freunblid)feit T, populatio, onis, [ (populor) mer~eerung, \j3lünberung: ho stern rapinis populationibusque prohibere an tRauo, 3ügen C, agrorum L. populator, oris, m. (populor) mer~eerer, merwüfter: operis nostri, Troiae 0, agrorum L. populeus 3 (populus) ber \j3a:ppel: umbra, frondes V. populi-fer, fera, ferum (§ 66) \j3appeln tragenb, :pap:pel, reid): Sperchios O. Populonia, ae, f. ober Populonii, orum, m. @lt. in ~trurienan ber Stüfte, ~loa gegenüoer; ~inw. Popu- lonienses, ium, m. L. populor unb populo 1. (populus, roo~l 3 nid)t mäd)tig fein Ci, mihi est potestas ober est in mea potestate es [teIlt in meiner 9J1ad)t Ci. 2. (pofitiicl]c) &etuaU, .pcrrfd)aft: populum in sua potestate tenere bef)errfd)en N, redigere in (sub) suam potestatem unter feine \Botmä§igfeit bringen N L, esse in potestate alicuius unterl1l0rfen fein Ci, nomine, non potestate rex N, perpetua Ieben~Iänglid) N; meton . .pmfd)er: hominum rerulllque V. 3. oec. Wmti3gcttJaIt, Wmt: regia N C, potestate decemvirali constitutä N, ho- nores potestatesque N, tribunicia C, potestati prae- esse ein ~mt beffeiben N. 4. meton. 2{1lttil~CtfolT, ~c1)örbe: a lllagistratu aut ab aliqua potestate legi- tima evocatus Ci; imperia et potestates ~1iIitär, unb ,ßiuiIbel)örben Ci. 5. )SoUlIIad)t, ~rfalTbntil, &e~ legcIII)cit, IDliigHd}feit: alicui omninm rerum pote- statem committere unbefd)räntte ~oUmad)t N, senatus populi potestatem fecit fteHte eEl bem ~one anf)eim C, si eius conveniendi habuisset potestatem @efegen, f)eit N, condicionis @eIegenl)eit 3n einer .peirat (SUartie) N; potestatem sui facere a. fic!.i in ein ®efed)t einlaffen NC; b. anbere tJor fid) Iaffen, ~ubien3 geben Ci; alicui pote- statem manendi facere 3U bleiben erlauben N. potio, önis,f. (ugI. poto) 1. :rranf: cibus et potio Ci. 2. occ. BiebeMranf: potionibus ad me recurres H Epod. 5, 73. patio 4. (potis) unter iemb~. ®el1lalt bringen: potitus est hostiulll geriet in bie ®el1lalt bet tyeinbe Pl. SDaau depon. potior 574 praecaveo P?t~~r 4. 1. f~d) bemä~ti~en, fid) bemeiftern, erlangen: libl~nes ad potIendum Ilj.Cltantur Ci; meift mit abl. OPPl~O, ~ota ~egione N, magna praeda N, totius Galhae Impeno C; auso ein m3agnif! befte~en 0 V: feUener (a{~ benominatilJe~ 'vet·b.) mit gen. urbis Cu S' vexilli L, hostium paucorum S; fe~r feIten (nad) I[(na~ fogie t1·an .•• vßt·b.) mit ace.; biefer @ebraud) ge~t von ber @erunbivfonftr. aUf!: spes potiundorum castrorum ur- bis P?tiundae C, ad potienda sperata i~re ,poffnJngen 3U erfüLlen L; pags. nec tamen est potiunda tibi bu fannft il)rer nid)t ,pert werben 0. 2. befi~en ~aben: se~per habiti sunt fortissimi, qui summä' imperii potlrentur N, senectus voluptatibus si non abunde potitur? non o~no ?aret Ci; bef. rerum potiri (nur mtt gen.) tm !Beft~e ber Wlad)t fein: dum ea ci- vitas rerum potita est Ci. . pot.or, orls, m. (nornen a,q. lJom ®t. pö, IJgf. s. ;, pöto) ~rlUf~r: a.~uae potores. m3affetirinfer H, potorem re- creabls @:laufer H;. btd)t. Rhodani potor ber baf! ~affer bef! ~~one trinft, an i~m wo~nt H. ~aau potrix, feis, I @:läuferin Ph. potulentus 3 trinfbar; subst. potulentum in' _@ettän! Ci. " ino~ potus, us, m. (®t. pö, IJßf. s. v. poto) 1. baf! ~tinfen ~runf: pot,?i est bient alf! ~mnf T. 2. meton: ~ranf, @.etranf: potus aut cibus Cu, cibi potüsque T. prae (altmb. purä 'OOt, gf. na{!at 'fiei'; verwanDt aud) rat. per, p~?,. por, ge. na{!tX, m{!t, n{!o) vorn, vor 1. adv. alf! ~rafi:!:_ . 1. v~ran, an ber ®pi~e: prae-acutus, prae- nun~o, -Cldo, -frmgo, :sum, -ficio. 2. voraUf!, lJoran, vorbet: prae-e~ unb bet Pl nod) i prae, .abi prae ge~ voran, prae-mItto, -fero, -dico, -fiuo (vorbei), prae- ceps u. a. 3. vor, voqeitig: praeccanus, prae-maturus. r vor anbern, im iBergleid) mit anbern, ba~er: fe~t, überauf!: pra~durus, -dives, ·clarus, -gravis, prae- fidens, praedico, praesto u.a. (S)ee aweite ~eif ber .8u~ fammenfe/Jung wirb oft nad) §§ 41 unb 43 gefd)wä41t [prae- cldo, praeficio, praefringo u. n.] obee nn41 §§ 42 unb 44 NB. 150rmen na41 bee beitten ~onjugation: potrtur 0 v: poteremur 0, poterentur L. ' poti~, e (lJge. compos, impos; aftinb. patios '~efillee. @e. ma~!, ge. ~O(J't" nOT-vux, oEO'-nOr1/') \lcrmiigcnb, mädjttg. 1. ~ofttiv. WCeift präbifativ mit unb o~ne esse: at non Euandrum potis est vis ulla tenere tft im, [tanbe, fann V, nec potis Ionios fiUCtllS aequare se- quendo (sc. est) V, qui' potis est? wie ift ef! mög, hd)? Ca;. bar~uf! entftanben ift baf! verb. posse (s. v.); n,. pote m gletd)er !Beb. hoc facias sive id non pote Slve pote (sc. est) Ca, qua pote quisque in ea con- terat arte diem Pr; potin = potisne Pl;' bef. in ber iBbb. ut-pote (s. v.). 11 .. eomp. potior, ius 1. \loqligIidjcr, bC\lor3ltgf \l0~3lt3tcijcn: Persae multitudine potiores überlegen Cu' rel p. commoda privatis potiora habere lJoraie~en d e~ ~eferre~us, nisi maiora potioraque haberemu~ w~.d)t~gere ~mge N, sententia beffer VB. 2. flidjtfgcr, ~ltrbtgcr: .plus pollet potiorque est patre bid)t. bei Ci Clves potlOres quam peregrini Ci potior cui cre~ d~rem. L (vgI. ~ignus); bav. ae~. n. sg.' adv. po-tl1~S ~tc~mcijr, hcbcr, cij.cr (au~fd)!iel3enb): Gallia potius ~.rlOVlStl quam ~Opull R. est C, Mc potius vivus m. reos. quam OCClSUS in proscriptos referretur Ci; mtt ~etf~ef~~: perpessus est omnia potius quam co.nsclOs mdlCaret alf! baji er fie ... ~ätte Ci (aud) mtt u t). Oft aU1: eorreetio gebraud)t (mit vel sive seu, aut): Brundisium veni vel potius ad ~oeni~ a.cce~si Ci,. 0 clen;entiam populi R. seu potius pa- tIentIam mlram C~, sceleratus civis aut domesticus potius host~s Ci; (li~i @egenfä/Jen ac, atque, sed): istius fide ac potms perfidia decepti Ci non laudatio sed pot~us inrisio Ci. !Bei verb. fomp~rativifd)er !1iatur: potms malle N, praestare Ci. llI.:S"'!p. potissi~us 3 bcr \loraliglidjftc: primum ~c potIsslmum omlll,um baf!. wid)tigfte L, potissimos hb.er~o~ venena mterfeclt T, potissima arbitrio p:m~lpls fiebant .,! .. Wleift im ace. n. sg. adv. po-t~s~lmum ijalt.);JtladjhdJ, \lorncijmlidj, gcrabc: quo po- tl.ss.lillum duce ut~rentur N, ego potissimllm Thucy- didi credo am metften N, cur a me potissimum hoc praesidium petiverunt? Ci. fi)nfo1Jiert [praeco = ~praedrcoJ). . , II. praep. beim abl. 1. bor, \loraltß, \lorijcr: pl'ae se pugionem tulit Ci, prae se agens armentum L singulos prae se inermes mittere S; oiIbI. pra~ se f~rre aur @:l.d)au ~ragen, an ben ~ag legen. metaph. 2. tm )8crglcldj mti, \lor: omnes prae illo parvi futuros N, hominem prae se nelninem putat Ci Romam prae Oapua contemnit Ci, prae omnibu~ u~us me~r alf! aLle V. 3. (fau faf, nur in negatilJcn ®alJen) \lor, lUcgcn: prae dolore vix mentis com- potes Cu? neque prae lacrilnis (prae maerore) loqui posse C~, solem prae iaculorum multitudine non videbitis Ci. pr!!-acütus 3 lJorn augefpi~t: stipites C, cuspis 0. prae-altus 3 fe~r ~od): mons, ripa L; fe~r tief: mare, filunen L. pcraebeo ,2. ui, itus .(prae-hibeo,' §~ 43 unb 6, I[(n111.) lJor~aIten, ba~er 1. ijtn~aIten, barmdjcn: praecordia ferro 0, terga Cu = dare bie lYlud)t ergreifen- metaph. PotItius 3 91ame einer gens; lJgI. Pfnärius. Po~n~as, adis,,f. v~m lYlec'fen Potniae (IIoTvtat) in !Bo~tten: quadngae bte wütenben ~offe, bie ben @laufuf! 3errtff en V. poto. 1. (frequ .. 3um ®t. pö, IJgf. pöculum, nE-nw-xa) 1 .. tnnfcn: fiUllllli~, aguas 0. 2. oee. acdjcn: totos os ad contumeliam fein @efid)t ben @:ld)lägen' L, alicui aures @e~ör fd)enfen Cu Ci, se telis fid) aUf!fe~en L aliquem hosti ad caedem preif!geben L. 2. gcbcn' g.clUäijrcn, Itcfcrn: urbs ei panem praebet N, parochl ligna salem~ue (praebent) H, cibaria, navigia Ci; m~taph . .. gclUaijmt: .spectaculum Ci, speciem ben Illn, bltel gewal)ren, erfd)emen Cu C, exempla nequitiae vita parentis praebet Ci, haec studia rebus adversis perfughun et solacium pl'aebent Ci materiam sedi- tionis L; suspicionem N, opinion~m C gaudium met~, soni~um L e.rrege~; bid)t. pr~ebuit ips~ rapl fte . bot ftd) an, lteji ftd) entfü~ren 0; se sceleri duc~m ftd) aun~ ... ~e:geben Cu. 3. bClUei[cn, acigen, bCl!'aijrcn: ~ttlCUS OlCero~i singularem fidem prae- bUl! N, rel p. operam letften L. illCetft r·ifl. talem se Imperatorem praebuit aeigte fid)· alf! N. in eis me severum praebeo Ci; mit abl. praedie. pari se vir- tute fid) gleid) tapfer aeigen N. prae-bibo 3. bibi autrinfen: venenum alicui Ci. praebitor, öris, m. (praebeo) 2ieferant Ci (= pa- rochus s. v.). dieS potabatur C~. 3. metaph. einfaltgcn: potantia v~ll~'a fucum H. maau (IJOIIt -0t. pö) pt. fut. aet. poturus 3 unb pi pass. potus 3 a. pa f f. ge, tmnfen: Albula pota 0, cadi poti H. b. alt. ber geit.unfen ~at, oettunfen: tm'ba pota 0, pransus, potus oSCltans dux Ci. ' prae-calidus 3 fe~r l)eiji T. prae-canus 3lJOr3eitig grau H Ep. 1, 20, 24. p.rae-caveo 2. Cävi, cautusintr. 1. fidj ijütcn, tIt .adjf ncijmcn: ne id accidat C, ab insidiis L, dedit exemplum praecavendi von grojier iBorfid)t T. 2. mit dat. für etw. \lorforgcn: decemviris ab ira multitudinis fd)ü~en lJOll L. 3. tran.~. \lorbeugen, praecedo 575 praecipue tJtr~ütcn: peccata, quae difflcillime praecaventur Ci, mihi res tota praecauta est Ci. prae-cedo 3. cessi, cessum est 1. lJorl)erge~en, lJorange~en: fama praecessit ad aures tuas 0, prae- cedit umbra ante pedes 0, tardum praecesserat agmen war vorauf!geeUt V, praecedere coepit, ego sequor H. 2. metaph. übertreffen: Helvetii reliquos Gallos vil'tute praecedunt C. praecellens, ntis aUf!ge3eid)net, vorttefflid): vir onmi- bus rebus praecellentissimus Ci. Adi. isol. pt. pr. aet. von prae-cello 3. (I. *cello) 1. intro fid) aU53eid)nen, l)er, lJortun: Silanus per nobilitatem et eloquentiam prae- cellebat T; oee. ~etJ:fd)en: (Eunones) genti praecelle- bat T (3w.). 2. trans. übertreffen: Agrippina famä Li- viam praecellebat T. prae-celsus 3 fel)r l)od): rupes V. .. prae-ceps, cipitis (pr~ecipitis, -ti = *pr~e-caputls, -b, § 43; ber 7Iom. ift neuge]jt!bet fiatt n!tf. praempes nn41 Il(na~ logie von princeps, particeps) I. adi. 1. mit bcllt Sfo.);Jf \lorau, fo.);Jfübcr; metaph. fidj neigcnb, gcneigt; 2. (oon Drtli41feiten) jäij, abfdJjiffig; metaph. bcrbu:bIidj, miffIidj, gCfäijrHdj; 3. jäijItngß, übcr .paIß unb Sfo.\Jf, eHig; metaph. ffüdjtig, übmiU, 1II1bcfonncn; oee. iltß )8erbcrbcn. II. n. Bubst. abfdjüffigc @:ltcUc, Xicfe; metaph. Illbgrnnb. III. adv. in bic Xicfc. 1. 1. Sopatrum praecipitem de porticu in forum deiciunt Ci, ruente equo praeceps ad ter~am datus au !Boben neworfen L. Metaph. praeceps III noctem ~liei tempus Cu sol praecipitem currum lavit aequ01'6 V, sol p~aeceps in occasum L, praecipiti iam die ba ber ~ag fid) neigte L, aestas enbenb S; tlon ~eibenfd)aften: gendgt au ... animus praeceps ad avaritiam, in iram L, ad explendam cupi~inem S. 2. praeceps et abrnpta rupes Cu, murus III salum gegen baf! Wleer ~in [teil abfaUenb Cu, locus praeceps et (leclivis C; oHbI. iter ad malum praeceps ac lubricum Ci. Metaph. remedilun Cu, tempus 0, praeceps periculo victoria bebenflid) L. 3. curs~s. Cu, praecipites se fugae mandabant C, praeceps desilIt 0, praecipitem agere aliquem jagen, treiben C Ci. Metaph. nox eilenb 0, legatio L, cohunbae flüd)tig V, vir prae- ceps animi (loeat.) V, amnis rafd) fliejienb H; occ. (praedie.) mulier praeceps luxuriä abierat S, ab amicis praeceps agor S. . II. turris in praecipiti stans V, in praeceps fern (deferri L) jäl) l)inaoftür3en 0, per praecipitia fu- gere L. Metaph. rem p. in praeceps dederat an ben ~anb bef! %lbgrunbef! L. 111. moles ruens inmensam vim mortalium prae- ceps trahit ri~ in bie stiefe T, famam praeceps dabat eversio rei familiaris orad)te in @efa~r T. praeceptio, önis, I (praecipio, § 43). 1. baf! ~ed)~, lJor~er 3U empfangen Pli. 2. Unterwetfung: gen. ob~. recti Ci; Bubi. Stoicornm Ci. praeceptor, öris, m. (praecipio, § 43) ~el)ter, Unter, weifer: philosophiae in ber ~~Hofopl)ie N, eclncator praeceptorque Neronis T. praeceptum, i, n. (praecipio) m3eifung, ~e~re. iBor, fd)rift, !Befe~l: philosophorum praecepta pl)Hofop~ifd)e ~el)ren N, imperatoris (dictatoris L) !Befe~le C, alni- corum ~at C ad scientiam rei militaris alienis prae- ceptis eruclil'i burd) frembe Unterweifung Ci, praecepta cle re dare Ci. prae-cerpo .3. cerpsi, cerptus (carpo, § 43) 1. vor ber ,ßeit pf(ücfen: messes O. 2. metaph. tlorweg' nel)men: non praecerpO' fructum officii tui Ci. prae-cido 3. cfdi, cIsus (caedo, § 43) I. 1. vom abfdjneillcn, actfdjncibcn: manns Cu, praecidi ancoras imperavit Heji bie Illnfertaue tappen Ci. metaph. 2. abfdjneillen, Clttaic~cn: dubitationem Ci, spem L, causam belli H. 3. abfdjlagclt: quod (Dionysius) plane praeciderat Ci. II. 1, aetidjltcibClt: canem mediam L. 2. abbttdjclt: amicitias sensim dissuere (allmä~Iid) trennen), non repente praecidere Ci, unb fo vom lYaben ber ~ebe: brevi praecidam werbe balb abbred)en Ci. iBgI. S. TI. praecfse unb praecIsns. prae-cingo 3. cfnxi, cfnctus 1. ltn.tg~rtCll: latro praecing'itul' ense gürtet fid) 0. 2. altfldjlit3cn: pr~e­ cincti pueri ministrant H. 3. nmgcben: Pan P~ll praecinctus caput (ace. gr.) oefränat 0, auro praecm- gitur cervix 0; metaph. lacus silvä praecinctus 0. prae-cino 3. cinui (cano, § 41) 1. tlotfpielen: epulis magistratuum fides praecinuntCi. 2. OCC. tlor~erfagen: lucos (®till111teH auil ben .j;)ainen) praecinuisse fugam Ti. prae-cipio 3. cepi, ceptus (capio, § 43) 1. tJOtaltß~ ltcijmClt! locum vorl)er oefe~en Cu, pecuniam mutuam im vorauf! borgen C, praecipitur seg'es reift 3U raid) 0, si lac praeceperit aestus vorweggenommen ~at V, iter, aliquanturn viae, spatium einen iBorfprung gewinnen L, tempus praeceptlun iBorfprung in ber ,ßeit L, bellum frül)er anfangen T. 2. \lotaltßgcnicffcn: ne candela- brum oculis multi ante praeciperent quam POPUlllS R. Ci, spem L, laudem T. 3. im \loraltß fidj \lor~ fteUcll! opinione mit ace. e. inf. vora.uf! lJermuten. C, victoriam animo C omnia praecepl atque ammo mecum ante peregi V, spe hostem fid) lJorfteLlen V. 4. \lorfdjrctbcll, \lcrorbncn, befeijlen: respondet, ut erat praecepturn Ci; mit Obj. haec illi soleo prae- cipere Ci; mit,p eH d) ef a~: praecipitllr a~dilibus, ut noctu vigilias agerent Ci, hoc praeClpio, ne segniores sitis Ci; mit inbir. lYt. quid fieri vel- lent, praeceperunt N. @:leUen mit in/. iustitia prae- cipit parcere omnibus Ci. !Bei @:lpätmn (llud) I[(llalo[\ie uon iubere) mit ace. e. in/. sareinas incendi prae- cepit Cu; aber: ratio praeeipit illud non esse ma~um lel)t! Ci. 5. Icijrcn, ltlttenid)tclt: artem naneli 0, praecipe lugubres cantüs lel)re mid) H; abs. ~cijrct fein: qui de arte dicendi praecipiunt Ci; subst. pl. praecipientes ~el)ret T. praecipito 1. (praeceps) I. trans. 1. fo~fübcr, jäijIiltgß ijcrabftüraen: pilas in mare N, se in fln- men C, se de muro C; mit abl. se petris Cu, currum scopulis 0; oft med. alii super vallu~'prae­ cipitabantur [tür3ten fid) S; bi d) t. lux praeClpltatur aquis (dat.) bie @:lmme ftürat fid), fenft fid) bem m3affer 3U 0, nox praecipitata bie finfenbe, enbenbe~. metaph. 2. ftilqen, 3ltgrltnbc tidjtcn: spem festman.do ver, nid)ten 0, rem p. an ben ~anb bef! iBerberOel~f! fmngen L, praecipitatus ex patrio regno S, furor lraque men- tem praecipitant reijien fort V, praecipitate moras werft alle ,pinbemiffe um V. 3, bcfdjlcltuigcn, ilbcr~ cilen: consilia praecipitata L; bid)t. mit inl curae praecipitant dare tempus humandi brängen V. II. intro 1. fidj ijcrabftüraclt: praecipitare istuc est, non descemlere Ci Nilus praecipitat ex altissllnis montibns Ci in ~sidias (in amorem Pl) I)ineinge, raten L nox 'praecipitat caelo (abl., sc. in oceanum) V; oee. an ß:l1bC gc~cn: hiems praecipitaverat C. 2. finfcn, altgtltnbe gcijen: patria praecipitans Ci, rei p. prae- cipitanti subveni Ci. praecipue lJomel)mHd), v0t3ug5weife,. inf!befonbere: emu Oicero praecipue dilexit N, omnes VlUcere volebamns, tu cel'te pmecipue Ci. Adl'. lJon praecipuus 576 praedicator praecipuus 3 (praecipio; quod ante capitur Festus) 'prae-con-sumo 3. (sümpsi), sümptus (§ 72) uot~er 1. bcfoubcr~, cigentilntHd), auiJfd)1tefiHd): necesse est, uer3e1lren, aufteioen o. quod mihi consuli praecipuum fuit praeter alios, prae-con-trecto, are (tracto, §§ 43 unb 72) uot~et id iam privato cum ceteris esse commune Ci, cetera oetaften O. paria, hoc certe praecipuum Tuberonis ein [lOt, prae-coquis, e (coquo) ftü~teif, uerfrü~t: fructus, reef)t Ci, praecipuo suo periculo llerfönIief)e ®efa~r N, gaudium Cu. praecipua sors periculi ein oefonberet 2tnteil L. prae-cordia, örum, n . . (cor) 1 .. bie o.uet~aut, welef)e 2. DOl'3iigHd), 1lI1fierorilcntftd): praecipuus ei honos .per5 unb Bunge tlon ben ~ingeweibcn in ber ~auef)~ö~le habitus est N, praecipua fide fuerat erga Athe- fef)eibet, ß\l.Jcrd)fcU: Plato cupiditatem subter prae- nienses N, laus N, gloria L, praecipuo iure esse cordia locavit Ci. synecd. 2. ~tuft()ö~Ie, )Stnft: in eine oeooqugte 6teUe einnel)men Ci, praecipui regis terra ponunt dura praecordia 0, spiritus remanet amici bie tlome~mften Cu, aoer: praecipuus ami- in praecordiis L. 3. )Sand)1)öf)(c, IDCagen: fisso tran- corum ber oefte l}reunb T, praecipuus circum- sit praecordia ligno V, praecorclia mulso proluere H. veniendi Sabini bie .pauptperfon in bem fRänfeflliel meton. 4. (\uie rpr:tvcs) )Sruft, {ier3: si preces ferrea gegen 6aoinu5 T, praecipuus toro (abl.) buref) einen praecordia tangunt 0, redit in praecordia virtus V. ~lJrenfi13 aU5ge3eief)net V; im 6inne tlon dignissimus 5. ®cift, ~Ül1l: stolidae praecordia mentis O. mit fReIatiufa13 im coni. praecipuus, cui ... innite- prae-cor-rumpo 3. rüpi, ruptus tlor~er oefteef)en O. rentur Ti im 6inne tlon maxime idoneus mit ad: prae-curro 3. cucurri unb curri, cursus I. intro praecipui ad scelera, pericula Ti sttbst. prae- 1. Dotau~Iaufen, ~etIen: praecurrunt equites reiten cipuum, i, n. ~ot3ug Ci; praecip:ua, örum, n. uoraU5 C, praecucurrit index ad Persea L. 2. me- a. ba5 ®td)tigftc: rerum T. b. al5 Uoerfe13ung be5 taph. DOtllltgc~cn, ~eUClt: eo fama praecucurrerat C, fioifef)en Sl'unftroorte5 1I:i201'JI'f1sva: llul1ct\l.Jerffid)cß (in, mihi studio praecurritis Ci; subst. n. praecurrentia, bifferent, aoet bem ®uten 3unäef)ft fie~enb) Ci. inm bai3 [lorlJerge~enbe Ci De 01'. 2,39,166. II. trans. praeclSe aogefür3t, fur~: praecise dicitur Ci. Adv. uon 1. iified)oIcn, jUtJOdOlUtltCll: aliquem celeritate C; praeC1Sus 3 (praecldo, isol.pt.pIpass.) 1. fälJ, ao, oiIbI. Barros eqnis albis triumll~ierenb ÜOet. fef)üffig: iter ntrimque S, undiqne saxa V. 2. me- flügeln H. 2. metaph. iifiertreffcu: eum multi no- taph. aogefüqt, fur3: breviora et praecisa erunt su- bilita.te praeclm:un~ .an ~erü~m~~eit N,. 9icero eins periora Ci conclusiones Q. aetat.ls oratores mdlclO praecurntan Sl'nttf T. SDau. praeclare' 1. fe~r lJeH, fe~r beutIief): nt praeclare praecursio, anis, j. ®elllänfeI Pli. CUln eis agamus Ci, praeclare meminisse Ci. 2. ~ett. praecursor, aris, m.(praecurro) 1. [lorläufer; me- Hef), uortrefflief), gIän3enb: multa sunt eins praeclare taph. in omni calumnia emn praecursorem habebat Ci. facta N, simulacrum praeclare factum ex marmore Ci, 2. pl. oce. [lorttao: proelia inter extremum agmen praeclare dicere Ci. Adv. tlon Punicum ~t :praecursores ~omanor~lln fiebant L. SDau. prae-clärus 3 1. fe1)r gfiilt3Cllb; occ. fdjiiu: arma Cu, praecurs.orms 3 tlo:au5etlen b Ph. .. . urbs situ praeclaro ael adspectum Ci, cum tam prae- prae-cutlO, ere (quatlO, § 43) tloran fef)utteln, fef)wmgen: claram urbem cepisset, hanc pulchritudinem taedas O. clelere noluit Ci, facies S; subst. praeclara, arum, praeda, ae, j. (uieU. ffiücfbilDung, § 76, bon prae-dare, n. Sl'oftoadeiten Ci. rnetaph. 2. feI)t befellmi, be~ bgl. s. v. praeditus; eigtl 'moranteil an ber lSeute') ~eute, rii1)ntt: pugna Cu, patientia famis Ci, stirps deorum V; U. 31tl. 1. ~ricgiJbeutc: praedam facere, capere oce. bCl'iid)tigt: sceleribus S unb honifcf) praeclarum ~eute maef)en, praedas hominum pecorumque agere nescio quid adepti sunt ci. 3. ~m1tdj, gfäu3cnb, ~eute an SJJ1enfef)en unb [lie~ S, praeda cedit alicui lllliJgc3cid)l1ct: praeclarissimum facinus N, praeclarum fäUt an~eim L. 2. S'agbbeltt~: pisces mea praeda 0, hoc quoque Thrasybuli eine glän5enbe S:at Ni mit cervi luporum praeda Hi btef)t. nova praeda, puel- abl. gens bello im Sl'riege Vi mit in: multi in philo- lae O. 3. \Raub: in praeda et in sanguine ver- sophia praeclari Ci i mit gen. eloquentiae praeclarus sari Ci, praecla e templo Ci, regnum, praeda sce- in ber .Q3erebfamfeit T. leris sui S. 4. metaph. ®c\l.Jil1lt, [loden: ab iis prae-cludo 3. si, sus (claudo, § 43) uetfcf)lie~en, tler, magnas praedas faciebat 30g gro~en .®ewinn N, quo- fperten: portas C; metaph. iter 0, maritimos cursus rum faclllus est commuue, cur non sIt eOl'um praecla praecludit hiems Ci, omnes sibi aditus Ci, vocem commllnis? Antonius oei Ci. ba5 SJJ1aul ftollfen 0 Ph L. praedäbundus 3 (praedor) auf Sßeute aU5geIJenb L S T. praeco, önis, m. (au~*prae-diCO fl)lIfopiert, §§ 42,44 u. 33: prae-damno !. uorI).er. uerurteilen: collegam Li si palam praeco praedicasset Ci) 1. l[(u5rufet, metaph. spem Im tlor~tnetn fa~ren laffen L. ,petoIb. SDie ,petolbe waren ftaatlief) oefoIbete SDienet, praedatio, anis, f (praedor) ba5 Sßeutemaef)en, spmn. bie oei ®erief)ten, lffia~Ien, 6ef)aufllielen, Beief)enoegäng, bern T. niff en ali3 Drbner unb 2tu5ntfer fungierten. ~ef. bienten praeda tor, öris, m. (praedor) 1. Sßeutemacf)er, spmn, fie oei [letfteigentngen: per IJraeconem vendere öffent, beret, fRäuoet: praedatores direptoresque Ci, exer- lief) feUbieten laffen Ci, bona voci praeconis subicere citus praedator bM auf ~eute aUi3ge~t S, ales fRauo, 3feln ba!3 @ebic'f)t beginnen H. 2. über etw. fe~cu, einer @5aef)e l1orfe~clt, an Die ~1Ji~e fieUell: tyranni a Lacedaemo- niis praepositi N, militibns, öfficio maritimo prae- po situs C, eum bello, navibus igm bie Dü'f)rung an, tJertrauen Ci, Oethegus caedi praeponitur wirb be, traut Ci; boef): media acie Domitium praeposuerat 'f)atte 3um !Befe'f)l!3gaber im 3entmm gemacf)t C, ubi praepositus sum wo icf) fommanbiere L; subst. prae- positus, i, m. Dffiaicr: gregarius cavet praeposi- tos T. 3. 110f3icijcu: regno bonam existimationem N, aliam nobis 0, hominem Iovi O. prae-porto, are 3ur @5ef)au tragen Ca. praepositio, önis, f. (praepono) Ißrä'Pofition: una est praepositio af Ci. prae-posterus 3, adv. e 1. tJede'f)rt, umief)tig: Olll- nia naturae legibus praepostera ben 91aturgefeten ent= gegen 0, g-ratulatio, consilia Ci. 2. metaph. tJerfebr, ten @5inne!3, tJerl'egrt ganbeInb: homines S. prae-potens, ntis fe'f)r mäef)tig: deus Ci, armis Ro- manus buref) jillaffengewaIt L; subst. opes praepoten- tium ber 9näef)tigen Ci. prae-properus 3, adv. e 1. fe'f)r eilig, fe'f)r gaftig: equi fatigati praepropera celeritate L, festinans praepropere L. 2. tJoreilig, übereilt: imperatoris praeproperum ac fervidmn ingenium @5innei3art L. prae-queror 3. questus sum tJorger nagen O. prae-radio, äre überftra'f)Ien O. prae-rapidus 3 überau!3 reifienb: fluminum celeritas @5trömung Cu, gurges L. prae-rigesco 3. rigui tJorn erfrieren: manüs prae- riguisse T. prae-ripio 3. ripui, reptus (rapio, § 43) 1. l1orUleg= nebmcn, euirciffCll, eut3ieijcn: si praeripiat Venns arma lVIinervae 0, laudis non ita cupidus sum, ut eam aliis 37* praerodo 580 praElsen praereptamvelim wegfd)na:p:pen Ci. 2. tJor&eitig an fidj reifftn: arrogans in 'praeripiendo populi bene- fieio C. 3. 3ntJorfommenb tJmitern: hostium con- silia Ci. prae-rodo 3. rösi, rösus tJorn abnagen: hamum ben Sl'öber tJon ber 2"Cngel H. prae-rogatlvus 3 (rogo) 5uerft abftimmenb, aad)wott für lene 8entmie in ben 8entmiatfomitien, bie burd) bai3 ~oi3 auerft aur 2"Cbftimmung fam: centuria praerogativa ober praerogativa allein Ci, tribus bie :!ribui3, tJon ber eine .punbertfd)aft aIi3 jßrärogatitJ3entude aUi3geloft wirb L; omen valet praerogativae wenn ber ~ame ber Sentude einen guten Sl'Iang l)at Ci. mal)er aud) praerogativa, ae, f. 1. lEorwal)I: urbana comitia sequuntur praerogativam comitiorum militarium L. 2. günftige lEorbebeutung, 2"Cnaeid)en: triumphi Ci. prae-rumpo 3. rüpi, ruptus tJorn abbred)en, abrei~en: funem C, retinacula O. matJ. adi. isol. pt. pf. pass. praeruptus 3 1. läl), fteU, fd)roff: desperatis cam- pestribus locis loca praerupta temptant C, mons Cu V, descensus C, via Cu, saxa Ci; subst. per praerupta fugere über fd)roffe .pänge L. 2. me- taph. fd)roff, jäl): audaeia :!olIfül)nl)eit Ci, iuvenis praeruptus animo tJon fd)roffem ®efen T, dominatio unnal)bar T. praes, dis, m. (l1on vas ftatt *prae-veR, *prae-vidis, § 41), pl. nod) infd)riftlid) praevides 1. lSürge (namentlidJ in @e{bfad)en): praedem fieri N, rerum vadem prae- demque habeo lebe 2"Ctt tJon lSürgfd)aft Cu; bilb 1. sex libris tamquam praedibus se ipsum obstrin- gere Ci. 2. meton. bai3 lEermögen ber lSürgen: Plancus praedes tuos vendit Ci. prae-saepe, is, n. unb prae-saepis, is, f. (saeiies) ebai3 @el)ege'; 1. sg. Sl'd:p:pe: state plenum ad prae- saepe, iuvenci 0; metaph. scurra vagus, non qui certum praesaepe teneret :!ifd) H. 2. pl. ®tall, .pütbe: stabant equi in praesaepibus altis V; metaph. apes fucos a praesaepibus arcent lSienenförbe V. NB. j[(ud) oft prae-sepl'. prae-saepio 4. saepsi, saeptus tJorn tJeraäunen, tJer· fd)lie~en: omnem aditum C, itinera trabibus C, an- gustias sublleis C. . praesägio 4. ivi ober ii eine lEorem:pfinbung l)aben, . tJorl)er merfen: hoc ipsum praesagiens animo L, de fine belli L. matJ. praesägium, ii, n. 1. 2"Cl)nung; mit gen. obi. ma- lorum T. 2. ®eif3fagung; mit gen. subi. praesagia vatum 0, equorum praesagia et monitüs T; fatale praesagium implevit erfüllte bie jßro:pl)eaeiung T. prae-sägus 3 (mücrbilbung aull praesagio, § 76) 1. tJor· al)nenb: .Alcyone praesaga futuri 0, suspiria prae- saga luctüs 0, mens praesaga mall V. 2. weii3' fagenb: verba 0, praesagi fulminis ignes V, re- sponsa T. prae-sClsCO 3. lvi (ii) tJorl)er erfal)ren, fennen lernen: animos volgi longe V, quam quisque provinciam haberet L. prae-scius 3 tJorl)erltJiffenb: vates praescia venturi V, ne quo sermone praesciam criminis faceret bmdj fein ®ort mitteilen T. prae-scribo 3. psi, ptus 1. tJoranfdjrcilJen, tJlIrf)er~ fdjtcilJcu: pagina, quae sibi nomen Vari praescripsit Die bei3 lEarui3 ~amen ali3 :!iteI fül)d V, diplomatibus principem ben ~amen T; occ. tJlIrfdjli~cu: frustra .Arminium praescribi fd)iebe man tJor T. metaph. 2. tJorfdjrcilJcu, tJerllrbnen, lJefe~Ien: iura civibus Ci, munia H; mit .peifd)efa!l: in foedere praescriptum est, ut navem dare necesse sit Ci j mit inbir. ar. senatui, quae bella sint gerenda, praescribo Ci; mit inf. mos praescribit praetores in parentum loco esse oportere Ci. 3, tJlIr3ctdjnen, ein)BUb entwerfen' formam futuri principatüs T. lEg1. s. v. prae~ scrlptum. matJ praescriptio, önis, f. 1. XtfeI, iberfdjrift: tribll: niciae potestatis praescriptione unteibem :!itel einef3 :!ribunen Tj occ. lElIrwanb: 40nesta praescriptione rem turpissimam tegere C. ·2. lElIrfdjrift, lEetlltbe nung: intemperantia sic aversa' a praescriptione ra- tionis Ci. 3. )Bcfdjtänfnng: sine praescriptione numeri T. praescriptum, i, n. (subst. isol. pt. pf. pass. bon prae- scrlbo) 1. bie tJorge3eid)nete @renae: intra prae- scriptum equitant Geloni H. 2. metaph. lEorfd)rift, !Regel: ad alterius praescriptum C, haec praescripta. servare Ci, consulls L. prae-seco 1. secui, sectus unb secatus tJöllig ab. fd)neiben: praesectis omnium mulierum crinibus tor- menta effecerunt C, praesectum ad unguem casti- gare aliquid emit befd)nittenem ~ager,b. i. gan3 genau :prüfen, wie ber ®teinme!l bie augen mit ber aingerf:pi!le :prüft H. praesens, ntis (pt. pr. act. 3U prae-esse, urfpr.·'an her <0pi~e ftelJenb', '(eitenb', bann im <0inne bon adesse) 1 I. pt . .)JctflinIidj gegcnltJättig. ~ TI. adi. isol. ~ 1. gegenltJättig, je~ig; I 2. angculJIiifIidj, fnfllrt tJnr~anbCUi oec. bringcubi . 3. ltJirff am, fräfttg; occ. glinfttg, lJeifte~enb, ~ilfteidj; I. 4. entfdjIlIffeu, nnetfdjtlltfen. f 1. in improbi praesentis imperio maior est vis quam in bonol'llID. absentium patrocinio Ci, prae- sentem ades se :perfönlid) 3ugegen fein C; oft abl. abs. praesente vulgo in @egenwar± ber ~eute N, plnribus praesentibus Cj praesentes invisimus felbft, :perfön. lid) Lj bi d)t. praesentia ora adgnoscere leibl)aftig Vi vil'llID. praesentem et audientem vita privandllID. esse dixit ber ef3 :perfönlicfJ l)örte Ci, praesens tecum egi münblid) Ci. n. 1. virtus ber WHtweIt Cu" belillID. ber bamalige Sl'rieg (reIativ) N, praesenti tempore 0 = in praesenti für le!lt Ci j aud) öfter tJon reIatitJer @egenwart: in praesenti gloriosum fuit für ben 2"Cugenblid N, in praesens tempus ober in praesens für je!lt, tJorberl)anb. mafür munimentum ad praesens, in posterum ultio T. lEgl. in rem praesentem venire ficfJ an Ort unb ®telle begeben Ci, in re praesenti rem cogno- scere an Ort unb ®telle L j pl. s1tbst. praesentia, ium, n. @egenwart, gegenwärtige Bage Cu H T, @reig, niffe ber @egenwart O. 2. religio iuris iurandi spem praesentis (foforligen) deditionis sustulit C, mors Cu Ci,. metus praesentis exitii Ci, a praesenti supplicio se continere Ci; occ. meae praesentes preces non profuernnt Ci, offichlm Ci, iam praesentior res erat L. 3. dignitas Ci, auxilium Cereris Ci, me- moria praesentior L, mahun V; mit inf. praesens vertere fimeribus triumphos bie imftanbe ift, tJermag H~ occ. dii praesentes urbis tecta defendlmt Ci, dea. praesens nostro succurre labori V, numina V, prae- sens divus habebitur .Augustus H. 4. servi animo. fideli in dominum et praesenti erant Ci. praesensio, önis, f. (praesentio) 2"Cl)nung, lEorem:pfin. bung: rerum filturarum Ci. praesentärius 3 (praesens) fofortig: argenti minae bar Pl. . praesentia, ae, f. (praesens) @egenwar±: eorum ad- spectum praesentiamque vitare Ci, in praesentia se- non habere pecuniam für le!lt, augenOlidlid) Cij tJon relatitJer @egenltJart: Caesar satishabebat in prae- 581 praesto sentia hostem rapinis prohibere für ben (bamaligen) l1Iugenblid -Ci tJgl. s. v. impraesentiarum; animi @eiftei3gegenwart, @ntfd)Ioffenl)eit C, veri Sl'raft, ®irf· famfeit O. prae-sentio 4. sensi, sensus tJorl)er em:pfinben, al)nen: aliquid animo CO Ci, coniugis adventum praesen- serat 0; un:perf. praesensum est man merfte ei3 tJoraui3 L. praesepe s. v. praesaepe. prae-sertim (adv. bon' *prae-sero, § 79, bBI. 1. sero) 3umal, befonberi3, tJornel)mIid): patres familias, prae- sertim homines illius ordinis Ci. Oft tJor Sl'on· biaionalfä!len: jgnis tOtllID. nemus exurit, praeser- tim si tempestas incubuit V. lEor Sl'aufalfä!len: non videbatur posse esse privll.tus, praesertim cum consuetudine ad imperii cupiditatem trahi videretur 5umaf ba N. @ingefd)oben: cum praesertim confiderem Ci, unb fo praesertim quoniam Ci. . prae-ses, sidis, m. unb f. (sedeo) 1. adi. tJor· fi!lenb, fd)ü!lenb: praesides di Cu" Bubst. lSefd)ü!ler, lSe· fd)ü!lerin: praesides imperii deos precatus ®d)u!lgott. l)eiten T, senatus rei p. praeses Ci, praesides pro- vinciarum exercitüs ®d)u!ll)eere L. 2.lEorftel)er, ~eiter: praeses rerum Caesar .perrfd)er ber ®eIt 0, belli praeses Tritonia virgo bie ~enfedn V; occ. ®tatt· l)aIter: a Vitellio praeside Suriae missus T. prae-sideo 2. sedi, sessum (sedeo : 'vorn fi~en', § 43) 1. fd)Ü!len, bebeden: Hellesponto, callibus beden, be, wad)en Cu, patrii penates, qui huic urbi et rei p. praesidetis Ci; bei ®:päteren trans. proximum Galliae litus rostratae naves praesidebant T. 2. leiten, befel)ligen, fommanbieren: castris Cu, rebus urbanis bie ftäbtifd)en 2"Cngelegenl)eiten C, Mars. praesidet armis ben Sl'rieg 0 j abs. Metellus in agro Piceno prae- sidebat fommanbiede S; subst. superbia praesiden- tium T; , bei ®:päteren trans . .Atellius Pannoniam prae- sidebat tJerwaltete ali3 ®tattl)aIter T, exercitum befel), ligen T. praesidiärius 3 aum ®d)u!le bienenb: milites lSe, fa!lung L. lEon praesidium, ii, n. (praesideo) 1. ®djn~, .pUfe; occ. (mtntäd[dJe) )Bebctfnng; : 2. meton. ~djit~et, ®djn~, ~cIeit, .pilfe; "I· oce. a. )Befa~nltg, )Bebetfnng, ~lIftcn; i b. ber befe!lte Ort, ~lIften, ~djanaei il 3. metaph . .pUfc, ®djn~, .pUfßmtttcI. 1. Conon quaesivit, unde praesidio pos set esse civibus suis fid) l)Ufreid) erweifen N, suis praesidio profectus est aul)ilfe N, in fuga sibi praesidium po- nere .pUfe in ber alud)t fud)en C, legum praesidio mit .pUfe Ci; occ. pabulatoribus praesidio esse C, nocturnum praesidium Palatii lSefe!lung Ci. 2 . .Athe- nas sine ullo praesidio venit N, ad iudicium cum praesidio venit Ci. a. praesidium Lacedaemoniorum ex arce explllerunt N, perpetuo praesidio ibi posito eine ftänbige lSefa!lungN, procul in praesidio erat ftanb auf jßoften N, praesidia interncere N, locum praesidio tenere C. b. intra sua praesidia se rece- pit N, CllID. legio praesidium occupavisset C, milites in praesidiis disponere C, praesidium COIDIDlmire 1:Jerfd)anaen Lj bilbl. vetat Pythagoras iniussu im- peratoris de praesidio vitae decedere tJon feinem ·jßoften im ~eben au weid)en Ci, pudoris lSo(fwetf Ci. 3. quod satis esset praesidii aUe nötigen .pilfi3mittel N, praesidio litterarum mit .pilfe ber 6djrift C, sibi prae- :sidia periculis (dat. gegen @efal)ren) quaerere Ci, di llobis haec praesidia dederunt Ci. prae-signis, e (lneubifbung nad) 'ins'ignis ltJie praelüstris nadj illüstris) tJor anberen aUf3ge3eid)net O. prae-sono 1. ui l)ertJortönen, 'fd)allen O. praestäbilis, e (praestare) tJoraügIid), tJortrefflid): nihil est praestabilius otiosa vita Ci, quanto praestabilior animus corpore Ci. praestäns, ntis (adi. isol. pt. pr. act.Von praestare) tJoqüglid), tJortreffIid), aUi3ge3eid)net, au~etorbentnd): quid sapiente possit esse praestantius? Ci, praestantis- simus civis Ci j meift mit abl. praestans virtute, valetudine Ci; mit in: in armis praestantior quam in toga Ci j' aud) mit locat. animi V, praestantis- simus sapientiae Tj mit in! praestantior aere eiere viros V. matJ. praestantia, ae, f. lEoraüglid)feit, lEortrefflid)teit: ani- mantium reliquorum tJOt ben anberen ®efen Ci, viI'- tutis tJoqügIid)er @rab Ci. prae-stes, stitis, m. (aull praestas, *praestatis, § 41, 3u stare) 6d)ü!ler: lares praestites O. prae-stigiae, arum, f. (\lon prae-stringo, § 38, 1 a, baf)er auct praestrlgiae) lSfenbwerf, @aufefei: dicta praestrigiae, quod praestringant aeiem ocu- lorum Isidor: doll, fallaciae, pl'aestrigiae Ci, non per praestigias (bmd) lEotf:piegefungen), sed palam per potestatem Ci. praestino 1. taufen: pis cIs Pl. prae-stituo 3. ui, ütus (statuo, § 43) tJorl)erbeftimmen, fefff e!len: dies praestituta ber tJorl)er beftimmte :!er, min Cu Ci. praesto adv. nur in lEbb. mit esse 1. 3ugegen, an, wefenb, bei ber .panb, 3U mienften, bereit: etiamsi omnes praesto essent Cu, portus praesto est Ci, principes sibi esse praesto Cordubae voluit fie foUten il)m 3U ~orbuba aufltJarten C. 2. beiftel)enb, l)eIfenb: ius civile didicit, praesto multis fuit ftanb bei Ci, operae meae praesto sunt omnibus fötbern aUe Ci. prae-sto 1. stiti, stitus (aber staturus, § 41). (Sn biefem 2i\orte ber[d)mef3m prae-sto aull prae unb sto [I] unb praes-sto 'flelJe ar~ lBürge', balJe); '(eifte @eltJäqr für etItJQIl', 'geluälJre' [Il]). I. intro 1. tJlItanfte~cn; metaph. fidj anß3eidjnen; 2. (mit dat.) libertreffen; 3. un:perf. praestat cß tft beflet. TI. trans . 1. ~nt lEcrflignng ftcIlen, tJerfdjaffen, gebcu, ge~ ltJä~tent occ. etltJeifeni 2. erfüllen, {eiften, tJerrtdjtcn; 3. an bcn Xag {egeu, 3eigen; 4. ~eltJä~t {eiften, fidj tJerblitgen, einftc~en. 1. 1. civitas inter Belgas minime multitudine prae- stab at C; oce. truculentiä caeli praestat Germa- nia T. 2. Helvetii virtute omnibus praestant finb allen tJoran C, nostri maiores praestiterunt ceteris gentibus prudentia Ci, regi corporis habitu CUj aber bei N unb L aud) trans. eloquentia omnes tum praestabatN, Hannibal ceteros imperatores praestitit prudentia N. 3. praestat in eandem recidere for- tunam Ci; mit @egf. accipere quam facere praestat iniuriam Ci. 11. 1. hos usüs 0, sucos alumno 0, exercitui sti- pendium L, balnea fortunatam praestantia vitam H, hosti terga praestare T (rl)et. für dare, praebere); occ. honorem 0, hospitium @aftfreunbfd)aft Ph, me tibi omnia studia et officia praestitisse arbitror Ci; mit bo:p:p. ace. iter mihi tutum praestiterunt mad)ten Ci, socios salvos Ci. 2. id, quod pollicitus erat, prae- stitit N, quod praedicarant, praestare voluerunt N, fidem cum rellgione praestitit erfüllte feine 8ufage N, promissis minora Cu, benevolentiam alicui Cu, regi iusta bie fe!lte @l)re Cu, mobilitatem equitum praestant praestolor 582 praeterfero finb beweglief) wie meiter C, operam iure militari Si'rieg5bienfte leiften C, pacem a rege tJerfef)affen, ge, wäl)ren L, vicem bie !SteHe tJertreten ° S Ph. 3. fidem; hostes tantam virtutem praestiterunt C; rrfi. vic- toria se praestat aeigt lief) 0; meift mit ace. praedie. mens se praß'Stitit invictam bewie5 fief), aeigte fief) 0, gravem se in amicitia Ci, invictum se a labore Ci. 4. praestare non potuit, ne Cu, (Pompeium minirne) periculum eorum praestare tJerbürge fief) nief)t für il)re ®efal)r C, emptori damnum @:rfaB für ben 6ef)aben tJer' fpreef)en Ci, qui se nexu obligavit, is periculum iu- clieH praestare debet mut auf lief) nel)men Ci, dictum, vitium bafür l)aften, einftel)en Ci. lEg!. s. v. praestäns. praestölor 1. (uon praesto) bereit[tel)en, auf jemb. warten, [Jarren: armati, gui tibi ac1 forum Aurelium praestolarentur Ci; aber huius ac1ventum ad Clu- peam praestolans C. praestrigiae s. v. praestlgiae. prae-stringo 3. strlnxi, strictus 1. tJorn aufef)nüren: pollices vincire nodoque praestringere T. 2. me- taph. blenben, tJerbunfeln: oculos L, oculos mentis Ci, motu corporis ingenii aciem praestringit Ci. prae-struo 3. strüxi, strilctus 1. tJorn uerbauen, tJerrammeln: porta fonte praestructa tJerftopft 0, ac1i- turn vasti praestruxerat obice montis 0. 2. metaph. a!5 !Sef)uB tJor fief) aufbauen: fraus :lic1em in parvis sibi praestruit uerfef)afft fief) im tJorl)inein lEertrauen L; oec. aureef)tmaef)en, tJorbereiten Pli. praesultator, öris, m. lEortänaer: sibi lucHs prae- sultatorem c1isplicuisse bei ben !Spielen L. . lEon prae-sulto, äre (salto, § 51, mnm.) tJor etw. l)erfpringen; mit dat. hostium signis L. prae-sum, esse, fl1i, futilrus 1. an ller l5~i~c fte~en, ~llrftanll feilt, leiten, ulltfte~elt: severe praefuit ei potestati befleibete N, maioribus rebus grötere ~uf, gaben buref)fül)ren N, omnibus c1ruic1ibus praeest unus C, lares praesunt moenibus urbis fef)üBen 0, ei sacerdotio, navi aec1ificanc1ae, agI'o colenc1o u. a. Ci, qui cuique artificio praesnnt Ci, iuc1ices huic quae- stioni praefuerunt Ci, temeritati ber .pau:ptbeteiIigte fein Ci. 2. oee. ar~ 6tattl)alter imlOalten: qui Sar- c1ibus praeerat N, provinciae Ci. 3. fllmmanllittclt: qui praeslmt bie Offiaiere N, praefuit equitum alae N, qui Lissi praeerat au Biffu~ befel)ligte C, equitatui, classi C. prae-sumo 3. silmpsi, silmptus (§ 72) 1. uorl)er au fief) nel)men, tJorl)er genieten: praesumendo remec1ia munierat corpus T; metaph. officia tJorl)er tun Pli, Vitellius fortunam principatus inerti luxu prae- sumebat T. 2. metaph. uorau5feBen, tJermuten, an, nel)men, lief) tJorfteHen: populus fortunam utriusque praesumeret T, noscentes praesumptum habeant grates diis actas esse T, spe praesumite belium fie1ft il)n euef) l)offnung5tJof! tJor V. ~au. praesumptio, önis, f. lEorgenut, lEorgebrauef) Pli. prae-suo 3. sui, siltus tJorn benäl)en; bief)t. hasta foliis praesuta ber weinlaubumfrän3te ~l)l)rfu5ftab 0. prae-tempto 1. 1. uorl)er unterfuef)en, buref)fuef)en: sHvas manu 0, caecas vias Ti, aestuaria ac sHvas T. 2. tJorl)er uerfuef)en: poUice chorc1as ein lEorf:pieI an, ftimmen 0, vires sui lYlavortis 0, sententiam 0, cri- mina T. prae-tendo 3. tenc1i, tentus 1. Ullr fid) ~ht~aIten: praetenta cuspis 0, velamenta manu 0, hastas c1ex- tris V, coniugis taec1as bie iYacfeln be~ ®atien 3ur 6ef)au tragen, b. l). bie @:l)e beanf:ptuef)en V. 2. Ullr~ f~altlten, ullr3ie~en: saepem segeti V; bief)t. muros morti gegen ben ;tob V. 3. med. metaph. ullrliegen: praetenta Syrtibus arva V, Sicanio praetenta sinu (dat.) iacet insula V, castra Armeniis praetenc1un- tur T. 4. 3nllt ~llrlOallb Itf~lIten, tJllrfdjü~ell: alicjuic1 sec1itioni L, legatorum c1ecretum calumniae mit bem ~eftet be!ef)önigen L, fessam aetatem, amicitiam T simultatibus causas partium praetenc1ebat T. ' praeter (alt prae, § 78, mlif.2) 1. abtJ. räumIief) 1. ullrbet, ullrüber; qlräfi); in ben verb. praeter-eo, -fino, -fero, -ago. 2. metaph. an~er, allßgell1l1lt1l1CIl' bef. in ber lEbb. praeterquam (s. v.). lEg!. nH praete; caima fuit 0, praeter hominum perpaucornm Ci ceterae multituc1ini c1iem statuit praeter conc1emna~ tis S. II. :prä:pof. beim ace. 1. ullrbet, ullrüber: copias praeter castra transc1uxit C, tela volant praeter utrnmque latus 0, Ligures praeter oram maris Neapolim transmisit L. metaph. 2. über ... l)inau~, gegen, lOiber: praeter comll1etuc1inem CuN, praeter opinionem N C Ci, naturam Ci, spem Ci L, moc1um Ci, solitum ItJiber ®ewol)nl)eit V. 3. \Jor, lIte~r aIß: praeter ceteros iustus appellatus N, quae me igitur res praeter ceteros impulit? Ci. 4. allf!~ gCItDmIttClt, anfiet; naef) ~1egation: alf!: ubi in tuo pe: c1em poneres praeter unum Misenum? Ci, omnes praeter eum Ci, praeter haec auterbem Cu; neque quidquam vestitils praeter pelles habent unb nicfM a!5 C, nihil praeter ic1, quoc1 honestum sit Ci, nil praeter plorare H. 5. abgtfe~CIt Mn, näd)ft, ltcbit: . ut praeter se c1enos ac1c1uceret C, praeter imperatas pecunias suo etiam privato compenc1io inservire C, praeter inc1ustriam fortuna quoque L. praeter-ago, ere tJorbeUenfen: equum H. praeter-ea (luxtap., § 68; eä abl. adv. 'uon ba au~'; praeter '\ueiter') 1. ferller, lOeiter: qui bona patria laceraverat, qui aes aliemllll confiaverat, praeterea omnes parricic1ae S. oee. 2. ltadj~er, tn ller IYllIgc: et quisquam numen Iunonis ac1ol'at praeterea? V. 3. all~erbcm, Itcbftbcm: ipse dux c1electus, c1uo prae- terea collegae c1ati N, habet plura praeterea prae- c1ia Ci, hUllc unum ab hostibus metui, praeterea neminem Ci. praeter-eo, ire, ii, Hus I. 1. uorübcrgeljClt, ~afftcrclt; 2. (aeitlid) ucrgc~clt; 3. metaph. übergc~CIt; 4. un:perf. cf! clttge~t (mir). II. 1. übCr~llIClt; 2. metaph. überfdjreitClt, übertreffen. !. 1. tumulum Cu, ac1versarios N, eam c10mum nemo sine lacrimis praeterire poterat Ci, fiumilla, ripas praetereunt H; bilbI. mons Ciliciam praeterit 3iel)t lief) an SUiaien l)in Cu, praeteriens oppic1um compilavit i1Je au ~titten). prae-valeo 2. ui 1.. fef)r tliel vermögen, ftad fein: praevalens equus Cu, popnlus, iuvenis L. 2. mef)r tlermögen, gelten, ba~ Übergewicljt ~aben: praevaluit pars, quae supplicium deeernebat T, pugna equestri im !Reitettreffen Hegen T; aber: virtute praevalet sapientia tlermag me~r al~ Ph. prae-validus 3 1.. fegr Harf, m/icljtig: illum prae- validum iuvenem esse L, eohortes, Blaesus T, cetera equitum praevalida nomina bebeutenb T. 2. 3U ftad: praevalidae fusos comminuere manus 0, terra prae- valida aristis 3U ftarf tragenb V, praevalida et adulta vitia T. praeväricätio, önis, f. (praeväricor) jj3flicljtvetfeBung: de praevaricatione absolvi Ci. praeväricätor, öris, m. jj3flicljtverIeBer, ungetreuer @lacljwalter, @lcljeinanwaIt: utrum te perfidiosum an praevarieatorem existimari mavis? Ci. ~on prae-väricor 1. (väricäre fmmmlieinig Ae~en) metaph. bie @egen:partei begünftigen, :pflicljtwibrig ganbeln Pli. prae-vehor 3. vectus sum . 1. tlorau~fagren (occ. reiten, gef)en, fliegen): equites praevecti tlorau~ ge, ritten L = equo praevectus V, praevectus ad exer- citum T, missilia hostium praevehuntur fliegen tlorau~ T. 2. tlorbeiftrömen: Rhenus praevehitur Germaniam T; metaph. (verba) praevehlilltur Pli. prae-venio 4. veni, ventus 3Utlorfommen:' (oritur) Lucifero praeveniente dies 0, hostis breviore via praeventurus erat L; bicljt. getrennt: praeque diem veniens V; metaph. (tempus) praeventum morte ber ber ~ob 3Utlorfam 0, quae paravisset, perfidiä clientis praeventa tlerf)inbert, tlereitert S, praevenitur Agrippina man fommt mit ber ~rmorbung ber ~grip, pina 3UtlOr T. prae-verro, ere tlorger abfef)ren, fegen: veste vias 0. prae-verto, aItr. prae-vorto 3. ti, sus (bi~weiIen de- pon.) 1. l.Jorllnftelfen, ftlt~er l.JotUe~men; pass. l.Jorlln~ ge~en: id tempus eis rebus praevertendum est Ci, ut bellum praeverti sinerent tlorangef)en L, nec beUo praevertisse quicquam L, aHud, quod magis instat, praevertere L. 11. 1.l.JOrllnge~en, l.Jorlllufen: cursu pedum praevertere ventos V, fugä praevertitur He- brum V. 2. metaph. anl.Jotfommen, auuicljte mllcljeu, l.Jereiteln: huic rei praevertendum existimavit C; trans. praevertunt me fata ~inbern miclj 0, turrium USlUn opportunitas forteoblata piaevertit L; bicljt. abolere Sychaeum et vivo amore praevertere resides animos ba~ ~nbenfen an @lt)clj/iu~ tilgen unb mit neuer mebe bie !Ruf)e be~ @emüte~ tlernicljten V. ~l~ depon. med. prae-vertor, i (nur im jj3r/ifen~ftamm) 1. 3Utlor ficlj wo~in begeben: praeverti ad Armenios instantior cura fuit T. 2. metaph. ficlj e~er (lieber) 3U etru. ruenben: ad id praevertar,propter quod rei sumus Ou, illuc praevertamur b,arauf ruollen wir Heber unfer ~u\len, mett ricljten H, ei rei primum praevorti volo Pl; boclj auclj act. in mebialem @linne: si quando ad in- terna praeverterent T. prae-video 2. vldi, vIsus 1.. 3UtlOr, früf)er erbncfen: praevisos in aqua timet hostia cultros 0, ictum ve- nientem V. 2. metaph. tlorau~fef)en: praevideo, quid' sit defensurus HortensiusCi, impetum hostium T. prae-vitio, äre vorf)er verberben: gurgitem frü~er trüben 0. prae-vius 3 (via, tJgL obvius) tlorau~gef)enb: nune se- quitur, nunc praevius anteit 0. . prae-volo 1. ävi tloranfliegen: aquila velut dux viae praevolavit T . prägmaticus 3 (1Jw. 7f(!rxYflrxn'X6.) erfagren, gefclj/ifh3' funbig Ci. prandeo 2. prandi, pränsus (tJgL prandium) früf)ftücfen: Caninio consule seito neminem prandisse (ba biefet na41mittag\! gewä~n war unb am fo(genben stage fein ~mt niebedegte) Ci; mit obi. holus ~um ~rftf)ftücf tler3ef)ren H; pt. pf. act. ber gegeffen, ba~ ~rftf)maf)l genommen f)at: ante lucem curati et pransi essent viri equique L; pransus, potus tlollgefreffen unb vollgefoffen Ci. prandium, ii, n. (uielL ft)nfopiert, § 44, au~ *präm- ediom '1Jrü~.effen'i tJgL bot. 7f(!IZV = 7f(!rjJ1]V 'tJorbem') ~rüf), ftücf (um WUttag genommen, aU(l faUen ~~eifen fiefte~enb): ire ad prandium Pl, ad prandium invitare, vocare Ci. pränsus s. v. prandeo. Prasii, örum, m. inbifclje~ ~oIf am @ange~ Cu. prätensis, e (prätum) auf !!Biefen wacljfenb: fungi !!Biefenfd)ruämme H. prätulum, i, n. fIeine !!Biefe Ci Pli. Demin. von prätum, i, n. !!Biefe. prävitäs, tätis, f. 1.. ~rltmmung, ~cljief~eit: oris ~er, 3errung Ci, membrorum fcljlecljter !!Buclj~ Ci. metaph, 2. ~erle~rt~eit, ~erfcljtobeu~eit: ad pravitatem venire Unfcljicfncljfeit im !Reben Ci, cupiditate aut pravitate lapsus Ci, consilii T. 3. ~cljlecljtigfeit: Sosianus pravitate morum multis exitiosus T; pl. pravitates animi Ci, uxorum T üble ~igenfcljaften. ~on prävus 3, adv. e 1.. fcljtef, frumm, l.Jede~rt: talus, nasus H, unguis prave sectus H; subst. artus in pravmn elapsi tledrftmmt T. metaph. 2. l.Jedeijrt, l.Jerfcljroben: haee omnia reperiuntur pravissima Ci, pravissima regula Ci, sive eg'o prave seu recte hoc volui H, quae belua, eum semel effugit, reddit se prava catenis? H. 3. UUtecljt, fcljlecljt, böfe: aut negleetis religionibus aut prave cultis L, prave et perperam T, ambitio, impulsores T; subst. pecuniä a bonD in pravum abstractus est 3ur @lcljlecljtigfeit S, pravi tenax V, docilis H Präxiteles, is ober i, m. (II(!rx~t7:o.1].) ber berüf)mte miIb~auer ber ~pf)robite von Sfnibu~ unb be~ ~ro~ von ~f)e~pi/i um 400. 585 precärius 3 (preces) 1.. erlitten, erbettelt, Iln~,&nnbe, btttllJeife erlangt: victus @nctbenbrot Cu, forma er, borgt 0, precarium, non iustum aux~um ferr~. L, precariam opem orare L. . 2, auf !!Btberruf . gerua~r~, unficljer, unlieftäubig: impermm Cu T, precarlam am- mam trahere inter infensos T. Abl. sg. n. adv. precäriö 1., bittnclj, bittllJeife:preeario impera- torem esse au~ @nabe Cu, precario .rogandi sunt Ci. 2, llJibmuf(iclj: praeesse bi~ auf !!Btberruf T. precätio, önis, f. (precor) )Sitte, @ebet: carmen pre- cationis @ebet~formeI L. preces, um, f. (tJom 8g. nur dat. acc. abl., .tJetw. n:it posco, f. s. v.) 1. ~itte, ba~ (frfucljen: ?llllllbus pIe- cibus petere auf lebe mögIiclje ~rt C, VIdeo apud te causas valere plus quam preces Ci. 2. &eliet.: totus eram in prece 0, eorum preees et .vota Ct. 3. oce. ~erllJltnfdjung, ijluclj: 0~nibu8. preClbu8 (ho- stili prece 0) aliquem detestarl C, dlrae preces T. NB. 8g. nut bi41t~rif41· . preciae, ärum, f. (sc. vltes) eine !Rebfotte V. precor 1. (preces~ 1. liitten; . occ. bete~~ pa~ce, pre~ cor fasso 0· mt! jj3erfonoflt. deos Ct, mt! @laclj· ob{ ea tum homines preeabantur Ci; ~it bopp. ace. quod deos precati eritis worum L; ~t! ab: eadem precor ab eisd,em dis Ci. ~~ folgt .petfcljefa~: pre- cati sunt, ne perieulum augeret Cu, rata smt ~ua visa precatur 0. ~ngalti3angabe burclj ace. c. mf. (übe~f. wünfcljen): et numquam placidas esse precarer aquas 0. 2. temb. etru. IlnllJltnfcljen: bene .. @l:gen~' wünfclje fprecljen L, ea tibi precamu: 0t, Laertiad~e precaris, quae meruit 0, ~ala"Atndis H,. sollelllllla incipientis anni 91euia~r~gmcfwunfclje barbrmgen T. pre-hendo, 3ufammenge30gen (§ 8, ~n.m.) prendo 3. di (he)nsus (pre = prae benn vocalis ante vocalem , 'S ' " cf ) corripitur' ~tammwort *hando = gr. xrxvu-rxvw, E-Xrx -O'V 1. nef)men', faffen, ergreifen: prensum manu barb.a:um rogat Cu, prensis capillis 0; oce. servus. fUgl~lVUS a domino prehenditur einfangen C, prehendl homl,nem iussit tlergaften Ci, prensos domItare bov:es etn\le, fangen V, quem prendere cur8U non poterat em~oIen V: oras Italiae erreicljen V. 2. metaph. faffe~, neljmen: prendimus arcem erobern V, Pharum C, m patentl prensus Aegaeo (vom @lturm) etfaut H. il.av. frequ. prehenso unb prenso 1. 1.. anfaffen, ergretfe!!: pre~­ santes manüs effugit umbra 0, prensat forClpe fel- rum V arma genua vestigia prensando T. 2. oce. um ein' ~mt bitten. fi~ bewerben: prensat unus Galba beruirbt ficlj allein Ci, cireumire et prensare patres L. prelum, i, n. (fratt *prem-slom, § 30, tJon premo) jj3reffe, SfeIter V. premo 3. pressi, pressus I. 1. brltden, ~reffen; 2. be1nften; metaph. bebrltden; 3. brängen, bebrängen, l.Jerfofgeu, nllcljfe~eu; metaph. aufe~en; . 4. beel'en, bebeden; metaph. l.Jerbergen, l.Jer~e~fen+ II, mit präpof. 91ebenbeb. 1. einbrltden; occ. a. einfe~en, ~flllnaen; b. beaeicljnen; 2. ~erllb~, uieberbrltden, fenfen; pass. finIen; occ. an ~oben fcljIllgeu; metaph. ~erlllife~en, berl'leinern; 3. nnterbrltifen, ~emmen; metaph. a. bäm~fen; b. uuterbrltden; c. lie~ertfcljen; 4. aufllmmenbrUden, aufllmmen3ie~en; metaph. fltraen, fura faffen. premo 1. 1. pressi iugo iuvenci 0, matres pressere ad peetora natos V premens elisit angues V. Oee. frena manu feft~dIten 0, rotis aliquid bar~berfaljr~n~, pede exanimmll treten V = angu~~ pres~lt huml m- tens trat auf bie @lcljlange V, vestlgla per 19nem burclj, fcljreiten V, vestigia alicuius in i:mb~. ~uuta]lfen ~reten T: solum betreten V. Oft von ~tegenbenober @ltSenben. facta de vivo pressere cubilia saxo 0; v?n :'lote~: (Remus) premit sanguinolentus humum hegt bluttg auf ° ebur auf bem SfuruIftu~l H~en 0, axes ober curru~ 3U !!Bagen faljren 0, pressi forum fau .~ft bort, befucljte oft Ci, locum praesidiis über unb uber. be, feBen L. )Sef. ubera 0, mammas V meHen, flena dente beiuen 0, grana ore fauen 0; mit proIe]lt. Obi. caseum V, vina, oleum, mella H preff~n; f~­ vos V baeam balanum H au~:preffen, pressl copla laetis' ftifcljer 'Sfäfe V; metaph. litus fi~ ~m Ufer ~aIten H, latus ficlj 3ur @leite f)aIten 0, amms. msulam premit umfcljlieut eng 0. 2. moles a~borlbus pre- mitur Ctt, carinae pressae belabene I5cljtffe V, ~rab~s premunt columnas liegen auf H; metaph. preml ae~e alieno C Ci, periculo, valetudine N, re frument~rla 910t leiben C, iussa Falilli te premu~t beuntu~tgen biclj V, premor formidine V. 3, pre.IDl a SCythlS N, bello N Ci hostem (urbem V) obsldlOne C, cum le- g'iones pr~mi viderent C, novissi~os C, ali!ll'g'ldj,mlidj udn. in mut~~So,3 si['P::ivsc'aPrl:illedul,St) Ve1. ftüH~er: priscum no~en nf!6, fa/ pro_~v~;Op~j~~Z~sbe~ ~tfamme~ pr,o-, ber in gr, nns 2 lJ ! ergaften ifl )D , _. ' pro- ugus, pro-ficisci u. a alt, IlItertümIid): verba vetllstas C: I . frma ig, Zaeat f '. . a3u ~n m prl-die al~ Zaeat. m. prae al~ priscis Graecorum litt~ris inveni ~, ~:re~p l~res in af~ ~bi.' pPzns ~1i1(*.PtrISmus. primus, prIscus, prIstinus \lief!. priscus sanguis V 3 It ~ "mus 1, ablllorum ißgf r " el ung.ell [mb procul unb ber camp. IJrior moniae virgo i ,: a e t."JUrbtg: priscae sancti- A' 9 . 7rf!07:E(?O" aHmb. pra 'uor' prataram 'ferlle ") . 4 l.J ft ~ , pIlS ca V1rtt18 T Inachus H . ~ b D als $räfi . ' r . o.n a e~ tf, ftrcng: Oato H, pa{'ens 'Ca. . ltJeiter' 2 . für b f"'~ 1. Dor, Dorl)er, l)erDor, DorllJärt(l prIs-tmus (). s. V. prImus ge"l'f~ t ' . d' . ' . ,a ur, 3 anftatt· 4 Der""ft' ,,!;.' 1. tJorig el)e r. , .'. u "e ,me lü-tmus bon diü) 1 ~gI. prod-eo 'd : , ' . ,ta I1Ismaplg. tempori~ N ~:stl~lt'ueII?eml~nmsc~ns. pristini. (= prioris) -fero; pro-avus u: :10 -;;0, pldo-cedo, -Cldo, -cumbo, , pnstlllum N . fecto (' '.' PIO -esse u. a. 3· pro- statum redigere C in ben frü~eren 3 ,lll pnstinll111 bilb tlJa~ an IStef(e eme~ \3'altum~ fte[)t')· in ben ~ .. cf tJergangen, lest: proximus dies b uftanb.. .2. lest, ungen: pro-consul, -praetor u[lIJ. (§ '6'» U ' milites pristini diei perfidia i~ci~~~!l~ pnstlllo Cu, quam, prout s. vv. ~ . 4· pro- pristis, is, f. (\3'lIJ. n(?trm,) buref) ~on~ t . B. Q5 r ä:p 0 f. beim abT. I strix, trfcis, f. entftelIt, '@?ägefifef)" 1 ~ t)~. au ll- I. l. lJoq bei verb. bel' iB f ~~'t ~m" homiu'ill "oe'''', I n p,;,~:" d~::":: ... ~In; ,w'gun, djeln6" ,oe 2. metaph.v~'~o sP.~bff~ tenus, postrema pistrix Y. ~. lJo~n ~ fo.?et aufi stim V XL l~~bl' ulel t 'v~estheus ag-it remige pri- II l' ~~ ap . nr, altm @)d)n~ ober ~l1detr. . '. pnstes L. . 2· fu~, ftatt, anftat! (lStef(ber±retuno)' prms, .prmsquam s. v. prior. . ~.tt, ar~ (3bentität); ~ , P~~:n~~'1:::~ afI.~ ~f~~~tma~n: . für feine \ßerfon, in III 3. fnr, 3ltm 211~1t, ar~ )Bcloijnllltg . ' ur lu). amIc1t1am publice " .~. ulldj,"ycmä~, 1llt ~er~äItut0 oll: va tunq ue peteI'e C, privatim plus JOS pu- . lJcrlltlJgc, traft. t magistratus C, mira privatim ac 1. se 5~a:n I -;l~P~r~o~h~·~!;t~:.s· --;::=-;;;;-;;-:;:-______ J est Oereris tota S' il'- C. publlce rehglO ~ngef' 'Ielp tl1lt bem ~ücfen, ante mit bem prIvat lC la z. 3n statio~~te eI~:~ ~egenfdtanbe 3ugettJanbt: pro portis in :per[önI~ 3. (prlvo) . 1. einer ~in3eI:perfon gel)öri curia L' ' s~ ens pro aede Oastoris Ci pro , :prttJat: pnvatus illis census erat br .g, ~aget C' bbal)er coplas pro vallo collocare Dor'bem g,ommune magmlm H, aedificia C dom O· eV1S, :::age~ f'~h un \0 auef): pro castris IJI'od"lceI'e tJOt "aR 'PriDateigentum C. 't m' ,US~, res 'c • U'I '{ ,u '" non pub!' ~! .vI a 'PrwatIeben Ci, suo privato r~:, elgt. tJ~r b em ~aget auf3iel)en IaHen C non ftaat~C~e~~:sWC' auf beigene ~a~ft, ol)ne ~uftrag :ta~I~o sugbe~tu Ioqm (Dorn) auf C, pro tribunali Oi' ~ig .' S7l st. prlvatum i n fla~ d ~st pro. opere (Dorn) auf ben mseden L laI: . elle: ex pnvato confer'Ioe au" «-1'genem'L'. . f." ati IHO contione ( )' b ' 1 • '" 1:0 U tectis . Dorn tn er ?netfammlun L )1' l~nn IPJI~l~vVaatto au paule L, ex privato aui3 bem G.aufeaLe: saxa mlttere (Dorn) auf ben Tläehern S 9 3 '11 0 um vendere m . '''' eUln co nt l' alU) . . mec t. , aum 'PtlDatgebrauef) L' pr- -' 1J1'O lib 't t legen: pro que leg'e dicta essent L US, I, m. I,JJttuaimunlt: lYIiltiades non videb~tur pl:S~~ er a e oq11l N, orationes' . ' alIos L, pro patria mori H. PIO se et III ( 589 proagorus , II. 1. pro eonsertis linteas (loricas) cledit N, pro vallo carros 0 biecerunt C, lltllntur tal eis pro numlllO C, pro consilio imperatum est im ~1amen S; nano pro consll1e, pro praetore (@?tattl)altet an Sl:onlul!3 ober IUrätots ftaH) , el11n pro praetore Athenas venisselll (al!3 \ßro:prätor) Ci, cui et leg'atus et pro qllaestore fnisset Ci, O. Atilii pro consule nomine im \.l1amen tJes Q5roionjuls ~ti1ius Ci. Tlaraus entfte~en bie msör±er proconsul u. a. (§ 62). 2. pro noxiis conciduntur a(s @?ef)ulbige N, pro indomito equus relinquebatur aI!3 unaäl)mbar Cu, pro seditione res erat \0 gut roie ~m:pörung Cll, pro perfuga ag Überläufet N C, pro occiso sublatus für tot C, pro certo ponere C, scire L (für) gettJiu, populum R. neque recte neque pro bono (= bene) facturum S, pro viso renuntiare ag %atlad)e C, facit hoc pro alllico C, pro amicis L al!3 iYreunb (e), fteunb\ef)aftItef), se pro cive gerel'e aI!3 ?Sütget Ci. 3. gratiam referre pro meritis N C, ulcisci aliquem pro scelere C, pro frumento pecu- niam solvere Ci . ll!. 1. pro opinione nad) ~r\tJ(Irten N, ang-usti fines pro gloria belli im ?nerl)älttüs alt C, pro facllltati- bus, eopiis nad) ?nermögen, pro viribus Ci, pro se quisque teber naef) 9J1augabe leiner Sl:raft Ci, pro virili parte Ci, pro portione (s. v. portio) L = pro rata parte C naef) beftimmtem ?ner1)äHnifi e, pro tempore et pro re naef) 3ett unb Umftänben C. 2. pro tua prudentia, pro tuo amore L. 1. 1. censores villam publicam in campo Martio probaveTllnt L, munera T; metaph. vnlg-us amicitias utiIitate probat O. 2. hoc consilio probato N, COlnmii virtl1tem probavit C, consurg-unt ii, qui et causam et hominem probant C, maxime consulatum menm pOlllpeius probavit Ci, love non probante gegen ben msiHen H; mit bo:p:p. ace. Thucydidem auctorem gelten la11en N, omnes Vercingetorigem probant imperatorem ertennen an C; mit info aptari remos für gut finben Ctt, Pompeium seqni C; ace. c. inf. civitas eum suffecturum armis probat etfennt an, bau, er ltJaffenfäl)ig lei T. II. 1. id Memnoni probari posse einreben Cu, suam probare operam studebant C, nostram causam cuivis probabimus Ci, officium snnm Servilio Ci; bel. oft j'efl. Lig-arius in ea leg-atione sociis ita se probavit maef)te tief) beliebt bei, etn:pfal)l fief) Ci, ober rned. mi- nus probatns parentibus miufiel ben ~Itern N; oee. qnempro illo prob are velles für U}tt aU!3geben Ci. 2. res probat vocem auguris beglaubigt 0, tanti maleficii crimen talibus viris Ci, ipsi Catoni ra- tionem facti mei probem Ci; mit ace. C. info probat iHis perfacile factu esse C; pass. :per[ ön!. patrio pater esse metu probor meine \.Bel orgnis bCltleift, bau ief) ber 8ater bin O. probrosus 3 1. be1ef)im:pfenb, jef)im:pf{ief): probrosa carmina factitare \ßa!3quiHe Ief)reiben T, sermones T, ruinae Italiae H. 2. fef)ättblief), laftet1)aft: vita pro- brosuS et o))ertus infamia T. ?non proagorus, i, m. (\3'111. 7r(!ociyo(!o" bor. 'lS~red)er') Ort93' tlotfianb in [iai1ijef)en @?täbten: ad se proagorum, hoc est sumnnlln lllag'istratum, vocari iubet Ci. pro-avia, ae, f. (proavus) Utgro~muttet T. proavituS 3 tlon ben l1tal)nen geerbt: reg-na O. ~on pro-avus, i, m. 1. UrgroutJater (?nater bei!> ®rou' tJatets ober ber ®ro~muttet): :JYIurenae Ci. 2. ffior, r(1)t, l1(~n~etr, \)ll)ne: quis ))roavum huius nltus est? Ctt, vestri :proavi Plautinos sales laudavere H. probrum, i, n. (gr. 7rfioffJEeW \)orttJerjen, al\o bief(. aull *proberum, §§ 7 unb 42) 1. ~or\lJ1trf, @)djmiiI)1tllg; alios probris, multos lande, Olnnes promiss is accendens T, probra iactare L, iacere in aliqnem T, fundere T [ef)leubern. rneton. 2. @)djim~f, @)dJa\tbe~ vitam rusticam pro bro esse ))utas? aUt @?ef)anbe ge~ teief)en Ci, paupeI'tas probro habetur S. 3· @)d)a\th~ tat, 1d)im~f1idjc ,paltbhmg: ig-naviae luxuriaeque pro- bra S; oce. Un~ud)t: temerat sacraria probro 0, probri insimulasti pudicissimam feminam Ci. probabilis, e, adv. iter (probo) 1. beifaUsttJert, gut, tauglief): orator N, viI' ingenio probabili Ci, causa Ci. 2. annel)mHef), ltJ(1)r\ef)einlief), glaublief): ie1 coniectura probabile est Ci, noS alia probabilia, contra alia di- cimus Ci, probabiliter dicere Ci, argumentari L. TlaD, probus 3 (3u pro \11ie superbus 3u super) 1. tüef)tig" gut: ingenium ein gutet Sl:o:pf Ci, argentum L. 2. metaph. (moraIi\d) gut, recl)t\ef)affen, jittjam, be~ I d)eiben: adulescens Ci, pro bi filii, homines Ci. probabilitas, tätis, f. ffi3(1)rfd)einHef)leit, ®Iaub1)aftig, feit Ci. proc. = pro consule ober consulibus. Proca obet Procas, ae, m. Sl:önig tJon ~lba, ~ateL' probatio, onis,!. (probo) 1. \ßrürung, \ßrobe, 9J1ufterung: athletanun Ci. 2. iBettJelsfü1)"Cung, \.BeltJeis: scelerum T. probator, ori8, m. (probo) \.Billiger, ®ut1)ei~et: quid interest inter suasorelll facti et probatorem? Ci. probatus 3 (adi. isoZ. pt. pi. pass. llon probo) 1. er, :probt, beltJäl)rt, trefflief): ut probati et electi in pro- vincias mittantur C, antistites, probatae mulieres Ci, homines artium probati Ci. 2. ge\ef)äilt , geaef)tet, oeliebt. lJJlit dat. pro batns suis filius Ci, nemo pro- batior prillloribus patrulll beliebter bei L. probe (adv. 3U probus) gut, ltJo1)l, rief)tig: se iPSUlll probe novit Ci, fortitudo probe definitur a Stoicis Ci, mimos scite mag-is quam probe actitavit mit mel)r Sl:unft aI!3 ~nftanb T, admutilabit probe tüef)tig, orbentItef) H. probitas, tatis,f. (probus) \.Biebedett, ffieblief)teit, ~eef)t, lef)affen1)eit: probitas in candidato, non linguae volu- bilitas requiri solet Ci. probo 1. (probus, bild). ~\1J. prür en, \3'ttJ. \Jrobieren) \ I. 1. untcriltdjcn, bcfidjtigCltj metaph. hClltict1eni 2. allcrlcnltCU, billigen, gltt~d#cn, gcnc~migelt, )Bcifaf{ Idjcufclt. \ II. 1. einem e±ltJ. anltc~mnd) madjcn, )Bciraf{ lJct~ idja\fcn; 2. glanblid) lltadjcu, Darlegell, l1C\lJetlCU• be93 ~umitor unb ~muIius 0 L V. procacitas, tatis, f. 3ubringIief)ieit, iYreef)1)eit N Ci T. , ?non procax, acis, aclv. iter (bon procare; 'Iegr oegeI)diCf)') freef), 3ubringüef), unDet\ef)ämt: Academia Ci, serlllO S, verna H, procax ore T; mit gen. otii begierig nacl) ffiul)e T; metaph. procaciter ortns sermo Ctt, fe- minas inlustres procacibus scriptis diffamare T; allstri ungeftüm V. pro-cedo 3. cessi, ceSSl1m est 1. \Jßr\lJiirt~ldJrctten, ~er\Jotttcten, lJotge~elt, ~fomlt1Clt, lJorrildcn; oce. a. (militä~ild) a1t~tüdelt, ~lt1atldjimn, lJlJt~ tildelt; b. (llon @eftirnen unb im öfjentlid)en ~eoen) et~ 1 d) eilten; metaph. 2. lJottüdcn, \Jor~, ~etlJl1tfontllten, \lJettct~ fommelt; oce. fortbaueru; 3. ~ottid)rUtc lltad)cn, fot1id)tcttcnj oce. ricigen, \lJtitergc~cn j 4. ~tfolg ~ahen, u111litatten ge~ett; oee. glildcn. 1. huic civitas obviam processerat Ci; tlgl. obvius ))rocedit S, plleri visum processerant ttJaren l)inaus' gegangen S. I)l us 9 an g s:pu n ft: eas tri s, ex tr a, pro cella 590 procul mu~itiones C, ab aula 0, e praetorio Oi, c1e ca- stn~ S. ,3iel: Babylonem Cu, ad litus 0 in medl~lm 02, an t.e porta!n L. a. paulo long'i~ls a castns C, panlatlm C, VIam tridui C, in aciem pro- cessnm est.L. lJ.. processit vesper (%roenbftern) ~lympo .V, III contlOnem auftreten in L = in me- dlU~ C2. ::. nox; processerat war weit tJorge, fcf.)tltte~ N, pals opens processerat war tJorgerücrt C procedIt di~s Oi, quantum aetate procedebat Oi: proc~dunt Vllleae S, multum diei processerat wm: tJetfirlcljen S, procedunt naves C, procedebant voces entful)ren. T; tJon lEauleuten: opere processerant He wm:en wedergefommen mit, in C; occ. stationes pro- cedunt gel)en fort = bauern, wül)ren L stipendia iis proc~~unt ber 150Ib Iüuft weiter L. 3. quo ciborum c~ndltI?neS processerunt Ci, processit honoribus lon- gms 0.2,. pcr?cedunt il'ae V; occ. procedere in mul- tum . Vlll~ flef in9 @Ia9 gucren' L eö vecordiae pro- cessIt gmg fo wel't SI' . . 4. laec mlllUS prospere proced.ebant N, cum apertä vi parum procederet c?nsuh re.s L;. . occ. id panun processit gelang mcljt L, er homIlll consilia procedmlt L venenum non pro~esserat l)atte feinen ~rfoIg T; 'mea bene facta rer p. procec1unt tommen ~uftatten, nüBen S. pr?cella, ae, f. (procellere nieberroerfen) 1. I5tutlu· lllmb,. I5turm: procella nivem effuderat Cu mare Oa~pmm vex~nt inaequales pro cellae H. '2. 9In. ftnrm, 9Ingttff:. equestrem procellam excitemus oportet L, leglOnes equestri procellä fundere T ~. metap~. I5tur~,. 9Infrn~r, Unl'U~e: civiles procel: lae ~ ~Ircu~.~plClte omnIs procellas Ci, plebs agi- tatm tnbulllc11s IJrocellis L, prima periculi pro cella %rnfturm L. SD Pdr.oceOllosus .. 3 ftürmifclj, tJoIler I5türme: fretu~' leS U; fturmenb: ventus 0 L. ' proce~es, um, m. (altf. proci Uon pro 'bie l!.lome~mcn' annlogl[ef) um!1eli~Ibet nnd) pauperes, § 59, ~b[. 1) .püu:pter; ?B?rnel)mfte, %rnftofraten: Latinorum L iuventutis be9 ffi~te~ft~nbe~ L, civitatis T. ' proCe~lta~, tatis, f. l)ol)er [ßUclj9, Bünge, I5cljlanfl)eit-~ameh . a~lUvantur proceritate collorum Ci arbo: l~.m !?2, lllcurva T. _ ' ?Bon pro-cerus 3, adv. ~ (au cr~sco) l)oclj unb fcljlanf, fcljlanf, geftrecrt: longa procerlOr alno 0 membra T' aves procero rostra Oi, lupi bie Ianggeffredten .pecljte H. ~almae em:porgel)ooene .pünbe Ca, procerior numeru~ elh~ fcljla~ferer ffiljl)tljmu9 Ci, procerius proiectum brac- c nun langer aU9geftrecrt Ci. pr~cessio. ~nis, f (procedo) ba9 ?BorrMen Ci. processus, us, m. (procedo) ba9lYOrtfcljreitew Haff metaph. 1. lYortfcljritt, lYortgang: dicendi Ci' 2 oce' bguter lYortgang, ~rfoIg: fortuna tua proc~ssü~ ha: eat O. Proch~tar ae ob.,er e, es, f bie ~nfeI Procic1a tJor be~n ~llfemfcljen. ~orgeoirge im lEufen tJon lJ1ea:peI 0 V. pro-Cldo 3. cldl (cado, § 41) tJorroürg nieberfaIIen' turres cum ingenti fragore prociderant 0 . cidit ad pedes Achillei H. ~t, rex pro- P!O-ClnC~us, üs, m. (cingo) ffiüftung' nur in ber ?Bob III proclll~tu .'in ber ffiüftung', b. ~. in ~am:pfoereit: f~aft: c~rmllla.lll procinctu facta unter ben ?maffen 0 mIlltes III PI'O?ll~Ct.U et castris habiti in [ßaffenüoung gel).aIte~ '(; lunfttfclj: testamentnm in procinctu Üt- C~I e Cl mbem ber 150Ibat, el)e er in bie I5cljlacljt gel)t fe~ten_ feMen [ßiUen ben ~ameraben mitteilt. ' proclamator, öris, m. I5cljreier ([ef)lecfJter ®ncf)roalter) Ci. pro-clamo 1. Iant rufen, laut fcljreien' lllao-na ~:on clam~t vo?e Diores V; mit %ru9fage: p~ter p~'oclamat se filIUm lUre caesum iudicare L. p~,?~leS, is ober I, m. (IIr;o"Aiiq) l5oI)n be9 %rriftobemo9 be~n~r:f~:te;v;:ta, I5tammtJater be!3 l~önig9gefcljreef)te~ pro~clin? 1. (Og1..8. v. inclJ:no) tJorroärt!3oeugen, neigen' paItes III procllllatas Olune recumbit onus 0: metCl;ph. res proclinata bem (fcljlecljten) %ru9gang f'cf' 3Unetgenb C. t ) pro-?li:vis, e (clYvus) 1. 6ergabge~ellb, a6fdjilffin- semIta I;; sttbs~. hostes per proclive pellere oergao l' 2 .. ~eIlCtgt! gcet.g~e:, bmitllltUig: ad lllorbulll pro: chvl~r Cl, alll~?I~Ia a~. comitatem proclivior Ci. 3. Ictdjt (au~~uful)r~n): 11S erat proclive fiumen tra- ~are, e9 .w~r ll)nen. em B.eicljte9 C, c1ictu est proclive Ci III plochVl ~sse Ietcljt fem Pli adv. procUvl (loeGt) o~r ~r.o~lIve_ (.aee.) Ci. :tJ~~. prochvltas, tatls, f. metaph. @eneigtl)eit- ad aeg' tanc1um Ci. . 10- Proc~e unb Progne, es, f. (ilr;o"V11) ~ocljter be!3 llSanblOn, I5cljwefter ber IlSl)Homele (s. v.), in eine I5cljroaloe tJetltJanbeIt; bal)er meton. I5cljroaloe: meropes aliaequ volucres et procne V. e pr?co, äre. ober procor, ari (procus) tJerfangen: a ploca~c1o, Id est poscendo, procacitas nominata est 02. pr~co!ton, ö~is, m. (\J'ro. nr;o"otnfw) ?Bor3immer Pli. pro-co~s~l~ I~, m. (§ 62, null bem flaff. pro consule s .. v. pro tUc'f~eot!bet) geroef euer ~onfuI, bet naclj ?Berlauf feme9 %rmglal)re9 I5tattl)arter in einer IlSrotJin3 roar' llS:.of~nfuI. _ . SDatJ' P!ocons~larls, e bem IlSrofonfuI gel)örig: imperium' lUS T,. VII' IlSrofonfuI T, fo auclj IJrOConsularis aHein' %r~e.r~ Imago ein I5cljattenoifb ber ~onfulargeroart (u . lDhfttnrtnounnt) L. - om pr~-c0!.lsu}atus, HS, m. bie IlSrofonfulroürbe T. pro-c!astmo 1. (crastinus) cauf morgen tJerfcljieoen'· tJe..:fcljle~n! tJer~a?en: rem differre ac procrastinare cl pr~cre~tl~, O]"ll~, f. Beugung: liberorum Ci. Unb pro?reatr~x, ICIS, f. ~r~eugerin, 9JCutter: procreatrix a:.tmm philosophia Oi. ?Bon pr.o-creo 1. 1. 3eug.e~: ex. ea c1uos filios procrea- Vlt~, ~e matre famlhas mtt Oi; tJon ~ieren: sues IIl,~lltIphces fetus procreant Ci. 2. metaph. l)ertJor, onngen: .quales u~raque civitas cives procreasset N locus .qm .h~nc vlrtutem procreavit Oi. ' Procrls, IdIS, f, ace. im unb in voe l' (il' ) ~..l".t b rc; , • r;O"r;tq . OU} er e9 ",;recljtl)eu9, @emal)Iin be9 ~e:pl)a{u9 ber He tm ~a~be für ein [ßHb ljieIt unb untJerfeljen~ tötete aI9 fte_ tl)~ au~ ~iferfucljt nacljgegangen war 0 V. ' Procrustes, IS, m. (IIr;o"r;ovcrT"1q) ffiüuoer in %rttifa tJon ~l)efeu(l erlegt O. ' pro-cubo, are l)ingeftrecrt liegen: saxea procubat umbra V. pro-cudo 3., cüdi, cüsus. 1. fcljmieben: ira procuc1it enses (j:JtoleptI[rfJ) H; VOlllens dentem procudit arator V. 2. rnetaph. oUben: ling-uam Ci. . pr~cul (autl pl"oculus ober proculum, einer ~lileitung 0011 pro,; [. s.;. ~ro unb § 78, ~of. 2) adv. 1. ace. in bie 1Jct~te,. wett~tn: abscedere 0, talia procul pellite 0 arblt~'IS procul amotis S. 2. abl. unn fernc, llleit~ ~et: mbet, ut procul tela coniciant neu propius acce- ~ant ?, procul eßuctu cernitur Aetna V. 3. loeat. ~It. bet 1Jcrnc, lllett: cum iam procul abesset N non lam procul sed hic praesentes c1i Ci est produl in pelago saXllm V. l5el)r oft oei abl.' ober ab: hanc1 procul ab eo loco umtJeit N, proclll a castris consti- ternnt fern tJom Bager 0; IJrocul urbe patria mari C~ 0 L; 1':wtaph. non procul abhorret 'ab insa~ia Ci, PloClll dublO ol)ne BweifeI L, procul neo'otiis fern tJom ~eItgewül)I H, istud procul abest b~9 Ht burcljau9 mcljt ber lYaIl Cu, procnl errare weit irren S, quorum 591 prodo . proculco causas procnl habeo liegen mir fern T, hauc1 procul seditione erat e9 war nal)e an T, haud pJ;ocul est (abest), q uin e9 trt naf)e baran, baj3 L. pr.o.cus, i,. m. (\Jerro .. mit P;B:X:) ~reiet: l'enelope dUft- CIlIS pro CIS H; 0 tl b L Implldentes proci 1Beweroer pro-culco 1. (calco, § 51, ~nm.) tJor ficlj nieberwerfen, nieberreiten, niebertreten: nives Cu, proculcatas ranas obteret pec1e Ph, pec1ibus virum proculcat equinis 0, aper segetes proclllcat in herba 0, eques sua sub- Oi End. 96, 330. Procyon (nr;o."tvwv 'l!.lorl)\t11b;) ber S{Ieine s;,unb, @eltitn, ba9 am 15. :;'Sufi tJor bem @roj3en s;,un'oe aufgel)t CiR; nur nom. prod -eo, Ire, ii (prod s. v. pro) 1. 1. I)Ct\lotge~Cl1, ~eranilfnmmen: ex portu C, NUllla proc1it ab antro 0; BieI: ad colloquium C; proc1ire ficlj öffentficlj 3eigen L, candic1ato consulari obviam prodiere multi Ci; ace. iiffentIidj anftreten: in scaenam N Ci, in contionem populi N, si testis (ag Beuge) prodierit Capito Ci. 2. metaph. fief) 3cigeu, lllcrbeu: prodit bellum 0, aurum proc1ierat 0, eloquentia proc1iit in Iucem trat an9 Bicljt Ci, iuvenum prodis pnblica cura ag .. . H, proc1is ex iuclice Dama wirft aU9 bem lYreim ein l5f(atJe H. 11. 1. unrge~en, unrrüdeu: in proelium C, si quo erat longius proc1eundum C, columbae prod- eunt volando fliegen tJorwürt9 V; metaph. est quadam prodire tenus Oi9 3U einem geroiffen llSunfte lJorbringen H, sidia equis proculcavit L. Proculeius, i, m. O. Terentius Proculeius, lEruber ber ~erentia, ber @emal)lin be(l 9JCücena9, römifcljer ffiUter, lYreunb be9 %ruguftU(l, teilte fein ~roe mit feinen lErübern, bie im lEürgerfrieg il)r ,?Bermögen eingeoüj3t f)atten H. pro-cumbo 3. cubui, cubitürus 1. fid) Dorllliirtil legeu, Dnrbeugcu, uad) Doru neigen: (remiges) certa- mine SUlllmo proculllbunt werfen ficlj in bie ffiuber V, tig-na procumblillt secundum fiuminis naturam neigen ficlj C, planities procumbit sub montibus liegt tJor, ba(l @ebirge bacljt ficlj ~ur ~oene ao Ou. 2. fidj uiebctwcrfcn, nieberfallen, fidj legen: nostri ex vulne- ribus fessi procubuerant C; aI9 :paff. verb. gebacljt: dexträ alicnius procumbere (= caec1i) V, procumbit humi bos V; tJon lEittenben: ac1 pedes alicuius pro- cumbere C, ad genua L 3U lYüUen faIlen; bicljt. ge- nibllS o· frumenta imbribus procubuerant ba9 @e, treibe f)atte ficlj gelegt C, agger in fossam procubuit war geftür~t L. 3. metaph. finftlt, fallcn: res pro- cubuere meae 0, senatus ac1 infimas obtestationes extra modum ba9 9JCaj3 üoerfcljreiten Ci, consuetucl0 serpere et prodire coepit um ficlj greifen, tJorbringen Ci. 2. metaph. Dnxragen: rupes proc1it in aeqnor V. pro-dlcO 3. c1Ixi, c1ictus tJerf cljieoen, tJerlegen (uom @erid)tMcrmin): diem L T. Prodicus, i, m. (IIr;6rh"oq) 150vf)ift tJon ~e09, Beit, genoH e be9 l5ofrate9 Ci. prodigentia, ae, f. (prodigo) ?Berfcljwenbung: opum T. prodigialiter adv. (prodigium) ungel)euerliclj, feItfam procumbit T. procuratio, önis, f. (procü~o ~ 1. ~3eforgu!tg, ~er. H Ep. 2, 3, 29. prodigiosus 3 tJoIler [ßunbergeftaIten: atria Oirces 0; lllaItnng (bel. fteUuertretenbe): milu sacrarum aedmm pro- curatio est cOlnmissa Ci, sibi procurationem incen- c1enc1ae urbis c1epoposcerat Oi, anuonae Ci, regni Numic1iae S. oce. 2. bie I5teIle einer taiferlicljen lYinan3tJerwaItung, \j.lrnfuratur: praefecturae et pro- curaturae T. 3. l5üf)uultg, \Reinignng: proc1igii L, wunberoar: cura O. ?Bon prod-igium, ii, n. (\tlOf)( prod-agium 'MG l!.lorljer[ngen', § 43, au aio nuß *agjo) 1. [ßunber3eicljen: vim Oereris multa prodigia declarant Ci; meift unglücrlJerl)eij3enb: proc1igia piare T, fames in proc1iginm accipiebatur T. 2. meton. Ungel)euer: non ego prodigium ... c1eus sum 0, nulla pernicies a prodigio illo ((§;atiHna) moenibus ipsis comparabitur Ci, Oresia prodigia V. incesti' T. procurätor, öris, 111:'. 1. I5teHtJe.:tret~r, lEeforger: j2}erroaIter' oce. %rbmlmftrator, @efcljafgful)rer: regm ffieicljstJer~efer C, L. Flavius procurator O. Matrinii Ci, ludi ?Borftel)er ber @labiatorenfcljule T. 2. ?BerroaIter ber taiferlicljen ~infünfte, IlSrofurator (mit bem ius gladii g~gm bie Ij.lrouinöiaIen): Ohristus Tiberio imperi- tante per procuratorem Pontium Pilatum supplicio adfectus erat T. ?Bon prod-igo 3. egi, actus (ago, § 41) forttreioen; metaph. tJerfcljroenben: egebit, qui suum proc1egerit Pl, sum- ptibus sua T. SDalJ. prodigus 3 1 .. Derfdjllle~bctifdj: prodigi epulis, gl~' c1iatorum munenbus, ludis pecumas profnndunt Cl; pro-curo 1. 1. beinrgen, llerwaIten: sacra N, sacri- ficia publica 0, rem Ci, corpus :pflegen V. oce. 2. für einen anbern DCtlDaItcn: alicuius negotia N, alieUlull imperium Ou, Precianam hereditatem Ci; abs. cum procuraret in Hispania Pli. 3· l üf)nen: mea tela procures 0, prodigia L, ostentum Ph. prö-curro 3. curri unb cucurri, cursum est . 1 .. ~er. Dorlaufeu, lanfen: milites visenc1i c.a~lsa ~aetl e~ CD.- stris procurrebant C, matres familIaS III pubhcum procurrunt auf bie I5traj3en C, in ius R;. oee. Dnr· rüden: cohortem, quae temere extra aClem procur· rerat circumveniunt C, agmina procurrunt contra Lalu~ntum V. 2. (Don Drten) anillaufen, fidj erfttclfeu, DOrfilriugeu: (Sicilia) tribus scopulis procurrit in aequor 0, in saxis procurrentibus haesit V. procursatio, önis, f (procurso) ba9 IlSlünteln: veli- tum, Numidarum L. procursatores, um, m. IlSlünUer L. ?Bon pro-curso are (freqn. au procurro) lJorlaufen; oce. :pHinfeln: dum ab stationibus procursaretur L. pro cur sus ÜS, m. (procurro) ball ?Borlaufen , ?Bot' rennen %rnfturm: procursu magis militum quam ex praep~rato L, procursu rapic10 invadunt Martem V, audentissimi cuiusque procursu T. pro-curvus 3 tJorroärt9 getrümmt: falx, mus V. mit gen. aeris H. 2. reid)! tellus 0, locus pro- digus herbae H. 3. ~tnge6enb, nilfernh: Paulns animae prodig'us ber wiUig f)ingao H, fides arcani proc1iga tJerratenb H. proditio, önis,j. (prodo) ?Berrat: oppic1i an ber I5tabt C, patriae proc1itiones Ci. proditor, öris, m. ?Berräter: patriae Ci; ap:pofi' Honen: exercitus proditor c1isciplinae ber 9JCanntl' 3ucljt untreu L, risus tJerrüterifclj H. ?Bon pro-do 3. c1ic1i, c1itns (do, § 41) \1. cweitergeoen' ; 1. tueitcrfüf,rcu; 2. ~iutcrlaffen, überliefern; 3. fcljriftliclj unb münbliclj beridjtcll, überfiefern. \ II. 1. ~erDnrgebeu; 2. anfftcllen, bcfanntmadjcn; occ. eruenllen; 3. (@eljcimnill) Dcrraten; I ore. Dcrrnttlt, tu bie ~iinbe filielen, anilliefcrn. 1. 1. qui genus a sanguine Teucri proderet fort, vffan3e V. 2. auspicia suis posteris prodic1erunt Ci, reO'num a Tantalo proditum Ci. 3· a. c1e Magonis interitu duplex memoria proc1ita est eine bop:peIte lJ1acljricljt N = is locus prodit memoriam :pffan~t bie ~rinnerung fort 0; b. memoria proc1itum est e9 ~at ficlj burclj :rrabition (bie l5age) erl)aUen C, memoria prodoceo 592 ac litteris münbIiclj unb jcljriftIiclj Ci; litteris Ci; e. belli gesta multi memoriae prodiderunt ljaben bericljtet, überliefert N; mit acc. c. il1f. idem ossa sepulta esse memoriae prodidit N, d e eo N, quae scriptores Graeciae prodiderunt Ci, utrumque auc- tores prodiderunt T. II. 1. Medusae squalentia proc1idit ora O. 2. mul- titudini produnt, quae ex usu esse iudicaverunt C, in reD perniciosum exemplum prodere ftatuieren C; ace. iter necessarium esse Miloni Lanuvium ad fiaminem prodenclum Ci, interregem L. 3. arcana et secreta Cu, homo enuntialls commissa, prodells COllSeiOS Ci, fidem brecljen S, crimen vultu 0, V1lltus prodit gaudia H; ace. populos fidei suae commis- sos Cu, aquilam hostibus C, aliquem acl mortem bem :'robe übetIiefern V, in cruciatüs L. pro-doceo, ere lJorprebigen, feljren H Ep. 1, 1, 55. pro-duco 3. c1üxi, ductus I I. 1. l.lorfÜ~ren; occ. an0rücfen laff cn; I 2. etnfü~ten, anftreten laffeu, l.lOrfü~xeni occ. gefeiten i I 3. l.lcrfciten, ~etl.lotfocfcn, V Ctlllcfen. H. 1. ttJcHet3tc~en, aUßbc~uen; I 2. grll#3te~cn, cr3it~en; occ. er3eugcll; i 3. befiirberlt, cm.\Jorlitingcu. I. 1. iumenta procluci iubet C, eo duces proclucun- tur C; ace. milia peditum N, copias pro castris C, milites centuriatim C, in aciem C. 2. aliquem in consilium Cu, producit servos (ali:> Seugen) C, harum renlm testis produco Ci, produci e carcere Ci, civls Romanos ac1 necem, servos ad supplieium Ci; bej. lJon ben :'rribnnen, welclje iBürger nnb Sßeamte in ben ~omitien nitieren: consules producti in contiollem Ci, proc1uctus est ab eo Cn. Pompeius Ci; ace. nova nupta produeit virulll 0, tua funera mater produxi gab bir bM le1lte ®eleite V. 3. aliquem dolo in proelium N, notitiä Septimi proc1uctus navem con- scenc1it C, quo cliscordia eives proc1uxit! V. 11. 1. producta longius aeie circumvenire llostros contendebant bnrclj 12Cui:>beljnung C; metaph. ignes in fiammas anfad)elt 0; lJon gebeljnter srcui:>fpraclje: (syllaba) pro cl uca tur, quae nunc correpti us exitO; &eitIiclj: proc1uxi vitam friftete bai:> Beben N, convivium ac1 multam noctem Ci, sermonem ~in~ieljen Ci, spem vitae eo usque T, iucunde cenam produximus wir fa~en lange ~u :'rifclje H; oee. rem in hiemem ver, jcljieben C, res producitur jcljleppt ficlj ljin C. 2. tem- pus producit semen in aristas 0, principes liberos T, qui te proc1uxit, arbos H; ace. hominum cor- pora V, nova (vocabula) genitor proclucit usus H. 3. ad magna et honorata ministeria C~t, remiges ex navibus onerariis ~um ~Iottenbienfte lJorwaen laffen C, emn omni genere honoris producere non destiti L. )BgL s. v. pröcluctus. ~av. productio, önis, j. ~e~nung Ci. pro ductus 3, adv. e (adi. i801. pt. PI. pa88. bon prodilCo) 1. l.lcrlängcrt, fang: ibant (equites) productiore cornn sinistro T, neve minor neu productior sit fa- bula H. metaph. 2. gellc~ut, lallg: proc1ucte dicere fang aUi:>lprecljen Ci, syllaba proc1ucta et long'a Ci. 3. fidj in llie ~änge 3te~enb: dolores longinquitate producti vehementius torquent Ci. proeliator, öris, m. @5treiter T. Nomen ag. von proelior 1. fämpfen, fecljten, ftteiten: pedibus ffU ~u13 C, curru ~u ?magen T, legiones in ipsis fiuminis ripis proeliabantur C, proelians interficitur im ~ampfe C. 1150n proelium, ii, n. 1. ~ampf: aethere venti proelia tollunt V, cervi proelia miscent V. 2. :'rreffen, ®e, fecljt, @5cljfacljt: proelio hostem lacessere ~um ®efecl)t C equestre C, quinque proeliis terrestribus, tribus na~ valibus Banb" @5eefcljlacljt N, Plataeense bei qllatää N apud Salalnina N; committere, facere liefern cuu{ aliquo inil'e SweHamllf L.·· ' Proetus, i, m. (II(!o'iroc;) ~önig in :'ritlJni:>, Sßruber bee srchifiui:>, nacljmali:> von qlerfeui:> in @5tein verwanbelt O' barnaclj Proetides, um, j. brei :'röcljter bei:> qlrötUi:>' BlJfippe, .;spljinoe unb .;spljianaffa, bie ficlj in baccljifclje~ ?maljnfinn für ~üI)e ljielten 0 V. profane 1. 1. entweiljen, entljeiIigen: festnm pro- fanat 0, plebs scivit, ut sacra profanarentur L. 2. fd)änben: pudorem Cu. ll50n pro-fanus 3 (\1Ja~ bot ober aujierlja(li beS3 ~empellie3irfeS3 - fanum - Hegt) 1. lI11~emg, ungeltJei~t, ~J;oftln: sive sacer sive profanus lOCHS esset N; subst. publica privatis secernere, sacra profanis 115oHi:>, unb srcItargut H. 2. ntdjt etngcttJei~t, ltUctllgCttJei~t: pro- cul este, profani V; metaph. vulgus ben 9J1ujen ab, ljofb H; Enallage: OC1ID O. 3. gOttI00, rlldj{o~: paenas mentis profanae cepit 0; avis, bubo unl)ei{, fünbenb O. ' profectio, önis, j. (proficlscor) srcufbruclj, srcbmarfclj, srcbreife: omnibus rebus ad profectionem cOluparatis C, consilium profectionis et reversionis meae Ci. pro-feet!> ('pro facto', §§ 67 unb 43; \)g(. unter pro A, 3) adu. in ber ~at, füt\valjr, waljrIiclj, ficljerIiclj u. a. profectus, üs, m. (proficio) ~ortfcljritt, 0:rfoIg: sine profectu vergebliclj 0, verba profectu carent finb lJer, foren O. pro-fero, ferre, tuli, lätus I I. 1. IjCJ:l.lotiragcll, .brillgen, .~oIen; oce. l.lotfüljtClt, allffüllteIl i 2. metaph. licfallllilltadjen, aeigclt, brillgen, l.leriiffentHdjcn; occ. ctltJii~ncn, altfü~relt. H. 1. ttJeiter tragelI, \)orrütfcn; meta:ph. 2. ult0beijltw, et:ttJcttCtll; oec. IJerlängctn; 3. l.lcrfOjicliclt, vertagen. ~lIm jßorld,Jetn I I 1. 1. telum, quoel latebat, protulit N, tormenta armaque ex oppido (~ur srcui:>lieferung) C, litteras pro- felTe atque aperire Ci, proferebant purpuram alii, alii tus et odores Ci; baljer: rana profert caput e stagno ljebt, fteett ljeraui:> Ph, matres liberos in con- spectum IJroferebant bracljten lJor I2Iugen, neigten C, testalllentum Alexandriae proferebatur fanb ficlj, ~eigte ficlj C, laurnm profert terra bringt ljetlJor Pli; ace. proferrem libros, si negares Ci. 2. faeinus, fiagitia Ci, nihil POSSlillt ex litteris in aspectulll proferre ani:> 2icljt fcljaffen, ~uftanbe bringen Ci, ing'e- nium ~eigen T, ad famam in ffiuf bringen T; ace. satis est unam rem proferre N, exelllpla Ci, quid vinolentiam tuam proferam? wo~n foH iclj reben von? Ci. 11. 1. vineas lJorfcljieben, signa ad castra anf' brecljen L, arma vorbringen CULi bilbL pec1em weitergeljen H. 2. munitiones tota nocte pro- ferunt C, pomerium L, imperium super Inc10s V; bilbI. fines officiorum Ci; ace. vitamPli. 3. diemL, res in annum L, tempus L, fata parentis ben :'robei:>' tag, :'rob V; ea prudentia Ronme rebus prolatis nihil valet ~u ffiom in ben ~erien Ci, exercitum bie ll5er, fammlung bei:> Sjeerei:> auffcljieben L. professio, önis, j. (profiteor) 1. 121nmelbung, öffent, liclje srcngabe: ex illa professione Ci, pietatis srcu~e' rung T, fiagitii srcnmelbung ~ltt qlroftitution T. 2. meton. (angemelbete~) ®ewerbe, ~unft, ~aclj: magi- cae artis Cu, bene c1icendi Ci. professor 593 progenies professor, öris, m. (profiteor) ein öffentlicljer (angemeI< beter) Beljrer, qlr 0 fe ff 0 r: clari nominis professor Q. ~alJ. professorius 3 fcljulmeiftetficlj, llebantifclj: lingua T. pro-restus 3 unfeftIiclj, nicljt feftIiclj: festis profestis- qne c1iebus an ~eft, unb ?merftagen L; bicljt. lux profesta H. pro-ficio 3. feci, fectum est (facio, § 43) 1. l.lOt. ltJiitt0 fommen: nuntiatur Ariovistum tridui vi am a suis finibus profecisse ljabe 3urücfgelegt C. metaph. 2. \yortfdjtitte lltadjelt, etw. tllt0tidjten: si ni.hil in op- pic1i oppugnatione profecisset C, plus proficiebant multitudine telorum C, si modo in philosophia ali- quic1 profecimus Ci. 3. nü~cn, bienelI, IJe1fcn: verba profectura aliquid 0, non proficientia frena unnü1l 0, ac1 c1icendum profieit scriptio Ci, herba proficiente nihil curarier unwidjam H. ~a~u ineoh. pro-fiClScor 3. profectus sum Cief) fange an mief) fort, 3umaef)en') 1. altfbxec~en, lidj allfntadjcll, aliteilell: ma- turat ab urbe proficisci C, navibus, classe aU I5cljiff N, aber cum exercitu N, proficisclilltur Pisanc1ro duce geljen in @5ee N, navis proficiscitur fticljt in l5ee, fegelt ub Ci; comparare, quae ac1 proficiscenclum perti- nent C. srcui:>gangi:>llUnU: StagIrä Cu, portu L, a Persepoli Cu, ex partu C. Siel: Athenas, in Mediam Cu, a d (i n) bellum C, a c1 ver s u s Ptolo- maeum N, contra barbaros N; Swea burclj supin. venatum auf bie .;sagb, jagen geljen N; ger. ac1 Mas- "iliam occupandam C; bopp. dat. subsic1io (auxilio) Thessaliae ben :'rljeffaIiern ~u SjHfe N. 2. reifen, ntatfdjtcren, ftc~ woljin liegeben: Aratus profectus Argis Sicyonem Ci, cum potestate in provinciam est profectus Ci. 3. metaph. von etw. alt0ge~elt: ab hoc initio profectus leg'mn promlllgavit C, inde proficiscitur oratio mea Ci, a philosophia profectus Xenophon scripsit historiam Ci; occ. ~mit~rclt, cnt· fte~tll: plura a parente profieisci non possunt N, ex ea civitate N, Tyriä de gente profecti 0, a Pal- lante entftammen V, Plato reliquique Socratici et qui ab his profecti sunt I5cljüler, 91acljfolger Ci. pro-fiteor 2. fessus sum (fateor, § 43) 1. frei ~erallß. lugen, liefenltcn, gcftc~en, iiffentHdj crfHiten: eg'o de me ipse profitebor Ci; mit acc. c. inj. te palam ac1versarium esse profiteris Ci; mit bopp. acc. se grammaticnm ficlj ali3 ®rammatifer anfünbigen, ficlj ®rammatifer nennen, baljer auclj = ®rammatif lJor, tragen Ci, professus amicum ber ficlj ~reunb nennt H; mit @5acljo b i. artem vitae ficlj mit ber Bebeni:>funft bejcljäftigen, He leljren Ci, ius ffiecljti3funbiger jein Ci, iudieium ali:> I2Xngeber (~ronllettge) auftreten S T; abs. qui profitentur bie Beljrer finb Pli. 2. l.ledjeifiw, l.ler" f~redjclt, anbieten: se ad eam rem profitetur adiuto- rem bietet ficlj an C, omne stuc1ium profitebatur C, Yarro profitetur se venturum C, si ac1 eam rem operam vestram profitemini Ci; bi clj t. mag-na, grandia OH. 3. oee. amtliclj angeben: professus est apud praetorem er melbete ficlj an Ci, aratores iugera Bua profitentur geben an Ci, nomen, frumentum L. ~alJ. pt. pf. professus 3; med. professae öffentliclje ~irnen 0; pass. professa arma verfprocljene 0, mors offenbarer Ph. proftlgator, öris, m. (profilgo) 115erfcljwenber T. profiigatus 3 1. niebergejcljIagen, elenb: maerore adflictus et profligatus Ci. 2. rucljfoi:>, ljeiH0i3: homo profiigatissimus Ci. Adi. isol. pt. pf. pass. lJon pro-ftigo 1. (filgere Ief)fagen) 1. niellerttJerfen, über" ttJüfttgen: decemplicem numerum hostium N, tantas opes N, hostes C, c1assem prima impetn werfen C, aeiem T. metaph. 2. IltellerfdjIagw, ftürjcn, oll· grnnlle ridjten: ab tam tenui initio tantae opes sunt ® t 0 \tJ a \j e r, ~ateinifcl»SDetttfcl)eiJ ecl)u!\tJörterliucl), 3. 2lttfl· profiigatae N, rem p. Ci. 3. (moralifuJ) ernlcbrigen: omnia ad perniciem profiigata et perelita eine ganff ljeiHofe 115erfunfenljeit unb ll5erworfenfleit Ci Rosc. 13, 38. 4. 3lt ~nlle bringen, alitltll: profligata et paene ac1 exitum adducta quaestio Ci, eleos ipsos commit- tere ac profligare bellum L, pugnam L, proe- lium T entfcljeiben. pro-fio 1. ljetlJorDlajen: taurus profiavit fiammas 0; metaph. pectore somnum V. proftuens, ntis, adv. enter ljetlJorffie~enb, ftrömenb: aqua L; metaph. omnia profluenter, prospere teiclj, liclj Ci, loquaeitas Ci, eloquentia T; subst. pro- ftuens, ntis, n. metaph. profiuens qnidc1am habuit Carbo et canorum woljIlautenber ffiebeftrom Ci T. Isol. pt. pr. lJOlt pro-ftuo 3. fiüxi 1. ~erlJorftrömen, 'flie~en: Mosa pro- finit ex J;llonte Yosego C. 2. metaph. vorwärti:>' lommen: Messalina ad incognitas libidines profiuebat fam fo weit, ficlj unerljörten Büffen ljin~ugeben T. ~alJ. profluvium, ii, n. bai:> ~etlJorffie~en Ctt. * pro-for 1. fätus sum ljeraui:>fagen, jagen V. pro-fugio 3. fUg'i 1. intro f1te~ell, cntffte~en, lidj flüdjten, lla~ ®eite Iltdjen: Oatilina profügit Ci, pec1i- bus Hadrumetum profugerat C, domo Ci L ober a domino Ci entlaufen; occ. bie ,311flndjt l1clJmcn: alii ad Bocchum profugerant S. 2. trans. fltcf)cn, meiben: servi profngiunt dominos C~t, agros H. ~alJ. profugus 3 1. flitcfjtio, flie~C\lb: Aeneas c1omo pro- fugus L, profngus altaribus taurus T, profugi e proelio T. srcuclj s1~bst., baljer mit gen. Tiridates regni profugus T. 2. occ. l.lerbllllllt; sztbst. lBex· lianntet: profugo opem ac1ferre 0, Hannibal patriä profugus ad Antiochum pervenit L. 3. metaph. lmftet, ltlltf)crfdjttJcifcUD: Scythae H. pro-fundo 3. füdi, rusus 1. l.lergieficu, anßgtcficll, altilftriimcn laffeu: lacrimas Cu 0 Ci; baljer pass. ~erl.lotftriimen: profusus e cervice cruor 0; metaph. multitudo se profunc1it C, quae in vitibns se llimium profuderunt wai:> ~u üppig gewacljjen Ht Ci, clamorem, voces aUi:>fto~en Ci, spiritnm pro rege Cu, animam Ci aUi:>ftrömen laffen, aUi:>l)aucljen. oce. 2. o.\Jfent: pe- cuniam et vitam pro patria ®ut unb Sßfut Ci. 3. Ilet· gcuben, l.lerfdjlUcubw: divitias profundat in libidinum gurgitem Ci, patrimonia, pecunias Ci, quae ego pro- func1ere ac perdere videbor Ci. 115gI. S. v. profüsus. pro-fundus 3 (fundus: 'abgrünbig') 1. tief: fiuvius Cu, mare Ci; bi clj 1. von ber :'riefe ber Unterwelt: Styx atra Manesque prOfl111di V, nox 91acljt ber SjöHe V. ffi T) e 1. altitudo srcbgrunbtiefe LT, caelum ljoclj V, silvae bicljt Cu. 2. metaph.liollcnlo~, ltnermefi1tdj! venter Gu, profundissimus libidinl1m gurges Ci, avaritia uner, jättliclj S, os Pindari tteffinnig H. ~av. subst. pro- fundum, i, n. 1. Xiefe: maris 0, me in profull- c1um iecissem Ci, silvarum ac montium profunda bie ljoljen Sßerge unb bicljten ?mälber T, profundmll vendis mihi einen bobenlofen srcbgrunb Pl Capt. 182. 2. oce. W1eerei:>tiefe, lJJ1eet: tilia matri omnibus est terris, omni quaesita profundo 0, Siculum O. profusio, önis, f. (profundo) 115erjcljwenbung Pli. profusus 3, adv. e (adi. isol. pt. PI. pa88. bon profundo) 1. ltnmäfiig, altßgelaffen: profuse in castra tendere in wilber ~lucljt L, laetitia efficit profusam hilari- tatem Ci, sumptus Ci, cupido T. 2. l.lctidjttJcnbc" rijdjj mit gen. alieni adpetens, sui profusus S; oce. foftf1Jteltg: epulae Ci. pro-gener, eri, m. ®atte ber ~nfelin T. pro-genero, äre eqeugen: non progenerant aquilae columbam H. progenies , ei, j. (progigno) 1. ~liftammnng, ß'le· fdjledjt: virtutem, non progeniem quaerere Ci. meton. 38 progenitor 594 2. lRadjftlntntenfdjaft, lRadjftlntnten: Procles et Eury- sthenes principes ex progenie Herculis Spartae re- ges fuerant N; oee. lRadjftlntntc, ~tI~n, ~~riifjf.ing: Bacchus pro genies Iovis 0, Miltiadis progenies stimon N; metaph. carmina ... progenies mea 0. progenitor, öris, m. ('1ßorucitcc') ®tammtJater, m:l)n· l)err: Eurysthenes progenitor maiorum Agesilai N. Nomen ag. tJon pro-gigno 3. genui, genitus l)eruororingen, er3eugen: Phaestia progemtit tellus Ligdum 0, qui illud lumen progenuit Ci. prognätus 3 (isol. pt. P.f. au prö-[gJnascor) 1. (oon $ol:eItern) aoftammenb: Tantalo prognatus, Pelope natus (m:treu~) Ci, prognati ex Cimbris, ab Dite patre C; mit abl. magno consule prognatus H. 2. (uon <ern) geooren: Castor gaudet equis, ovo pro- gnatus eodem pugnis H, artes, quas doceat quivis semet prognatos H. Progne s. v. Procne. pro-gredior 3. ·gressus sum (gradior, § 43) 1. Ull1:~ lDättß~, ftltt~, utlrfdjreiten, utlrge~en: ut re gredi quam progredi mallent Ci, nihil progredi gar niel)t au~gel)en Ci; oee. (oon ~rujJpm) utlrriicfen: mi- lites in locum iniquum progrediuntur C, longius a castris C; mit ace. naves solvit paulumque a portu progressus C, tridui viam C; mit supin. longius pabulatum C. metaph. 2. ~tlrtfdjritte ntadjen, fteigen: estne aliquid ultra, quo crudelitas progredi pos- sit? Ci, videamus, quatenus. amor in amicitia pro- gredi debeat Ci, quo amentiae progressi sunt L. 3. (in ber \Rebe) lDeiterfdjreiten: nunc ad reliqua pro- grediar Ci. 4. (im mIter) utlrrliden: paulum aetate progressus Ci. ilatJ. progressio, önis,j. 1. ~ortfel)ritt, ,ßunal)me, ?mael)~, tum: discendi Ci, ad virtutem Ci. 2. (in ber \Rebe) ®teigerung Ci De or. 3, 54, 206. progressus, üs, m. (prögredior) 1. ba~ ~ortfcl)reiten: nihil errat, quod in omni aeternitate conservat pro- gressüs et regressüs constantes Ci, rerum progl'es- süs bie ~ntwicnung ber ~reigniffe Ci. 2. ~ortfel)titt: progressüs faeere in studiis N Ci. proh s. v. I. prö. . pro-hibeo 2. ui, itus (habeo, § 43) cfeml)alten'; 1. ab~aHen, alilDe~rcn: di prohibeant a nobis impias mentes Cu, silva Suebos a Cheruseis prohibet l)ält ao, trennt C, naves portu niel)t einfal)ren laffen C, ho- stes finibus C, fonte aofel)neiben C, praedones procul ab insula feml)alten Ci, prohibenda est ira in pu- niendo Ci. 2. ~inbmt, uer~tnbern: aedificantes pro- hibere sunt conati a~lt iSau N, Alpici transitu pro- hibere eonantur am Üoergang N, hostes rapinis, pa- bulatione C, Ioei natura aditum prohibet mael)t uno mögliel), tJerl)inbert C, i deo s prohibere fie batan L .. Wleift mit inl Teutonos intra fines suos ingredi pro- hibuerant C; mit ~eifel)efat: ne lustrum fieret, mors prohibuit Furi L; mit tJorau~gel)enber ~egation: nec prohiberi poterat, q ui n erumperet L; erft f:pät: q uin erumperet, prohibitus est T; oee. l1erliieten: lex contraria prohibens Ci. 3. lielDa~ren, liefdjli~cn: Trinobantibus ab omni iniuria prohibitis C, a quo periculo prohibete rem p. Ci, magnum numerum eivium calamitate Ci, uxor prohibita servitio L. pro-icio 3. ieei, iectus (iacio, § 43) 1" l1t1rlDerfen: proiectus (cani) cibus H; oce. l1lI:t:ftreden, l1t1r~aIten: hastam fällen N, clipeum prae se L, proiecto pede laevo tJoranfeten Vi metaph. urbs in altum proieeta bie in bie®ee l)inau~ragt Ci. 2. ~inauß~, ftlrtjagcn: urbs laetatur, quod tantam pestem (~atmna) foras proiecerit Ci; oee. l1erliannen: Agrippam in insulam Planasiam proiecit T. 3. ~inlDerfen, 3U lStlbcn, bei~ feite, lDeglDerfen: aquilam intra vallum proiecit C, arma niebedegm C, sarcinas wegwerfen C, se ex navi fiel) üoer iSorb ftür3en C, se ad pedes alicuius Ci se in forulll auf~ ~orum ftüqen L, se in :B.etus fi~ 3u stlagen erniebtigen L, alga proiecta au~geworfen V galeam ante pedes proieeit V, effigiem imperatoris i proiecta senatus auctoritas gefunfen T, insignia ao: legen Hi mit :präbif. ace. tribunos insepultos L. metaph. 4. fa~ren laffen, ~reißgeben, l1erfdjntä~en: Belgae patriam virtutem proieeerunt C, queritur in contione sese proiectum ac proditum a Pompeio C, proiectis omnibus. fugae consilium capere mit ~int. anfetung tJon C, pudorem 0, animam ba~ ~eoen I)in. werfen, fiel) töten V, proici in miserias ftür3en S. 5. ~in3ie~en, l1erWtifen: ii, qui ultra quinquennium proieiantur T. ilatJ. proiectio, önis, I ba~ m:u~ftrecfen: bracchii Ci. Unb proiectus 3 1. 1. ~erl1t1rtretenb, ~erl1t1rragenb: pro- ieetae orae continentis L, saxa V. metaph. 2. ~er~ l1t1rragenb: proiecta iustitia est atque eminet Ci. 3. 3U etw. geneigt: gens ad libidinem proiectissima T. 11. 1. am )Stlbtn Hegenb: proiecti ad terram C, vi- ridi proieetus in antro V. 2. metaph. niebrig, l1cr~ äif)tHdj: patientia servientium T, proiectus vultus et degener T. pro-inde unh pro-in (§§ 68 lt. 42, mof. 2) 1. bal)er, bem. nael), be~l)am (nut: in mufforberungen, bie cd!! \Refultat auß bem 1ßorljergel)enben aUfgefaut finb): proinde persequamur eorum mortem! C, proinde aut exeant aut qui- escant Ci, proinde ita sint parati Ci. 2. eoenfo, gerabefo: proinde ac si alius POPlUUS eum damnas- set gleiel) al~ 00 N = proinde quasi magnifica sint L, proinde ut tu promeritus es eoenfo wie Pl. NB. 5Sei 1licljtetn: pr61n Pl, pr61nde tona eloquio V_ pro-läbor 3. läpsus sum 1. 1. l1lIrlDärtß gleiten, fdjfli~fen: serpens prolabitur Ci, elephanti clunibus subsidentes prolabebantur rutfel)ten tJorwätt~ L. 2. metaph. ~ingeraten,l1erfallen, fidj ~inreifjen laffen: in misericordiam L, ad iurgia in ®treit geraten T. 11. 1. ~eralifallen, ~gIeiten: Mareellus prolabens ex equo L, equus prolapsum per caput regem effudit L; oee. einftlir3en: aedes Iovis vetustate prolabitur N, prolapsa Pergama V. metaph. 2. irren, fc~Ien: cupiditate regni L. 3. finIen, l1erfallen: prolapsum clade imperium R. L, dites olim familiae magni- fieentiae studio prolabebantur T. prolätio, önis, f. (pröfero) 1. bcl~ lStlrbringen: exem- plorum Ci. 2. 'J:rlDeiterung: finium L. 3. &nf~ idjuli: diei be~ ,ßal)lung~termin~ C, magnitudo faei- noris prolationes adferebat T. pro-läto 1. (frequ. 3lt profero) 1. erlDeitern, l1er~ gröfjeru: agros T. metaph. 2. auffdjieben, l1er3iigcrn: dubitando et dies prolatando S, prolatatum bellmn acriter sumitur T; oec. ~inhIten: Melsalina in hortis vitam prolatare friftete T, spem fiel) weiter mit ber ~offnung tragen T. pro-lecto 1. (j,·equ. alt prölicio) locfen, rei3en: praeda animos prolectat 0. proles, is, f. ([tatt *pro-oles, ugr. sub-oles, ind-oles, ad- olesco) cba~ ~ertJorwael)fenbe'; 1. ~~röfjnug, srinb, lRadjftlntme: prolem est enixa gemellam ,ßwillinge 0, germana Iovis Saturni altera proles V, laudantur simili prole puerperae H. 2. f 0 11 e ft. lRadjfllntntCll' fdjaft, ~efdjledjt: argentea, Mavortia 0, Ausoniae V, Romulae genti date remque prolemque H; metaph. boum ffiaffe V, maris proles, genus omne natantllIU bie stinber be~ Wleere~ V, olivae bie iSeere V. 3. oee. 3ngenb, junge ID1annfdjaft: sternitur Areadiae proles V. proletärius, ii, m. iSürger ber unterften straffe, \ßro- letarier (bie roeniger al!! 11.000 ~(l oefauen, baljer oom .reriegß.. prolicio 595 promptus bienft frei roaren): qui aut non plus MD aeris aut om- nino nihil in suum censum praeter caput attulissent, proletarios nominavit (Servius), ut ex iis quasi proles, id est quasi progenies civitatis expectari videretur Ci De rep. 2, 22, 40. pro-licio, ere (Iacio, § 43) l)ertJotIocfen, anlocfen: cete- ros ad spem proliceret arma sine noxa ponendi T. pro-lixus 3, adv. e (adi. isol. pt. P.f. pass. alt liqueo) ctJorwärt~ gefloffen'; 1. aUßgebe~nt, lang: .comae 0, barba lang, waUenb V. 2. geneigt, liereitlDilltg: pro- lixe promittere Ci. 3. glinftig, gflidUdj: cetera spero prolixa esse Ci. pro-loquor 3. locütus sum au~f:pteel)en, l)etaui3fagen, nennen: proloqui caelo Medeai miserias Ennius, Canuleius proloquitur se prohibiturum esse L. pro-lüdo 3. lüsi eine lEorü'flung mael)en, fiel) einüoen: ad pugnam V; metaph. ipsis sententiis pngnare, quibus proluserunt Ci. pro-luo 3. lui, lütus (Iavo) 1. abf,)Jlilen, autlWlifen, befendjten: in vivo prolue rore manus 0; biel)t. tJom :ttinfen: pleno se proluit auro leerte ben iBeel)er (eigtt befeuel)tete fiel) V; bal)er: multä prolutus vappä mit fel)leel)tem sträter tüel)tig angefel)wemmt H, praecordia mulso fiel) ben Wlagen fpülen H. 2. lDegf~lilen: tem- pestas nives proluit C, saxum de vertice montis imber proluit V. 3. anfdjwentnten: pisces :B.uctus in litore proluit V. pro 1 üsio, önis, f. (pröIüdo, § 36) lEotübung, \ßrooe Ci. proluvies, ei, f. (prö-*luvere = Iuere) m:u~ftrömung: foedissima ventris Untat V. pro-mereo 2. ui ober pro-mereor 2. itus sum 1. trans. uerbienen, fidj IDlirbig ntadjen: si quam pro- merui poenam 0. 2. intro (flaff. depon.) fidj l1er~ bient madjen, fidj lSerbienfte erlD erb en : paratiores ad bene de multis promerendum Ci. ilatJ. pt. pf. pass. subst. ,isol. promeritum, i, n. lSerbienft: deae mu- nus promeritumque patet 0; oce. ~djulb: male pro- merita fel)leel)te ~anblungen Pl. Prometheus (lI(!Of-l1J&EV.) :tUane, ®ol)n be~ ~a:peto~, lEater ileufalion~, Wlenfel)enoilbner, ber bem ,ßeu~ ba~ ~euer ftal)l, um feine :tongeftaIten bamit 3U oeleoen. ,ßur ®trafe wirb er an ben staufafu~ gefel)miebet, wo ein @eier an feiner ~eber 3el)rt, Oi~ ~etfule~ biefen erlegt. Deel. gr. ens, ea, eil; lat. analogifel) eTIS, ei. Adi. Prometheus 3 (lI(!Of-l,WEW'): iuga ber staufafu~ Pr. Patronym. Promethides, ae, m. ®ol)n be~ \ßro, metl)eu~, ileufalion 0. pro-mineo, ere (09r. irnmineo) 1. l)ertJorragen, ·ftel)en: collis in pontum prominet 0, promunturium pro- minet in altum L, prominentes orae T;subst. n. in prominenti litoris lEorf:prung T, prominentia montium m:u~läufer T; oce. coma prominet in' vul- tus l)ängt in~ @efiel)t 0, rostrum 0, prominent un- gues Cu, corpora prominent ore ragen au~ bem ?maffer H, coma (~auo) prominet Algido üoerragt, ragt auf H, pectore nudo fiel) üoer bie Wlauer neigen C. 2. metaph. fiel) erftrecfen: gloria in posteritatem pro- minet L, iustitia foras tritt l)ertJor Ci. pro-miscus ober pro-mlscuuS 3, adv. e ober ue (mIsceo) 1. gemifel)t, gemeinfel)aftliel), ungefonbert: pro- miscue in :B.uminibus perluuntur C, comitia, conubia promiscua jßatri3iern unb \ßleoeiern gemeinfel)aftliel) L, divina atque humana promiscua habere für gleiel)' gültig l)aIten S, se usurum promiscä caede ol)ne Unter- fel)ieb niebermael)en T; subst. n. in promiscuo esse 3ugängliel), offen fein L T, in promiseuo habere gemein, fam oefiten L. 2. metaph. gemein, gewöl)nIiel): pro- miscua ac vilia mercari T, cognomentum T. promissio, önis, I (prömitto, § 36) lEerl)eitiung, ba~ lEerf:preel)en Ci. promissor, öris, m. (prömitto, § 36) !Berl)eitier; oce. \ßral)ler H Ep. 2, 3, 138. promissum, i, n. (subst. isol. pt. pf. pass. uon prömitto) lEerl)eitiung, ba~ lEerf:preel)en: servum spe promissisque corrumpere Ci, faeere Ci, praestare L, dare ° er, füUen (aoer Ca 64, 139 = promittere), non dare tJer, weigern 0, promissis stare Ci, manere V l)alten, er, füllen, exigere einmal)nen Ci. . promissus 3 l)erabl)angenb, lang: capillo longo bar- bäque promissä N, capillo promisso sunt tragen langei3 ~aar C, coma ° L. Adi. isol. pt. pi pass. tJon pro-mitto 3. mIsi, missus cuorfel)icfen'; 1. wael)fen laffen: constat multos mortales capillum ac barbam promisisse (al~ ,ßeiel)en ber :trauer) L. 2. metaph. tJerf:preel)en, tJerl)eitien, 3ufagen: vadimonium Venerio servo promittit Ci; mit ace. praedie. me promisi ultorem fünbigte miel) al~ ffiäel)er an V; mit aec. e. inl tut. eum studiosissimum bonorum futurum esse promitto Ci, omnia se faeturum promittit S;. biel)t. mit in! pr. si operam dare promittitis PlHi oce. ad cenam (ad fratrem Ci) bie ~inlabung annel)men, 3ufagen Ph, donum Iovi gelooen, weil)en Ci. promo 3. prömpsi, prömptus ([tatt *pro-emo) 1. ~er .. l1t1rne~meu, ~erutlr~tllen, ~eranßbringen: diem qui pro- mis et celas ber erfcf)einen lätit H; pridem pro~ visum venenum promere l)erau~nel)men T. m:u~gangi3. :punft abl. villa promens dolio tJom ~affe H, pugionem vaginä l)erau~3iel)en T; mit praep. tela e pharetra O~ signa (pecuniam) ex aerario L; refl. cavo se robor0 promunt fommen l)erau~ V. metaph. 2. ~eraußbringenr ~geben, 4affen: argumenta entlel)nen Ci, clienti iura in ffieel)t~fragen iBefel)eib geoen H, in scenam auf bie' iSül)ne bringen H, obseura 3um lEorfel)ein otingen H. in publicum oetanntmael)en T. 3. ent~lillen, alt ben '.tag legen, an ben '.tag bringen: rem agitatam Cu, consilia Ci, saevitiam factis in feinen ~anblungen 3eigen T, miracula H, odium feinem ~af1e freien ~auf laffen T, vires anwenben, georauel)en V. 4. oCC. fidj aUßf~redjen, fidj änfjern: orationem in einer ffiebe T, Natalis prompsit se missum esse fagte T. lEgt s. v. prömptus. pro-montorium S. V. prömuntorium. pro-~oveo 2. mövi, mötus 1. l1t1rlDärtßbewegell, l1t1rfdjteben: unum promörat (= promöverat)pedem triclinio Ph, saxa vectibus promovent C, machina- tiones C, sealas et maehinamenta T. oCC. a. l1t1r~ rüden laffen: eodem die castra promovit C castra ad Carthaginem L. b. erlDeifern: promov~t Auso- nium filius imperium 0, aggerem ad urbem tJerlän, gern L. metaph. 2. fiirbern, ~elien: doctrina vim insltam promovet H. 3. tlffenbaren, anß ~idjt bringeu: (Bacchus) arcana promörat (= promoverat) loco H. 4· beförbern, aufrliden laffen: militem ab humili 01'- dine ad eum gradum Cu. promptus 3, adv. e (adi. isol. pt. pf. pas.y. bon prömo) Ll)etau~genommen'; 1. fidjtbar, tlffenbar: hoc minime latet, quod ita promptum et propositum est Ci, aliud ela usum in pectore, aliud promptum in lingua S, prompta, occulta noverat T. 11. 1. bereit, anr ,panb, l1t1rbrreittt: voluntas entfel)loffen N, promptas habere sagittas 0, id voltu et linguä promptum habuit Ci, eloquentia fel)lagfertig T. 2. leidjt, bequem: defen- sio Ci, promptissimä mortis viä exsolvere venas T; mit dat. moenia haud prompta oppugnanti L; mit supin. promptum effectu Ti mit inl nec mihi di- cere promptum 0. 3. bereit, bereitWillig, lDillfä~rig, entfdjltlffen, geneigt: homo Ci, promptissimi Vitellia- norum Me mutigften T. ?morin entfel)loffen loeat. animi T; abl. sermone T, ingenio, linguä L, nemo manu promptior tJon grötierer :perfönliel)er :tapferfeit L; 38* promptus 596 propatulus praep. in rebus gerendis N. m.5o ff u geneigt praep. ad bella suscipienda C, ad arma 0, ad pugnam Ci, Balbus promptus a d ver s u s insontes willfä~rig gegen T; f:päter promptum in adulationes ingenium, in pavo- rem T; dat. animus promptus libertati, Agrippina promptior Neroni T. *promptus, ÜS, m. (prorno) nur in ber ?nbb. in promptu mit verb. 1. ftel)tbat, iiffelttHel); in promptu esse ficljtbm: fein, natura formam nostram posuit iu promptu Hej3 feIlen Ci, coepere ingenium in promptu habere ilU ffeigen S. 2. fit )SereUfel)aft, bei ber .paltb : in probris maxime in promptu est, si quid tale dici potest Ci, omnia, quae in promptu erant, diripue- runt L. 3. lciel)t, bequem: nec tibi in promptu est quadrupedes regere O. promulgatio, onis, f öffentliclje lSefanntmacljung: le- ges sine promulgatione latae Ci. ?non promulgo 1. (ClU~ *pro-vulgare?) öffentliclj anfcljlagen . laffen, burclj Iltnfcljlag befanntmacljen: legem (brei lillocljen Dar ben ~omitien; ogl. s. v. lex) Ci, rogationem Ci, de weo reditu Ci; bicljt. proeliis promulgatis wenn ~rieg an~efünbigt ift Ennius. pro-mulsis, idis, f. (mulsum) ?norgericljt, ?norfpeife Ci. pro-muntorium, ii, n. (promiueo), auclj promun- turium, fcljlecljt promontorium ?norgebirge, ~a:p: Leucapatra, quod est promunturium agri Rhegiui Ci; oee. lSergDorfprung: Hannibal in promunturio quodam militibus Italiam ostentat L. prömus, i, m. (prorno) ',perau~geber'; ~ücljen, unb ~eUermeifter H; metaph. ego meo sum promus pec- tori ,püter Pl Trin. 81. pro-mutuus 3 a{~ IDarIeqen Dorgeftreeft: insequentis anni vectigal promutuum C. pro-nepos, otis, m. UrenfeI 0 Ci Pli. Pronoea, ae, f. (0'1tJ. nl.'0voux) ?norfequng = provi- dentia Ci. pro-nuba, ae, f. (nübo) lSrautfül)rerin, frrau, weIclje bie lSraut in ba~ ,pau~ be~ WCanne~ geleitete: luno ag (§;qegöttin 0 V; baqer qei)3t e~ Don ungIüeflicljen (S;qen, bie lSrautfü~rerin fei lSeUona V obet eine frurie O. pronuntiatio, onis, f. (pronüntio) 1. öffentIiclje lSe, fanntmadJung: pronuntiatione facta (se eos in ho- stium habiturum loco) C. 2. ?nortrag, IDefIamation QPli. pronuntiator , oris, m. (pronüntio) (S;qäq{er: rerum gestarum Ci. pronuntiatum, i, n. @tunbfa!l; Überf. Don atiw,ua Ci. - - t' 1 Subst. isol. pt. pf. pass. Don pro-nun 10 . I 1. 1. imfüunen, me!bClt, ~etIl11ßfagcn; 2. bertel)tcu, craä~{en; 3. occ. ul1ttragcu, te3iticrclt. TI. 1. altßtltfcn, iiffcutHel) licfultntlltad,Jen, anfagen; occ. 2. )Bcfc~{ crgf~en {afrett; 3. ijffetttnel) uerf~teel)elt, ~ltfagelt; 4. (re[ümierenb) Ulltttagcn; 5. UrtciI fällen. I. 1. haec a me sincere pronuntiantur C, ea pro me ipso prommtio Ci; mit ace. c. inj. alius castra capta (esse) pronuntiat fcljreit C; mit inbir. ~r. si pronuntiasset, quo iter esset factums N. 2. via- tores cogunt pronuntiare, unde veniant C, prohibeor pronuntiare, quae g'esta sunt C. 3. quae trade- bantur, excellenter pronuntiabat N, poemata N. I!. 1. pronuntiari iubent praeconibus cirmunmis- sis (ace. c. inf.) C, praeco te illo honore adfici pro- nuntiavit· Ci, aliquem praetorem ag \ßtätor aUi3, rufen L, leges i~re S}.(nna~me Ci. 2. Dom lSefeqI im ,peere: ut tela coniciant C; mit ace. e.inf. pro- nuntiatur prima luce ituros (esse) C. 3. prae- dam Cu, dictator fertur promintiasse militi prae. mia L. 4. bie 3ur Iltliftimmung gelangenben ~otn wurben Dom ?norfi!lenben 3ufammenfaffenb wieberqolt eqe bie Iltliftimniung begann: sententiam Oalidii se pro: nuntiaturum omnino negavit consul C. 5. rex co- gnita causa pronuntiat (ace. e. inf.) Cu, graviorem sententiam ein qärterei3 Urteil fäUen C. pro-nuper adv. gan3 neuIiclj Pl. pro-nurus, ÜS, f. ®attin be~ (S;nfeI~ O. pronus 3, adv. e (oon pro) 1. \Jl1tlUädß geneigt, \Jl1rnüber~angenb:, tigna prone adigere in fcljräger mief), tung einrammen C, pe co ra natura prona finxit S, pronns volvitur in caput Dorwärg V; b icljt. pronus pendens in verbera ficlj 3um @)cljlage Dorbeugenb V; Dom ?norbeugen im Baufe: Hippomenes pronus car- cere emicat O. 2. abfdjüfftg, ftel) fenfenD, ftür3cnD: ultima prona via est 0, currus abwärg faqtenb 0, Anxur urbs prona in paludes fenN ficlj fieil L, amnis, aqua abwärg ffie§enb V; ba~er: Titan 0, Orion H unterge~enb; 3eitIiclj: menses enteifenb H; stfbst. pronum, i, n. s}'(b~ang: montium prona Cu, plana et prona Cu. metaph. 3. 3U etw. geneigt; mit praep. ad novas res T, in obsequium H; dat. aures offen- sioni proniores T; occ. gelUl1gen, ~l1Ib: onmia prona victoribus, victis adversa T, prona in eum aula Neronis ba i~m ber ,pof qoIb war T, princeps dete- rioribus pronus T, pronis auribns bereitwillig, gern T. 4· feid,Jt, lltii~ell1ß: pronius ad fidem leicljter 3U glau, ben L, omnia virtuti prona S, apud priores agere digna memoratu pronum erat T. prooemior, ari eine ?nonebe macljen Pli. ~on pro-oemium, ii, n. (0'1tJ. 'JI;eoo{flwV) ?nonebe, (s;ingang: prooemia et epilogi Ci; citharoedi ?norf:pieI Ci. prÖpagatio, onis, f. (pr6pagäre) ~l1rt~ffan3nng 1. ber lSäume: vitium Ci. 2. metaph. be~ @efcljlecljte~: pro- pagatio et suboies est origo rerum publicarum Ci, nominis Ci. 3. ~rweiterung; finium L. 4. )Set. {ängernng: vitae Ci. pröpagator, oris, m. ber ?nerIängerer: provinciae bet \ßroDin3DerwnUung Ci Att. 8, 3, 3. ?non prö-pago 1. 1. fort~f(tllt3elt: L. Brutus stirpem in prope quingentesimum annum propagavit Ci, sub- olem Ci, sui generis initimn Ci, haec posteritati auf bie l)1acljweIt bringen Ci. 2. erweitern, anßbe~ltcn: fines imperii N Ci, terminos populi L, urbis T; metaph. gloriam Ci, infamiam T. 3. tJedällgcrn: diem Ci, multa saecula 1'ei p. ben @)taat für 3nI)r, qunberte ficljern Ci, consuli in annum imperium L. IDa3u prÖpago, inis, f. 1. @)e!lIing, @)enfer, s}'(bleger: plantae, sarmenta, propagines Ci, truncis oleae me- lius, propagine vites respondent V; bicljt. adulta vitium propago aufgewacljfener mebfcljo§ H 2. me- taph. @):proffe, ~inb; forIert. l)1acljfommen[cljaft: (geni- toris) vera propago ecljter @)oqn 0 = Autolycus ver· suta propago (Mercurii) Oi illa propago contemptrix superilm fuit ®efcljlecljt 0, Romana V; ba~er: viro- rum propagiues @)tammliäume N. pro-palam adv. öffentIiclj, Dor aUer m.5e(t: signa collo- care Ci, obviam ire L, alii propalam, alii per occultum T. pro-patulus 3 frei, offen: in aperto et propatulo loco signa duo sunt Ci. SDaD. subst. in propatulo 1. auf bem freien ?norpIa!l be~ ,paufe~, auf bem ?nor, ~of: statuas in propatulo domi (gen.) abiecit N, con- vivia apparata in propatulo aedium L. 2. metaph. öffentIiclj: pudicitiam in propatulo habere feilbieten S, servitium in propatulo specta:re offen Dor ficlj ~aben T. prope 597 propensus p:rope (affimi(ieLt (lU~ *proque, § 38, 2,. bugerpro:;;:im.:: J1Clclj § 17; 311 pro, f. B. v. pro), prOplUS, ~roXl~e (artI. proxume) adv. SDa3u comp. proplOr, ms, sup. proximus (proxumus, § 41) 3. A. Adverbia: I. abD. 1. räumIiclj: nnTJe, in ber iJlä~e; 2. i\eitIiclj: na~e/ betJl1I;fte~enb; ! metaph. 3. lieina~e, faft; 4. \la~e bartllt. H. :prä:pof. beim ace. 1. räumIiclj: na~e bei, ... an; 2. aeitIiclj: um, gegen, na~e a\li 3. metaph. t1iel)t weit Dl1n, na~e au. I I. 1. prope est spehmca quaeclam Ci, aceessit pro- pius C Ci, propius abesse ab nä~er fteljen C; ace. propius res adspice nä~er, b. 1. gütiger Vi proxime trans Padum ilunäcljft über ben \ßo C; ffum abl. ge, f±rm: propius Tiberi in gröj3em l)1ä~e 'D 0 m ~ i b er aui3' N, proxime castris C, propius it periculo V wa~ ni cl) t ID a1. ift, wie ficlj 3eigt au~: bellum tam prope est a Sicilia Ci, propius a terra lovis stella fer- tur Ci. 2. mortem prope imminentem videre L, quem proxime llominavi iüngf±, foeben, 3unäcljft C. 3. pl'ope ad annum LXXX pervenire N, prope aequa- lis N prope ad portas sunt hostes faft Dor ben ~oren 'L, adventare et prope ades se Ci, proxime atque ille faft ebenfo wie Ci. 4. mit ,peifcljefa!l: iam prOIJe erat, ut sinistrum cornu pelleretur L, prope est factum, ut iniussn praetoris exirent e~ feqUe wenig, baj3 L. 1I. 1. 3n propius muros aceessit N, proxime deos accessit Ci u. a. ift ber ace. noclj Dom verb. bebingt: tüefte näqer an ... ; aber :prä:pof. sepulcrum prope oppidmn ,N, copiae prope castra visae C, prop~us solis occasum C, est lucns prope anmem V, propms periculum fuerunt, qui vicerunt nä~er nn L, proxmne Hispaniam Mauri sunt unmittelbar an S. 2. prope maturitatem esse (oom@etreibe)L. 3. prope metum res fuerat bie Bage Wat fo, bnj3 man qätte fürcljten fönnen L, propins virtutem esse ber ~ugenb nä~er lommen S, proxime morem R. faft ganil naclj römifcljer @)itte L, proxime speciem navium faft wie @)cljiffe au~feqenb L. B. Adiectiva: 1. camp. propior, propius 1. räumIiclj: !täf)et, nä~er Hegcnbi 2. aeitIiclj: nä~er; ace. f~ätcr, jünger; metaph. 3. ä~nIiel)cr, nä~ctfl1lltmenb; 4. nä~er \Jerwanbt, ucttttlltt, me~r am .pCföcn ficgenb; 5. bequemer, geeigneter. 1. portus patescit propior V, numen propius dei V; mit dat. spatium propius terrae 0, quos Oceano pro- pior gerit India lucos V; naclj Iltnalogie be~ :prä:pof. prope mit ace. propior montem pedites conlocat S; s1,fbst. propiora, um, n. bie näqeren \ßunfte: tenere V. 2. propior leto 0, funeri H, propior fit vesper V, mea quem spatiis propioribus aetas insequitur V; ace. propiora tempora O. 3. faciem (ace. g1'.) tauro propior V, sermoni propiora eqer \ßrofa H, Armenii similitudille morum Parthis propiores T, lina-ua Britannicae propior T, vero propius est waqr' fcljelnIicljer 0 L, sceleri ea propior~ sunt quam rel~­ O'ioni lommt nä~er Ci. 4. proplOr gradu sangm-~is 0 cura propior luctusqne domesticus 0, propior societas enger Ci, sua sibi propiora pericula esse dixit quam mea Ci, dolor näqergeqenb L, nsus Der, trauterer Umgang T amicus H; bicljt. luna propior Turno gewogener V.' 5. supplemento Latium propins esse liege für bie S}.(ui3qebung bequemer L, irae quam timori propior geneigter 31t T, propior ad fallendum fides T. II. Sup. proximus 3, nUr. (§ 41) proxumus I 1. räumIiclj: ber näel)fte, fe~t ober gan6lta~ei 2. 3 eitIi clj: a. näel)ftlmgangcll, Ie~t; b. näel)ftfl1Igcnb; metaph. 3. (lReif)enfofge) näel)ft, nädHtfl1Igcno; 4. fe~t ä~n1tel), närfJftfl1lltltlCltD; 5. fc~t na~c DCrlUaltbt. 1. proximum iter e!at per .Alpes ber .n~d)fte (für, 3efte) m.5eg C, in proxlma oPPlda se reClplebant C; :p r ä b H. in proximo litore naqe ~m. WCeere~ft~nnb~ N, proximus ab 0 Limit dat. proxllm Germams nacljfte I)1ncljbarn ber @ermanen C, proximns huic, sed longo proximus intervallo iqm 3unäcljft, aber in weiten: 121b, ftnnb V, proxima ponti villula H; naclj Iltnalogte be~ :prä:pof. prope mit ace. Ubii proximi Rhemu~ ineolunt woqnen 3unücljft am, unmittelbar am C, Lacomcus ag'er proximus finem lVlegalopolitarum est L; subs~. pr<;>- ximum i n. l)1äqe, l)1acljbarfcljaft: ex prOXlmo tu näcljfter ~äbe N, proxima continentis. bi~ näcljfte.n \ßunfte L; proximi primis iacentibus mSlstunt .ble 3unäcljftfteqenben C, cum a proximis (l)1acljbnrn) Im- petrare non possunt, ulteriores temptaJ?-t (frerne~, woqnenbe) C. 2. a.. bello proximo Aedm Romams auxilium tulerunt C, multitudo proxima nocte con- venit C quid proxima (le!lten), quid superiore nocte (Dorle!lt~n) egeris Ci. b. proximo die fes~o do~um custodiis saepit N, imperator factus proxlmo t~len­ nio omnes gentes subegit N, in proximum (sc. dmm) für ben folgenben ~ag Cu; dixit se proxima nocte castra moturum C. 3. aetate proximus N, s~clmd~ persona, proxima Epaminondae .N, non n~sc~ optI- mum, proximum autem qnam pnmum mon c,t, pro- ximus censor ante me Ci, praefectus classls pro- ximus post Lysandrum Ci, proximus illi Proea,s iqm folgt \ßtoCM V. 4. ver? pro~imum b~~ wa~:, fcljeinIicljfte L, proxima Phoebl verslbus. ®ebt~te, bte 1}(:poU~ ?nerfen ilunäcljft fteljen V, ficta prOXlilla smt :,e- ris H 5. deligebatur, qui proximus esset. ~roJ?m: quitate ber näcljfte ?nerwa;tbt~ N,; . sub~t. Imuno~l sunt in proximos (@egf. allem) Cl, mpertIant ea sms communicentque cum proximis Ci. prope-diem (auclj ul~ 3\l.Jei lillörte;: Iuxtap., § 6:) näcljfter ~age, näcljften~: tecum propediem loquar CL pro-pelle 3. puli, pulsus 1. DOtWärtß·, uorftl1#cn, fiüqcn, treiben: crates wegfto§en C, Boreas ~aveI?­ propellit iu altum 0, natam in profundum tu bte ~iefe ftüraen 0, saxa in subeuntes qinabroUen ober fcljIeubern Cu; occ. vom ?n,ieq: pecus extra port~:n L, pecora pastum auf bie m.5eibe L; metaph. tJ~.rl1Jartß., antreiben, bewegen: prop~lsus ad ul~ima 3um Iltu~erfte~ gebrängt Cu, paulo longms eum pl~tas propuht Ct, tenore carceris ad mortem voluntanam T. 2. fort· treibcn, ucrtreibeu: danmatos patria in bie ?nerban, nung N, equitibus D tantam multitudinem pro pule- rant C, hostes in bie ~Iucljt fcljlagen C; metaph. au. lUe~ren: perieulum vitae a me L, famem H. prope-modo unb prope-modum (Iuxtap., § 67) nnqe3u, beinaqe, faft. ,". pro-pendeo 2. pendi '~er~blj~ngen ; 1. Ube~gewt.cljt ~aben: propendet lanx bom Ct. 2. metaph. ftclj qu~, neigen: inclinatione voluntatis in nos propendet C~. IDaD. adi. isal. pt. pf. pass. propensus 3, adv. e 'qerab~~nge~b'i. ~~tap~. 1. na~e, fommenb: disputatio ad ventatls slmllitudmem pr?- pensior Ci. 2. ficlj qinneige~b, ge~ei~t: favor ?, vI.r paulo ad lenitatem propenslOr Cz, m Pompel aml- citiam Ci, propensins beere bereitwilliger L. properanter 59.8 propria properanter (propero) adv. eHenb!3, fef)neH: codicillos properanter accepit T, properantius pergere S. properantia, ae, f (propero) 0:iIe, 0:iIfertigfeit: tae- dium ex mora, periculum ex properantia T. properätio, onis, f. (propero) 0:He Ci Farn. 5, 12, 2. properäto (iso I. abl. n. be~ pt. pj: pass. lJon propero) adv. eilenb!3: properato ad mortem agitur T. propero 1. (paro, § 41 ?) 1. trans. befef)leunigen, übereHen, eiIenb!3 betreiben: multa, quae caelo sereno properanda forent, si continet huber, maturare datur wa!3 man übereilen müjjte, gefef)iegt in Wuge V, fuhnina eilig fef)mieben V, properat per vulnera mor- tem be(ef)Iennigt V, coeptum iter T, praematura emu exitio T, opus, studium eiftigf± betreiben H, pecuniam heredi ~u ginterIaffen eilen H 2. intro eUen, fief) eHenb!3 begeben: in Italiam C, cur Romam pro pe- raret Ci, properäto opus est e!3 ift 0:ife nötig Ci, aqua properans H; mit inf quisque domum per- venire properat beeilt fief) C; nam. c. inf. pass. ho- spitio iungi projJerat V; ace. e. inf. properabat se quisque ho stern ferire S; mit S5eifef)efa13; hunc ut sequerer, properavi Ci. Propertius, ii, m. Sext. Propertius, tömtfef)er 0:k gUer, 3eitgenoffe Ouib!3 0 Q. properus 3, adv. e (ffiücfoilbung, § 76, auß properare) eilig, [d)Ieunig, gurtig: ecce venit Telamon properus 0, egredere propere eHenbll N, Oumas se propere rece- pit L; mit gen. abi. Agrippina oblatae occasionis propera beeilt fief), bie ®eIegengeit ~u benu13en T; mit inf. clarescere barauf aU!3, berügmt ~u werben T. pro-pexus 3 (pecto) cuonnärtllgefämmt', gerabwafIenb: propexa ad pectora (in pectore V) barba 0, crinis T. pro-plno 1. (\lw. n(!ordvw) ~utrinfen: propino hoc pul- cro Oritiae Ci. propinquitäs, tätis, f. (propinquus) 1. 91äge: propter propinquitatem hostium imperium non ex- spectabant C, Iod, silvarum C, ex propinquitate pugnare in ber 91äge C. 2. metaph. nage merwanbt, fef)aft; Dion praeter nobilern propinquitatem multa alia bona habuit N, cuneum faciunt familiae et pro- pinquitates T. propinquo 1. intro 1. fid) niiijern, naijen: acies 1e- gionum propinquabat T; mit dat. scopulo propin- quat V; [päter ace. postquam campos propinqua- bant T. 2. na~c bcuorfteijcn: Parcarum dies pro- pinquat V. 3. trans. be[d)fennigen, fd)neff ijcrbci" filijren: tu rite propinques augurium V. mon propinquus 3 (pl'opincus, § 17, au prope \1Jie longin- quus 3u longe) 1. benad)bart, Ilngrenacnb: tumultus in ber 91äge N, exsilium paulo propinquius 0, ar va L, colles inter se propinqui einanber benaef)bart S; mit dat. loca flumini propinqua S; subst. in ober ex p1'opinquo in ber 91äge, 1J0n einem nagen Orte L S, oppido propinqua bie näef)fte Umgebung ber I5tabt S. metaph. 2. na~e bCborfteijcllD: propinquä vesperä T. 3. ii~ltnd): motus propinqui his animi perturbationi- bus Ci. 4. naije umnanM: cognatio N L, consan- guinitate propinquus buref) lBanbe bell lBlutell ner, wanbt V; bief)t. bella mit ben merwanbten 0; subst. regis propinqui N, propinquas suas nuptum collo- care W'Cäbef)en au~ feiner merwanbt[ef)aft C. propior, propius s. v. prope. propitio 1. [ief) geneigt mad)en, I.Jet[ögnen: regem Cu, Iunonem T. mon pro-pitius 3 (3U peto, IJgI. n(lonET~, geneigt) geneigt, gewogen, günftig; mdf! uon ®ottgeiten. propius adv. S. v. prope. propnigeum, i, n. (~\lJ. n(!07CVtYEiov) S5eiöraum Pli. Propoetides, um, f, ace. as W'Cäbcljen aull Illmatgull, in I5teine netwanbeIt, .ba He bie @ottgeit ber [lenue leugneten O. pro-polluo, ere noef) obenbrein befIed'en TAnn. 3 66 pro-pono 3, posui, po situs ' . 1. öffcntHdj ullx{egcn, "fei?en = auffteffclti ace. önm ~allfe an~fteffen; metaph. 2. ulltttagcn, llarlegen,' fd)iIbCtll, craiiijIcni 3. in m-n~ftd)t fteffcn (nerfpreef)en, anbrogen nor[ef)Iagen)i pass. in m-nMid)t fteijen; 4. fid) Im m-ngcn fteffcn, il!Jtfteffcn i 5. fidj lJomcijmen, borfci?cn. 1. vexillum aufHellen C, edictum C, fastos populo legem in pllblicum befanntmaef)en, anfef)lagen laffen C/ ora oculis aeigen Ci, pugnae honorem aI!3 lßrei<3 llor: fügren V; occ. proponi cereus (nolo) aIll illlaef)!3büfte feilgeboten werben H; bager: mulier omnibus pro- posita allen feif Ci. 2. proponit rem g'estam, sua merita, quod tacuerat, de Galliae moribus C, viros auffügren Ci; mit inbi!. \}r. quae civitas quera- tur C, quid sui consilii sit C. 3. praemia N C, nullo praemio proposito ogne lllu!3fid)t auf Ci, reme- dia morbo 1J0rfef)Iagen, nerorbnen N, mortem natura omnibus proposuit Ci, propositä invidiä, morte, poenä Ci; bel. nom [lorfef)lagen dnell ®efpräef)!3ftoffei3; quaestionem poeticam N, de quo dica;m, de quo disputaremus Ci. 4. sibi spem fief) S50ffnung maef)en C, solacium sibi lief) bamit tröften C, eas ima- gines mihi proponens animum meum conformabam Ci, vitam Sullae ante ochlos vestros proponite Ci, tali condicione propositä unter folef)en Umftänben, exem- p1a Ci, exemplar tarn mihi quam tibi ad imitandum propositum ftegt uor Illugen Ci. 5. erat iter a pro- posito diversum non bem in IllU!3fief)t genommenen C, quod animo proposuerat C, unumillud propositum habere fief) feft tlOrgenommen gaben C, quem de pro- posita sententia nulla contumelia possit depelle1'e non ber einmal aufgefteUten Ci i mit inf. mihi pro- positum est ostendere consilia Sestii Ci; etsi seiunc- turn est a re proposita morgaben N. mgl. s. vv. propositum unb propositus. Propontis, f. (II(!onovrt, 'mormeer') ball 9Jlarmara' meer ~wifef)en marbaneHen unb lBollporui3. men. gr. idos, ida 0 Ca; Iat. idis, idem, ide L; adi. Pro- pontiacus 3 :proponti[d) 0 Pr. propositio, onis, f. (pröpöno) 1. morftellung: huius vitae propositio et cogitatio Ci. 2. %gema Ci De ar. 3,53,201. propositum, i, n. (suhst. isol. pt. pf. pass. \Jon pröpono) cmorfaj)'; 1. )BoJ:~a6en, ~Ian: proposit.um peregit N, id tenuit propositum N, tenax propositi viI' H, mut are propositum Bebenllplan Ph. ace. 2. ;tijcma, ~au~tfad)e, eai?: ad propositum veniamus N, a pro- posito aberrare Ci, ad propositum reverti, redire Ci, testatur haec fabella propositum meum Ph. 3. )BorD er" fai? bell I5ef)Iuffell Ci De ar. 2, 53, 215. propositus 3 (adi. isol. pt. pf. pMS. bon pröpono) 1. blojjgefteUt: oppida Romanis proposita C, telis for- tunae Ci. 2. brogenb: vitae periculum Ci. PROPR (. .. aetore ober ... aetoribus). pro-praetor, oris, m. (ffiiicfbilbung aull bem abi. pro praetorB, § 62, IJgl. s. v. Ir. prö) ber naef) merwaItung ber lßrätur in bie lßronin3 gefef)id'te I5tattgaIter (of]ne militärifdjell Si'ommnnbo); ur[pr. idem pro praetore Lusi- tanos aggressus est L. proprie (adv. 3U proprius) 1. etgentümIidj, eigen, anßfdjIie~Hqi: id, quod proprie meum est, laudasti Ci. 2. bC3eid)nenb, d)araftcrtftifd): difficile est pr 0 pd e communia dicere ?2Wgemeinell 3U inbinibualifieren H. 3. tn~befonbm, \Jor3ng~weifef f.\Jc3ieff: neque nilus p:roprietas 599 prorumpo ordo proprie neque Italia cuncta Ci, provectus in male dicta nunc communiter Romanorum, nunc proprie ipsius Quinctii L. 4. eigentnd): illud honestum quod proprie vereque dicitur Ci. proprietäs, tätis, f. 0:igentümlid)feit, eigentümHef)e lBefef)affengeit: terrae caelique L; metan. frugum proprietates befonbere Illrten uon l}tüef)ien L, verborum bie eigentIief)e lBebeutung Q. 91aef) § 41 non proprius 3 (\lJof]1 f~l\topiert null pro-p [aJtrius, §§ 44 unb 33, alfo 'bem n(!07CC'TW(! aef]ötig', 'Don if]m f)erftammenb') 1. beftiinbig, ballernb, nlltmgiingIid): parva munera diutina, locupletia non propria esse consueve- runt N, ne quis civis propriam aut suam rem ullam queat dicere aIll bauernbell ober eigenell lBefi13' tum anfegen Ci, quod ut illi proprium sit atque perpetuum, optare debetis Ci, da propriam do- ruum et mansuram urbem V. Oft suus proprius nebeneinanber: calamitas aut propria sua aut tem- llorum bauernb ober 3eitweilig C, ademit no bis omnia, quae nostra erant propria unfer fefte!3 0:igentum Ci, sua propria bona malaque L. ace. 2. wcfentftd), .gcwöljnftd), djaraftctifttfd): id non proprium est senec- tutis vitium, sed commune valetudinis Ci, proprium et verum nomen nostri mali Ci, sua propria facultas feine igm eigentümlief)e ®abe Ci, certa et propria verba Ci. 3. eigen, eigentümftd), angcijörig: haec bona ipsius sdtote esse propria Ci, praedia . Ci, vi- res L, ungues, horremn, navig'ium H; subst. pro- prium, ii, n. ~igentnm: amittit merito proprium, qui alienum adpetit Phi d)ataftcrtftifd)e~ IDCerfmaI: hoc proprium populi R. longe a domo bellare Ci. 4 . .).1crfönlid), alleinig, inbttJibncff, llnilfd)Itc~Iid): factum proprium est Thrasybuli fein perfönIief)e!3 merbienft N, propria laus Pelopidae aUllfef)Iiejjlief) N, praesidium proprium pabulatoribus C, superbo decreto addidit propr,iam ignominiam L, propriä irä :per[önIief) er, bittert T. NB. Si'onftr. mit gen. unb dat. :propter (f~nfopiert, § 42, auß propiter, ber fomparati\Jifdjen I21blJerbialbilbung 3u prope, § 7tl um ®cf)luji) . 1. adv. naI)c, in ber ll1iiije: duo reges cum maximis exer- citibus propter adsunt Ci, filii propter cubantes Ci. l!. praep. beim ace. 1. naije bei, nebenan: propter lmmum volitat gart am lBoben 0, fanum propter viam Ci, agri propter Oarthaginem novam Ci, litus :V1'opter iPSUlll introitum portüs Ci. 2. metaph. (fauial): wegen, all~, bllrd)! in magno periculo erat propter avaritiam Oretensium N, propter frigora frulllenta non erant matura infolge C, propter metum au!3 l}uref)t Ci, propter quos hanc lucem adspexit burd) bie (= @tern) Ci. NB. 91acf)gefteUt: cubilia propter H, hostem propteT T. mau. propter-eä (juxtap., § 68, eli. ablatibifcf)eß I21bbero wie in praetereä, posteä) be<3wegen: sapiens est mundus et propterea deus Ci. Oft mit ~,aufalfa13: adsunt propterea, quod officium sequuntur Ci, quia ... pos- SlllllUS, propterea ... habemus Ci. W'Cit III b f i ef) t!3 f a 13: haec propterea dixi, l1t milli ignosceret Ci. :propugnäculum, i, n. (propügno) 1. l5ef)u13wegr, lBo[[werf: portas et propugnacula iungunt V, alta navium H. 2. metaph. l5ef)u13 , l5ef)u13mauer: urbs ut propugnaculum opposita barbaris Ni tyrannidis N, ut pro}Jugnaculo ceteris posset esse (navis) Ci. propughatio, onis, j. (propügno) merteibigung Ci. propugnätor, oris, m. 1. )Berte~biget: locus a pro- pug-natoribus vacuus C, nudatl propugnatol'lbus muri T. 2. eeefolbat: remigum propugnatorum- que numerus C, classis inops propter dimissionem propugnatorulll Ci. 3. metaph. iBllrfiimf1fcr, )Bec" fed)tct, )Bertdbtgct, IScfrljlii?er: Scipionis, imperii, rei p., senatüs u. a. Ci. mon pro-pugno 1. I. intro 1. 3um ~amf1fe ulltrüden: cum spe defensionis studium propugnandi (Illn, griff) accessit C, ipsi ex silvis rara propug-nabant brad)en angreifenb geraull C. 2. ftcf,J lJcdcibigClt: hinc (ex turri) propugnabant C, non erat facile lmo tem- pore propngnare et munire C, pro suo partu für bie ~ungen Ci; bi ef) t. mit dat. nugis für BallpaIien fämpfen H; metaph. id)ü~cn, fd)irmcn: virtus pro- pugnat pro aequitate Ci. II. trans. i.Jerteilltgcn: munimenta T, dum, quae libidine deliquerant, am- bitu propug-nant ~u nerteibigenfuef)en T. propulsätio, onis, f. Illbwenbung: periculi Ci. mon pro-pulso 1. (jl·equ. lJon propello) 1. 1Jurüd'[ef)lagen: ibi resistere ac propulsare illliberftanb Ieiften unb ab, wegren S, ho stern C, populum Ci. 2. metaph. ab, wegren, abwenben, abgalten: tantum bellum privatis consiliis Ci, contumeliam, iniuriam Ci, periculum ber ®efagr entgegen Ci. propylaea, orum, n. (n(lon1JAC"a) bie lßropt)Iäen. Illm illleftaufgange 3m Illfropolill Hejj lßerifIe!3 eine llräd)tige SJJ1armortre:ppe mit einem abfef)Iiejjenben ®ebäube bauen, ba!3 fünf breite %ore gatte, buref) bie man auf bie obere %erraffe ber IllfropoIii3 gelangte Ci. PROQV ( ... aestore ober ... aestoribus). pro quaestore OuäftorfteHnertreter, lßroninJquäftor. prora, ae,j. (\lw. n(!0(!a) 1. morberteH be!3 l5ef)iffell: prorae admodum erectae et ita puppes C. 2. syn- eed. l5ef)iff: quot prius aeratae steterant ad litora prorae V U. a. pro-repo 3. repsi geruodtieef)en: formica prorepit H, prorepsernnt animalia terris (abl.) H. pro-ripio 3. ripui, reptus (rapio, § 43) 1. gemor, reijjen: repente hominelll proripi iubet Ci, (Achillern) in caedem ~um ~ampfe, in bie l5ef)faef)t loden H. 2. refl. geruorlaufen, -rennen, fortlaufen: se subito proripiunt C; mit abl. se portä foras Ci praep. se a vestibulo templi L; mit dat. se custodibus ben illläef)tern entrinnen T; se in publicum L; bief)t. quo proripis (sc. te)? wogin eHrt bu? V. prorogätio, onis, f. metfängerung: imperii L. mon pro-rogo 1. 1. (burd) eine \nogation beim moHe) uet" Iiingern: quinquennii imperium Oaesari Ci, numerum annonun provinciis Ci, rem Romanam alterum in lustrum ergaIten H, longum aevum scriptori lange mauer nerfef)affen H. rnetaph. 2. anHdjtebClt: dies ad solvendum Ci, horam H. 3. \Jl1tfd)te~cni metaph. quantum c1icendo consumitur, tantum ex ultimo pro- rogetur möge aull bem, wa!3 ~ule13t ~u fagen ift, uor, gefef)offen werben Q 10, 7, 10. prorsus ober prosus 3 (*pro-vorsus, § 22, adi. is07. 1't. pf. pass. Don pro-vorto) cnorwärtll gefegt±'; metaph. fef)lief)t, ungebunben: prosa oratio, quam pedestrem Graeci vocant lßrofa Q. mall. adv. (§ 78, I21b\. 1) prorsus cgerabenwegll"; 1. gerabe~u, tJöHig, genau, gan~ unb gar, buref)aU!3: prorsus ut vestro consessu abuteretur Ci, nihil umquam prorsus audivimus C~, prorsus ita se g'essit Ci, ea p1'orsus opportuna Oatl- linae buref)aull S. 2. mit einem illlorte, fuq (al~ 9lo; \dj(uji einer @ebanfemeilje): prorsus in fade vaecordia inerat S, prorsus intentus cuncta parare S. pro-rumpo 3. rupi, ruptus 1. intro geruorbreef)en, IOllbreef)en: per medios audacissime C, Pallas pro- rllmpit in hostes V, fluvius in mare prorumpit V; metaph. vis morbi in imum intestinum prorupit warf lief) auf N, cupiditas hominmn eo prorumpit .uerfteigt fief) Ci, in necem militum, in seelera, ad mmas T, victo silentio ad id bracf) in bie illlorte au() T. 2. trans. gemorbtecgen laffen, aUi3fto1ien: nubem p1'o- proruo 600 prostern~ rumpit Aetna V, sudor proruptus ~ettJorIl1;edJenb V mare proruptum ein ~eruorftür3enber ?IDafferfdJltJaU V Aen. 1, 246. pr!!-socer, eri, m. ®rotuater b.er ®attin ° Pli. pro-speoto 1. (frequ. au pröspicio) 1. uon fern fdJauen, anfdJauen, au~fd}auen: e puppi pontum spectat auf~ .mee: ~inau!l 0, pars ex fenestris ~~o~ spectant L, moema, qua longissirne prospectari 0 terat uon ltJO ber ltJeitefte ?lfu~blicf ltJar T turba po- spectat euntem V, ·proelium equestre beobadJtenPr;- lnon DrtIidJfeiten: villa prospectat-Siculum mare f . qinau~, geltJäf]rt einen ?lfu~blicf auf Ph locus late ptef]t spectans mit ltJeiter ?lfu~fidJt T. 2. 'metaph. fidJ u~: feqen, erltJarten, oeuorfte~en: navis domini exsilium prospectare videtur Ci, prospectans, ecquod auxilium al2.pareret L, te fata prospectant V. pro-ruo 3. rui, rutus (ruitürus) intro 1. ijerbllr~ ftUr~e~: dextrum cornu ea parte, qua proruerat, se reClplebat p. 2. nieberftfiraen: motu terrae oppi- dum prormt T. 3. trans. nieberlUerfen, nmrei»cn. proruto vallo Cu, prorutis munitionibus C Albam ~ ~damentis nieberreifjen L, hostem, arbores: domüs T. prosa S. V. prörsus. pro-sä:pia, ae, j. ®efdJledJt, i}amilie: homo veteris prosaplae S. prosoaenium, ü, n. (!yltJ. n(lO(J',,~nov) lnorbüqne morbergtunb ber iBüf]ne: theatrum et proscaeni~ t5dJauyla1\ unb iBüf]ne L; syneed. iBüf]ne: ineunt pro- s~em~ ludi treten auf bie iBüqne· V. pro.~sClndo 3. seidi, scissus 3eneifjen; oee. aufbredJen, 1'f!ugen: f~rro camp,?ID 0, terram iuvencis V; metaph. qe.:unter~etfjen, fdJmaf]en: me proscindere desine 0. p.~o-so.rlbo 3. scripsi, scriptus 1. (bUtd) 2!nfd)lag) llffentlt~ bdanntma~.en: leges Ci T. 2. (3lt )Betrauf ?oet !j3ad)t) anf~lagen, feilbieten: Olaudius proscripsit ms~an:, vendidit Ci, fundum Tusculanum Ci 3 .. m bte. ?l(~t erflären, ä~ten: proscribebantur ho~ mmes .. C~, (homo~. proscriptus ein ®eädJteter Ci S. 4· (®uter uon ®eadJteten) dnaieijen: bona Pli vici- n~, P.?mJ?ei~ .if]re .\länbereien Pli. ' mau. prosorlptlO .. oms, f . 1. ?lfu~bietung 3um lnerfauf: bonorum C~, c~ ad dlem proscriptiones venditio- n~squ~ ~ant C~. 2. ?lfdJterflCitung, m:dJtung: de ca- pIt~ iMf(let~m a~t proserpere ange(e~nt) %odJter ber ~ere~ unb be~ ~1': 1't!.er, . ~nterltJel~!lgöttin, ®emal)lin be!l jßluto. pr~-slho 4. m (salio, § 43) 1. lJeruorf1'ringen lJeruor. p~ospeotus, üs, m. (prospicio) 1. ?l(nßfi~t, ljeru-ft~t: prOspectllm praebere L;irnpedire, adimere ci enpere V beneqmen, prospectum peto pelago (dat) betradJt~ ?a!l offene meer V. 2. ~efi~tßfreiß: c~ ex!reml In prospectu essent C. 3. meton. ?l(nbUIf ~!tlf! aequora prospectu metiri 0, animum pascit prospectus V, lugubris T. pr?,-sp.eoulor. 1. in bie i}erne aU!lfdJauen, nadJ etltJ. f1'aqe~. e ~urls adventum imperatoris L ad lücu . castns capIendum L. ,m pX:0sl?er ober prosperus 3 1. 3uträglidJ, erltJünfdJt günfttg: ~rosp~r~us .~atl;lm 0, prospera adversav~ fortuna qz, rehglO g~nftige ?lfuf1'i3~en V; subst. pro- ~per~, orum, n. ®Iucf: Germam prosperis feroces tm ®lücf T. 2. günftig, begünftigenb: Bellona Latio ~?spe~a 0; .. sU.bst. (hma) prospera frugum bie onnert~ !B~fo~bertn H. ma3u adv. prospere glü~ltdJ, nadJ ?IDunfdJ, günftig: pugnare Cu ea prospere ßl cesserunt N, haec lninus prosper~ procede~ant N, prospere evenire Ci. pros:perltäs, .. tatis, f (prosper) gfrnftige iBefdJaffenlJeit ~ebet~en,. ®Iucf: yaletudinis trefflidJe ®efunb~eit 11, vltae. C!; pl. mproborum prosperitates glücfli""'e merf]ältmffe Ci. ."' p~o~pero 1. (prosper) ~rfolg uerleiqen ®ebeiqen geben Iücf uerfdJaffen: uti populo R. vi~ victoriamqu~ pr?speretIs ~raft unb t5ieg uerleiqet L, ut consilia sua rel p. prosperarent glücfbringenb feien für T. prosperus s. V. prosper. pr~spi?i~ntia, ae, f lnorfidJt, lnorforge Ci. lnon prO-spIClO 3. spexi, spectus (specio, § 43) 1. intro 1.. aUßf~anen, anßlugen, in bie ljerne f~anen: per um- bram V; ?lfu~gang~1'unft: tumulo V. qua prospici P?te.rat c'u, ab ianua (al!l ?IDadJe) N; e'x locis supe- rr~r~bus m urbem C; 3ieI bidJt. im dat. alto pro- splClens cmf!l meer qinau~ V. 2. metaph. ~llrfllrge tr.effen, ljll~fnrge tra~en; mit dat. liberis suis N, rei f~umentarrae, salutl C, patriae forgen Ci' mit ?lfb. hdJt~fa1\: n~ sibi noceri posset C. ' 11. trans. 1. blln fern! m ber ljerne erbUlfen, bllr fi~ fe~en: agmen hO~tlum Cu, procul Oamillam, campos longe V, ex ~peculis (a~there V). classem L, summa ab unda Italiam~; mti ace. e. ~nf. Teucri prospiciunt nubem glomerarl V; oee. Wnßfi~t bieten: domus prospicit ~g.ros IL. rf}etap,h. 2. bllranßfeijen: futuros casus Ißl P·. ~~, ex. 1mbrl soles V; mit inbir. i}r. mente pros~lClO, qm concursus futuri sint Ci. 3. liefllrgen, ijerlietf~aITeu: obtulitse ad ferramenta prospicienda Ci commeatus L. • f~tefjen: . cerebrosus prosilit unus H; mit ~bl. fu- mbus sms uon ber (burdJ ba!l t5eU beftimmten) ®ren3e V. ex lecto Cu, de vert~ce capitis 0, ab sede sua L: meta,Ph. flumen, sangms, scintilla prosilit ° prosiliet frems natura remotis ltJirb über bie t5dJra~fen f1'rin. gen H, quod prosilit villae lJeruorragt Pli 2 me- tf!l!h. ltJ?lJin f~rmen, fidJ rafdJ an etltJ. m~dJen:' pro-slliun~ m contlOnem L, ad arma dicenda ~rieg!ltaten 3U befmgen H. pro-sterno 3. stravi, stratus 1. qinftrecfen, nieber. ll!erfen: arbor corruit et multam prostravit pondere silv~ ~, corpora prostrasse (= prostravisse) leom satls ~st 0, filius se ad pedes meosproster- nens ltJarf ftdJ Ci; bafftr rl)et. corpus hulni pro- s.traturus Cu!-; hulni prostratus auf bem iBoben ltegenb; oce. tm ~am1'fe: barbarorum vim uno con- ~ursu prostravit N, phalangem N, hostes Ci. 2. me- 601 providentia taph. uernidJten, 3ugrunbe ridJten: stultitiasua Gal- liam C, virtus pro strata Ci. pro-sto 1. stiti (§ 41) öffentlidJ au~ftel)en, feilfteqen: liber prostat H; metaph. alnicitiae numen prostat et in ,quaestu pro meretrice sedet 0. pro-sub-igo, ere (§ 72) aufwüqlen: terram V. pro-sum, pröd-esse, prö-fui, prö-futürus nÜ1\lidJ fein, nü1\en: quod et obesse plurimum et prodesse po- terat N, tu corpore prodes mit bem ~ör1'er 0; mit dat. nihil prodest Olodii mors Miloni Ci, prodest magnificentia Murenae apud populum Ci, litterae ad virtutem nihil profuerunt S. t5ubj. inj. multum prodest ea, quae metuuntur, contemnere Ci. prosum adv. (= prorsns) gän3lidJ PZ Trin. 1130. prosus S. v. prörsus. Protagoräs, ae, m. (ll~OlU;Crd(la.) au~ ?lfbbeta, jßl)ilo, fo1'l) 3U t5ofrate~ 3eit, al~ ?lft~eift au~ ?lfttifa uerbannt Ci. pro-tego 3. texi, tectus 1. uorn bebeden: tab er- nacula hedera protecta C, cratibus rates, hominem scuto C. 2. metaph. becfen, fdJü1\en: ego iacentem et spoliatum defendo et protego Ci, Haterius Augu- stae precibus protegebatur T. pro-tendo 3. tendi, tentus unb f1'ät tensus l)eruor, ftrecfen, au~ftrecfen: bracchia in mare 0, hastas dex- tris V; 3eugmatif dJ: oculos dextramque aufljeben V; filium 3eigen T, temo in VIII pedes protentus adJt i}ufj lang V. pro-tenus (§ 71) unb pro-tinus (bgt S. V. tenns) I. 1. fUrber, bllrlUärtß, lUeiter fllrt: capelIas p. aeger aga V, sic vives p. fort unb fort H, p. mellis dona exsequar ltJeiterqin V, p. ut moneam H, p. nemus contremuit ltJeitqin V. 2. nnberlUdlt, ltnberaUgn~, gerabenlUegß: Thermopylis expugnatis p. accessit astu N, p. in urbem refugere N, hostes p. ex eo loco ad Axonam contenderunt C, p. Aeneas invitat unuerltJeHt V. 11.1.. nnmittelbar berbunben, anfammen~ ~angenb: cum p. utraque teHus (~talien unb t5i3Uien) una foret V, p. deinde ab Oceano barauf unmittelbar am 03ean T. 2. ijinfllrt, ltnnnterlirll~en, befiänbtg: eum (morem) p. urbes coluere V. 3. fllfllrt, a!ß~ fltllb: p. iussit Cu, auxiliis p. irnperatis L, dic p. H. pro-tero 3. trfvi, trftus 1. niebettreten, 3ertreten: equitatus nostros aversos (uon qinten) proterere in- cipit C, quacumque ingreditur, florentia proterit arva 0, proterit agmina curru V. 2. metaph. nieber, fdJlagen: aciem hostium T, Marte Poenos H, ver proterit aestas befiegt (im ~am1'fe) H. pro-terreo 2. ui, itllS fortfdJeudJen, uerjagen: fundis C, Themistocles patria pulsus atque proterritus Ci. protervitäs, tatis, f. ~ecf~eit, WhttltJiIIe: grat,a H. lnon protervus 3, adv. e 1. unuerfdJämt, fredJ, breift, led: manus, dicta 0, consectans proterve bene de re p. meritos Ci, proterva fronte maritum petere H, rixae mutltJillig H. 2. metaph. ungeftüm: Eurus 0, venti H. Protesiläus, i, m. (ll(lOlUl1tAao.) ®emal)l ber .\lao, bamia, fiel al~ erfter uor %roia 0. Proteus (ll(lOl'm5.) ber uielgeftaltige ltJei~fagenbe meer, gott auf ber ~nfel jßqaro~ (Homer Od. 4, 365). metI. gr. eos, ea, 00, lat. analogifdJ, § 60, gen. ei. Protei columnae bie ®ten3en m:gt)1'ten~ V; baqer (§ 84, &6f. 2) a1'1'eUatiu: voltüs mutans Proteus ein ueränbetlidJer ~l)arafter H, effugiet vincula Proteus ber t5dJlaufo1'f H. pro-tinus S. V. prö-tenus. Protogenes, is, m. (1I(l0l7:0rfv1/') berül)mter gr. maler um 300 Ci. protopräxia, ae, f (~ltJ. n(l0l7:0n(la~ta) ba~ lnorredJt bei t5dJulbforberungen Pli. pro-traho 3. träxi, tractlls 1. ~erbllraieijen, ijerbOt~ f~le.)J~en: in convivium Ci, in medios Oalchanta V, pedibus cadaver protrahitur V, eum ex tentorio T; oee. alUingen: eum ad operas Ci, ad iudicium L. metaph. 2. anß ~i~t brtngen, llffenbaren, entbelfen: facinus per iudicium L, Salvidienum iudicio suo L. 3. fortaie~en: ad paupertatem protractus l)etab, gefunfen PZ. pro-trüdo 3. si, sus fottftofjen: protrusus foras l)inau~, geltJorfen Ph" asellum in rupes H. pro-turbo 1. 1. in Unorbn}tng forttreiben, uerjagen: lapidibus nostros de vallo C, hostem eminus lnissi- libus V, proturbari conviciis T. 2. nieberltJerfen: (anguis) pectore proturbat obstantes silvas 0. pro-ut (bgI. H. pro I, 4) rClul' a Iq '>' . pulli dicuntur omnium aviulll et ammalmm gnae e~idit Pl_ ~apt. 58~. _ .. ql~~l~'upedum nati Isidat., pecoris .V; . uon Sßögeln: pugnaCltäs: ~atls, f. ~pugnax) ~trettl~It T. pulli ex ovis orti ~üc?lein Ci, galhnacel L. 2. ace: pugnator, ons, m. (pugno) l5:retter, .Stampfer. L~. _ iungcll .pn~n: non PlSClbus, sed pullo atque haedo H, ugnax, äcis 1. fam:pfIuft.tg, [tmtbat,. rnegertfdj· bef. uon ben [Gei!3fageljüljnern CiL. 3. (a(~ \lleli, PMinerva 0, L. Bulla pugnax Imperator C~. 2. m~- fofungßttJort) \ßutdjcu: appellat pater pullum, male taph. ftreitIuftig: ignis aquae (dat.) p.ugnax.O, eXOI- parvus si cui filius est H.. . dium dicendi vehemens et pugnax C~, oratlO pugna- pullus 3 (~gL nEA.A6q, nOA'o, 'grau) bnnfelfarbtg, bunfel, . C· Sßon f"k" It·,.j:,. ficus mattgrün H, myrtus Vi be[. puna ClOr t. .. f u-lruar~ U-I' . f uI '.-ht pugno 1. (pügnus; eigtl. 'fauftfämpfen') 1. fam~ CU, toga :rrauedleib Ci, tunica ~rbett'3?lu e (aull unge 6t~)ffe: fed)ten, ein ®efedjt lieferu: claram pugnam L, p~oeha H, ®d)afttJoUe) Ci; subst. pullum, 1, n." bunner. to 0' bella pugnata burdjfämpft V; pugnantes, ;tum, m. obstrusa carbasa pullo fdjruar3 u~rbramte Si'letber .' ~ämpfer Cu C; bene, prospe~'e, m~l~ mtt. g~tem pulmentarium, ii, n: _ 8uM~.; bt.Ibl.. pulmentarl: (fdjledjtem) @rfolge, eminus fundIs, sagIttlS, lapldlbus, quaere sudando Becferbtflen: ruur5e btr bem WCagI bur) comminus gladiis, in hostem, adversus Thrasy- ~roeit H. .. " Sßo~ bnlum, contra ho stern , cum hoste. metaph. pulmentum, i, n. (= pulpamentum) !ylet[ef)fiucf, )]3or, 2. ftretteu, im I5trcite Hegen: pugnant .materqu~ Hon: mullum in singula pulmenta mlllu~re H. , sororque ° fortuna cum natura pugnare Vldetur C~, pulmo onis m. (~gL joni[cf) nAcv,uwV, attt[cf) nVcvf-lwv) de dis imn'ortalibus non magno op~~e pug·nare. Cl; 2unge:' medi~ spargit puhnone venenUlll 0; oft pl. bidjt. mit dat. frigida pugnant cahd1s 0, placItone PUllllOnibus errat. ignis edax 0. . . . . pugnabis alllori? gegen bie 2iebe V, equus pugnat h~- pulpämentum, i, n. (pulpa, ae 15Iet[dJ). gletfdjfpetfe, benis ~errtam 8ügeI V. 3· Illtberf,prcdjeu: pug~antla 8ulort: milli pulpamentum farnes est C~. SßgL pul- loqui Ci, pugnat sententia secum. H. 4· ftdj lJe~ mentarh1lll. ,,' " ". mii~cu, ringen, ftrcbeu: pugnat eVlllcere somnos .0-,- pulpitum, i, n. Sßretterfleruft, :rn?une, Sßuljne .. an se attollere 0; mit ace. e. inf. pugnabat se tumca I genus hoc script.i (= mim.o~) ~acmnt. sua p~llplt~ t . O' mit .peifdjefall: hoc solum p~lgnatur, ~lt tutUlll? 0 Aeschylus modicls mstrav1t pulplta tl-a~glpr~edam damnatio RoscH acced~t C~,. pug'natIs, gnis H, grammatica pl1lpita reftauriert wurbe, puteal Libonis H. I putre-faclO 3. fecl, factum (altL .. putreo faUL [em pfiteo 2. ui (ugf. s. v. pus) muffeln, fa~I o~er ranöig ?Oll puter, vg!. §.64: \1rn'!,l') ~orf~, mu:be madjen: saxa riedjen: mero putere diurno nad) ~etU nedjen H, mfuso aceto L, tU ~aulmß brmgen. ~ectum L. pntet aper 5 . .. anbelangt betrifft = l)inHef)Hief) T, in quantum imuieltleit, fomett aISl, imuiefem, fofem 0 T. lEef. gen. quant! (bei )[lernen be~ ®G)ä0en~ ltnb ~aufenB) lUfe ~ocf), lUfe feuet: iel, quanti aestimabat, tanti vendielit Ci; abl. men- S1~1'Cle quanta um Illiebie! (bei Si'omparatiuen unb äl)n, lief)en lEegriffen) : Hannibal tanto praestitit ceteros imperatores, quanta populus R. cunctas nationes f of er)r . . . ltlie N; quanto ... tanto (= quo ... eo) je ... befto: quanta gravior erat oppugnatio, tanto crebriores litterae mittebantur C, quanto ... eo L; ace. abu. quantum Illte\JicI, fouier, fOlUeit: utrique rei o ccurram , quantum potero N, quantum tigna clistabant C, legiones in naves imposnit, quantum navium facultatem habebat infoweit C, quantum maxime acceIerare poterat fo fef)neII er lonnte L. ;t)au. qllantus-cumque 3 wie gro~ immer, luteviel immer: facultas quantacumque in me est Ci, olllnia, quanta- cumque petiistis, obtinuistis L; (tee. n. adl!. quan- tumcumque praeconia nostra valebunt fouie! nnr immer 0; oee. wie !'Iein immer: quantuseumqne sum ael iuelicanetum f 0 wenig ma~gebenb Ci. quantus-libet 3 (luxtc,p., bcffer in a\1Jet m5öttern, § 67) 'fo gro~ al!3 e;3 befieW, beliebig gro~, I) 0 ef) : quanto libet ordine dignus 0, quantum libet intersit inter Romanos et Achaeos ein beliebig gro~er stllJftanb fei L. quantlls-VlS 3 (lnxtap., § 67) 'fo gro~ ar\l bu wiHW, beliebig gro~: quantasvis copias sustine1'e lebe nocf) fo fiarfe 5rru:ppenmacf)t C, quantaevis classiamplus por- tus L; ace. n. adv. catus, quantumvis rustieus [0 fel)r er auef) lEauer ift = olJfef)on er fel)r lJäueri[ef) ift II. quä-propter (relat. = propterea s. v., ®ä0e cinlcitcnb) adv. unb be~wegen, unh bal)er: quapropter vos 01'0, ut aeltente verba mea aueliatis Ci. quaque (llg!. quisque) adv. nur in ber [lbb. usque q uaq ue wo nur immer, übera((; aut undique reli- g-ionem tolle aut usque quaque conserva Ci. qua-re (luxtap., § 67; aelv. isoi. abi. bon quae res i auel) al~ aluei m5örter) 1. 1ll0Durdj: multas res novas in eelictum aeldidit, qua re (= ut ea re) luxuria reprime- retur N, qua 1'e intelleg-atur tibi facultatem fuisse Ci, qua 1'e nisi vi et malo cogebantur? Ci. 11. 1. inter- rogativ: lUciJ~!lfb? lUeiJlDegClt? Illarum? hir. quare ael- esse noluit? Ci; inbir. quaesivit, quare iel fa- ceret N. 2. telat. anfcf)Iie~enb: uub bcelllcnclt, lIllb be~l)llffi: quare eos quam infirmissimos esse vole- bant. N, falsa iis esse delata; quare aeqnum esse illos mittere N. 150 bef. oft uor {jragefäten: quare, quis me reprehendet? unb al[o, unb be!3l)alo (frage ief), wer möef)te mief) tabe!n? Ci. quartadecumani, örum, m. (UOtn abi. quartadecwnu, 8C. legione, § 70) bie 150Ibaten ber 14. Begion T. quartanus 3 1. (bon quarta, sc. dies) uiertägig: fe- bris Ci; subst. quartana" ae, f. (sc. febris) ba!3 lIDeef)felfieber II. 2. subst. quartani, öl:um, m. (bon quarta, sc. legio) bie 150lbaten ber 4. Begion T. quartarius, ii, m. (= quarta pars sextarii) [lierteI, römifef)e~ ,pol)Tma~ = 0'137 l; ugI. s. v. sextarius: qual'- tarius vini L. quartus 3 (quattuor) ber 1.1ierte: legio Ci T, pars = 1 C Ci H, pater Sltrtergro~uatet = abavus V. WHt unterbrücftem subst. ael quartum a Bedriaco (sc. la- pielem) T, ad quartam iaceo (sc. horam) bi" 9 UfF H; 613 que ({dv. 1. ace. quartum consul Ci. 2. abl.quarto: tel' conata ausaque quarta 3um uiertenmal O. qua-si (au~ quam SI, *'luansi mit ~ängnng bor ns, *quasi, § 33, quasi, § 40) 1. aI~ Illeml nacf) eomp. (= quam si): peius perit quasi saxo saliat Pl Trin. 265. 2. fonjunftionelI (in bollen f)~potgeti[cf)en j[)crgleiG)ung~fäi2en): al~ Illeltll, a!~ .ob: quasi iel agatur ac nou hoc quae- ratni' Ci, quasi eum aspiei nefas esset Ci, sacris pepercit, quasi ael ea defenelenda venisset Ci; oft mit vel'O (in 1ßirmcf)reit) ubb. quasi vero mihi eliffi- eile sit. " gerabe aI!3 ob Ci; auef): perincle, proinele ., . quasi Ci. 3. abu. (im tlCtl'ür3ten ®af2e): gieidjfam, getuiffermafjm+ Pt. eonitmetttm: quasi praeteriens satisfaciam universis Ci, ex metu mortis quasi luce libertatis recreatus Ci; abl. abs. hostes insecuti quasi parta victoria aT~ wäre ber l5ieg entfef)ieben C; ir!f. quasi pollni consulatum S; ein3elne lEegriffe: poeta Cjuasi elivino spiritu aelfiatur Ci, popnlus elelegit magistratüs quasi rei p. vilicos gewifferma~en al!3 Ci; occ. (bei ,8aIJlbegriffen): ltltgcfii~r, faft: quasi duum mi- lium praesielium S, ex eo (monte) medio quasi S. 4. (in ll.jerg!eid)fä!2en): gfeidjlllic, wie: quasi poma vix avelluntur, sie vita ... Ci, Epicurus, quasi pueri de- licati, nihil cessatione melius existimat wie bie ... Ci. quasillus, i. m. ober -um, i, n. (elemin . .o0n qualus) Si'öroef)en, bef. l5:pinnföroef)en: inter qnasllla m ber @Jpinnftube Ci, pl'essum quasillo scortum bie f:pinnen mn~ Ti. quassatio, önis, f. l)eftige~, anbauernbe!3 ®ef)ütteln: inrita capitum L. [lon quasso 1. (Ji·eq". 3\1 quatio) 1. ltlieberl)oIt, l)eftig fdJü!tefn: hastam quasso trementem 0 V, quassans caput V. 2. ~crfcljfagClt, 3crfdjmctimt, bcfdJiibtgcn: domns quassata 0, quassata muri lEre[ef)en L, quas- satam ventis subelucere classem V; metaph. quas- sata rei:? p. aerrüttet Ci. 3. intro raffeln, nll~~ern: laetum siliqua quassante legumen V. quassus, ÜB, m. (quatio) ba~ I5cfJütteln Paeuvius oei Ci. qua-tenus ober (§ 71) qua-tinus (ugI. tenus) adv. 1. 10 ral: Illiellleit, iltfl1llleit: Saguntinis petentibus, ut, quatenus tuto possent, speetatum irent L j metaph. videamus, quatenus amor iu amicitia pro- greeli debeat Ci. 2. tem:poral: luie fange, auf Illie fange: animaclvertere, quatenus sermo elelectationem habeat Ci. 3. laufaT: tnfofttlt, llleH: laeelere qua- tenus ipsum non poterat, iraseitur illi 0, quatenus virtutem incolumem oelimUB H, quatenus veritati nusquam locus est, eleos testor T. quater (quattuor) adv. uiermaI: sonitum quater arI?a deelere V; mit ~i!3tributiuen: me quater unelenos sClat implevisse Decembres H. {jormeIn: tel' et (aut Y) quater H, terque quaterque' V wieber .unb luieber, öfter; aber: terque quaterque beati UDerglücffief)e (7:QI(JpltltaQ8S) V. . ~au. quaterni 3 je uier, immer uier; gen. pl. quaternum L. quatio 3. (quassi), qnassus (§ 36) 1. fdjüttcln, er~ f cfJiiitetll; faees f ct)wingen 0, telum imuane manu qua- tiens V, caput 0 L, quatiunt alas V, pennas H; moutem terrae motibus 0, nubem manu V, Olympum curru H, quatit ungula campum ftam:pft über ba~ lElaef)felb V, horror membra quatit erfef)ütiert V, an- helitl1s ora V, populum risu au erfcf)ütternbem Baef)en bringen H. 2. fdjIagC1t, ftofjCll, 3crlcfJlagcu, 6er~ ld)Utcitcrn: parcius quatillnt fenestras iuvenes Hopfen an H, sontes Tisiphone quatit flagello treibt fort V; prae se uor fief) l)ertreiben Ci, equum (cursu) tummeln V, moenia ariete L, N eptunus quatit muros aerfef)mettert V; pt. pi. pass. ql.laSSUS 3: vox gebroef)en, jcf))uaef) .Cu, faces gef:partene Si'ienfpäne 0, cinnama I5tücfe uon 31mt. rinbe 0, muri geborften L, rates Iecr H. 3. metaph. crfdjiittern: in animis 111011e quocldam aegritudine quatitur Ci, mentem sacerelotum H, aliquelll mente solida H, quatiebatur segne ingenium ll1utbe auf, gerüttert T, oppida bello mit Si'rieg l)eimfucf)elt V = Menapios T. quattuor, fef)leef)t quatuor (aItinb.catvt,ras, ge. TIh:raI!E" § 15, lJöotifdJ 1fEHC!.'jE', (lot. fidwor) uier. quattuor-decim uieqeI)n: seelisti in quattuorcleeim orelinibus bu bift ein ffiitter (burcfJ bie lex Roscia thea- tralis bom S'a~re 67 lumben bie Hften 14 ®i0reif)en im st(Jealer ben iRittern 3ugemiefen) Ci. _ que (altinb. ca, (\1;. 7:E, § 15) enmtifef) (§ 47) uub; urf:pr. bie ein1Jige ropuJatiue Si'onjunrtion, bal)er im Si'ltrialfliT ftet!3 beuotJugt. 0n ne-que, at-que antefonfonantifef) uer, fürat 3U (§ 4:l, ~(bf. 2) ne-c, ac. 1. G3ebraucf). Que uerlJinbet bie lEegriffe 3U einem G3 an 3 e n: senatus populusque Romanus = bie gef amte gefellgebenbe G3ewaIt 3U ffiom, ius vitae necisque C, terra marique, ius fasque menfef)1ief)e~ unb göttIief)e!3 ffieef)t. IlXIliterierenbe {jorme1n: elomi eluellique, ferro flammaque, locus lautiaque L, armis animis- que, bonum faustum felixque L, longe lateque C CiL, 01'0 obsecroque. 150 auef) bei l5ällen: Aristieles in contionem venit cli:xitque perutile esse consilium Ci; bal)er ftel)t que befonber~, um butclj ,pin3ufügung eine;3 lellten G3ebanfen~ bM [lorl)ergel)enbe ab 3 u f ef) Iie~ en: male pugnatum est et Ianiculum hostes occupavere obsessaque urbs foret, ni ... L. stufo oft am I5ti)luffe uon stlrgumentationen: cumque unb ba fomit ... Ci. @:in edlärenbet G3ebanfe wirb angefügt: minus qualll ad Ticinum fefellit missisque Nnmidis ROlllanos tur- basset, nisi ... unb 3ltlat gätte er ... L. llXofcl)Iu§ buref) ein Sln)nIief)e!3: eluos fiamines aeliecit, Marti umuu, alternm Quirino virginesque Vestae legit ... unb be\lgleicf)elt L. 91aef) negativem G3ebanren ift ba!3 G3egenteiI llXo[ef)Iu~: non prodielit monuitque = fon, bern N, non temere movendam rem tantam exspec- tanelosque ex Hispania legatos censebant unb uiel, mel)r L. l)1aclj befonberem {jaHe fef)Iie~t ein allgemeiner G3ebanre ab: Achaiam omnemque Graeciam unb übet> l)au:pt Ci. 0n ber Si'lima:t fef)lie~t ba\l äu~etfte G3Iieb ab: uxores habent deni eluoelenique inter se eOlU- munes ae!)l1 unb j 0 gar 3ltlöTr C. 2. I5teHung. 0nnerl)alb be~ l5alle!3 ftet!3 an bem näef)ftfolgenben lIDorte: summam copiam facultatemque elicencli Ci; bei @:igennamen nut am Sßränomen: prae- tel' te Publiumque Oloclium Ci, Onaeusque Pom- peins (ba ba~ ~ränomm ber eigentIid)e j)(ame ift). IlXn pmep. bei I2(napl)ora: sine scuto sineque ferro Ci, emu per amicitiam perque rem p. obsecrat S. Unb 10 öfter bei ex aHein: recte exque re p. Ci, ex- que eo tempore Ci. 150nft erft naef) bem mit ber pmep. uerbnnbenen lIDorte: in araqu.e N, sub. occa; sumql1e solis C, ab iisque N, ad otmmque Ct. SBel ~ief)t. fteier: aque Ohao narrabat V, ut cantus re- feratque luelos H U. a. [lgI. eleque eis rebus, pro- que pristina amieitia N. 3. l!5erbop:pe1ung (bgL ge. &v0l!wv TE .[}EWV TE): unb auef), fowol)I - ag aucf), teiIi3. - teig. Sßrofaifcf) nur, wenn ba~ erfte G3Iieb pron. 1ft: meque regnumque meum micl) unb auel) mein ffieief) S, unb oei bo:ppelte:n ffielatiufate: quique in urbe erant, quosque ex Etrl1na acciverat L; bi cf)t. oI)ne SBefef)ränfung: E.l1r~lsque N otusque creberque procellis Africus V. [lanattonen: seque et oppiclum S, seque ac liberos T; feIten: et ... que L. NB. Dft in ber ~Irfi(l lang: Noemonaclue PrytaniUllue (nacf) Horn. Il. 5, 678 lY011floVC!. TE II(!vwvtv TE) V, Fau- nique Satyrique 0, liminaquß laurusclue V. quemadmodum 614 quem-ad-modum (luxtap., § 67) 1. interrogativ: auf weId;e !Ißeife? t1Jie? bir. quemadmodum est ad- servatus? Ci; inbir. quaesivit, quemadmodum se haberet N. 2. relat. wie, fo wie: quemadmodum Mariani Romae, sic lphicratenses apud Graecos N. qu~o,. qUlre, <:lulvi (quii), quitum rönnen, 1Jermöfjen. Wht mj. aestllllare non queo Ci (f 0 Ci fteHl ftatt nequeo), nec credere quivi V. 6eIten ofJne l)1egation: quod implorare queamus V. quercetum s. v. quel'quetum. querceus 3 1Jon ber @id;e, @id;en,: corona T. ?non q~.ercus, us, 1: (äHer querq~us, § 17, bab. querquetum) @td;e; meton. @td;enrrana, @td;enlauo: umbrata gerunt civili tempora quercu V; iBeloIJnung für bie ffiettung eine5 iBürger5 ift ein @id;enfrana. querel(l)a, ae, f. (queror) 1. $Nage: interfui que- rellis meorum aequalium Ci; occ. ~fagerllltt! mugire boves atque querellis impleri nemus V, ranae ceci- nere querellam V. 2. ~efrljllJerbe: iniuriae querel- lam ad. quem detulistis? Ci, cum Deiotaro querellae tuae beme iBefcf)werben üoer meiotaru5 Ci, querellas habere iBe[d;ruerbe füIJren L. 3. UII~ii~Itd)feH: cor- pusculi Pli. queribundus 3 (queror) fIagenb: animae 0, vox Ci. quer~monia, ae,.( (queror) ~rage, iBefd;l1Jerbe: queri- mOlllae malae, tnstes H; gen. subi. sociorum Ci' obi. unius criminis iBefd;werbe über Ci querimonia~ habere füIJren Ci. ' queritor, ari (Jr·equ. 3u queror) IJeftig nagen TAnn. 16,34. qu.ernu~ 3 (au~ *querc-nus bon quercus, § 33) von ber @td;e, @td;en,: corona 0, glans @id;eI V. qu~:ror 3. questus sum (§ 29) 1. HagelI, jllmmern beJammern: queruntur Siculi universi Ci' tran:' abditi in tabernaculis suum fatum querebantur C' ~it inn~rem Ooi. flebile nescio quid queritur lyr~ fhmmt eme ~(age an O. 2. bid;t. ~lllgetölte bon fiel) geben: queruntur in silvis aves (vgl. cbie l)1ad;tigalfen ~,{agen') H, philomela queritur amissos fetus iammert ubet ben ?nerIuft V, bubo visa queri mageIaute aU5' ftojien V u. a. 3. fid) beHagen, liefdjllJmu! soli ne in occulto quidem queri audebant Sequani C' mit de: Ubiorum legati de ininriis Sueborum q{lerun- tur C, de Milone per vim expulso übet mH05 gewalt, fame ?nerh:eibung Ci; mit Ooi. quae civitas quera- tur C, mnIta de vestro casu querebatur Ci nihil de suo patrimonio queritnr Ci. l}Iud;: Ocean~ fnrta mari~i iIJm f{age~ O. ~5 folgt ~aufaIfas: gravius quent~r, qnod Sl~ destItutus baji C, quereris, quod no~ mIttam carmllla H. ~nIJalt ber mage im acc. c. mf. querebantur opus nihilominus fieri N, Ohry- sogonu~ tant~lm. posse queruntur Ci. I}Iber queri CUln ahquo mit lentb. IJabern, iIJn annagen: cmu love cum fatis 0, querere tecum flage bid; an Ci, consui questus est cum patribus conscriptis quod oefd;ruerte fid; übet L. ' Querquetulänus mons T alter l)1ame be5 [äliu5 1Jon *querql~etulum.. Demin. 3U querqu~tum •. 1, n. (queTcetum, f. s. v. quercus) @iel)en, walb, @1d;enIJam: querceta Gargani H. querulus 3. (queror) Uagenb: calamitas weinerIid; Cu, senex Hj wtntmernb: vox 0; fIägIid; tönenb: cicada V tibia H, fores fnarrenb O. ' questio, ö~is, f. (queror, § 29) ~lage Ci Brut. 38,142. questus, U8, m. (clueror, § 29) !IßeIJfIage: eiulatu qu~stu, gemitu bid;t. oei Ci, effundit pectore que~ stus V, caelum questibus implet V aud; von ber l)1ad;tigalf V. ' qUl, quae, quod (St. qua, bgL gr. no-Zo" no-ao" n6-n(!o" § 15), Vtonominale5 adi. al5 interrogati- vttm, relat. unb indef. georaud;t (!Suuftantibfonn IJgf. s. v. quis). . 1. in,terrogativ 1. llJefdj~r? llJeIdjerIei? IlJIHl filr cm? IlJte befdjaffcn? (adi.): 1m. qui deus adpellandus est, cuius h~miuis fides imploranda est, qui denique questus, qm maeror diguus iuveniri potest? O· quod genus hoc hominum? quaeve patria? V; i~ l}Iu5ruf~: ~en?phon Socrati?us, qui viI' et quau- tusl Cl~ t~btr. te non nOVlmus; nescimus, qui sis (=. qualls rute liefrgaffm, bon roefd)em ~()arnfter) Ci; dico qm. con~ursus fuerit Ci, qui vester animus sit, osten: detIs 01, quam spem habeat, exponam Ci. ~gr quem ad modum, quo modo u. a. 2. (feHen) llJer' IlJll~ (8ub~t:): domino navisqui sit aperit wer er fei N, qm maXImus natu esset N. II. relat. IlJcld)cr, ~e, ~eil; ber, Me, baI!; \1Jer llJuil ~. mM ffielatimtm im untergeorbneten 6ase 'ftimmt m ®enu5 unb l)1umeru(l mit feinem iBe3ug5ruorte üoerein ber ~afu5 aber IJängt 1Jon ber ®eftaIt be5 91eoenfaseß ao.: hae~ est imago avi tui, q ui amavit unice pa- tnam Cl, nos, quorum maiores Antiochum supe- rarunt Ci. .piiufig l1Jirb ber meutIid;feit wegen beim ffieIati1Jum ba5 ~eilltg5ruort wieberIJort: erant omnino itinera duo, quibus itineribus C tanti mali-f~cii crime.n, ~ü malificio tarn i~signe snppli- ClUm est C~. 0m 91eutrunt auf ganae 6äse oeilogen: Lacedaemonii regem, quod numquam antea acci- clerat, necaverunt Ci. mer iBe3ug oft burd; betermina· tioe \l3ronomina angebeutet: respondebis idem Aristo- demo! q uo d ~llihi respondisti wie mir Ci, uter potius Rosenull occlderit: is, ad quem divitiae venerint an is, ad quem mendicitas? is, qui antea tenui~ fuerit, an is, qui postea factus sit egentissimus? Ci. @nUJärt ber ffieIativfat einen ®egf. 3um meterminatiofas, fo fteIJt er voraU5: quod ad perniciem fuerat coo'i- tatum, id ad salutem suam convertit N. iBei ~af~i3' gIeid;IJeit 1Jon meterminatioum unb ffieIativum fiillt iene$3 11Jenn e5 unoetont ift, oft aU5: maximum amicitia~ ornamentum tollit, q ui ex ea verecundiam tollit wer, ber~enige wefd;er Ci, Epicurus, in quibus sequitur ?emocntum, .non fere labitur (= in iis, in quibus m bem - worm) Ci. iBetonte5 meterminatio Meiot: ~cit is, qui est in consilio, O. Marcellus ba5 weiji lener mann Ci. iBi5weUen feIJrt bM meterminatioum aud; oei ~afu5ungleid;IJeit, wo e5 ber meutfd;e nid;t ent, oeIJren fann: in itinere convenit, qui Aspim ducebant (sc. e 0 s: traf auf jene, bie) N, Xerxes praemium proposuit, qui invenisset novam voluptatem (sc. ei: bem, weld;er etrua) Ci. ?net[ d;riittfung. ma5 ~ei\ug5' wort wirb oft in ben ffielatiofas ge30gen: quos muros ~~s restituerat, eosdem nepos ... N, quibus rebus llldi~uerunt adiuvit (Hs rebus, quibus) N, qua pru- dent1a es (ea p. qua es) Ci u. a. %Utraftion: cmu aliquid agas eornm q u 0 rum consuesti, gaudeo Ci, confirmamus nos illo augurio, q u 0 diximus Ci. 2. ma5 ffieIatioum im oeigeorbneten 6ase (refatüm &nfcl)iuji) töft man burd; memonftrati1Ja auf 3U benen eine ~oniu~ftion tritt: res loquitur ipsa, ql{ae semper valet plunmum unb biefe Ci multas ad res hi libri utiles; quos legite studiose biefe aHo Ci cupiditates sunt insatiabiles, quae labefactant r~m p. benn He ... ufru. Ci; quo fiebat unb f 0 fam e5, quo facto nad;bem bie5 aoer gefd;eIJen war, ex quo unb 'feitbem; oef. im ace. c. inf. quem Homerus interfectUlll esse ait unb oon iIJm N. ~m oeigeorbneten 6ase oeilieIJt fid; baIJer ba5 ffielativum auf bM eigene \l3räbHat5fuoftantto: Phylen confugit, q uo d est castellum in Attica (unb bas Hf) N. iBeigeorbnet finb and; 6iise wie: si Iilihi negotium permisisses, qui meus amor in te est, con- fecissem oei meiner Bieoe Ci. 3. met mObU5 im qlli 615 qlliesco cumque venerat, ibat Ci; getrennt: quo ea (ratio) attributit.1en ffieIatiof ajJe ift ber ind. mer eoni. wirb oft burd; oratio obliqua oebingt: putavit se sub sua retenturum potestate Graecos, qui Asiam incole- reut N. SDod; fann ~oniunftio unb relatioe I}Infnüvfung aud; ftattl)aoen, wenn bie 6iise l)1eoenoebeutungen IJaoen. ~ auf a r: 0 fortunate adulescens, qui tuae virtutis Homerum pl'aeconem inveneris ba bu Ci; öfter ver, ftärH burd; quippe (utpote): solis candor inlustrissi- mus, quippe qui conluceat Ci. ~inar: delecti Delphos missi Bunt, qui consulerent Apollinern N, multi eripiunt alUs, quod aliis largiantur um es Ci. ~onfdutiv: neino tarn humilis erat, cui non aditus acl eum pateret N; baIJer aud;: dignus, inc1ignus, idoneus, qui: idonea persona est, quae de amicitia disserat Ci. ~on3effiv: qui eg-entissimus fuisset, erat insoIens oowoIJI er geruefen war Ci. @nbliel) rann ber ~oniunftio im ffie1ati1Jfase \l3otential fein a15 mU, bere ~orm ber iBeIJauvtung: quae vetustas est, quae vim divinam conficere possit? Ci. 60 aud;: quem quidem nos audierimus foweit wir wenigften5 N. ma3tt geIJören aud; bie IJäufigen ~ormeln: sunt, qui; non desunt, reperiuntur, inveniuntur, qui; est, quod mit coni. e5 gibt Beute, bie ... ufw. me cumque ducet, sequar Ci. qUl-dam (nuß quis-dam, § 30, bgL s. v. rdem), quid- dam subst. unb quI-, quae-, quoddam adi. 1. adi. 1. eilt gCllJiffcr, irgenbctn, eilt; pl. einige, etnrlje: Arg'Hius quidam adulescentulus N, lunius quidam ex Hispania 0, breve quoddam tempus Ci, quodam modo geruifferma%en; pl. adulescentes quos- dam eligit N, quaedam incommoda Ci. 2. (hei lJi(DL &w'Jbrüd'en) f03ltfagm, gCllJiffermll~en, eine ~{tt Don, gfcidjfllm: nativus quidam lepor N, admirabilis quae- dam benivolentiae magnitucl0 Ci. Oft mit quasi: inerat in eo foedere quasi nota quaec1am servi- tutis Ci. II. subst. jentanb, n. ctllJll~, pl. eiltige, etnd)c: turn quidam cnescis tu' inquit Gi, est quicl- dam, quod occultatur Ci, pingue quiddam sonare Ci; pl. ex ephoris quidam descendenmt N, alia quaedam conquiras Ci, quidam bonorum caesi T. quidem (bon quis, adv., ftet~ narggeftelIt) 1. (fJefräftigenb) gellJi~, fidjtr, gerllDe, eben, ja: cum quidem fortissime pugnaret a15 er eoen N, est illud quidem maximum unHteHig Ci. l)1ad; pron. oft nur burd; ben %on wieber, i\ugeoen: Ws quidem verbis mit ben !Ißorten Ni at id quidem nefas habetur aoer bi e (l (gerabe bie5) N. 2. (liefdJränfenb) \1Jcntgftcllil, fretIidj, lllIeJ;btng~: quoc1 nos quidem iucundissimum arbitramur N, quem qui- dem nos audiel'imus N, hoc quidem tempore Ci. 3. (entgegenfteffenb) llficrbtllgil, llber: Pharnabazus ha- bitus est imperator, re quidem vera pI'aefuit 00- non N. 4. (einräumenb) atoat: plurima quidem pro- ferre possum, sed modus adhibenc1us est N. 5· (er~ f(ärenb) uiimltd), ~llJar: siquidem wenn nämHd;; doleo III. indef. (mWti[cfJ, § 47): qui, qua (feUener quae), quod unb n.pl. feIten quae, meift qua: (tonro[r~) llJer, tollil; trgenbetltr nad; ne, si, nisi, num (vgL aud; ecqua, ecquod): obstitit, ne qua sibi statua pone- retur N; aoer num quae trepidatio Ci, num quae libido Ci; petit, ne cui rei parcat N, nisi qui deus subvenerit Ci, si qua alia memoria dig'na erunt N, si qua e l'idenda essent Ci, num quod officium maius sit, quaeritur Ci. . NB. .;sn ber ~en. mi[djen lid) ß'ormen bon qur, ba~ nad) ber 3\1.1eitcn, unb bon quis, ba~ nadj ber brilten ~en. gellt. I ~a()er fteljl im dat. unb abi. pl. nelien quibus audj qUlS I GuS V H, unb für qulicum, quäcum finDet fid; audj qUI- cum Gi V. ~ie 0eltenf)eit biefer ß'orm füljrl Sl! bem itrtüm~ (id)m @euraudj bon quIcum ftatt quibuscum PI Gapt. 1003. ~er abl. qUI ift and) 3ur l,ßartifd erftarrt: ac mirifice quidem Ci. 6. iBef. oft nad; ber l)1ega, tion ne ... quidem (Da~ uetonte ?illort bor quidem) llltd) UÜl)i, Ittdjt etltlltllf, gCfdjllJetge: Ourio milites in acie collocat; ne Varus quidem dubitat copias producere aud; ?naru5 i\öged nid;t C, ne mulieribus quidem pe- percerunt nid;t einmal bie !Ißeioer C, ne in fanis qui- dem Ci, ne quantum possumus quidem Ci. iBei movve{oegriffen: ne Aequi quidem ac V olsci L. q1l1 adv. wie, wie benn, woIJet; interrogativ: bir. qui tarn cito scivit? Ci, qui fit, Maecenas? wie fommt e5? H; inbir. quaero, qui scias Cij relat. qui efferretur, vix reliquit wovon man ba5 iBegräoni5 oe, ftreiten lonnte N; indef. wie bod;, wenn bod; (= uti- nam): qui istum di perdant Pl Trin. 923. quid-ni s. v. quis 1. 1. quies, etis, f. 1. ~rf)ofltltg, ffill~e: ex labore quieti se clare C, quietem capere fid; erIJo{en C, pl'aestare @rIJolung gönnen L, somnus et ceterae quietes I}Itten ber @rIJo{ung Ci. mit gen. sttbi. senectutis Ci; obi. laborum Ci, Opel'llm V ffiuIJe von; bafür: a proeliis quietem habere L. occ. a. ~tmC! quies inter frigus et calorem ~rüIJHng5ftille V. b. ~djllJcigen: clamor et quies T. c. ~d)(llf: aHa quies pressit iacen- quia (adi. isol. ace. pi. Don quid) 1. wie? warum? tVe5wegen? l)1ur am. quianalll (bgI. quidnam): caeli- colae lllagni, quianam sententia vobis versa retro? V. 2. coniunct. weH, bai quia giot tatfäd;Hd;en ®runb (warum) an, quod bie Umftänbe, wegen beren etwM gefd;ie1)t: concedo et quod animus aequus est, et q uia necesse est Ci, mag-is q uia negare nequiveI'at, quam q u 0 d ignoraret L. 6eIJr oft tritt im S)auvt' fase metermination ein burd; ideo, idciI'co, eo, pro- pterea. ~m ~ragefase: Iliacas classes sequar, q uiane auxilio iuvat ante levatos? etwa (batum) weil V. quianam s. v. quia 1. qUlcum s. v. qUl NB. qUl-, quae-, quod-cumque (cumque uefteljt au~ cum Ullb que, arjo 'ruet unb 11JUllll', baljer) 1. sttbst. wer immer, ieber ber; n. wa5 immer, a[[e(l wa5. mie urfvr. 6eloftiinbigreit oeiber %eiIe 3eigt bie ärtere 6vrad;e: quam se clUnque in partem dedisset Oi, quae me cumque ' vocant terme V; quicumque equo mel'lüsset Ci, cui- cumque nobili debiti honores T, quodcumque est lucri wa5 nur immer Ph. 2. adi. wie immer Qe, fd;affen, jeber mögIid;e: quicumque belli eventus fuis- set Ci j beterminiert: omnia, quaecumque in dispu- tationelll cadere posslmt Oi. mav. i quo-cumque adv. llJoIJin nur, woIJin auel) immer: quo- I tem Vj meton. ducem terruit dira quies %taum· Wb T. 2. metaph. a. ~obcilidjIllf: olli dura quies oculos urget V. b.\Yritbc: quietem Italiae referre C, ingrata quies g'enti T. c. rlt~tgeil ~et~IlHell: Attici quies Oaesari grata erat N, Regulus quiete defen- sus T. mav. quiesco 3. evi, etus 1. rlt~Cll, tltl)tg Hegen. Urfvr. bebeutet quiesco a{5 incoh. ci\ur ffiul)e lommen'; 1JgL ut saltem in morte quiescam i\ur ffiuIJe fomme V, postquam flamma quievit fid; gelegt IJatte Vj nox erat, silvae et aequora quierant waren 3ur ffiu1)e gdommelt, tuIJten V, priusquam seclibus ossa quierunt oeoor bie ®eoeine ruIJen v. l}I[[mäf)Iid; gewinnt aber aud; bai3 pr. bie iBeb. be5 pf. unb wirb iluftiinbliel): ramis dependet galea et prato arma quiescunt Hegen ruIJig V, nunc compostus quiescit ruIJt V. oce. a. fdjfllfclt: casa, in qua quiescebat N, P. Africanus domi suae quie- scens Ci. b. bcrftummclI, idjllJetgen: qniescebant vo- ces O. metaph. 2. fülj rlt~tg tJet~IlUcn: inimici (Alcibiadis) quiescendum in praesenti decreverunt N; von friegerifd;en UnterneIJmungen: urbs illa non potest quietus 616 quinquagesiIn quieseere fann nicljt iJrieben f)aUen Ci; 1.10n ber q:5olitif: elubitat, quis ignorat, num elubitas, elubitasne u. quieseere in 1'e p. q:5ri1.1atmann fein Ci. 3. 3m: !Rn~e (negativ bcm 10inne nad)), non abest suspicio qUin~' fIlffilllCII: numquamne quiescet civitas nostra a sup- n~n al~bigit~~r, .quin !-' u. a. 150 auef) na~ ben SSe: plieiis? L. 4· Ilbfllffclt, anfI,Jiiten: ineloctus pilae gnffen unmogltd) fem, unterlaffen, 1.1erI)inbern discive quiescit H, cquiel faciamT quieseasl H ficlj entI)aHen' unb äf)nHcljen: per emu non stetit' NB. 3m pf. nnb l'p.f· mcift au[ammengeaogen (§ 22): qui- q~lin frc1es praestaretur ef3 lag nicljt an H)m (11.1aru~ erunt, quierant, quiessem. )Dau. adi. isol. pt. pf. mcljt neqaIten11.1erben. foUte =) au baTten L, non est in quietus 3, adv. e 1. fllf)i!J, 9t1l~e f)IlItcnb: ea cura nostra potestate, qUIll, faeere non possum, quin fleri quietos sollicitat Hört He inber DrulJe v, otiosam (efftci) non potest, quin ef3 fft nicljt anberf3 m6gIiclj aetatem et quietam sirre uIlo labore traelucere Ci, aIf3 baji, .nihil .p1'aete1'misi, . qui~, non multum (pan: (avis) aere lapsa quieto burclj bie fU([e Buft V, salis lum) afmt, qUIll ef3 fef)Ite mcljt Uter, bajj, quiel abest fluctus quieti V, amnis, aequor H; oee. ftl)fllfwb: quin elicto pareamus? L, milites aegre sunt retenti' eos simul quietos nox habuerat I)atte miteinanber quin oppielum irrumperent C, non recusare, qui~ fcljlafen gefeben T. 2. friebfidJ, frei bIllt llltruijcn: u. a. 2 .. ~n iJoIge[äjjen mit negatiuem q:5räb. elomi quietns fuit er uergieIt ficlj N, quietissima pars naef) negatluem ,pauptfajje: neqtle eum aspexit quill Galliae ber rugigfte C, quieta et perturbata res p. Ci, fratricielam appellaret of)ne öu N, nemo tarn' ferus quieto rege seelente L; quieta, örum, n. bie öffent, erat, quill illacrimaret ber nicljt N, quis est, qUill Hclje 8'tube S T. 3· ffill~c ~Ilbcnnf frei, Itic1)t geftört: eernat? Ci, nemo est, quill sciat Ci, nurnguarn tarn quietissime se recepenmt C, quiete vitam agere Ci male est Bieulis, quin aliquid faeete elicallt Ci. provincia a bello quieta L, urbs inmunis belli atqu~ qUl:-nam, quae-nam, quod-nam meIcljer benn? 11.1er quieta V. 4· 311rül'fgcaogcII, ~tii.Jat: vita privata et benn? mM für ein ... benn? 91ur adi. q~busnam cle quieta Ci, r~m p. gerentes et quieti Ci. 5· (uom servis Ci, quoc1nam coneepi tantum scelus? Ci, quo-~[)arafjer) rU~t!J1 gefaffcu: casum qllieto et aequo animo nam pac~o probari potest? Ci; subst. ugI. quisnam. fene C, vivere animo quieto Ci, senis sermo quietus Qurnctlhs s. v. Qulntni8. et remis8us Ci, quietius hostem bellaturum esse QUlnctius 3, jünger QUlntius (qulntus) 91ame einet fcljlaffer L, regina quietum accipit in Teucros ani- gens, aui3 ber T. Qu. Flaminlnus, 197 oei st1jnOi3fe, mum V; oee. !l~lte ~atfmfh ipse acer, bellicosus, pf)aIä l5ieger üoer Sßf)ifipp uon ~aaebonien, unb L. Qu. at i8, quem petebat, q uietus, inbellis S. Oineinllatus, 458 )Diftator negen bie ~quer, am oefann, qUl-libet, aItr. (§ 41) qUl-lubet, quae-libet, quod- teHen finb. Acli. QUlnctia gens L; QUl:nctia- libet adi. unb quid-libet subst. (Juxtap., § 67; ur[pr. nus 3 bem [incinnatui3 eigen, nef)örig: exercitu8 L. getrennt: cuius 1'ei lubet simulator S Cat. 5, 4) jeber oe, qUlnc-ünx, uncis, m. (quillque unb uncia, § 17) fünf Iieoige, jeblueIcljer, ber erfte oefte; Bubst. qUicUibet fa- 811.1ölfteI, fünf Utt3en; aHllIDertanga6e 1fJ~ 12(9: ele quin- ciat Ci, quiellibet inelutus luomit immer H; adi. elo H nomen quoellibet illi ieben oelieliigen H; uob. mit cunque remota uneia ; alf3 iJlüffigreiti3maji 15:1, einei3 unus: 8011ertius quam quilibet unus ex his L. sextarius, fünf @Iäfer Pli; metaph. bie (in fd)iefem NB .\i'reu3 ftel]enben) fünf ~(ugen auf bem lIDürfeI, barnaclj . 3n quidvis '11.1a~ b u 11.1i[[f!' fiegt oie [u li j efti u e cfcljacljorettartig' uon in fcljrägen 8'teinen gefejjten SSiiumen ~;l]~iw;?ebeutet, quidlibet irt mel]r olJjeftiu: 'l1.1a(\ ber ,8u< ober Sßfäbfen: cippos in quillcuncem elisponere C, ar- quin (au~ qUI, bem alten abl. bOll . + 5 borum in quincuneem elirecti orelines Ci. Gl'nbe) qms, ne, § 5 am qUludecie (n) s (qulndecim) aclv. fünfaebnmaL qUln-decim (quinque, decem, lux/ap., § 67, fl)llfopiert I. ~n ,paupt! äjjen nael] § 4J) fünf5 egn. SSef. quinelecim primi (XV primi) 1. lIJtXtlWt ntdjt? bie 15 llSorftänbe, ber l2(uf3fcljujj be<3 auf3 600 ~itnliebern 2. ja Joga!, ja, ja bic[llle~r. ~eftel)enben l5enatei3 in ~arfeiUe C; qUlndecim viri, II. ~n 91e6enf äjjen orum, m. (luxtal") bie iJünfileI)nmännerfommiffion, 1. interrogatiu: 11.1ie nief)t, mantm l1ief)t nIf3 00 q:5riefterMfegium, fül)rte bie S[(ufficljt über bie filit)Uin!, nicljt, baft; 'fcljen SSücljer unb bie auf3 biefen Hd) ergeoenben l5ül)n, 2. relatiu: auf 11Jelclje lIDeife nicljt, f!1 bafi lIidjt, opfer (ur[pr. Jluei<, feit 367 aeljn~, feit 10ulIa fünfaef)nglicberig); !1~lte haff, o~ne oll. gen. Gallus XV virum einer uon ben T. @etrennt: ~. 1. U:fpr. interrogatiu: quin ulciscimur? Ctt, quin XV :pree~s v~rorum H. 8'tüctgeoiIbet (§ 61, 3) sg. qUin- tu lel potms profers? Ci, quin conscenclimus equos? demmVlr, I, m. T. )Dao. mamm oefteigeu 11.1ir tticljt? = lajjt unf3 oefteigen L. qUindecimviralis, e bie iJünf3ef)nerfommiffion oetref' !So anclj im .panptfajj ittbir. Drebe: quin missum :lieri fenb: sacerelotium T. iuberet? warum entfaffe er if)n nicljt? = er möge N. qUlngenarills 3 aui3 ie 500 ~ann oeftef)enb: cohor- I2(nnfofutbifcIJ mit imp. quin sic attenelite [0 merft tes Ou. ?Bon boclj auf 1 Ci. 2. ele me semper Olunes gentes 10- qUlngeni, ae, a (ano *quingent-sni, § 33, au qUlnO'enti) qnentur; q uin hoc tempore ipso eelebramur Ci' je fünff)unbert. " mit anberen q:5artifefn: Fulviae offtCiUlll 8n11m prae: qUlngentesimus 3 ber fünff)unbertf±e. ?Bon stitit, quin etiam pecunialll sine faenore cl'eeli- qUin-genti, ae, a (all~ *quinque-centi, [l)nfopiC\t qUlu- clit N, ansus quin etiam voces iactare Vi bid)t. centi nad) § 44, g' nad) \llnalogie [1011 septingenti) fünf, quin et VHT; non elusa :lieles, quin potins f)unber±, oeöeicljnet burclj 10 (ugL 1\1), 11.1orauf3 fpäter D. aucta L, nihil animum imlllinuit, q uin co n tr a plus qUlni, ae, a, gen. quinulll (j1att *quinc-sni uon qUlnque, spei naetus L. §§ 17, 33) je fünf: IV legiones quinis milibus pedi- II. 1. Q;igtr. interrogatiu nacI) ben negierten l2(ui3' tum L, bis quinos silet ille dies 3el)n ~age V; oei brücren be~ 8meifelni3 uno ber Ungemifjf)eit: non q:5Iuralen: quina armenta reelibant fimf 8'tinberl)erben V. elubitari cle~et, qui~ fl1erint ante Home~ulll poetae I ?Blib. quini eleni, quini viceni u[11.1. je 15, je 25. ~.all barf mcljt 3ll:letfeln (marum ~f3 ... md)t nene6en qUl.nquägeni, ae, a, gen . ... um (qulnquaginta) je ba~te, b: f)) bajj ei3 neneben f)abe C~, nemo elubitabat, füttf3ig. qUlll ahQ.mc1 ele pace e~set SCl'iptUlll niemanb 3meifeIte qUlnquägesimus 3 ber fünhinfte; subst. (sc. pars) (11.1amm mcljt entl)aI~en fem foIfte =) bajj entlJafteu fei N. quinquägesima, ae, f iJünf3inHeI aI<3 12(0gaoe T. 150 nacf) haud elUbll1lll est, nad) ben rf)et. iJragen quis mon quinquaginta 617 quis qUlnquä-gintä (ugI. TCEV-r~-xov'[(X) fünfaig; 8aIJI, 3eicljen L. qUlnquätrüs, ~lhm, f. (quI~que) a11.1e.! 9J1ineruafe.fte, bai3 nröj3ere nefetert uom 19. Oti3 23. ~aq (10d)ulferten, !?:'5emefter[c[)[uj3), bai3 fIeinere am 13. ~uni: qninquatribus nltilllis venerunt legati am 23. ~ära L. qUlnque (an~ *penque, §§ 38, 2, unb 48; ugI. aftü.:b. paiica, äoli[el] nEflTCE, atl1[c9 nEvTE, got. unb af)b. fimf) fünf: eae quinque stellae, qllae errantes nominantur Ci. I2(g fleine runbe 8al)I: qllinque elies rure esse btfclj. = etlua acljt ~ane H, quinque eliebus nil erat in loeulis üoer acljt ~age H QUlnque-mestris, e (mensis) fünfmonatig: consu- -latus Ci Fam. 10, 24, 6. quinqu-ennalis, e (ugL annalis, § 43) fünfiäI)rig: alii magistratus annui, censura quinqnennalis L, fünf ~af)re umfaffenb: quinquennale luclicrum aUe fünf ~al)re nefeiert T. qufnqu-ennis, e (annus, § 43) fünfjäf)tig: vinum H; bicljt. Olympias eine 8eit uon fünf ~af)ren O. )Da3n qUlnquennium, ii, n. 8eitraum uon fünf ~al)ren, fünf ;Jagre. qUlnque-remis, e (remus) mit fünf 8'tuberoantreil)en uerfeben, fünfruberig: naves L; subst.fem. (sc. navis): certos homines in quinqueremi mittere Ci. qUluque-viri, örllm, .m. (luxta?, § 67) iJünf~1ännet, ro1[egium, aujjerorbenthclje ~agtftrate, 3U oef±tmi1lten 811.1ecren ernannt, luie: Pomptino agoro elivielenelo L, nmris turribusque refrcienelis L u. a. m. DrüctgeoiL beter sg. (§ 61, 3): scriba ex qninqueviro ciJünf, mann' II (bon ben Vviri cis et trans Tibe1'im L, einet l]3oli3cilief)iitbe, oie ben \Seuetl1.1ef)tbienft lJeuuffid)tigte). qll1nquie Cn) S (qulnque) adv. fünfmaL qUlnquiplico, are (qnlnquiplex au~ qUlnque uno pleco, plieo, § 41, fünffac9) uerfünffacljen T. qUlntadecimani, örum, m. 150lbaten ber 15. Be, gion T. qUlutänus 3 (qulntus) 1. qUIntana, ae, f. (sc. via) ber l)inter bem praetorium uor bem quaestorium burcfJ baf3 Bager gel)enbe OUerl1Jeg, ber bie 8eIte ber fütt fien ;rurmen nnb ~anipeln uon benen ber fed)ften trennte. ~r biente al!3 9J1arftplajj L. 2. qUIntani, örum, m. !Solbaten ber fünften Begion T. QUlntiliänlls, i, m. M. Fabius Quintilianus aui3 [alagunif3 in I5panien, oerüf)mter Bebrer ber SSerebfam, feit in 8'tom unter ben iJlauiern, ?Berfaffer uon a11.1ölf lBücljern De institutione oratoria Pli. QUlntilis, älter Qulnctllis mensis unb subst. QUln- tilis is, m. (qulntus) ber fünfte ~onat bef3 aUen stale~berf3 (uom ~Räq a!~ Sal]re~licginn), ber fieoente be!3 neuen, f+Jätet aum I2(nbenfen an [äfari3 stalenberrefotm Iulins nenannt: lel. Quinct. am 15. ~uli L. QUintIlills 3 ~1ame einer gens. SSef. 1. P. Qu. Varus, cos. 13, feit 5 n. [f)r. I5tattf)alter in @ermanien, fief 9 n. [f)r. negen \llrminiuf3 im ~eutooUtger lIDafbe. 2. Qu. Varus, iJreunb bef3 H unb V, geft. 23 u. [br. qUlntus 3, älter qu.l:uctus Pt (qulnque, § 17) ber fünfte: a. cl. V KaI. N ov. Ci, quinta pars ein iJünfteI Ci; alier: qllinta pars nectaris eine fünfmal I)öbere l5üjjig, feit Oninteffena H, quintis castris naclj fünf ~age, mä~[d)en C, quinta elecimo elie 14 ;rage barauf Ci; ace. adv. qUlutum anm fünftenmal: consules Q. Fa- bins quintum, Q. Fnlvius Flaccus quartum L; ab~. adv. qulnt5 an fünfter I5teHe, anm fünftenmal: lectl- sternimu quinta post conelitam urbem habitum est L. 12(If3 nomen pr. QUlntus, i, m., QUInta, ae, j: q:5ränomen, aogefitrat Q. quip-pe (nuß qu1-pe uom abl. adv. qUI, § 40, ober au~ quid-pe 'warum?', 'wiefo?' i eigt[. [erliftänbiger 10a12, bann aW (§'inleitung einer SJ(ntl1.10rt, 5Begrünbung ober bgC; ugf. nempe) 1. freiftc1), llUetbiltg~, jaltJof)(, belUt: movet me quippe lumen curiae Ci, qllippe etiam iura sinunt V. 2. (ironifel]) freiHdj, ltlltiirItcf): mene ineepto elesistere? quippe veto!' fatis V, hoc genus maestum est morte Tigelli; quippe benig-nus erat H. 3. (mit relat.) ja, ltiimHc1). 91aclj quippe qui, quae, quoel oei S incl., in Uaff. q:5rofa nur eoni. quippe qui ... iussel'it ba er ja Ci; eoenfo quippe cum mit coni. ba ia, meil nämfid). Quiriuus, i, m. (nad) ben SJ((tcn ad,:. 3u bem [alJini[c!)cn )fiorte curis, lat. quiris '~an3e' ober uon ber 10abinerftabt eures 0 Fast. 2, 477ff., uieünef)r l1.10f)1 uon einem alten Drt~< namen *Quirium, ugL Quirltes) ber uergötterte 8'tomului3: populus Quirini DrömeruoH H, lanus Quirini ber ~anuf3oogen au Drom H V gibt bem l2(unuftUi3, aIf3 31ueitem @rünber ~omf3, biefen 9Camen. 12((13 adi. collis Quirinus = Quirinalis O. Quirl:nälis, e (§ 75, SJ(]j[.2) bem Ouirinui3 (8'tomulu<3) eigen, ne11.1eif)t: lituus, trabea 11.1ie He ~omulUf3 trug V, collis ber Ianggeftrecrte ,püne!, rücfen nö. uom stapito1. quirltätio, önis, j., unb quirltatus, üs, m. (quirlto) ,piIferuf, I2(ngftgefcfJrei, baf3 ~ammern L Pli. Quirltes, ium ober um, m. (sg. Quil'ls, ugl. s. v. Qui- 1'1nus) urfpr. bie lBemol)ner ber faoinifd)en 15t. [uref3: Sabinum agmen ... Amiterna cohors priscique Qui- rites V. 91acfJ ber llSob. uon [uref3 mit ~nom beijjt bM ®efamttJoH: populns Romanus Quirites (que) L ober Qlliritium L: geminata urbe Quiritesa Ouribus appellati L. Quirites finb bie Drömer im bürgerlicljen Beoen, Romani mmtärifcf): elivus lulius seelitionem exereitus uno verba eompescuit Quirites vocanelo cl5piej3oürgex' T. llSgL saepe mecum tempus in uIti- murn eleelucte Bruto militiae elnce, quis te reclonavit Q u i ri t e melis patriis? aui3 bem !Solbaten 11.1urbe ein 8iuilift H; metaph. Quirites bie \l{rbeitfloienen V. quirIto 1. um ,pilfe rufen, ein 2Ing[tgefcljrei erf)eben: nulla vox quiritantium exaucliri poterat L. qu.is, quid (gt., § 15, -r(" 'ft, urf~r. *-r{o, tf)effalifc9 xe,) fuoft. pl'on. (quis auclj abi., quiel niemaIf3) I I. interrogativ: llJer? ltJal)? I II. indefinit (enWti[dJ, § 47) irgenb jentllnD, ~ 1. 1. ~n bir. iJr. feIten abi. quis aclulescens fuit? Ci; meift fnoft. quis appellat? quem implora- bunt? qulemn Iocutus est? mit mem? quiel ergo est? qllis tn? 11Jer ba? quiel tu (sc. clicis?) 11.1ai3 meinft bu? 9J1it gen. quis olllnium mortalium non intellegit? Ci, quiel tanelem habuit argurnenti? Ci; oce. quiel ne- gotii geritur? 11.1M für ein Ci, quiel praeterea cae- lati argenti, quiel signorum, quic1 marmoris putatis apuel illum esse? melclje S)J1enge? mieuiel? Ci; ace. n. quiel? adv. mie? 1lJ a f3? = marum? 11.1ei3l)alo? quicl taces? Ci, quiel plura clicam moau? Ci, quiel? CHr oelerunt? Unb fo mit eleinele, enim, postea, prae- terea, tandem, erg'o, igitur u. a. uerounben; quiel ita? 11Jiefo, quielni? marum nicljt, quiel? quocl maf3 foH man bacru fagen, baj3. 2: ~n inbir. iJr. quis ante te, quis praeter te fecerit, quaero Ci, intellegit, quos c1icas Ci, quiel mihi vic1eretur, ostendi Ci; adv. conclamavit, quiel ael se veniret mamm C. ,oft ,päufung bef3 pron. in uerf ef)lungenen iJragen: q u e m ex qua n t 0 regno acl qua m fortunam eletulisset N. II. ;ronlOf3: elixerit quis ba fönnte mer fagen Ci; meift in aUnemeinen iJragef äjjen: num quis aelpella- vit? l)at loer? = J.emanb Ci, m1lll quem pute.s posse repe1'iri? nmu quiel est causae? Ci; battn tl1 aUge, meinen DreIati1.1f äjjen: illis promissis stanclum non est, quae eoactns quis metu prom~sit. C,i, quotiens- eumque vellet quis Ci, nnb ttad) SI, lllSI, ne, moclo, clummoelo, cmu u. a.: si quis quiel (jemb. etluM) c1e 1'e p. acceperit, ut ael magistratul1l cleferat C, si quisnam 618 quoad quid accidat wenn wa~ paffieten foffte Ci, timui, ne quis de mea nde dubitaret Ci. l5eltener adi. ne quis satelles posset succurrere N, si quis est sensus in morte Ci, sive natura sive quis deus Ci. quis-nam, quid-nam 1. interrogativ: wet benn? Jna~ benn? ~n bir. [j,t. quisnam est tam demens? quidnam est futurum? Ci. ~nbit. expectantibus omnibus, quisnam esset tam impius Ci, si quaereres, quidnam egisset Ci. 2. indefinit (nad) num): je, manb, etwa~: numquisnam praeterea est? Ci, quae- sivit, numquidnam esset novi Ci. quis-piam, quid-piam (quippiam, § 33) subst., unb quis-, quae-, quodpiam adi. (~u[ammengeiel.lt au~ quis, pe, tlHf. s. v. quippe, unb iam): irgenbeinet (jemanb, etwa~), einer ober bet anbete, wolJ( einer (etwa~): dicet fortasse quispiam Ci, dixisti quippiam Ci, nisi vero cuipiam crudelior visus est Ci, cum quaepiam co- hors ex orbe excesserat C; adv. si grando quip- piam (in hgenbeiner ,pinfidjt) nocuit Ci. quis-, quae-, quid-quam, affimHiert (§ 33) quic- quam bM aUgemeinfte subst. pron. indefinitum: irgenb, einet, jemanb, etll1a~. ~n negatinen l5äten: domum suam istmu non fere quisquam vocabat Ci, neque quisquam (quidquam) = unb niemanb (nidjg), nego quemquam dixisse leugne, bau jemcmb = fage, bau niemanb Ci. I5djwädjere [j,orm ber 91egation: vix quis- quam reperietur Ci. ~n [j,ragen mit uerneinenbem l5inne: an quisquam potest sine perturbatione mentis irasci? Ci, estne quisquam? Ci. mal)er audj in affir, mahnen l5äten, wenn bM ®egenteiI erwartet wirb: si animadversum esset quemquam ad hostes trans- fugere conari (bau unll1alJtfcI)einIidjerll1eife jemb.) N, quamcliu quisquam erit, qui te defendere audeat, vives (folange - wM niemanb lJofft - bu einen )J5er, teibiger finbeft) Ci. 150 audj in )J5ergleidjen, beren 3Jneite~ ®Iieb negatiuen l5inn lJat: taetrior hic quam quisquam Ci (nemo tam taeter). l2(ü3 adi. pron. ber gleidjen lSeb. bient ullus s. v. quis-que, quaeque, quidque subst., quodque adi. (eigtf. 'unb Ine,', § 69) jegIidjet, jeber für fidj, jeber. 1. nadj unus: llnus-quis-que, lma-quae-que, unum- quod-que: jebet ein3elne, jebet: quaerit ex iis singil- latim, respondit unusquisque Ci, leviter unum- quidque tangam Ci, umlillquodque malum Ci; mit gen. part. unumquemque nostrum norunt Ci. 2. nadj ,orbnnng'33alJlen: quinta quoque anno Sicilia censetur in jebem fünften ~al)re Ci, quotus quisque iuris pe- ritus est? jeber wieuieIte Ci, primo quoque tempore, die fooarb al~ mögIidj, am erften oefien ~age, primum quidque videamus ein~ nadj bem anbern Ci. 3. nadj I5nperfatiuen: optimus quisque jeber lSefte, gerabe bie lSeften, optimum quidque rarissimum est Ci; pl. dif- ficillima quaeque Cu, recentissima quaeque Ci, op- timi quique Ci. 4. nadj relaHnen unb lnbireft fm, genben lillörtern: constituit, quantum quaeque civitas daret N, videndum est, quid quisque sentiat Ci, Messanam ut quisque venerat <[ooalb einer' Ci, quam quisque norit artem, in hac se exerceat je b e r üoe fidj in ber S{unft, bi e er gelernt lJat Ci, tantllill, quan- tum quisque potest, nitatur jeber ftrenge ficI) an, fouieT er fann Ci; bo:ppelt: quod cuique obtigit, ic1 quisque teneat Ci; feIten nadj bem abl. mensttrae: quo (quanto) quisque est doctior Ci. 5. uadj bem Sk fle);inum: sui cuique mores fingunt fortunam h6mi- nibus oei N, pro se quisque ad populum loquebatur jeber fpradj für fidj Ci. 91acI) l{.lruraIfuoj. folgt teif~ grammatifdj genau sg. poetae suum quisque opus a vulgo considerari vult Ci, teU~ pl. omnes cives in suis quisque centuriis adessent L. Ungenau oe3ielJt e~ fidj auf 3wei l{.larteien (= uterque): ambo exercitus suas quisque abierunt domos L, c1uas civitates ex una factas, suas cuique leges esse L. I2(nfdjIieuenb an ben ®eomudj nacI) bem !Ref!e);itlum: lauclati pro contione omnes (aUe in~gefa11tt) clonatique pro merito quisque (nadj feinem )J5erbienfte jeber ein3eIne) L. .NB. mie ~o(f~[p,acf)e (P.l) berlJJenbet quisque uucf) im 1S11lne bOIl qmsqms uilb qmcumque. quisquilia~, ärum, f. (ugL "OO'"v).p.ana \leber[cf)ni13el) 12(0faU, S{elJndjt; metaph.l2(n~wurf,l2(ofdjaum: omittoNu- merium, Aelium, quisqnillas seditionis Olodianae Ci. qu:i~-quis, quae-quae, quid-quid, affimiIiert (§ 33) qmc-quid 1. subst. wer e~ fei, jeber ber, n. aUe!3, wa~: quisquis erat, quidquid est Ci; mit gen. deo- rum quisquis amicior H; oef, quidquid cibi sumpsi fouiel N, quidquid navium habebat C, quicquicl cae- lati argenti fuit Ci; adv. quidquid progreclior je weiter, um wieuieI L. 2. adi. wie immer oe[djaffen: quoquo animo fa cis Ci, quoquo moc1o res se habe- bat Ci. lEg!. s. v. cuicuimodi. qUI-vlS, quae-vls, qUOd-VIS (adi.) unD quid-VlS (subst.) (luxtap. vIs bu 111iITft, § 67) 1. wer, wa~ bu wurft, jeglidjer olJne Unterfdjieb, jeber, wer e~ audj [ei: nonne quivis potest intellegere? Ci, qnoclvis exsi- lium his est optatius Ci, q uid vis prius fiet Ci. 2. aUe!3 mögIidje, feloft ba~ I5djIimmfte: quidvis per- peti Ci. )J5g1. s. v. qullibet. 1. quo (quis) adv. 1. interrogativ: llJo~ht? ~n bir. [j,r. quo, quo scelesti ruitis? H; inbit:. sta- tuisti, quo qnemque proficisci placeret Ci. mUt gen. quo terrarum possent abire L, quo amentiae pro- gressi sitis oi~ 3U weIdjem l{.lunfte L. )J5gL s. v. quo- usque. 1Vletaph. IlJ03u? quo mihi fortunam, si non conceditur uti? H; inbir. nescis, quo valeat mun- mus W03U er gnt ift H. 2. indef. trgenDllJof)1tt: si quo publice proneisceris Ci, Romam alione quo mit- tere L, si quo usus sit hgenbwie L. 3. relat. 1lJ!l" ~tu; anfnü:pfenb: uub D!ld~in: Miltiades cursum di- rexit, quo tendebat N, mare, quo infinit (= in quod) C; mit metetmination: corpus in eam partem, quo C ober eodem inferri, quo ii, qui ad suppli- cium essent dati N. I2(nfnü:Pfenb: quo ut venit N. Il. quo (abl. tlon quod) 1. ltJODurdj, 1mb babltrdj (inftwmental). ,oft in ,pauptfäten: quo factllill est, ut ... = et eo unb fo (baburdj) gefdjalj e~, id, quo multitudo maxime delectatur Ci. 2. um wie uiel, je; nm fo nieI, (ltnb) bCftn (abi. mensurae). lSei S{om, paratiuen: quo difncilius, hoc praeclarius Ci; meift: homines q u 0 plura habent, e 0 ampHora eupiunt Ci; olme metetminaHon: q U 0 pltlres erant, maior caedes L. 3. coniunct. bamit befto, um bcfto, aUf ba~, bamit; al(l relaHner s}lnfd)luu: docebo, q u 0 facilius intellegi possit (= ut eo) N, q uo minore suspicione facerent iter um minber auffäHig N; q uo ne (= ut ne) per vacuum incurreret hostis H. WHt 91egation: non q uo nicI)t al~ 00, nidjt al~ wenn (bafür audj non quod): non quo otium sequereJ1tur, sed ut N, utar ora- tione perpetua, non quo hoc sit necesse, verum ut experiar Ci. maljer quo-minus (luxtap., § 67, für ut eo miuus nacf) ben 2ht~b,ücfen bell .l;iinbrrn~ unb finn~ tler\uanbte, lBegriffe regelmäj3ig) 'bamit befto lUeniger', al~ milberer I2(n~btncf Hatt ne; btfdj. ba» ober ~nfiltittiJ mit 3lt (ba luit Die ISäl.le ouiettiu faffen): quae formido im pe di t, quominus causam velint cHcere? Ci, non re c usa vi t, quominus legis poenam subiret N, non fuerat Mario religio, quominus Glauciam oeci- c1eret Ci, stetisse per Trebonium videbatur, quo- minus oppido potirentur e~ fei an iljm gelegen gell1efen, bau nidjt = er lJaoe nerlJinbett, bau C. quo-ad (I. quä 3. unD ad 'rooi)in3u') 1. räutnIidj: llJieweit, foWcit aH! i metaph. ütllJicfCW, iufofern aHl: quocirca 619 quotie(n)s in aquam progressi, quoad capitibus exstare pos- sunt, se inmergunt L, quoad licebat, plurimllill aberat N, quoad longissime fOll1eit al~ möglicI) Ci. :2. ileiHidj: fofange aI~, folange: quoacl vixit, laude erevit N, tamcliu meminerat, quoad ille gratus erat N hoc feci, d um licuit; intermisi, q u 0 a d non licuit 1.Ji. 3. bii3 bll», bt~: ferrum usque eo reti- nnit, q uo ad renuntiatum est og bie 9J1eIbung tam N. @Jelten mit coni. exereebatur ad eum finem, quoad stans complecti posset (finaler 91eoengeDanfe) N. quo-modo (lux/ap., §§ 67 \I. 47, ülier 0 § 45) 1. interro- gativ: auf weldje @eife? wie? mir. [j,r. Maecenas quomoc1o teeum? H, nerftätft quomodonam Jnie benn Ci ad Quint. fr. 2, 15, 5; im I2lu~tnfe: quomodo mortem filii tulitl Ci. ~nbit. [j,r. se rationem ini- tnros, quomodo sumant L. @etrennt: docet, quo quemque modo fugiat laborem V. 2. relat. ll1ie, fowie: q u 0 m 0 d 0 hoc est consequens illi, si c illud huic Ci. ,olJne lSeDeidjnung ber ~orrelation: ql1omodo senes lYIarceIlum, iuvenes Regulum imitentur T. NB. stontraI)ie,t: quaad vixit, credidit H. lBgl. quaad. quo-circä (§ 68) ballet, be~wegen, be~lJalo. lhfpr. ge, trennt: quo, bone, circa H; quocirca velim Ci. quo-cumque s. v. quI-cumque. quod (i801. ace. 8g. n.) I. abn. 1. llJeß~aI1i, warltm; 2. UUD Dllrum, uub balje!. II. fonjunft. 1. llJeH; 2. Dllrüber DIl», ba» j 3. 1lJ1li3 bllß betrifft bll», wenn. 1. 1. nihil habeo, quod accusem senectutem Ci, hoc erat, quod me per tela eripis? V; oef. oft est q u 0 d mit coni. e~ ift ®tnnb norlJanben, idj lJaoe @runb DU. 2. !ReIatine S}{nfnü:pfung: quod te per superos 01'0, miserere laborum V. lSer. UOt coniunct. quod si, quod ni ober nisi (unb barum ll1enn ) wenn nun (nidjt), quocl Cl1m C, quod ubi Oi aI~ balJer, nadjbem nun, quod utinam mödjte alfo bodj S. II. 1. S{aufaI, olJne ~influl3 auf ben 9J1obu~; ~at, [ädjHdje~ im l5inne be!3 !Rebenben burdj ind. quocl libe- rius vivebat, minus erat probatus parentibus N. ~m l5inne anbetet burdj coni. noctu amb~labat, quo~ somnUlll capere non posset (na\'1) [einer 2Luuewng) C1. illalJer ftet~ coni. oei non quod (aIi3u)ueifenDe \((nna911te): haec non omitto, quod levia sint, sed quia nunc sine teste dico ag 00 e~ nidjt~fagenb wäre Ci. 2. 91adj )J5eroen be~ Booe~, ~abel~ obet ber ®emüg, ftimmung brücft quod al~ innere~ ,obi. ben ®rnnb aU(l (ben 3nl)alt aber ber ace. c. info aIIl ä U j3 ete~ übi· Antonius gloriabatur se similem esse Catilinae): tibi non suscenseo, quoel accusas e~lm Ci, laetor, quoel vivit in nrbe B. ~m l5inne etne~ [j,remben gebadjte l5äte forbern coni. laudat Africanum Panaetius, quod fuerit abstinens bau er gell1efen f ci Ci. malJer Dur ~inleitnng eine~ ar~ 5ratf adje oe3eidjneten @ebanten~ : eber Umftanb baf, 'B\ueig lRute', ~l'CI., le~bifd:) ß(!trroCl. 'm.luqe!' fÜt .F(!-, aI)b, wurz' wurzala) 1. ®ltr~el! radices palmarum agre: stium Ci, radieibus eruta pinus V, raQices agere ?mUt3eI fd)Iagen 0 Ci; oee. effbaxe ®ltr~el! genus radicis, quod appellatur ehara Cj flle3ielI 9lettig: intuba et radix 0, radices lassum pervellunt· sto- . maehum H. metaph. 2. (meift pl.) ber ltnterftc Xeil, Q)xltltb! pluma in eutem radices egerat 0, silex avolsa imis radieibus V, a radieibus evertere domum von ®runb au~ Phj bef. oft: radices montis l}uj3 be!3 lSerge~, sub radieibus montis am l}uj3, radices eollis C. 3· Urf~tnllg! Marius ex isdem radieibus natus qUi- bus nos Ci, non solum ramos amputare miseriarum, sed omnes radieum fibras evellere Ci. rabidus 3, adv. e (rabio, ere luüten, § 7-!) 1. llJUtenb, xafenb, tllU! eanes, tigres V, boves Hj mit abl. il'ä O. 2. metaph. xafenb, tll~eltb, ltngeftUnt! fames V, rabido haee addidit ore V; oce. ~cgeiftert! (Sibyllae) rabicla ora quierunt V. rabies, em, e, f. (ugr. s. v. rabidus) 1. -i)ltnbBllJltt, XllUllJltt, ®nt! (lupus) saevit rabieque fameque 0, hine eanibus blandis rabies venit V; meton. eanum rabies bie wütenben .punbe 0; von ~enfd:Jen: gliseit rabies ber ®a4nfinn Pl. 2. metaph. ®nt, -i)eftig- fett, ®Ub~eit! Heeuba propter animi rabiem in ea- nem eonversa Ci, ira etrabies LatinonlID L, Arehi- loehlIDl rabies armavit Yambo Hj oee. ba~ Xll~en, 9la- fmi,Ultgeftiint! rabies ventris (= edendi) .peij34unger, ?molf~4unger V, N oti Ungeftüm H, rabie eorda tu- ment (Sibyllae) lSegeifterung V. mav. rabiösus 3, adv. e wütenb, tolI: hae rabiosa fugit eanis H, homo Pli bid:Jt. signum vom .punb~, ffern H (?), fortitudo Ci, nihil rabiose feeernnt Ci. Rabirius 3 lJ1ame einer gens; bef. O. Rabirius, elli[djer midjter, .8eitgenoffe ~ergil~ 0 Q. rabula, ae, m. (bgr. s. v. rabidus) fd:Jled:Jter mbuofat, .8ungenbrefd:Jer, !RabuIift Ci. racemi-fer, fel'a, ferum (§ 66) lSeeten tragenb: uva Oj mit ~tauben (lSeeren) befriinat: Baeehus O. ~on racemus, i, m. (gt. ~a~, ~iXy(k) 1. ®till~tm! fert uva raeemos V. 2. synecd. XXlllt~e! leeti de vite raeemi 0 j aud:J uom wilben ?mein: raris labrusea raeemis V. 3. meton. Xrlllt~ellfllft: (aqua) mixta nullis raeemis O. radiätus 3 (radius) mit @)tra4len verfe4en, ftra4lenb: lumina O. rädicitus (rädlx) adv. mit ber ?mur3elj metaph. von ®runb au~, gan3 unb gar: exeutere opinionem Ci, Epieurus ex animis hominum extraxit radieitus reli- gionem Ci. radio 1. ävi unb med. radior 1. ftragIen, @)tra4len werfen: radiabant lumine valvae 0, lnna radians V, templa auro radiantur T; subst. radians bie @)onne (bid:Jt.) Ci. ~on radius, ii, m. (bgI. ~MCl.ftvo>, @ecte) 1. ~ta~, ~täbdjen! alius per alium immissi radii loeum L. oee. a. 9labf,peidjt! radii rotarum 0 V, hine radios trivere rotis V. b. Betdjeltftift: homnneulum a pul- vere et radio exeitabo Ci; ugI. s. v. pulvis; de- seripsit radio gentibus orbem V. c. ®e~erfdjiffdjen, ~djü~e! exeussi manibus radii revolutaque pensa V. 2. metaph. a. länglid)e DHbe! radii et amara pausia baea V. b. ~trll~l, ~tdjtftraijl! radii solis, lunae; Titan radiis retexit orbem V, nubes ardens radiis et auro V (~v 0"" ovoiv) = aureis radiis; aurati radii @)traf)Ienltone V. rädo 3. räsi, räsus (§ 36, altinb. r!l,dati '{talJt') fl!ll~elt, fdja~en, glätten! rasae hastilla virgae . geglättet, abge. fd:JäIt V, lapides palmä aufegren, fegen H. oee. a. fdjelelt, rllfiexclt! omni parte eorporis rasä prae- tel' eaput C, eaput radere von @)Uaven L. b. Illt1.k ftreid;en! nomen Pisonis radendum fastis eensuit T. c. an etw. ijinftreidjen, e~ ~etü~xcn: Oireaeae radnntur litora terrae V, saxa Paehyni radimus V uorueifegeln, radit iter liquidum ftreicljt i4re lSagn 4in V, raditur ultima meta id) bin faff am Siele 0, (equi) sieeo freta radnnt passu ftreifen f(üd:Jtig gin 0, aquilo radit terras fegt gin über H = Eurus radit arva H. raeda, reda, fd:Jled)t rheda, ae, f (~ro. feftifd); ogr. aljb. reita 'm.lagen') 1Rei[ewagen, stutfd)e: aciem raedis' et earris eirellIDdedernnt C. mau. raedärius, ii, m. stutf d)er Ci. Raeti, orum, m. feItifd:Je ~öIfet 3wifd:Jen 3nn unb 9l4ein. mau. Raetia, ae, f weftIicljfte @)übbonau. llrouin3, von mrufu~ gewonnen. Adi. Raetus 3: Alpes bie !Rätifd:Jen mIllen Hj gelu. Raeticus 3. rämälia, hlID, n. (ramus) ~ftwerf, 9l~i~l)oIa, ®eäft 0 T. rämeus 3 (rämus) von Sweigen ober stfften: fragmenta 1Rei~40l3 V. Ramnes, ium unb Ramnenses, ium, m. (ett\lGfifdjen UtflltungG). mie äItefte lSeuöUerung 1Rom~ aerfälIt in bie brei tribus ber Ramnes (2atinet), Tities (@)abiner), Lueeres (~u~fer). lJ1ad:J biefen @)tämmen 4eij3en bie vor, feruianifcljen !Ritter3enturien: Ramnenses, Titienses, Lueeres. mie ®runbform meift von ber tribus, bie abi. von ber eenturia. mid:Jt. eelsi Ramnes bie vor, lte4me 3ugenb H. rämösus 3 (ramus) äftig, aftreid), uieIuet3weigt: sti- pes 0, eornua eervi Vj UUbI. hydra eolubris ra- mosa ba au~ i4r uiele lJ1atternföllfe fidj ab3weigen O. rämus, i, m. (rooljl fÜt *rädmus, § 33, au rädlx) 1. mft, .8lveig: alti 0, frondentes V; metaph. palmae rami- que eornuum 4anbförmige ~et3weigungen CO, rami miseriarum Ci. 2. syneed. 2aub, lSaum, l}rud)t: tempora eing"ite ramis V, baeas dant rami V, (eos) rami alebant V. rana 621 rapto räna, ae, f 1. l}rofd:J: virides 0, veter~m i~ limo ranae eeeinere querellam V; syneed. (genus füt spe- eies): turpis ranae sanguis strötenbIut H. 2. l}rofd:J' fifd:J, @)eeteufel Ci Nat. deor. 2, 49, 125. rancidus 3 ran3ig, ftinfenb: aper H. ränunculus, i, m. (demin. alt räna) l}röfd:Jlein, fcljer3' gaft: bie lSewogner uon UIuurä Ci Farn. 7, 18, 3. rapäx, äeis (rapio) . 1 .. r~i~enb, rllffeltb!. Eur?p~m Libyamque rapax Ubl dWldit. unda Enmus, Ig~S, Scylla 0, fluvius V; aI~ lSemame. ber 21. .2egton bei T cbie I5cljnelIe'j baljet: Rapäees, l~, m. ble .. @).oI: baten ber 21. 2egion T; meton. anetgnltltgBfaijtg. nihil similium sui rapaeius qnam natura Ci. 2. rält- ~erifdj, ran~giextg! lupus H, Oinara gelbgietig H, Orens H, mors Ti. rapiditäs, tätis, f. reij3enbe @)d:JnelIigfeit: flumini~ C. :<.lon rapidus 3 adv. e (rapio, § 74) 1. teij3enb, fd)nelI, ungeftüm: ftumen C, torrens V; bid:Jt. mit gen. e~e­ tae (anbere: Oretae; vgI. s. v .. Oaxes) fd:Jlammf~g· reub V; ignis lSUB V, venti ftürmtfclj V, sol V H, aXls, orbis eaeli infolge be~ tafd:Jen Umlaufe!3 0; metaph. venenum fd)nelI whfenb T, ferox rapidu~qu.e in eon- sillis L, rapidus Eurytion fratrem voeaVlt m .p~ft V, rapidi feruntur fie ftütaen ungeftüm fort V. 2. retj3en~1 raubgierig wirb: volueris rapidissima miluus 0, rapl- darum praeda ferarum 0; metaph. ,~gnis 0 V, flamma 0, aestus, Sirius V uer3egtenb, glugenb. rapina, ae, f. (rapio, § 87, 2loi. 2) . 1. ba~ 1Rau?en, 9lauu, !Räuberei: si has eaedYs et rapmas aut faewnt (verüben) aut adprobabunt Ci. 2. meton. 1Rauu, lSeute: boves rapinaeque eaelo ostenduntur V. rapio 3. rapui, raptus (ugf. &(!n-a'w, altinb. rapas '@e, bredjen', aljb. refsen '3üdjtiIJen') r.1. altfraffen, ijeftig ergreifen, rllfdj faffen, reiffen; oee. a. ab-, llJegreiffelt; b. ~meiffelt; . 2. (mit I.]3to(ellie beG Dbj.) in .paft unb ~tIe etw. macljen, eilig ~ltrlilf(egen, eilig btlU~rmgelt; • 3. metaph. xllfdj neijnten, altfltcijltten, Ilnneijmen, oce. a. (@:itäbte im ~lug) llJegneijl~elt, CX1l~etlt; b. (et\1l, I)aftig, im ~(ug) ergmfen, ~enn~en, genicffclt. H. 1. ftlrtrllfftlt, foxtxciffen, rllfdj fllttfilijrcltj oee. a. (einet @efaI)t) enttUif~lt, retten; b. (,·eft. unb med.) ftldetfe~; . metaph. 2. mit fid:J flldreiffelt, ijmtelf}en, fort- aieI)en, ttei~elt, brängen; 3. fidj rllfdj Ilneigltelt, alt fidj rctffen. III. 1. gewaltfam llJegxciffen, fllrtttiffClt, fllrtfdjre~~en; 2. oce. a. (bot @ecid)t ober 3U1: @:iltafe) fdjlt~~tn; b. (al!! lBeute) ftldfdjre~~en, rlllt~Cn, ent- filijrtltj e. .)JIilnbetnj d. (oon ~ob unb Shanfgeit) ijiuxllffen, eltt- rllffen. 1. 1. abs. rapinntque ruuntque fie raffen auf Vj mit Obi. arma 0 V, ligones 0, aliquid ma~u (dex- trä) V. mU!3gang~:punft: laneeam ex e~us malll~us Cu, torrem ab aris 0, seeurim ab eo tl)m entretj3en 0, repagula de posti 0, ex taberna eul~rum L, telmn de volnere V; ol)ne praep. ventus rapIt arbor~ fron- des 0, matris sinu virginem 0, galeam teetl.s tafclj au!3 bem .paufe 40len V. a. linguam ferro au~re~j3en 0, antemnas ljerunteneij3en 0, aures, nares auretj3en V. b. volueres anguesque M!1enades .rapuere O. 2. ~n­ guis inmensos orb.es ra~l~ bef~retbt rafclj unermej3hclje streife V; ba4er: Vlam etlt~ 3urucne~~n C!, eu!sum, fu- gam bzfd:Jleunigen L, nuptlas Lj a4nItclj btd)t. pars densa fel'arum teeta rapit silvas eilt fd:Jleu~ig burd:J ~. 3· eomae nignlffi rapuere eolorem 0, vlrga rapIt vim monstri 0; aud:J: sulphura rapiunt flamma:m wo wit mit vetfegrtet ~(uffaffung: cba~ l}euer ergretft ben @)d)wefeI' fagen 0, rapuit in fomite flammam liej3 ben .8unber bM l}euet aufnegmen V. a. eastra urbes- que primo impetu L. b. oseula H, oeeasionem de die H voluptates T, spem in dies aerius fid:J me4r unb m~I)t 4ingeben T. ~it inbir. l}r. (oeuUs) rapias, quid cera velit rafd:J erfllä4e mit ben mugen H. II. 1. flumina rapiunt arbusta, peeudes 0, v~ntus rapit earinam 0, equi rapiunt eurrum per aVla 0, eommeatum in naveseilig fd:Jaffen laffen L, alveus in praeeeps rapuit lembum V, rapit u~gula ~~rrüs II,j pass. membra rapi v~deres O. ~tf ~erfonI. ObI. Euryahnn manus omllIS oppress,!-lID rapIt V, speeu- latores ellID sellae inpositum rapiunt Tj pass. quo rapior laffe mid:J fortfd:Jleifen 0, vento rapiare liee- bit 0, quattuor milia rapimur raedis fügrt un!3 ber ?magen fort H. 150 aud:J l)om .peerfü9ret: a~quos m~­ nipulos in primam aciem L, AsIlas mIlle rapIt (fügrt) densos acie V, Turnus eampo (über ba~ ~)e, filbe) rapit agmen aperto V, Halaesus Turno mille rapit populos fü4rt ignt eHig 1000 ~ann .3U V. a. Aenean nube eavä rapui V, Saturnia rapIt per aequora navem V, Pergama rapta feres 0 = raptos ex hoste penates elasse veho meeum.v. l? rifl. quo te rapis? wogin eUft bu? 0, se hme oems H; aud) quo te rapit fiducia pedum? 0; me~. eae~um rapitur assiduä vertigine O. 2. venandl studIum homines per nives ae pruinas rapit L ift nod:J ga16 fonltet; metaph. eupiditate in Maeedo~iam rapi g~. trieuen werben N. ad omnes affeetus nnpetu rapl- mur Cu, sensi peetus rapi amore 0, ~d utilltate~ rapimur Ci, animus eum ad seelus rapl~bat. S, alll- mllID in partys varias rapit V, an raplt VlS. (vos) aerior? H. amor seribendi te rapit H, audItorem in media; res i4n rafd:J mitten in bie 0:reigniffe fü4ren H. 3. vietoriam Cu, .A.ndromedam 0, e.om- moda ad se Ci, gloriam in se L, inter se rel p. statum (partes regni L) Ci an fid:J reij3en unb unter fid:J teilen, dominationem T. III. 1. Hippolytus laeero eorpore raptus erat ge· fcljleift O. 3m lSilbe: solaeia rapta entriffe~ V, hora rapit diem entreij3t H. 2. a. (adversanus reum) rapit in ius H. aliquem in ius ad regem (eon- sulem) L, ad n~eem, in erueem Ci. b. vivebat la- tronum ritu ut tantum haberet, quantum rapere potuisset cl, Spartae pueri rapere et elepere. di- sennt Ci, armenta stabulis 0; subst. raptum, 1, n. 9lalt~, )Seltte! vivere rapto (ex rapto 0), rapto gau- dere L, Paris rapto potitur V,. ~on jßet;fon.en: ent, fügren: Paris eum rapta eOllluge 0, VIrgllles ad Stuprtlffi L; bid:Jt. mit dat. dileetaqu.e raptaque Diti von mi~ geraubt 0 j rap t a, ae, f. bte 0:ntfül)rte: rapta solvit ieillnia 0; metaph. alieui pudorem, hlIDen, virginitatem 0, voeem animamque V. c. ra- pinnt ineensa feruntque Pergama V; nacljfl. Arme- niam T. d. durae rapit inelementia n;t0r~is V, O~­ pheus pro rapta eoniuge saevit V, letl VIS rapmt rapi~tque gentYs H. ..... .' . raptIm (rapio, § 79) adv. 4afttg, ethg, m 0:de. Cl?O ~o­ que raptim hausto L, raptim seeat aethera pllllllS V. ra pto 1. (jl·equ. au rapio) 1. fortreij3~~, fortf d:J1ellll;n, fodaetren: vidi Heetorem eurru quadrnu~o raptarle! (= raptari) fd)Ieifen Ennius, raptata eOlllUX (est) Ct, siO'na undä raptabantur Tj metaph. me per deserta a:dua raptat amor reij3t miclj fort V. 2. tauben, berauben: raptabat Afrieam Taefarinas T, raptare inter se T. raptor 622 ratio rap~or, öris, m. (:lOm.~n a!J.' bon rapio) tRiiuber; urfpr. a~z. ~'aptore~ Inpl ra~~ettfef) ° V; subst. raptores allem honons 0, consIlmm raptor vertit Ph' ace (l:ntfügrer: filiae meae T, Tityos raptor H.' . raptus, ÜS, m. (rapio) 1. lRilf: manns raptn lace- rata 0. 2. lRauli, 9läulierei! per Iatrocinia et r~ptüs militare otinm redimebant (ftatt be~ Haff. ra- pmae) T, raptus penatinm ~Iiinberung ber .piiufer T' ace. ~utfUijruug: virginis Ci. ' rapulum, i, n. (demin. bon rapum = i] ~cXnv<; /nülie) fIeine tRübe: acre H. raresco, ere (rarus) 1. locrer, bünn werben: tellns rarescit in aquas verbünnt fief) 3U 0; bi ef) t. rarescnnt claustra Pelori öffnen fief) V. 2. feHen werben: colles panlatim rarescunt T. rari~as, tatis, f 1 . .\locrergeit: in pulmonibus inest rantas quaedam Ci. 2. (5eltengeit: dictornm Ci. lEon rar~s 3 1. ,ttnbid)!1 Ineter, bUnn, weit: cribrum groli' loef)tg 0, ranor aCIes Cu T, ordo bünne tReigen L = corona V, (humus) densa magis Cereri, rara Lyaeo (fave~) locfer V, silvae rariores Iief)ter T, retia weit, mar~lg V H, umbra fpiirIief) V, iuventus geHef)tet H. 2. Ctll3e1n, bmtn3crt, 3crftultt, ijie unD ba: rari fontes ~quarum c'u, arbores N, voces ein3elne V, tecta V, Ignes an em3eIneu ~unften L. ,oft in abv. (5inne: adparent rari nantes gie unb ba V manat rara la- crima ffielit eiufam H, Oceanus raris navibus aditur nur von ein3efnen, bann unb wann T; ace. oft von stntppen: numquam conferti sed rad proeliantur ~ief)t. in ge[ef)Ioffe~er WCaffe, fonbe~n 3erfheut C. 3. feHen IU (emer I}.~rt! aupcrnrbclItHd), ulIgfwiiijllItd), bnrfrcffHd): rarum alIbI ammal Cu, decor habitus in barbaris rarns Cu, honores olim fuerunt rari nunc effusi N· priibit coetus rarns adibat (= rar~) 0, Caesar ra~ rus egressu ging feHen aU5 Ti ace. corpus rarae magnitudinis Cu, rara quidem facie secl rarior arte canendi 0. ' SDav. abl. n. rarö (adv. isol.) feHen: vinum aegrotis prodest rara nocet saepissime Ci. ' rasilis, e (rädo) glatt, gegliittet, portert: fibula 0, ca- lathi glatte (5ef)alen (ol)ne ffieIief!3) 0, buxnm glatt gebregt V räster, tri, m. ober rastrum, i, n. (rado, § 36) ~arft, megqinfige .paue (311m ,3erfd)fagen bcr (Q;rbfd)of(en): tellus rastro intacta O. ratio, önis, f (bon reor, ratus) !Bereef)nung, u. 31V. 1. 1. lRed)ltulIg; ace. a. (5UItIItICi b. mfte; 2. syneed. ®efd)üft, ®efd)äft~fadjer m-ffärc, m-ltge~ Icgcnijeit; 3. metan. jBotteH, ,Jnfmffe; 4. metaph. )Bercd)ultllg, ~r\1Jägltltg; ace. a. lRitcffidjt, ,flillfid)t, )Bclld)fltllg; b. )Berijärtlti~, jBerliillDlIug, )Betfcf)tj e. )BerijllHeu, )BcrfllijrclI, m-rt, Weift, )Be~ f d) llffellij eit; d. IDralfregef, lJRittef; e. ~Ianlttä~ige~ )B~~gc~ell, \ßIalt. II. 1. (liercd)nenbe) meruultft, UlicrfegulIg; 2. metan. (bemiinftiner) ®rllllb, )BeweggrunD, m-r~ gUlttent; syneed. )Bcwct~fU~rultg, )Bcgtitnbultg' 3. m-lIfid)t, IDleillllllg; 1 ace. a. (Vo!itiid)e) Xtnbell3, (5trölttUlIg, lRid)tulIg i b. (ltJiffenfcljaftlidje) Xijenrie, l:lcijrc, m-lt~ f d) llUUlI g ; c. (Vl)i[ofoVljiid)C~) (5~ftelll, (5d)lIfc, ~cijre. 1. 1. quas (drachmas) de ratione debuisti von ber ~eef)nu~g Pl, ad calculos vocare amicitialll, ut par sIt ratIO acceptorum et datorum Ci. SDager in @e, [ef)iift5au5brücfen (anef) Iiifbliclj): ratio constat bie ffieclj, nung ftimmt, rationem componere T, ducere Ci bie tRecljnung in!3 reine bringen, aU5reef)nen inire C Ci habere Ci ffieef)nung anfteUen, referre, ~eddere ffieef): nung legen, tReef)en[ef)aft abregen Ci, repetere, reposcere abforbern Cu Ci = rationes ab aliquo accipere Ci ficlj tRecf)nung legen laffen. a. istaec ratio maxumast Pl Trin. 413. b. ratio carceris bie @efangenen, lifte .Ci. 2. ,8uniief)ft von @elbgefef)iiften: rationes exphcare aoltJicfelu Ci. 0'n aIliterierenber lEob. (EV (ha ovoiv): negotiatores nostri coniuncti cum Siculis nsu, re, ratione Ci. m-Uein: publicae privataeque rationes öffentIief)er unb :privater lEedegr C,_ haec res est ex domestica ratione gegört 3U ben im'teren I2.Inge, legengeiten Ci, fori iudiciique rationem Messalla sus- cepit bie poIiti(ef)en unb jubi3ieUen I2.Ingelegengeiten Ci ratio comitiorum Ci. 3. non est alienum mei~ rationibus e5 ift meinen ,8ltJecfen bienHef) Ci consi- deres, quid tuae rationes postulent S. 4. inita subductaque ratione scelera meditari naef)bem fie igre !Bereef)nung angefteHt unb beenbet IJatten Ci habeo ra- tionem (erltJ.äge), quid acceperim Ci. a. (l~it gen. obi.) habere ratIOnem omcii pro beneficiis C vel di"'ni- tatis vel commodi rationem habere tRüefrief)t neg~en auf Ci, rationem ducere salutis suae Ci; bager: oratores ad nostrorum annalium rationem veteres !m ~inbHcf auf Ci, dii rationem habent piorum et ImI!IOrum bea?Jteu. (berognen unb veftrafen) Ci, pro ratlOne pecumae hberalius est tractatus Ci. b. ra- tionem habere cum aliquo (aliqua re) Ci mihi ratio est (intercedit) cum aliquo Ci. c. qua 'ratione wie omnibus rationibns satisfacere C, omni ratione bellu~ co::np~rare auf iebe mögHef)e m5eifeN, nova (aHa) ratione ahqmd facere auf anbere m5eife CO Ci, dementi rationeN, temeraria usus ratione N, ad eum interficiendnm talem iniit rationem N, ratio perficiendi qnaerebatur C rei militaris C, vitae naturaeque nostrae Ci coO'itandi prommtiandique Ci; baI)er von ~onfretem ~ !Befcljaffen, geit: agminis C, pontis C, Galliae .\lage C, tempe- statum Ci. d. novae bellandi rationes reperieban- tur C, extremam rationem belli sequens colles oceu- pabat C. e. ,oft al5 liv ilux ilvoiv: eadem clefensionis ratio viaque Ci; bager: ratione et via procedit oratio planmiiliig (metIJobifef) Ci, quae ratione docen- tur et via (modo) wa5 metgobi[ef) gelegrt wirb Ci; auef) a[(ein: ista ratio otii tui beine pIanmiiliige tRuge Ci, vitae rationes ab ineunte aetate susceptae .\leben!3' p.~an Ci. Unb f 0: belli C, belli gerendi Cu C, proe- In C WCetgobe ber ~riegfügrung. @an3 fonft. eins ratio non valnit [ein ~lan (lEorfef)lag) N, rationem Pompei sequendiomittere ben ~Ian (bie I2.Ib[ief)t) aufgeben C. II. 1. nec ratione nec visu perspici potest Cu, vicit cupido rationem Cu, fortuna OlIlni ratione po- tentior Cu, ratione fnrorem vincere 0, ratio docet esse deos Ci, homines rationis egentes 0 V parti- cipes Ci, te ratio ducat, non fortuna L· u{u (5ub, ieft5inf. ratio est (non est) aliquid facer~ ef3 1ft ver, nünftig (unuernünftig) Ci T. 0'm abl. id nulla ratione factum ~o ~is videtur [cI)eint gan3 unvernünftig gegan, beft C. stcgnIief): ratione aliquid metiri N, provi- dere C, ratione et consilio vincere C, nec sat ra- tionis in armis e5 liilit [ief) nief)t einlegen, wa!3 bie m5affen leiften (oUen V. 2. id ea ratione fecit, quod noluit eum locum vacare C, ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit C, aliquid rationibus confirmare Ci, quam habet ratio- nem impudentiae? Ci, nihil rationis adfers, quam- ratiocinatio 623 recedo otrem Ci; synecd. ut nunc ratio cogit Ci, ratio- nem concludere fcI)Iielien Ci, ratio est, cum omnis quaestio in argnmentatione consistit Ci. 3. mol- lior 0, clissentio ab hac ratione Ci. a. florens homo in populari ratione Ci, bona ratio cum per- clita conflig·jt bie '~on(ervativen' mit ber 'rabHalen' ~artei Ci. b. sie ratio atqne usus belli non inter- lllittitnr stg eode unb ~ra;l;i5 be5 ~riege5 C, si qua est in me exercitatio dicendi aut Imius rei ratio tRebegelvanbtIJeit unb tgeoretifef)e ~enntni5 Ci, sine ulla arte aut ratione indicare olme bie ~ra;\;i!3 unb stgeorie ber ~unft ~u fennen Ci, civilis bie (5taat!3ltJi[fen(ef)aften (al~ stf)eorie) Ci, erat tunc haec nova ratio (neue 5tgeorie) solem Iunae oppositum deficere Ci. C. Stoi- corum, Cynicorum Ci. ratiocinätio, onis, f. !Bereef)nung, (5ef)IuMolgerung. Unb ratiocinätor, öris, m. lBerecljner: officiorum Ci. lEon ratiöcinor 1. (ratio) 1. recljnen: (geometriae) me- tiendi ratiocinandique utilitas Ci. 2. metaph. fol. gent, [cI)Iielien: omnia, si recte ratiocinabimur, refe- remus Antonio Ci. ratis, is, f. 1. ~Io~: cum aut navibus aut ratibus conarentur accedere Ci, ratibus flumen iungere eine iYlolibrüe"fe fef)lagen L; oce. ~Io~fJtiiae: ra tem sol- ventes cepit, (sed) transil'e pontem non potuit L. 2. synecd. (5d)tff: parva rate vectus ~agn 0, ante rates angefief)t!3 ber (5d)iffe 0. ratiuncula, ae,j. (demin. llL111 ratio) 1. nehte lRedj~ ltllllg! subdncam ratiunculam, quantum arg'enti mihi sit abfef)lielien Pl. metaph. 2. icf)\1Jlld)CX ®XlIlID: huic sententiae ratinnculas sug-gerit Ci. 3. ffetllHd)er @)djfulf: concluclunt ratiunculas Stoici Ci. ratus 3 (ad,:. isol. pt. pr. ~u reor) 1. lieredjltd, !lu1l~ gmdjuct; be[. in ber lEbb. pro rata parte: in be, ftimmtem lEergiiItni5, vergiiHni5miiliig: militibus qua- terna iugera pollicetur et pro rata parte centurioni- bns C, alterum tantum pediti et pro rata (sc. parte) aliis L. 2. li cftilttmt, fidierp ße\1Ji~: astrorum rati inmutabilesque cursus Ci, motus, ordines Ci, rata vita manet V. 3. licftättgt, tcdJt~fräfHg, geHelID, glUtig: senatusconsultum, foedns Ci; bi clj t. rata sint visa foHen in (l:rfüHung geIJen 0 = ebrietas spes iubet esse ratas H; rem ratam habere, clucere, fa- cere genegmigen CiL, id ratum (sc. esse) adnuit oe, ftiiftigte e5 V. rauci-sonus 3 (raucus u11b sonus) bumpftönenb: bombi Ca. raucus 3 (au~ *ravicus bon ravis, is, f. ,peiferteit, [\)11> fo~iert, § 42) 1. geifer, raui): guttur, vox 0, rudens rauco ore asellus 0, palumbes, cycni V, vicinia rauca reclamat mit rauger (5timme H. 2. bumpf, bumpf, tönenb, raug: soni tympanorulll 0, garrulitas picarum bumpfe5 @efcljltJiiB 0, unda braufenb 0, aes von ber stuba ober bem brögnenben (5ef)iIb V, bucina, cantus cornuum V; bi clj t. rauca sonans amnis bumpf, braufenb V. raudusculum, i, n. (demin. bon raudus = rudus) fIeine5 (5tücf (l:ra; metaph. fIeine5 (5ümmd)en Ci Att. 4, 8 a, 1. Rauraci, orum, m. feItifcf)e5 lEoH am tRbeinfnie C. Ravenna, ae, f. (5t. [übL \lon ben ~omünbungen am I2.Ibriatjfef)en ~J1eere mit bem von l}.(uguftu!3 erbauten .pafen (slaf[i5 (§ 81), j. Ravenna; adi. Raven- nas, atis: classis T. ravus 3 (og(. aqb. grao, gräwer 'grau') grau, graugelb : Iupa, Ieones H. re unb red 1. anteuofali[clj red in red-eo, -oleo, -imo, -igo, -hibeo (geicfJltJäd)t au~ r8d-emo, -ago, -habeo naclj §§ 41 unb 43); affimiliert (§ 33) in rel-liquiae, -ligio, rec-cido, iünger ftatt reliquiae, relig'io, recido; in re-ddo ift dd tReft ber rebupIi3ierten iYorm be5 lEerbf3, vgL iliilW/1t. 2. antefon(onantifd) re: re-duco, re-bello U. a. 3. anarogifclj re anf vofaIi(d)en I2.Inlaut über, tragen (je!)r Junge 58ilbungen, erft nad)ff.) re·amo, re-unio U. a. fEeb. 1. 3urücr: reduco, recuso, recedo, redeo, reclinis. 2. entgegen, lviber: reluctor, rebello, re- clamo, resto. metaph. 3. wieberum: recalfacio, re- cognosco, recompono, recoquo, resumo. 4. in ben gegörigen (5tanb: recligo. 5. !Beb. verOfalit: recenseo, redimo. rea, ae, f. S. V. reus. Rea, ae, f (auclj Rhea) 8~ea (5iIuia, stoef)ter 91umitor!3, lEeftaIin 3n I2.Iroa, Wlutter be5 tRomulu5 unb [)"(emu5. reapse (J"xlap., § 67, au~ re-eäpse alt(. = re ipsa, § (3) in ber stat, lvidIief): securitas specie quidem blanda, sed reapse multis locis repudianda (nicljt in bcn /nebcn) Ci. Reate, n. (cr[il "om., ace., abl.) .\)auptftabt ber (5abiner nö. von tRom, i. Rieti; adi. Reatl:nus 3; (l:imv. Reatini, orum, m. rebellatio, onis, f (rebello) l2.Iufftanb, l2.IofaII T. rebellatrlx, rcis,!. (rebello) fid) empörenb, abtrünnig: Germania 0, provincia L. re'bellio, onis, f. (rebello) '~rieg5etl1euerung', I}.(ltffta~b, (l:mpörung: Morini rebellionem fecerant lJatten ftclj empört C. re-bellis, e (/niiCf!Jifbung au~ rebello, § 76) ~ben ~rieg erneuernb', aufftiinbi[ef); subst. @;mpörer, l2.Iuf1±iinbjfef)er: regio Cu, NlUIlidae 0, colonia T; Ohernsci ceterae- que rebelliulll gentes T. re-bello 1. ben ~rieg erneuern, fief) auffegnen, empören: Veliterni totiens rebellaverant L, gravius mit grölierem 91aef)brucr L, paeatos incitare ad rebellan- dnm 3Ut @;mpörung L; bief)t. ben ~ampf erneuern 0, re-bUo, are 3urücffeI)ren Pl. re-boo, are (f)l)lirib; re unb ßoav) wibergaUen: reboant silvae V. re-calcitro 1. avi (nad) ginten) aUf3fcljlagen; im !Bilbe: cui male si palpere, recalcitrat undique tutus wenn er ungefcljicrt getiit(ef)elt wirb, fef)liigt er aU5, naef) aUen (5eiten fief) lief)ernb H. re-caleo, ere wieber warm [ein: recalent fluenta san- guine V. SDa3u ineah. re-calesco 3. calui wieber lvarm werben, lief) luieber erwiirmen: corpora motn recalescunt Ci. re-cal-facio 3. feci, factus mieber etlvärmen: recal- fecit sanguine telnm 0. re-candesco 3. candui (incoh. 3U caudeo) 1. lvieber weili werben: recanduit unda fef)äumte weili auf 0. 2. geili ltJerben, erg lügen : tellus recandnit aestu 0; bilbL ira recanduit 0, toto ore 0. re-cantatus 3 (cauto) wiberrufen: opprobria (nadj gr. naAwcvoEiv) H. re-cedo 3. cessi, cessum est I. 3uriicl'gc~en, ~\1JeidjClt, dretell, fid) 3uriia3te~en. II. (>Seb. ber pmep. berli[ajji) 1. ftd) trenncll, fl1rtge~cn, fid) elltferllen, ct\1J. tJer~ laffen i 2. metaph, aligcI)clt, aliwcid)eu, bon ctltJ. (affen, eiltJ. allfgebell. ,~-- 1. Aulesten proterret equo, ruit ille rece- dens V. l2.Iu!3gang!3jJunH abl. thalalllo recessit 0; mit praep. hostes ex eo Ioco recesserunt C, de me- dio Ci; ,8 i er: in castra Corneliana C, in terg-ulll naclj rücrltJiirt5 V; metaph. anni venientes et rece- dentes wieber fef)eibenb (~om naljenbcn SUfter) H, (sag'üta flammis) consumpta recessit in ventos löfte fief) in .\luft (tRauclj) auf V, unclae cOlllitiorUlll accedunt ad recello 624 l'ecino alios, ab aliis recec1unt Ci; occ. tJon DrtIicf)feiten: longius a mari recec1entia weiter abliegenbe 2anb, ftriclje Cu, provehimur portu terraeque recec1unt ba{l 2anb tritt 3urücr, uer[cljwinbet V, . Anchisae c10mus re- cessit arboribus obtecta lag 3urM uerftedt ~inter ~äumen V. 11. 1. a conspectu SUOrllln aU{l ben ~ugen N, ca- put (e) cervice recec1it trennt ficlj 0, in veutos vita recessit entfcljwanb V, maris ira recessit tJergiug V. 2. a caritate patriae N, ab oppugnatione aufgeben C, res recec1it ab aliquo entge~t C, a natura, ab offi- cio Ci, ab armis bie ®affen niebedegen Ci. re-cello, ere intr·. ilurMfcljneUen L. recens, ntis 1. pt. fOmmCI1D, 311tüdfeI)rcnb Mit, lt1tmitte1bur lIudj, frifdj bOIl. H. adi. isol. 1. fttfdj ullfommcnD, frifdJ, rüfttg; 2. neu, jltng; 3. frtfdJ. III. adv. isol. eben erft, jiiIlM~L.!tI1lältgft,-. ___ -' I. Regini quic1am eo venerunt, Roma sane 1'e- centes Ci. ~uclj fünft mit abl. recens victoria, prae- tura (fommenb uon =) fogleiclj uaclj T; biIbI. locus caec1e recens Y. meift mit praep. Poenus recens ab excic1io Sagunti Hiberum transiit wie er ... fam L, Homerus recens ab illorum aetate ber gleiclj uaclj i~ret Seit fam Ci, recens a volnere Dic10 frifclj uer, wunbet V, a c1olore no clj fcljmerilbewegt T; aber in c1olore im frifcljen 6cf)meq T. II. 1. integri et recentes c1efatig'atis succec1e- bant C, qua vix mane recentes enituntur equi 0, animus L. 2. recens filii veterem pat1'is reno- vavit memoriam N, veteris contumeliae (et) recen- tium iniuriarum memoria C, antiqui viri et recen- tes Ci, recentiores bie mobernen Ci, officia 1'ecentis- sima Ci. 3. caespes C, aqua, latices frifclj gefcf)ö:pft 0, sanguis, herbae 0, serta V frifcf), arma frifclj gefcljärft 0, prata recentia rivis erfrifcljt 0, telhIS neugefcljaffen 0; metaph. 1'e recenti Pl, recenti re ober negotio Ci, facto 0 auf frifcf)er :lai, recenti ac1huc calore Cu, auima eine{l ~entlerfiorbenen 0, recenti partu O. 111. sol recens ortus V, recens ab exsilio reversi nobiles T, recens acceptum vulnus T. NB. Abi. bieI)!. e 0; gen. pl. um H. re-censeo 2. ui, census 1. lItttftent, 3ii~1t1t. @:igtL vom Senfor: equites L; vom iYelb~errn: (milites) in Aec1uorum finibus recensebantnr C, exercitum, capti- vos, quot essent L. 2. metaph. a. (in @ebanfen) DlttdJge~elt, erwägen: (Anchises) recensebat fataque fortunasque virum Y. b. allWi~reu, ct3ä~lell: Pria- mic1as c1eploratos, fortia facta O. c. bicljt. ll1trr~~ faufcn: signa recensuera t bis sol sua O. SDau. recensio, önis, f. (am[ori[dje) mufterung Ci. receptäculum, i, n. 1. ~e~äItni{l, ~e~äIter: corpus quasi vas est aut animi receptacull1ln Ci, (alvus) cibi et potionis receptaculum Ci; ace. praec1ae 6ta:peI:plajJ Ci, cloaca receptaculum purgamentorum 6ammelfanal L, specus frngibus ~ufbewa~rungiOort T, Nili ~1ii\ugiOgraben T. 2. metaph. SuflucljtiOort, Sn, flucljt: exsulum Cu, ne suis sint ac1 c1etrectanc1am militiam receptacula C, castella c1iruit, ne hostibus essent receptaculo ariO . .. bienten L; metaph. (mors) est nihil sentienc1i receptaculum bietet bie Sufludjt ber Unbewu~t~eit Ci. lBon re-cepto 1. (Jr·equ. 3n recipio) 1. fiarf i\urücl'i\ie~en: hastam receptat V; refl. quo se stella receptet ficlj i\urücl'3ie~t Y. 2. bei ficlj aufne~men,8uflucljt gewä~ren: mercatores L, suspectos capitalium c1'iminum T. receptor, Orts, m. (nomen ag. llon recipio) .pe~ler: erat illi praec1arum receptor rex Garamantum T· metaph. locus latronum occultator et receptor w~ fie ficlj ilU uerftecren :pflegten Ci. SDai\u receptrlx, lcis, f .pe~lerin: furtorum Ci. receptus, ÜB, m. (recipio) 1. a ft. .8lttildlla~lI1e: sententiae L. 2. refI. Witrfaug: expec1itum receptulll habent ac1 suos 0, receptui signum c1are L ober 1'e- ceptui canere C ilum mücr3u9 blafen laffen; un:pet[. cecinit receptui man gab bai3 6ignal ilum mücl'ilug L· biIbl. canere receptui a miseriis feinen @eift abi\ie~e~ von Ci, cane, lYIusa, receptüs 'Mafe ab', ~öre auf o. 3· ba{l .8mlitftrctcu: a malis consiliis L. 4. .81t~ fütdJt: ne ac1 eos .Ambiorix receptum haberet C, ac1 amicitiam Oaesaris C, ac1 clementiam L. recessus, ÜS, m. (recedo) 1. bai3 SurücrgeI)ett, mücl', gang, ba{l Surüdweicljett: receSSl1ln primis ultimi non c1abant C, aestuum accessüs vel recessü", iYlut unb @:1ilie Ci, lunae accessus et recessus ~nnä~erung unb @:ntfernung Ci, a pestiferis rebus ~1ineigung Ci. 2. metaph. abgelegener :Ort, ®inrel, 6cljlu:pfwinfeI: alti Ctt, speluncae 0, Phrygiae recessus omnes a[[e ®infeI L, terrarum ac libertatis extremi recessus T; bi cf) t. marmoreus ge~eime{l @emacf) 0; metaph. in animis hominum latebrae sunt et recessüs iYalten Ci, habet in c1icenc1o laus umbram aliquam et recessum .pintergrunb Ci. recharmido s. v. Oharmic1es. recidlVllS 3 (recido) wiebedeI)renb; metaph. Pergama neu erfteI)enb v. re-cido 3. rec(c)ic1i, recasürns (cado, § 41) !. 1. 3lltitd~ farren: saxa recic1unt in eos, qui commoverunt Cu, (c1iscus in auras missus) reccic1it in terram long'o post tempore 0, in terram recic1unt omnia Ci. ~iIb I. periculum in ipsum recielit Cu, recielit ira in irae ministros Cu, casum ac1 ipsos recic1ere faIle auf i~t .pau:pt C, Imius amentiae poena in ipsum recic1at Ci, post interitum Tatii acl Romulum potentatus reci- c1it Ci. 2. metaph. (in einen ,8uftanb) wieber bcrfaUcll: in invic1iam N, in eanc1em fortunam Ci, in antiquam servitutem recic1ernnt Syracusae L, (res p.) in gra- viorem morbum recic1it L. II. (?Beb. ber I).\räp. IJer, bfajit) 1. llicberfalfcu, faUCIT: instabili gradu pl'ae- cipites recic1ebant fo:pfüber Cu; bUbI. quae (tela) in aliorum vigiliam consulum recic1issent fielen in bie Seit Ci. 2. metaph. lJcrfaffcu, ~ert1:6j'illfcll, ~era6~ fontmcll: ac1luc1ibrium 3um @ef:pötte lV erben Ctt, omuia ex laetitia acl lnctum recic1erunt Ci, tantus aclpa- ratns ac1 nihilum recic1it wurbe 3unicljte Ci, ne in unius imperium res recic1at, ac1monemur ber !Staat 3ltt 9JConarcljie ~erabfinfe Ci. NB. :0i cl) t. reccido (bgL s. v. re) 0 Ph. re-cldo 3. clc1i, ClSUS (caedo, § 43) 1. ab~altcll: in- mec1icabile V1llnus ense lvegfcljneiben 0, sceptrllm e1e stirpe recisum V, columnae ultima recisae Africa gebrocljen im femeu ~frifa H; metaph. befetttgen: quic1quic1 imperio obstat Ctt, supplicio eulpa reci- elitur H. 2. bcfdJnctbcn, ftll~CIT: ungues Cu, barbam falce 0; metaph. befdJrünreu, bermiltDcnt, berfitr3Clt: priscum ac1 mo rem aliquic1 auf bie 6itte after Seit befcljränren T, ambitiosa ornamenta H, inanem loqua- citatem Q. re-cingo 3. clnxi, cinctus lo~gürten, entgürten: tunica (vestis) recincta frei ~erabwaUenb 0 V, zonam (!;WV1)V AV8tv) ben @ürtel löfen (born ?Bräutigam) 0; med. re- cingor nuc1aque mergor aquis iclj enHIeibe miclj 0, recingitur anguem He legt bie 6cljlange ab O. re-cino, ere (callo, § 41) 1. intro entgegentönen: parra recinens H, in vocibus 110strorum oratorum recinit quic1c1am urbanius Ci. 2. trans. lvieber er, recipe:rator 625 recHno tönen laffen: haec c10eet Ianns, haec recinunt il1venes fagen e{l naclj H, cuius nomen 1'ecinet imago? leiBt baiO @:cljo ertönen H, nos cantabimus ... tu recines wir fingen ... bu :preifeft im ®ecfJfelgefang H. reciperätor ... recipero s. vv. recuperator ... re-cipio 3. cepi, ceptus (capio, § 43) I. (re = 3urüa) 1. öllriicfllc~mCli, '3ic~Clt, ~~oICIl, 4ltÜlgen j occ. Cl. 6nriicfbe~aHeu, aUßuef)meu; b. (ltruppen) 311tild3te~elt, 31ttildge~cn faffen; c. (aU0 l5einbeß~anb) befreiClt, uttcu; 2. nifl. fiel) 3ltt:ihf3tc~en; oce. 311rildfd)tcll, 3uritrfmctd)cn; metaph. fidJ ~ltrütftoenbCll. TI. (re = \1Jieber) 1. toiebet aufncijmCIT, \t1tcber et~aHcn, \t1tcber ltc1)men; ace. \t1teber an ftcf) hingen, u1icbcrexobern;· 2. metaph. \t1ieberbefommen; 3. r~fl. fidj cr~oIen, fid) fummeln, fidJ \t1tcber faffeu. IH. (?Beb. tJon re lJerolajjt) 1. ulllteljlUenp nc~men; oCC. (lStaM unb ()Jetb) einnef)men j 2. allfne~mCll j metaph. (in einen IStanb, ein mer~ä{tni~) auf~ nc~mCll; oce. (eine .\rlage) ullIlcljmcll i 3. ilbcrncljnlcn, Ilnf fidj ne~mcn; I oce. fief) l.lcr~fLidJtCltp berbitrgen, llerf.\mdJeni I 4. geftatten, 31tlafftll, gut~et~en. I 1. 1. ensem in pecto1'e conc1iclit et mlllta morte (lJIutbefl~crt) recepit V, recipit ac1 liminE'" gTessum wanbte ben I5cljritt ilurüd Y. a. postieulum Pl, so- limn Ci. b. oppic1ani suos incolumes receperunt C, Pompeius equitatum rUrSl1l11 ac1 se recepit C. C. re- cepti cives, qui in hostium potestate fuerant L, (Anchisen) mec1io ex hoste recepi V, fruges receptae (sc. ex tempestate) V. 2. se in cu1'rus C, Allo- broges se ac1 Oaesarem recipiunt ffücljten fidj C, mare recipit se in fretum Cu; ace. eoc1em, unc1e erat egressus, se recepit N, in tr a sua praesic1ia N, se in silvas ac1 suos C; pt. pr. pass. oI)ne se: si quo erat longius proc1eunc1um aut celerius reci- pienc1um C, signum recipienc1i ba{l 6igna! aum ffiüd, 3uge Ci; metaph. se acl belli cogitationem aufiO neue an ben Sl'rieg benlen C. 11. 1. coniugem et liberos Cu, arma deponere et recipere wieber aufne~men Cu, si velit suos recipere, obsicles sibi remittat C, fasces recepti bie vom lBo(fe wiebergewonnene macljt V, reges wieber aufne~men L; ace. Alcibiac1es receperat Ioniam (a6gefa[!ene~ ~anb) N, ibi suas res Romanus recipit L. 2. (urbs) anti- quam frequentiam recipit L; bef. vires corporis Cu, animum wieber aur ~efinnung fommen CuL, Tyrrhe- nus mentem recepit er~olte ficlj wieber V, animos ex pavore ober animum a pavore wieber mut gewinnen L. 3. priusquam se hostes ex terrore ac fnga recipe- reut von ber fcljrecrIicljen iYlucljt C, saucio sui reci- pienc1i facultatem c1are C, ut me recepi midj gefa~t ~atte Ci. II!. 1. num, ut g'lac1iatoribus imperari soIet, fer- rum non 1'ecepit? Ci; b iI b L a latere tela bett @e, fdjoffen aUiOgefejJt fein C, tantis cletrimentis receptis 6cljaben erleiben C, equus f1'enum recepit na~m wiHig an (@egf. f1'enum c1eplllit o1'e) H, poenas ab aliquo fidj an iemb. räcljen V; ace. recepto Firmo naclj ~rofJernng von iYirmum C, profectus est acl recipien- c1as eivitates C, phalerae mlllto suc10re l'eceptae Y. <0to \JJ a \I er, ~ateinifdj,'»eut\d)eß ®djul\JJörteroudJ, 3. mufl· 2. patria expulsi 1'ecepti Bunt ab Atheniensibus N, quo maiore religione se l'eceptum tueretur i~n auf, ne~me unb fdjüjJe N; bUbI. munitio recepit perter- ritos C, nos villa recepit H, lYIosa partem ex Rheno recipit C. SDo:p:p. Sl'onftr. wo [J in? cl 0 m um C Oi, mit supin. senem sessum fijJen laffen Oi, acl se, in oppic1um C, in regnum V, inter suos Cu, intra fines C; wo? (abl.) tecto, wir: 'in fein Sjan{l' o Ci, aliquem oppiclis 0, equis auf bie Sßferbe C, ne recipi portis posset V; bicljt. in parte tori 0; metaph. legiones Oorfinio receperat ~atte an fiel) geilogen C, in civitatem unter bie ~ürger, ~ürgerrecljt verIei~en C Ci, in orclinelll senatorium Ci, in alllicorulll numerUlll Cu., in fic1em in 6cljus NO, in c1ec1itionem bie Unterwerfung von jemb. annel)men C = in ius dicionemque L, in parem in1'is conclicionem in ba{l gleiclje mecljti3tler~äItni{l treten laffen C; ace. (~om 'Prätor): nomen absentis bie Sl'Iage gegen einen ~bwefenbett 3u1affen Ci, nomina L; nacljfL reum bie Sl'Iage gegen jemb. T. 3. quae me res illlpulit, ut S. Roseii causam 1'eciperelll? Ci, quicl recipis lllanclatum? Ci, receptum officium Si- eulis persolvere Ci, in se religionem ficlj auflaben L; ace. praestaret, quocl proficiscenti recepisset C, c1e fic1e eorum nihil 1'ecipere posse L; mit ace. C. i11/. lid. ic1 ipsi (dClt.) fore C; pt. pf. pass. subst. satis est factum promisso nostro ac recepto lBerf:precljen unb ~flicljt Ci. 4. plerumque in periculo timor miserico1'c1iam non recipit C, res plures easus re- cipit C, antiquitas recepit fabnlas, haec aetas respnit Ci, cunctationem res iam non recipit L. reciproco 1. 1. trans. ~in unb ~er, rücfwärt{l be, wegen: ventus reciprocare animalll non sinit au~, unb einatmen L, quinqueremis in aclversum aestum reci- procari non potest fann nicljt vorwärt{l ober rücfwärt{l geHeuert werben L; med. reciprocatur mare ge~t 5urücl', fäHt, ebbt Cu, in motu ic1entic1elll reci procanc1o bei bem wieber~olten ®ecljfeI von @:fJbe unb iYlut Ci. 2. intro ~in' unb 3urücfffie~en: fretum tempo1'ibus statis reciprocat L. lBon reciprocus 3 (*recus riial1Järt~ + *procus lJorl1Järt~, 3n, iammengefe(jt naeI) § 66, tlgl. S. V. proceres) auf bemfelben ®ege 3utücl'fe~renb: (reciprocUlll est) cum, unc1e quic1 profectUlll, reclit eo Varro; mare ebbenb, 3m ,geit ber @:bbe, faUenb T. recitatio, önis, j. (recito) lBerlefung,. bai3 lBodefen. recitätor, öris, m. lBorlefer; vom Tlicljter, ber feine ®erfe Heft: (omnes) fugat recitator aee1'bus H. lBon re-cito 1. 1. iJorIcftn (bei. illofumrnte tJor @ericl)t): epistulam 0 Ci, clecretulll, leges, tabellas, testimo- nium Ci; mit inbir. iYr. recita, quid c1ecrerint cle- curiones Ci; sacramentum bie @:ibe{lformel uorIefen T. 2. berIefen: eeusores senatum recitaverunt bie 6ena- torenlifte T. 3. bcHamiercn, rC3iticrcn: ca1'men 0, nec recitem quic1quam nisi amicis H. reclämito, are (ji·equ. 3\1 reclamo) laut wibetf:precljen: suspicionibus Ci. re-clämo 1. 1. ilurufen, entgegenrufen, laut wibel> f:precljen: vehementer ab omnibus reclamatnr Ci; mit dat. reclamatur vocibus Ci; mit ace. C. inj. recla- mant omnes vinc1icanc1am iniuriam Ph. 2. bi clj t. wiberI)a([en: scopulis reclamant aequora V. recli:nis, e (lRücfbilDung au~ reclillo, § 76) 3urücrgeIe~nt: sinu iuvenis posita cervice reclinis 0, super pec1es cubantis T. re-cli:no 1. (xUVW) 3urücl'le~nen, rücl'l1Järt{l legen: scuta auf bie @:rbe legen V, cum se (alces) reclinaverunt ficlj legen C; biclji. ab labore me reclinat otium fcljafft mir mu~e, erquidt miclj H meift pt. pf. pass. recH- natus ilurücrgele~nt: paululum C, in gramine im @lrafe tU~ettb H. 40 recludo 626 rectus re-clüdo 3. si, sus (claudo, § 43) 1. erfdjIietien, eröffnen: hosti portas 0, reclusa mane domus H; meift bUbL virtus recludit caelum H, terra recludit regna pallida eröffnet ben ~Iicf in bie Unterwelt V; iug'ulum ense 0 ober pectus mucrone V burdjbof)ren, teliurem dente (= aratro) V ober humum T aufreitien, aufgraben, ensem entblötien V, iram ben .sorn entfeffeln Ennius, mentes auffdjIietien T, fata ben @ldjicffalElfdjluti bredjen H. 2. metaph. offenbaren: ebrietas operta recludit H, aperiet et recludet victricium partium vulnera belium T. re-cogito, are (§ 72) überbenfen, überlegen Pl. recognitio, onis,! ~efidjtigung, Uuterfudjung: Po- stumii tlon @leite beEl \\SoftumiuEl L. ~on re-co-gnosco 3. gnovi, gnitus (§ 72) 1. wieber, .erfennen, fennenlernen : sacra recognosces annalibus .eruta priscis 0, te penitus recognovi Ci. 2. muftern, .burdjge~en, prüfen, unterfudjen: non discere, sed remi- niscendo recognoscere in ber @nnnerung burdjge~en Ci, ~onsilia, noctem illam mecum, facta sua Ci, vitam ab initio usque ad hoc tempus Ci, res, agros L. re-col-ligo 3. legi, lectus (§ 72) wieber fammeln, wieber aufne~men; flaff. nur metaph. quin animum fi.rmas teque ipsa recolligis? fidj faffen 0, senectus primos annos recolligit tlertüngt fidj 0, animum ali- cuius wieber tlerfö~nen Ci. re-colo 3. colui, cultus 1. wie/let anlianen: humus post tempora longa reculta 0, desertam tandem re- coli terram L, metalia intermissa wieber eröffnen L; bidjt. locum wieber befudjen Ph. metaph. 2. Wieber, bon nenem ~f{egell: tempus sibi sumere ad haec stu- dia recolenda Ci. 3. WieberijerfteUen: Lepidus an- tiquum decus recoluit T, imagines subversas recoli iussit T; oee. adulescentes avitis sacerdotiis recoluit e~rte fie bmdj iIDieber~erfteUung T. 4. nodjmaI0 er~ wägen, Ulmbenfen: haec meo animo recolo Pl, in- clusas animas überfdjauen V; oee. fidj erinnern: hoc tua, nam recolo, quondam germana canebat O. re-commentor 1. (§ 72) fidj auf etw. befinnen Pl. re-comminiscor, sci fidj wieber erinnern Pl. reconciliatio, onis, f. 1. iIDieber~erftenung: con- cordiae Ci. 2. ~erfö~nung: nihil opus est recon- ciliatione L. Unb reconciliator, oris, m. iIDieber~erfteUer: pacis L. . ~on re-concilio 1. (§ 72) 1. WieberijerffeUen: pace re- conciliata N, gratiam (cum aliquo) Cu Ci, detri- mentum virtute militum wieber gutmadjen C, concor- diam L, studia T. 2. wiebergewinnen, lJerföijnen, aU0föijnen, liefreunben: animum Cu, milites N, Parum insulam oratione burd) Unter~anblungen N, te Deio- taro reconciliat oratio mea Ci, militum anunos im- peratori L, (patrem et filium) in gratiam L. 3. &urüd'liringen: illum confido domum me reconci- liassere (inj. 3U reconciliasso = reconciliavero) Pl Capt. 168, si huius reconciliasso in libertatem filium Pl Capt. 576. reconditus 3 1. berfted't: quod celari opus erat, habebant reconditum Ci, venae auri reconditae Ci, recondita silva tlerftecft im iIDalbe 0, vinum recon- ditum befter imein caUEl bem Wlutterfaffe' H. 2. ent~ legen, aligelegen; n. subst. recondita templi baEl ?lmer~emgfte (äöv'rov) C. 3. metaph. tief{iegenb, ber~ liorgen, geijeim: aculei orationis reconditi Ci, sensus sermonis Ci, litterae, ratio Ci. Adi. isol. pt. pf. pass. tlon re-condo 3. didi, ditus (§ 72) 1. bergen, tlerttJa~ren: medicamenta aufbewa~ren L; bi dj t oculos wieber fdjIietien 0, serpens alvo recondit volucres tlerfdjIingt 0, gladium recondit lateri birgt, ftötit ~inein 0, ensem in pulmone V; metaph. verba, voltus in crimen detorquens recondebat· bewa~rte im @ebiidjtniEl T odia T. 2. tlerftecfen, tlerbergen: recondiderat ope~ (humus) 0, Hippolytum secretis recondit sedibus V Demosthenes se recondebat in 10Cllm... 309 fi~ 3urücf Q; metaph. eos fama recondit um~üUt, fd)weigt tlon i~nen V, voluptates T. re-coquo 3. coxi, c.ioctus 1. umfodjen: Peliam Ci' metaph. scriba recoctus ex quinqueviro umgemobeIt H. 2. umfdJmel3en: patrios fornacibus enses umfdjmieben V aurum recoctum umgefdjmol3en, gereinigt V. ' recordatio, onis,j. Wücferinnerung, @rinnerung: iucun- diorem facit libertatem servitutis recordatio @rinne, rung an Ci. ~on re-cordor 1. (cor) 1. fidj erinnern, eingebenf fein: recordari rursus in cor revocare est Varro; mit Obi. belli causas C, recordare tempus illud an Ci memoriam ultimam pueritiae recordari 6t; mit de~ recordare de ceteris Ci; inbir. ~r. quae fuerit celeritas reditüs Ci; ace. e. inf. eadem se perpessos esse C, Teucros a Teucro ducere principium O. 2. be~er3igen, bebenfen: quae sum passura, recordor O. re-creo 1. neu fdjaffen; metaph. 1. wieberbeleben; wieber~erfteUen, fräftigen, erquicfen, erfrifdjen: Craterum ex acie semivivum elatum N, C. Marium fessum inedia recrearunt Ci; bUbL Siciliam wieber auf, bIü~en laffen N, animum C, vester conspectus recreat mentem meam Ci, mihi recreata res p. videtur Ci. 2. rejt. unb med. fidj er~olen: se ex magno timore Ci, ingeniosi in morbum et incidunt tardius et recrean- tur ocius Ci. re-cresco 3. crevi wieber wadjfen: luna pleno orbe recrevit wudjEl wieber 3um ~oUrunb 0, suboIes re- crescens accisis stirpibus L. re-crüdesco 3. crndui Cwieber blutig werben', auf, bredjen: quae consanuisse videbantur, recrudescunt Ci; metaph. wieber aUElbredjen, fidj erneuern: recrudescit dolor Cu, seditio, pugna L. recta (adv. isol. abi. bon rectus, bgf. quäl gerabeaue!, gerabewegEl: sibi recta iter esse Romam Ci, recta. perge in exsilium Ci. recte (adv. au rectus) 1. redjt, rfdjtig, geijörig: recte facere ridjtig (gut) ~anbeln, recte factum gute ~at, rectius, rectissime fa.ctum, recte atque ordine facerll tlernunft, unb orbnungElgemäti,. recte, honeste vivere Ci. 2. mit medjt: si ceteris facta sua recte prosunt Ci. 3. woijl, gut, fidjer, gefaijrlo0, günftig: iis salutem suam recte committere C, recte est eEl fte~t gut C, rectius valere Pl, recte belium gerere L, procedere recte qui moechis non voltis H rector, oris, m. (rego) ~enfer, ~eiter: ratis 0, unb allein: @lteuermann, equi Weiter S T, elephanti L; meta;ph. Dolopum 0, civitatis Ci, Thebarumstönig H, pedi- tum ~ü~rer T, Syriae @ltatt~aIter T; del1m, Olympi, maris ~e~errfdjer O. rectus 3 (adi. isol. pt. pi. pass. bon rego) 1. gerabe, iu geraber midjtung: saxa rectis lineis suos ordines servant C, recto itinere CL, recta via gerabewegEl L, recta regione in geraber Widjtung (~uftIinie) C, in rectum gerabeauEl 0, recto litore gerabe am @eftabe ~in V, ripis et recto flumine gerabeauEl baEl Ufer ent, lang V, pedes nadj tlorwärtEl geridjtet V; bi dj t. acies tu~iger, untlerwanbter ~Iict 0; aber: acies gerabItnige @ldjladjtrei~e L; oee. anftedjt, fenfredjt: truncus 0, arduae et rectae prope rupes L; puelia candida rectaque sit gerabe gewadjfen, fdjlanf H, animus du- biis temporibus rectus unbeugfam H = mentes rectae stant Ennius, nomina caufredjte', fidjere ~djulblloften H metaph. 2. ridjtig, geijörig, regdredjt: rectum est in- genium meum Pl, rectum et iustllm proelium L, recubo 627 reddo cultus H si quid novisti rectius istis, imperti H. 3. etnfadj: fdjUdji: quae sunt recta ~! simplic~a (~ gestibus), laudantur Ci, commentaru Ca~sarls C~. 4. moraUfdj, redjtlidj, fittlidj, gut, ~edjt: nihll rectu~ putabant, nisi ... N, de recta ratl.one d~fl~ctere C~, id esse optimum putemus, qU?d ent rectlsslmum. Ct, consilia L, natura H, curvo dmoscere rectum et~tfdje \\S~Uofop~ie betreiben H; n. subst. ante oculos rectum stat bae! Wedjt 0, fidem rectumque colebant 0, mens conscia recti beEl WedjteEl bewutit, guteEl @ewiffen 0 V; ba~er: rectum est eEl fdjicft fidj, gebü~rt fidj: negat fuisse rectum me eam causam adting-ere Ci. ~gl. recte. re-cubo are 3urücfgele~nt Itegen, ru~en: sus solo (abl.) recuban~ V, recubans sub tegmine fagi V, in antro, super ossa V. recula, ae, f. (demin. bon res) geringe ,pabe: philoso- phorum Ci. re-cumbo 3. cubui 1. fidj nieberlegen: Dion in conclavi recubuit ging 3ttr Wu~e N = in cubiculo Ci; oce. ftdj &U ~ifdje legen: si potes Archiacis conviva (beim Wla~le) recumbere lectis H 2. metaph. &urüd'~ finfen ftdj uieberfenfen: tauri recumbunt medio sulco faUen' 0, in umeros cervix recumbit finft V, iuba recmnbit in armo wallt nieber V, nebulae campo re- cumbunt lagern fidj auf V, unda ponto fäUt H; tlon ftür3enben ~auten: onus domüs recmnbit 0, pila V; bidjt. in te omnis domus inclinata recumbit auf bidj filltt fidj, auf bir ru~t V. recuperator, oris, m. (recupero) 1. iIDiebe,terw~rbet: Camillus reciperator urbis T. 2. @ldjtebElrtdjter, @igentumElridjter, WidjterfoUegium, baEl über ~ermögenEl' erftattung 3wifdjen \\Seregrinen unb ~ürgern entfdjieb. ~ef. wttrben @rpreffungElfIagen ber \\Srovin3ialen gegen bie @ltatt~aIter tlon recuperatores entfdjieben. @leit 77 audj auf ~ermögenElfragen 3wifdjen ~ürgern angewanbt. @lie wttrben 3U brei ober fünf tlom praetor ernannt: recup'eratores dare (vom jßrätor) Ci. ma3U adi. recuperatorius 3 tlon @ldjiebElridjtern: iudicium Pli. recupero, recipero 1.. (3U reci,Pio aull *recapio, ~§ 41 uno 43) wiebererlangen, wtebergewmnen: per eos amlssa posse recllperari N, neque pristinum impe~ium recllperarunt N, Piraeum wieber erobern N, patr~mo­ nium amisisse et recuperasse N, adulescentes wteber für fidj gewinnen N, veterem belli gloriam liberta- temque C, rem p. bie Obmadjt im @ltaate Ci, ob- sides C Ci, gratiam T. re-cüro 1. avi wieber ~etIen: se otio et urtica Ca 44,15. re-curro 3. curri, cursum est 1. 3urücflaufen, 3urücf· eilen: recipe te et recurre Pl, recurrere ad raedam incipiunt Ci; oce. sol recurrens freifenb V = recur- rentes anni H. 2. 3urücffommen, wiebetfe~ren~ mox bruma (hiems 0) recurrit H, naturam expellas furca, tarnen usque recurret fe~tt wieber H; metaph. ad easdem condiciones auf biefelben ~ebingungen 3urücf, lommen C, uti eo recurrant C. ma3U frequ. re-curso are 3ttrücffe~ren: sub noctem cura recursat tritt wieb:r~oIt tlor fie V = recursabant animo omnia .T, multa viri virtus animo recursat. fdjwebt bem @etfte tlor V. recursus, üs, m. (recurro) 1. lRücUauf; alios ineunt cursus aliosque recursus ,pin, unb iIDiberretten V, pe- lagi lllblauf, @bbe V. 2. lRücffe~r: celeres 0, patet recursus ad moenia urbis L. re-curvo 1. 3urücfbeugen, .frümmen: equi colia mit bem .sügel 0, undae Maeandri recurvatae @ldjlangen, winbungen O. maraUEl 3ttrücfgebtlbet (§ 76) recurvus 3 3urücfgefrümmt, ,gebogen: cornu 0 V, aera lllngel O. ~on @ld)Iangenwinbungen: nexus he- derae 0, tectum ~abt}rint~ O. recüsatio, onis, f. 1. lllble~nung! ~~igerul!g: sine (ulla) recusatione C Ci. 2. oec. (Jurtfltfd)) @mfpmdj, \\Stoteft: omnem redimere recusationem Ci. ~on re-cüso 1. (causa, § 43, lJgl. ac-, ex,cüso) ab., aUEl' fdjlagen, able~nen, 3utücfweifen, tlerweigern: nullo recu- sante o~ne jeben iIDiberfpmdj N, non recuso, non ab- nuo Ci. Wlit Obi. mortem C, supplicium, alimenta, dominum 0, dicendi periculum Ci; bidjt. genua cursum recusant vetfagen ben mienft V; mit in! mori Cu C, pedes me ferre recusant H; mit d e : iniquum est de stipendio recusare wegen C. ~ei affirmativem verb. leitet ben ab~ängigen @lat ne ein: illud recusavit, ne ... postularent bati man tlerlange N. ~ei negiertem verb. quin, quominus: non recusat, quin suum facinus iudices Ci, neqlle recusavit, quo- minus poenam subiret N. @lllät ace. e. in! Velinum lacum obstrui recusantes 1' . re-cutio 3. cussi, cussus (quatio) erfdjüttem: utero recusso insonuere cavernae V. red ~oUform tlon re s. v. reda s. v. raeda. red-ambulo, are 3ttrücffommen Pl. red-amo are wieberIteben (llon Oi geIiHoet): qui vel amare v~l, ut ita dicam, redamare possit. red-arguo 3. ui, ÜtllS wiberIegen, ~üge~ ftrafen: men- dacium refellere et redarguere CI" dies redarguet verba V, improborum prosperit~tes r.edarg;uunt pote- statem deorum 3eigen, bati eEl feme gtbt Ct. redarius s. v. raeda. red-auspico, are cwieber llluf:pi3ien ne~men'; fdjeral)aft = aurücffe~ren Pl Capt. 767. reddo 3. didi, ditllS (f~nfopiett, § 42, null *re-dido; *dido aUe rebupliaiette ~orm bon do, bgI. otO())!,u; pi. unb 8upin. aU{l reddedi, reddatus nad) § 41) I. (re = aurücf) 1. &utüd'fteUen, 3utüd'geben; 2. rejl. fidj &urüd'liegelien; 3. wiebel! lJon fidj gelien; metaph. aufragen, lJorttagen, borliringen; 4. (mit ace. praedic.) in einen .8nftaub berfe~en, ijetfteUen, &U etw+ madjen+ II. (re = bafür, luieber) 1. wiebergeben, erftatten, lJergeften; 2. (aum mante) barbringen, erweifen; 3. (eine <0djulb) abftatten, erftatteu, gelien, &aijlen, liüffen; 4. (an rid)tiger @lteUe) aliliefern, &nfteUen, gelien; oee. &ugelieu, geltJäijren; 5. antworten; oec. lBefdjdb ettetren; 6. Wiebergelien, nadjliHben; oee. lilierfe~en+ I. 1. obsides C RS sexaginta Domitio C, quae utenda acceperis,' iubet reddere Hesiodus Ci, liberis bona patria Ci; bilbl. lux reddita menti V, Dae- dalus redditus terris (nadj ber ~uftfa~rt) ber @rbe attrücfgegeben V, patriis aris redditus. V, (medicu.s aegrotum) reddit propinquis. H ~tt . ~b)!r. ~bl. libertatem Syracusanis N, otium tota. S~cilia wteber ~erfteUen N, alicui salutem ~ebe!l u.n~ ~ret~ett fdjenlen N, Beliovacis iura legesque ~urtElbtftton unb ~erfafful!g laffen C. 2. se convivio 3um @~ftmal)l L, lux .term se reddit te~rt wieber V; abs. una petunt, hinc se reddunt taudjen wiebet auf V, se in arma Teucrl1m fieg neuerUdj entgegenfteUen V; audj me~. nec. post oculis est reddita nostris (Creusa) 3etgte ftdj V. 3. sata cum multo faenore reddita 0, flum~n co~­ bibitur ... redditur wirb tlerfdjlungen ... erfdjemt wte, ber 0, aspera arteria excipi~ animam eandemque reddit Ci, follibus auras acclpere et reddere V; tlon @ebärenben: catulum partu 0; ba~er aueg baEl 40* reddux 628 0nnewo!jueube lJon fief) geben: ianua stridorem reddit 0, animas reddunt !jauef)eu aU5 V, cithara reddit sonUlll gibt lJon fief), fUugt H; metaph. puer reddit clictata magistro H, eg'o reddidi carmen Horati H, insigne uxoris exemplmll suo loco reddemus T. 4. Urfpr. in einen frü!jeren ,8uftanb lJerfeten: mare tutum red- didit fteUte bie urfprünglief)e l5ief)er!jeit wieber !jer N, loca tuta ab hostibus (Illie fie e>3 frü~er \lJaren) C. ~ann mit ~nfgeoen ber Siücfbe3ie!jung: in einen ,8 u ftanb üoet!jaupt tJerfeten: plures opel'a forensi suos reddi- derat !jatte fief) 3U iYreunben gemaef)t N, eum absens ho stern reddidit Romanis N, homines ex feris mi- tes C; pass. mit bopp. nam. O. 11. 1. pro vita vitam C, dare benefieium et red- dere Ci, quae tali reclclam pro carmine clona? V, gratiam (in :raten) ~anf aoflatten Cu S, hostibus da- clem wiebertJergeIten L. 2. honorem allcni ° L, suum sibi Pl; oef. tJon ~antopfern: Romae clierum XX sup- plicatio reclditur C, redclite liba cleae 0, laneibus reddimus exta V. 3. non reclcliclit caprum, quem menü V, praemia' clebita V, impietatis poenas recl- clat S. 0nfofern lSer[preef)ungen eine l5ef)ufblJerpffief)tung begrünben: redcli viro prolllissa inbebant V, soliemnia vota reclclemus nYlllphis erfüHen v. lSon I5teroenben: morbo naturae c1ebitluu recldiderunt 3a!jIten igre (5ef)ulb ao, Haroen N, vitam pro allquo gingeoen ° = lucem 0. 4. litteras regi N, facto sua nomina ben reef)ten 91amen 0, rationem alicuius 1'ei Sieef)nung legen, Sieef)en, fd)aH für etwai3 geoen, ensem fratri V; ace. super- stitio reclc1ita divis V, conubia L. 5. ~U5 ~grafen wie auc1ire et redclere voces 0, responsum rec1dicUt heros V, mugiunt boves ... reddic1it una bOVlUU vo- cem V entftegt: (Echo) redclit verba llovissima 0, redcle, quae restant gio an Ci, talia redclit antwortet fo(genbe5 ° v. ~a nun ber Sieef)t5oefef)eib ~ntwort auf eine iYrage 1ft, IJeijit occ. neque his petentibus ius reclditur ei3 wirb fein ffieef)ti3oefef)eib erteilt C; tJg1. leo inter feras iura redclebat fprad) Sieef)t Ph, iudi- cium rec1c1ere in aliquem eine Unterfuef)ung anfteUen laffen C, iudicium maiestatis wegen .poef)lJertat T. 6. faciem locorum 0, matrem rec1c1ere ac referre Pli, qlü te no mine rec1det, Aeneas ber mit bir ben gfeief)en 91amen fügren wirb V; occ. quae legeram Graece, Latine rec1c1idi Ci, nec verba verbluu curabis red- dere IL red-dux s. v. redlU. redemptio, onis, f (redimo) B05fauf, Siücffauf: cap- tivis rec1emptio negabatur L. redempto, are (Jreq". Don redimo) l05faufen T. redemptor, oris, m. (redimo) lj5äef)ier, Unterne!jmer: frumenti @etreibelieferant L; oee. lBauunterne!jmer IL redemptura, ae, f (l'edimo) lj5aef)tung L. red-eo, Ire, ii, itum est 1 I. (re lie.:ont) I' 1. 3UXudgcf)cn, .fef)tclt (al~ bauernber ~ft gebad)t, ugL revertor unb revenio); 2. metaph. l1lielletfc~rclt, 3Ul:itdfolUlllW; oee. a. (ilt be~ lReDe) auf etro. ~uriidfommell; b. (VOll Drtlid)leiten) abfaUen; e. (alll &rtrag) ctngc~cll, clllfomlltcu. II. (re verlilast) 1. 3nfaUcn, an~eimfaUClt; ~. 2. alt etm. fommelt. ----~--------------------_.---- 1. 1. leo tel'ritus retro redit V; mit innerem ,ooi. itque rec1itque viam gegt ign gin unb ger V; nnperf. postquam rec1itum est naef)bem man !jeim, geleIJrt war N. ~(Ui3gang5punft im abl. aec1e sub- ul'bana rediens 0; mit praep. herus ex Alide re- c1iit Pl, occisus est a cena rec1iens Ci; ,8ieIpunft im ace. domum N, spectatum (supin.) 3um (5ef)au, [pie! N; mit praep_ ad penates et in patriam Cu. 2. tel' c1enis rec1elmtibus annis V, rec1eunt iam gra- mina campis H, prisca redit Yenus H, ossibns recHt calor V, amnes in fontes suos redeunt 0, victis reclit in praecordia virtns V, rec1iere in pristina vires bie ,alte ~raft reIJrte 3urücf V, Proteus in sese (in sua membra 0) rec1it in feine alte aleftaIt V, in annos quos egit in bie tJetleOten 0agre, wieber jung werben 0 reelelmte animo ba bie lBefinnung wieberfegrte Cu, cm~ matre in gratiam fief) aU5fögnen (müffen) N, ad oiti- chuu 3um @e!jorfam N, in pristinum statum in bas alte lSedJältni5 C, in amieitiam L, ac1 se aur lSefin, nung fommen, fief) ergoIen L, redit ingenimll L, in memoriam gebenren, fief) erinnern Pl Ci, res redierunt ber alte 3uftanb ift wieber ba Pl. a. illuc recleamus N rec1eo acl principia c1efensionis meae Ci, ad incep: turn S. b. collis ad planitiem redit C, qua redit Rhoc1ope V. c. ex qua reg'ione L talenta rec1i- bant N, pecunia ex metallis redibat (a(~ lRentr) N; metaph. ex otio illo belium rec1iturnm e5 werbe einen ~rieg eintragen L. 11. 1. ac1 arbitrium eins summa omnium rermll rec1it fällt feinem @utbünren angeim C, res (bie Siegie, rung) ad patres redierat L, ager ac1 Ardeates rec1it L. 2. res ac1 interregnum rediit e5 ram L, res ac1 tria- rios 1'ediit e5 ift 3um äujierften gel'ommen L, Oaesar ac1 II legiones rec1ierat war anf 3wei Begionen oe, fef)ränft C, pilis omissis ad glac1ios rec1ierunt fie ramm in5 .panbgemenge (3um l5ef)wertfampf) C, bona rec1ennt in tabulas pnblicas rommen in bie lBüef)er ber I5taag~ faffe Ci. red-hibeo 2. ui, itus (habeo, § 43) 3urücfgeoen: nisi vitia c1ixeris, rec1hibeatur mancipium iure eivili barf man ben I5UalJen 3urücfgeoen Ci. red-igo 3. egi, actus (ago, § 41) I. (re lietont) 1. 5Uriidtceibcn, 3lttiidjagen, 3urii'if6riugcn i ace. ~erultterbriltgClt, 6efd)rällfen; pass. ~cnmterfommcu; 2. (@db) ctnbringen, eintreiben; I ace. eiune~mClt, [öfen. I II. (re oer6lajjt) in einen ,8uftanb (eine Bage) brtUßCIl I ober 3tlJingen i ace. 3n etw. macf)cn. 1. 1. rupe capelIas 0, oppic1ani fusum hostem in castra rec1igunt L; metaph. rem ac1 pristinam belli rationem bie aUe ~ampf\lJeife wieber aufnegmen C, rec1- igis in memoriam nostram te c10mi Lentuli esse ec1ucatum rufft uni3 in5 @ebäef)tnii3 3urücf Ci; ace. hostes ac1 interneeionem lJernief)ten C, ex DC ac1 tres senatores se redactos esse c1ixenmt C, ac1 numerum c1uorum rec1igor romme f)erunter 0, familia ad paucos rec1acta Ci, praec1am sacrificanclo ac1 nihilum L, vic- toriam ac1 vanum et irritum tJereiteln unb tJernief)ten L, vilem rec1igi ac1 assem H, mentem in timores 3m iYurd)t I)erabftimmen H. 2. Olllnem redegit Ic1ibus pecuniam trieb fein aUi3f±änbigei3 @eIb ein H, pecuniam ex capto aI5 Böfegelb forbern Cu, bona vendere et in publicum rec1igere (ben ~rfÖi3) in bie I5taattlraffe einliefern L, pars praec1ae ac1 quaestorem reclacta est floji in bie S'taffe be5 Onäftori3 L, praec1am in fiscum (für ben iYii3ru5) rec1igere ronfii33ieren T; ace. pecu- niam Ci, HS c1ucentiens ex praeda rec1actluu est ift eingefommen, gelöft worben L. 11. ~igtL 'gerunterfJringen': sub potestatem N, sub imperhuu N C, sub ius c1ieionemque L; oeffet civitatem in potestatem C Ci, Aec1uos in servitutem fneef)ten C, Arvernos in provinciam (= in formam provinciae L) ba5 @eoiet ber ~rlJerner 3m Ij5rolJin/J redimiculum 629 referio maef)en C; oce. ea facilia ex c1ifficillimis animi magnitudo redegerat ba5 l5ef)werfle leic'6t macI)en C, Suebi Ubios infirmiores rec1egerunt fef)wäef)ten fie C. redimiculllm, i, n. lBanb: habent rec1imicula mitrae S'tinnoänber V, redimicula aurea solvite collo .pali3' fettef)en 0. lSon redimio 4. umoinben, nmwinben: sertis redimiti Oe< trän3t Ci; mit ace. g1'. reelimitus tempora vittis bie I5ef)Täfen umwunben V; bief)t. impf. infula cui sacra reclimlbat tempora vitta v. red-imo 3. ellli, elllptus (emo, § 41) 1·3m:itcffllufcn: emi mihi, illi rec1emi rursum Pl; oce. IM3faufflt, befreien: Phylarchulll (captum) a praedonibus publice redimere Ci, captos a servitute Ci, palam se pecu- nia a iuc1ieibus Ci; metaph. crliifen, retten, ab· I1JCllDen: eum suo sanguine ab Acherunte N, nec te pugnantelll tna forma redemit 0, .lllea mo~s re~­ imenc1a tua est jft a03UltJenben 0, vItam omnmm CI- vium quinque hominum poena rec1ellli Ci, ~etulll virgarum nauarclms pretio redemit wanbte ble bro, !jenbe I5ttafe buref) @elb ao Ci. 2. erfaufeu, faufelt: pacem annuo tributo Cu, largiti?ne rec1e~~t milit~l~ vohmtatem C, auro ius sepulcn 0, servIlIbus mIllI- steriis militare otium rec1imebant T; oce. flt1djtcn, bingen: vectigalia parvo pretio C, rec1imunt pretio sepeliendi potestatem paef)ten Ci, picarias de censo- ribus Ci. red-integro 1. 1. wieber ergän3en: deminu~as co- pias C. 2. wieber erneuern, l)erfteHen: proelnuu C, bellum Lvires spem anilllum militum C, luctum, memoria~, ira~ L, a~illlulll (0ntereffe) legentium T. red-ipiSCor, sei (apIscor, § 43) wiebererlangen Pl. reditio, onis, f. (redeo) SiücfreIJr: domum C. reditus, ÜS, m. (redeo) 1. \Riidfe~r, milcH.uUfi: ut reditu in Asiam exclucleretur N, c10mulll rechtus erat eins modi Ci Narbone reditus eius Ci; bief)t. pl. reditüs abscidclere c1ulces H; ace. jffitehctfe~r, ~teHj· frutf: homines annum solis rec1itu metiuntur Ci; metaph. miicffc~r, 2Bicbereintritt:. in amicitia:nq, ac1 propositum Ci. 2. met an. ~tlt~limUtelt, ~tllfllllfte: omnis pecuniae rec1itus constat III urbams pos ses- sionibus N; meift pl. reelitus populi 0, llletalio- rum L. red -oleo 2. ui @erucf) lJeroreiten, rieef)en: redolentia mala 0; mit innerem ,ooi. vinum naef) [ßein rieef)en Ci; metaph. multa eius senllonis iudici.a rec101ent Ci, orationes antiquitatem rec101entes C~. re-domitus 3 (domo) wieber geoänbigt = oewäUigt: eives Ci pro Sulla 1, 1. Redones, um, m. lSoU in ber lSretagne um bai3 IJentige Rennes (§ 85, \1{6f. 3) C. re-dono 1. (91enoilbung be~ H) wieberfef)enren: Quir~tem elis patriis H, iras et invisum nepotem Martl re- donabo bem 9J1ar5 3u @efallen aufgeoen H. lSgt. con- c1ono. re-dormio, Ire wieber einfef)fafen Pli. re-duco 3. c1üxi, ductus 1. auriid~tc~en: plantas 0, falces tormentis introrsus rec1ucebant C, rec1ncta dextra libravit caestüs IJo{t 3um 15ef)lage aU(J V, spu- mat recluctis remis aequor tJom ~n3ie!jen ber muber V, tJgL remos ad pectora rec1ucere 0; turres, muniti.ones i\urücffef)ieoen C; metaph. se a contemplatu .m~!l ao, Hegen 0, socios a morte retten V. 2. 3utlidflt~tClt: exercitum domum rec1uxit incolmnem N, Ephesulll hiematum naef) ~rgeflt5 ini3 [ßinterquartier N, leg'iones ex Britannia, copias a munitionibus, ir:- castra, cap- tivos ac1 Oaesarem C u. a., exsules C~, uxorem re- duxit, quae alii fuerat trac1ita naIJm bie tJerftojiene iYrau wiebet 3lt fid) N; bief)t. vesper e pastu vitulos ad tecta reducit V, quae me fuga quemve reducit? wie unb in weIef)em ,8nftanb fe!jre ief) !jeim? V; oe[. tJon 91atnrerfef)einnngen: Phoebus noctem redncit V, hiemes rec1l1cit Iuppiter oringt wieber H; mater febrim rec1ucet wirb ign wieber hanf ntaef)en H; pass. fron- c10sa rec1ucitur aestas fef)rt wieber V; ace. {leim, geleitelt! (Seipio) senatu climisso c10mum reductus Ci. 3. metaph. 3nritdfii~relt, .bringcn! eum ad officium auf ben [ßeg ber Ij5flief)t, legiones operum ignavas vetel'em ad morem T, legern maiestatis recÜlXerat gatte wieber eingefügrt, erneuert T. 5Dief)t. in formam reducere (= rec1igere) geHalten O. ~alJ. reductor, oris, m. ,8urücffü!jrer: plebis L. Unb reductlls 3 (adi. isol. pt. pf. pass.) 3urüd'ge30gen, ,tretenb, entlegen: sinus reducti V, vallis V H; rnetaph. virtus est medium vitiorum et utrilllque rec1uctum Don oeiben ~);tremen entfernt H. red-uncus 3 einwärt5 gefrümmt: rostrum aquilae O. redundanter (redundo) adv. üOerffüffig Pli. redundantia, ae, f. Üoerfülle (im ~u~bruct) Ci 01'. 30, 108. ~on red-undo 1. (unda; 'öurüct\lJogen') 1. aU0trctcu, iifitr. ffic~en, id)\l.Jimmcn: mare numquam rec1lmd~t Ci, pituita rec1undat in corpore Ci; pt. pt. pass. 111 art. lSeb. alllne redundatis. fossa mac1ebat aquis üoer, ftrömenb 0, rec1undatas aquas ftullline cog'ere 0; bager: hic locus (crux, Africa) sanguine civium rec1- undat trieft Ci, forum Syracusarnm innocentium san- guine rec1undasse Ci; oUbL Asiatiei oratores nimis rec1unc1antes 3U ltJortreief) Ci. metaph. 2. ~erbei. ftrömclt, fül) reidjHclj crgte~en: omnes iu me meosque rec1unc1ant ex fonte illo c1010res Ci, in me peri- culum reclunclavit ergoji fief), traf mief) Ci, ne qlüd invic1iae mihi in posteritatem redundaret .. Ci, ad amicos rednndat infamia trifft fie Ci. 3· Uberffn~ ~a6tlt: luctu rec1unc1at victoria Ci, tuus deus non c1igito uno rec1lmc1at gat feinen iYinger üoerffüffig Ci, Ouriana c1efensio rec1unc1avit hilaritate Ci, Hispania armis redunc1at T; ace. im Üfierfht~ \Jnr~altben ]eilt: munitus indieibus, quorum ho die copia redunc1at Ci, nulla speeies neque praetermittatur neque red- undet Ci. red-uvia, ae, f (biett Don *red-uo, \lJie ex-uviae tlon ex-uo) 91ietnagel. I5prief)w. cum capiti mederi c1e- beam, rec1uviam curo HaU an bie .pauptfaef)e 3U benfen oefef)äftige ief) mief) mit einer ~Ieinigfeit Ci. re-dux (rec1-dux Pl), c1ueis 1. ilurücffülJrenb: nisi te rec1uce nulli ac1 penates suos iter est Cu, rec1uci Iovi O. 2. 3urücffe!jrenb: ite rec1uces c101110S Cu, L, quic1 me reducem esse voluistis? Ci, litora l' e duc i (abl.) carina tangere 0, una nave perforata, sec1 ea quoque reduce L. refectio, onis,j. (reficio) ~rfri[ef)ung, ~rIJolung Q. re-fello 3. felli (fallo, § 43) wiberIegen, al(l irrig 3urücf, weifen: refellito, si poteris Ci, hunc testern meum refelli volo Ci, mendaeiulll, orationem Ci, c1icta V, crimen ferro entfernen, tJertHgen V. re-fercio 4. fersi, fertus (farcio, § 43) tJoUftopfen, füllen: corporibus civium cloacas Ci; metaph. pueri- libus fablllis refersit libros Ci, quae peranguste refersit in oratione sua auf!jäufte Ci. Pt. pf. pass. adi. isal. refertus 3 tJoUgeftopft, gebrängt lJoH, gan3 erfü{ft. mit abl. Delos referta divitiis Ci, navis praedi referta Ci; mit gen. mare refertum prae- c10num Ci. re-ferio Ire 3urücffef)Iagen: speculi referitur imag'ine Phoebl1~ ba5 150nnenHef)t wirb crmücl'geworfen 0. refero 630 refert re-fero, ferre, retuli unb rettuli (= retetuli, § 44), relätus 3urücftragen I I. (mit unge[djmädjter ~cb. Dcr ')3räp.) I 1. 3urücHragen, autücfbriugclt i oee. ~cimbringcn, bringeu, ~illtctbriugeu; 2. 3urüIf3ie~en, 3Uriicfi1JcnDCn; refl· med. fiel) 3!lriicf3te~cuf 3uriicfgc~en; 3. (®dju{bige~) wiebergeben, 3uriicfgebcn, abftattClt, be31l~Icu; oee. a. iJcrgeftcn, erwibcm; b. (~öne) WieDergebeu, \tJiencrf)aUen faffen; c. IlCnt\tJort geben, erWibern, iJerfc~en; d. fagen, f.\lredjcn; 4. (~nt[djmunbe!:eß) \tJtcbcrbrhtgcn, 3urücf6riugcn; oee. (burclj Ill~nlicljfeit) \tJiebergebelt, Wiebel: bar" fieUen; metaph. 5. (ben @eift) auf etw. alttiicffeufen; 6. (einen @egenftanb) auf etltl. 3lU:iicffii~reu. TI. (mit gefcljmäcljter >Beb. ber ')3räp.) 1. bringClt, iilJerbringen, abHcfcm; 2. oee. a. (münbliclj ober [cljriftliclj) iibcrftcfcm, bc" tiel)tCIt, meIben, mtttetIen; b. (aur >Bcgutacljtung) iJurIcgClt, 11l1tiragClt, ~eriel)t erftaitclt, refericxclt; 3. (l)'acljltJort be~ @efel)äft~(ebenß) eütfel)reibclt, tilt" tragelt, rcgiftrimltj metaph. uuter etw. t:Cel)ltClt. 1. 1. eum domum rettulerunt N, pecunias in templum C, naves referuntur Libycas ad oras werben 5urücfgetrieben 0, auster me Regium rettulit Ci, refe. rentem signa Oamillum (bie on brr IllITia erlicutetcn rö~ mifd)en l)'aljnen) V, arma umeris auf ben ®cI)uItern V, membra conlapsa thalamo (dat.) intl @emacI) V; aber cum sanguine mixta vina l'eferre wieber vou fiel) geben, autlfpeien V; occ. (in[ofem a(~ lllu~He3ogene liei ccr ,peimfef)r ctm. mit ficlj liringen): eius caput ad Phar- nabazum (in castra C) rettulerunt N, ab hoste de- victo mille talenta in publicum rettulit lieferte in bie ®taattlraffe ab N, cornua in publicum C, in castris tabulae repertae atque ad Oaesarem relatae sunt C spolia ° V, triumphum 0, lacte c10mum referent dis: tenta capellae ubera VH; oft von 9JleIbungen: sermonem ad Dionysium N, mandata, numerum C, responsum C, rumores Ci; mit ace. c. inj. illi re- ferunt (beriel)ten) Suebos sese recepisse C' mit inbit. ~r. quae diceretAriavistus, ad se refe;rent C. 2. aura refert talaria wellt 3urücr 0; von Sförper, teilen: ac1 nomen caput ille refert 0, ora et ocu- . los V, lumina revocata eoclem 0, Tellus rettulit os in se 509 in fiel) 3urücf 0, cligitis ad frontem saepe relatis 0, manum ad capulum aM ®el)wert legen 0. 18ef. pedem (gradum ° L, vestigia V) referre fiel) 3urücr3ie~en: vulneribus confecti pedem referre coe- perunt C; aber auel): 5urücftreteu: rettulit ille pe- c1em 0; .uub: 3urücrfe~ren: nemus, unde pedem refe- rens obhta est 0. ~benfo: castra referre batl 2ager 3urüd3ie~en, 3urücfver{egen L; refl. huc se refe~e­ bant N C, se fertque refertque eilt ~in unb ~er V te refer caeli melioris acl auras 0, gurges, quo s~ referebat ab aestu 0, se e pastu ~eimfe~ren V; bilbT. eo, unde egressa est, se referat oratio Ci; med. classis relata wieber gelanbet V, equi penitus datis referuntur habenis eUen 3urücf V. 3. Idibus aera batl ®el)uIgelb 3a~Ien H; bUbI. tumulo sollemnia ludis wei~en 1'. a. alicui referre gratiam (gratias) manf abftatteu, (burel) bie ~at) vergeHen Ci, gratiam bonam, praeclaram, iustam, meritam, c1ebitam Ci parem @{eiel)etl mit @Ieiel)em vergelten Ci, fertilitati~ honorem ben manf abHatten für 0. b. vocem multi- plicato sono Cu, ex tortuosis Iocis sani referuntur ~a[(en roieber Ci, gemitm.ll V c. mit :0 bio nec mntua nostris dicta refers 0, verba refers 0, pauca refert talia voce refert V; afIein (mit fo(genber bircfter liebe); nIe refert: cO ... Phoebe pater' 0. d. talia verba refert 0, liceat mihi vera referre O. 4. antiquas figuras 0, consuetudinem lvieber einfü~ren Ci, mo- rem S V, caeremonias ex magno intervallo L, opera et labores V, arma ben Sfrieg V, 0 mihi praeteritos referat si Iuppiter annos V, nec Ooae tibi purpurae referunt tempora ... H, sole dies referente siccos H ?Bou ber ffiebe: interpres refert sermonem Cu, verba geminata nael)fpreel)en 0, voces refert (Fama) wieber, ~oIt 0, versüs V. 18ef. aliquid ad populum ueuer, bingtl beantragen L. ?Bom 8urücfrufen in!3 ®ebäel)tni'3: exempla 3itieren Cu, versum N, Lycaoniae referel1s convivia mensae fiel) erinnernb an 0, foedus refert et iura parentum erinnert an 0, magna referte facta V; ace. cornua ll1iram formam referentia 0, Aeneas parvolus, qui te (patrem) ore referret wieber[piegelt, ~benbHb ift V, nomine avum V = nomen avi V, ali- quem sermone voltuque 1'. 5. anill1um ad stuclia (veritatem) Ci, se acl philosophiam Ci; baTJer: quo referor totiens? fomme fo oft auf ben @ebaufen V. ~a~er auel): aliquid in melius referre 3um lBefferen wenben V, animum ad firmitudinem auf!3 s,l1eue feften ,palt geben 1'. 6. ne alienos mores ad suos re fe- rant nael) ben i~tigen beurteilen N, initia gentis ad Achillell1 Cu, onmia ad SUlUll arbitrium von ... ab, ~ängig macI)en L, omnia ac1 voluptatem in alIem auf ... ffiücffiel)t ne~men Ci, omnia facta ad virtutem nac6 ben ~orberungen ber 9.Jlaun~aftigfeit eiuriel)ten Ci, ali- quid acl se ipsum nael) fiel) felbft bemeffen Ci, prospera acl fortunam 5ufel)reiben 1', (omnia) in claritatem Her- cluis auf ben berü~mten ,pedule!3 1'; pass. referri fiel) auf etw. be3ie~en. 11. 1. (bgl. I. 1. occ.) frumentum Olnne ad se re- ferri iubet C, ad Oaesarem publicas rationes C. 2. a. de quo hoc plura referemus, quoc1 obscuriora sunt eius gesta N, verum falsumne sibi esset rela- tum N, acta sociis V; ba~er: Solis amores 0, res horrenda relatu 0, foedlUll relatu 0; subst. relata, orum, n. ~r3ä~Iunfl: audierat relata 0; mit ace. c. in/. Aeolon ille refert ... regnare 0; biel)t. ret- tulit esse pronepos (= se esse pronepotem) 0; mit ir:bir. ~r. quid referam, quotiens ... reppulerint? 0; mtt ace. praedie. te parentem refert rü~mt biel) altl V patriam Epirum V. b. ad consilium rettulit brael)t~ bie ®ael)e vor ben Sfriegtlrat N. 18ef. von ffieferaten im ®enat: de reliquis rebus ad senatUln refertur C Ci L, conslu convocato senatu refert, quid de nexis fieri placeret L; aUein: de ea re postluant, ut re- feratur bali 18eriel)t erftattet werbe S; bUbI. omnia ad oracula ben :Orafeln ~ur ~ntfel)eibung vorlegen N. 3· ~igtI. vom ~intragen in!3 ,pautlbuel): pecuniam acceptam, expensam; bilbI. acceptum refero bdenne empfangen 3U ~aben 0, salutem imperii uni omnes a?ceptam relaturos i~m gutfel)reiben C; bann vom ~mtragen in ® t a a t!3 Ii ft e n: in proscriptorum nume- rum rel~tus auf bie mfte ber @eäel)teten gefest N, ab- sentem m reos Ci, in censum referri in bie 8enfu!3' tolIen L; bilbI. orationem in Origines aufne~men Ci = aliquid in commentarium Ci; metaph. terrall1 et caelum in deos Ci, aliquem in oratorum nume- rum Ci, inter ll1eritorum maxima refert demptos Aesonis esse situs 0; aber: in deorum numero unter ben @öttern anfü~ren Ci. re-fert, re-tulit (ur [pr. *res fert 'bie ®aclje liringt eß mit ficlj', *mea res fert 'meine ®aef)e bringt eß mit fiel)', 'es liegt in meinem S'ntereff e'; quid feS fert? 'mol3 bringt bie ®aef)e mit fief)?'; all3 nad) § 30 feS fert 3U refel't gemorben mar, refertus 631 refundo faate man re oW abi., fe~te bo~er mea, tua, nostra ulm. ftatt miclet Ci, sapientiae studium T; b i cf) t. solem lu- roea, tuä., nostra u[m. unb bHbete ba(j pf. retulit ftatt feS mina reformidant 0, reformiclant (ulmi) ferrum tulit) e'3 Hegt baran, nüst, verfel)Iägt, fommt batauf an: fürel)ten batl 18efel)neiben V tamquam referret altl ob watl batan läge T. WHt re-förmo 1. umgeftaIten, verwanbeln: Iolaus refor- ace. C. inf refert nos publica recuperare Ci; iubi!. ll1atus in annos prill10s 0, clum, quoc1 fuit ante, re- ~r. quid refert, utrum voluerim fieri an gaudeam formet bie fri\~ere @eftalt wieber annimmt 0. factum Ci; inf numero comprendere refm't V. re-foveo 2. fovi, fotus 1. ltlieber erwärmen: artus ~ie \.ßerfon aU!3gebrücft burel) meä, tuä, sua, nosträ, admoto igne C1,1, corpus refoventque foventque 0. vesträ: tua istuc refm't maxume Pl; ober bur cf) ben gen. 2. metaph. neu beleben, ftärfen: longä pace cuncta quod illorum magis quam suä retluisse videretur S, refovente Cu, studia PU, vires, praesentia 1'. neque refm't cuiusquam 1'. ?illievieI? gen. pretii re-fragor 1. (\J~f. suffragor) entgegenftimmen, wiber, (nad) Illna{o~ie ber lBeroa be~ ®djäl2Cl1\\): pani, magni re- ffreben: lex petitioni tuae refrag'ata est Ci, eius ho- fert Ci; meift (naef) Illnafogie bon interest) adi. ace. n. nori refragati sunt L, ei refragatur ingenium ifi quid, multum, plus, plurimlUll, nihil, nimium u. a. i1:)m ~iubediel) Q. refertus s. V. refercio. re-freno 1. 3ügeln, ~emmen, iluritcr~aIten: equos Cu; re-ficio 3. feci, fectus (facio, § 43) 1. lteu ntadjen: metaph. refrenat aquas qemmt ben 2auf ber @e, ea, quae sunt amissa, reficere C; oce. wtcber\tJti~Iclt: ltJäffer 0, Antigoni impetum auf~aIten N, indomitam lex de tribunis pI. reficiendis Oi, aliquem praetorem, licentiam H. consulem L, rex pulsus ac rursus refectus wieber, re-frico 1. fricui, (fricätürus) 1. ttJieber auffrasen, eingefest 1'. 2. tl.1teberf)crftcUcu: muros dirutos, ,aufreilien: vulnera Ci. 2. metaph. wieber erregen, aec1em Iovis N, pontem C wieberaufbauen, naves re- erneu.ei'h: pulcherrimi facti memoriam Ci, aninnuu fectas invenit aUtlgebeffert C, copias ergän3en C, sem- memoria refrieat bel: ®ebanfe regt auf Ci. per refice (pecus) erlete wieber V, faciem neue @eftaIt refrl:geratio, onis, j. j!lbfü~Iung, Sfü~{e Oi. ?Bon geben V, saucios ~eilen S; metaph. friiftigclt, erfrifcf)ClT, re-frigero 1. (frIgus) 1. abl'i\~Ien: membra undä 0, erqlttcfen, fiel) er~lJ!en laffen: unum diem opperitur ad calor refrigeratus et extinctus Ci. 2. metctph. reficien~a iumenta 3ur .~r~oIung für N, mili~em f~ssum pass. erfalten, nael)laffen: refrigerato sennone ho- ffiu~e gonnen Cu, exercItum ex labore C, Vlres Clbo L, minum Ci. e:,. vulnere ~'efici fiel) er~oIen T ---: ab iactatione ~a- i re-frlgesco 3. frlxi (incoh. 311 frIgeo) 1. edaIten, rItlma L, SI paulum res essent refectae wenn ltel) fü~I werben: cor vulnere laesum cum cOl'pore re- ber ®taat er~oIt l)ätt~N,. Lacec1aemonii se numquam frixit 0. 2. metaph. erfaIten, ermatten, in!3 ®tocfen refecerunt er~orten ftel) nte me~r N, vester conspectus geraten: crimen caluit re recenti' mmc in causa re- reficit mentem meam belebt Ci, animus reficitur ex frixit Ci Romae a iudiciis for{lm refrixit e!3 gebt forensi strepitu Ci, reficite vos, iudices tafft euel) ni# me~~ f 0 ~iSig bei ben @eriel)ten 3U Ci. auf C~, saltüs reficit roscid~ luna erfrif~t V = Aurora re-fringo 3. fregi, fräctus (frango, § 48) 1. er, refeClt herbas H. 3· . c.n~ltc~~lt~lt, lufen: q~~ocl ex breel)en, aufbreel)en: refractis portis atque intromissis praecla refectlUll est, mIlltl dlVlsum ber ~dO!3 au!3 militibus C, Discordia belli portas refregit Ennius, ber 18eute L. claustra nobilitatis Ci' oee. vestes ° ramum V re-figo 3. fi:x;i, flxus IO;3mael)en, ~breilien, ?erab, abreilien. 2. metaph.' bteel)en: Athenie~sium domi- ne~men: temphs (abl.) Parthorumslgna refunt H, nationem N vim ftmuinis C vim fortlmae L Priami clipeus de poste Danais refixus (= a Danais) V, re- domus AChlvos refrinO'it fiberwinbet fie b~iel)t i~re fixa caelo (de caelo V) sidera ®te~nfel)nuppen H; 9.Jlael)t H. b , oce. auf~eben: leges abfcljaffen (ur[pr. DIe @efe~tafe(n ali~ re-fugio 3. fügi, fugitürus I. int1·. 1. 3ltriiif" neqrncu) V. _. .. ffteI}Cll, 3Ut4d\tJetdjm, ffte~elt! hostes velocissime re- re-fingo 3. fmxl, fictus ltJteber btIben: cerea regna fuo'iebant C acie au'3 ber ®el)Iael)t C ad suos C (anbere: Crefigunt' befeftigen wieber) V Ge. 4, 202. qu~drupes n'ota intra tecta refugit V;' biel)t. mill~ re-flecto 3. flexi, ftexus 1. rücfltlätttlbeugen, bre~en, fngit refugitque vias rennt ~in unb 3utücf V; metaph. wenben: ocnlos 0, reftexa cervice V, clamorem tollnnt a consiliis abge~en Ci sol medio orbe refngit ver, et mollia colla reftectunt V; med. fiel) 3urücfbeugen: fel)winbet ilur ,päIfte V;' oee. 5ttriicfirctclt: mare refu- (lupa) tereti cervice reftexa V; biel)t. longos reftec- git Cu, refugit a litore templum V. 2. ,8njlnd)t titur ungues frümmt fiel) rücfwärt'3 an ben laugen ltc~men: ad legatos Ci. lI. trans. 1. vor etw. 91ägeln = befommt lange 5urüdgefrümmte 91äg~I q. jlic~en: ic1 refngisti Ci, anguem V. 2. metaph. 2. metaph. wenben, umwenben: mentem a Oloc1IalllS meiDen, fel)cltcn: opus, porrecta munera 0, POSSlUll latrociniis abwenben Ci, animum incitatum reftecto mnlta referre, ni refugis V, foeda ministeria V; ftimme um (milber) Ci, orsa in melius ~um 18efferen V, mit inf Lesboum tendere barbiton H. mic'f)t. po- nec prius animum reftexi bael)te an fie 3utücr V. pulus vicina iurgia refugit bie @ren3pappeI (meton. re-fio 1. ävi eutgegeuwe~en: reftantibus ventis reicie- = ber ~j1an3er beß >Baurne~) f1ie~t bell ®treit mit ben mur Ci; metaph. cum reftavit (fortuna), ac1fligi- 91acf)barn H. mav. mur Ci. refugium, ii, n. 8ufluel)t; meton. 8uffuel)ttlort: regum, re-fiuo 3. flüxi 3urüdflielien: lYIaeandros l'eftuitque nationum portns erat et refugium senatus Ci. Unb fluitque 0, Nilus reflnit caInpis (von ben ~eIbern) V. refugus 3 1. ffie~enb, flüel)tig: instantibus resiste- ma~u rent, refugos non sequerentur T. 2. 3urücfweicI)enb: re-fiuus 3 5urücfflielienb, 'ftrömenb: mare 0. re-focillo 1. wieber erwärmen; metaph. beleben Pli. reformator, oris, m. (reförmo) Umgeftalter, ?Ber, befferer Pli. re-formido 1. ~urücffel)euen, 3urücfbeben f fürd)ien,. fel)euen: vide, quam non reformidem Ci; mit inbir. ~r. quid tibi occurrat, reformidat Ci; mit inj. ominari reformidat animns L; mit :Obi. qui non modo subsellia, verum etiam lubem ipsam refor- Tantalus undam captavit refngam O. re-fulgeo 2. fulsi 1. 3urücfftra~Ien: inardescit radiis longeque reflug'et V. erglän3en, fel)immern: arma refulgentia clara in luce reflusit V, Venns rosea fulsit V. nubes soUs 2. ftra~len, L, Aeneas cervice re- re-fundo 3. fü.di, füsus I. 1. 3uriicfgie»en: egerit hic ftuctüs aequorque (9.Jleerwaffer) reflmdit in aequor (9.Jleer) 0. 2. pass. ~lttiicffttijmclt, ftJ;ömcu: imis stagna refuto 632 regno refusa vadis vom Wleerei.lgrunb (nae!) ber Dberfläd)e) tücfftrömenb V, palus Acheronte refuso ber buref) i2Xni.lffuji bei.l i2Xef)eron gebilbete (i2Xuerner) l5ee V, refusus Oceanus in fief) felbft 3urücfffielienb = bie ~tbe um, ffiejienb V, fletu super ora refuso :1ränenerguli O. 11. ~uriicffd,ileubet!l: laterique (scopuli) inlisa refun- ditnr alga V. re-ruto 1. (lJgl. confuto) wiberlegen, 3urücfweifen: quae a me dicta sunt, non refutabis Ci, oratio re magis qumn ver bis refutata Ci, fors dicta refutet wenbe ab V. regalis, e, adv. iter (rex, § 75, Illbf. 2) 1. föniglief), bem Si'önig eigen: regale nomen Ci, dedimus scriptum reg'ale cothurnis bai.l uon Si'önigen ~anbeIt 0 = carmen regale O. 2. fütftHef), einei.l Si'önigi.l würbig: sapien- tiam regalem quaerere Ci, nihil tam regale quam studium agri colendi Ci, sententia Ci, sacrifieium regaliter eonfectum L; bief)t. regaliter minas addit h)tunnifef) O. re-gero 3. gessi, gestus 1. 3nrücftragen, ,fef)affen, ,bringen: tellurem (in bie @ruIJe) &urücfwerfen 0, obpu- gnatores faces in obsessos iaculantur, obsessi rege- runt werfen 5utücf T. 2. 3urücfgeben, 3urücffef)ieben: Pl'aenestinus regerit convicia erwibert H, culpam in aliquem Pli. regia, regie, regii s. v. regius. i'egificus 3, adv. e (lJgf. magni:ficus, §§ 66 unb 4~) föniglief): domus aura instructa regmce Ennius, regi- fico luxu V. Regillus, i, m. 1. vieus 5Dorf im l5abinerIanbe, au~ bem bie ~!aubier ftammten L; ~inw. Regillenses, ba~er Olaudius Regillensis afi.l eognomen ber gens Olandia. 2. lacus l5ee in Batium fübf. von ®abii an ber via Labicana, I5ef)Iaef)t 496, in welef)er ber 5Dittator ~oftumiu!3 über bie Batiner Hegte; ba~er Re- gillensis co gnomen ber gens Postumia. regimen, inis, n. (rego) 1. ~cltfuug, ~citultg: fluc- tus regimen (navis) impediunt T, cohortium Si'om, manbo T, equorum T. 2. ~crllJaUultg, \Regierung: totius magistratüs L, 1'ei p. T; oee. {)crtfdJaft: in omnia T. 3. meton. I5tcuerrullcr: addidici regimen carinae flectere O. 4. ~eiter: rerum I5taati.lober, l)aupt L. reglna, ae, f. (rex) 1. Si'önigin: Dido 'V; ali.l ~pi, t~eton von ®öttinnen: luna Ci V, Calliope H u. a.; Oapitolio regina ruinas parabat Si'leopatra H; metaph. iustitia regina virtutum Ci, pecunia bM ~errfeI)enbe H 2. oee. Si'önig!.ltoef)ter: virgines re- ginae ~rin3effinnen Cu, Oolchorum regina Wlebea 0, regina sacerdos fönigIief)e ~rieftetin V, reginae (ber i2Xtiabne) miseratus amorem V. regio, onis, f. (rego) 1. ffitdjümg, ~intt: Euryalum fallit timor regione viarum bringt von ber )illegrief)tung ab V, regionem petere einfef)lagen C, oppidi murus recta regione MCC passus aberat in geraber \RieI)tung (Buftlinie) C, non re eta regione iter instituit, sed ad laevam ftexit nief)t gerabeaui.l L, recta Danubii re- gione in einer \Rief)tung mit ber 5Donau C; metaph. de recta regione deftectere vom reef)ten )illeg ab, ge~en Ci, nostrae rationis regio et via Ci; bef. adv. e regiOne gerabe gegenü6er; mit gen. prae- sidio e regione castrorum relicto C, erat e regione oppidi collis C, ober dat. fere e regione castris eastra posuit C. 2. G'JrcnaUnic, G'Jrcu3C: Pomp ei virtutes isdem quibus soBs cursus regionibus ac terminis continentur Ci, quibus regionibus vitae spatium circumscriptum sit Ci, fines imperii nOll terrae, sed caeli regionibus terminat Ci; oce. G'Jren3C bei.l SUuguraltempfum: lituus, quo regiones Yilleae tel'minavit Ci; meton. .pimmd~raulll, ~eIt~ gegenD: eaeli regione serena V, (sole) vespertina tepet regio H. 3. ®egenll, ~llullftftcf): tota regione quam petierat potitus N, regio non apertissima nid)t fe~r offen, 3iemUef) gefef)üJ3t N, ag-ri Bcmbftrecre C, prin- cipes regionilm et pagorulll ber SSe3irfe nnb @aue C' bUbI. bene dicere non habet clefinitam aliquam re: g-ionem ®ebiet, SSerdd) Ci; oce .. I5tlllltbc3trf: in 1'e- giones XIV Roma dividitur T. 5Dav. (§ 7\1) regionatim gegenblveife: tribüs descripserunt L. Regium, ii, n. 1. \}lecfen an bet via Aemilia 3wifdJen Wlobena unb ~arma, j. Reg-g'io; naef) M. Aemilius Lepidus, bem ~tbauer ber I[(miHfef)en I5trajie, aud) Regium Lepidum genannt 3um Unter[ef)iebe von 2. ('P'IY{(jlJ) 15t. an ber l5übfpiJ3e ;J'tafieni.l Wleffina gegenüber, i. Reg'gio; adi. Regi:nus 3; ~inw. Reglni, orHm, m. regius 3, adv. e (rex) 1. föntgHd), einem ~Ö!lt!J eigen, lleil ~öntg0: erat regia dignitate N, potestas C, insignia, dominatus Ci; occ. exercitus bei.l ~erfet, fönigi.l N, bellum mit einem Si'önig C, ab aura gazaque regia manus cohibere Ci. 2. ~önigen gC3temcnb, ctueil ~iintgil WürDt!F tibi regium videtur ita vi- vere Ci, regia res est snccurrere lapsis V. 3· ~riirl)~ ttg: apparatu regio uti N, comitatu reg'io atqne ornatu Ci. 4. ~mifd), t~rauntfd,ip bef~lltifd): regios spiritus reprimere befpotifef)en .poef)mut N, crudeliter et regie factum esse dicunt Ci; morbus bie ®elb, fuef)t (@runb ber 5ßenennung unopfannt) H. 5Dall. regia" ae, f. (sc. domus) 1. 1. ~önig~fd,i(ll#, .pllf, )8lttIJ/ !Refibcu3: qui regiam tuebantur bie ~alaft, garben N, Ditis, Solis 0, caeli bie .pimmeli.lburg V; bi ef) t. uon ber .pö~re bei.l ~acui.l unb ber .pütte bei.l ~uanber V; quid O1'oe8i regia, Sardis? H; oce. 3U \Rom bie alte SSurg bei.l SJ1uma, fübf. uon ber via sacra beim lBeftatempeL: hic locus exig'llUS, qui sustinet atria Vestae, erat regia Nllmae 0; balJer atrium regium bei L; me ad regiam paene confecit Ci. i2Xuef): 8el! be!3 ~önigi.l im Bager CuL. 2. meton. ~liltig~falllme, .pllf: quicumque propinquitate regiam contigissent L, tulit Romana regia sceleris exemplum ber .pof 5U \Rom L; oee. .pllfftaat! Oallistus p1'ioris regiae pe- ritus T. 11. SNjntg~wüflle: Persieae regiae fasti- gium aemulabatur (DßL ßr. ßC(rJt}.Eta) Cu. regii, orum, m. 1. :1ruppen bei.l ~önig!3: multis mi- Ubus reg-iorum interfectis N L. 2 . .poffeute: fama ad regios perlata fam 3U .pofe N. regnator, oris, m. (reg'no) .perrfef) er : c1efl.lll, Olympi, aquarum, Asiae V. 5Da5u regnatrlx, lcis, f .perr[ef)erin: domus .perrfef)erl)aU!3, .pof T. regno 1. (regnum) 1. ~ölltg fein, bie Sl'ölliglllllad)t nabelt: Xerxe regnante unter ber \Regierung be;3 xeq;ei.l N, regnans decessit ali.l ~önig N, Romae re- gnare L, per Graias urbes V, annUlll iam te1'tium et vicesimum regnat Ci; fpät: in nos regnavernnt über nni.l T; gr. Si'onftr. Daunus regnavit populo- rum H; unperf. post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum war niemanb Si'önig gewe[en L, regnabitur man wirb bie .perr[ef)aft fü~ren V. 2. me- taph. f)errfcf)cu, gebieten: tuus iam regnat Apollo V, melior (rex apum) regnet in aula V, quid quaeris? vivo et regno ief) lebe wie ein \}ürft H. oee. a. Den .penn filieren: Brutus sceleratum regnare patietur Antonium? Ci. b. lJcrbrettet fein: (fames) per vi- scera regnat 0, regnat ebrietas 0, ig'nis per ca eu- mina regnat wütet V. 3. trans. 6enerrfcf)cu (bieI)t. unb naef)fL): si regnandam acceperit Alballl V; beim pt. pf. pass. naef) gr. lBorbifb mit dat. terra 1'e- gnata Lycurgo V, rum reg'nata Phalantho H u. a. SSef. ceterae g'entes, quae regnantur bie unter Si'önigen fteI)en, Si'önigef)abenT, iu quantum Germani regnantur T, regnum 633 relaxo regnum, i, n. (rego, r ~x) 1 . .pcr~rctjaft, ffic~immg: Darii regno ipsorum mtebatur dOllll.n~tlO. N, Dun~no­ rix dixerat sibi a Oaesare reg'num clvltatls defern C, regni cupiditate inductus aui.l ~errfef)fucI)t C; .me.t(~ph. si aliquid regni est in carmllle Wl~~t 0, ~udlClale ~JCadJt vor ®erief)t Ci, nec regna Vllli S~r~lel'e ben 25orfiJ3 beim ®eIage H, regnum lusH sortlrl T", ~ub regllo Cinarae al!3 ~inatCt über mic~ gebot H. 2. Sl'Olttg0~ ~mfd)aft, ~t1)rllu: privatus regnum .est adeptus .(Oy; rus) N, de honore regni eUlU AgeSllao eonten~lt 11 , ei reO'Ill1m dare i~n 3um Si'önig maef)en N, adllnere entt~r~nen Ci; oce. ~ijntgilf)aU0, 4i~: eum iter ha- bere Aegyptum propter necessitudines regni lnegen feiner SSe1Jie~ungen 1Jum Si'önig!3l)aufe C, hoc reg'mllu dea O'entibus esse tendit .pauptftabt ber )illert V. 3 . .pe~rfdjaft, 8\1Jiltg~crtfd)aft, Xt)1:altnct: eum Timo- phanes tyrannidelll occupasset et .(Tlllloleon) pa~­ tieeps regni posset esse N, DionyslUs regnum fiho reliquit N, qni Bunt Romae l'egnu.m. oc~ul?are eo- nati Ci, Sp. Maelius reg'num ~~petnTlt Ct, III plebe R. reO'llUlll exercere e!3 t1)tamllfteren L. 4· meton. meid,i ,b ~önigreid,i: capere eius amentia;n civitas, ItaUa, provinciae, regna non poterant ql, .rex .All- tiochus opulentissimo regno exturbatus eSG Cl; b t ef) t. (IJG[. rex apum) cerea regna bie. ~ielten3eI[en V,. Oer- berus regna personat (sc. DÜlS) l5ef)attenretcI) V; metaph. G'Jcbict, )8efi~tullt: nisi hic in tuo regno esse- mus Ci De 01'. 1, 10, 41, mea regna videns mirabor aristas V, deserta regna pastonun V. :rego 3. rexi, rectus (altinb. fjyati. 'ftndt fid)', gr. 09EYW 'rede', aIJD. recchen) 1. [fltIclt, retteu: naves vehs C, elavum ba!3 I5teuer 0, tela per auras V, currum et equos V, vestigia filo V; meta'p!~' er~'antem 3ureef)t, weifen C, stuclia vestra eonsIllls Cl; ace . . a6~ fiedcu, bie ®Xelt3Cll 3tef)CIl: b~llo reg'ente. ter~lllos regni Cu, ille exercitatus est m propagan~ls finlbus, tu in reO'endis im i2Xbftecren ber ®renaert Cl. 2. rc~ giemt, bei) ctrfd) Clt, lJcrwaUeu: cuins .nutu caelu~, terra lllaria l'eguntur Ci, solus reglt rem p. Cl, mort~les turbas aequo imperio regit H; abs. re- gente eo T, obsequhun re~entis ~ege~. ben :nege~, ten T; bief)t. imperium Dldo reglt fu~rt ble .pert' fef)aft V, dum spiritus hos regit artus V. 25gL s. v, reetus. re-gredior 3. gressus sum (grad~or, § 43) 3U~ücfge~.e~, 'fef)reiten: regredi quam progredi mallUlt Cl, ex Itl- nere in eastra L. SSef. im ~ampfe: neque dant 1'e- O'rediendi faeultatem C nostros regrecli non patie- bantu!' C; metaph. in' memoriam regTedior befinne mief) Pl. 5Dav. regressus, US, m. 1. ~(iicffc~r: progressus e1; re- g-ressus (sic1erulll) Ci, neque habet fortu~a l'egres- sum fe~rt nief)t meI)r 3urücf V. oce. a. 9t~d3~,g: per saltus exercitui regTessus (est) T. b. \Rud'tntt.: neque ... regressus ab ira relictus est L, ad paem- tendum T. 2. \Riid~aH, 8ltffudJt: sit regTessus ad principem patresque T. re.Q'ula ae, f. (reg'o) 1. Beifte, Batte: quadratas 1'e- g~las ql1attuor patentes digitos defigunt C. 2. me- taph. \Rief)tfef)nur, WCaWab, ~~geI: studia naturae ~e­ gula metiri Ci, eadem utlhtatls, quae honestatls, est l'eg'ula Ci. regulus, i, m. (dentin. llon rex) 1. ~rinq: . (Gulussa, 1Ylasinissae filius) regulus et Oarthaglmenses di- missi L. 2 . .päuptnng, zyürft, Ueiner Si'önig: auxilia OiliCUlll, quae regnli miserant T. I2Ui.l n:~men 1!1'. Regulus, i, m. eog'nomen ber gens AtI~Ia. SSef. 1\1. Atilius Regulus, eos. 267 unb 256, tU fart~a' Ilifef)er ®efangenfcI)aft geftorben. re-ieio 3. ieei, iectus (iacio, § 43) ! 1. 3urürl'wcxfcn; 2. wegwerfeu, aI1\1Jcrfcltp wcgftllficn; 3. 3urildjugw, ~fd)Illgen, ~trtiben; metaph. 4. 3lltüd\1Jdfen, abweilen; 5. wol)in )JcrllJeifcu. 1. vestem ab ore Cu, fatigata membra reiecit Iieli ~urücffinten Cu, Oaesar imperavit, ne telnm in hostes reicerent C, versi Latini reiciunt parmas auf ben \Rüden (aur :vedung) V, de raeda l'eiecta pae- nula desiluit mit 3urücfgefef)Iagenem 9JCantel Cl. 2. pila C, vestem ex umel'is, eolubras ab ore ~, (candelabrum) involucris reieetis c~nstitI~~runt CL 3. in oppidum reiecti sunt C! a fl~lml~e re~ce (cr~~el~ fHbig) capelIas V, (Tusci) bIS r81ectl armlS 3utUcf~ geworfen V, reiectae Hannibalis minae H. lBon l5ef)iffen: naves tempestate reiectae C, austro 1'e- iectus sum in emn ipsnm locum uer[cljfagen Ci; bi ef) t. oculos ab arvis abwenben V; bafler: reiecti lono'e a ceteris getrennt C.. 4. Tefutetur ac reicia- turbPhilocteteus elamor Ci, (Antonins) diadema im- ponebat, (Caesar) eUln plaus.n ]Jopul~ r~iciebat Ci, omnia senatus reiciebat Cl:, mdex releclt dona no- eentium H' non ver[ef)miil)ter Biebe: fneram non reiectura petentem würbe nief)t abgewiefen ~aben 0, reiectae patet ianua Lydiae H; oce. (bie au~ge[often ffiid)ter) abfe~uCll: ex CXXV iudicibns LXX~ reus reiecit Ci. 5. accensos in postremam aClem L, mater reiecta amicam filii sequitur an biefen ~IaJ3 verwiefen Ci in hunc g-regem Snllam reicietis? Ci. SSef. 3ur ~nffef)eibung: totam rem ad Pompeium C, id ad senatum reicitur L; oee. si lmc te reieis wenn bu bieI) ber l5aef)e wibmeft Ci .Att. 8, 15 a , 1. 5Dav. reiectio onis, f. 3urücfwei(ung, i2X6Iel)nung; oce. bie i2Xblel)nu~g ber aUi.lgeloften \Rief)ter: reiectio iudicum fit Ci, reiectione interpo.sita Ci. . . . re-labor 3. lapsus sum wleber ~er(flm)abgletten, 'fmfen, 'fallen: ftexit amans oculos et protiuus illa relapsa est 0 fleete ratem Thesen, versoque relabere vento te~re ~ieber 0, rucl~nte relabi 0, aqua relabitl1r flt:li t 1Jurücf VHT; metaph. in Aristippi praeeepta fnrtIm relabi unuermedt wieber auf ... tommen H, meus re- labitur teflrt 3urücf H. . re-languesco 3. langui ermatten, erfef)laffen: mon- bunda relanguit 0; metaph. vino relanguescere animos existimant erfef)Iaffe, werbe weicf)Iief) C, relan- guescit impetus L, indignatio T. relatio, onis, f. (refero) 1. bai.l .ptnur.ingeu: Cl'ebra bai.l öHm .pinbringen ber .panb 3um :1mtenfaji Q 10, 3, 31. 2. bie öftere m3icbernllfung be!3f:lben )illorte!3 (e:aavase- flimmun~) tU einem ,8uftaubc laffen, hegen Ianen, I 311rildlaff ClI. i II. (1' e IJerb(afjt) . .. F • . 1. iJttfaffClt, aufgtI1elt, ftd) uon eitu. ÜCIl.,Clt, oce. im @3tid,Je {affen; metaph. 2. Mrm laffen, ~intallfc~en; I oce. a. \1üf)t erltJiif)1tclt, übergc~cu i I b. lIllgcjtraft ~tugt6.ctt laffen. __ ~_ ~~_ I~~-'---;';:lllis-reIi~ti; Sicilia dececlere JY, Du:nnor~x l)etebat, ut in Gallia relinq:l~retur ?, lln~e~lm~ntl~ custodiae ac praesiclio sex milm hommum ~el~qmt C, mit ace. prctedic. eins pontis cust?des pr~nclpes als ilIläcQter N; uon .\.lofalen: Britan!'llam rehctam co.n- spexit C, ar va 0; ace. ~ere~u~ a. patre .!el~c: tum N uude efferretur, VIX rehqmt bte lSegrabnt!3. foften N pauper a maiOl'ibus relictus 11!; metaph. ROlllam{m velut hereditate relictulll odIUm !V' m~­ gnam 1'eliquit famalll su~ N, r~rum .me.mon~m Ct, Sappho sublata desidenum sm rehq~llt ~t, uo~ lScQriftfteIIern: qui illOrtllli temporum hls~onam reh t N ibi eum pe1'isse scriptum rehquerunt N, quernn , 'hil t udum vates ficta reliquerunt O. 2: ~l p~ae. er n , solum Cu, equitatns pa1'tem Ilh attnbmt, p~ltem sibi reliquit be~ieIt C, relinquebatur. u~a :'la ?; t ph deliberandi sibi spatium rehqmt heji ftcQ S:Ua N' facultatem sui colligendi C, ÜS nulla ~lJeS relinql{ebatur Olieb übrig N C, .u~a. ex parte adItu~ relinquebatur C, tempus. lllumtIom cast~ort~ 31~r SSefeftigung C, locum casm ffiaum gebe~ C, mt~ a - ~ängigem l5ajje: relinquebatur, u t hOStlbllS nocel e~ur es blieb übrig, war mögIicQ C; ace. cet~ros ,:e~llae vel saevitiae Vitellii reliquit T, hoc ne III ~pmlOn.e quiclem cuiusquam relinquo Ci, cadaver c~n~bu\ ~ laniandum reliquisti Ci. 3. locum tlltm,n lel~qUl , lVIorinos prüficiscens reliquerat pacatos tm \:}n.eben C, senatores subselliorum partem. nucla:n et manem reliquerunt Ci, eos insepul~o~ Ct, pal'lete~ nudos e: deformatos Ci; rnetaph. mlmex~ertl~ n~cQts ~~ttJer. fUcQt laffen a{[es uerfucQen Cu, coplas ~llle IlllPeI~O C, aras sine' ture 0, aliquicl in med~o unentfcQteben laffen Ci, rem incohatalll Ci, quos mco1'ruptos Iu- gurtha reliquerat S. . 11. 1. dOlllum propinquosqlle C,. locu~ C, hmen V, urbes H; metaph. non prius c11st1'actI sunt, qual~ alterulll anima reliquerat bas ~eb~n N, puerum qual. tana reliquit H, animus rehqmt elU~tem ~r uerl~r bie SSefinnung 0 C, (eum) cum sangullle VIta .reh- quit O' in umgefe1:)rter Iltuffaffung: aves v~tam 1· r'mt V ace Bactriani Bessum rehque-re lllqU , . . e reHc runt Cu ab homine tam necessano se ess. - tum N 'reliquit consulem Ci, 0 dese~tllln homm.em, desper~tum, relictuml Ci, signa befertteren L" :-ehcta non bene parmula weggeluorfen H. .2 .. rehctI~ .Ol~­ nibus rebus mit ,pintcmfejjnng uo~ C Ct, m ?lllm ll~~e civili aequitatem reliquerunt Ct, ~uod c~plde petllt, mature plena reliquit H a. ut llla omltta~ ... ut terrae motüs relinquam Ci, locus a Panaetlo non pr a e te r mi s s U s, sec1 consulto re li c t u.s unberü?r~ gefaffen Ci. b. ius legationis verba VlOlatum ~lh persecuti sunt, vos legatum interfectum rellll- quetis? Ci, tulere ista et reliquere T. mau. reliquiae ärum, f. (im .pq;ameter reliquiae, relli.qui~e) 8müd'geOltebenes, UberbleibfeI, ffieft, :rrümmer: rehqmae cibi &lfremente Ci, vini Ph, copiarum N, Amazon:ll~ ex gente Clt; mit gen. subi. Danafun a~que ~ch~lh bie uon iljnen übriggelaffene~ :rroer V, opI;nd~ rehqm~e et monumenta veterum Vlrorum V, rehqmae ~la~ls, pU01nae luaS bie I5cQlacQt uerfcQonteL; occ. relllqmae et ~ssa parentis bie Iltfc!je V, ferales .unb ~u~an~rum corporum @ebein T; metaph. (subt.) aVl bte ,pmter, IaffenfcQaft bes @rojiuaters L. reliquus 3 (ürter relicuus, jl~~tg,. § 17,. relicll~, .~o~ re~ linquo) 1. 311tü(fgcIaffcu, ltlJttggcbftcliell~ ltfittg. SI qua reliqua spes est Ci; n: subst. rehq~lUm no~­ tis L quocl vitae reliquum flUt ffieft N, rehqlla pe~­sequ~mur N, reliqlla belli L T. SSef. mbb,n. 1'e11- quum est, ut egolllet milli consu~al~ es o~etbt .nu~ übrig, erübrigt N H. a., nihil es.t rehqm . es OIetOt ~l~t~ übrig Ci, elllli reliqUlllli cala~lt.as f~C~I at l~att~ ubng. gelaffen Cu, luxuria ex rapllllS mInI Tel~qm fe ce- i'at S; ba~er: nihil (sibi) r~l~qui f~ce!e n:cI)t!3 untero {affen, fein 9JlögIicQftes tun: mhIl rehqm faClun~: q:lO: minus metum et iras permoverent T;. occ. fll~fttg. non solum praesenti bello, ~ed et:am rellquo tempore N, in reliquum L ober m. rehqunm templ~s C Ci für bie 81lfunft. 2. pl. (bet .lro[(erttlJe!t 8g.) bte iibrigclt, llie anberen: ~enon~s reliquique Galli C: reliqui omnes (= ceten) CC!t. 2rIs ~cQruji. uon ~Iuf: 3ä~lnl1gen: satis c1e hoc: rehqllos ordlamm N .. SSet ~oHeftiuen: Graecia Cu, oppidum ber anbere ;retI ber I5tabt N phalanx N spatium, pars exercltus C; quod reÜquum est ~ber de reliquo in betreff bes übrigen Ci. '" , NB. )Die uicrfifliige 15'orm DeI )Dtdjtern: mter rellcüas merces Ph. re-luceo2. lüxi 3urüd'feucQten, wieberftra~Ien: stella relucet (bicQt.) Ci, freta ig-ni relucent V. . 7 ~a3u mco t. re-lucesco 3. lüxi aufleucQten, wieber ~eII. werben: flamma tel' rehuit (alß g\lte~ Dn:en) V, .Olll barba rehuit flammte auf V, imago solls rehlX1t 0, caeco rehuit dies T. .. re-Iuctor 1. bagegen ringen, HeIl wiberfejjen, ftrauben, anfäm:pfen: precibus wiberfte~en Cu, luna reluctans bem 8auber wiberftrebenb 0, vitulus multa ~'e~llctan~ V, in cubiculo reluctantis (feminae) vestrgla ceme- bantu!' T. . re-maneo 2. mänsi 1. 3utüdoleiben: ferrum III cor- pore remanserat N, clomi remans~runt N, . Romae, ad urbem C. 2. uerOIeiben, bleIben: eqm eodem remanent vestigio C; metaph. in clmis remanens alllicus aus~anenb 0, Rhocl~orum usq:ne ,ad no~tran~ memoriam disciplina navalis et !fl~na I~ma.nsIt. e~: ~ieIt ficQ Ci, in qua mulim'e ves~lgla ~nt~qm Ofti~l~ t C· mt't adi praed1c pals mtegra 1e remanen t; . : " _ manebat Mieb Hnberü~rt C, potentla magna Iem!ne ,val). bat Ci. ffi bI'o (@ f remansio, önis, j. baS 8müd'0leioen, ,,-,er et cu eg . profectio) Ci. . . R'{ ·u r re-medium, ii, n. (medeor) 1. Iltrönet, "",et m1 e : remedia proponere uerfcQrei~en N,. pa~therae hab!n~ remedhllli, ne moriantur C~, caecItatI~ T. . 2. C:; taph. ,peU" ,piIfsmi~tel;. mtt fl,en. Obt'C~oIa~t dat bafür ad: ad mag'mtuc1mem fngor~ 1, mt. l' his tot incommodis Ci; mü gen. subt: vo- unum . d" 1'e Ct nera avaritiae crudelitatls reme 11S sana . remeo 636 remoror re-meo 1. ävi 3Utiicfge~en, .fe~t:en, ·fommen: si remeas- sem vietor ad Argos V, .Germanieus Aegypto re- means T, in patrias sedes T, naves mari remeabant fu~t:en ~eim T; mit bIo%em acc. patrias remeabo urbes V; t1'ans. metaph. aevum remeare peraetum neu buref)Ieben H. re-metior 4. mensus sum 1. wieber meffen: astra rite beobaef)ten V. 2. wieber buref)meffen: stadia, quae remensi sunt Ctt; pass. pelago remenso V. remex, igis, m. (3ufammengefe12t all~ remus unb ago; §§ 66, 53, 41) ~ubedneef)t, ~uberet: classis infirma propter dimissionem propugnatorum (6eefolbaten) at- que remigum Ci; folldt. velo et remige intl'at portüs 0; classes duae eum valido remige T. Remi, örum, m. gaUifef)e inöUerfef)aft 3wifef)en Wlarne unb ~Ui3ne um Duroeortorum, j. Reims (§ 85, Ilrlif. 3). remigium, ii, n. (remigo) 1. bM \Rubern: remigio noetemque diemque fatigant rubern unermübIief) V. meton. 2. \RuberllJerf, ~uber: lembum remigiis sub- igit V, nudum remigio latus H. 3. \Ruberer, \Rubcr~ fnedjte: remigiuni supplet, soeios simul instruit ar- mis V L, remigium vitiosum Ithaeensis Ulixi H. 4. metaph. ~lilgef, ~rngllJed: remigio earens 0, ala- rum V. remigo, äre (remex) rubern: intermisso remigandi labore C. re-migro 1. ävi 3urücffe~ren, ·wanbern: Romam re- migravit N, in suos vieos (agros) C; metaph. ad iustitiam Ci. re-minlsCor, sei (ogf. s. v. comminiscor) 1. fief) ini3 ®ebäef)tnii3 3urücfrufen, fidj auf etw. befinnen: remllllSCl (dieitur), eum ea, quae tenuit mens memoriä, eogi- tando repetuntur Var1"o. Wlit acc. aeerbitatem pri- stini temporis N; mit gen. veteris famae N, in- eommodi populi R. C; mit ace. c. inf reminiscens se eius operä OYTllm superasse N; mit inbir. ~r. reminiscens, ad quam rem eum misisset ba er fief) fagen mu%te ... N, quae tradantur mysteriis Ci. 2. aUi3benfen: plura bona (anbere com- ober eminisei) N Alcib. 2, 1. re-mIsceo 2. scui, xtus uermifdjen; mit dat. earmen tibiis 3ugefeUen H, veris falsa uerweben H. remissio, önis, f (remitto) 1. bai3 ßndid'fenbcn: obsidum captivorumque L. 2. bai3 .peralifaffen: superciliorum aut remissio aut contractio Ci; metaph. bai3 j)ladjfaffen: luctüs Ci, tales amicitiae sunt remis- sione usüs eluendae buref) ~aef)Iaffen im Umgange Ci, animi ®elaffen~eit, ~u~e Ci. occ. a. ~daffnng, ~r~ fa»: poenae Ci, tributi T. b. ~r~olnng: tempora curarum remissionumque divisa T. remissus 3, adv. e 1. abgef~anut, fdjlnff, lOfe: vere remissus ager locfer 0, contenta et remissa corpora Ci, arcus H; bUbI. oratio remissius nu- merosa in freierer Weife Ci. metaph. 2. gelinhe, milh, fanft! remissiora frigora C, ventus remissior C. 3. gelaffen, mHb, rn~ig: remissius dieendi genus milbere ;tonart Ci, nihilo remissius atque etiam multo vehementius instat Ci, remissiore militum irä ba ber 30rn naef)gelaffen ~atte L. 4· fdjeqlJßft, fro~, fJeiter: Iuppiter cum Iunone remissos agitat iocos 0, opus O. 5. fdjfaff, fiiffig, nndjIäfftg: in labore nimis remissus N, remissus ac languidus animus C, nostri animo remissi C, remissior in petendo Ci, nihil re- missi pati feine ~aef)läffigfeit S; :p a H. mons festo remissus am ~efttage uernaef)läffigt, urtbewaef)t Pr 4, 4, 83. Adi. isol. pt. pf pass. uon re-mitto 3. mIsi, missus I I. 1. 3urüd'fdjid'en, ·ienbcn; occ. 3urüd'wcrfcn; I 2. 3urüd'geben; occ. alifegen, anfgelien; 3. metaph. lJon fidj gelien. H. 1. fo!Haffen, nadjfa[fcll, fa~rtn laffen; metaph. 2. undjfnffcn, lJctminbern; med. nndjfaffen, auf~örtn, alifaffcn; 3. erfrifdjen; refl. fidj ed,ofen. rrr. 1. nadjfaffen, edaffen, fdjenten; 2. occ. 3nfilffcn, geftatten, augefte~en. 1. 1. (captivos) Xerxi remisit. N, ad classem re- missus non est N, Germanos domum C, Labienus Oaesari litteras remittit antmodet iljm (mit inbit. ~t.) C, nuntium (uxori) ben 6ef)eibebrief fef)id'en, bie ~~e aufllinbigen, fief) fef)eiben Ci, do quod vis et me victus remitto 3ie~e mief) 3urücf, füge mief) V; OCC. pila intercepta hostes in nostros remiserlmt C, calces nacfj ~inten aut;fef)lagen N, sanguinem e pul- mone aUi3werfen 0, vocem nemora alta remittunt werfen 3utücf (a(\l ~d)o) V, causam ad senatum 3Utücf, weifen T. 2. se Gallis imperium remittere fteUe 3utücf C, ius proprium regi remittat V, veniam cumu- latam remittarn erwibern V = beneficium C; OCC. provincias ueraief)ten Ci, iras remitto V. 3. chorda remittit sonum H, atramenta labern remittunt ~inter, faffen H. f1. 1. frena equo, 10ra bie 3ügeI fef)iefien laffen 0, habenas aclducere vel remittere Ci, arcns remissus a~gef:pannt H. mn~er: bracchia finten laffen V = arma C~t, flores tunicis cecidere remissis 0, vincla !öfen 0; bief)t. calor mella remittit !öit auf, fef)mel3t V. 2. contentionem C, curam C Ci, aliquid ex pristina virtute C, aliqnid de severitate cog'endi Ci, memo- riam weniger üben C; med. remissa pugna Cu, Hs rebus remitti virtutem existimant C, vita remissa bi ef) t. bei Ci beenbigtei3 ~eben; meift act. in mebialem 6inne: ventns remisit C, remittendum de ceieritate existimabat C, cum remiserant dolores Ci, pesti- lentia remittit L, remittas qnaerere Ia% ab, ~öre auf H(S). 3. simul ac se remiserat fief) ~u~e gönnte, fief) ge~en Iie% N, cantüs remittunt animos iJeitern auf Ci, animum a certamine, a religione, licentius L. 111. 1. stipendium, pecunias C, navem imperare debuisti, remisisti in triennium Ci, si quid est tibi remissum et concessum Ci, mUllUS JYIamertinis re- misisti Ci, poenam L; inimicitias, simultates suas patriae bem inatetIanb iluIiebe aufgeben L, odia sua publicis utilitatibus T, Erycis tibi te1'ga remitto ief) ent[age bir 3U ®efaUen bem caestus V. 2. nec res dubitare remittit 0, remittentibus tribunis co- mitia sunt habita L. Remmius 3 ~ame einer gens. Adi. lex Remmia, ber3ufolge ein calumniator in 3iuilfaef)en in ®elbftrafe uerfaUen, in ShiminaIfaef)en (mit K) gebranbmadt merben foUte Ci. re-mölior 4. uon fief) wäl3en: pondera terrae O. re-mollesco, ere 1. llJeidj llJerben: cera remollescit sole O. 2. fidj crllJddjen faifen: numina precibus victa remollescunt O. 3. lJerllJeidjUdjen: homines remollescunt atque effeminantur C. re-mollio 4. weief) maef)en; metaph. uerweief)Iief)en: Salmacis tactos remollit artus O. re-mora, ae,f (tücfgeoi!bet au~ remOl'or, § 76) ineqöge. rung, iner3ug Pl. remorämen, inis, n. (remoror) ,pemmnii3 O. re-mordeo, ere 1. wieber beifien; bUbI. canis. me remorsurum petis bu ge~ft auf mief) IOi3, ber wteber bei%en fann H. 2. metaph. beunruljigen, quälen: libertatis desiderium remordet animos L, quando haec te cura remordet V. re-moror 1. 1. intro fief) aufliaIten, fäumen: ne re- morandi quidem causam in Italia fore L. 2. trans. aufljaIten, ~emmen: quae ceteros remorari solent, remotus 637 reor illum non retardarunt Ci, num poena Saturninum remorata est? Hefi bie !Beftrafung bei3 itlaturninui3 auf fief) warlen? ci, hostes iter suum remoraturos exi- stimans S, eum ab negotiis S, quominllS (verb. be\3 ,pinbern\l) S. . . remötus 3, adv. e 1. entfernt, entlegen: silvestnbus ae remotis Iocis quenmtur de Acconis morte C, remotius antrum O. 2. metaph. abliegenb, fern, weit uon, frei: haec ab honestate remota weitabIiegenb uom ~nftanb N, scientia remota a iustitia Ci, Apulia ab impetu belli remotissima Ci, locus ab arbitris re- motus frei uon Ci, homo a sllspicione remotissimlls Ci.- Adi. isol. pt. p! pass. uon re-moveo 2. mövi, mötlls wegfef)affen, be[eitigen, ab. menben, entfernen, fernljaIten. ~igtI. comas a fronte removit ftrief) 3urücf 0, hostes a muro ~emovit trieb 3utücf N, suos 3utücf3ie~en C, ab exercItu eum re- movenmt riefen i~n ab N, equos e conspectu fort. fü~ren laffen C, interpretes (ceteros .N) abtreten laffen C victum ent3ie~en N, mensas bte ;tafel auf, iJeben V' arbitris remotis o~ne 3eugen Ci, pinra clam cle medio Ci; euphem. adversarium = interficere be[eitigen N; metaph. a corporis motu non r~~o- veri in !Bewegung bleiben N, Oaelium a re p. :poIthfef) reef)tIOi3 maef)en C, invidiam a se 0, cura removet soporem 0, se a negotiis fidj 3utücf3ieljen Ci. NB. ,3ufammenge30gene \)'otmen: remorunt, remorant. re-mugio Ire 1. llJieberlirüUen: ad mea verba re- mugis O. ' 2 .. 3urüd'lirüUen: Sibylla antro remugit V. 3. metaph. bnm~f llJteber~aUen, 3urüd'[djaUen: vox a~­ sensu nemorum ingeminata remugit V, nemus aqm- Ione remugit H, lonius sinus remugiens N oto H. re-mulceo, ere ranft 3urüd'3ie~en: caudam V_ remulcum, i, n. itlef)le:p:ptau: navem remulco abs- traxit C. Remulus, i, m. (demin. oon Remus) Sfönig .uon. ~lba O. remunerätio, Önis,j. inergeItung, ~tfenntItef)fett: bene- volentiae Ci. inon re-mtineror 1. (münus) wieber befef)enfen, u~rgeIten: aliqllem praemio belo~nen C, remunerans merItum L; ironifef): te his sllppliciis remllnerabor Ca. Remuria, ÖTlllll, n. uon 0 gebHbet 3m: meutung uon Lemüria (s. v.). re-murmuro äre 3urücfraufef)en: (ubi) nec fracta re- murmurat unda wo bie Woge ungebroef)en 3m:ücfrau[ef)t (IUO feine Sf(ippen finn) V. remus i, m. (am. resmus, § 30, ogf. E(!E7:f.t6<;) ~uber: remos' dllcere rubern 0, remis ventisque petivit mit ~ubern unb itlegeln V; f:prief)w. mit aUer Wlaef)t: res velis ut ita dicam remisque fugienda Ci; metaph. quae~'ebam, utrum panderem vela orationis an eam dialecticorum remis propellerem Ci; bi ef) t. alarnm remi O. Remus, i, m. !Bruber bet; ~omului3, naef) ber 6age uon i~m getötet. re-närro, äre wieberer3ä~len: facta O. re-näscor 3. nätus sum wieber geboren werben, wieber entfte~en, wieber wllef)[en: (Pytha?,oras) posse rena~ci nos putat 0, corpore de patno parvum phoemca renasci 0, fibrae renasclmtur waef)[en naef) V; meta;ph. renata urbs wiebererfianben CuL, bellum renascltur brief)t wieber aui3 Ci, multa renascentur vocabula H, Troiae renascens fortlma H. re-nävigo, äre 3urüd'[ef)iffen Ci. re-neo, nere c3urüd'f:pinnen', auf{öfen: fila bie 6ef)icffali3. fäben ber jßar3en O. . . renes um (feItener ium), m. ~teren: umores, qm ex renib~s profimduntur Ci, laborare ex renibus 6tein· [ef)mer3en ljaben Ci. re-nldeo, ere 1. 3utiid'ftta~Ien, glän3en, fef)immern: renidet luna mari H aes renidens V, renidentes lares gIän3enb :polierte' ~arenbiIber H. 2. metaph. uor ~reube ftra~len, liicIJeln: Icarus stab at ore reni- denti freubeftra~Ienb 0, vultu falsum (~ö~nifef)) re- nidens T; mit inf. adieeisse praedam torquibus renidet freut fief) fe~r barüber H. re-nltor 3. nlsus sum fief) wiber[etJen L. re-no 1. ävi 3utücffef)mimmen: simul imis saxa renarint (renaverint) vadis aui3 ber Wleerei3tiefe auftauef)en H. reno önis, m. (oieff. 3u e~v ®djaf, l!amm) jßelil, Wilb. fef)ur': pellibus aut renom1lll teg'umentis utlmtur ~eUe ober jßeI3e C. re-nödo, äre tigen, UOt SRugen Helfen: speciem urbis animis uor, fübten Cu, ipsum templum repraesentat memoriam consulatus mei Ci, virtutem Oatonis barftellen, nad), abmen H. 2. fofott tun, fogleid) aUiSfübren: suppli- cia Cu, consilium uerwitflid)en Cu, poenam Ph, se, quod in longiorem diem collaturus fuisset, reprae- sentaturum C, si repraesentari morte mea libertas potest fogleid) berbeifübren Ci, irae casibus repraesen- tatae bie fogleid) in @rfd)einung traten L. re-prehendo (§ 72) unb reprendo (§ 8, m:nm.) 3. di, (he) nsus ' 1. ergreifen unb 5utücfl)aIten, feftl)aIten: hunc pallio Pl, Persas ex fuga Cu, duasnaves re- prehensas excipiunt C, quosdam consul mann re- prehendit L; metaph. elapsum semel non ipse possit Iuppiter reprehendere Ph. 2. metaph. iftorifern res allein) a. ~taatilbetmiigcu: si res essent refectae bie Wlittel be~ t5taateiS N, cum tu reliquias rei p. dissipavisses Ci. b. ~taatiltuo~(, .iuteteffe: e (ex) re p. est eiS liegt im ~ntereffe beiS t5taate~, e re p. facere, ducere im ~ntereffe be~ t5taateiS. e. ~taatil=, (!J emeinlD efeu, ~taat: rem p. administrare, gerere; res Romana L H, Persicae res Cu, res Albana L, tria genera rerum publi- carlun Ci. d. ~taatilgelDart, .betlDa(fung: res p. erat penes eum lag in feiner .panb, rem p. alicui tradere u. a., rem p. attingere, capessere, accedere ad rem p. fid) ber \l3oIitif wibmen, versari in rebus p. :politifd) tätig fein, sentire eadem de re p. :politifd) gIeid)gefinnt fein, rerum potiri 3ur .perrfd)aft gelangen. 2. quidnam facerent de rebus suis waiS fie vom t5tanb:puntte il)rer ~nteref[en auiS tun foUten N, ali- quem suis rebus abalienare feinem ~ntereffe ent, fremben N, id frustra an ob rem faciam S, haec tuä re feceris 5U beinem lllorteiI Pl, in rem est eiS ift votteiI~aft S L, in rem suam convertere 5U feinem lllorteiI Ci, ab re visum est e~ fd)ien unvorteiI~aft, un:paffenb, ab re consulere 5um 91aef)teiI Pli oee. ®towaffe., ~ateinifd).IDeutfd)e~ ®d)u(wöne.liltd), s. j)(ujl eä (eädem) re, hac re, quärej ob eam (hanc) rem, quam ob rem beiSl)alb: nulla alia re quam bonitate hereditates exsequi N. 3. a. nullius rei praes factus est bürgte bei feinem ®efd)äfte N, neque postea res ulla gesta est publice t5taatiSgefd)äft N ei rei praefecit Datamem vertraute il)m an N cu~ tantis rebus praefuisset fo groue Unteme~mungen ge. reitet l)atte N, felix rerum exitus Cu, de communi re dicere Cj bal)er: sibi cum Thebanis rem esse lJätten mit il)nen 3U tun (= au fäm:pfen) N. b. in ius de sua re numquam iit in eigener t5ad)e N, rem iudi- care Ci, quarum rerum, litium, causarum condixit pater patratus alte ~ormel bei L. e. res frumen- taria urf:pr. ®etreibetlorrat, \l3roviant, bann lller. :proviantierung; vgI. res militaris, bellica ~ieg~, wefen I urbana 3iviItätigfeit, rustica 2anbwirtfef)aft, navalis t5eewefen, divina D:pfer, plur. !ReligioniSwefen, iudiciaria; vgr. bie adi. s. vv. . 11. 1 .. res, quae numquam fuerunt, ut Scylla Ci, 19norantla bonarum rerum guter SDinge, 2ecferbiffen N, eis rebus (Dbft) uti N, res exquisitissimae ad epu- landum Ci, communis rerum natura bie iIDeU Ci, rerum repertor iIDeItfd)ö:pfer V, caput rerum bie .pau:pt, ftabtber iIDeIt Oj bef. oft im gen. rerum: abdita ficta rerum bid)t. H = abditae, fictae res lllerbor: geneiS, @rfonneneiS; oft beim sup. gan3 wie unfer 1ffieinforte v: occ. a. Watron, ~efd)ii~er: equus ut me portet, alat rex H. b. meidjer, ~Iiicfndjer: pa uperum tabernae regumq ue tur- .res H, sapiens ... rex denique regum H, magnorum maxime regum H. 4. @5eit ber We:puoIif a. &mtil- titel einefl ü:pfer:priefterfl: quia quaedam publica sacra per ipsos reges factitata erant, regem sacri:ficulum . creant L; audj: rex·sacrificus L. b. ~ef~ot, X~rann: pulso Tarquinio nomen regis audire non poterat po- pulus Ci, impune quae lubet facere, id est regem esse H, (Oaesar) rex populi R. Ci. ~nfl cognomen: Brute, cur non hunc Regem iugulas? (iffiort[1Jiel) H. Rhadamanthus, i, m., acc. on 0 ('Pa,Jaf-tav{}v" § 60, ~or. 2) @5ol)n befl ~u:p:piter unb ber (furo:pa, iSruber befl WHnofl, Widjter in ber Unterwelt. Rhaeti s. v. Raeti. Rhamnüs, üntis, j. (,Paf-tvov,) Bled'en in &ttifa am ~!lri:PUfl; batJ.: Rhamnüsis, idis ober Rhamnü- sla, ae, j. @öttin tJon Wl)amnufl, 91emefifl O. Rhamses, m., ace. en (ZSfJ6J(JT:QtS ober 2:U} 6J S) ägt):p< tifdjer stönig im 15. ~a~r~. tJ. (;l;l)r. TAnn. 2, 60. rhapsodia, ae, f. (lY1U. ~aJ/1'J1,Jta, § 91, mf. 2) ein @e< fang ,pomerfl: secunda ber ~Iiafl N. Rhea s. v. Rea. Rhea, ae, f. ('Na) anberer 91ame ber stt)oeIe 0 Fast. 4,201. rheda, rhedarius s. v. raeda. Rhegion, Rhegium s. v. Regium. Rhenus, i, m. (feltifdj) ber Wl)ein; bidjt. adi. fiumen Rhenum W~einftrom H; meton. de te, Rhene, trium- phus über @ermanien 0, bicornis W~ein unb 1ffiaal V. Rhesus, i, m. ('P~o,) ~~ra3ierfönig, ber ben ~roem 3U ,pUfe fam. miomebefl unb UIh;efl raubten nädjtlidjer< weile feine weifien Woffe unb töteten il)n. rhetor, oris, m. (ß'IU. ~~rctl(J) ~el)rer ber iSerebfamfeit; aber stultitia (Oallistrati) rhetoris Attici befl Web< nerfl N. matJ. rhetoricus 3, adv. e (ß'IU. ~1],o(Jt:l<6,) rl)etorifdj, reb· nerifdj: ars rhetorica ober rhetorica, ae, j., rhe- torice, es, j., audj rhetorica, orum, n. Ci: Webe< funft, W~etorif; libri rhetorici ~el)rbiidjer ber W~e< torif Ci, rhetorice invehi wortreidj Ci. rhinoceros, otis, m., acc .. pl. as (ß'IU. ~W6:latas ostendit procul Ph. 2. metaph. abfonbern, trennen, entfernen: aliquem ab interioribus cons~iis N, a numero civium Ci, publicam causam a pnvatorulll culpa L, pugnalll ben :!lreHampf in @;in3eUämpfe anfföfen L. Segusia.vi, örum, m. feltifcfJe;3 ?non 5wifcf)en D'f!:yone 1~t:~ Boire mit ber .pauptftabt Lugdunum (Lyon) C. SSlanus s. v. Seius. se-iugis (sex + iugum, § 30) fecf);3fpännig' seiuges, ium, m. (sc. equi) l5ecI);3gefpann L. ' seiUnctio, önis, f strennung Ci. ~on se-i~ngo 3. iunxi, iUnctus 'au;3 ber ~erbinbung uringen'; fcf)etben, fernljaften, trennen, fonbern: Alpes Italiam a Gallia seiungunt N, seiunctum a re proposita est ljängt nicf)t 3ufammen N, ista calamitas a rei p. peri- culis seiungatur Ci; oee. unterfdJeiben: morbnm ab aegrotatione Ci. Sei~s 3 ~ame einer gens. ?Bef.]VI. Seius, eques R., ~~btI 74,. Dreunb be;3 I2{ttiCU;3 unb 0:icero; bav. Se- lanus, 1, m. (~(bolJtitJname). ?Bef. L. Aelius Seianus, 150lju eine6 Seius Strabo, in bie gens Aelia aboptiert ber berücf)tigte ~ertraute be;3 stiberiu;3. ' se-li:bra, ae, j. (= *semi-llbra) !:yalbe;3 I.ßfunb: farris L. se~~igo 3. legi, lectus (1 ego, § 41) abfonbernb au~' 1uag[en, aUi3Iefen: selecti iudices bie vom I.ßrätor ge, wäljlten ~ticf)ter in ~riminalfacf)en, seleeta pectora 0, selectae sententiae aUi3erfefen Ci. Selinus, untis, f. (.2:EAwoiJ, tJon I1EAWOV, elJ.pidjreic!) 1. 15t. an ber l5üblUeftfüfte l5i3iIien;3 V. 2. I5t. in ,8Ui3ien, f:päter straianopoIii3 L. sella, ae, f (*sed-1a tJon sedeo; tJ~r. fafoni[cfJ lAM '®i1{, gM. sitls, alJb. sezzal '®effe!') I5tuljl, l5effer. oee. 1. sella curulis ber ~uruIifcf)e I5tuljI, ~lfl3eicf)en ber Jiöcf)ften WCagiftrate; aucf) aHein: praetoris urbani sella C, haec agebantur c1e sella offiöiell Ci; metoll. On. Sa- sellarii 669 semivivus turninus in eam familiam sellam curulem adtulit bie 9J1agiftratur Ci. 2. sella aurea ClUU sceptro stljron N. 3. sellae atque operis et quaestus coti- cliani locus I2{rbeiterftuljl Ci = hominem in foro sellam ponere iubet Ci. 4. sella tibi erit in ludo Bel:yrftu!:yI Ci .Fam. 9,18,4. 5. seIHt sedens iugum flagelio temperat ~utfcf)bocr Ph. 6. Agrippina gestamine sellae Baias pervecta st rag f e f f er T. :!lav. sellarii, örum, m. bie auf l5eHeIn Un3ucf)t treiben TAnn. 6,1. selli-sternium, ii, n. (sella, sterno, § 66) ®ätterfcf)maUi3, wobei bie ®ötterbilbniffe auf !SeHeIn (vgI. leetisternium) lagen T. sellula, ae, f. (demin. tJon sella) !Seffelcf)en: oee. in domum uxoris sellula defertl1r stragfeffeI T. :!lav. sellula.rius, ii, m. .panbwerfi3mann von fij)enber ?Be, fcf)äftigung, l5ij)arbeiter: opifieum vulgus et sellularii L. semel (au inbogenn. *sem 'ein>3', tJg!. sem-per, sim-p1ex, siu-guli, gr. ){V für *I1Efl, § 25) einmal: nec hoc semel fecit, secl saepius N, semel atque iterum ein unb ba;3 anberemaI C, plus quam semel ober non semel öfter, wieberljoIt Ci, bis rem p. servavi, semel glo- ria, iterum aerumnä meä einmal = ba;3 erftemal Ci. stonlo;3: in tuendo, quod semel annuisset, tantä erat curä wai3 t\r einmal verfprocf)en ljatte N, ubi semel a ratione discessum est wenn einmal Ci. ?Betont: cum facHe orari, tum semel exorari soles auf einmal, ein für aHemal Ci, vitam semel finire L. SemeIe , es unb -a, ae, f. (ZEflün) stocI)ter bei3 ~abmui3, von 0'uppiter 9J1utter be;3 ?Baccf)ui3; acli. Semelelus 3 (ZEfld~'io,): proles ?Baccf)ui3 0. Semen, inis, n. (an ?lli3. *se in sevi, fitauijclj seti 'jäen', aljb. saen, samo) 1. Game: quem sua manu spar- gentem semen convenerunt Ci, in seminibus est causa arborum et stirpium Ci; oee. semina ponere l5ej), linge, (5ej)rei!er [tecren V, semina (vitium) D'febfcf)öfilinge V; metaph. genitus de semine Iovis 0, semina rertlm ®runbftoffe 0 = semina terrarum, flammae V, semini- bus vigor est ben 9J1enfcf)en aI;3 steilen beiJ lilleItgeifte;3 V. metOtt. 2. Gtantm, (,\'lefdjledjt: regio semine orta L, saeva leonum semina ®e3ücf)t V. 3. G~rjj#nn!J, ~inb: non tulit in cineres labi sua semina, sed natum eripuit flammis 0. 4. Urfacl)c, Urijeber: stirps ac semen malorum omnium Ci, huius belli semen tu fuisti Ci, tribuni semina discorcliarnm L, semina odiorum iacere T. semenstris s. v. semestris. sementis, is, [, ace. im unb em (semen) 1. l}.(u;3, faat, l5aat: sementem faeere bie l5aat beftellen L. I5pricf)1u. ut sementem feceris, ita metes wie bie !Saat, fo bie @;rnte Ci; metaph. sementis malorum a diis facta Ci. 2. meton. l5aat, ®etreibe: vos date perpetl10s teneris sementibus auctus 0. :!lav. sementlvus 3 3ur l5aat geljörig: dies !Saatfeft 0. sem-ermis, ... us s. v. semiermis. se-mestris unb se-menstris, e (sex, mensis, § 30) fecf)tlmonatig, ljalbiä()rig: infans L, imperium auf ein .paIlJialjr befcf)ränft C; annua et semestris censura L. sem-esus 3 (semi, edo, § 53) ljalbveqeljrt: praeda V, pis ces H. se-met s. v. se unb met. semi-, antevofalifcf) (§ 53) aucf) sem- (altinb. sami-, gr. '1,"t-, aqb. samiquek 'qalolelienbig') aI;3 erftei3 ®Iieb in 3ufammengefej)ten Wörtern: l)aIb. @;ine abi. 91bf. semis erfcf)eint in se(mi)stertius unb se(mi)squi- (f. s. vv.), eine ~erfür3ung in se-llbra. semi-animis, e unb semi-animus 3, aucf) (§ 53) sem-animus 3 (anima) ljaluuefeeIt, ljalbtot: semi- animis de templo elatus N, lingua, artus 0, semi- anima corpora L. semi-apertus 3 I)albgeöffnet: fores L. semi-bos, bovis, m . .palbftier (9J1inotaUrlt;3) O. semi-caper, pri, m . .palbbocr (l.ßan, Daun) 0, semi-cremus 3 (cremo) I:yalbverbrannt: stipes 0" s~m!-cubitalis, e eine ljalue 0;lle lang: hastile L. seml-deus 3 l)alugöttIicf): Dryades 0, semideum ge- nus 0; subst. semideique deique 0. semi-doctus 3 ljalbgelel)rt; subst. .palbwiffer Ci. semi-.ermi~, e, semi-ermus 3 unb (§ 53) sem- ermlS, semermus (arma, § 43) ljalubewaffnet L T. semi-esus = semesus. semi-factus 3 ljalbfertig, ljaIuvoHenbet: opera T. semi-fer, fera, ferum (ferus) !:yalutierifcf); subst . .palu, tier: semifer almnno laetus ber ,8entam 0:l:yiron 0, corpore semifero Capricornus Ci, semiferum pectus be;3 striton V, pectora villosa semif81'i be;3 0:aCUi3 V. semi-germanus 3 ljalbgermanifcf): gens L. semi-gravis, e I:yalbbetrunfen L. semi-homo, inis, m. (flJtidj: sem' homo, § 53) ljaliJ, menfcf)licf), .palbmenfcf): semihomines Centauri 0, semihominis facies bei3 0:aCUi3 V. semi-lacer 3 ljaIb3erffeifcf)t 0. semi-lixa, ae, m. ljalber 9J1arretenber (®djimpfttJort) L. semi-ma.s, maris, m. .palumann: quo viI' descen- derat, selllilllarelll fecisse llndas videt 3witter, .permap!:yrobit 0; aber semimas ovis .pammel 0, ibunt semimares et inania tympana tundent bie (entmannten) ~lJuelepriefter, Galli 0. semi-mortuus 3 ljalbtot Ca. seminarius 3 (semen) 3um !Samen geljörig; subst. seminarium, ii, n. lBaumfcf)ule; metaph. I.ßffan~' fcf)ule: Oatilinarum l5cf)ule für 0:atiIinM Ci, rei p. Ci. seminätor, öris, m. (semino) l5äer; metaph. Ur!:yeber: omnium rerum seminator et sator et parens Ci, malorum Ci. semi-nex, necis ljalutot: semineces cum exspiran- tibus volvuntur T, semineees artus ljalberftarrt 0. semino 1. (semen) fäen; metaph. 3eugen, ljeruorbringen: viscum uon sua seminat arbos V. semi-nudus 3 I:yalunacrt: rex seminudus fugiens L, pedes prope seminuclus faft weljrlo;3 L. semi-plenus 3 I:yaluuoll; oee. ljalbuemannt: naves Ci, stationes L. semi-putatus 3 ljalfJbefcf)nitten: vitis V. Semlramis, Samiramis, idis, f, ace. in (ZEflt- (!O:fltq) bie fagenlJafte ®rünberin ber afflJrifcf)en mon, arcf)ie Cu 0; adi. Semiramius 3: sanguis 0. semi-refectlls 3 ljalbaui3geueHert 0. semi-rutus 3 ljalb3erftört: urbs L, eastella L T. sem-is, issis, m. (semi, as) 1. ljalber 12{;3: triens ... redit uncia, quicl fit? semis H. 2. bie .paIfte eine;3 3wölfteiIigen ®an3en: bina iugera et semisses agri ein l:yalbe;3 0'ocf) L. semi-sepultus 3 ljalbbegrauen 0. semi-somnus 3 ljalbfcf)Iafenb, fcf)laftrunfen. semi-suplnus 3 l:yalu3urücrgeleljnt 0. semita, ae, f. l5eitenweg, Dufiweg, Dufifteig, I.ßfab: petra semitä perangusta aclitur Cu; metaph. fal- lentis semita vitae H, Aesopi semi tä feci viam erweiterte ben fcf)malen I.ßfab ~(fop;3 3ur breiten ?Baljn Ph. semi-ustus unb (§ 53) sem-ustus 3 (uro) ljaIuver, brannt: Enceladi semustum fulmine corpus V (fo aucf) L T); aucf) semiustamque facem (breiiifliig) 0. semi-vir, i, m. .p'UThmann: Nessus, Chiron 3en, tauren 0; qui viI' in. fontes venerit, exeat selllivir 3witter 0; bicf)t. al;3 adi. Paris cum semiviro comi- tatu unmänl1Iicf), weiuifcf) V; caedes pertinet ac1 illos semiviros Un3ücf)tige L. semi-vlvuS 3 ljaIUIeuenbig, ljalbtot: Oraternm ex acie semivivum efferunt N metaph. voces matt Ci. Semnones 670 senium Semnones, um, m. &:Jau:ptftamm ber 15ueben, bie ?!ll)nen ber I)eutigen 15djtlJaI1en, rrU Stacituß 3eit uon ber Baufi» biß an bie über fe~l)aft. . Semo, onis, m. (au semen) 15aatgott; bef. Semo Sanons R. v. Sancns (Semones finb jßria:puß, !Bona bea, jßan, iJcxun, ?:i5ertunmui3, 15ünanui3 u. a.). se-moveo 2. movi, motns beileHe fdjaffen, aUi3fdjIie~en: verba Ci; pt. pf pass. adi. isol. semotus 3 ent, fernt, entlegen: locus a militibus semotus C; metaph. terris semota ber @rbe entrücft H, prius semotum letum ber Stob, ber frül)et fern entrücft war H; Enal- lage: dictio ®ef:ptäcf) an abgelegenem ürte (nertrau, IidjeS;) 1'. semper (uon sem = i!v, t1gf. semel, geliilbet wie parum- per, § 47) adv. 'in einem fort', immer, beftänbig, fteg, non ief)er. ffi'Ceift bei verb. hoc ego semper optabam ab elis inmortalibus Ci; im nerIfrrrrten 15aj) audj bei adi. 0 mea frustra semper verissima auguria Ci uub (nerbaleu) subst. ego pacis semper laudator, semper auctor Ci. ;;[lan. sempiternus 3 (woq( für semperternus, § :18, 1 (", ~c~ bilbet l11ie aetemns) immertlJäl)renb, fortbauernb, etlJig: ignis vestae perpetnus et sempiternus Ci, huius diei memoria sempiterna Ci. Sempronius 3 l)1ame einer gens. !Bef. I1etannt bie ®racdjen 1. Ti. Sempronius Gracchus, ber I2tgrar, reformer, 133 non P. Scipio Nasica erfdjlagen. 2.15ein !Bruber O. Sempronius Gracchus, 121 von ben üpti, maten getötet; adi. leg-es Semproniae ®efej)e bet ®racc6en Ci. sem -uncia, ae, j. ein ?:i5ierunb3wanöigfteI, 6aHie Uni\e; ag ®etlJidjt: semuncia auri = l4 jßfnnb L Ci. ;;[lan. semuncia:dus 3 ein ?:i5ierunb311Jan3igfteI bilbenb: fae- nus i4 u I 0' bu bie ffiömer bie ~ro3ente für ben ~monat beredjnen L. ~ir tlJürben ~ 0 I!) (aufi3 0'af)r) fagen. sem-ustu(i)latus 3 (fistulo) l)aIbnerbrannt Cu Ci. semustus s. v. semifistus. Bena, ae, f S'füftenftabt in Umbrien im ®ebiete ber Galli Senones (s. v.); bal)er '8ena Gallica', j. Sini- g'aglia; adi. Senellsis, e: proelünn in ber 2iniu~ @SaIinator ben &:Jui3brubaI fcf)lug Ci. senaculum, i, n. (bgt senatus, senator) 15ij)ungi3faaI bei3 15enag L. senariolus, i, m. @Senar Ci. Dentin. uon senarius, ii, m. (sc. versus, bon senil 15enar, fedj!3' fü13iger jambif djer ?:i5eri3 Ci. senator, oris, m. (bg1. senatus) 15enator, ffiag6en, ffi'Citglieb bei3 15enag. ffiomului3 wäl)Ite allgebIic6 100, :larquiniui3 jßrii3CUi3 nerftädte He auf 200 (patres maio- rum, minorum gentium), 15uUa auf 400, ~äfar auf 900, ?!lugufhti3 He~ 600 funHionieren. ?!lbileic6en: ber breite jßur:pl\tftreif (latus clavus) an ber tunica unb fdjmar3' leberne I5djul)e mit einem C auS; 15ilber geiliert (lunula). UneigtI. fpridjt C non Nerviorum senatores, L von f oldjen ber ffi'Ca3ebonier, Ci non f orcf)en auf ffil)obu!3 u. a. ;;[lan. senätorius 3 ber l5enatoren, fenatorifcl): orc10 C Ci, g-raelus, honos Ci. senätus, fis, l)eteroWtifdj (§ 59, 3) senatI Ci S, dat. ui unb ü T, m. (senex, sen-is) 1. ffiat ber ?!lHen, 15iaagrat, ffiat, I5cnai in ffiom: nec nisi post annos patuit tunc curia seros: nomen et a senibus mite senatus erat 0, SPQR 15enat unb ?:i50I! von mom = beraten be unb gefej)gebenbe ®emalt 3U mom, senatus- consultum, i, n. (Iuxtap., § G7, abgefürot SC) förm, lic6er !Befdjru~ bei3 15enag; aber senatfis auctoritas ®utadjten; senatum recitare bie 15enatorenlifte verIefen (nom Senfor); ber iluerft nedefene ifi ber princeps se- natus (s. v. princeps), ber vom 3enfor bei ber ?:i5erIefung übergangene ift auS; bem 15enate geftojien (senatu mo- veri, ®egf. in senatum venire aufgenommen ltlerben), legere in senatmll 3um 6enator madjen, in ben l5enat aufnel)men. senatmll vocare, convocare 3ur 15i»ung berufen. ;;[lal)er 2. meton. @3Cllllt\3fii51mg: senatus est, habetur ber @:lenat ift nerfammeIt, l)äIt 15isung, in se- natUl1l venire in bie 15ij)ung gel)en, senatus frequens ~al)lreidj befudjte ?:i5erfammlung, alicui senatum dare @intritt in bie ?:i5erfaminlung gewäl)ren. 3. mat frembet QSölfer: senatus Laceelaemoniorum ()'8(2ov6ia) N, priusquam legatis (Oarthagine) senatus daretur her I)ol)e mat ber brei~ig ?!lUen 11/, Aeduos omnem sena- tmll amisisse C, senatus Rel1lorum C; tamquam se- natus philosophortlm Ci. Seneca, ae, m. L. Annaeus Seneca, jßl)iIofo:pg uui3 ~otbuba, unter ~Iaubiui3 adjt 0'al)re auf S'forfifa uer, bannt, nadj feiner mücHel)r 57 H. ~gr. cos., @r3iel)er 91ewi3, auf helfen !Befel)I er fidj 65 n. ~f)r. bie ?!lbern öffnete. senectus 3 (nad) IlIrt ber pt. pj. pass. bon senex) !1eaI, tert: aetas 60l)ei3 Pl; sttbst. isol. Se1l0cta, ae, f. ?!lIter, ®reifenaIter: sit meae sedes utinam senectae H, mustela senecüt debilis Ph. 91ur bei ;;[lidjt. unb .f:pät. ~[aff. senectüs, tfitis, f (unn senex luie virtus bon vir) 1. ®reifcnaIter, 1)nf)ci.l ?!lUCf: dOl1lUS, quae eins ad u- le s cen tiae prima fuit, eadem erat familiarissima senectuti Ci, senectute diem obire an I2Uteri3fcI)tlJiidje fterben N; bUbI. oratio habebat Buam quanelam maturitatem et quasi senectutem Ci; person. Se- nectus V. metaph. 2. a. filtfiexct ~rnft: obductä solvatur fronte senectus H. b. graucß .paar: tem- poribus (@:ldjläfen) cänebat senectusV. c. bie @lteifc: senectus semper agens aliquid Ci. seneo 2. ui (senex, sen-is) aIteri3fc6tlJac6, morfdj feilt: nunc recondita senet quiete Ca. ;;[larru ineoh. senesco 3. senui 1. aft WerDen: senesceudum fore tantum terrarum obeunti er müHe ein ®rei!3 tlJerben, menn er ... Cu, tempora labuntur tacitisque senesci- mus annis O. metmph. 2. l.Jcrfiimltter!tp ein!Jc~clt: otio diutino L, dis hominibusque accllsandis fidj uer, 3el)ren, nöHig aufgel)en in Si'(agen L. 3. abne~nten, ijiufrlJlllinben: Atheniensium opes senescunt, Lace- daemoniol'um CI' e s c un t N, senescit aetas, luna, hiems Ci, senescunt vires L S, consilia tlJerben ver, eiteU L, senescit Hannibalis vis L, Punicum bellum tlJirb träge gefül)rt L. senex, senis, eomp. senior (altinb. sana-s, gr. Eva" goI. sineigs; ugi. altfränfifd) sini-skalkus ®enefd)arr, Der ärtefte .pou~biener) bejaI)rt, alt, greii3: admodum senex Ci, studium senior arripuerat in f)öf)erem ?!lIter N; bidjt. canis Ph, anni seniores f:pLiterei3 I2lIter 0; b iIb L se- nior, ut ita dicam, oratio reifer Ci; subst. senex, bidji. senior ?!lIter, ®reii3 (eigtf. Don GO .Jagren on), se- lliores bie friegi3pflidjtigen Beute uon 45-60 0'al)ren, SeniOI'Ulll iunioI'umque centuriae Ci. seni, ae, a (*sex-ni, § 30) 1. je fedji3: muri senulIl pedum crassitudine (liead)te bie @enetibform) C, bis seni dies 3tlJölf V. 2. fedji3 auf einmal: sena leonum inter se vinxerat vellera O. Beniensis colonia 15i. in @tturien, j. Siena; @inw. Senienses, ium, m. T. senllis, e (senex, sen-is, § 75, 1lI[1f. 2) greifenf)aft, bei3 ®reifei3, ber ®reife: JYIarius senile corpus paludibus occultavit Ci, te adulescens senili iudicio notavit Ci, adoptio burdj einen ®reii3 T. senium, ii, n. (senex, sen-is) 1. 2fUcr, 2fHcr13= jrlJwiid]e: senio confectus quiescit (equus) Ennius, senium et orbitas principis T, cnrvata senio mem- bra T. 2. metaph. iBerfaU: morbo seniove ca- rere L. 3. meton. a. finfteret ~ruft: inhumanae senius 671 senium Oamenae H. b. ~eib, '!ttlllcr: tota civitas confecta senio est Ci. senius, ii, m. = senex Ci De or. 3, 38, 154. Benones, um, m. 1. ?:i5oH an ber oberen 15eine mit &:Jau:ptftabt Ag'edincum, i. Sens C. 2. ein 31ueig bielet 15enonen, in 0'taIien an ber umbrifdjen Si'üfte um 15ena (15inigaglia) fe~l)aft L. sensim (sentio, §§ 79 unb 36) adv. aUmäf)lic6, gemacI), langfam, bebädjtig: sensim a nonmlllis reprehendeba- tur lV, sensilll recedere Cu, amicitias lIlagis sen sim elissuere quam repente praecidel'e Ci, ille sensilll dicebat, tu cursim dicis Ci. sensus, ÜS, m. (sentio, § 36) 15inn, ®efüf)I, u. äfO. I I I. jßl)1)fi f dj 1. ~m~fhtbullg, ~hlbrnrf; oce. m5a~rltc~m1tll!l; 2. meton. ~m1lfiltDullgf3!mmögClt, @5i!m; oce. 18efimum!l, 18cUJufitieiu. H. SJJ10ralif dj 1. @lcfüijf, ~m1lfiuhuu!l; 2. meton. @3inne~art, ®e[t11l11mll, @3HuunllUn. IH. :;'SnteIIeHueII 1. iBcrjIiiubniß, Urtcif; met on. 2. l!htfidJf, IDleiUllltB, ®chan!e; 3. iBerftallh, ::Dcuffxcrft; L_ 4. !Sinn, lBcbcl1fultg, ~nI)!11t. 1. 1. moriendi sensum celeritas abstulit Ci; ace. oppidanos a sensu operis avertere Cu,. ~. ~mnis sensfis expertia gefül)Uofe ;;[linge Cu, sensus lllter- m'etes ac nuntii rerum in capite conlocati sunt Ci, ~lJlnes animi et corporis sensus Ci, quidam sensfis stupore suavitatem cibi non sentiunt Ci, oClllorum et aurium L = videndi, audiencli Ci; ace. mero sensibus victis Cu, timor abstnlit Oll1llem seusum animumque 0, sine mente ac sine ullo sensn iace- bant Ci. 11. 1. adsiduitate 1Il0lestiarum sensnm olllnem humanitatis amittimus Ci, amicitia est orta adpli- catione animi CUlU quoclam sensu amancli Ci, verbis sensfis notare H. 2. rudis et inconditus sensus Cu, erat eoelem quo Alcibiades sensn :poIitjfcI)e ®efin, nung N, vestri sensus ignarns sum Ci, sensus COl1l- munis bie l)errfdjenbe 15timmung Ci, oratio ex com- munibus sensibus ducta beredjnet auf bie aUgemeinften ®efül)le T. III. 1. in his l'ebus aliqnem sensum habet Ci, altel'um mll'ere sensu, alterl1m meliore esse sensu fei nernünftiger Ci. 2. sensfis suos aperire N, unus erat sensns ac sermo Cu, nostri sensus in pace et in be110 congruebant Ci, intimos sensus civitatis expl'imere Ci. 3. oll1llem sensum territis excu- tere Ctt; bef. communis sensus omnium bet gefunbe ffi'Cenfcf)entletftanb Ci Ph H. 4. i8 verbi sensus, vis ea vocis erat 0, testamenti sensum colligere Ph. sententia, ae, f. (sentio) 1. IDMunu!l, 2fnfidjt, ~tUe: hanc sententiam plurimi sunt secuti N, eleo- rum ~iUe N, de diis habere certam sententiam Ci, ex (animi) sententia rem ger81'e u. a. nac6 ~unfdj; ag !Beteuerung!3formeI: ex animi mei (tui, sui) sen- tentia narf) meiner innerften Übeqeugung, nac6 beftem ~iffen unb ®etlJiffen, auf mein ®ewiffen Ci L S; meä sententiä nadj meiner Wleinunß, stat sententia, est sententia ei3 ift befcI)IoHen, ift mein ~iUe 0 Ci L. meton. 2. (im ®mat) @3Hmmc, jßntunt! liberis senten- tUs bei freiet ?!lbftimmung C, ex senatus sententia aedi:ficata domus Ci, senatores sententiam dicunt, ferunt Ci dant L ftimmen ab, notieten, pedibus ire (eliscedere) in sententiam alicllius feinem QSotum bei, treten Ci L, senteutiam rogare 3ltt ~,(bftimmung auf, seorsus rufen Ci, sententiae loco dicere in bet meHle notieren T. 3. (Dom lllid)ter) IlIUßf,prud), Urteil: servus absolutus omnibus sententiis N, ex consilii sententia in cns to- diam coniectus est N, sententiam prommtiare C, dicere Ci bai3 Urteil nertünben, de quo vos, indices, sententiam per tabellas feretis abftimmen, urteilen Ci. 4. @3ilm, ®cbanfc, ~n~aIt: in eo epigrammate erat haec sententia N, litterarum Ctt, multiJ, a Oaesare in eam sententiam dicta sunt in be m 15inne C, in hanc sententiam loqui folgenben 06, 'illColfen') WloUen, Stäfewaffer 0 V. serlls 3 (iciid) sir 'fangbauel'llb') f~iit: crepuscula 0 hiems magis sera L, seme, sed iustae poenae Ci ~ adv. comp. serins aut citius sedem properamus acl unam früf)er ober f1läter 0; sup. quam serissime fo f1lät aI!3 mögliclj C; sera spes bie ficlj f1lät erfüUt L; ulmus Iangfam wacljfenb V; 1lräbit (o1jnoS): serus in caelum rec1eas (= sero) H; bager auclj:, seros pedes seras- que assumere pennas 0; mit gen. 0 seri studiorum 151l~mnge im I5tubium (01jJtfLa{)slS) H;occ. 3U f~itt: senus a terra profectae naves C, serum auxilium vener~t L. :1)av. subst. ~sol. serum, i, n. @5~itt3eit: rem III serum trahere ftclj verf1läten L, serum erat eHei L, sero diei T, in serum noctis L. 0m abl. adv. sero f~itt: sero post tempus venis Pl' oee. 311 Witt: sero profectus est, nam Agesilaus' magna erat praeda potitus N. :1)icljt. auclj acc. adv. f~itt: nocte sedens serum V, sera comans narcissus V. serva s. v. seryus. servabilis, e (servo) errettOar O. serväns, ntis (adi. isol. pt. p". aet. \lon servo) oeou, acljtenb; mit gen. obi. servantissimus aequi V. servatio, onis,j. (servo) lBeo\.lacljtung, lEerfaf)ren Pli. servätor, oris, m. (servo) Q;rf)arter, 0:rretter: idem perditor rei p. nominabar, qui servator fue- ram Ci. :1)a3u servätrlx, leis, f. 0:rgalterin, ffietterin O. servllis, ,e, adv. iter (servus, § 75, 2(!jf. 2) HIavifclj, @SUaven etgen, beß, ber I5ffaven: animus l5f1atJenfeele T ab eins urbis cervicibus iugum servile c1eiecerat cl C~l~ ItaUa Sel'vili bello premeretur Ci, ne quid seI': Vlhter (naclj I5travenart) faeiamus Ci. Servllius 3 91ame einer gens. lBef. 1. O. Servilius Ahala, ber aI!3 magister equitum beß ~incinnatus 439 ben 151l. WläIiU!3 tötete. 2. Q. Servilius Caepio, @egner be!3 l5aturninus, @Iaucia, :1)rufu~; feine 9::ocljter Servilia Wlutter be~ lBrutuß; adi. lacus Servilius ein lBaffin am irorum, wo bie Stö1lfe ber @eäcljteten auf: geftecft wurben Ci; horti Serviliani fübL von ffiom T. se~vio 4. lvi obet H, servltum est (servus) 1.. @SfIabe ,CUt, aIß @5f{ftlJe bienen: non solum vincietur sed et~a~ serviet Ci, marito oitter für: ficlj vermäglen V; mtt mnerem ,ooj. servitutem (alicui Pl) Ci; oce. a. (politifd) ge~.ordjelt, gcfned}tet fein; Athenae victae serviebant Lacedaemoniis N servientibus animis g'emitus populi R. liber flüt Ci, maiores eorum servire POP1UO R. quam imperare aliis malue- runt Ci. b. lieIaftet fein: eae aedes serviebant Ci. rnetaph. 2. auf etw. ficbadjt feilt, fid} ~t!tgeliC1l, biene1l, frönelt: paci, dignitati N, rei familiari maxime Cu bello C, auribüs Vari fcljonen, if)m naclj @efa([e~ reben C, compe~dio privato C, peclmiae, gloriae Ci, personae auf fte ffiücfficljt nef)men Ci; bi cf) t. tuis servivi ~ervitutem imperiis Pl. 3. fidj fügen, UJtII< faijrcn, ftd) fie~mfdjen faffen: temporibus callidissime serviens N, incertis rUllloribus ficlj oeftimmen laffen C tempori ficlj in bie 3eit fcljicfen Ci. ' NB. impf. servlbas PI. servitium, ii, n. (servus) 1. @)UatJCtci, @)f{atJclI" btenft: coniuges liberosque in servitium abstrahere L, gravis casus in servitium ex regno S; metaph. ~1Iedjtfdjaft, ;llienftliarfeH: libera colla (boum) servitio adsuescnnt V, corporis S, Germanias servitio pre- mere fnecljten T. meton. 2. pl. @)fIaben: sel'vitio- rum animi suspensi Ci, motus servitiorulll Ci. 3. sg. @)ffa\JclIfdjaft: in Sicilia movetur servitium Ci. servitus, tütis, t: (servus) 1. ~ltedjtfdjaft, ;llicuft< barfett: servitus postremum lllalorum omnium Ci, mel'ces est auctoramentum servitutis Ci; oef. po, litifclj: patriam e servitute in libertatem vindicare N, nos post reges exactos servitutis oblivio ceperat Ci; servo 675 severus meton. @)flatJe!t: tibi servitus nova crescit H. sesqui - opUS, eris, n. anbertf)alo 9::agewerf Pli 2. ltltterUJiirfigfctt, q)c~orfftllt: officii Ci, muliebris sesqui-pes, pedis, rn. anbertgafo iruj3 Pli bav. beß [ßeibe!3 gegen ben 9J1ann L. sesqui-pedalis, e anbertf)alo iruj3 lang: tigna C; servo 1. (aurftiid) haurvaiti all(l *sarvati 'ljat ad)t, fd)ü~t') metaph. verba ce[fenlang' H; sesqui-plaga, ae, f anbertf)alu ,pieue T; sesqlli-plex, plicis (ugr. s. v. 1. lieoliadjtclt, f,djt geben, li eUHldjw, ~ütcn, auf~affmi septemp1ext anbertgalufaclj: modus Ci. 2. einen Ort ~iitClt = an if)m \JerUJcHclt; sessilis, e (sessus, üs ba~ ®if2en) crum l5i!len geeignet: metaph. 3. fieofiadjten, beUJ'aI)tclt, inlte~aftelt, tn ad)! tergum equi O. lte~lItenj sessio, onis, f. (sedeo, § 36) 1. bM ~i~cn! status, 4. erretten, uUllerie~tt crf)ftften; incessus, sessio tenent mud c1ecorum Ci; occ. bM 5. anfficUJaf)tclt, aUfi~._ar_'c_lt,_a1l_f_~_cli_e_lt. _____ ---" ID'/:ü#igfii1cn: illa sessio Capitolina Ci Att. 14, 14, 2. 1. lumina servantia wacljfam 0, dum sidera servat, 2. @)t~Ul1g: ambluatio antemeridiana aut pomeridiana exciderat puppi V, quantum oculi servant (folgen) sessio Ci. 3. meton. @5t~: tot loeis sessiones gym- sequentum V, servare de caelo (UOIn Wugm) bie nasiorull1 Ci De 01'. 2, 5, 20. ,pimmelßbeieI)en oeouacljten Ci; fructus N, quemadmo- sessito 1. avi (IDopjJelfrequ. au se deo) immer fi~en: dum servari vellet in ,paft gegarten werben N, itinera deam Suadam in Pericli labris sessitavisse Ci Brut. nicljt an!3 ben l2Iugen IaHen C, pomaria uewacljen 0, 15, 59. diem eingaIten L, portas agmine, milite muros V, sessor, oris, m. (sedeo, § 36) l5i!ler, .8ufcljauer: in haec10s liüten V; mit innerem Ooj. vigilias, custo- vacuo sessor theatro H; occ. 0 nlaffe, 0:inwogner: dias [ßaeIle galten L; mit,p et f clj cf a!l: servarent, ne sessores veteres nrbe eiecit N. coetus fierent L; serva nimm bieI) in acljt H. 2. do- ses-tertius, ii, m. (semis tertius, b. f). bee britte [W~J mum lünen, vestibulum ,pau!3, lEorf)of güten, ~u ,paule nafo, alio 2 1 / 2 W~, baljrr balS ,3eid)en HS, bacau~ HS) ber bleib~n V, nymphae silvas et flumina servant ue, I l5eftet3, bie ganguarfte römifclje Wlünöe, bie ui!3 crum lvognen V, atrium vor ber ,pau!3tür lauern H, tu ni- 0aI)re 217 2 ~ 12I!3 (} :1)enar), f1läter 4 12I!3 galt. :1)er dum servas bu oleioft im 91efte H. 3. ordines (01'- [ßert war feloftverftänbliclj in ftetigem l5infen, unter dinem L) ffieif) unb @Iieb f)aHen C, institutum mili- l2IuguftU!3 fann man ign runb 17 I.ßfennigen = 20 ,pel, tare am ~riegßurauclj feftbalten C, acta Oaesaris lern vergIeicljen. :1)af)er synecd. nummo sestertio venire servanda censeo Ci, legern Ci, iusiuranclum servabat um eine meinigfeit L. lBeacljte 1. 0n ~ub. mit ~ar, I)iert N, fidem Ci, pacem L, Pyrrhin' conubia ser- binahaf)Ien IM)t duo, quinque, centum sestertii vas? bift bu fbm noeI) ef)eIiclj tlerounben? V, amorern, 2, 5, 100 l5efterben. 2. lBei 9::aufenbern tritt ber gen. honorem, pudieitiam erf)alten, oel1.Jagren~, ne? Baccho ein: duo milia sestertium Ci, feItenet sestertiorum L. genus suum senrare = au!3arten V; mtt ,petfclje(a!l: 3. SDer gen. sestertium (nae!) § 59, Wof. 2 ifoliect) wurbe decemviri servaverunt, ut unus fasces haberet L. Ipäter wie ein neutrum bemniert unb ue3eicljnet feiner 4. navem ex hieme servavit N, Alexanc1ri liberis Q;ntftegung 3ufolge eine l5umme von 1000 l5efteraen: se regnum servare N, urbem insulamque Caesari C, duo, tria, septern, trecenta sestertia, orum, n. = si quos ex pericluis fortuna servat C, Diana (@Stanb, 2000, 3000, 7000, 300.000 l5efteröen. 4· WliIIionen oilb) ex beIlis servata Ci, rem p. Ci, nomen et arma wurben voHftänbig gegeoen burclj decies, vicies, trieies locum servant leIJü!len V; mit ace. praedic. signum centena milia sestertium (10, 20, 30 X 100.000) inteO'rum servatum est Ci, vivmn archipiratam Ci. 1 2 3 WliIIionen Ci. Wlit Unterbtücfung tlon centena 5. Homeri carmina scrinio Cu, Caecuba (vina) cen- l~ili~ vereinfacljte man ben I2IU!3btuIT, 10 ba~ ba!3 if 0' turn clavibus ginter gunbert I5cljlöffern H; metaph. lierte (§ 59, Wbf. 2) sestertium, H, n. (ljier im sg.) ad quae tempora tu te ipse servaras Ci, in id tem- bie l5umme von 100.000 l5efteqen ueöeicljnet: accepi pus vires servabat militi L; bicljt. mit clat . . vosm~t vicies sestertium 2,000.000 Ci, emi fundum sestertio rebus servate secundis für oeHere 9::age V, IOVIS aUrI- undeeiens 1,100.000 Ci, centies sestertii summa eine bus ista servas H. l5umme von 10,000.000. 0n biefem iralle fcljreiOt man servolus jünger (§ 50) servulus, i, m. I5fIave (oft üuer bie .8iffer eine mnie: HS-X: nU,meratum est = lJeriid)Hid)); liberti servolique Hobnium Ci. . sestertium deciens C, syngrapha HSO (sestertii cen- Demm. von tiens) = ein [ßecljfeI auf 1,700.000 Wlarf = 2,000.000 servos, jünger (§ 50) servus, i, m., serva, .ae, f. ~ronen Ci. (servare, cigt(, '.püter, 5illilcljtec') l5f[ave,~necljt: III d 0- Sestius 3 s. v. Sextius. minos quaeri de servis iniquum est Ci, omnes, Sestos, Sestus, i, f. (2:1) [agerin, lffieii3fagerin. ~fato fennt nur eine (sibl)([e, [päter unterfef)ieb man megrere an tJerfef)iebenen :Orfen, bef. bie (siblJHe tJon <;I;umä, bie man in bie .Reit beiS 2(neai3 tJer[eBte. 9Jlan baef)te fie goef)bejagrt: vivax 0; ctcli. Sibyllinus 3 ber (siblJUe; bef, libri (auef) fata S[(uMprürIJe Ci), aUe lffieii3fagungen, angebfief) tJon star, quiniu;3 einer ~Iten abgefauft, bie auf bem S{apitof tJer, waI)rt unb in bebrängter Seit tJon einem bef. ~riefter, fo([egium (saeerdotes Sibyllini) naef)gelefen wurben. sic (ugf. s. VV. sI unb ee) aclv. I 1. tein mobaf 1. In, auf biefe ®eifcj ace. 2. fnIgenbcrUlCl~en; 3. [0 befd)affeni 4. bemgcUlii~, ba~et; 5. nnr ro, fd)fecfJt\1Jcg, 0~ncwcitCt0. H. ~olgefäBe beierminierenb 1. In, bergeftaft, bermafien, berartj 2. (befcf)ränfenb) nntcr ber )Bebingung, tltfofern. 1. 1. sie .Aleibiades diem obiit supremum N, sie effugit perieula N, sie est fo ift'i3, fürmagr, ja. :Oft ?BergIeicljfäse beterminierenb: u t illud incredibile, sic hoc veri simile non est Ci, sieut aliis in locis ... , sie in hoc loeo Ci, quemadmodum ... sica 677 Bidon inopia fnit, sie ubertas redueta est Ci, ~edifieii.s slcine (siee-ne, ugr. sie, § 41) bemonft.w~itJ.e ~r.agepartiM: sie pepercit, quasi ad ea defenclenda velllss~t C~, fo? alfo?: sieine me deserto liqmstl III lttore? Ca, ta mq u am annato hosti, sie hnie legi resistetls C~; Sicoris, is, m., ctee. im, abl. i .pauptnebenflu% be~ bief)t. veluti ... sie, ceu ... sie, sie ... quam. ~bro tJon 1J10rben C, j. Segre. S{onjunftitJifef)e lffiunjeIjjiise e~nleitenb: sie te .v ~nus sI -cubi (§ 16, si mit in b ef. en f(i ti f cf) em eubi = ubi) ... regat, .. , preeor H, SIC tua Oyrneas fuglant ltJenn wo wenn irgenbwo: haec, sienbi facta sunt, examina taxos: incipe V fo wagr ieI) wünfef)e, ba%. facta su~t nt homines exsilio levarentur Ci. 2. ingTessus est sie loqni Scipio Ci; mit bir. ffi~be: Siculi, on~m, m. (~\~. L:~"EJ.ot, § 91: .2~li(' 3) (si~iIier, sie mihi persuadeo Ci; auef) in bi r. mit äee. e. znl tJgI. s. v. Sieani. Ach. 8lCull.ls 3 fwü[ef): tyrann,us ego sie existumo: omnes erneiatus minores esse ,~; \ßgafari~ 0, pastor stl)eotrit V. :;5n gr. ~orm: 8ICehs, sie habeto mit ace. e. in! gfaube folgenbei3. ,3. sie icUs,.f. (Zt"EU,) fi3ifi[ef): nymphae 0, Musae V; subst. vita hominum est Ci, Laelius sapiens, sic ~nlln. est (si3ilierin O. habitns Ci. 4. sie fit, ut; sie breviter satIsfaClam sl-cl.lnde (sI mit inDef. enffitifdjem eunde = un~e, § 16) universis Ci sie acl supplicium NUlnitori Remus i wenn irgenbllJoger: nee eonsul, sieunde spes ahqua se deditur L' 'oft ne sie quiclem. 5. sie nudos in' ostendisset, dem 'at L. fiumen de{eere fo ogne (Sacr Ci, sub platano sie te- SIc-nt slc-l.lti (luxtap., § 67) aclv. 1. iowic, gIeid)Wlc, mere iaeere 10 gan3 ogne (Sorgen H. \1Jie: 'rationes ad aerarium, sieut lex iubebat, de- lI. 1. sie hane Tertiam dilexit, ut eam ~eeu~n tuli Ci.; mit ~räbitati3gfeief)geit: si lieuit, s.iel~ti ee~'te in provineiam deportaret Ci; bie :Determinatwn m lieuit Ci; tJedüqt: sieut in aram eonfug-It l~ h~lluS ben ~ofgefas ge30gen: repente ad pabulatores aclv~- domulll Ci. Q5ei tJölligem (Sef)l1Jltnb ber bet~rml.natt~en laverunt sie uti ab signis leg'ionibusque non absl- lSeb. be~ sie tritt im .paupt[aBe neue :Determmatt.on em: sterent C. 2. praefecturas sie aeeepit, ut neminem sieut mag'no aeeiclit caSH, sie magnae flUt for- sit seeutus nagm er an, boef) fo, bat N, sie tibi gra- tunae C, sieuti mari ... i ta terra [0 wie 3U lffiaffer,. tias ao'o ut eumulus ac1eesserit inlofern ... gin~n, f 0 ilt Banbe C, sieut in foro, item in theatr? C~ gefom;e~ ift Ci. PlJPolgetileI) fo:lgefü.IJ~I: si.c se ~os u. a. lSei ~räb~fati3.g(eief)geit. (intentu~ tuus. a~llmu~ sub sua potestate retenturum, SI amieiS sms oPPlcla 8it, sieut est Cz, clIeat EplCUI'US, s~eu~ dIelt C~) - tradidisset N. wirft bie ?Bbb. beftätigenb: mie e!3 tatfaef)ftef). ber ~aH Slca ae, f. (&u seeo) ~oIef): pereussor deprehensus in. 2. ace. gIetcl)fllm, im tJertür~ten (Sas me:ft. ~fetr~' euro' siea Ci; meton. hine sieae, venena naseuntur niffe einleitenb: me sient ~lterulll pa~'ent.em .cllhglt .C~, ~rboIef)ungen unb ?Bergiftungen Ci. sieut fortis equus ... selllO eonf~etu. ~Ule~Clt Enn~1J.s. Sicambri s. v. Sug·ambri. . 3. \1Jic wenn, gldd) aI~ \\lCltll: Sleutl mrglO .raee~sltus Sicani örulll, m. (Zt"avo{) bie (sHaner auf (si3~Ilett, foret, in senatum venit S, sieuti s~lutatl~m llltr,olre f!. angebrlef) iberijeI)en (Stamme(j unb üb.er_ 0taIien emg~' 4. wie (fn) /inltt lBctl~tef: in eaUSlS omlllbu~, SICUt .l~ wanbert. bief)t. = (SjcriIier. Acli. SlCanus unb 131- ipsa M. Ourii Ci. 5. tn bellt 8ltftllnbe \1JtCp 10 Wte. canius' 3 fiäiIilef). Subst. Sicania, ae, f. (si3iIiett O. epistula, sieut erat signata N. Slcarius, ii, m. (slea) Q5anbit, 9JCeuef)eI~IÖr?e:: m~ la- Si9yon, onis, m. ;tnb f.. (Z."vwv). @eburti30r~ b~;3 tronem ac siearium deseribebant Ci; mdlClUm lllter ~ratlti3 l1ltJ. tJon S{onnH), retef) an :OlttJen; acl~. 81- sicarios 9Jleuef)efmorbpr03e% Ci, accusare, defenclere cyonius 3: ealeei tlJe\cI)e @Jef)uge Ci" baca :Olme V; aliquem inter sicarios wegen 9J1eucIJefmorbe;3 Ci. ~il1ltJ. Sicyonii, o rum , m. Ci. Sicca, ae, f. (St. in lJ1umibien, i. Kef; ~inw. Sic- Slda, ae, f. (zto>]) (St. in ~ampglJfien; (\,;inw. SIde- censes ium m. S. tae, ärum, m. (XufijTat) L. siccitäs', tati~, f. (sieeus) 1. ;!rntfm~eit: paludum C; sldereus 3 (sldus) 1. ber (Sterne, geHirnt, (Sternen,: ace. ;!lilrte: sieeitate insig'nis annns L. metaph. 2. eaelum = arx muncli 0 sedes V, aethra ftemengen V; (Se~lligfeit, .8ii~tgfeit: eorporis Ci. 3· j)1iicl)tcrn~eit: ignes feurige (Sterne 0; clea = Nox 0: .eanis . .p1t~bi3' orationis Ci. . ftem 0; ace. ber 150nne, (Sonne.n,: POSltl sub l\'flllbus sicco 1. (siecus) 1. trod'ne1t: sol sleeaverat herbas 0, lndi siclereis 0; lux (Sonnenftef)t O. 2. glan3enb, sole eapillos 0, lacrimas H; bief)1. volnera siccabat ftrablenb: .Aeneas sidereo fiagrans elipeo V. lymphis ftillte ba(j flie%enbe lSIut V; ace. Cln~trocrne1t: Sidiclni, orum, m. ?BoIf(jftamm in S'fampanien um bie Hebrum 0, infima urbis loca L. 2 . . metaph. {ceren: (St. steanum; ctcli. SidiclnuS 3: ager L, aequora V. eadi eum faeee sieeati H, siecant OVlS ubera faugen sido 3. sedi, sessum (au~ *sisdo, § 30, Y~w au~ *o'to'o"" ~u~ V. _ . . ..,' , ". § 25 i reDupL pr. 3U ~3. sed, ugf. sedeo) 1. fid) fe~e1t, SlCCUS 3, aclv. e (au~ *SltlCOS all EItlS burfttg, fl)nfopteri lticberIaffclt! ubi sidere detur 0, columbae venere et unb affimHieri l;acf) §§ 42 .unb 33). 1. trorren: ~u(jge, viridi seclere solo V, bubo in eulmine sedit V. trocrnet: Danalcl~lm steilt l~rna SlCea H, .oeuh, b~nae metaph. 2. fid) fenfelt, ic~Cll: orta nebula eampo tränenloi3 0 H, htus V, ~gn H; st~bst . . SlCcum, 1, n. sederat gatte fief) gelagert, lag L, sedisse mo~tes T, Banb: rostra tenent Sleeum V, m SICCO ,auf, bem es ca, quae tibi sederit bie lief) gelett 9at, btr. wol)lo Banbe LV; vox au~ trocrenem ~lunbe 0, fe~voles?" befommt H, eum sederit glans ftecren bfetOt L, sIClen~e dies regenfos H, > sig'na _ @ro%er unb memer Q5ar paulatim metu fegte fief) T; ace. fi~elt Meinen: na;Tls (lJ.,up.o(,'o, A?ET(,'.'iJV Q"E[(v.0~o Home1) ? 2., metaph. coepit sic1el'e N, ubi eumbae siderent L. 3. f)Ut~ nüef)tern: Sleel maue, dl~lmus l~ VId.l H, forum ~nan· fcl)willDcn: in cineres areem sedisse PT. dabo siccis H; ace. slceus, malllS sperne Clbmn S-d- ::. ! (Z 0 ' - unb ovo,) äItefte (Si. vilem burftig H, adeecles siceus acl unetum an m~gere ~j:,?ll:,. O~lS'" . tJon: ;~rg~;;ir~e S{atmef j. Saida. S{oft geltJögnt, armer (Sef)fucfer H, siecae meclullae L~ebe, 1-'9~ttt3ten _ n~ . ,.'" _ arm Pr; bel. tJon ber ffiebe: nihil in eius oratlOne Aclz. 1. Sl~omus 3 (ZtOWVt?" btcf)t. Zt~OVt~,) [tbo. nisi siecum atque sanum fef)lief)t, ternig Ci, dieere nifef): moellla 0, urbs V; i1Jnfef) (stl)tl\il tft Ij3flan3ft~~ quasi sieee Ci .Asinius durus et sieeus T. bon ®ibon): ostl'um H; rot, plttpu~n: ehit-dIs .. , Sicelis idis s.' v. BieuU. pgöni3ifeI): hgsPdes. S{abS~udi3 ?; ·l~mltJ!. {?1~' 8ichae~s s. v. Syehaeus. orum, m.; ,,-,I oms?, .. 1 .oms, IClS, -. P J?tttöt : Cl' T ! (Z J.' § 43) l5iiiIien; ctcli. Sici- telhis 0; subst. ~9ottt3term, tJon ~uropa, :Dlbo unb "'ll.~ l~, ae'f' :f'fcf t"E tex, S[(nna O. 2 Sldonicl.ls 3 (Ztowvt,,6,) fiboni[eI) S. lensls, e 13\ t ). ' sidus 678 signum sldus, eris, n. 1. ~ternbiIbf ~terngrn~~c: sempi- terni ignes, quae sidera Bt stellas vocatis Ci Arcturi ~, extra side~a aufjetl)alb ber.J ~ierfteifer.J V; ace. G3cftt):n, ~tcrn: sldera coeperunt effervescere c~elo 0, ~efixa caelo devocare sidera H; bicf)t. sldera solls 0; in afttologifcf)er Sjinficf)t: grave si- dus 0, vivere duro sidere l)artetl @e[d)irr, efümmem H b. ~aufdj anberer @ewänber: vestium Cu, sinüs implere floribus 0, nuda genu nodoque sinus conlecta fluentis V, croceam chlamydem sinnsque in nodum conlegerat auro V. c. ~äcfer, Xafdje (ba man ball @elb im sinus ber )toga llerltlaf]rte): cedo milu ex ipsius sinu litteras Ci, oc- culti aut ambitiosi sinus bie <5äcfel niebtiger ober vor· ne~mer Beute T. d. meton. ~ufeu, ~tuft, 2frme, Um. atmuug: rapta sinu matris 0, in sinu iuvenis ponere cervicem 0, venisti in sinum tuae nlimulae Ci, in sinu gaudere fidj innetIidj (~eimIidj) freuen Ci, sinu fovere V Ph; oee. ~djofi: concipit illa sinu 0. e. syneed. faItigefl (llelllaub: indue regales sinus 0, Maßonis aurato conspicienda sinu 0. f. metaph. ~djofi, ~ufeu. mom 3ärtIidjen Umgange: genus de eius dilectu, immo vero de complexu eius et sinu Ci, adulescens ex sinu patriae ereptus Ci, res p. in sinum Vespasiani cessit flüdjtete fidj T. g. oee. a. 3uuerfte~: in sinu urbis sunt hostes S, in urbe ac sinu cavendum hostem T. {J. (llelllaIt, madjh opes in sinu praefectorum fore· (m:fpr. %afdje) T. Siphnos, i, f. eine ber 8t)fIaben 0. Sipho, önis, m. mltl. f1tcpwv) ~euerfpriile Pli. ~av. demin. siphunculus, i, m. fIeinefl <5pringbrunnento~t Pli. Sipontum, i,. n. (Ibnov., § 92, ~6(. 1) ,pafenftabt in 2fpuIien L. Sipylus, i, m. (Itnv.l.o.) @ebirge in Bt)bien, <5eitenfette befl %molufl ° L. si-quando wenn einmal; audj alfl ffwei ill3ötter (§ 67). si-quidem (SI gefiir3t nadj § 40) wenn ia, fofern ia, wenn anberfl, weil ia: hoc quoque temptemus, siquidem ieiuna remansit 0, gratulor Bais nostris, siquidem, ut scribis, salubres repente factae sunt Ci. Si-quis, sI-quid subst. unb Si-qUl, sI-qua, sI-quod adi. (Iuxtap. llOU sI mit bem enfHti(djen [indef.] pron., § 47) vgL s. TI. quis unb qUl. Siren, enis, {, ace. sg. ena, ace. pl. enas (IH(l~V) %ödjter befl 2fdjelou!3, @efpieIinnen ber \ßrofetpina, fpäter alfl mögel mit illCäbdjenföpfen gebadjt, bie mit fü(jem @efange bie <5djiffer an i~re ~Iip:pen locfen. Sirenum scopuli (IEl(l'r/vOVf1f1ab) bie brei fleinen ~nfeln Licosa, S. Pietro, la Galetta an ber fomntini(djen Banb. ffunge ° V. Metaph. improba Siren, desidia bie mer. locferin H Sirius, ii, m. (IEt(lLO" § 91) ber ,punMftern, ,pauptftern im <5ternbi1be befl @ro(jen ,punbefl, um illCitte ~uIi ffUt 8eit bet gtö(jten ,piile aufge~enb (,punbfltage): tum ste- riles exurere Sirius agros V; bi dj t. adi. Sirius ardor bie @Iut befl <5itiUfl V. Sirmio, önis, f. ,palbinfeI im fübL %eil befl @atbafeefl mit einem Banbgute [atullfl Ca, j. Sermione. sirus, i, m. (\JItl. f1t(l6., § 91) @tube ffitt 2fufbewa~rung von @etteibe Cu. sis, vulgäte ~onttaftion für SI vis (§ 22) e~äIt. ~idjter geftatten fidj audj mbbn. wie sive ... velO, sive ... aut V. 3. ober: flagitia Democriti sive etiam Leucippi Ci, matri seu novercae Li ffllt ~otteftur: eiecto sive emisso Oatilina Ci; mit potius: discessu sive potius tur- pissima fuga Ci. 4. (interrogativ) obe!! nli (llg(. El, si al{l ß'rageltlort, du ... äu): dubii, seu vivere cre- dant sive extrema pati V, erravitne via seu lassa resedit, incertum V; freier: sive nullam opem pro- videbat seu taedio ambig'uae spei an amore coniug'is et liberorum T. NB. mie feaH. I,ßrofn ~at seu faft nur (§ 55) uor Si'onfoll. smaragdus (zmar.), i, f (\JItl. f1f/-IY.(layrJo.) <5maragb, ein ~ellgrüner @;belfteht. smi:lax, acis, f. (\JItl. f1,u;;.l,a~) <5tedjwinbe; alfl1tomen pr. @eliebte befl ~tofUfl, bie in eine 6/-tiJ.aS vetlvanbeIt wirb 0. Sminth€U.s, Zminth€U.s, m. (If/-W{}EV.) ~ultname befl 2fpollo, nadj feiner ~ultftätte <5mintlie in %roafl 0. Smyrna, Zmyrna, ae,!. (If/-v(lva) ,pauptftabt ~onienfl; @;inw. Smyrnaei, örum, m. soboles s. v. suboles. sobrlnus, i, m., sobrina, ae, f. (soror aUIl. *so~or, § 29, baf]er sobrInus aU{l *sosnnus, § 34) @efdjltltftetfmb (metter, illCu~me): sobrini sunt ex duabus sororibus, consobrini ex fratre et sorore Do1tatus; ba~et: consobrini et sobrini erfte unb ffweite @efdjwifter, finber Ci. sobrius 3, adv. e (@egf. ebrius s. v.) 1. uildjteru, uidjilictattfdji: male sobrius betmnfen 0, homo num- quam sobrius Ci. Enallage: lympha Ti, nox Pr', convictus @aftma~l, bei bem man nidjt ffedjt T. 2. U1äfitg, eui~aUfam: sobrie vivere Ci, caret invidenda sobrius aula H 3. metaph. liefonnen, berftällbig: oratores Ci, cogitatio sobrii hominis Ci. socculus, i, m. Demin. von SOCCUS, i, m. (\JItl. f1V~xo., f1V~X{,) 1. gr. lRiebetfdjuij: soccos quibus indutus esset (Hippias), se sua manu confedisse Ci. 2. oee. ~dju~ ber <5djaufpielet in ber ~omöbie: Musa tragicis innixa cothurnis et tua cum socco Musa levis 0; vgL Q 10, 2, 22. 3. meton. bie ~omöbie: hunc socci cepere pedem (ben ~ambufl) grandesque cothurni H 4. ~tU ber ~ontöbie: socco digna carmina H socer, soceri, m. (altinb. yvayuras, gr. f~v(l6., § 26, got. swaihra, af]b. swehur) 1. <5djwiegetvater: nostro more cum soceris generi non lavantur Ci. 2. pl. <5djwiegereItern: soceri tibi Marsque Venusque con- tigerant ba ~abmufl bie ,patmonia, eine %odjtet be!3 illCar!3 unb bet memtfl, freite 0, Andromache ad soceros Astyanacta trahebat \ßriamufl unb ,pefub~. V; sociäbilis, e (socio) vereinbar; oee. tlerttagItdj: con· sortio L. sociälis, e, adv. iter (socius, § 75, ~lif. 2) 1. fametab· fdjaftHdj: iambus cedit de sede secunda aut quarta socialiter H. 2. e~dtdj: amor, foedera, sacra 0, torus @;~ebett 0, carmina ,podj3eitflgefänge O. 3· liunbeij· genöffifdj: bellum ber attifdje !Bunbfrieg 357-355 N; societas 684 sol lex Ci, exercitus L; subst. n. sociälia um bie l2(ngelegenl)eiten ber ?Sunbe~genoff en T. ' societäs, tatis, f. \socius, § 41) 1. @Jclltdnfo.mfeit, Xciüt(t~me, ~3el\tctnfd)aft, ~etliinbung: numquamst fidelis cum potenti societas Phi mit gen. sttbi. hominum inter ipsos Ci; mit gen. obi. cives R. sermonis et iuris societate iuncti sunt butdj ba~ gemeinfame ?Sanb Ci, sceleris, periculi, demig-rancli :leiInal)me an N; consilii, laudis, facti Ci, regni L, societatem habere (facere, inire) cum aliquo; fonft. @Jcunffcu. fd)aft, ~crein: nullum erat Italiae municipium, nulla Romae societas vectigalium, nullum conleg'ium Ci. occ. 2. )Bihtbni~, 2U1iau&: societatem fecit (habuit) CUlU rege Persarum N; mit gen. obi. propter Ro- manorum (Atheniensium) societatem ?Sünbni~ mit N societas et foedus I5djuB' unb :lruj)bünbni~ C, belli L d 3· 15icucr1Jadjtgenoffcufd)llfi: magnam pecuniam socie- tates earum provinciarum sibi numerare coegerat C Bithynica Ci, maximarUlu societatUlu auctor (®rünber/ plurimarum magister ('nireftor) Ci. ' socio 1. tmctlligClt, lJetbütDtIt, gemchtfcljafHtd) mlld)en: me cum Vergilio amicitia sociarat Ci, reliquias Danaum urbe V, Lateranum amor patriae sociavit lJelnog 3um ?Seitritt T, periculum vitae mecum mit mir leHen Ci, sermonem cum aliquo cmlnüpfen Cu = consilia mitteilen Ti bidjt. mit clat. natam alicui conubiis Derl)eiraten V; metaph. verba chordis ben l5aiten 3ugefellen H. 'naD. pt. pf. pass. acli. isol. sociätus 3 1. bereinigt: coetus hominum sociati Ci. 2. gemcin[d)afHid): labor O. !non socius 3 (3u sequor) ---------~;----~~.---------------- I. acli. gemehlflllll, iJCXbllllbcu; occ. lJerbilllbeL II. Bubst. 1. socius, ii, m., socia, ae, f. @Jcnoiie, (!lqä~tte, @JelcUc, XeHue~mer; oce. 2. a. ~erbihtbetcr, )Bllllbc~geuoffc; b. @Jefd)iifHJgcuoffCj 3. pl. socii @?tc1ler~llcljtgefcf(fcljaft; socii navales s. v. navalis. 1. 9Jleift bidjt. regnum 0, socium CUln love summa nomen (12Iuguftui5) 0, dapes, lingua 0; pro f. con- silia pacis et togae socia Ci, nocte socia unter bem I5dju~e ber 9cadjt Ci; ace. classis 0 reges Ci agmina, arma V, cohortes 1'. ' , I!. 1. ad eum interficiendum socios conquirit N, vacca et capella et ovis socii fuere cum leone l)atten fidj 3ugefeIlt Ph. 9J1it gen. obi. socH laborum atque discriminum Cu, cOllsiliorum Ci; Don ?SluHl, tJertnanbtjdjaft: socius generis, sanguinis 0; non ber C5:f)e: tori socius, socia ®atte, ®attin 0; bal)er: sin- guli multas luores habent, nulla pro socia obtinet gilt ar~ redjtmä~ige C5:lJefrau S. 2. a. socH foedera- tique Cu, soeii Atheniensium N Helvetii Boios socios sibi adsciscunt C; im republitanifdjen mom finb socH bie italifdjen C5:ibgenoffen aUßer Batium, bal)er: socH Italici S, socii et Latini L, Latinum nomen sociique L, socH Latini nominis bie latinifdjen ?Sunbe~, genoffen L. l5eitbem nadj bem be11um sociorum Ci (91-88) bie italifdjen !nöIferfeI)aften ba~ ?Sürgerredjt etl)aUen I)aben, gilt ber l2tu~brucf socii non ben au~er­ italifdjen !nönerfdjaften: Bocii et exterae nationes Ci Pompeius a socHs imperator deposcitur Ci, XXVI so: cias cohortes tramittit T. 150 wurbe audj fremben lJürften ber :liter eine~ socius et amicus populi R. Ci (non l2(riobat3ane~) gegeben. b. socium fallere Ci' juriftifdje lJormeI: pro socio = se- unD cor, bu!. vecOTS u. s. v. solvo) 1. fjumpffinnig, oefdjriinft: ho- mines non socordes ael veri investigancli cupiditatem excitare Ci. 2. forgloi3, fal)rIiif[ig: Seianus nimia for- tlma socors T, ab Albanis socordius res acta L; mit gen. gregarius miles futuri socors unbdümmert um T. Socrates, is, rr:. (~wxl,lci:1),) ber befannte )]3l)ilofopl) 3U I2ttl)en; ad~. SocrlJ,twus 3 (Xwxl,lcmx6,) foha, tifdj: sermones pl)Hofopl)ijeI)e H, chartae fofratifdje Btteratur. H, domus I5djule bes @3ofrate~ H; subst. SocratlCus, i, m. I5djüIer, I2tnl)iinger be~ 150fratei3: Xenophon N; meift pl. bie 150fratifer Ci. socrus, üs,!. (socer, bgl. lxv(lci, aftinu. yvayrtls) I5dj11Jieger, mutter; fprieI)w. premit invisam socrus iniqua nu- rum O. sodalicium, ii, n. 1. Sfamerabfdjaft, lJreunbfdjaft: ius sodalicii O. 2. gel)eime ®efeUfdjaft, ®el)eimbuub: lex Licinia, quae est eIe sodaliciis Oi, sodaliciorum crimen geI)eime Umtriebe Ci. !non sodalis, is, m. <®efellfdjafter'; 1. smitgIieb einei3 ~rieftedoUegiumi3; pl. ~rieftedonegium: Augustales T. metaph. 2. Sfamerab, ®enoffe: fide veterem tutare sodalem 0, Autronio sodales et conlegae defnerunt Oi, soclales ac1ulescentium TarquiniorumLi bilbI. Eurus soclalis hiemiB H, cratera Veneris sodalis ®efiil)rte H' oce. Sl:ifcI)genoffe, ,8edjbruber: epulabar eUlU sodalibu~ omnino modice Oi, Pompei, meorum prime soclalium, eUlU quo saepe diem me1'o fregi H, gaudens soda- libus fidj freuenb an luftiger ®efellfdjaft H. 3. 9JCitgIieb einer gel)eimen ®efeHfdjaft: quos tu si sodalls vocas, officiosam amicitiam nomine inquinas criminoso Ci. 'naD. sodalitas, tatis, f. 1. Sl:ifcl)gefellfcf)aft: sodalitates Oatone quaestore constitutae sunt Ci. 2. gel)eime !nerbinbung: (consensio) magis honeste quam vere soclalitas nominatur Ci. 3. abstr. Sfamerabfcl)aft, lJreunbfdjaft: cognatio, soc1alitas, colleg'ium Ci, odium ex intima sodalitate coeperat T. südes lJormeI ber Umgang~fpradje = si audes (§ 5:3) lnenn bu Buft I)aft, willft; wenn' ~ gel)t; gefiiUigft: copu- lando verba iungebant, ut sodes pro si audes Ci. 91ur ali3 .pöffidjreiti3formeI nadj imp. da mihi, si audes Pl, clic sodes mihi Pl, me (sc. relinque), sodes H. Sogdiäni, orum, m. ?Se11Jol)ner ber l'egio Sogdiana, be~ Banbe~ illt1ifdjen DJ;ui3 unb ~aJ;artei3; sg. Arimazes Sog'dianus Cu. sol, scHis, m. (au6 *sävel, bor. MAWC;, got. savil; bAL auel.) I1EAac;, I1EA1)V1)) 1. 150UllC: solis radii Cu, ignis Ci, sole orto L = sole novo V mit 150nnenaufgang, sole medio frU smittag Ph, sole supremo gegen 150nnen, untergang H, sol oriens et occidens Ci; met on. surg-ente a sole ad eum, quo vespertina tepet reg-io Don ,offen bi~ lllleften H. @Jpridjw. nondum omnium diernm sol occidit ei3 Ht nodj nidjt aller :lage I2tbenb L. 2. per! on. 15nlluCltgllit (i~äter mit ~[~oTIo ibentifi3iert): currus, regia Solis 0, filia Solis ~afipI)ae 0 i Don ben ®ermanen: deornm numero ducunt Solem et Lunam C, unb ~erfern Cu. met on. 3. 15olllltltli~1t, ·fd)dn, .\1Jiitmc, ambulare in sole Ci; fpridjw. pro- ceclere in solem et pulverem öffentlidj (in ber ftaubigen fonnigen l2{rena) auftreten Ci; cedat OtiUlll militiae, umbra soli bai3 fdjattige .peim bem fonnigen Sfampf' gefilbe Ci. 4. Xllg: tres soles totidemque noc- tes V, huncine solem tam nigrum (unl)eiIDoll) sur- rexe milli H; occ. fllltlliger ;tag: si numeres anno solaciolum 685 sollertia soles et' nubila toto O. @Jfan3~l1nft: Africanus Brutum appellat H. solaciolum, i, n. IIeiner 5. metaph. @)OltltC, @?tem, sol alter Ci, 80lem Asiae :lroft: doloris Ca. Demin. Don soläcium, ii, n. (solor) 1. XroftmitteI, ;trofi: sola- cia dicere :lrofhnorte 0, parenti suo magno solacio in laboribus fuit Ci. occ. 2. mllbcrllng~., ,pUfil" mittel, BUfhld)t: haec studia adversis rebus perfugium ac solacium praebent Ci, solacia servitutis Ci, non salutis spem, sed sohcilUll exitii quaemnt Ci. 3. ~rfa~, ~ltifd)äbig1l1t!Jr jBergütullg: tumulo solacia posco 0, cineri filii sui solacium reportare ex tua calamitate Ci, nimius honos in solacium cessit T, non nltione nec solaciis opus est T. 4- meton. ',tröftet, Xröftertn: aves solacia ruris O. s') !Sopbtft, gewerfl(l, mä~iget B~l)rer ber ~erebfct1nreit unb '-J,l1)Uofopf)ie Ci, Sophocles, is, m. (L'OcpOXAij,) ber betüI)mte ~r~gifer, 497-406; vae. Sophocle Ci; adi. Sophocleus 3 (L'0cpOXAElO,). Sophoniba, ae, f. ~od)ter be5 .pai3brubal, ®emaf)lin bei3 numibifc6en ~öl1igi3 !S1JP()a,l; L. sophos, sophus, i, m. (\3'm. tYocpo,) weife Ph. sopio 688 - sortitus 1 .. ~mfdjfafern~ pervlg!lem draconem herbia 0; oce. 0 coniunx ~ugme 0, a. 2Ui3 S'{o(ewod: 0 801'01' Aeca 801'01' (S'{amiHai\ur ~reun: söpi? 4 ... lvi (ii) , I~u.s (aftinb. sväpayati '[d)läfert ein') I tres qsar~en 0 H u. bctallben; sopl,tum fUlsse regem subito ictu L; im bin) V. pt. pr pass. !utgefdjIafClt, fdjlafcnll! sopitos delndunt sorörius 3 fel)wefter(iel): oseula O. mau. somma sensus V. 2. metaph ö1t1: !/lul)e britlgcu' t' f' (' ,., . pass. fdJfummcnt: sopitam consuetudinelll excitare cl s~~~f)'te lSb J 'n:~~ro tel!!!t')' OIe alten tömifcf]en ~ofr iuoten auf sopitos suscitat ignIs bM unter ber I.!Ifel)e glimmenbe V' I--:;--'o~o_eor~o~a~e~t~ge"r~et-;-;'J~-:;---r:--c::-:;:~-:;--_____ _ quies sopita empfinbungi3Iofer 6el)laf L. ~a3~ 11. ~n0, ~n0ftctll, ~o~tafeI, ~o\3ftii6d)cll; I sopor, oris, m. 1. tiefer, l:U~tget \3djIaf; euphem. I meton. bai3 .~llfelti . ~obe~fdjIafi perfon. \3djfafgntt: sopor fessos eom- 1 2. bet (au! ~oMafe[cf]en gefcf]rreliene) Orafc(f~rlld), mci~, ple:tl~l:r artns V, soporem carpere geniefien V, ergo fagllllg, . ' QumtIlmm perpetnus sopor urget? H. consan"uineus 3. bM (btttd)!3 ~OI3 augetelfte) 1.!I1Ilt; Leti Sopor V; oce. lBetiillbllllg: animi corp~risque I metaph. 4. \3d)irffaI, dico, § 66) unflätig: ver- sus Pl. . spurci-ftcus 3 (facio, § 66) unflätig Pl. spurco 1. befubeln, unflätig macf)en, verunreinigen: fo- rum Ci. mon spurcus 3, adv. e fcf)muilig, unfauber, unflätig: spur- cis sima saliva Ca; meift metaph. spurce dicere Ci, homo Lueilius, Dama H. sputätilicus 3 anf:pud'en~wert, abfcf)euIicf): crimina bei spondeus, i, m. (sc. pes; ~\1J. rJnovoliio" § 91, ~bi· 2) ber mer~fufi ~ponbeu~ Ci H. spongia, ae, j. (\5\1J. rJnoYYtlx) ~cf)wamm: in pulmo- nibus est adsimilis spongiis mollitudo Ci; metaph. spongia pectori tegumentum ein weicf)er, er \Rebe) rnu~, truden: squalidiora Ci Or. 32, 115. squälor, oris, m. (squaleo) 1. ~djmui), Unfauber" leit: vestis obsita squalore L, imbellibus manet squalor (lange~ .paar) T. 2. oee. a. ~rnnerge\lJanb: aspicHe squalorem sordlsque sociorum Ci; meton. ~rauer, ~lenb: squalor et luctus, lacrimae et squa- 101' Ci, maximo in squalore volutatus est ad pedes inimicissimorum Ci. b. ®Üit~ett, Un\lJtdHdjfeit: 10- corum Cu. squäma, ae,j. (bgL s. V. squäleo) ~cf)uppe: animantes squama obductae Ci, serpentis ° V; metaph. loricae \ßan3erfcf)uppen V. ilav. squämeus 3 fcf)uppig: membrana 0, anguis V. squämi-ger, gera, gerum (§ 66) ~cf)uppen tragenb, fcf)uppig: cervices anguis 0. squämösus 3 (squäma) voll ~cf)uppen, fcf)uppicf)t: cor- pus piscium Ci, draco V. squilla, ae, f. (15m. rJ"t).).«) strabbe CiH. st! interi. ft 1 ftiHl Ci. Stabiae, arum, f. ~t. in stampanien fübL von \ßom, :peii, mit biefer ~tabt 79 n. ~~r. verfcf)üttet ° PU; bav. Stabiänum, i, n. miUa be~ wtariu~ bei ~tabiä Ci. stabilimen, inis, n. ~tüile: regni mei Aecius bei Ci. mon stabilio 4. 1. befeftigen, feftftellen: stipites C, na- ves L. 2. metaph. aufrecf)t erljaIten, feftigen, ficf)ern: Ttillius, qui libertatem civibus stabiliverat Aeeius, regnum Cu, rem p., urbem Ci. mon stabilis, e (sto) 1.. aum ~te~en geeignet, wo man spumo 1. (spüma) fcf)äumen: spumat vindemia la- . bris V, fluvius spumabat V; meift im pt. pr. act. spumäns, ntis fcf)äumenb: rictus 0, patera, sangnis, feften tyufi faffen fann: stabile certumque solum C11, stabilitas 694 status· locus stabilis ad insistendum L; oee. fcftfteI)cnb, fcft: stabilis sedet insula ponto medio 0, pes 0, rates L, gradus T, equus ba5 feH fiebt L, pugna in ffieil) unb @lieb L T. 2. metaph. ftanb~aft, feft, nn< crfcIJüttctHd), bauernb : amicitia, fortuna, matrimo- nium Ci, oratio stabilis ac non mutata Ci, id sta- bile ad paenitelltiam erit ficljere 03tiijJe Ti oee. spon- dei geruicljtig H. ~au. stabilitas, tätis, I bM l}eftfte'f)en, l}eftigteit: peditum stabilitas et mobilitas equitum C; metaph. ami ci- tiae, rei p. ~eftanb Ci. stabulo, äre unb stabulor, äri im 03taHe Hel)en' metaph. ficlj lUO auf'f)aIten: pecudes stabulalltur in an~ tris 0; aet. Centauri in foribus stabulant lagern V. inon stabulum, i, n. (sto) ~tallbllxt, ilagcr: apes asta- bulis recedunt V, silvae, stabula alta ferarum V. oee. a. ~ixtil~allil Pli. b. ~otbeff Ci. c. ~taU: stabulis gaudet pecus H, pastorum stabula Ci, sta- bula Larentiae iniel)'f)of L. stadium, ii, n. (\)'ru. O'uid'wv) 1. ~tabhtllt ali3 \längen, mati (runb 200 "'); gen. pl. stadium (= amoiwv) Cu; feItener stadionun. 2. meton. lRennba~lt (ein !Stabinm fang): stadium currere Ci; metaph. ~a~ll: lauc1is Ci. stagno 1. 1. intro c:reiclj macljen', alliltrcten: aquae late stagnantes Cl,t, stagnans flumine Nilus V. 2. ilberfd,JllJemmt feilt: stagnat paluc1ibus orbis 0. 3· trans. über[d)tlJtmmclI: loca stagnata 0, plana ur- bis Tiberis stagnaverat T. inon stagnum, i, n. (sto) 1. fte'f)enbei3 1.ffiaffer, 03ee, :reiclj, \la clj e, \ßful)l: stagna lacusque 0, rana stagni in- cola Ph. metaph. 2. ~affin: undique latius extenta visentur Lucrino stagna lacu H, navale 5u 91au, macljien T, calic1ae aquae 3um ~aben T. 3. Iangfam flietienbe(l 1.ffiaffer: Phrixeae stagna so1'o1'is SjeUe5' :pont 0, Coeyti, Caystri stag'na V, stagna refusa vac1is bie :riefen bei3 9J1eere5 V, stagna N erei V. stamen, inis, n. (stare 'bae !Stellenbe') 1. S}XUf5U9 an bem (bei ben 2(ften aufredJtfte~enDen) [ßebftu'f)l, ~ette: s t a- men secernit harundo, inseritur subternen O. 2. meton. l}aben: stantis percurrens stamina telae 0, succincti operoso stamine fusi 0, stamina c1igitis torquere f:pinnen 0; metaph. Clotho nevit stamina 03cIJicffaI5fäben 0, natalis stamina nostri 03cI)icffal 0; stamina araneae i5:pinnenfäben 0, stamina pollice sollicitat rüI)rt bie (fabenartigen) 03aiten 0. Staseas, ae, m. q5erl:pa±etHer aU(l 91ea:pel Ci. statarius 3 (sto) ftel)enb, feftftel)enb: miles ber in ffieil) unb @[ieb fecljtenbe Binienfolbat L; biIbL orator ein rnl)iger 81ebner Ci unb subst. statarii 03cljanf:pieler im rul)igen ~I)ararterftücf Ci Brut. 30, 116. Statelli, orum, unb Statellates, um, m. inöHerfcljaft in \ligurien; adi. Statellas, atis: ager L. statera, ae,J. (~1lJ. O'TaT~f!, § 92) [ßage: aurificis @oIb' roage Ci. statim (sto, § 79) adv. HeI)enben l}ufiei3, auf ber 03telle, fogleiclj, aIi3bafb: utrum igni sta tim necaretur an in aliuc1 tempus reservaretur C; oft folgt :rem, :poral[ ajJ: statim ut, simul ac Ci. statio, onis, J. (sto) 1. bai3 ~tel)CIt, ~teIf!tug: in statione manus pugnae paravi in l}ecljterfteHung 0. meton. 2. ~teIle, @)tanblltt, S}Xufcn±l)aIt: Terminus po- situs statione 0, statio gratissima mergis V, sexta Imins principatus staUo an fecljfter 03telle bie gIücfliclje . Beit biefe5 l}ürften T; oee. 2hlfer~(ll~, lReebc, )Bltd)t: stationes litoraque omnia classibus occupavit C, statio tutissima nautis V; bilbr. fluctibus eiectum tuta statione recepi 0. 3. ~ad)1Jllftelt, ~ad)e: sine stationibus et custodiis sternuntur L, ii qui erant in statione bie 1.ffiaclje Hanben, auf 1.ffiaclje lUaten C, stationem agere 1.ffiaclje. 'f)aIten L T, in stationem suc- cedere aorö[en C; meton. ~lld)lltallllfd)aft: stationes equitum ffieiter:piteh3 C, statio Romana in porta se- gniter vigiliam agens L; metaph. ~ad)c, \l311ftcn: c1e praesidio et statione vitae c1ecedere Ci, oculi in statione manebant blieben anf \ßoften, wacljten 0. Statius s. v. Caecilius. . statlvus 3 (status) fte'f)enb, feftfte'f)enb: praesic1ium \ßoften L, castra 03tanblager, 03tanbquartier L; anclj: statl:va, Orulll, n. aHein: locare Cu, ponere L· ironifclj: praetor sibi stativa castra faciebat blieb bort mütiig liegen Ci. Stator, o1'is, m. (sisto) cl}lur~tl)emmee, ~uItname 3u:p, :piter(l: fugam sistel Statori Iovi templum voveo L; bann c~r'f)alter': Iovem statorem Imius urbis vere nominamus Ci. statua, ae, f. (status) 03tanbbHb, ~ilbfihtIe, 03tatue' mit gen. obi. equestres :M:arcellorum statuae Oi; gen. subi. urbium statuae bie uon ben 03täbten euier), teten H; illi sta tu am sta tuere Ci, statua tacitur- nius fcljweigfamer wie ein ~ilb H. statilmen, inis, n. 03tüjJe; oee. statulllina navium 03cljiffi3ri:p:pen C. inon statuo 3. statui, statütl1s (bom subst. status) 1. ~i!t< fteffelt, allffteUClt: equum ita statuit Cu, nec statuere quic1quam poterant nec quoc1 statutum erat manebat olllnia perscindente vento L, captivos in medio sta- tuit L, crateras maguos stattmut V, statuam ante aras invencum V; bicljt. agI'o meo lignum (arborem) :pffmwn B; oee. mtd)tcu, erbauen: aras ° Ci V, opera N, tabernaculmu NO, statuam Ci; metaph. regnum Ci, moenia V grünben, urbem, quam statuo, vestra est mit uerfel)rter S}Xttraftion V, rem p. ftüjJen Ci aliquem regem einfejJen Cu. rnetaph. 2. al5 beftimmt altlle~UlCn, bafUr~aItcn, glllubelt! statuit sibi non ex- spectandulll esse C, Pompeius hunc hospitio suo dignissimum statuit Ci, nos nostram causam per- facile cuivis probaturos statuebamus Ci. 3. fei1ett, eiuridjten, llnorDnen: senatus ceterae multitudini c1iem statuit :rermin fejJen S; ug[. die statuta L, tempus colloquio L, modnm diuturnitati illlperii Ci, cupidi- nibus H; oft mit SjeifcI)efajJ: Atheuienses statue- runt, ·ut urbe relicta naves conscenc1erent Ci ea tabula statuitur, ne Creta sit provincia Ci. ,;.. fie< fd)ItcffCU, ftd) tlDtUel)UlClt. WUt inf belli finem facere N, Oaesar proelio supersedere statuit C; mit lnbir. l}r. nomlum statuerat, conservaret emu necne fcljIiiffig werben N; ug1. apud animum suum statuere bei ficlj fcljIiiffig werben LS; mit SjeifcljefajJ: statuunt, ut X milia hominum mittantur C; oee. 1tttcHcup ent< fd)eibcn: ne quic1 gravius in fratrem statueret fein aU5u 'f)arte5 Urteil fäHe C, triste aliquid ein I)artei3 UrteH fäHen 0, cum de Lentnlo ceterisque statuetis S, in Sabinam exsilimu statuitur ba5 Urteil lautet auf inerbannung T, res privatas entfcljeiben 0; euphem. ii, qui c1e se statuebant bie ficlj felbft ricljteten (~efW' mörber) T. statilra, ae,1 (status) @rötie: homines tantulae sta- turae C, pudicitia ali staturam werbe ba5 1.ffiacljMum beförbert C. status 3 S. V. sisto. status, ÜS, m. (sisto) 1. bai3 @)te~cu: status, inces- sus, sessio, accubatio Ci; fon Er. ~teff!tltg: ut athle- tae his statibus in statuis ponendis utereutur, quo- modo victoriam essent ac1epti N, artificis status ipse hit verriet ben ~ünftler 0; oee. I15tcffllng beil fjcd)terf!: minaci Porphyrion statu H, statu movere hostem an(l ber 03tellung werfen L; metaph. saepe adver- sarios de statu omni deiecimus Ci. 2. metaph. I15taltO, .8llftanD, ilage, )BCXfllffllltg, )Bet~iirtl!iffe: eo statu stelio 695 stimulo res er at bie 03ad)e ftanb fo C, urbanae res in commo- strati caec1e hostes L, ferro pecus H, moenia 0, c1iorem statum ]Jerveniunt bie inerI)iiltniHe in ber 03tabt ariete muros L; bicljt. Troiam a culmine ftür5en V, lverben erträglicljer C, in pristinum statum rec1ire C, torrens sternit agros, sata fcljwemmi nieber, fort 17; nunc in eo statu civitas est, ut Ci, vitae status Ci, rnetaph. corda stravit ]Javor brücfte niebet V, irae status caeli ~efcljaffenl)eit L. 3. oce. ~efta1tb, ~lJ~l< Thyesten stravere warf aU ~oben H. 3. sternUm ftaub: 1'ei p. statUln labefactare Ci, pro statu civitatis aequor tumic1um regt ficlj V, stratum silet aequor nulll1m vitae discrimen vitare Ci; pl. multorum eben V, straverunt aequora venti V; metaph. c1i excisi status ber [ßo'f)lftanb uieler wurbe vernicI)tet T. stravere ventos bracI)ten 3ur ffiuI)e H, odia berul)igen T; steHo s. v. stellio. ace. lapic1e quadrato stratum solum mit Ouabern stella, ae, f. (altinb. star, gr. C<-O'T~f!, got. stairno, al)b. ge:pffaftert Ctt, clivum silice L, vias silice sternan- sterna, afio luol)! au~ demin. *sterula, *sterla, §§ 42, 33) c1as locare bie \ßfIafternng uer:pacljten L; bicljt. subst. 1. 03tern: stellae micantes 0, errans, vag'a \ßlanet Ci, strata viarum gepffaHerte 03tratien (\lw.) V. inerrans l}i;l;ftern Ci, C01uans 0, crinita Ci ~omet. II. humum filicum maniplis V, solum teUs V, 2. bi clj t. @eftirn: Gnosia stella coronae V, cinget terram sternunt caesi iuvenci V, cras alga litus stella serena polos bie 030nne 0. tempestas sternet H. a. stravit pelliculis hae- stellans, ntis (stellare uon stella) von 03ternen fcljim, dinis lectulos punicanos Ci, trielinium Ci. SDau. mernb: caelum V; wie ein03tern fcljimmernb: gemma 0. subst. isol. stratum, i, n. \,ßllIfiet, ;:I:led'e; meton. Stellatis ager ober campus @efilbe in ber @egenb 2llßcr: stratum habebat tale N, non stratum, non 3wifcljen ~a:pua unb ~are~; adi. Stellatinus 3: ulla pati velamina possunt 0, mollibus e stratis tribus L. opera ad fabrilia surg'it V. b. equum L, strati equi stellatus 3 (OB!. stellans) geftirnt, mit 03ternen befejJt: gefattert L. ~a'f)er stratum, i, n. I.l3ferhebed'e: picta Cepheus (a!~ @eftirn) Ci, ora Tauri 0; metaph. stel- strata equi 0, mulis strata c1etrahere i5aumfätteI L. latus corpora (ace. gr.) guttis gefIecft ° (ug1. stellio), sternuo 3. sternui (gr. 7rr:af!vvfwb aue *0'7rr:.) niden, Argus mit blijJenben S}Xugen verfe'f)en 0, stellatus iaspide mit ,obi. 5uniefen: Amor sternuit ac1probationem Ca; ensis mit fcljimmernbem 3a~:pii3 befeiJt V. metaph. sternuit lumen fnifterte 0. stelli-fer, fera, ferum (§ 66) i5terne tragenb, geftirnt: sterquilil1um, i, n. (stercus) 9.Jhft'f)aufen Ph. cursus Ci. Stertinius, ii, m. ein 03toifer H; adi. acumen Ster- stellio, auclj (§ 29 am @'nbe) stelio, ouis, m. (stella) tininm be5 03toifer5 H. 03terneibed)fe (fternförmig geflecl't) V; vg1. ° Met. 5, 461. sterto, ere fcljnarcljen Ci H. stercoro 1. büngen: agTum Ci. inon Stesichorus, i, m. (Ir:1JO'{X0I!0') gr. \llJril'er aui3 Sji, stercus, oris, n. Si'ot, 9J1ilt, ~ünger H; ali3 03cI)mä'f), mera, etwa 645=560. wort: stercus curiae Glaucia 03cljmujJfinf Ci; Q. ST. Sthenelus, i, m. (Is-tVEAO') 1. ~önig in mgurien, D. F. = quando stercus c1elatum: fas ber 15. ~uni, inater bei3 ~lJcnU(l, ber in einen 03cljwan verruanbelt an bem ber ~e'f)ticI)t vom ineftatem:peI abgefü'f)rt lvurbe 0. wurbe. 2. 03o'f)n bei3 \ßerfeUi3 unb ber S}Xnbromeba, sterilis, e (altinb. stad-;; 'unfrndjtbare stl\~', gr. r1Hi:f!a f. inater bei3 ~urlJftl)eUi3; adi. Stheneleius 3 (I,'iEvE- = got. stalro f. 'unfrncf)tlJar') 1. unfrucljtbar: harena, An;;O'): hostis ~urlJft'f)eui3 0, proles ~lJcnU5 0. ag er Y, palus H, platani an benen feine ffieben ge30gen stibadium, ii, n. (\)'\]). O'ußMwv) 81u'f)elager, 81u'f)e, werben V, aristae leer 0, avenae 03cljwinbel'f)afer V, HjJ Pli. vacca (67:f!i(!a ßovS) V, mulier T, domns oI)ne ~in' stigmatias, ae, m. (I\'\]), O'uYflarfac; bon O'rtYI_w ~ranb, ber Pr; oce. (b i clj 1.) unfrucljtbar macljenb: sterilem mal) ber @ebranbmarfte Ci. sentit seges robiginem H. 2. metaph. frucI)UOi3, stigmosus 3 (stigma) vo[( ~ranbmale Pli. erfolglo~, leer: sterilem sperando nutrit amorem 0, stilla, ae, I (stIria (§;i{l3a~fen, al\o uielL au~ *stIrula, pax in bem nicljti3 3U uerbienen ift T, epistulae oI)ne §§ 42, 33) :rro:pfen: muriae Ci. ~au. @efcljenf Pli; f:pät mit gen. virtutum sterile sae- stnli-cidium, ii, n. (cado, §§ 66, 43) ~acljtraufe Ci. culum arm an T. ~au. stIllo l. (stilla) 1. intro träufeln, triefen: c1e Hice t ·l·t . f U f ,.k b f' Pl stillabant mella 0, pugio stillans Ci. 2. trans. s en 1 as, tätIS,·. n ruuA ar elt i. träufeln laffen: stillata de ramis electra abgeträufeHer sternax, äcis abwerfenb: equus V. inon ~emftein 0, rorem ex oculis :rränen vergietien H. sterno 3. stravi, stratus (aftinb. strnitti 'ftreut, luitft stilus, i, m. 1. ~d)tetbftift, @lrtffeI. Bum 03cljreiben nieber', gt. O'T6l!vvflb, O'r:0I!EVVV,Ut, goI. straujan, aI)b. auf ben 1.ffiacfJ",P"",,,dl sendum C, tibi . mit aee_ pron, quis suscensea't n1""",,",'Träbit) V; nom lRange: supremus Iuppiter ber etgabenfte H; ngI. rex ipse Iovis de gente su- prema V. 2. I}.(ttrib. suprema nocte V, Turne, in te suprema salus V, supremis testamenti verbis T iudicia suprema :teftamente Plij :präbif. sole su: premo beim Ienten l5q,ein ber 150nne H. iSef. uom 2eben~enbe: dies supremus :tobe~tag Ci, obire diem supremum in ben :tobe~tag treten = fterben N; -aber: spoliatus diei supremi celebritate feiner :totenfeier Ci. ~ager non allem, wa~ 3um :tobe gegött: supremi tori 2eiq,enbett 0, ignes l5q,eitergaufen 0, munera, honor Iente Q;gte V, tituli ®rabfcfJrift Pli. Enallage: sociam tori vocat ore supremo erfterbenben ~unbe~ 0, oscula l5q,eibefuji eine~ I5terbenben T, voce ciere supremum ben l5q,eibegmji, ba~ vale V. l5egr oft subst. isol. suprema, örum, n. a. le~tt ~~re, lBeftllttnng: ci- neri ingrato suprema ferebant erwiefen V, solvere suprema militibus T. b_ (Sterbeftnnbt, Xob: carmine eius suprema defievit T, agitare de supremis an l5elbftmorb benlen T, supremis adpropinquare" ad- motum esse bem :tobe nagen T. c. fterbIid}e Über~ refte: supremis eius honores dati L. d. le~ter !fiille, supera 713 Xeftllntent: senatus egit de supremis Augusti T. 3. macie confecta suprema forma viri V, ad supre- mum ventum est an bie äu~erfte @renae V. 4· quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum aum erften unb Ientenmal O. - NB. suprä unb summus s. VV. superä s. v. suprä. supero superäbilis, "e (supero) überfteigbat: murus Lj metaph. übetwinbIicfJ: per vim 0, nullis casibus su- perabiles Romani T, caecitas geiIbat T. super-addo 3. addidi, additlls lege, fene obe~ barauf. bebelfen: magnam vim telorum superfundere Britanni überfq,ütteten un~ T, alae superfundunt equites l~etfen 3U iSoben T. 2. 1·ejl. unb med. iiberf1ie~en, ~ftrontcn, lid} ergie~en: Tiberis superfusus au~getreten L, super- fundi in campos Cu, undae fastigio (dat.) operis superfusae ergofien fiq, üoet ben ®i:pfeI Cu; metaph. hostes superfusi bie fid) über il)n ftür3ten L, laetitia se superfundens 3U geftig L, MacedollllID gens super- fudit se in Asiam überflutete I2lften L. super-gredior 3. gressus sum (gradior) überfcfJreiten: ruinas Cu; metaph. feminas pluchritudine übel> iSefiet in awei ?IDötiem: tumulo super addIte car- men V, super addita vitis V, laurus Pr. superätor, öris, m. (supero~ Übetwinber O. superbia, ae, f. (superbus) Übermut, .poq,!llut, .l5tola: repudiatio SUppliCllID superbiam coargmt C~, pro aequitate superbia invasit S; oec. sume super- biam quaesitam meritis woglnetbiente~ l5eThftbewujit, fein H = tanta Vespasiano superbia T. superbi-loquentia, ae, f. (§ 66) übetmütige lRebe: Tantali biq,t. bei Ci. superbio Ire 1. übermütig, ftola fein; mit abl. nomine a'vi fiq, brüften mit 0; mit ~aufalf~n:. sup~r- bire miles, quod T. 2. :prangen, :praq,hg fem: concha superbit Pr. lBon superbus 3, adv. e (super). 1. ~od}rllgenb, ~od}~ Ilnfgerid}tet: Atina potens Tlburque superbum V, gressus glomerare superbos goq,aufgeriq,tet traben V, foribus domus alta superbis V. 2. metaph. ~~d}~ fll~tenb, ~od}miitig, ftol3! superbe respon~ere N, ~­ perare C, Tarquinius superbus est h~~Itus et dic- tus Ci; mit abl. parto regno Cu, pecuma Hj subst. parcere subiectis et debellare superbos V. E.r:al- lage: dictum, victoria Ci,. vox V, dens eIeI, w.~gIe, rifq, H; superbum est dlCere e~ 3eugt .non Uber, mut Ci.' 3. oee. er~llben, ~od}, Ilnßgc3etd}net: po- pulus late rex belloqne. superbus V, Veneris .. con- iugium V triumphus, Atrldae H; metaph. ~rad}ttg, ~tllngenb; postes auro spoliisque superbi V, ostrum, aulaea V, limina H. super-eilium, ii, n. (*cilum '~ugenfnod)en', arfo '~atl auf ben ~ugenfnodjelt fi:f2f) 1. )Braue, &ugenbr"!1e: hlr- suturn V. deme supercilio nubem netfq,euq,e bte ?IDoHe uon bein~r cl5tim' H. ~eift pl. superciliorum aut remissio aut contractio Ci; biq,t. Iuppiter cuncta supercilio rnovens mit einem I}.(ugenwint H. ~. meton. a. ~rnft finftereß !fiefen: rnatrona severl super- cilii O. ' b. {)od}mut, (StoI3, ~iinfel: quid ego de supercilio dicam? Ci. 3. metaph. (bgL orp(!1l.) &n~ ~iiije er~ii~ter lRllnb: clivosi tramitis V, tumuli L, .um ljuji ber I}.(ngöge L. super-eurro, ere übetireffen Pli. _ . super-emineo, ere übmagen: :fI.uctus (VIros V) super- treffen T. superi örum, m. S. v. superus. super-iaeio 3. ieci, iactus unb iectus (§§ 43, 71) 1. bambel> baraufwerfen, ,legen: superiectä veste 0, scopulos s~periacit undä Pontus bebecft, überfLutet V, superiecto aequore (abl. abs.) damrnae natarunt ba ba~ ?IDaffer über fie gereingebtoq,en war H. 2. me- taph. überfq,reiten: superiecere augendo :lidern über- fq,ritten bUtq, Übetireibungen bie @Iaubwürbigleit L. super-immineo, ere (§ 72). fiq,v.über etw. ergeben: pastorem sequens superimmmet" . super-impono 3. positus (§ 72) oben barauflegen, .fenen: harundinem 0, saxum L, statuam monumento (dat.) L. . .. super-ineidens, entis uon oben geremfturaenb: tela, viri L. super-ineubäns, antis oben baraufliegenb L. super-ineumbo 3. cubui (§ 72) fiq, oben barauflegen O. super-inieio 3. ieci, iectus (§ 72) b~mberwerfen,. ,~ege~: quo superiniecit textum rude Baucls 0, supel'lruectls quis latet togis?O. .. super-insterno 3. strävi, strätus (§ 72) oben bambet' breiten: tabulas L. super-läbor 3, läpsus sum bamber. gingle~ten L. super-lätio, önis, f. (super-fero) Übetiretbung, .pt), :perbel Ci. superne (bon super) a~v. 1. non o~enger, au~ ber .pöge: gladium superne mgulo de:ligl~ L,. superne labitur amnis V. 2. ooen: mutor 1ll alltem su- ~rneH. . supernus 3 (bon super wie pronus bon pro) oben befin~' Iiq" oben, ober: Tusculum goq,gelegen H, numen bte oberen, bie .pimmeI~göttet O. supero 1. (superus) I. intro 1. ~erborrllgen, iiberragenj metaph. iiberlegtn fein, bie Ober~llnb ~Ilbeu, obfiegenj 2. im Übetf1n~ uor~llnben fein; oce. iibrig fein, iibrigbIeibenj biq,t. Ilm il:eben fein, bleiben. H. trans. eminet omnes O. super-freies, ei, f (eigtL 'watl über ber faeies, bet: ~ä~e bet: ~t:be ift', § 43) Oberfläq,e;. .oee. Obetbau be~ .pa1;lfe~ (@egf. @runh, @runbfIäd)e): ruhil te~et solu~ patl'l~e, sed in superficie tignisque cantas. nobls patl'lae 1. iiberfd}reiten, iiberfteigcn; 2. iiber ... ~inllnßbtingcn, uorbei~IlHimnj metaph. aUbodommen, boranß fein, iibertreffen, ilberbietenj 3. iiberl11inben, iiberl11iiItigen, bie Ober~llnb ge~ pendet? L. super-fio, :lieri übrig fein Pl. . . super-fixus 3 (fi:go) aufgeftecrt: capIta hostmm L. super-fiuo 3.:fI.üxi 1. iiberftriimen, iiberf1ie~tn: Nilus super:fl.uens T; metaph. Cicero iis supra mo- dum exsultans et superfiuens videtur T. 2. im Überf1n~ uor~llnben fein: superfiuente multitudine T. 3. iiberf1iiffig fein Q. , . . super-fundo 3. füdi, füsus 1. bllriibergte~en, ~ber~ treten laffen: superfusis tingamus corpora lymphis 0, unguentum Pli (sidera) mare superfunderent ad- versuS te:r:raru~ ereptores Tj metaph. iiberfd}iitttn, l11innen. 1. 1. superat foliis oleaster V, (ang~es) superant capite Vj metaph. (im ~tiege): cum VId~ret h?stes equitatu superare N, per biduum equestrl proelio C, superat multitudo Latinorum L; fonft: supe~at ~en­ tentia Sabini C, quoniam superat fortuna V, Iamlam fata superant aeigt feine ~aq,t V, superante s~lo gewann bie Oberganb V, forma superans unuergletq,· Iiq,e l5q,öngeit V, superans animis ~b~rwa~e~~en mute~ V. 2. quis tolerare potest illlS dlvltIas superare, nobis deesse rem familiarem? S, su- superobruo 714 supinus perat gregibns inventas He firojJen non S{raft V, sn- perat omnibus umor Vi ace. nihil ex commeatibus superabat L, si de quincllnce remota est uncia quid superat ? H, res quae Iugurthae superaverant bie er übrigge(affen I)atte Si bef. uter eorum vita superarit überlebte Ci bi clj t. quid puer Ascanius? superatne et vescitur aura? Vi mit dat. captae superavimus urbi V. super-sum, esse, fui, flltürns 1. übrig fein, übrig< breiben (ugL Atheniensibus praeter arma nihil er at super N): non multum munitionis superesse e~ fel)[e nicljt mel)r nief N, bidmun supererat C, tantum superesse maris Vi quod superest fcljIiefjIiclj, übrigen~ V: mit dat. tempus, quod gerendis rebus superesset L; mit inj. superest sopire draconem O. 2. (bon \!ler> fOllen) übrig, am 2ebcIl feinj mit dat. übedcben! super- esse videt de tot modo milibus unum 0, ex eo proe- lio milia hominum OXXX superfuerunt C, temporibus superesse bie fd)limmen ,seiten überfteben N, Lucumo superfuit patri üoerlebte L. 3. im Übetffttfi, reidjIidj II. 1. finmina überfejJen Cu, saltn retia 0, viam iiberf:pringen V, Alpes L, superant montls et fiumina tranant V, fastigia tecti ben @ieber erfteigen V, amnem adversum remis ftromaufwärt~ rubern V; rnetaph. tempestas ripas fiuminis snperavit bie ffiegenmenge C, sUl?erant cacumina nnbes überragen 0, iubae (an- g'unun) superant undas V. 2. Euboeam umfcljiffen N regionem castrorum :paffleren C, cursu insiclias L' clamor superat castra hostium L; metaph. doc: trinis antecessit condiscipnlos, pari moclo supera- turus in ceteris artibus N, omnes splendore N aliquem iustitia C, doctrina Ci, avaritia L. 3. lEer: im S{riege: apud Leuctra Lacedaemonios N, bello superasse Asiam N, consilio arma Pergamenonun Ni metaph. necessitatem ne dii quidem superant L, mei mores falsa (bie Bügen) superant fdJlagen nieber S, casüs omnes V, iram votis, aliquem donis befcIJwiclj, tigen V. super-obruo, ere (aud) getrennt, § 72) oben bebecren: armis Pr. super-occupo, are (aucf) getrennt, § 72) babei über, rafcljen V. super-pendens, entis (pendeo) überl)angenb: saxmu L. super-pono 3. posui, positus auffejJen, auflegen: ma- num 0, capiti decus L. super-scando, ere üoerfcljreiten: corpora vigilum L. super-sedeo 2. seai 'ficlj üoer etw. l)inwegfejJen', einer @Saclje üoerl)oben fein, He erf:paren, unterlaffen: proe- lio C, litibus et iurgiis Limit inf supersedeo loqui apud vos unterlaHe e~, will nicljt L. super-stägno, are au5treten T. super-stes, stitis (auß *super-stäs, -stätis, § 41, 3u sto) 1. babeiftel)enb, gegenwärtig, ,seuge: superstites testes praesentes significat Festus; bal)er: suis utrisque superstitibns praesentibus iJ>ormeI oei Ci. 2. am Beben &feioenb, üoerleoenb: te superstite H, fama bauernber ffiul)m H; mit dat. ut sibi sui liberi super- sti~es essent Ci, filio pater L; subst. mit gen. a1- terms vestrum superstes L, non modo aliorum sed etiam nostri superstites sumus anbere überleben' um f eIo ft geiftig ab~ufterben T. ' super-stitio, önis, f (bOL Buperstes) 1. ,seugen, a~r~fung, ~djw1tr, Stygis caput, una superstitio dIVIS V. 11. 1. lIDa~1t, ~lbergrau6e! superstitionem a religione majores nostri separaverunt Ci anilis Ci superstitione captus L, infectus T. ~. meton: 2rftmeHgion; pl. abcrgliinbifdje ®ebxiindjc: multi ve- tustis superstitionibus fidebant T, magicae T quae- nam illa superstitio (sit), interrogat T. 'SDau. superstitiosus 3, adv. e abergIäuoi[clj: ab recenti clade superstitiosi principes L, id dicitis non super- stitiose et aniliter, sed physica constantique ra- tione Ci. IJOt~anDCIl fein: non solum ut esset pecunia, sed superesset etiam N, quantlun alteri seutentiae deesset animi, tantum alteri superesse dicebat 0, modo vita supersit au~reicI)t V, superesse labOl'i ge, wacljfen fein V; oee. überfHtfftg feilt: ut neque absit quidquam neque supersit Ci. super-urgeo, ere oberl)alo einbringen: fluctu super- urgente fcljlug üoer !Borb T. superus s. v. super. superve,cäneus 3 (bOL supervacuus) 1. iioeqäl)Iig: conditiora facit haec supervacaneis operis aucupium atque venatio l.J1eoenoe[cI)äftigung Ci. 2. überf[ii[fig, unnötig: nihil inane, nihil sine causa, nihil super- vacaneum est Ci, oratio L, de timore (lisserere supervacaneum est S. super-vacuus 3 überffüffig, nnnüjJ, unnötig: super- vacuum est dicere Cu, sepulcri lnitte supervacuos honores H, mihi Baias Musa supervacuas Antonius facit bie S{aItwafferfur (be~ mntoniu~ WCufa) macljt mir bM !Bab in SEaiä unnötig Hi adv. ex supervacuo L. super-vädo, ere überfteigen: munimenta L, omnes asperitates üoerwinben S. super-vehor 3. vectus sum über etw. l)inau~fal)ren: promunturium Oalabriae L. super-venio 4. veni, ventum est 'barüoerfommen'; 1. fidj übet ctw. werfen, reube überfcljüUet bie anbere Pl; oee. Iluilreidjcn: manubiae vix in funclamenta operis suppeditavere L, oft: si vita suppeditat wenn iclj ba~ Beben bel)aIte Ci L T. sup-(sub-)peto 3. petlvi unb petii . 1 .. bereit, no:, ~anben fein, 5U ®ebote ftel)en: ne pabuh qmdem satIs magna copia suppetebat C, frumentum largius o~­ sessis quam obsidentibus suppetebat L, nec conSI- lium sibi suppetere fein ffiat fomme il)nen Li bef. reicljIicl) norl)anben fein: ut cetera milli in dicendo suppetant Ci; bicljt. mit :perfönL @Subj. ut suppetas labOl'ibus bafj bu fortfäl)rft, ,pöUenfttafen ~u erbulben H. 2. oee. au~reicljen, genügen: sumptibus copiae sup- petunt Ci, quibus vires suppetebant ad arma fe- renda L si vita suppetisset L, mdis ling'ua non suppetebat libertati L, pauper non est, cui rerum suppetit usus H, ut (uxor) vitae tuae superstes sup- petat bafj fie f oweit fomme, biclj 3U üoerleben Pl. sup-pingo, ere (pango, § 48) unten anfcljlagen: ful- mentas soccis Pl. sup- (sub-) planto, are (planta ~uBfof)re) ein ~ein fteUen: qui stadium currit, supplantare eum, qmcum certet, nullo modo debet Ci. supplaudo s. v. supplödo. suppHimentum, i, n. 1. ~rgänöung: in supple- mentum classis iuventus atque arma data L, servos in classem ad supplementum remigum dedit L. 2. oee. ~rgän3ung~mannfcljaft, ?Berftädung: legere mi- lites in supplementum alS ~rfajJreferue Cu, partem copiarum et supplementi, quod ex Italia adduxerat, in Helvios convenire iubet C, supplementum vete- ribus (exercitibus) scribere ~rfajJrefertJen au~f)eoen L. jBon sup-(sub-)pleo 2. plevi, pletus (*pleo, IJgl. plenus) 1. nad)füUen, wieDer altfüllen ! adiecto supplentnr san- guine venae 0, aerarium si exhauserimus, supplen- dum erit T. 2. metaph. wiebet IJoff5ii~ng llladjcn, Den m:bgallg erfc~CIt: usum (bM l.J1ötige) provinciae supplere Ci, si fetura g-regem suppleverit V, remi- gium supplet V; bicljt. inania moenia wieber benö[, fern O. 3. oee. (~eereiiteile) cxgäIt3c\t: ad supplenda exercitus damna aurum offerre 3Ut ~rgän~ung ber Bücfen bets ,peere~ T, remigio naves noU~äl)lig mit ffiuberern bemannen L. sup-plex, plicis, adv. ite.r (plica:e) 1. fnictäUiq: supplex te ad pedes abiClebas C~, g'ener a Plsoms consulis pedibus supplex reiciebatur Ci, ego me plurimis pro te supplicem abieci Ci. 2. Demütig bittenD, fie~cnb, ffe~enmdj, suppliciter loqui C, a te supplex fratris salutem petit Ci, suppliciter tristis wie ein ®cljujJf[el)enber V; mit,p ei f clj e f a jJ: veniebat ad me supplex, ut se defenclerem Ci; Enallage: supplici oratione falli Ci, vox L S, dona, vota~: 3. subst. ~dju~ffe~cllbct: supplex dei, deorum N, ~OCll populi R., supplices vestri Ci, repudiatio supplicum superbiam coarguit Ci. NB. gen. pl. supplicum, abl. 8ing. jno!t. unh biclJl. sup- plice. suppliCätio, önis, f. (supplico) öffentIicI)e 2rnrufung ber @öttetnon Eltaat!3 wegen, u. 3W. 1. !Bufjtag, !Bufj, feft (allt ~IDf)altung eineii Unglüd'~): eo anno prodigia multa fuerunt, quorum averruucandorum causa sup- plicationes in biduum senatus decrevit L. 2. SDad, Mt (wegen eineii gIücfficf)en Q;reigniffe~): Romae dierum viginti supplicatio redditur wirb gefeiert C, haec una supplicatio conservata re p. constituta est Ci, suppli- catio omnibus dUs (für = bei aUen @öttern) indicta est L. supplicium, ii, n. 1. (rniefii[[ige~) ~itteu, lYleI)Clt, GJcbet: suppliciis deos fatigare L, in suppliciis deo- rum magnifici (erant) S, quibus precibus suppliciis- que dU possent placari L, senatus dis 8upplicia decrevit ein SDanffeft (ugI. supplicatio) S T; oee. 8eidjen bct ~ittffe~Cltben (bI, (lber Boroeeqweige): 1e- gatos cum suppliciis mittit mit iJ>riebeni3aeicljen .S. 2. bai3 ~1ieberfnien aur ,pinricI)iung, bal)er meton . .pm~ ridjtnng, XODcllftrafc: ad supplicium publice dam- nari N ad supplicium aliquem dare N, dedere C, produc~re Ci, tradere L, supplicium sumere de al~­ quo tJoUaiel)en, persolvere büfjen Ti naclj mna{ogte non poenas dare: supplicium Persas dare (erleiben) potuisse Ni syneed. ~eftrafllllg, ~ttafe: eo~ Persa~ vario suppliciorum genere affecerant mtt aUedet WCartern Cu, snpplicium in parricidas singulare ex- cogitaverunt Ci; ad ultimüm supplicium (~elbftntor~) progredi C, ultimum (summum, extremum) supph- cium alicui indicere (decernere) T. 3. metaph. IDlatter, \1Jcilt, Dnal: satis supplicii tulisse (,punger unb SDurft) C, veterum malornm supplicia expendunt oüfjen bie @Strafen für V, te triste manebit supplicium ®trafgericljt Vi rneton. dira tegens supplicia bie ~~~V. ~ supplico 1. (supplex) 'bie S{nie beuge~, ölt iJ>ü~en fa[[en~; 1. bemütig bitten, ffe'gen: pater pro fiho supphcabat C~i mit dat. populo, senatui Ci. 2. oce. bie @ötter anflel)en, aU il)nen beten: Mario per hostias. (oeim ,o:pfer) dUs supplicanti Si ol)ne dat. supphcatum tota urbe est L. sup-plodo 3. si (plaudo, § 52) aufftamllfen: pedem mit bem iJ>ufje Ci. SDau. supplosio, önis, f. bafl 2rufftam:pfen: pedis mit bem irufje Ci Q. sup-(sub-)pono 3. posui, po situs, bi~t. post~s (§§ 42, 72) 1. nlttet ... legelI, unter ... brmgcll. WCtt clat. anatum ova gallinis saepe subponimus Ci, cer- vicem polo (,pimmeI~fugel) supposuit Atlas 0, homi- nem tumulo beerbigen 0, terrae dentes vipereos fäen 0, pecus fano unter ... treiben 0, Massic~ cae~o sereno in~ iJ>reie fteUen Hi bi clj t. aethera mgemo supposuere suo I)aoen unterworfen 0, Latio suppo- suisse Samon untergeorbnet (nacljgefejJt) 5U I)aoen O. ,oft pt. pf. pass. ignes suppositi cineri bie unter b~r mjclje (fort)gIimmen H, nil ita sublime, non ut Slt suppositum deo untergeorbnet 0; oee. lUttCIt anleg eil, etter beftaiten V, supponunt alil cultros an bte S{el)[e V falcem supponere aristis V. 2. rnetaph. alt bie @;felle fe~en: Hieras criminibus iHis pro rege se supponit reum Ci, ubi ipsi interesse non possu- mus fides amicorum supponitur Ci, iste homo ne-fari~s in eorum locum supponere coepit civis Ro- supporte 716 surgo manos Ci; aGc. lIutcrfd)tebcu: supposita ce1'va 0, supposita persona falsum testamenturn obsignandum cu1'avit Ci, supposta furto Pasiphae V. sup-porto 1. nadjfül)ren, nadjbringen: ex Epi1'o Hs omnia Samoth1'aciam supportari iussit N, frumentum exercitui navibus supportabat C, omnia inde in castra supportabantur L. suppositio, onis, f. (suppono) bai3 Unterfdjieben: pueri eine(l ~inbe(l Pl. suppressus s. v. supprimo. sup-primo 3. pressi, pressuß (premo, § 41) 1. ~et~ ltnter~, ~htabDtiirfen: duae captae naves, quattuor sup- pressae ver[enft, in ben @runb gebol)rt L. metaph. 2. 3Utlirf~, lluff)IlUCU, ljcmmcn: classem suppresserunt legten bei N, iter (fugam 0) C, ho stern insequen- tem C, impetum militum L, suppressit habenas 0, fontem 0; aegTitudinem Ci, iram, querellas 0, pars ultima vocis in medio suppressa sona est fam nidjt ~um [lorfdjein 0; aber voce suppressa de seelere P. Lentuli dixit mit gebämpfter I5timme Ci = ut voee, sie etiam oratione suppressior Ci. 3. im~c~rcnp mderllJ;iirfeu: eius decreti suppressa fama est L, famam supprimentes augebant T, suppresßo Vespa- siani nomine ol)ne iljn 3U nennen T. sup-pudet, ere fidj ein wenig fcl)ämen: eorum me suppudebat Ci. sup~puro 1. (püs) forteitetnj rnetaph. alte (in ber stiefe) dissimulatio mea suppurare potuisset fort, fdjwären Cu; baljer suppuratus dolor fortfreffenber Cu. sup-puto, are nadjredjnen, aUi3redjnen: sibi quid sit utile, supputat articulis 3äljIt an ben ~ingern O. supra (abl. sg. f. bon superus, adv. isoi., § 42; lie[ :cDid)< tern nod) superä) I I. abu. 1. (räumtid)) !lbet~!lIb, obmi 2. Caeittid)) Ilnrijet, ftli~eq ace. Mit frit~et ~erf bnn iJnr~erj 3. (bom ~J1aBe) Darüber, barlibet ~tnllllll, mef)!. TI. präpo[. beim ace. 1. (räumHcf)) liber, auf, u. 3m. a. mit [lerben be(l [letljamn(l: liliet, auf, !Jbcr~llIIi j b. mit [lerben ber lBemegung: über ... ijiu, iiber ... ~iu\lJeg, über ... ijtllllull j 2. (aeitlicf)) iibcq oce. 1m; 3. (born lmalle) üDer ... ~Ütlllt0; ace. 1ll1~CJ;, I. 1. SDie [loHform supera: draco serpit subtel' superaque revolvens sese Ci Nat. deor. 2,42, 106; iumenta in flumine supra atque infra constituit meiter oben unb unten C, variae eircumque supraque volucres volabant V, mare, quod supra quodque ad- luit infra bM obere (Iltbriatifdje) unb untere (stl)rrlje, ni(dje) V, stupet supra manus barübergebeugt V; bidjt. toto vertice supra est überragt He V. 2. mceift in mücfluei(ungen: ea quae supra scripsimus, de quo commemoravi supra, ut ostendimus (significavinms) supra, ut supra demonstravimus, ut supra dixi; occ, priusquam id expediam, pauca supra repe- tarn S T, res hortari videtur (ea) supra repetere S. 3. trecentis aut supra nummornm milibus emptus H. Öfter: ut supra nihil posset addi N, Ha accurate, ut nil possit supra (sc. fleri) Ci, nil supra deos la- cesso nidjt(l meit~r R. mcit folgenbem quam: patiens inediae supra quam cuiquam credibile est meljr ar~ S, intelleg-o illum supra quam ego sum IJetere ljöljet ftrebe a{(l S. 11. 1. a. supra subterque terram pug-natum est L, caeruleus supra caput astitit imber V; bilbL dux hostium emll exercitu supra caput est fist uw3 auf bem 91acren LS, est omnia quando iste animus s u p ra (nadjgeftellt) ba bein 9J1ut ane~ überragt Vi vom I2Xmte: quos supra somnum habebat ali3 [Bädjter ber 91adjtrulje Cu. I2Xl(l geogtaplji[djet I2Üt(lbrucr: ea gens iacet supra Oiliciam üver ... ljinaui3 N, supra Propontid_61ll se abdidit N. b. supnt se eluas 1e- giones collocare C, exire supra terram Gi, supra segetes navigare 0, altam supra volat ardea nn· bem V, fera supra venabula fertur V; bilbL supra ire deos pietate übertreffen V. 2. res, quae supra septing-entesimum annum repetitur ü)jer 700 :Jaljre ljer ift L; occ. paulo supra hanc memoriam vor unferet 3eit O. 3. caesa eo elie supra milia xx L; tres supra tang-ere mel)r aI'3 brei H. lB iI b L huma- nam supra formam über mcenfdjengrö~e Ph, supra vires EI, supra morem V, icl faeinus est supra 00- clites übertrifft staten lvie bie be(l .poratiu(l ~ocIe(l L supra modum über ba(l 9J1C!~ LV; occ. (feiten); supra eum metum accesserat, quod L. suprä-scando, ere überfteigen: fines L. supremlls s. v. super. supter, aUe :Ortljograpljie für Bubtel' V. sura, ae, f. (jonifcf) iJJ!?'1, W!?1)) lffiabe. surculus, i, m. (f~nfopiert au~ *suriculus, § 44, demin. bon sums, ÜB, 111. 3tueig, ~fal;[ Ennius; og!. aftinb. svaruil 'Dpferpfoften', aljb. swirän 'liepfäf}len') 3metg, meii3; ber. l5eSling: surculum defringere l5l)mbol ber lBefisergrei, fung Ci. surdaster 3 (surdus) ljartljörig, ljalbtau)j Ci. surditäs, tatis, f. staubljeit Ci. [lon surdus 3 (uer\ll. mit sordeo?) 1. tllub, flc~iirf!l1l: sur- dior aequoribus 0; oce. Epicurei nastri in Graeco sennone surdi sunt uetfteljen nidjt Ci. 15:p ri dj ro. . surdo (surdis anribus) canere L V unh aseno surdo fabellalll narrare H tauben :Oljren prebigen. 2. me- taph. ullcm,pfinMidj: mens 0, leges rem surdam esse L; mit dat. non saxa nndis surdiora navitis gegen H; bafür präpo[. surdae ad solaeia aures L. 3. (bicl)t.) llllltIll~, füll: lyra Pr, gratia officii tui un(1e[ungen O. Surena, ae, m. stiter be(l ~ronfeIb~mnbei beu lßar, tljern T. surgo 3. sur-rexi, sur-rectus (*sub-rago, §§ 421mb 33) 1. !lliffte~w, fid) er~t{JCit: cum die mit stagei3anbrudj (J. lffioljer? abl. humo, soliD 0; präpof. e lectulo; de sella Ci; bidjt. in Teucros surgit ab Arpis Tydides erfdjeint von ... ~er V. lffioljin? cerVl1S surgens in cornua fidj in(l @emeilj (= fein @eroeil)) erljebenb V, a d auras surget an(l 2idjt ber [Bett V = ad lumina vitae Vi ace. (3nm ~Reben) fio) et~rflcu: surgit ad h08 (= -rOUH ö'a:/lS(J7:1/) Aiax 0, quid sit quo.d ego potissimum surrexerim Ci. 2. metaph. ftd) cr~tflen, em~!lrftctgcn, tlufftctgen. 3unädjft von @eftirnen: surgit sol i surg'lmt sidera V, vespera surgente H; meton. surgit nox 0, diem surrexe (= surrexisse) H. [lon @emäffern: surgit fretulll 0, surgunt aequora, un- c1ae V. [lon anberern: fistula surgit disparibus ave- nis inbem bie moljre immer grö~et merben 0, surgentes columnae anfteigenb V, surgunt cle vertice pinnae fdjie~en auf V, circum snrgentibus ingis T. aCG. a, beginllen, llnfangeu: ventus surgit V, a puppi vom mücren v, imbrem surg-entelll füg'ere grues V, surgit pugna V, bella Tyro surgentia von stl)ru(l [)er V, 1'e- pens discordia surg'it V, rumor T, quae nunc animo sententia surgit? [teigt auf V. b. 1t1l1d)fclt, 3Uucf)mcll, cm~llrftttgcn. [lon Ißflan3en: virga turea surrexit 0, pro viola surg'it carduus V, lllessi( V, seg-es H; VOlt mcenfdjen: Ascanium surgentem respice V, spes sur- gentis Iuli V; von lBauroeden: surgentem Oartha- ginis arcem V, sm'gebant limina V; von I2Xbftraftem: altius irae surgunt ductori V. SDaJu trans. subrigo 717 sub-rigo 3. rexi, rectus (§ 41) emporriu)ten, er~eben; subrecto mucrone L, tot subrigit anres [pitt V. Sud, Suria s. v. 8Y1'i, Syria. surpiculus, i, m. = scirpiculus ~ifdjreu[e Pl Capt.816. surpite, surpuerat, surpuit s. v. surripio. Surrentlnus 3 von Snrrelltum, einer 15t. in ~ampa, nien, j. Sorrento: palmes 0, promunturium T; ~inm. Surrentlni, Onllll, m. L. sur-repo s. v. subrepo. sur-ripio 3. ripui, l'eptus (rapio, § 43) ljeimlidj lveg' neljmen, ljeimIidj enttuenben: acerbiorem scitote simu- latam istam emptionem quam si qui cl am surripiat aut eripiat palalll Ci. mcit ,obi. puerum servos surpuit (= surripuit, § 44) Pl, a Naevio vel SUlll- psisti multa vel snrripuisti genommen ... ge, ftoljlen Ci, de mille modiis surripis lUlUl~ .H. Metaph. ent3ieljen: diem 'ft~ljle.n', ve~ge~b:n CI, cr~n:llla oculis patris 0, me surl'lpmt prlllClplS Ha tl?l 0, lUlUlll me surpite (= surripite, § <14) mortl H, (femina) quae me surpuerat (= surripuera;t, §.44) mihi midj mir fdbft entfrembet l)atte (aU(l mtr emen anbem maUlte) H. Sllrrogo s. v. subrog-o. sur~rupio = surripio (§§ 43 unb 4l) Pl. sursum (auß subvorsum, §§ 44 unb 30, adv. isol. pt. pj. pass. bon subvorto, § 78) 1. aufmärt(l, in bie .pölje, empor: naturis his, ex quibus omnia constant, sursum deorsum, ultro citroque commeantibus auf unb nieber Ci. 2. (feIten) oben, in ber .pölje: nares recte sursum sunt Ci. SUS . .• in g{ompofition autl subs, vgI. s. v. sub unb § 33. sus suis, f. unb m. (gr. av" E" aljb. sü ' regen T; occ. argroöljnen: suspectante Nerone (ea) haucl falsa esse T, perfidiam mUtern T. suspectus 3 (adi. i801. pt. pf: pass. Don suspicio) 'von unten ange(eljen'; metaph. nni I}.'(rgrooljn betradjtet,. ver, biidjtig, [lerbadjt megenb, im [lerbadjte: BomIlca.'-' suspectus regi (beim ~önig) et ipse eum SUSPl- ciens S, eum suspectum habuit ljielt für verbädjtig C, accipiter metuit suspectos l~qu~os H. g{onfh .. con- tumacia butdj Cu, locus amblgms suspe?tus aqms 0, de noverca in )jetteff Ci = ne super tal! scelere su- spectum se haberet S, in Poppaea verbädjtig in be3ug auf T. lBei !Späteren n~dj gr. mcufter (v.:rr:011j-rOS Tt~o~) mit gen. sceleris Cu, mmiae speI, cap!talmm cnml- num, aemulationis T; erlest butdj tnf. res novas voluisse Cu T. suspectus, ÜS, m. (suspicio) 1. lltuf6li~: ad aethe· rium caeli suspectus Olympum V, turns vasto S11- spectu '.pölje' V. 2. metaph. lBemunberung: hono- nun O. . , sus-pendo 3. pendi, pensus '[)erabljangen. ~adjen ; 1. auf~ä!tge\t, I) ängClt, et~ältgcn: arma Qmnno aI.~ [Beiljgefdjenf V, vestimenta maris deo H; ref!. alu se suspendere erljängten fidj Pl. g{onftr. a. mit abl. (moljer?): reste suspensus an ... ~angenb L, curnl suspenc1tt capita [längt an ben lffiagen y; vgI: a~'cum umeris ensem collo clona tholo, mdum tlgms V; bidjt. 'suspendit picta mentem voltumq~e tabella lällt baran ljangen = ljeftet barauf H; mtt acc.gr. suspensus tabulam lacert? bem eine st~feI. vom Iltrm ljerabljängt H; bUbI. ~hquem ~ber ahqmd suspen- dere naso über etmai3 ble 91a[e rumpfen I-I. Ißr Cip. suspensus 718 sustineo se de :licu Ci, oscilla ex pinu V, spicula ex umero V, columbam mälo ab alto V. b. mit 20fatitJ (wo?) oef. in ber UrteH~formeI: capiIt obnubito, arbori in- felici (nid;t llatib!) suspendito L. jßrä:p. in foribus suspendit aranea cassis V. 2.metaph. tn bie ~ij~e bringen, cnl.\lllr~cben: tectum turris C, tignis conti- gnationem C; bid;t. tellurem sulco tenui in flacl;en lYurdjen aufwü~Ien V; occ. ftit,en: munun furculis L. 3. 3um ~djltJcbcn bringen, fdjltJeben {affen; pass. ;djltJeben: primos suspensus in artus auf ben 8e~en, f:pisen 0, suspenso pede auf ben 8e~en Ph = suspen- sos gradus ferre 0, Seianus superOaesarem sus- pensus fidj ~infJeugenb üfJer T. lSilbI. exspectationem cf:pannen' Cu, animos exspectatione suspenderat Cu, medio (aweibeutige) responso rem suspenderunt Heuen in ber ~djwefJe L, suspendit animos läut fie (in Un, fidjer~eit) fdjwefJen 0, nec iam suspendere fletlun su- stinet fie fann nidjt me~r in ~djwefJe ~aIten = bie ~ränen fJredjen ~ertJor 0. maau pt. pf. pass. adi. isol. suspensus 3 1. ~angtnb, fdjltJebenb: aquila suspen- sis demissa leniter alis auf fdjweoenbem lYittig ~erao, finfenb L, suspensa aulaea ruinas fecere H; occ. (equi) per undas currüs suspensos rapiunt (bidjt.) ben ... fdjweoenben Ci, (Oamilla) per mare fluctu suspensa tumenti ferret iter ~ätte Ieidjt ~infdjweoen fönnen üoer V; oilbI. saxis suspensa rupes ~odj, Iiegenb' auf v. metaph. 2. ab~angenb, beru~eub: (omnia) suspensa aliorum aut bonD casu aut con- trario Ci T~tsc. 5, 12, 36. 3. ungeltJij), altJeifel~aft, gef.\launt, erltJartuugßbllff, uuru~ig: timor 0, cura (bidjt.) hange Ci, cum servorum animos propter bel- lum suspensos videret Ci, suspensus animi (locat.) im @eifte unru~ig L, Tiberio semper suspensa et obscura verba (erant) T, Vespasiani nonien suspensi (in jlJerlegen~eit) circumibant T, manu suspensä lau- dare aurüd'~aItenb Pli. suspicäx, äcis (suspicor) argwö~nifdj: populus suspi- cax ob eamque rem mobilis N, animus T, populus plus sibi suspicacis silentii permisit ba~ jlJoIf tJer, ~arrte in argwö~nifdjem I5djweigen T. su-spicio 3. spexi, spectus (specio, § 43) 1. cm.\lllr. briefen, anfbliefen, in Me ~ij~e fe~en: in caelum Ci; trans. ramos 0, caelum Ci, fastigia urbis, sig'norum onus V. meton. 2. beltJunbern, berc~rcU: hlillC Oar- th~ginienses suspexerunt, ut neminem magis ad- mnarentur N, eius pietas suspicienda est N aeraque et artes suspice H. 3. beargltJij~neu, in jlJerbadjt ~aben: Bomilcar regem suspiciens novas res cupere S. jlJgI. s. v. suspectus 3. suspicio, önis, f (susplcere) 1. jlJerbadjt: ei in suspicionem venit (argwöl)nte) in epistula aliquid de se esse scriptum N, quo minore suspicione facerent iter um untJerbädjtiger au reifen N, neque eo magis ?arebat ~~spicion~ o!ie.o tJerbädjtig N. wUt gen. subi. m susplClOnem mCldlt Lacedaemoniorum oei ben 2aaebämoniern N. W1it gen. obi. habebat suspicionem adulterii ftanb im jlJerbadjte be~ @;~eorudj~ N, ne quam suspicionem illi praeberet insidiarum N, habet Asia suspicionem luxuriae Ci, regni appetendi T. 91adj negtertem l5as: non abest suspicio, q uin sibi mor- tem consciverit C. 2. occ. jlJermutung, ~~nung: gentes efferatae (adeo), ut apud eas nulla suspicio deorum sit Ci, rem suspicione attingere Ci. mau. susplciösus 3, adv. e 1. tJoller ~rgwo~n, arg' wö~nifdj: an te conscientia timidum suspiciosumque f~cie.bat? Ci. 2. ~rgwo~n, jlJerbadjt erregenb, tJer, badjttg: quod adhuc est suspiciosum Ci, aliquid cri- minose ac suspiciose dicere Ci. suspicor 1. (lU suspicere) 1 .. argwö~nen, jlJerbadjt fdjö:pfen: M. Marcellum ad suspicandum sagacissi- mum fore Ci; bidjt. fuge suspicari ~öre auf, (midj) 317 .fJear.gwöl)nen H. W1lt Ooi. 'ego in Ohrysogono mhil ems modi suspicor Ci, in Hs homines res ne- farias suspicantur Ci. @;rgänaung burdj d e: nihil d~. istius improbitate suspicatus est Ci. :Öfter burdj l5ase, . u. aw. a. ~ u ~ f a g e (ace. c. in!): suspicor te pecuma c~ptum esse Ci. b. in,bit. lYr. quae et quantae smt (res), suspicari potes Ci. 2. occ. a~nen, uermuten, mutmauen: quantum suspicor motu oris 0, ut mahls quiddam de L. Orasso suspicen- tur Ci; mit ace. c. inf flum suspicor has quoque (voces) somni esse 0. suspirätus, üs, m. (susplro) tiefer ~tem3ug: suspira- tibus haustis· tief aufatmenb 0. suspiritus, ÜS, m. tiefe~ ~tem~oIen, Iil:dj3en, ~eudjen: creber L. sus~lrium, ii, n. 1. tiefe~ ~tmen: alto suspiria dUClS pectore atmeft tief auf 0, suspiria trahere 0. ~. ba~ l5euhen: vultum ad suspiria ducere tlet3ie~en 0 SIlle sollicitudine, sine desiderio sine cura sin~ suspirio Ci; occ. repetens su'spiria Me 2ieoef3' feuf3er 0; meton. cum uxor suspiria matri patefa- ceret ~ummer T. mon su-s~iro 1. ävi 1. tief aufatmen, tief ~tem ~olen: suspl~a.t ab . imis pect?ribus 0. 2. occ. feuf3en: dum ~bl susplrat. 0; .b~djt. suspirat in illä fdjmadjtet nadj t~r 0, nuntms dlClt suspirare Chloen bau ~~Ioe (nadj. t~m) feufae H. W1it bir. !Rebe: adulta virgo susplrat: eheu ... H. sus-sulto, äre (jl·equ. au subsilio) in bie pö~e f:pringen ~ü:Pfen Pl Capt. 637. . ' sustentäculum, i, n. I5tüse; metaph. victoriae palt T. jlJon sustento 1. 1. em.\lnt~, aufredjt~aften, ftü,en: fra- trem ruentem sustentat dexträ V, navis diu susten- tata ba~ fidj üoer ®affer ~ält V. metaph. 2. aUf. redjt er~aI.t~~, unterftü~en, f~it,cn, uidjt fiuten faffen: bella auxilns C, res p. melS laboribus et periculis sustentata Ci, me una consolatio sustentat Ci vale- tudinem erg alten Ci, Oaecina sustentat acie~ Iä»t nidjt weidjen T, Arminius sustentabat pugnam ~ieIt ~a~ ~reff~n T. 3. er~aftcn, uuter~aften, uä~m1! ille exerCltum DomitH suis tectis et copiis susten- tavit Ci, aer alit et sustentat animantes Ci eo fru- mento sustentata est plebs L, mutando ~ordidas merces sustentabatur nägrte fidj, leUte T. lSilbL oIf!llis .opera frequentiä civium sustentatur, alitur otlO Cz. 4. ftaub~aften, ltJibcrfte~en, aUß~afteu: aegre sustentatum est man Ieiftete mit W1ü~e ®iberftanb C aegre is dies sustentatus est an biefem ~age C, pe~ core adacto famem C, instantem V, impetum legio- ~~, h~stem T. 5. ~iu~aften, aurillf~aften, bCt~ angern: Id malum sustentando ac prolatando opprimi non potest Ci, paulisper a rege sustentati aufge, . galten S. Frequ. uon sus-tineo 2. tinui (teneo, § 43) 1. em.\lllr~afteu, aufredjt~aIten, ftü,en; occ. a. trageu; b. aurit~aIten, ~emmen, au~afteu; metaph. 2. aufrcdjt~aften, fcljit,eu, beltJa~ren, be~au.\ltcn; 3. er~altell, unter~alten, uä~rcn; 4. aUß~alteu, ttageu, ertrageu, auf fidj ne~men; occ. lffiiberftanb feiften, ltJiberfte~en; ,5. beraijgerll, berfdjtebclI. 1. alis se fidj in ber I5djweoe ~aIten 0, tinet artus 0, sacra manibus sublatis reposita capitibus sustinebant Ci, aer sustinet volatus ""'11111'1<,; fillst ben lYlug Ci, furcis spectacula bie Mnfe fillsen L = columnae templum sustinent· sustollo 719 Sylla lapis albus pocula sustinet trägt H, non .se a lapsu poterant sustinere fidj auftedjt er~aIten L, pugnabant vix membra sustinentes L, undam de flumine palmis fdjö:pfen V. a. Atlas, aetherios umero qui sustinet orbis emvorl)iiU V = Milo umeris bovem sustinebat Ci, flagrantem pinlun sustinet fdjwingt in bie 2üfte V, unda ferratos sustinet orbIs ba~ @;i~ trägt ®agen, räber V, manibus clipeos et hast am 0, va arma laum tragen fönnen L, (arbor) sustinet pom;:t 0, um- bram fdjattenbe~ 2auo V. b. equum incitatum Ci sütüra, ae,j. (suo) ba~ 91äl)en; meton. 91al)t: triplex scutale crebris suturis duratlun igr I5djleubetleber Hi breifadj unb burdj 91ä~te gefieift L. suus 3 (\ßoffeffiuform aum \RefCe~ibftamme, nndj § 71 gegen Q:nbe unbetonte 91bf. bon am. sovos auil *sevos, § 48; Br. E6. auB *r1E,F6., §§ 25 unb 20, 8. auB *r1,F6., § 26) im lSilbe: l)aItmadjen laffen: agmen, signa L, ordines Vi aurüd'~aIten: fugientem animam her- bis 0, manum, gl'adum 0, dextram a re V, moran- tem V, phalaricam lorica non sustinuit V, miraculum eos sustimut L; riifl. sustinere se fid) (im I5turae) auf~alten Ci. 2. imperium Cu, gravitatem Ci, animos pugnantium L, tres personas brei !RoUen ge, wadjfen fein Ci, historiam veterem mea senectus sus- tinet umfaut Pl. 3. ager homimun qllinque milia sustinet Ci, necessitates aliorum, plebem L, hinc parvos nepotes sustinet V. 4. W1it Uarer W1eta:pl)er: suis cervicibus tanta munia sustinent Ci, verbo- rum pondus bie gewidjtigen ®otte Ci. mal)et: quod onus te putas sustinere non posse Ci, cur tuum munus sustineo? Ci, causam publicam Ci, g-ravitatis personam bie !Rolle üoerne~men Ci, crimen, molem invidiae, tempestatem Ci. Oft: poenam üoer fidj ergel)en IaHen Ci L. W1it inf (nur mit 91~gation ober bei negatibem ®im\e): non sustinet perdere blanditias oringt e~ nidjt üoer fidj ° Cu, ober ace. c. inf nemo quicquam ex patrio more lab are sustinlUt bulbete e~ CU. OCC. (milit. ~acf)tuot!): nisi subsidhun sibi mittatur, sese diutius sustinere non posse C, sus- tinere Pompeiani non potuerunt C. midjt. figit tela gyro (l5djiIb), sed sustinet aureus lunbo ~äIt I5tanb . V. W1it 00 l. hi vim hostium non sustinue- runt N, impetum hostium C Ci, proelium, vulnera C, certamen L. lSilbI. quis huius potentiam poterit sustinere? Ci, neque M. Messallae preces (feinem ~nfillrmen) sustinere potui Ci, eos querentes non sustinuit lonnte il)ren ~Iagen nidjt wiberfte~en L. 91adj negiertem verb. q uin: sustineri ira non potlut, quill confligerent man fonnte nidjt aügeln, fonbern e~ ent· orannte L. 5. ut sualumina condas, extremum fati Sllstinet ille diem 0, rem in noctem sustinuere L, consilio bellum L. sus-tollo, ere (bgt tollo unb sus-tuli) in bie pö~e l)eoen: sustollit ad aethera vultus 0, vela sustollunt rudentes Ca. susurrätor, öris, m. lYlüfterer, 8ifdjIer Ci. jlJon susurro, äre fummen: apes susurrant V; metaph. pars, quid velit, ore susurrat flüftert 0, cum nutrice de te susurro rebe l)eimHdj O. jlJon susurrus, i, m. (bgL altinb. svara-s '®cl)all, ~on', btfd;. 'funen'; rebll\Jliaiert su-surr-) ba~ l5urren, l5ummen: saepes somnos suade bit inire susurro lSienengefumm V; metaph. ba~ lYIüftern, 8ifdjeln: mulierculae Ci, lenes sub noctem susurri meoe~flüftern H. lSei ° person. Susurri cOl)renoläferei' ag @efoIge ber lYama. susurrus 3 (susurro, § 76) flüfternb: lingua 0. sütelae, ärum, f. (suo) 2ügengeweoe, !RänfePl Capt. 692. Suthul, is, n. ~aftell in 91umibien S. sütilis, e (suo) aufammengenäl)t: balteus burdj 91äl)te gefteift V; tJgL s. v. sütüra; metaph. corona (au~ !Rofen) geflodjten 0, cumba cgeflodjten' ober cgeflid'f V. sütrinus 3 (sutor ®cf)ufter, bon suo) 3um I5djul)nä~en: taberna I5djufterwerfftätte T. Sutrium, H, n. I5t. im fübL @;trurien an ber via Fla- minia; adi. Sutrinus 3: ager L; @;inw. Sutrini, örum, m. 1. fein, i~r, fein; pl. i~r; occ. 2. eigen, eigcntitmlidj; 3. gcltJij~uIidj, beftimmt, anfnmmenb, aufte~enb; 4. augemeffen, entf.\lrcdjcnb, .\laffcnb, gUuftig. 1. mirefte~ !Refle;J;itl: si anulum suum tibi tra- didit Ci; inbirefte~ (in innedid; afJl)iingigen ®ii12en): ut is pueros mitteret, qui uxori Sllae nuntiarent Ci. ~m tJerfüraten l5ase: Miuerva dipitur patrem inter- emisse virginitatem suam (i~re) violare conantem Ci. l5eItener: incidit in eandem invidiam quam pater suus (= cum patre suo) N; bidjt. mit lSeaug auf ba~ pau:ptfuoieft fdjeinbar bireft für cipsius': nutricem adfata Sychaei - namque suam cinis ater habe- bat - ... inquit Y. jlJerounben a. mit quisque: sui cuique mores ffngunt fortunam hOminibus jlJer~ oei N. b. mit proprius: calamitatem propriam suam queri C, sua cuique laus propria debetur lebem fein oeftimmte~ Ci, suo proprio proelio il)re eigentüm, Iidje L. jlJerftädt a. burdj pte: suopte nutu et suo pondere Ci, suäpte naturä Ci. b. burdj met: suomet more praecipites eant S, suamet scelera occultare S. l5uoftantitJiert a. m. Me ~ctnigen: plures suos red- diderat ~atte au feinen ~n~ängern gemadjt N, Caesar suos a proelio continebat C. l5eItener sg. dextra decisa quaerit te suum i~ren perrn V. b. n. pl. baf5 ~ciue, bie ~abe (fonft.): civibus sua restituit N, se suaque ab iis defendere C. c. n. sg. baf5 ~cine, ~igentum: SlU nihil deperdere C, suum adimere al- teri Pl; aoer: suum illud fein @runbfas Ci. d. f· tJgI. s. vv. interest unb refert.. 2. in sua potestate esse fein eigener pm fein N, suus fuit accusator N, ei sua manu scripsit eigenQänbig N, eum cives sui eiecerunt bie eigenen W1itoürger N. Oft: sua sponte au~ eigenem ~ntrieo, suis verbis im eigenen 91amen, suo nomine für feine jßerfon, sua sidera norunt ~aoen i~re eigenen V; bi dj t. va sua erat war nidjt redjt oei fidj 0. 3. stat sua cuique dies V, suo iure de- fendere mit bem i~m aufte~enben = mit tJollem !Redjte Ci, suo iure Ennius sanctos appellat po etas Ci; suo Marte pugnare (aI~ !Reiter 3U jßferb) L. 4· suo tempore atque alieno hostibus L, factus est consul sibi suo tempore, rei p. sero für fidj 3ur entfvredjenben 8eit Ci; ba~er: suis locis in günftiger I5teUung, auf uorteiI~aften jßunften C, suo Ioco pugnam bcere auf günftigem ~errain S, ferunt sua flamina classem V, ventis iturus non suis ungünftig H, Ohatti sui bie il)m gewogenen T. Sybaris, is, ace. im, in, abl. i 1. m. lYluu an ber Oftfüfte tJon 2ufanien. 2. f. gr. 15t. an biefem lY1uffe, 510 aerftört, f:päter aI~ at~enifdje ~oIonie Thurii wieber aufgehaut. Adi. Sybariticus 3; batJ. subst. n. pl. Sybaritica oohöne @ebidjte 0. Sychaeus, i, m. @atte ber mibo, tJon i~rem lSruber jßl)gmalion ermorbet: abolere Sychaeum ba~ ~nbenfen an V; adi. fides cineri promissa Sychaeo V. sycophanta, ae, m. mtu. GVlWcpcf.'P7:1J') !Ränfefdjmieb, @auner H. sycophantia, ae, f. (~tu. r1vxocpa'P'füx) !Ränfe, lSe, trügerei Pl. sycophantor, äri (~tu.r1vxocpav7:Ei'P) !Ränfe fdjmiebenPl. Syene, es, f (Iv~v1J) 15t. in Ooerägl):pten 0, i· Assuan; @;inw. Syenites, ae, m. 0. Sylla s. v. Sulla. syllaba 720 tabes syllaba, ae, f. mttJ. O'vUaß~) @3i!be: syllaba longa brevi subiecta vocatur 'iambus H. Syll~um, i, n. (IvUEtov, § 91, 2Ui[. 2) ~etgftabt in \j3amp~lJlien L. syllogismus, i, m. (\5ttJ. O'vuoYtO',uo,) jBetnunftfd)lufj, @3lJIIogii3mui3 Pli. Symaethus, i, m. (Iv,uat-!to,) .pauptflufj ber fi3iIifd)en Oftfüfte, fübL tJon 0;atania münbenb. Adi. 1. Sy- maethius 3 (Iv,uaC-!ttO,): flumina ~ebenflüffe bei3 @3lJmiit~ui3, heros srt:cii3, @3o~n ber ~lJmp~e im @3lJmii, t~Ui3 0 j ba3u Symaethis, idis, f nympha O. 2. Symaetheus 3 (Iv,uaC-!tEtO" § 91, 2Io[. 2): aquae ~ebenflüffe bei3 @3lJmiit~ui3 O. symbola,ae, f (\5ttJ. O'v,ußoJ..~) @elbbeitrag 3U einem gemeinfd)aftIid)en @3d)maufe Pl. symphönia, ae,f (lYttJ. O'v,ucpwvCa) ~armoni[d)e W1ufH: ex convivio eum reduxerant mulieres cum cantu at· que symphonia <@3ang unb ~lang' Ci, locus percrepat cantu symphoniae tJon me~rftimmigem @efange Cij adi. symphoniacus 3 (O'v,ucpwvt(Xxo.) mufifaIifd), 3m W1ufif ge~örig: homines, pueri, servi W1ufifer Cij subst. isol. symphoniaci Romam missi sunt eine W1ufif, fapelle Ci. Symplegades, um, f (Iv,unJ..1]yME" so. vijO'Ot, bon O'v,unJ..~O'O'w 3u[ammen[e!)fagen) 3ttJei fIeine ~elfeninfeln bei ~lJ3an3 (aud) Cyaneae s. v.), bie ber @3age nad) fort, mii~renb aneinanberfd)lugen, aber feit ber ~md)fa~rt ber srt:rgo feftfte~en O. Symposion, ii, n. (\5ttJ. O'v,unoO'tov @aftmal)f) ~itel einei3 platonifd)en ~ialogi3 N. synedrus, i, m. (\5ttJ. O'vvEcf(Jo.) ~eifiser einei3 ~olle, giumi3 L. Synephebi, orum, m. (\JttJ. O'VVEcp1]ßOt) ~ugenbfreunbe, ~itel einet ~omöbie bei3 ([iiciIiui3 Ci. syngrapha, ae, f (\JttJ. O'vYY(Jacp~) .panbfd)tift, @3d)ulb, fd)ein, illed)fel: syngrapham facere aUi3ftellen laffen Ci. syngraphus, i, m. (\JttJ. O'vYY(J[Xcpo.) lReifepafj Pl. Synnada, oruni, n. (2vvvacfa) @3tiibtd)en in $roli' p~tlJgien mit W1atmorfJtüd)en; adi. Synnaden- sis, e Ci. . Syphäx, äcis, m. (Ivcpa~) nuntibifd)er ~ütft 3Ut .seit bei3 ameiten \j3unifd)en ~riege!3, ~od)termann be!3 .pai3' brufJal LS. Syräcüsae, ärum,j. (Iv(JaxovO'at)6t. auf@3i3iIien, 735 tJon ~otint~ aUi3 gegrnnbet, .peimat be!3 ~~eofrH unb srt:r, d)imebei3, f. Siragossaj adi. 1. Syräcüsius unb Syräcosius 3 (Iv(Jaxov(J'to" IV(JaxoO'w,). 2. Syrä- cüsänus 3: lautumiae Ci j @inm. Syräcüsäni, orum, m. . Syri unb (§ 91, 2I6[. 2) Suri, orum, feIten sg. Syrus, i, m. (IV(JOb) @3lJrier, ~emo~ner tJon @3lJrien; bid)t. aI!3 adi. Syra merx flJrifd)e illaren Hj adi. Syrius 3 flJtifd): pira V, munus ~arbenöl Pr j subst. isol. Syria, ae, f (Iv(JCa) 1. bai3 flJrifd)e ~anb, @3lJtien, eigtL bie ~anbfd). tJom \j3lateau tJon ~aIOef nörbL fJi!3 3um @Up~ratfnie Cu Ci. 2. ba!3 flJrifd)e lReid) (ber @3e, leufiben), @3lJtien, ~afJlJlonien, \j3~öni3ien unb \j3aliiftina umfaffenb Cu Ci T. 3. syneed. srt: fflJtien: Syriae regem Babylone regnantem hoc opus esse molitum memoriae proditum est ein afflJrifd)er ~önig Cu. Syrinx, ingis, f, ace. inga (\JttJ. O'V(JbY~ lRoql:) eine tJon \j3an geliefJte unb in lRo~r tJermanbeIte ~lJmp~e O. Syrius 1. s. v. Syri. 2. s. V. Syros. . Syros, i, f (Iv(>o,) .slJUabeninfel unmeit ~elo!3, @e, fJurti30rt bei3 \j3~etefl)be~, i. Syraj adi. Syrius 3 Ci. Syrtis, is, f mttJ. O'V(!Tt. ®anb6anf) ~ame 3m eier @3anb, Mnfe an ber afrifanifd)en ~orbfüfte; bie @rofje @3lJrie (nod) fest @3ibra), öftL gegen ~lJrene, bie meine @3lJtie, meftL tJon ~ripoli~ (fest ~ufen tJon @afJe~) L Sj meton. bie Stüftengegenb an ben @3lJtten Hj Gaetulae Syrtes al!3 ~lJPU!3 ber jBerIaffen~eit V. T. T. srt:bfür3ung = Titus j Ti. = Tiberius t. ober tr. = tribunus. tabella, ae, f (demin. bon tabula) 1. lBrettdjeu, ~iifeldjeu: heu quantum fati parva tabella tulit bai3 ~rett, auf bem lRomului3 aU!3gefest mar O. 2. occ. a. @I~ielbrttt: ternis instructa tabella lapillis O. b. fIeine!3 ~emiilbe: gemmas, marmor, ebur, Tyr- rhena sigilla, tabellas H, Pausiaca tabella Hj fJef. tJon jBotitJtafeln: tabellae memores 0, votiva ta- bella Hj aud) allein: posita est multa tabella deae O. c. @ltimmtiifeldjeu bel: lRid)ter: de quo vos sententiam per tabellam· feretis Ci j unb in ber jBoIf!3tJerfammlung: diribitae tabellae, renuntiatae Ci. d. @ldjreibtafel: vix sumptae Musa tabellae imponit manus 0, testimonium per tabellam dare fd)riftlid) T. @3old)e ~iiferd)en mm:en au!3 .po13 (abiegnae), mit illad)!3 üfJeraogen (ceratae). srt:li3 ~riefe unb 3U Urfunben tJ.er, menbete man me~rere ~iifeld)en, bie man mit ~iiben 3ufammenfJanb unb 3ufiegelte, ba~er 3. 4. fteti3 \j3luraI. meton. 3. lBrief, @ldjreibeu: elapsae cecidere tabel- lae 0, tabellas proferri iussimus Ci, tabellae lau- reatae @3iegei3nad)rid)t L. 4. ltduube: tabellis ob- signatis agis mecum nimmft förmlid) ein \j3rotofoll auf Ci, signatae tabellae publicae öffentIid)e Ur, funben L. ~atJ. tabellärius 3 1. bie srt:fJftimmung fJetreffenb: tabel- laria lex ab L. Cassio ferebatur Ci. 2. ~tiefe fJetrcffenb; sitb.st. isol .. lR'ri.njnfp tabellarius" Ci. . täbeo, Eire (aqb. douwen, doan 'taueu,···· bOl:. 'raxw) fd)meI3en, 3crfd)mel3en,fid) .ITlTlrl nU'>r' tabent tJermefen 0 j bid)t. genae tabelites artus sale tabentes tJon ffi1eermaffer triefenbV. taberna, ae, f (betttJ. mit tabula) 1 . .piltte:mdrs aequo puls at pede pauperum tabernas regumque turre s (\j3aIiifte ber lReid)en) H. 2. i!abeu, lIDetf. ftiitte: per tabernas coeptus ignis T, libraria ~ltd), laben Ci, tonsoris ~arfJierftufJe H, sutrina @3d)ufte't. merf[tiitte T, lanionis ~Ieifd)fJanf L, argentaria illed)fer.. ftufJe L. Illm ~orum gafJ e!3 tabel;nae veteres unb novae L. 3. illirtiJijauiJ, ~aberue: lenonem quen- dam Lentuli concursare circum tabernas Ci, Dur- rachium Hadriae taberna ~neipe Ca. 4. lBugeu· gaug, @ldjaubube (im ßitM): in circo totas tabernas compararunt Ci. ~atJ. tabernäculum, i, n. 1 . .pütte, .seIt: tabernacula statuere NC, ponere Ci auffd)lagen, detendere afJ, fJred)en C. 2. oce. (in bet 2Iugul:n[llradje) @3d)au~ütte, ~eofJad)tung!33e1t: vitio (unrid)tig) sibi tabernaculum captum Wsse Ci L. täbes, is, f. (bgI. tabeo) 1. ~iiuluiiJ, ~erlllefuug: tabes cadavera absumebat L, arca inanis inventa, per tabem tot annorum (Iangjii~rige ~äulni!3) omnibus absumptis L. 2. meton. ~mfjigfeit, @ldjlamm, tabesco 721 tacitus 3aud)e: fluens tabes liquescentis nivis L, per tabem sanguinis hostem sequi L, semusti eineres tabe 6bliti Tj bid)t. (anguis) necat tabe veneni giftiger @eifer 0, sagitta mortiferä tabe tincta O. 3. me- taph. ba!3 .piufdjlllinbeu, .piujiedjeu, Sfraufijeit: aegritudo habet tabem Ci, quos durus amor crudeli tabe peredit V, multorum mensum tabe mortuus L, tabes orta per Aegyptum @3eud)e L, oculorum tabes mer, luft bei3 srt:ugenlid)tei3 T. ~ i I b 1. tabes crescentis fae- noris illud)erpeft L, tanta vis avaritiae in animos veluti tabes invaserat mie eine fd)Ieid)enbe ~ranf~eit S, fori tabes \j3r03elimut T. täbesco 3. täbui (inooh. au tabeo) 1. fd)melaen, 3er· ge~en, fid) auflöfen: frigoribus durescit umoret idem tabeseit calore Ci, tabuerant cerae Oj fJef. tJon ber ~äulni!3: nonne vides, quaecumque calore corpora tabuerint, in parva animalia verti? O. 2. metaph. ~infd)minben, ~infied)en, tJergef)en, fid) afJ, ~iitmen, fid) tJet3e~ren: luctibus, curis 0, morbo, desi- derio, molestiis Ci, nolite pati regnum per scelus tabescere Sj fJef. tJor ~eib: quod aliena capella gerat distentius uber, tabescit Hj ober mefJei3gram: ecquem qui sic tabuerit meministis? 0, (Clytie) ta- buit ex illo ~iirmte fid) afJ um i~n O. täbidus 3 (tabes, § 74) fd)melaenb, 3erge~enb: in tabida nive volutabantur Lj metaph. mens mihi tabida facta tJerge~t, fd)minbet ~in O. ~id)t. aud) aet. 3e~renb, auf(öfenb: tabida consumit ferrum vetustas 0, lues V, venenum T. täbi-ficus 3 (tabum u. facio, § 66) tJerae~renb, aufreifJenb: perturbationes mentis Ci. tabula, ae, f. 1. ~rett, ~afd: si tabulam de nau- fragio stultus adripuerit Ci, apparent arma virum tabulaeque per undas Vj uneigtL nomen Germanici plumbeis tabulis insculptum ~leihtfeln T. 2. oee. a. ~eUtiilbe: tabula pictaj allein: omnIs tabulas abstulit Ci, tabulam coloribus uris tJom @infJrennen ber W1alerei in @ip!3tafeln (@;nfauftif) 0 j fJef. tJon jBotitJ' fJilbern (mit ~arftellung be!3 Unglüd'!!fallei3): me tabulä sacer votivä paries indicat ... Hj @3d)ifffJrüd)ige ge~en mit fold)en ~iIbetn fJetteln: ceteri (naufragi) tabulam suam portant rogantes victum Ph. b. ~efeiJtafel: leges in duodecim tabulis bie @efese ber ~eaemtJitn Ci, toto Capitolio tabulae figebantur Ci. c. @ldjret6tafel: (pueri) laevo suspensi loculos tabulamque lacerto H 3. alle!3 @e[d)riefJene: in castris Helvetiorum ta- bulae repertae sunt jBeraeid)niffe C, e tabula pictos ediscere mundos ~anbfarie Pr, tabulas socero dabit atque ut legat orabit bM ~eftament l!-j tabulae nup- tiales· @~efontraft T, proscriptionis ~d)tung!31ifte Ci. ace. tabulae (pl.) a. im \j3ritJatleben: lRedjuttugiJ. budj, .pau~tbudj: tabulas conficere fü~ren Ci, nomen referre in tabulas einen @3d)ulbpoften eintragen Ci, quid enim exspectas? bellum an tabulas novas? srt:nnuUierung ber alten @3d)ulb bmd) @infü~rung neuer .pauptfJüd)er Ci, timorem novarum tabularum tollere ~md)t tJor ber @3d)ulbenannuUierung C. b. im @3taati3, lefJen: Urfuubeu, ~ufumeute: senatus consultum in- clusum in tabulis im @3taati3ard)itJ Ci, tu tabulas pu- blicas Heracliensium desideras Ci, haec bona in tabulas publicas nulla redierunt in bie lRed)nungen be!3 @3taatei3 Ci, cura tabularum publicarum @3taat!3' red)nungi3mefen T. 4. syneed. lBauf: solventur risu tabulae bie ~änfe merben fJred)en H ~atJ. tabuläriuin, ii, n. srt:rd)itJ: tabulas incenso tabulario interisse scimus fJeim ~ranbe bei3 Illrd)itJi3 Ci. tabulätio, onis, f. ~rettertJerfd)Iag: ne tela tabula- tionem perfringerent C. .su tabulätus 3 (bure!) tabulare bon tabula) mit ~rettetn fJelegt: transitus Plij subst. isol. tabulätum, i, n. €O t 0 \'0 a Ii er, \!ateinildj~~entldje~ €Odjn(\'oörterbudj, 3. ~ufl· ~retterIage: summa tabulata (aggeris) CUj meton. @3tod'merf: turrim tabulatorum quattuor exstruxit C, sex tabulata exstruxerunt C j metaph. adsuescant (vites) summas sequi tabulata per ulmos tJon srt:ft 3u srt:ft auhttfteigen v. täbum, i, n. (ugt tabeo) 1. tJermefenbe ~eud)tigfeit: saxa spargens tabo, sanie et sanguine atro @Uer, ~aud)e Ennius, Invidiae tecta nigro squalentia tabo 0, terram tabo maculant V, infecta tabo hu- mus burd)jalld)t T, munus tabo imbutum mit bem giftigen ~rute bei3 ~effui3 H 2. meton. ~rant~eit!3' ftoff: corpora affecta tabo tJerfeud)t L, infecit pabula tabo V. Taburnus, i, m . .pö~enaug in ~ampanien V. taceo 2. ui, itürns (got. pahan, aqb. dagen, § 10 f·) 1. fd)roeigen: tacendo loqui videbantur Ci, cum tacent, clamant Ci. ~id)t. = silere ftill fein: plectra dolore tacent 0, cum tacet omnis ager ru~ig liegt V, loca tacentia, loci tacentes ftHI, ein [am V T. @rgiinaung: de hominum memoria Cij pass. un, per[. nec de virtute Galliae taceri potest Ci. 2. trans. tJer[d)meigen. W1it pronominalem ace. ego multa tacuiOij tacenda loqui jBerfd)meigen!3meriei3 H; bid)t. amores 0, (mUl'ra) nullo tacebitur aevo mirb ungenannt fJleiben O. jBgI. s. v. tacitus. Tacita, ae, f. bie @öttin be!3 @3tiUfd)meigen!3 O. taciturnitäs, tätis, f. 1. @3d)meig[amfeit, jBer· fd)miegen~eit: taciturnitatem alicuius experiri Ci. 2. meton. @3tHIfd)roeigen: me non illius ora tio, sed eorum taciturnitas movit Ci, argmnenta sceleris: color, taciturnitas Ci, tadturnitas obstat meritis @3tHIfd)meigen (ber ~id)ter) H jBon taciturnus 3. 1. fd)meigenb, fd)meigfam, mortfarg: Phoebum taciturnus adorat 0, quia tristem semper, quia taciturnum videbant Ci, ingenium statuä tacitur. nius Bj Enallage: obstinatio ~artniid'ige!3 @3d)meigenNj bid)t. tineas pasces taciturnus ungelefen, aIfo V4lUaUoIt .,AU , Tarusätes, ium, m. feItifdje!3 inort in ~quitanien C. ?liol}nung, ~ufent~a1t: ~ermam. ~nter a:nno~ XI~ tec- Tatius ii m eaoinetfönig bann W1ittegent be!3 lRo, tum non subierunt C, ID hOSpItls tectl~ Vlros lll~-mulu~ 'CiLP1:; al!3 adi. Tatia turma Pr. lari iussit Ci, meum ca~um te~tll: Ur?lS ,ac temp a Taulantii örum m. iUt)rifdjer inoIf!3ftamm um mu, lugent Ci, eum tecto reClpere .oet ftdj, m fbetilin~m f.pautfe ta 0 L' , aufne~men, tecta erant ex cratlbus aut ta T s ac a, Ta~nus', i, m. ba!3 ~aunu!3geuirge im ?liinfel awifdjen str~~ento intecta L, tecta ferarum ~ager V, tecta lR~ein unb W1ain T. . TrlVlae ~emlleI V.:. .. taureus 3 (taurus) non etieren, nom lRinbe: terga tectus 3, adv. e (ad •. .sol. pt. pf· pass. bon teg~: lRinb!3~äute V: occ. feriunt molles taurea terga ma- 1. gebe.rft, lJebad}t: scaphae C, nave~ te~tae e;e~~~t- .p b a~fe 0 tae mit unb o~ne inerbecf L. me apo . 2. , Tn:~ri anö: um, m: fft)tl}ifdje!3 inort in ber sttim 0 Ci; berfterft, ge~eim, .ij~imnd): paulo. oceul!lOr atque te~­ d' Tauricus 3 taudfdj:terra strim 0 sacra bie tior vestra cupldltas esset C!t, tect~us optare Ct. (m~nfdjen')Ollfer 3U ~bten ber taurifcl:)en miana O. 3. autürfijaIteub, bntf!d}tig: tectI ad ahenos esse pos- ted 726 temeritas Burnus Ci, quis teetiol', quis prnclentior? Ci, cleelinat impetum Ci. tecte I TEHegonlls, i, m. (T'iU-yovo<;) 150Im betl Obl)ffeus : unb ber [iree, (ucljte feinen [later in 0'tl)afa auf unb tötete il)l1, of)ne il)n 5U tennen. .\SeimfeI)renb (oLl er ZW3culnm e:baut l)aben (Telegoni moenia 0, iuga H); o neunt feme Q3ebicljte Telegoni, ba fie il)m UnI)eU bracljten. t.ed s. v. tU. Tegea, ae,.f. (TEyECJ.) alte 15t. in I2Xdabien; adi. Tegeaeus 3; bicljt. = adabifclj: virg'o S'i'aflifto 0, parens, saeerdos 0:armenta 0; subst. isal. Tegeaea, ae,.f. bie Zegeatin (I2Ualanta). t.~&,imen, älter (§ 41) teg;umen, ftJnt. (§ 42) tegmen, llllS, n. (tego) 1. SBebecfung, ~ecre, .\SÜne: eonsertum tegumen spinis Q3el1Janb, S'i'leib V, Germanicus cletra- xit tegimen eapiti .\Sefm T, tegmen leonis tyeIf V, aeneum Pßetori tegumen \ßan3er V, lato sub tegmine caeli (bief)±') .\Simmeli3becre Ci, recubans sub tegmine fagi ~aubbaclj V. 2. ace. I5cljujj, I5cljirm: tegimen ex~rcitus L. 0'n \ßrofa teglmentum, -tegumentum (§ 41), tegmentum (§ 44), i, n. lBebecrungtlmitteI, lBebecrung: palpebrae sunt teg~unenta oculorum Ci, scutis tegimenta de- truclere Uber3üge C; ace. clipeum ocreae lorica tegumenta corporis I5cljujj L. .' , , tego 3. texi, tectus· (altinb. sthagati 'oet~üIlt', fit. adyw 'öeefe', artYlJ, dYlJ 'SDad) , .pau~', aflb. decchi~ 'SDeefe') 1. belfclt, bebedelt: tegit omnia eaelum 0, ossa tege- bat humus 0, bestiae coriis tectaEl Ci· me tegit lorica Ci, arbores froncle tectae belaubt' Cu, tectus lanugine mälas (ace. gr.) bie lIßangen bebeut mit tylaum 0; bi clj 1. tegeret emn lumina somno ein, fcljlummernb bie l2Xugen fcljlof! V; ace. ;!lad) beefen: casae stramentis tectae mit I5trol) C; tyormel sartus (et) tectus: aUtlgebeffert (uub) gebeut, b.l). in gutem 8u, ftanbe s. v. sarcio. metaph. 2. IlCtbcdw, lJCX~ürreu, lJcrliergclt, lJuftecfen. 8unäcljft förperliclj: tectis insi- g.nibns C'. quo loco me dea texerat 0, multas (oves) mlva tegIt 0, nebula texerat inceptum l)aHe 1.1er, l)iUlt L; bann geiftig: cleclecora dissimulatione Ci teximus, quid sentiremus Ci, lmius furta renlm O'e: starum mag'nitucline te gere conaris? Ci, commi:sa belllal)ren H. 3. belfw, fdjü~w, Ilcdetbtgcn: mHes muro tectns C, latus te gere i\ur l5eite gegen: tegam spurco Damae latus? foH iclj neben il)m gegen? H. emn stipata tegebat turba ducmn umringte, begleitet~ H)n V, ego tectus praesiclio firmo conatus repressi Ci, eins senectutem tueri et tegere Ci; mit ab (1.10r): portus ab Africo tegebatur C, liberos a patrum suppliciis L. [lg1. s. v. tectus, tegula, ae, j. (tego) ~aclj3ieger: quassa ilerbrocljen 0; pl. per tegulas clemitti über batl ~aclj Ci. tegllS (niefl. ölt tego) = tergus Pl Capt. 902. 915. Teius s. v. Teos. tela, ae,j. (flatt *tex-la oon texo, § 30, I2lbf. 2) 1. ®cllJclie: coepere virescere telae 0, clomus plena telarum Ci tenui telas discreverat auro V; bicljt. antiqua~ exercet aranea telas treibt bie aUe lIßebefunft (al{l ®pinne) 0; metaph. ea tela texitur ein (oIcljer I2Xn, fcljlag lllirb angqetteIt Ci De a1'. 3, 60, 226. 2. sy- need. ~llf311g betl Q3elllebe~, ,8ettcf: stantes radio per- currere telas 0, lieia telae aclclere ben @infcf)Iag in ben 2tufi\ug llleben V. 3. meton. me6ft1t!)I : stamina barbarica suspendit callicla tela O. 'felamo unb -on, anis, m. (TEACl.flwv) [later bei3 gro~en l2Xia6 unb bei3 Zeneer, 150l)n bei3 ~'(aftti3, lBruber betl \ßeIeUi3; adi. Telamonius 3 (TEACl.flwVLO<;): Aiax 0 = patranym. Telamoniades, ae, m. (TEACI.- flWV"XOlJ<;) ~eIamoni3 150gn O. Telehines, um, m:, ace. as (TEAX"iVE<;) ber l5age uaclj fretifcl)etl \ßrieftergef c6Iecljt, in 9.l1etaIIaroeiten erfal)ren, bai3 naclj 81f)obUtl überfieDeUe; im [loH!3g1auben 3aubetfunbige stünftIer unb bMllliIfige ~ämonen O. Teleboae, äI'um, m. (TlJAEß6w) [loHtlftamm tn I2Xfar, nanien, 1.10n bem S'i'apri folol1ifiert fein foUte V T. Telemachus, i, m. (TlJUflCl.Xo<;) 150l)n bei3 Ob1Jffeu!3 unb ber \ßene!ope 0 H. Telephus, i, m. (T~Af(P0<;) W'C1Jfierfönig, 1.10n .\Serfuletl abftammenb, 1.10n I2XcljiHetl 1.1emunbet, aber mit bem 810ft feine~ I5peeretllllieber geI)eHt (0 'i[!WOUS uui lit(j8'iat) 0 H. Telesia, ae, f. 15t. in l5amnium L. Tellena, orum, n. I5täbtcljen in Batium L. tellns, uris, f. (og(, aftinb. talam 'ß'läd]e', aljb. dili '~tett SDiM) 1. ~tbe: nec circumfuso penclebat in aer~ tellns O. 2. persan. ~rbgiittin: aedes Telluris L Tellurem porco piabant H. 3. ace. a. iBoben, ljufj; fioben: Illolli tellus erat umicla musco 0, acloperta marmore O. b. ~tb!illbenp ~rbretd): inmunis rastro- qu: intacta 0, clura O. e. ~anbfdjllftp ~Illtb: Del- plllca 0, Gnosia V, Iubae sJhtmibien H; meton. bM [loH: Pontica O. d. ®tllubftihf, iBefi~: pecore et multa clives tellure H, propria H. Telmesslls, i, f. (TEA,UlJaa6<;) .\Safenftabt in Bl)fielt' @m1.1. Telmesses, ium, m. (TEAfllJarJEi<;) L' ad/ Telmessius unb Telmessicus 3 L. ' telum, i, n. 1. ljerlll.!.lItffcp mm:fllJaffe, ®efdjofj: tela mittere, conicere fcljleubem, arma, tela parare lIßaffen unb Q3efd)offe S, nubes telorum <,pagel' L, tela acci- debant fielen nieber L; bicljt. 1.10m lBrijje: arbitrium est in sua tela Iovi O. 2. syneed. maffe: telmn, quod cuique fors afferebat, aclrilmit Ci, glaclio per pectus transfigit; tel 0 extracto L, te stetisse in comitio cum telo mold) Ci, tricuspis telum ~rei, ilacr beil S)1eptun 0, relicto in vuluere telo lBeil L, Entellus corpore tela exit 1.1ermeibet bie .\Siebe mit bem 0:äftutl V, frontis pars altera caret telo .\Som O. 3. meta.)Jh. maffe: patria telis coniurationisob- sessa Ci, benevolentia civilUn telum est acl res ge· renclas Ci, qua lege tribuniciis rogationibusacer- rimum telum clatlUn est L, necessitas ultinlum tehun L. '.,., Temenltes, ae, 'm. (TEflEVCT7J<; tJonTEflEvo<;)lSetnat~e betl I2XllOUO, c9~&elfen) .abw1fdjen, abfrocrnen: mann lacrimantia lU?Illla, tersIt 0, mensam tersere mentae fie wifdjte mtt mtn3e ab 0, de nitidis tergit amoma comis 0· oe? fegen: arma fau~er reinigen L, pars clipeos e1:. splCula tergent V; btdjt. (pavone) terO'ere palatum ben @aumen fitleln mit H. )!lgl. s. v. te~sus ~ergeste, i8, n" i, %rieft; &inw. Teigestlni orum, m. L. ' terg~versatio, onis, f Bögeruug Ci. )!lon tergl-,yersor 1. (§ 66) 'ben mücfen brel)en'; metaph. 1ll~!3ffudjte . fudjen, lillinter~üge madjen, 3ögern, 5aubern: qmd terglVersaris? Ci. tergo s, v. terg·eo. tergum, i, n. (gt. def{Jo, 'ffiiidenl)aut, 15eU') 1. \Rüden! boum t:rga. non sunt ad onns accipiendum figu- rata Cz, mgrantes terga iuvenci fdjwar3rücfig V ters-a Phoebo praebere fidj fonnen 0, tergo puniri geftau:p~, werben L. lEer. in ber )!lob. terga vertere be.n mucren wenben, fIiel)en; audj terga dare (ho- stlbus) Cu ° LV; praebere fugae ° fucrae dare L fUl?ae praestare T. 2. synecd. l:I~tb, Srijr~er: (an: gms) convolvens sublato pectore terga V horrentia terga su~m . botfte~rücfige I5djweine V; aher sordida te!ga. sms .etn geraudjerte!3 ~ücfenftücr 0. 3. metaph. \R~cffctte, .pmte,tfette: a terg'o im mücren, uon rücr, 1U art!3, u 0 n I) mt en: adoriri u. a.; abt e rg 0 stare aI!3 meferoe L, a tergo urbem relinquere I)inter fid) tergus 733 terrenus laffen Ci, hostis in tergo haeret (ober tergo in- haeret) fitlt auf bem 91acren L, ut ad terga coIlis ho- stem pertraheret mücffeite L, arbor terga obvertit ax.i V; o~e. jyl~djt, DlJexfliirljc: terga amnis 0, pro- SClSSO qm susCltat aequore terga bie (tücrenartig) aufgeworfenen 6djoUen 5wifdjen ben \Jurdjen V. 4. me- ton. jyeff, .paut, ~eber, @egenftänbe baraU!3: taurino quantmn possent circumdare tel'go V; meton. venti bovis tergo inclusi 6 dj lau dj 0, feriunt taurea terga manus %amburin 0, dura intendere bracchia tergo ftierleberne [äftu!3riemen V, tergo decutit hastas Dom (rinMlebernen) 6djiIb V, hasta rupit terga no- vena boum aHe neun 6tierIJäute (be!3 6djiIbe~) 0; metaph. uom 6djiIbe: tot ferri terga, tot aeris Bagen V, hasta per linea terga (scuti) transiit V. NB. SDid)t. pl, = 8g. tergus, oris, n. (tergum) 1. mücfenfeU, \JeU, .paut: tergora deripiunt costis V, septem tauronun tergora 6tierl)äute (uom 6djHbe) 0. 2. met on. mücren: rese- cat de tergore (suis) partem I5djwein!3rücfen 0, divi- sum tergus iuvenci Ph. TerIna, ae,1- fIeine 6t. in lEruttium L; adi. TerI- naeus 3: Elysius quidam Ci, termes, itis, m. (au~ *tergmes?, §§ 8 u. 33; og!. gr, TieXvo,) abgefdjnittener Bweig: olivae \JrudjtreilJ H. Termessus, i,1- (TEeflYjrYrY6.) lEergftabt in qlifiblen auf bem %al!ru!3. &inw. Termessenses, ium, m. L. TermestillI, orum, m. &inw. uon Termes unweit Numantia T. Terminalia, ium unb iorum, n. ba~ \Jeft belJ @ren5' gotte!3 (Terminus), gefeiert am 23. \Jebruar (am %age uor bem regifugium) al!3 urf:prüngIidjem @:nbe be!3 S'{on. fuiat!3iaIJre!3 Ci L H. terminatio, onis,1- 1. ~rcu3lJefttllllltung: agri L. 2. ~Cgtclt3ltUg, 2lbgren3ultg j mit gen. subi. aurium bie ~(bgren3ung nadj bem @eIJör Ci. 3. 2lbfrljfuff (ber qleriobe): ordo verborum alias aliä terminatione concluditur Ci. )!lon termino 1. 1. begrcn5C1t, abguu3Clt: fines Ci, sto- machus palato terminatur Ci, A.sia antea imperium nostrum terminabat Ci, agrum publicum a privato fdjeiben L. 2. metaph. a. befrljriiltIcu: si isdem finibus gloriam meam quibus vitam essem termina- turus Ci, sonos vocis paucis litterarum notis be, fdjränren auf Ci, eisdem regionibus cogitationes suas Ci, b, fieftimmcu, feftfe~cu: bona Epicurus voluptate, mala dolore terminavit I)at feftgefetlt Ci. c. becltbtgen: unde est orsa, in eodem terminetur oratio Ci, bellum L, campos oculis ba!3 &nbe ab, fel)en L. )!lon terminu.s, i, m. (au tero, § 64, &lif. 4; ogL defla, rEeflWV) 1. ~tcu3ftdn: Termine, sive lapis sive es defossus in agro stipes 0. 2. pl. ®ren3c, IDfarI: nulla lex erat, muli possessionum termini Ci, modicis regni terminis uti ein engbegren3te!3 @ebiet I)aben Ci, ter- mini urbis 6tabtgebiet T. 3. j:letf on. @lrClt3g11ti: Termini fanum L. 4. metaph. ®rcIt3c, @3r1jranfe: adversus cupiditates Cu, termini gloriae nostrae @röjie, lllu!3bel)nung Ctt, senectutis nullus est certus terminus Ci, ius terminis circumscribere Ci. terni, ae, a (ter) 1. je brei; biftributiu: singluas binae ac ternae naves circumsteterant C; bei multi, :pIHationen: ter terna 3 X 3 H. 2. brei öufammen: terna guttura 0, terni vagantur ductores V; bid)t. audj sg. terno consurgunt ordine remi (Enallage = terni remi) in breifadjer meil)e v. tero 3. trivi, trltus (@Si. ter, trI, gr. rE(ew = *rEejw, T(!tßW) 1. reiben: dentes in stipite 0, calamo la- bellum nom \Jlötenblafen V; bidjt. carinae terunt vineta ffreifen barüber 0, calcem terit iam calce Diores fheift il)m bie \Jede (l)oIt ign ein) V. oee. a. abreibeu: via trita rotis 0, hoc (tempus) silices, hoc adamanta terit 0, trita colla bovis 0, ne pu- mice crura teras giätten 0, radios rotis :polieren V tritum ferrum ftum:pf 0, trita vestis abgerieben, ab: getragen HL. b, 3errtibcn: papaver tritum 0, teri- tur Sicyonia baca trapetis V. c, brefrljen: frumen- tum Hi bidjt. bis frugibus area trita est e!3 ift 3weimal auf ber %enne gebrofdjen worben 0. metaph. 2, oft bcuü~CIt, nU gebraudjcu, abnü~ell: catillum Euandri manibus tritum H, quod tereret publicus usus H; bal)er spatium tritum bie befal)rene ~al)n 0, formica terens iter I)in unb IJer laufenb V, Appiam mannis terit H, iter tritum in Graeciam ber gewöl)n, Iidje lilleg Ci, nomen tritum gebräudjlid) Ci, prover- bium geläufig Ci. 3. ('l3erfonen) llufreibcu, abmüijen: se in opere publico L, plebem in armis L. 4. (,3eit) l)lubringcu, iJergcltben: diem (sermone) PlL, teritur tempus L, otium (conviviis) terere L V, omne aevum ferro (in lillaffen) teritur V, altera iam teritur beIlis civilibus aetas H. terra, ae, 1- ('ba~ IttoCfene', bgL rE(!rYatvw nelien torreo unb ex-torris) bie ~rbe 1. allJ ®eItför~tr; 2. :perron. aI!3 ®ottf)citj 3. (alll @Stoff) ~rbc, ~rbretrlj; 4. ~rb6nbelt, )Snbtn; 5. (al~ @egf. au S,;limmel unb lDCeee) ~rbc, ~llltb i 6. ~aubfrljaft, ~aub+ 1. terra locata in media mundi sede, globosa, vestita floribus, herbis, arboribus Ci, umbra ter- rae Ci. 2. terra ipsa dea est; quae est enim aHa TelIus? Ci ° L. 3. mihi terram inice V, terrae glaeba &rbfdjoUe L, rates terra atqne aggere inte- gere C, ut eorum ossa terra non tangat Ci, aquam terramque petere al~ Beidjen ber Unterwerfung L. 4. terrae motus &rbbeben, terrae hiatus 6djIunb, &rbriji, clehiscat milli terra tue fidj auf, uerfdjIinge midj V; terram intueri ~u lEoben bricren C Ci, ad terram virgis abiectus Ci, accidere ad terram L, aliquem ad terram dare werfen L; loeat. terrae procumbere 0, terrae defigitur arbos V, terrae pro- iectus V; oce. in be~ug auf bie ~obenbefdjaffenl)eit: sterilis Cu, pinguis V. 5. terra caeloque aquarnm penuria CuS; oft: terra marique, et mari et terra 3U Banbe unb ~u lillaffer; audj aUein: iter Brundisium terra petere contendi, nam maritimos cursus hiems praecludebat Ci; in terram egredi, se eicere, exire lanben; bilbI. ex magna iactatione terram videre ben '.pafen' erbIicfen Ci. 0'n biefer lEeb. aud) pl. Ditem patrem ferunt penetrasse sub terras in bie Unterwelt Ci, vitam in terris agere V. 6. ut illam terram umquam atting'eret Ci, a terrä terra remota meä fern meinem .peimatIanbe 0. mit Ill:p:po, fdion: terra Gallia C, Hispania, Africa, Italia L; pl. ea vox saepe in ultimis terris multis opem tulit Ci. 6eIJr oft: orbis terrarum &rbhei!3; terrae fajit bie 6umme aUer bewol)nten Banbftridje 3U bem lEe, griffe 'lillelt' ~urammen: ubicumque terrarum et gen- tium Ci, aliquo terrarum migrare Ci, quod umquam in terris tantum flagitium exstitit? Ci, POPlllUS prin- ceps omnium terrarum balJ erfte )!loH ber lilleIt L, terräneola, ae, J. (*terraneus) 6djo:pflerdje Ph. terrenus 3 (oon terra !}eliilbet lIad) äenus) 1. auiJ ~rbc, erbig, irbeu: tumulus C, collis L &rbl)ügeI, fornax auti Bel)m 0, campus mit guter &rbe L, cor- pora nostra terreno principiorum genere confecta Ci. Subst. terrenum, i, n. ~aub, ~rbe, ~tfer: quidquid herbidi terreni extra murum erat L, caementis terreo 734 testificor occupes terrenum omne tuis et mare pnblicum H 2. aur ~rbt ge~örtgf auf, in /Jer ~rbt: hiatus 0 nu· mina unterirbifdje 0, umores @rbfeudjtigfeit N, be~tiae Banbtiere Ci. 3. ixbtfdj: Peg'asus terrenum equitem gravatus fterliIidj H. terreo 2. ui, itus ('i'terseo; ahinb. tnlsati 'aitter!', gr. T(!iw l1\t~ *T(!iaw, § 29, ogl. ETE(!aEv' tcpoß1)aEV Hesychiu8) 'aum 8ittern liringen'; 1. fdjrcdCIT, erfdjwfcn, tu IiSdjrcclen fe~tlti pass. etfdjredCII = erldjrcdt llJerDcn: vi lacesse1'e et terrere coepit Ci; mit ,olij. suae quemque malae cogitationes telTent Ci; baau abl. instl'. omnipotens tonitruque et fulgure terruit 01" bem 0; pass. metu terreri in ~urdjt unb @Sdjrecren geraten Cu Ci; mit loeat. territus animi im .peraen L. ~~nftr. ber verba timencli: Salllllites territi, ne op- prnnerentur L. oce. 2. fdjClId)CIT, jagen: profugam per totUln terruit orbem (bie 0'0) 0, sonitu terrebis aves V, feras terrere fug'aces V. 3. abfdjrecrctt: quominus libere hostes insequerentur terrere C memoria eos terrebat, ne rem committ~rent L. ' terrestris, e (terra) 1. aur @rbe geflörig, irbifdj: res caelestes atque terrestres Ci, Oapitolium tel'- restre domicilium lovis Ci. 2. aum Banbe geflöricr, Banb,: regiones terrestres ant maritimae Ci, prae- sidilUn, archipirata Ci, exercitn8 Banbfleer N L, iter Banbweg L, cena ®emüfe Pl. terribilis, e (terreo) fdjrecrIidj, (5djrecren erregenb: cuius virtute pOPlllus terribilior erat exteris o-en- tibus Ci, clamOl' L; subst. terribiliora afferre fc6recr, Iidjere 9'Cadjridjten L; mit abl. bei3 supin. terribilis aspectu Ci, formae visu terribiles V. terricul um, i, n. (terreo) (5djrecrmittef, (5djrecrnii3 L. terr~fico, are fdjrecren, in (5djrecfen fejJen V. ~on tern-ficus 3 (terreo unb facio, § 66) (5djtecren enegenb fdjrecfIidj: caesaries 0, vates V. ' terri-gena, ae, m. unb f (terra unb gigno, § 66) @rbgeliorener: Typhoeus ®igant, (5ofln ber @rbe O. ~icr)t. populi, fratres bie männer, weldje au!3 ben von 0'afoll unb ~abmui3 gefäten ~rad)en3äflnen erwudjfen O. territo 1. (frequ. au terreo) in (5djrecren feilen: aliquem metn C, ex stationibus atque vigiliis hostem L tribnnicium domi belium patres territat L. ' territorium, ii, n. (terra) (5tllbtgeuiet, ~eidjliiIb: florentis coloniae Ci. terror, öris, m. (terreo) 1. IiSdjrerf, IiSdjrecrtlt! erat feinen IltnfaU wieberflolt Ci. 2. subst. tertiäni örum, m. @Solbaten ber brUten Begion T; foUdt. te/ tianus securibus portam perfregit bie britte Begion T. ~on tertius 3 (all~ *tritius, § 49, ogl. T(!CrO" qot. pridja) ber britte: ante horam tertiam noctis non discedit 9 Uf)r alienM Ci, tertia fere vigilia exayta etwa um 3 Ul)r morgen!3 Ci, nndins tertius '{leute ift ber britte :l:ag' = vorgeftern Ci, utrum diem tertium an perendinum dici oporteret üliermorcren Cl:, a. d. XHr (tertium decimum) Oal. Februarias Ci, tertia pars ~ritteil ~rittel; alier qui est secundarum ant tertiarum par~ tium (~euteragonift, :l:ritagonift), ber bie 1Jweite ober britte ffioHe f'flieH Ci; b t cf) t. ab love tertius Aiax brittei3 ®Iieb, UtenfeI 0, tertia regna, numina bie u!Tterirbifdjen O. ~aD. adv. isol. 1. ace. sg. n. ter- tmm 1fum brittenmaf: consulem creari tertium L. 2. abl. sg. n. tertio a. 3um brittenmal: ille itemm ille tertio auctionibus factis Ci, iterum ac terti~ nominavi Ci. b. britteni3, an britter @SteHe: haec slJectans, ut ... simul ut ... tertio ut ... C. tesqua, örum, n. @inöben: deserta et inhospita tesqua H. tessera, ae, f. 1. ~ürfeI: tesserarum iactus L homines se ad tesseras conferunt öttm ~ürfelfpieI C/ 2. ~elbgefcrJtei, Bofnng, sparoIe: tessera per castra ab consule data L, it beno tessera sigmlm V. ~atJ. tesserarius, ii, m. \Uatofettäger (ber bie. q3arole beim .R'ommanbanten empfängt) T. tesserula, ae, f (demin. bon tessera) ~ürfeldjen' oce. mofaiffteindjen: },eS8lS compostae ut tesserula~ Lucilius. testa, ae, I (mol)( au~ *tersta, § 33, bgL s. v. terra unu torreo) 1. (irbenei3) @lcfdjin: testa ardente scintillat oleum %onfampe V, quo semel est inbnta recens ser- vabit odorem testa diu H, vinum testa conditum in ber tönernen ~lmpflorll H. 2. liSd)crbc: mensae erat pes tertius impar; testa paremfecit eine unter, gefecrte (5djerlie O. Iltli3 Überf.von oC}'r:!Jauov: testai'ülnc suffrag-ia bie Iltbftimmung mitt5djetlien,lJßC Ofhxttii3, mui3 N. 3. IiSdjalc, VJluidjcIfdJa1e: genera .behtarum nativis testis ad saxa adhaerentium Ci;mäon. edjaltier, IDl ufd) c!: non omne mare est generosae fertile testae H. 4. bidjt. gdjale, :!lecfe: Inbrica testa premebat aquas @ii3becre O. ~au. (in ber lBeb. 'lBacrftein') testäceus 3 aus lBllcrfteinen: opus Pli. testämentarius, ii, m. :l:eftamentmadjer, 'fäf[djer Ci. ~on testämentum, i, n. (testor) lej)tet ~i[[e, :l:eftament: aliquem testamento (teftllmentari(dj) adoptare N, testa- mentum facere Ci, testamentmu inritum facere, rum- pere uncrürtig madjen Ci. in 0jJpido terror ex superioribus proeliis infolge C, passlm . eos pavor terro1'que distulerant L; mit gen. "obt. ad tel:rorem ceterorum um bie ülirigen 3U fdjrecfen T; mü gen. subi. equorum, exercitus C; bafür adi. externus vor aU!3wärtigen ~einben L. 2. person. @lott bei3 (5djrecren!3: Luctus et Pavor et Terror O. 3. meton. (5djrccrcn, IiSdjrecrnHl: duos tenores huius imperii, Oarthag'inem Numantiamque deleverat Ci, (elephas) terror Macedonum Cu ho~ stium terror (von (5idjelwagen) Cu caelestes ;nari- timique terrores (5djrecrniffe am' .pimmel unb im meere L. 4. IiSdjrccfeMuadjrtc~t: terror affertur Scythas adventare Cu, Romam tanti tenores sunt allati L. testatio, önis, f (testor) Iltnrufnng aum 8eugen: inter foederum testationem wäflrenb er ... au 8eugen auf, rief L. terr-uncius, ii, m. (terr, bgl. s. v. ter, unb uncia) 'brei 81tlö{ftef'; 1ßiertelai3, \Ufennig, .peUer: terruncium nego sumptus factum 'nidjt ein \Ufenntg' Ci, neque ridi- culos iam terrunci faciunt madjen fidj gar nidjti3 aU!3 iLmen Pl. tersus 3 (adi. isol. pt. pr. pa88. bon tergeo) 'aligewi(djf, rein, fauber: plantae 0; metaph. tersus atque ele- gan~ aucto!' fel)Ierfrei, fein Q. tertiä-decumäni, örum, m. (tertia decima, 8C. le- gione) (5oIbatell ber 13. Becrion T. tertiänus 3 1. breitägicr: febris bai3 aUe brei :l:age testatus 3 (adi. isol. pt. pf. pass. bott testor) beaeugt, bllrgetan, trar, aucrenfdjeinIidj: quo testatior esset me- moria N, Herculis testatos orbe labores referre 0, res ita notae, ita testatae Ci;" testificätio, önis, f 8eugenuemei!3, lBeöeugung: iste in tabulas refert, obsignat signis amiconlln, ut, si qnando opus esset, hac testificatione uteretUl' Ci. 1ßon testificor 1. (testificus bOIl testis ullb facio, § 66) 1. 3Um .8eugen l11ltdjClt, anrufen: ille homines, haec est testificata deam 0, Styg-iae numen testificatur aquae O. II. 1. 3clIgcn, OC3cngcu, tJcrfü!Jcfn: haec cum maxime testificaretur Ci; mit i 11 b ir. ~ r. testi- ficaris, quid clixerim Ci. 2. metaph. bC3cngClt, be~ testimonium 735 thalamus tIlctfcup alt ben ;tag legClt: aclventUln dei 0, amorem Ci, testificatur edicto non longam sui absentiam T; pt. pi pass. scaena testificata O. testimonium, ii, n. 1 . .8cltgcn~f1idjt, .8cl1genidJaft: si accusator voluerit testimonium eis denuntiare fie am: lltu!3fage uerPffidjten Ci, testimonium effugere non potes Ci. 2. meton . .8eugcnauillagc, .8el1gnt~: testimonium dicere, dare 8eugni!3 ablegen, in aliquem gecren jemb.; occ. fdjtiftHd)til .8eugltiil: recita testi- monium Ci, legite testimonia testium vestrorum Ci. 3· metaph. .8cugniil, iScllJcHl: abstinentiae N, testi- monia moderatae vitae N, laboris sui testimonium afferre C, petere testimonium veritatis Ci. ~on I. testis, is, m. ltnb I (für *terstis au~ *tristus öU ®t. tri- 'brei', §§ 49 unb 33: 'ber britle neben ben beiben q3ar~ leien') 1. 8ettge, 8eltgin: si negem, quo me test: convinces? mit weffen 8eugnii3 Ci, testes dare fteHen Ct, producere vorfüflren Ci; afi3 f. testis est Sicilia Ci. 2. metaph. lltucren3eucre, 21nwefenber, mUwiffer: vulnera testes (sunt) lie3engen e!3 0 lYIessana libidinum te- stis Ci, mortui sunt scel~ris tui testes Ci, testis flumen H. H. testis, is, meift pl. testes, ium, m . .poben. testor 1. (I. testis) I. 3um Beugen ltcI)mclt, alil .8cIIgm auntfen. mit acc. superos 0, deos 0 Ci, caelum Ci, foedera rupta, cives L; mit @rgänaung: d e quo te, patria, testot' Ci; inbir. ~r. testabo:r deos homines- que, quid sentiam Ci; ace. c. inf vos, dii patrii, testor integro animo me causam defendere Ci . mit pronominafem ace. hoc VOS, iudices, testor barüliet rufe idj an Ci. II. 1. bC3cugell! confiteor, testere licet 0, saepe hoc testandum est Ci; pj. pass. te- stata est voce praeconis libertas Argivorum feierlidj uerfünbet L. 2. occ. XCftamcnt mad)cn: immemor in testando nepotis decessit L. 3. metaph. be~ fuubcn, Dartlllt, bellJcifcn: suos gemitu testata dolo- res 0, carmina raros testantia mores 0, testatur, quae praestitisset civibus L, campus seplllcris proe- lia testatur H, Troiana tempora te status uewie!3, bat er bie 8eiten vor :l:rojll erIebt flatte H. 1ßgL s. v. te- status. * testu, abl. testü, n. (\)1bf. oon testa) 1. irbener ~ecreI: stant calices et fumant testu pressus uter- que suo O. 2. irbenei3 ®efdjirr: huc ignem curto fert rustica testu O. testudineus 3 mit (5djiIbpatt aU!3crefegt: lyra Pr Ti. ~on testudo, inis, f. (bon testu; '1letfeltier') 1. IiScf)Ub~ fröte: crocodili fluviatilesque testudines Ci; meton. IiSdjUb~att: ebore et testudine culti (gefdjmücft) tha- lami 0, varii pulchra testudine postes V. 2. me~ taph. aUei3 ~fadjgewölbte; a. i!alttc, i!l)tlt. Iltngelilidj foll .perme!3 bie erfie Bt)ra aui3 einet (5djUbfrötenfdjale (chelys) gefdjaffen flalien, baflet: testudinis aureae strepitus H. b. !ffiö{bullg: media testudine templi mitten im gewöfbten ffiaume bei3 %em:peI!3 V. c. IiSdjtfb~ badj: testudine facta portis succedunt C. d. flöl, aemei3 IiSd)lt~bltdj für ben aries: vineis ac testudinibus constitutis N, turres testudinesque agere coeperunt C. testula, ae, f (demin. IJOI1 testa) irbenei3 :l:äfeldjen: a Themistocle collabefactus testnla illa (bom Dftra~ fi~mu~) N. teter s. v. taeter. Thetys, yos, I, ace. yn (T1'j:h5,) meergöttin, :l:odjter bei3 .pimmefi3 unb ber @rbe, ®emal)Hn bei3 ,oceanUi3 0 Y. tetrachmum, i, n. (15\1.). TEr(!c'XfloV ftat! TH(!a[O(!aJx- uov, § 54) 1ß.ierbradjmenftücf: tetrachma Attica L; gen. pl. tetrachmum Atticum (7:87:{!aXf1wv 'A 7:TtUwv) unb tetrachmorum L. tetrarches, ae, m. (15m. THC!a(!X1/,) '~ietfürW (ber eiu mi~rte( eine~ \lal\be~ lieI)m[d)t), ~ürft, ffiegent: tetrarches nobilis Ci, reges atque tetrarchae (5ultane unb 1ßafalfenfürften H. tetrarchia, ae, f. (!51D. TET(!a(!xta) ':l:etrardjie', ®eliiet eine~ %etrardjen: Deiotari in ®alatien Ci. tetricus 3 finfter, ftreng, ernft: domitor Ohimaerae ber finftere lBeUeropl)on 0, disciplina Sabinorum L; subst. isol. Tetrica, ae, f fieHer lBetg im (5alii, nifdjen V. Teucer unb Teucrus, cri, m. (TEiil,(!o,) 1. (5ofln be~ :l:elamon uon (5aIami!3, .plllburuber bei3 äfteren Iltjll;l;. 9'Cadj feiner .peimfeflr von :l:roja vertrieu ifln :l:eIamon, er wanberte nadj 8t)pem unb grün bete ba!3 bortige (5a, Iamii3 H. 2. bet erfte Si'önig von :l:roa!3, nadj einer (5acre (5ofln bei3 (5famanber, nadj anberen lBeridjten @in, manberer aui3 Si'reta. Adi. Teucrus 3 teufrifdj, tm, janifdj 0; subst. Teucri, örum ober um, m. :l:euher, :l:rojaner 0 V; subst. isol. Teucria, ae, f. ba~ troifdje Banb; meton. bie :l:roer V. Teuthras, antis, voc. Teuthra (TE'Mt-(la,) 1. Si'önig von mt)[ien, ~ater bei3 :l:flefpini3 (s. v.). Acli. a. Teu- thranteus 3 ml:)fifdj: Oaicus O. b. Teuthran- tius 3: regna 0, turba bie fünf3ig :l:ödjter bei3 :l:I)e' [piu!3 O. 2. ~L in ~ampanien Pr 1, 11, 11. Teutoburgiensis saltus ber :l:eutoliurger ~afb awi[djen @mtl unb ~efer T. Teutoni, örum obet Teutones, um, m. (ußI. got. thiuda, mljb. diet, § 10 f., 'moIf') bie mit ben 8imliern vereint intl römifdje ®euiet eingebmngenen ®ermanen: Oimbri Teutonique in provinciam exierant C, bel- lum Oimbrorum Teutonumque ((5djIadjt liei Aquae Sextiae) C. Adi. Teutonicus 3 germanifdj: Teuto- nico ritu V. texo 3. texui, textus (IJgf. altinb. taksati 'aimmert', gr. TE)(TO(JVV1) 1. tIleben: tegumenta corporum vel texta vel suta Ci, araneolae quasi rete texunt Ci. 2. ffcdjtcn: casas harundine, tabernacula ex harun- dine L feretrum texunt vimine querno V, saepes V, texunt' umbracula vites tIedjten fidj ilufammen an Y, parietibus textum caecis ite1' ein verfdjIungenet \Ufab V, textae crates H. 3. bidjt. tJerftttigclI, bauen: texa- mus robore naves V. 4. metaph. ~uftaulJe bringen: amor patriae, quod tua texuerant scripta, retexit opus Iöft auf, wai3 ... auftanbe geliradjt flatten 0, texe: batur opus luculente Ci, sermones possunt longl texier (= texi) llui3gef:ponnen werben Pl. textilis e (textus) gewelit: strag'ulum Ci, textilia dona ®'efdjenfe an, von ®ewelien Vi bidjt. inligatus peste textili vergiftete!3 ®eweue Ci; subst. isol. tex- tHe, i8, n. (8C. opus) ®eweue: nego picturam in tabula neque in textili fuisse Ci, spolia regiorum textiliumL. textor , oris, m. (texo) ~elier H; baau textrix, lcis, f. ~ebetin Ti. textrlnum, i, n. (8ub8t. ,:sol. au~ textrlnus 3 '3m 111k Beui gel)örig', bon texo) ~e'betei, ~elieftuue Ci. textum, i, n. (8ub8t. isol. pt. p.f. pa88. bon texo) 1 .• ®e. welie: illita texta venena ~Ieib 0, textum rude :l:tfdj, tudj O. 2. metaph. ®efüge, ~au: cava texta cari- nae bie (5eitemippen bei3 (5djiffei3 0, pinea texta bet ~idjtenliau ((5djiff) 0, clipei texturn V. textura, ae, f (texo) ®ewelie Pr. Thals, idos, f, ace. ida, voc. Thai: (@a'l'q) 1. ein.e .petäre C~~. 2. \Uetf on im @unudjui3 be!3 :l:eren3 Ct. Thala, ae, f. (5t. in 91umibien S T. thalamus, i, m. (ß'm. ,'}cUa,uo,) 1. IYraucngClttadj: domus tres habuit thalamos 0; metaph. ®O~lIl1l1g, iSel)altfnng: Eumeniclum thalami Y, thalamis se c.om- posuere (apes) V. 2. oec. IiSdjlafgcmadj: posltus thalamo lectus 0; synecd. ~l)ebett: gaudet amans thalamosque parat 0 i meton. ~f)e: tllalamos taedas- Thalea 736 Theseus. que paraball 0, thalamos alieni eoneupis orbis? Cl:f)e mit eine nt iJrentben 0, vita expers thalami ef)e, [o(l V, thalamos ne desere paetos bie ~edobte V. Thalea s. v. Thalla. Theophanes, is, m. (@EOcp&V~,) ®e[cljidjtfu)reiber aU!3 ml)ti1ene, mit \ßompeiui3· befreunbet C Ci T. Theophrastus, i, m. (@cOcp(!ltt1TOq) \ßf)ilofopf) aUi3 [refo!3 auf Bei3b0!3, SJJIitgfieb ber älteren ~fabemie, ber. berannt burclj feine populär gefdjriebenen tl)pi[cljen ~f)a, Thales, Hs unb letis, m. \ßf)i[ofopf) aU(l WHIet, li"k grünber ber jonifc!ien lJlaturpf)iIofopf)ie, einer ber Heben m3eifen. rafterfdjiIberungen Ci. , Theopompus, i, m. (@cOTCO,uTCO,) aU!3 ~l)iOi3, I5djüfer Thalia unb Thalea, ae, j. (@(HEUt, § 91, \lIo[. 2) 1. mure ber fc!ieqf)aften SDtcljtung V. 2. meernl)ntpI)e v. Thapsacus, i, j. [l)ri[clje 15t. am Cl:upf)rat Cu. Thapsus, i,j: 1. 15t. an Der üftfüfte non l5i1JUien OV. 2. 15t. in ~frila, befannt burclj ~äfar!3 l5ieg über bie \ßompeianer im 0. 46 L. be!3 0fofrate!3, Sjiftoriter, um 330; adi. Theopom- plus 3 (@COTCO,uTCEWq, § 91) Ci. Thasus, i, j. (@dl1o,) 0nfe1 an ber tl)ra1Jifcljen stüfte; adi. Thasius 3: vites V; Cl:inw. Thasii, örum, m. N. Thaumas, antis, m. (@ltv,ultq) ~ater ber 0ri!3; adi. Thaumanteus 3: virgo 0ri!3 0; patronym. Thau- mantis, idos ober Thaumantias, iadis, j. ~ocljter be!3 ~f)auma!3 0 v. theaträlis, e (theatrum, § 75, Wo[. 2) im ~f)eater, tf)ea, tralifclj: theatrales gladiatoriique eonsessus Ci, lasei- via T, dux theatralium operarum ~f)ef ber ~faque T. theatrum, i, n. (ß'I1J. ß-EltT(!OV '®cljaujJla12' bon Scat1{}m 'Id)auen') 1. ~~eatcr, @)djauf~icn)auß: terna ba!3 ~r)eater be!3 \ßompeiu!3, marceHu!3, I5tatiIiU!3 ~auru!3 O. Q}ei ben ®riecljen auclj 1JU Q}eratungen Aebraucljt: venie- bat in theatrum, elUn ibi eoneilium populi habere- tur N. 2. metaph. @)djau~fa~j bicljt. media in valle theatri im ~ale, bM aI!3 I5cljaupfaj) biente V, forum populi R. quasi theatrum illius ingenii m3irfung!3frei!3 Ci, in theatro (aliquo) orbis terrarum versari Ci, esse Cu nor ben 9Xugen ber gan3en m3eIt ftef)en, nulhun theatrum virtuti conscientia maius est Ci. 3. meton . .8ufdjaucr, .8u~öm, \,j'JuflIifuUt: theatra tota reclamant (exclamant) Ci, spissis in- digna theatris seripta pudet recitare H. Thebae, arum, j. (@~ßlt,) 1. bM 'fiebentorige ~f)eben' in Q}öotien, ber l5age naclj ®rünbung be!3 stabmu!3; adi. Thebanus 3 tf)ebanifu): dea 0uno 0, mater ~gaue 0, soror ~ntigone 0, deus Sjerfufe!3 P1', modi m3eifen be!3 au!3 ~f)eben ftammenben \ßinbar H; subst. Thebanus, i, m. ~f)ebaner N unb Thebais, idis, j. ~[)ebanerin O. 2. 15t. in überägl)pten, ba!3 'l)unbert, torige ~I)eben' T. 3. ba!3 f)omeri[clje ~f)eben in 9Jll)fien, 15t. be!3 Cl:etion 0; adi. mater Thebana V unb subst. Thebana 2Inbromaclje O. 4. I5t. in \ßf)tf)ioti!3 in ~f)effaIien L. Thebe, es,j. (@!jß1J) = Thebae 3 Cu; campus Thebes bie Banbfclj. um bai3 l)omerifclje ~I)eben L. theca, ae, j. (ß'ttl. S!jX1J) Q}üdjfe, stapfef, iJutteral: efferri sine thecis vasa Ci. Themis, idis, j., ace. in (@i,ut,) ®öttin bei3 Dlec!ite!3, erfte ®emaf)Iin bei3 3eu!3, befa~ in ber Uqeit bie beI, pf)ifclje ürafelftätte O. Themiscyra, ae, j. 15t. in\ßontu!3 am ~f)ermobon C1l. Themistocles, is unb i, m., ace. em unb en (@c,ut- t1wxMjq) I5taat!3mann äU 2Itf)en um 480; adi. The- mistocleus 3 (@c,u't1TOXAEW,) Ci. thensaurus s. v. thesaurus. Theocritus, i, m. (@cOX(!'Wq) SDiu)ter aU!3 (51)rafutl: 6 am Sjofe ber \ßtolomäer um 270. [r füI)rte bai3 0bl)[[ in bie gr. ,\literatur ein (lBodiilb für bie ~f(ogen De~ lBergif) Q. Theodectes, is unb i, m. (@cOOExT1Jq) gr. lRebner unb ~ragifer um 370 Ci. Theodorus, i, m. (8EOOW(!0,) 1. 150pl)ift Ci. 2. non stl)rene, mit ~riftippUi3 Sjaupt ber fl)renäi[cf)en I5cljufe Ci. theogonia, ae, f mlU. Scoyovtlt) , Cl:ngpa~ in Bofti!3, wo ba!3 Ötagebitge ficlj f)art an ben SJJIafifcljen Q}ufen brängt, benannt naclj ben warmen (6djwefef,) Quellen ber ®egenb, berül)mt burclj ben ~ob ber SDreif)unbert unter BeonibM (480) NCiL. Theromedon, ontis, m. (@1J(!o,uiowv) [h)tf)i[cljer stönig, ber 3U feinem I5cljuj)e Böwen Ilieft, bie er mit menfcljen, f(eifclj fütterte 0 Pont. 1, 2, 119. Thersites, ae, m., ace. en (@c(!t1tT1Jq) @rieclje vor ~roia, f)ä~liclj unb freclj O. thesaurus unb thensaurus, i, m. (\5ttl. s1Jt1ltV(!oq) 1. @)djll~, )SUlrat: veteres tellure recludit thesauros, argenti pondus et auri V, non exercitüs neque the- sauri praesidia regni sunt, verum amici S, the- sauri Indiae ffieicljtümer H; I5pticljm. carbonem pro thesauro invenire Ph. 2. meton. @)dja~falUmcr: thesauros Proserpinae spoliare bie I5cljaj)fammer im ~empef ber \ßroferpina L, thesaurus publicus sub terra saxo quadrato saeptus L; bicljt. ~urratßfalUmer: servata mella thesauris relines non ben ®aben V; metaph. IT;uubgrufle: thesaurus omnium rerum me- moria Ci. Thesens (@1Jt1EVq) stönig in ~tf)en, 150f)n be~ ~(geu!3, überwältigt bie ffiäuber \ßeripf)ete!3 unb l5ini!3, erlegt auf streta ben SJJIinotauru;3 unb entfül)rt non bort bie ~riabne, bie er auf lJlaJ;Oi3 nerfä~t. ~on ber ~ma30ne Sjippoll)te gat er ben ,pippofl)tu!3 3um 150f)ne, in ben ficlj feine ®e, maf)Iin .. \ß f) ä b ra (l5c1i)vefter ber 2Iriabne) verliebt, ngL s. v. Uber fein ~erf)äItnii3 3U Pirithous s. v. SDefL 1. gr. gen. eos 0, ace. ea V, voc. eil O. 2. [at. gen. ei, ace. eum, dat. abl. eo. Adi. Theseus unb Thespiae 737 'I'iberis Theselus 3 0; patronyrn. TheSldes, ae, rn. Sjip, poIl)tU!3 0; aber Thesldae bie 2Itf)ener V. 'I'hespiae, arum, f. (@WTClltt) I5täbtdjen im fübL ~öo, Hen am iJu~e be!3 ,pe!ifon Ci L; adi. 'I'he~plas, adis, j.: deae bie SJJIufen ~ = sub~t. Thespl.ades, um, l Ci; Cl:iU1n. Thesplenses, mm, rn. C~ L. Thespis idis, m. (@ErJTCt,) Q}egrünber ber attifcljen sto, möbie, 3eitgenoffe bei3 l5ofon; feine I5tii.cfe foll. er 5Ue~!t umf)erreifenb anfgefüf)rt f)aben: plaustns veXlsse poe- mata Thespis dicitur ('~l)efpi;3farren') H. . . Thesprotius 3 (@WTC(!WUO,) lJlame ber qnrohfcljen stilfte nörbt nom ®olf Don ~rta: sinus L; subst. Thesprotii, örum, m. bie fiibepirot\fcljen stüften, bewol)ner L. . Thesprotus, i, m. stönig in ber @egenb non Puteoh; Thesproti regnum = Pnteoli Pr. . Thessali, örum, m. (@Wt1ltAot) ~on!3ftamm auiS Cl:ptru!3, ber um 1000 iniS \ßeneuiStaI einbrang. Adi. 1. Thes- salus 3 tf)effalifclj: equites L, Tempe öwifc!ien ü!fa unb üll)mp H. SDie ~f)eff aler galten ali3 öaubedunblg; bal)er: vox, venena H; oce. Thessalus, .i, m. ber ~f)eff aler 2(c!iiIle!3 0; baf)er Thessala tela, 19nes be!3 ~clji([e!3 H. 2. Thessalius 3 tgeffaIif.clj; gr. l Thessalis idis (@Wt1ltU,): ara 0; s~tbst. ~sol. Thes- salia, ae, 'j. bie Banbfclj. ~f)effaIien awifdjen \ßin.bu!3 unb meer ben rambunjfcljen Q}ergen unb bem üta; Thessal{s idis, j. :lgeffalerin O. 3. Thessalicus 3 tf)e[faIifu): i~lga ba!3 @ebirge \ßeIion O. ." Thessalonlce, es unb -a, ae, l (@Wt1ltAOVC"1J) 11m, gerer lJlame non Therme s. v. Thermaeus, j. Salo- niki. Cl:inw. ThessalonIcenses, ium,. m. Thestius, ii, m. (@it1uo,) stönig in sntolien, ~ater ber Beba unb 2Utf)äa, be!3 mleJ;ippu!3 unb ~o);eu!3 0; pat1·onym. Thestiades, ae, m. (8wuclO1Jr;) ~aclj, fomme bei3 ~geftiu!3, bei 0 DOn feinen @Söf)nen unb \et_nem ~nfe1 meleager (l5of)n ber ~!tl)äa); ba3u Thestlas, adis, j. (Gwu&,) ~ocljter be!3 ~f)eftiu!3, ~Itf)äa O. Thestorides, ae, m. (@ww(!tÖ1Jr;) 150f)n be!3 ~f)eftor, staldja!3 O. Thetis, idis, f., ace. in (im), voe. i (@{ue;) meer, nl)mpl)e, ~od)te"c beiS 91ereU!3 (1)'1ereibe), non \ßele~!3 mutter be!3 ~djmeiS 0 H; met on. temptare Tethlm ratibus ba!3 9J/eer V. thiasus, i, m. (\SI1J. SCltt10,) baccljifcljer lReigen, Q}acu)U!3' tan3 VCa. Thirmida, ae, j. iJefte im :;'Snnem 91umibien!3 S. Thisbe es j. (@(aß'l) 1. mäbcljen au!3 Q}abl)Ion, ®eIiebt~ be~ \ßl)ramu~ O. 2. 15t. an ber ~üfte ~on Q}öotien, mit aaf)Ireicljen wilben ~auben; adL ThlS- baeus 3: columbae O. Thoäs unb Thoans, antis, 'In., ace. anta (G6e(,) 1. stöllig im tauri[cljen ~f)erfonei3, bei bem 0pf)igenie al!3 \ßriefterin ber SDiana weilte, non if)r unb üreftc~ gc, tötet O. 2. stönig auf Bemno~, ~ater ber SjlJPftpl)Ie. ~I!3 bie ~rauen auf Bemno!3 aHe IJ'Jlänner töteten, rettete Sjl)pfijll)Ie if)rell ~ater nau) 3l)pern. Patronym. Thoan- tias, adis, f Sjl)pfipl)Ie O. tholus, i, m. (ß'ttl . .:JOAO;) stuppeI, stuppeIbaclj, bef. non ~empeln 0 V. thorax, acis, m., ace. acem, bicljt. aca (\5ttl. SW(!ltg) Q}ruftlJamifcIJ, \ßan1Jer L V. thraecidica, önull, n. Die m3affen einei3 Thraex (s. v.) Ci Phil. 7, 6, 17. Thrax ober Thraex (fcljlecljt Threx), cis, m. (@(!;g, § 91) ~f)ra3ier, im f)euügen ffiumeIien; meift pl. Thrä- ces um' bi clj t. attributin : equi tgra~ifclj 0; oee. (bef.' in ber iJorm Thraex) ®Iabiator in tf)raöifcljer lRüftnng: Thraex est Gallina 8y1'o par? H. SDa3u adi. 1. Thräcus (Thraecus) 3 tf)raöi[clj; subst. Thrace (Thraece), es,j. (@(!0X1J) ~[)ra3ien H; lati, o t 0 \1) U lf er, 2ateil1ifd),;;J:leutjd)cs @'d)llÜllörterbud), 3. mufL ni[iert: Thraca Thraeca, ae, j. V H. 2. Thrä- eius (Thraecius) (@f20xw,), b~cljt. Threlci!1s 3 (@(!1Jlc xwe;) 0 Ci V; SHbst. Thräma, Thraecla, ae, j. (@(!C{xtlt) :lf)ra3ien. 3. Thraeissa ober Thraessa, ae, j. (@(!i{t1t1lt) ~f)ta3ierin NOVH. Thraso, önis, m. (@(!&t1wv) rebenber 91ame eine!3 br~, marbafierenben 150lbaten im ~unucljui3 be!3 :leren3 C~. Thrasybulus, i, 'In. (@(!ltt1VßOVAO,) ~t~ener, net:trieb bie brei~ig ~t)rannen unb [teIlte bie folonifcf)e ~erfajfung 399 tnieber f)er N. Threx, Threce, Threcius, Thressa u. a. s. v. Thrax. Thücydides, is unb i, m. (@o~xv~{01J') iJefbget1; 3U 2Hf)en naclj medtfe!3, lonnte 2(mpf)tpoIt~ gegen Q}ra\tba;3 nicljt erooern unb ging baf)er in!3 Cl:xif, wo er bie ®e, fcljicljte be!3 \ßeIoponnefifd.Jen striege!3 fcljrieb Ci Q; adi. ThucydidlUS 3 (@ovxvotocWq) Ci. Thule, auclj Thyle, es, j. (@O~A1J) ~nfeI ir:t äu~er~e~ lJlorben, feclj;3 :lagereifen über Q}ntanmen, metft fur0'" laub gef)dten, tlJaf)rfd)einIicl)er bie l5f)etIanbinfefn V '1'. Thurii örum m., 91bf. Thüriae, j. L (GmJ(lwe). %1 " . ruf no I5teUe ber öerftörten @St. Syb~ns, am ~u e~ no~ ~~' ren! erbauten attifclje stofomften ölt \ßenHe!3 3ett ble 151. 'Thurii; fpäter I)ie~ He af~ römifdje stoI?nie 00- piae L; adi. Thurl:nus 3: age~' CL, ~lllUS ?er Q}uf en non ~arent 0; n. subst. III Thurlllum mi3 ®ebiet non ~burii C; Cl:imn. Thuflni, örum, m. L. thus unb ~bIeitungen s. v. tüs. . Thuys, m., dat. yni, ace. yn, ynem SDl)l1aft non \ßapl)[agonien unter ~rta);erJ;e!3 IJ'Jlnemon N. Thyatlra örnm, n. unb ae, j. (@vdW(!lt) 6t. in Bl)bien a~ Bl)fus, nö. non 9Jlagnefia L. Thybris, icUs, m. bicljt. = Tiberis s. v. . Thyestes, ae unb i8, m. (@Via.T~') 60f)n be~ \ßefoP!3, Q}ruber be!3 ~treUi3, ~ater bes 2lg1ftf)US; ad~. Thye- steus 3 (@V{t1TEW" § 91): mensae 0, preces ~er, wünfcljungen H. .. ThY1as, adis, j. (\5I1J. emd,) lBaccljantm, baccljtfclje I5cljwärmerin: excita saCl'is Thjias V H. thyius 3 au!3 bem wol)Iriecljenben ,poI3e be!3 Q}altme!3 {)va (citrus): thalamus Pr 3, 7, 49. . thymbra, ae, f. (\Sm. SV,u.ß(!lt) ei~ stü~entrau~, @Sperbel, l5aturei: graviter (reicljItclj) splrantIs copla thym- brae V. . Thymbraeus 3 (@v,uß(!ltioq) non Thymbra, emer 15t. in ~roM mit ~po([otempeI: Apollo V; 91bf. Thym- brelus 3 pf)rl)gifd.J: ineola O. . , thymus, i, m. unb (§ 92) thymum, 1, n. (\511). ß.v,uo,) Quenbel, ~f)l)mian. .. Thynia, ae, j. ba!3 non ben :l~nem bettlo~nte n.orb, Iiclje Q}itf)l)nien. Acl~. 1. ThY~U!i ~ (bt)_tf)l)l1lfd): merx H. 2. Thymacus 3: SlllUS ble Q}ucljten an ber ®eftfüfte be!3 6cljwaroen meere!3 nörbl. non ben ~l)aneen O. . thynnus, i, m. (ß'IU. Svvvor;) ~f)nn'fifclj. '. Thyone, es, j. (@VWVlj) 1. mutter bei3 lBaccljUi3 C~, bal)er Thyoneus, ei, m. (GVWVEV,) (501)H ber ~~t)one, lBacu)u!3 0 H. 2. ~1l)mpl)e, ~mme De!3 3eUi3 o. . Thyreatis, idis, f: terra ®ebiet non Thyrea m 2lrgoIi!3 O. thyrsus, i, m. (ß'11J. SV(!t1?,) I5tengel.; oee. vo,) SDref)eifen, SDredjfeleifen: tor~o ra~i~e b~lxum V, pocula, quibus torno super- addlta VltlS mtt gebredjfeIter DlebengirIanbe V. Torone, es,j. (T0r;>wv7)) Stüftenftabt auf ber fitf)onifdjen ,palbin(ef in ber 0:f)aIfibife L; adi. 1. Toronaeus 3: sinus 3ruifdjen l.1SaHene unb l5itf)onia T. 2. Torö- näicus 3: mare L. torosus 3 (torus) mU5fuföi3: collum 0. torpedo, i~is, t . 1. (§;rftanung, ~äf)mung: torpedo ammam Vltellll illvaserat er lnar ftumpffinnig ge, lnorben T. 2. meton. 3itterrodje: aliae bestiae fuga se tntantur, torpore torpedines Ci. jBon torpeo 2. ui (WauifdJ tirpstil 'erftarren') 1. ftarfen, Ct~ [tarrt, fteif feiu: corpora rigentia geln torpebant L; bi dj t. simillima saxo torpet Hef)t feH ruie ein I5tein ° torpent vires V. 2. metaph. (geiftig) ftan, gcläOmt fein: qui aderant metu torpentibus L dextrae tor- pent finb erIaf)mt L, torpes tabella Pausiaca fteIJft Harr nor einem )ßHbe be5 l.1Saufia5H. SDaf)er: torpet vox HocH, bleibt au!3 L, torpent consilia bie 5[(nfdjläge finb geläf)mt L. 3. oee. träg fein: deum sic feria- tum volumus torpere Ci, torpent regna veterno liegen in trägem I5djlaf V, ut ignava animalia iacent torpentque in träger Dlnf)e bafiegen (E~' d'ux d'VOtv) T. SDa3u ineoh. torpesco 3. torpui 1. erftarren, erIaIJmen: torpuerat lingua metu 0, torpuerant dolore genae 0. 2. un, tätig werben, erfdjlaffen: ingenium incultu atque so- corrua torpescere sinunt S, desidia torpescere T. torpidus .3 (torpeo, § 74) ftarr, etftartt, betäubt L, .. torpor, öris, m, (torpeo) 1. axrG, '®~inbe[', aqb. drahsil 'mredJffer') I 1. bre~ett, IlJhtDetti oee. 2. (breIjenb) IUcrfen, fd)(cnbern; 3. IUcnben (aowertben, 3U11Jenben); 4. {eltfen, leitclt; 5. an~brcOell, lJer3CCren, lJmenfen; bef. (auf oer ß'orter bie @(ieber tJerrenfen) foltern; 6. metaph. a. (tuie auf ber ß'oiter) gCllall l\uter~ flldjett, ~riifetti b. ~Iagcll, mattern, qllälen, bcän!l~ fügen. 1. stamina pollice nom I5pinnen 0, torti funes gebrel)t V, torta quercus (§;idjenrran3 V, vestis circum bracchia torta um ben 5[(rm ge11Junben T, tignum auf11JinbenH; bidjt. aquas remis aufwülJleu 0, flumen torquet saxa ruäl3t V, anguis tortus in Streifen fidj ltJinbenb V. sIJht prolept. ,obi. caelum sidera torquet Iä~t heilen 0, teg'imen torquens leonis (auf bem Stopfe) IJin unb IJer bref)enb V, spumas aufruüf)Ien v, torquet medios nox umida Cl1rsus fäuft in ber :mitte H)rer Strei!3oaf)n V, axem mnero bie freifenpe 5[(dj(e tragen H. 2. plumbum, tela, hastam, iacull1m u. a. ° V, qui fulmina torquet (Iuppiter) V; bi dj t. aql10sam hiemem ben ftürmifdjen Dlegen l)erabfdjleubern V, tortus rhom- bus ber im Streife läuft Pr. 3. ruof)in? oculos ad moenia torsit V; ruotJon rueg? aurem ab obscenis sermonibus H. 4. ora equi frenis 0; im )ßHbe: oratio ita flexibilis, ut sequatur, qnocumque tor- queas Ci, vers are sententias et huc atque illuc tor- quere T; bidjt. bella feiten V. 5. ora Ci V' baf)er: etiam si sapiens uratur, torqueatur, secetur Ci: torquentes O:ofterrnecI)te T. 6. a. vita P. Bullae torqueatur Ci, torquere mero beim [Bein aU!3forfdjen H. b. meritus (tJerbienterma~en) torquetur ab auro ° se torquet plagt He!:) ab Ph, dolores torquent Ci: torquerier (inj. pass.) omni sollicitudine districtum H torqueri amore H; baIJer (nadJ ben lßerbetl be~ ß'ürd)ten~) ; torqueol', ne bona sUlllpserit alter e!3 quält midj (ber ®ebanfe) = idj fürdjte, ba~ 0. I . torquis, is, m., feHen j. (og!. s. v. torqueo) '®eruinbe'· 1. ,pal!3fette: T. Manlius Galli torque detracto cogno~ men invenit Ci; ngL s, v. torquatus. 2. metaph, ,paI!3jodj, )ßlumentette: e torquibus aptos iunge (boves) Stummet V, ornatae torquibus arae mit )ßlumen, ge11Jinben V. torrans, entis 1. brmncnb, gfüflcub, Oei»: Birius, flamma V; mit abl, miles meridiano sole torrens L pice torrentes ripae V. 2, oee. aeitlllcHig ttol'fen~ 91ur subst, isol. torrenS, entis, m, (sc. rlvus) 'büner )ßadj', WiIbuadj: rapidus montano fiumine torrens V; im )ßiIbe: inanis verborum torrens Q, quo torrente saeculum nostrum defendit [Bortfdj11JaU T. 3. me- taph. IUHb, xet»enb, Itltgcftiintt mnnis Cu, aqua, unda, ftumina V. Adi. isol. pt. pr. tJon torreo 2. torrui, tostus (au~ *torseo, *torstus, § 33, ogt. altinb. tarsayati '(äst bürften', gr. rEr;>r1atvw 'troCfne', aIjb. dorren aXtv) 15t. an ber tIJeffa' stravere torum 0, consors (socia) tori ~agergenoffm, U(djen l5übgreui\e am Öta, burdj ben %ob be5 .ljedule!3 ~rau, [Beio (fl1tOtTts) 0; meton. ~Oe, meIle: tOl'um oerannt 0' adi. Trächinius 3: tellus 0; subst. promittere 0, sacra tori m,ermäf)Iuug<3feier 0: aber: Trächlnius, ii, m. 0:elJ!: 0; ber. Trächiniae, obscenus torus unerlaubte ~Ieofdjaft 0. b. ilctdjenbctt, arum, j. bie %radjinierinnen, %ragöbie be!3 150pf)ofleSl ){lallte: toro mortua componar 0, toros obtentu fron- (ben ~ob be~ .perfufe~ oef)anbelnb) Ci. dis ~n~mbr~n~ V, ., _ tractäbilis, e (tracto) 'naf)oar', miCb, nadjgieoig, gütig. torvltas, tatIs, f. [BtIbIJet±: vultus T. jBon ~n mtoteSl = 'unnalJoar': mare nanti non tractabile torvus 3 (oieU. ~\l aftin~. t~rjati, 'erfdJrecr.t', g;. r&r;>ßo, f!ürmifdj ° = caelum non tractabile V. jBom ®eifte: '®d)recren'; wr;>ß{w rrfdJrecre) rutIb, finfter, grtmullg, ~rau5, (non) tractabilis ullas voces audit Ht uunalJbar unb grä~Iidj, fdjre~Iidj: Mace.d?num acies to~'va grauflg c'u, IJört nidjt V. SDann: erat in Dareo mite ac tracta- VUlt~lS, ocul~ 0, adsplcIt hanc tor~lS ~sc,. oeuhs) bile ingenium C1.t, virtus Ci. ilormg 0, faCle~ firen? 0, to~ya ~os bO!3arttg~, abn. tractätio, önis, j. (tracto) )ßef)anblung, )ßearbeitung.: t~rvulIl clamal~, tOlva. tuen V, Enallage. corpus usus et tractatio beluanun Ci, rerum magnarum Cz, ~lS.u torv~m lntlb. er!djemenb T. . litterarum, dicendi )ße[djäftigung mit Ci. toslllae, an:m, j. . bte~~~beIn a:n ,pa~fe *C1. . . _ tr~ct~tus, ÜS, m: (tracto) )ßeIJanblung,. )ße!djäftig~~g tot (aU{l *:otl = altl,nb. tatl, DgL rO(fO, fUt rorJo~) ~n mtt: Ipsarum artlllln tractatu delectan Cz, consIlIa deel. fo tJt~Ie, [0 me(; subst. cum tot. esser:t , Clrc~lm tractatu dura fdjruer ilU oef)anbeIn L; oee. (§;rörternng: h~stam Cz;. al!3 BaIJfruort: tot e~ tms amIClS (m~~. tractatu digna quaestio T. mtt. gen.). Cz, h:~ec tot et tanta SI nactus es~e.:' Cz.' tractim (traho, § 79) adv. in einem Buge, llnunter~ adz. tot 19nes, mgera 0, tot duces et exe.rcItus CL brocI)en: tractim susurrant Capes) V. ~n Storrelation: tot mala sum passus, q u 0 t In aethere tracto 1. (j,·equ. bon traho) sidera lucent 0. SDatJ. ;:-=~~.~~~-~-----;.~_:_:_---c~----- toti-dem (ogL s. v. idem) indeel. ebenfotJiele: duae 1. (b I dj ~.) Oetllm3er~elt, fOJlc~~en, . zonae dextra totidemque sinistra parte 0; subst. II. 1. ruteberlJoIt berIlOre~l, bdaften, allgmfeni dixerit insanum qui me, totidem audiet eb.enfouieI H. 2. oee. Oanb~,auCll, fii~tCll, gcbrallolClii •• Storrelation: quot orationum genera, totldem ora- met,aph, 3. fn~re\t, letten, Ienlell! btrWaU .. II) • torum Ci; nariiert: eum totidem navibus atque 4. lemb. beOanbeInj oee. rf!fi. ftd) ... btneI)mCll) erat profectus N. 5. nntet bie {lallb neOm~,n, ~cOanbe{n j . totia (n) s (tot) adv. [otJieimal, fo oft: totiens morti oee. a. abflaubcIlI, ero~tcnt, beWrcdjelt) I me obtuli Ci, itque reditque viam totiens V. Stor, b. uef~redJen., ~etIlanbclu~ llllterOanbeIn. relation: totiens, quotiens praescribitur, Paeanem 1. tra.ct~ta ?0n:1S ,a~~lstIta 0; ollbI: quae (per- eitare Ci, subeuncla dimicatio totiens, quot con- sona) mlmme m mdlClls tractata est CL . iurati superessent L; bidjt. tel' die totiensque II. 1. quae gustamus, olfacimus, tractamus, aud!-- nocte unb ebenfo oft H. mus Ci, cera tractata pollice gefnetet 0, pu er unctls totus 3 (tlcrtu. mit tömentum, tumeo, etltJa 'gefto~ft') tractavit manibus calicem H, tractare aut movere 1, gnn3, \JoU, in lJoUcm Umfange: totius Galliae im- tintinnabulum PI;. b~djt. il?'narus sua se tl:actare perio potiri C, tota nocte continenter ierunt. C, to- pericla ba~ er md fetner ~~genen ~efaIJr fp'ele 0. tins anni fructus amittitur Ci, caterva tota Cz, tota 2. g-ubernacula ba!3 I5teuer fuf)ren Cz, tela fuIJren L. mente atque omnibus artubus contremeseere Ci. 3. pecuniam publicam tu tl'actabas Ci, animos auf 2. pl. nUe, fämtlioJc, hl~gefa1ltt: totis copiis C, cla- fie einruirfen Ci, causas amicorum tractare atque morem tollit totis viribus mit aller Straft PhL, tota agere Ci, rem p. S, bellum L T, regnum T; seCUll- armenta V, 3. metaph. galta, mit ~ct6 nnb tiEeele.: \ das partes bie ~rueite ffioUe burdjfüf)re~, fpielen H. eum Dio adeo adamavit, ut se totum ei traderet N Cz, 4. (emn) non tractabo nt consulem Cz, m~rc~tores totus et mente et animo in bellum insistit C, totus iniuriosius Ci, placidius plebem S, se bemgnms e!3 in illis (nug-is) gan3 tJerfenft in H; abtJ, ex toto illa fidj gut gef)en laffen H; occ. ita me in 1'e p. trac- deserere tJöUig, gänilIidj 0, tabo idj ruerbe midj jo benef)men, fo IJalten Ci.. 5· trac- NB. dat. toto Ou p". tant fabrilia fabri H, pauca admodum VI tractata toxicum, i, n. (ß'\u. ro ro;tx6v, sc. fjJcl.r;>fLaxov) 1. I.1SfeiI, 11Jurbe ge11JaItfam tJorgegangen T. a. cmn eum locum gift (pl.) ° Pont, 4, 7, 11. 2. syneed. ,®ift: anti- tractare c?epero Ci, con~i~ia ~egatorum L, tu~c doto toxicum miscere Ph velox fdjneH rultrenb H. tractatae (tm l5enate) JYIasslhenSlllln preces T. :mtt TI' (ibilnus) ober Tl' (ibünicius). in b i r. 0:.. i11e tractare proeliormll vices et Sluae trabälis, e (trabs, § 75, mbf. 2) 1. 3U )ßalfen: clavus sibi prospm:a. eveniss~n~ . T. b. t~actat~e (mtei: )ßaIfennagel (®~mbol ber ß'eftigfeit) H; fpridjru. rem l'eges) condlClon~s. al~llCltIae L, pacls OL, audj. clavo trabali figere 'eHenfeft annageln' Ci. 2. balfen· tractare de condlclo.mbus N." . artig: telulIl V. tractus 3 (traho) ffte~enb, ruIJtg, mdjt f)olpmg: ora- trabea, ae, f. %rabea, mit breiten l.1Surpurftrejfen (trabs) tio Ci. tractus 744 . traho, tractus, ÜS, m. (traho) 1. ba~ Bie~en, Bug: hare- nam fluctus trahunt, Syrtes ab tractu (dno 'mv (JVQBtV, uom Bufammenfegen)' nominatae S, Phaethon longo per aera tractu fertur 0, velIera tractu mol- lire butef) Bie~en = ®pinnen 0, . tractu in spiram se colligit anguis butef) Bufammen3ie~en V, tractu gemens rota V, flammarum tractus mef)tftreifen V incertus unfief)erer {lug an einem muef)ftaben Pr 4, 3, 5. 2. acc, ~age: arborum maumrei~e N, muri Ci, contemplatus qui tractus castrorum esset L; metan. ~auDftridj; @legeUD: hoc tractu oppidi C, Venafranus Ci, tractus ut~r plures lepores educet H, caeli .pimmel~ftrief), sthma V. . 3. metaph. ba~ {)tn3ie~en, ~e~nnng, Böge~ ruug: tractus verborum, orationis ru~ige mewegung Ci eludere hostem tractu belli (= belIum trahendo) T; tractu et lentitudine mortis T, historia tractu placet buref)~u~fü~r1ief)feit Pli. träditio, önis,! (trädo) 1. Übergabe: urbis L. 2. merief)t: supremorum (uom ~nbe) T. träditol', öris, m. Übergeber, ~miiter T. ~on trädo 3. didi, ditus (träns-do, § 30) 1. Uliergeben, abgeben, ein~änbtgeni 2. acc. a. liberlaffen, übergeben, anuertraucn; b. au~Iieferu; c. .\lrei~gcbeu; d. (refl.) ftdj ~tngeben; metaph. 3. (münblicf) ober frflriftrief) libernefern' 4. er3ii~rClt, mitteilen, lieridjten; t 5. acc. re~ren. 1. Perdiccae anulum Cu, Sextius per manus tra- ditus 'uon .panb au .panb C, praedia filio Ci litterae praetoribus traduntur Ci, pecuniam qua~storibus abliefern L; im mUbe: regnum L, consulatum per manns unmittelbar S; biclH. mit in! tristitiam tra- dam portare ventis au tragen H. 2. a. Alcibiadi res p. tradita est N, alicui coniuges devehendas Cu = ei ~urr;im tuendam C, imperium navium legato ad~mlst?, .Syracusano tradidisti Ci, uxori cogi- tatlOnes mtlmas T; uon 115erionen: ei legionem C exercitum ~ur tyü~rung S, mihi Sicilia defendend~ tradita est aur ~erteibigung anuertraut Ci, te in disci- plinam meam tradideras Ci, tradita est Pico aI~ tyrau 0, ei filiam, neptem T; aber: uxorem alteri ftberlaffen, abtreten N; se eius fidei in eius fidem fief) ... empfe~Ien S. b. urbem 'arma hostibus obsides, perfugas, captivos, Garnae possessione~ ei C, servos ad supplicium Ci, Lentulum in custo- diam Ci. c. imperium servo, regnum hostibus Cu f~ris l!0p~andas ~erras 0, quos tradituros sperabas: Vldes mdlCare C1. d. se tottun Pompeius Oaesari tradidit Ci, se totum rei p. (voluptatibus) Ci. 3. mos (consuetudo, religio, disciplina) a maioribus traditus; opes a maioribus traditae überfommen Cu posteris suis amplitudinem nominis Ci, traditum' est es ift aItgedömmlief)e ®itte Cu L, mit u t ober in! 4. hoc ubi alius alii tradiderat C, eius pugnae memo- riam posteris tradiderunt L. mit acc. c. inf. quos supplicium de matre sumpsisse poetae tradi- derunt Ci, annales tradunt ... L; bei pass. verb. nam. c. in! qui unus omnium iustissimus fuisse tra- ditur uon bem man überliefert, ba~ ... , welef)er ben me- rief)ten naef) ... war Ci. ®eltener naef) pass. verb. acc. c. in! Africanum, Laelitun doctos fuisse traditum est CiL. mit inbir. tyr. haud traditur, metune an oborta seditione Cu. ~l~ ®a1leinfef)ub: (nam utrum- que traditur) L. 5. multa de sideribus, de rerum natura iuventuti tradunt C, Midas,. cui Orpheus orgia tradiderat 0, quae de officiis tradita a phi- losophis et praecepta stmt Ci, praecepta dicendi Ci. trä-düco, träns-düco (§ 30) 3. düxi, ductus 1. ~ht= liberfü~ren, ~inüberbringen: copias praeter castra am ~ager uorüber C, Helvetii per fines Sequanorum suas copias traduxerant C, multitudinem hominum trans Rhenum in Galliam C; mit acc. flumen Axonam exercitum (wobei Axonam nur uon trans ab~iingt) C; exercitum ex Gallia in Ligures L; bief)t. cura in vitulos traduciturge~t über aut wenbet fief) 3U V. 2. acc. burüberfil~ren: exercitus traductus silvam C victimas in triumpho L, traducti sub iugum et pe~ hostium oculos uor ben ~ugen L; bilbI. eum per ora hominum i~n in ben munb ber ~eute bringen L. 3. metaph. ~inüberate~en, für etw. gCltJinnen: satas messes alioburef) {lauberei V;gentem assuetam bello pacis traduxit ad artes 0, eos ad mansuetudinem transduxerunt Ci, clientelam provinciae ad se Ci traduxit me in suam sententiam L. 4. (in ein anbere~ jßetfJä(tni~) bringen, berfe~en: centuriones ex inferiori- bus (ab octavis) ordinibus in superiores (ad primi- pilum) C, animum a pictura ad rem veritatemque Ci, ali- quem a minutis concertationibus ad vim disserendi Ci. 5. ~inbriugen, 3ubringen, berlebeu: 0 adulescentiam traductam eleganter uerftrief)en Ci, vitam tranquille' placideque Ci, aetatem sine contentione Ci, noctem L vitam per IX annos T, leniter aevum H. ~au: träductio, önis, J. 1. ~erfe1lung: hominis ad ple- bem Ci. 2. meton1)mie (wenn ein )illort für ba~ anbere (legt) Ci De ar. 3, 42, 167. trä-dux, ducis, m. (trädüco) [ßeinranfe: vineae nexu traducum impeditae T. tragicus 3, adv. Ei (\Sw. 7:(Jay'''o,) tragifef), aum, uom, au~ bem ~rauerf:piel , ~rauerfpiel- : poeta unb abs. ~rauerfpielbief)ter Ci, actor ®ef)auf:pieler Ci L, poema Ci, carmen, camena H ~ragöbie, ars, cothurnus ber ~ra­ göben H, mortem rhetorice et tragiee ornare Ci; subst. isal, spirat tragicum satis (Romanus) aeigt ~inliingIief) 115at~o~ für bie ~ragöbie H; metaph. ignes tragifef)e mebe 0, scelus wie e~ in ~ragöbien uorfommt, traurig L, orator ergaben, patgetifef) Ci. tragoedia, ae, J. (\Sw. 7:(Jaycpöta, § 91, m:6f. 2) ~rauer­ fpiel: tragoediam facere Ci, scribere T; metaph. Appiae nomen quantas tragoedias excitat ~ärm, ®peftafef Ci; tragoedias agere in nugis ~ammerf3enen auffü~ren Ci, tragoediis tuis perturbor buref) bein 115atgo~ Ci. tragoedus, i, m. (\Sw. 7:(Jaycpöo., § 91, m:6f.2) ®el)au- f:pieler im ~rauerfpiel Ci H. trägula, ae, f. [ßurffpie~ feftifef)er unb iberifef)er ~öner (mit einem ®djwungriemen tlerfegen, an bem er 3urütfgeaogen werben lonnte) CL. trahea, ae, J. (traho) ®cf)1eife, [ßalae, mit ber man über ba~ @etreibe fu~t (ftutt be~ IDrefcf)ens) V. traho 3. träxi (in/. träxe = träxisse V, § 54), tractus I. 1. 3te~eu; 2. metaph. a. lieftimnten, berIeiten; b. be3ie~en; c. beuten, au~Iegen. II. 1. 3ie~en, fdjle~~en, fdjldfen; acc. ~tn" nub ~er3emn; metaph. 3mUitClt; 2. mit fief) furt3te~en, ltJegfdjle~~en; ace. .\l(lfuDern; 3. uadj ftdj, ~inter ftdj ~er3ie~en, nlldjfdjle~~en; metaph. im @lefulge ~abeu; 4. an, tu ftdj aie~en; . metaph. a. anue~meu, befummen; b. fidj aneignClt, an fidj liringen; 5. ~erau~3ie~en, ~erauf3ie~elt; metaph. ~erIeiten, ableiten, elttlte~men; 6. aufammcn3ie~en. traho 745 traiectus m. 1. in bie ~iinge aie~e1t, rattg3te~en; pass. fidj laug ~in3ie~en; 2. metaph. (Die 3eit) ~iu3ie~en, ~tubri1tgeu, ~tu~ fdjle~~en. 1. 1. qua trahitur vestis, trahit cutem 0. lSe!. uom Bie~en ber [ßagen u. bgI.: currus tractus cer- vice dracomun 0, plaustra per montes V, crates eggen V, naves in saxa V, pelago trahit umida lina aie~t ba~ lJl:e1l im meer v. ~om {liegen ber [ßolle beim ®pinnen: lanammollire trahendo 0, vellera digitisO, pensa 0, purpuras H f:pinnen. ~on 115erfonen: natum in conventmn V; mit dat. Astyanacta avo aum @ro~· untet bringen V. 2. a. sic me mea fata trahe- bant ° Cu, errore, amore trahi, caeli cupidine trac- tus 0, trahimur omnes studio laudis Ci, trahit sua quemque voluptas rei~t ~in V. BieI: natmä ad im- perii cupiditatem trahi fief) ~inge30gen fü~Ien N, in facinus uedocren 0, in (liversa (in diversas cmas T) trahi 3wifef)en 3wei ~ntfrl)Iüffen fef)wanfen 0, diversa trahunt duo nomina pectus nad) uerfef)iebenen ®eiten 0, Lucanos ad defectionem uedeiten L, in suam senten- dem, figuram lapidis, squamam, faciem virorum 0, ignes (calorern) c~euer fangen' (warm werben) 0, aeter- num est, a me quod traxit wa~ er non mir ~at 0, multa ex vicinorum moribus traxisse angenommen l)aben T. ~on lJl:amengebung: appellationem a no- mine Cu, mare (Icarinm) nomen traxit ab iHo (Icaro) 0, unde nomen traxere Oerastae 0, cognomen ex contumelia Ci; aber: nomen tumulati in urbem auf bie ®tabt übertragen 0. b. regmun L, partem patriae hinc l)a16 ein~eimifef) fein V, cum gratiam recte factoi'um sibi quisque trahat T. 5. mit ~us' gang~llunft: ferrum a (e) vulnere, tehun de corpore 0, aquam ex puteis ~erauf3ief)en, fef)öpfen Ci; allein: manu temptat trahere telum 0; bUbL suspiria pe- nitus aus bem ~nnern 0, gemitus e corde 0, vocem a pectore V; metaph. licentiam inde Cu, orig'inem ab (ex) aliquo H. 6. vincla trahit g'aleae 0, vul- tüs runaeln 0, vela bie ®egel reffen V. mit 115rolepfii3: septem gyros, septena volumina traxit maef)te (fief) au(ammenaie~enb) fieben ~inge V, tardos trahit sinus ultimus orbIs V, fluctus sinum trahit baufef)t fief) auf V. III. 1. pedlun digitos traxit 0, Apollo aures (Midae) trahit in spatium uerlängert (ie au ~feHl­ o~ren 0; pass. quam (zonam) circum extremae tra- Inmtur fief) l)in~ie~en Y. 2. sic animum tempusql1e traho ° noctem sermone ° V, vitam in tenebris luctuqu~ (inopern senectam 0) ~infef)lep:pen V, comi- tia Ci rem in serum L, tempus iurgiis S. Oft: bellm~ ueräögern, pugnam L. mit 115rolepfis: nunc ficto languore moram trahit uerfef)le:ppt Me {leit unb (ef)afft {lögerung 0, frustra laborem fief) uetgeben~ ab- mü~en in unbanfbaret ~tbeit V, segne otium fief) träger ~u~e ~ingeben T. ~gI. s. v. tractus 3. . tiam für fiel) gewinnen L, gentem ad Macedonas L, Teucros in proelia rei3en V, aliquem in partes T; auef): auctores utroque trahunt finb awifef)en beiben ~ngaben geteilt L. b. crimen in se auf fief) ne~men 0, decus ad consulem L. c. trahere aliquid in reli- gionem (in prodigium) ag religiös bebenUief) beuten L, ad meliora responsa gut au~Iegen L, non bene con- sulta in virtutem ag ~apfedeit aUi31egen S, fortuita ad culpam T, cuncta in deterius fef)Iimm au~legen T, in laudem aliquid T, ad saevitiam T. II. 1. eam vi ad templum traxit Cu, Valerius ProciHus catenis vinctus trahebatur C, Hector cir- cum Pergama tractus gefef)leift 0, per freta trahar lnerbe mief) fef)le:ppen laffen 0; bef. aliquem ad suppli- cium 3um ~obe fef)le:ppen, unb trahi a lictoribus fort- gefef)le:ppt werben (3ur .pinrief)tung) L; b iIb I. tra- here plures secum in eandem calamitatem Ci. ®o: turris (arbos) ruinam trahit ftüt3t ein (bie Umgebung mitrei~enb) V: bilbI. trahat patriae ruinam rei~e mit fief) in ~ernief)tung 0, aliquem ab incepto ab· aie~en S; occ. Britanni trahuntur factionibus T; bUbL sese quisque locupletem, victorem domum rediturum, alia huiuscemodi animis trahebant 30gen gin unb ~er = fteIIten fief) uor S; metaph. ne pars sincera trahatur 0, omnibus modis pecuniam tra- hunt uergeuben S. 2. caelum trahit sidera tei~t mit fief) fort 0, leo trahit pecus V, torrens praeci- pites trahit silvas V; bef. nom ®ieger: Dardanidas matres trahunt victores Grai 0, praedas ex agris L; occ. trahere rapere S, Aeduonun pagos T, ne Oirtensitun pagi traherentur T; bUbI. partem do- loris wegne~men L. 3. pallam (vestem H) 0, terrä sua viscera traxit 0, stella flammiferum crinem trahens stomet 0, vultu sequentia traxit nubila 0, fluctus limum trahunt SV; uon müben: corpus fessum L, corpora, genua aegra V; metaph. cre- puscula trahunt noctem 0, si tua fata nostnun pu- dorern non traherent seCllm 0, exercitum, turbam prosequentitun L, quae mox ventura trahuntur ba~ tyolgenbe, bie {lufunft V. 4. aquas et ferire et tra- here beim ®ef)wimmen 0, tel111s elementa traxit 0, te quoque, luna, traho uom .pimmeI weg 0. ~om ~tmen: auras ore 0, spiritum C1t, animam L ~tem golen, extremum spiritum in ben leBten {lügen liegen Ph; ägnlief): odorem naribus ein3ie~en Phi uom ~dnfen: gutture amnem einfef)Iürfen 0, pocula arente fauce H. ~m lSilbe: furorem per ossa in fief) aufne~men v. a. trahere colorem nigrum, ruborern, naturam ean- Träiänus, i, m. M. Ulpius Traianus au~ ®panien, römtld)er staffer 98-117 n. !Egr. trä-icio, (91e6enform be~ urfvrüngIid)en) träns-icio 3. ieci, iectus (iacio, §§ 30 U. 43) I. 1. ~iuüberltJerfen, ~fdjieDen, 4cgcn~, bringcu: neque ullum telum transiciebatur C, vexillum trans valIum transiecit L; bi ef) t. per ar- dentes acervos traicias membra wirf bief) buref)~ ®tro~· feuer ginüber = f:pring ginüber 0, funis traiectus (um ben maftbaum) gefef)lungene~ ®eil V; bUbI. arbitrium traiecit in omnes übertrug 0, ex iHius invidia ali- quid in te traicere Ci. 2. metaph. ~inilberbringen, ~fe~en: Athenas magnam partem fortlmarum suarum traiecit N, legiones in Siciliam L, copias trans flu- men C, unb (ber aWelte acc. uon trans ab~ängig ge- baef)t): Oaesar equitum partem flumen traicit C; refl. sese duabus navibus in Africam L; 1!ass. exercitus Pado traiectus Oremonam L; btIbL verba uerfe1len Ci, dolore lateris traiecto in cor warf fiel) auf~ .pera H. 11. 1. übcffdjreiten, ~fa~tclt, ~fe~en: cum ratibus Trebiam traicerent L, Rhodanus traiectus L; ogne ~ngab~ be~ Obi. classis ex Africa traicit (sc. mare) fe1lt über L, cum classe praedatum in Mricam L, nando (sc. flumen) ~inüberfef)wimmen L; bUbI. ad nos traiecturum illud incenditun (malum) esse luerbe gerüberbringen, ~erübetfef)lagen L. 2. Durdj= bu~reu: pilum mittit atque unum traicit C, ei femur tragulä traiecit C; bief)t. sagitta tempora. f~rro traicit V; mit acc. gr. traiectus terga sagItta 0; acc. Durdjlircdjcn: magna pars equittun mediam traie- cit aciem L. ~au. träiectio, önis,! Übergang; metaph. traiectio in alium ba~ .pinüber(ef)ieben Ci, verborum [ßo~~uer­ fe1lung Ci, veritatis superlatio atque traiectio liber- tteibung, .p1)perbel Ci. Unb träiectus, üs, m. Überfa~rt, Übergang: inde erat bre- vissimus in Britanniam traiectus C; mit gen. abi. in traiectn Albulae beim Übergang über L. tralatus 746 transeo tralatus u. a. s. v. träns-lätus, träns-fero. Tralles, ium, ace. Trams 1. m. lEoH in ~U1)rien L. 2. f·, auef) Trams (at T(!&UH>, § 91, mbf. 2) 15t. in ~arien; adi. Trallianus 3 Ci. trä-m ... s. v. träns-m ... (§ 30). trames, itis, m. (ob 3u trans + meo?) 1.. Qnerweg, l5eitenweg: transversi tramites L, per tramites occultos exercitum Metelli antevenit S, convexo in tramite silvae lillalbfef)Iuef)t V. 2. bi cf) t. qlfab: car- pitur acclivis trames 0, (Iris) cito decurrit tramite fef)neU ben qlfab f)erab V, palantes error certo de tra- mite pellit H. tra-nato (§ 30) unb trans-nato 1. ävi f)inüber. fef)wimmen, buref)fcfllvimmen: perpauci transnatare con- tenclel'Unt Cj mit ace. Gangen Ci. lEgt tra-no (§ 30) unb trans-no 1. 1. f)inüberfef)wimmen; trans. buref)fcf)wimmen: (Oloelia) incolumis acl suos transnavit L; mit ,0 bi. fiumina tranare. 2. me- taph. butcf)fef)weben, bnref)bringen: (Mercurius) tur- bida. tranat nubila V, genus igneum, quocl tranat omllla Ci. tranquillitas, tätis, f. (tranquillus) 1. 9J1eere~ftiUe, lillinbftiUe, ruf)ige l5ee: tanta subito tranquillitas ex- stitit, ut se loco naves movere non possent C, ma- ris Ci, naves lintribus tranquillitatem praebebant L. 2. metaph. iRuf)e, !SUUe. ~ie !BiIbIief)reit be~ ~lt!3brucfei3 3eigt: me spe reliquae tranquillitatis praesentIs fluctüs fugisse Ci. a. :politifcf)e: rei p. Ci. b. gei, ftige: senectutis Ci, vitae tranguillitatem sequi Ci; oft neben otium ober quies. tranquillo 1. 3ut iRuf)e bringen, beruf)igen: rebus Ro- mae tranquil~atis ar~ e~ 3U iRom ruf)ig geworben war N, voltum auff)ettern Pl. lEon tranquillus 3, adv. e unb 0 1. wütbfliU, tuf)ig: mare; aquae 0, portus Ci, serenitas L; subst. isol. tranquillum, i, n. (8C. mare) ftiUc l5ec, miubftiUc, \]1ccreiHtiUe: tranquillo pervectus Ohalcidem L in tranquillo tempestatem optare dementis est' Ci. 2. metaph. a. (lJolitifef) fUU, ru4ig: tranquilla 1'e p. perfrui Ci, pax et tranquilla libertas Ci. b. (geiftig) ficnt4igt: eius ul'bis conspectu tranquillo animo et quieto frui Ci, tranquillum spiritum clucere Ci; bef. von ber befef)auIief)en iRuf)e be~ @emüte~: tranquilla, quieta, beata vita Ci. trans (bor .Il:onfonanten fläufig nad) § 30 tra, bor s: tran mit 1illegfall bell s) 1. adv. 1. f)inüfler, von einem (ürte) ~um anbern, quer; ugL träns-porto, trä-duco, trä-do, träns-eo, träns-fllgio, träns-migTO, trän-scrIbo, trans- versus u. a. 2. barüber f)inaus, ienfeig; in träns- padänus, träns-marlnus überfeeifef), träs-tiberinus, i. Trastevere. 3. llitt ... buref), buref); in träns-flgo, trä-icio, träns-igo. II. praep. beim ace. 1. bei verb. ber !Bewegung: über ... f)in, f)inüfier, über ... f)inau~: misit eum trans Rllodanum C, vexillum trans vallum traicere L, qui trans mare currunt H. 2. flei verb. ber iRul)e: ienfeit~, brüben, über: qui trans Rhenum incolunt C, clomino trans ripam inspec- tante Ci. trans-ab-eo, Ire, ii (§ 72) I)inburef)gef)en, buref)bof)ren: ensis transabiit costas V. trans-adigo, ere (§ 72) buref) etw. ftofien: ensem trans- adigit eostas filefi e~ buref) bie iRi:p:pen V; mit bo:p:p. ace. hastä unum transadigit costas buref)ftöfit einem bie iRi:p:pen V. trans-alplnus 3 (adi. 3U trans AlpIs) ienfeitiO ber ~l:pen gelegen, wof)nenb, über ben ~I:pen: Gallia C Ci, na- Hones Ci. tran-scendo (träns-scenclo) 3. scendi, scensus (scando, § 43) 1. f,iniifiexftcigcu, l)tnii6erlcljrctten: in hostium naves C, hostis in Italiam (Oampaniam) transcen- dit L; metaph. au etw. iiberge~en: (oratione) acl ea T. 2. mit ((ce. iifierftctgenp überfdjrciten: mace- riam, fossas C, Oaucasum, A.lpis Ci, muros scalis L, A.lbim flumen exercitu :paffieren T = valles C; metaph. tifiertrctclI: ordinem aetatis, moris, iuris L, prohibita impune T. tran -scribo (träns -scrIbo) 3. scripsI, scriptus 1. iiberfdjreiben, umfdjreibclI: tabulas publicas afl, fef)reiben Ci; bief)t. transcribunt urbi matres über, fd)reiben illre 91amen (in bie l!ifte ber .Il:ofoniften) V. 2. ace. auf jemb. umfdjreificlt laffelt, if)m fdjrtrHtdj iifiertragcn: via frauclis inita erat, ut in socios nomina (bie !Srf)ulb:poften) transcriberent L; metaph. auf iemb. iifiertragCIT: cuiquam tuae spatium transeribere vitae 0, patiere tua Dardaniis transcribi sceptra colonis? V. trans-cnrro 3. curri, cursus 1. intro 1. 4tniibe!~ laUfen: captis propioribus castris in altera ab Ro- manis transcursum est L; metaph. mfef) 3U eiw. iificrgc4en: hic acl melius poterit transcurrere H. 2. \JDtfiei~, bDtitOetIaufclt: (aprum) praeter oculos regis transcurrere iussit 0, remos transcurrentes (im lEorüberfaf)ren) detergent C, caelo transenrrunt siclera V,' aetas transcurrit vergef)t, uerläuft Pli. 11. trans. burd)laufcu: caelum transcurrere nimbus (visus est) Vi metaph. scripta lectione rafef) buref)' gef)en Q. trans-danuvianus 3 (trans unb Danuvius) ienfeits ber ~onau L. trans-duco s. v. träclüco. transenna, ae, f. 91eB, @itter: quasi per transennam aspicere nur obenl)in Ci. trans-eo, Ire, ii, itus I-I. intro ._--~ 1. 4htüOcrgd)cu, iibcrge4clti oee. a. (aum \yeinbe) iiberge4uIj b. (au einer anberen ~artei) iibcttretcu; metaph. 511, tn etw. iibcrge4enj 2. bDrüberge4eu. Ir. trans. itbcr etw. gc4clt, ilfierfdjreitcltj oce. a. burr4ge4en i b. blJriibergc4eui met((ph. iiliergctclt. 1. 1. e suis finibus in Helvetiol'Um fines C, ne fugitivi ad Messanam transil'e possent Ci, per meclia eastra S. a. ad Pompeium transierant C, aperte transire L. b. a patribus ad plebem L; bUbI. in (ad) sententiam eius fief) ..• anfef)Iiefien CuL; metaph. Mosa in üceanum transit gef)t über = er, giefit fief) C, ille in humum saxumque transit ver, wanbert fief) 0, transit in iram ltlirb 30rnig 0; uon ber iRebe: aHo transire (oportet) Ci. 2. pedites equitesque transiere et transvecti sunt gingen unb ritten lJorüfler L; metaph. dies transiit lJerftrief) C, menses transeunt Ph, imperium brevi transitul'Um T. 11. A.lpis cum exercitu transiit N, mare trans- ire Ci; pass. flumen pedibus aegre transiri po- test C; bief)t. rota transit serpentem gef)t über V; metaph. (finem et) modum Ci, Vitellius magna transibat ging barüber f)inweg T. a. vestibus in ignem eoniectis vim flammae transiit Ni metaph. leviter transire unamquamque rem rur3 buref)gef)en Ci, ea, quae premant barüber f)inwegrommen Ci, ne vitam silentio transeant 3UtücHegen S, annum otio T. b. pernicibus plantis transit equum gef)t an ... vor. über, überf)oH V, si non transierit (übertrifft), aequa- bit Qi metaph. rem silentio Ci, illa quoque minora Don sunt transeunda Q. transfero 747 translator trans-fero, ferre, tränstuli, tränslätus (trälätus, § 30) 1. ttniifiertragcu, ~firtltgen, ~f(~affClti oce. bDrlici~1 bDrit6crtrageui metaph. 2. iiberfdjretfiCltj 3. überfe~en i 4. btrlegeu, berfe~cltj 5. (auf anbere) iifierge4clt {affen; 6. (auf etW. anbere~) allwenbclt; 7. (auf eine anbere . Beit) . iJerfdjiefie~+-----c~_----=c--_ -1. simulacl'Um Oarthag-inem translatum Ci, quae signa e balneo in eubiculum transferri non pos- sunt Ci, acl se ornamenta transtulit Ci; von qler, f onen: transfer te Glycerae in aeclem begib bief) ~in' über H; occ. in triumpho transferre militaria signa L. 2. verba in chartas suas 5U qla:pier bringen Ph. 3. istum ego locum totidem verbis a Dicaearcho transtuli Ci. 4. castra ultra eum 10- cum (trans Peneum L) C, concilium Lutetiam C, Sullam ex dignitate in impiorum partem Ci, bellum in Italiam L, reg-num ab secle Lavini V. 5. ut summa imperii transferretnr a Lacedaemoniis. acl Athenienses überging N, causam in se fef)ieben N, crimen in nos Ci, invidiam in quos putabant trans- ferre non poterant Ci, amorem alio anberem 3U' wenben H; bief)t. rem in novam speciem verwem, beln O. 6. quocl (genus) ab Ennio positum in una re ad multas transferri potest Ci, tempus in me custodiendum Ci; baf)e! (aW Übetf. bon (1EWCPE(!EW): utemur verbis aut propriis aut ÜS, quae transfel'Un- tur Ci, verba tralata Ci meta:pf)orifef)e ~u~brücfe; lJgI. affeetus suos in fabellas transferre (OilbIief)) in rrabeIn einfIeiben Ph. 7. reliquit annum sumn seseque in annum proximulll transtulit uerfef)ob feilte !Bewerbung auf Ci. trans-flgo 3. fIxi, flxus 1. buref)ft6fien, buref)b6~ren: transfigitur scutum Palfioni C, Q. Fabium gladio per pectus transfixit L. 2. büref)[tofien: hasta trans- fixa V. trans-fodio 3. fOcli, fossus buref)fteef)en, buref)bof)ren: Galli in scrobes clelati transfodiebantur C; mit ace. gr. pectora transfossi V. trans-formis, e umgeformt, uerwanbelt: corpora, Pro- teus O. iRücfbilbung (§ 76) au~ trans-formo 1. (bellt gt. (1Era-(1o(!cp6w nad)Bebifbet) 'um, geftaUen', bie @eftalt verwanbeln: membra in iuven- eos 0, se in vultus aniles V. transfuga, ae, m. (transfugio) Überläufer, ~u~reifier: proditores et translllgas arboribus suspenclunt T, transfugas exploratulll misit S; feIten l plebs transfuga L; im !Bilbe: nil cupientium castra peto et transfuga divitUlll partes linquo H. trans-fugio 3. rugi überlaufen, I)eintIief) 3um rreinbe übergef)en: cum quidam (Laceclaemonii) ad Thebanos transfugere vellent N, Gabios L; abs. in obsidione servitia transfugiunt L. ~alJ. transfugium, ii, n. ba~ Überlaufen L T. trans-fundo 3. füdi, rusus ~inübergiefien; metaph. übertragen: mores in lYIacedonas Cu, se amorem in hane transfnclisse Ci, in effigies mutas clivinum spi- ritum transfusum ( esse) ergie~e fief) T. trans-gredior 3. gressus Slllll (gradior, § 43) 1. intro 4tltiificrfdjxeiten: Galli per saltus ... in Italiam trans- gTessi L, Ubios Rheno (üfler ben iRf)ein nacf) @aUien) transgressos A.grippa in ficlem accepit T; oec. (lU einet ~attei) iifiel!ge~elt: transgredior ad vos T, in partes Vespasiani T; rnetaph. (s\! et\lJ.) iificrgcf)w, fdjreitcu: acl infesta T, ad sacralllentum T. 2. trans. iifierfd)reitw: flulllen; A.ppenninum L, colonias buref)' marfcl:;ieren T; abs. transgressus in Oorsicalll (sc. mare) L, in Britanniam .. T.. ~atJ. transgressio, önis, l batl Uberlef)retten; ace. lEer, leBung: verbormu Ci. .. Unb transgressus, ÜS, m. bM Üfler.fef)reiten, U?er~ang (übet ein @ewäffer): prosper T; mit gen. ObL m trans- gressu alunis T. trans-icio s. v. träicio. trans-igo 3. egi, äctus (ago, § 41) I. bttrcljfio~rw; nur bid)t. unb f:pät: g-ladio pectus Ph, se gladlO T. II. trans. 1. bucdJfii~ren, 31tfiaube bringelt, DDUf!i4rcn: non futura secl transacta perpenclimus Cu, trans- actis rebus', quae agenclae erant L . . 2. (ein @efcfJä!t) afitun, ablttlldjcn: rem, negotiuI?- Ci, ~ehqua cu;n Best~a secreto transig'it S; oce. mtr. ftdj berglw~c~t, CtU ~bfolttmcn treffen: ut cum Ohrysogono translger~t atque decideret Ci. 3. metap~~ int1'. mit .eil? fcritg werben, eilt reigrofd,Jen, fillc'f' Pl. trlnuS 3 (tria) , meift pl. t:dni, ae, a (aU{l *tri-snus, § 30) ie brei, oeim pl. tantum brei: trina hiberna, castra; trinae catenae breifad,J C, trinos ludos aedilis feceram Ci, in trinis annalibus oei brei ?!lnnaliften L; bid,Jt. trina nomina fero brei mitfammen 0; trinum nundinum s. v. nündinus. trio, önis, m. (tera, trivi) <1>refd,Jod,Jfe'; metot!. ba~ !Bärengeftim, ber iillcigen: g'elidi triones 0, inter tri- ones 0; vgI. s. v. septemtriönes. Triöcallnum, i, n. ba~ @eoiet von Triöcala (n.), I5t. in l5i3iHen oei l5elinu~ Ci. Triopas, ae, m. (Tljt6na,) ~önig in St~effaIien, mater be~ @rlJfid,Jtgon; adi. Triopelus 3; subst. @tlJfid), tgon 0; Triopels, idis, j. Wleftra, Stod,Jter be~. @rlJ' fid,Jtgon O. " tri-partltus, oeffer (§ 43) tri-pertltus 3 in brei Steife geteilt: regiones Ci, exercitus T; oee. divisio in brei SteHe Ci; bav. abl. n. adv. isol. tripartltö, tripertltö in brei ?!loteiIungen, Steifen: urbem ag- gredi L, gentem liberi Herodis tripertito rexere T; tripertito rem dividere in brei SteHe C Ci L. tri-pedalis, e (pes, § 66) brei l5d,Jug lang, meterlang: parma L. tri-pes, pedis (pes, § 66) breifüjiig: mulus L, mensa H. Triphylia, ae,f, (TljHpVUa 'IDreiflämmelanb') bie l5üb, gäIfte ber Banbfd,J. @li~ mit ber 6t. lßlJIo~ L. tri-plex, plicis (plico) 1. heifadj gefaHet: illi robur et aes triplex circa pectus erat ingen oeftegenb, breifärtig: forma (3eroeru~, @erlJone~) 0, cuspis 1>rei3ac'f 0, regnum (@rbe, Wleer, Unterwelt) 0, mlUldus (,pimmel, @rbe, Wleer) 0, Plato triplicem fiuxit animum (ratio, ira, cupiditas) Ci, gens au~ brei I5tämmen V. 3. oce. a. bxeifadj: acies CL, murus V; subst. isol. n. pe- aiti centeni dati, triplex equiti L. b. bxei mUein" anbex, bxeieinig: deae bie lßaqen 0, Minyeides bie brei l5d,Jweftem 0, Diana (1)iana-Buna-.pefate) O. Tripolis, is, {, ace. im, abl. i (TljtnOAt' 'IDreiftabt') 91ame von @egenben unb I5täbten, bie au~ brei @emein, wefen oeftegen. 1. @egenb in ?!lrfabien (~allia, 1>ipona, 91onafti~) L. 2. im nörbI. Stgeffalien L. 3. im fübI. StgeffaIien L; adi. Tripolitanus 3: ager L. Triptolemus, i, m. (TljtnT6AE,uo,) .petoi3 von @Ieufi~, @infügrer be~ ?!lc'feroaue~, ~id,Jter in ber Unterwelt; fprid,Jw. Triptolemo dare fruges iillaffer in ben !Brunnen fd,Jöpfen O. tripudio, äre 1. ben iillaffentan3 tan3en: (Hispani) tripudiantes more suo L. 2. metaph. frogIoc'fen: tot in funeribus rei p. exsultans ac tripudians Ci. mon tri-pudium, ii, n. (ug!. re-pudium) 1. breifd,Jriitiger iillaffentan3: Salios per urbem ire cum tripudiis iussit L. 2. syneed. iillaffentan3: tripudia Hispa- norum L. 3. iillagqeid,Jen: tripudium solistimum reifuji, u. 3W. 1. breifüjiiger ~effe!: Pausanias ex praeda tripodem aureum (vergoIbet) Delphis posuit N, sacri tripo- des V. 2. 1>reifuji ber ~lJtgia: Hercules concertavit cum Apolline de. tripode Ci, interpres divum, qui tripodas sentis V; meton. mittitur ad tripodas 3um beIpgifd,Jen DraleI O. . . tri-quetrus 3 (tri- 'Drei', § 66, unb *quatrus, alH: = quadrus 18id01', § 43) breiec'fig: insula lBritannien C; bid,Jt. triqueträ tellure auf l5i3iIien (Trinacria) H. tri-remis, e (tres, remus, § 66) breiruberig, mit brei ~eigen von ~uberOällten: naves triremes duae Ci; 8uhst. isol. triremis, is, j. breiruberige @aIeere. trls s. v. tres. trlstis, e 1. unglild'bex~etfienb, tra11etDxiltgtllb, U11. ~eifbllII, gefä~t:ndj: fata 0, sors, res Ci, morbus OV, responsum L, dicta V, Erinys, somnia V, Tartara V = unda (be~ I5tlJ;);) H, bella, calendae. H, Hyades, Orion (al~ ~egenotinger) H; subst. isol. triste lupus stabulis ein l5d,Jrec'fen V; im ace. adv. resonare triste. et acutum H. Unb fo: invenes tristius curantur igre .peifurrg ift gefägrIid,Jer Ci; ugI. triste medicanien fd,JäbIid,Je~ 0, remedia L. 2. oce. a. 11nfxennbHdj, crnft, fireng: tristis et severus senex N, vita tri- stior Ci, tristis et inpexa antiquitas T. b. gxim. mig, ~axt, ftllftet! Eurystheus bid,Jt. Ci, navita (Oharon) V, Oelaeno tristes denuntiat iras V H, tristibus dictis atrocia facta coniungere T. metaph. 3· tuibexUdj, abftllfienb. mon aIIem !Bitteren unb .peroen: sapor, absinthia 0, sucus, lupinum, amurca V. 4· txantfg, betrübt: tristes capite demisso terram intueri C, cum sederem domi tristis Ci, videsne tu illum tristem, demissum? Ci. Enallage: funera V, officium bie traurige lßfiid,Jt ber !Beftattung 0 = mini- sterium V, dona Stotengaoen V, .Alexandri tristis eventus trauervoll L. ~av. trlstitia, ae, j. 1.' nnfxcllnbHdjei5 )Bene~men: sim ego tristitiae (30tne~) causa tuae 0, an nova tristi- tiae causa puella tuae? Pr. 2. ftllftexei5, ftrengei5 !fiefen, .päxte: tristitia et severitas habet gravi- tatem, sed amicitia remissior esse debet Ci, lenitas verb i rei tristitiam mitigat Ci. 3. ~xanxiofett, ~xa11ex: ex SlUnma laetitia omnes tristitia in- vasit S, fiuire memento tristitiam H;metaph. sole recedente. quasi tristitia quaedam contrahit terram Ci. tri-sulcus 3 (§ 66) nur bid,Jt. refd,Jgetreibe', iillei3en (\Roggen baut man in 3tafien nid)t). Tritön, önis, m. (T(!trwv) 1. Wleergott, 150gn be~ 91eptun, mufd,JeIolafenb (Striton~gotn): Neptunus caeru- leum Tritona vocat 0; pl. Tritones citi Wleer, götter V; . meton. hunc vehit Triton ag l5d,Jiff~name (nad,J bem @aIIionoifb) V. 11. 91ad,J bem gomerifdjen !Beiwort ber ~aIIa~ T(!I7:oyiw8Ia bid,Jtete man, lßaIIa~ fei in ?!lfrifa au~ einem l5ee ~titon (oei StripoIi~) auf, geftiegen. 1>ager adi. 1. Trltönius 3 mit gr. j. Trltönis, idis vom Stritollfee gerftammenb: Pallas, virgo V; subst. isol. Tritonia V, Tritonis 0 ~aIIa~; met on. von ber lßaIIa~ ftammenb: pinus bai3 15refd,Jen: veniet tritura calore V. trltus 3 (adi. i80l. pt. pf. pa8S. tJon tero) tritum cum lacte papaver 0; oce. alioextcbeffit0'.\ tritus 753 trucido trita labore 0, subucula pexae trita subest tunicae aogenuilt H, curvis Appia trita rotis glattgefa~ren O. 'J'lWtaph. 2. geübt: tritas aures habet Ci. 3. lift gditaudjt, getuii~nndj: spatium 0, tritum sermone pro- verbium Ci, iter tritum in Graeciam Ci. trltus, ÜS, m. (taro) bai3 ~eioen: lapidum tritu elicitur ignis Ci. triumphalis, e (triumphus, § 75, sabf. 2) aum ~riump~e ge~örig, ~tiumpg,: corona L, ornamenta L, unb allein: triumphälia, ium, n. T @gtenaeid,Jen be~ %riumpga, tori3; triumphalis senex ber triumpgiertgat 0 L; Enal- lage: triumphales imagines lBüften von Wlännem, bie Striumpge gefeiett ~aoen H. triumpho 1. 1. ttfum~~tmn, Striumpg feiern: trium: phavit L. Murena de Mithridate Ci, ex urbe C~ üoer; bi d,J t. equi triumphantes bie lßferbe be~ Striumpl)' wagen~ O. 2. tt'ans_ üoer etw. txium.\l~iexelt, liefie~en: triumpha ti magis quam victi sunt man tr~um, pgierte, oI)ne eigentIid,J gefiegt ~u gaoen T; aoet: trlum- phatus orbis üoetwunben 0, triumphatä Oormtho V, triumphati JYledi H; oee. bos triumpha~us, a~u'um triumphatum eroeutet O. 3. metaph. tXtum~~texcn, fXll~IlIden: de fuga Cu, erupit e senatu triumphans gaudio Ci, laetaris tu et triumphas Ci, in quo ex- sultat (frogIoc'ft) et triumphat (iaud,J3t) oratio mea Ci. . mon triumphus, i, m. (gt. Sljta,ußo,) l5iegei33ug, Striumpg. iillenn ein irelbgetr einen wid,Jtigen l5ieg erfod,Jten gatte, ber bie ®renaen be~ tömifd,Jen @eoiete~ erweiterte, wurbe 19m uom l5enate ber feierIid,Je @in~ug geftattet (decernere triumphum). ?!luf einem mit l5d,Jimmeln (albis equis) befpannten iillagen 309 er ein, mit ber toga picta unb tunica palmata oefIeibet, ba~ iJaupt mit Boroeer oe. lrän3t. mor feinem iillagen gingen gefeffelt bie @efan, genen, trug man bie !Beute, wägrenb bie 150lbaten '10 triumphe' tiefen ober I5pottIieber fangen_ 1>er l5enat geleitete' ben irelbl)erm auf ba~ ~apitoI, wo er bem 3uppiter weijie I5tiere opferte: tu dum procedis, '10 triumphe' dicemus H, triumphum deportare ex pro- vincia fid,J erringen N Ci, agere galten, ttiumpl)ieren Ci; de' classe Ci, ex Etruria L. trium-vir viri m. (§ 62) WlitgIieb eine~ 1>reimänner. foIIegium~;' pl. 'trium-viri, örum, öfter Um, m. 1>rei, männetfoIIegium. Sg. O. Gracchum triumvirum ferro necaverat S; pl. triumviros coloniae deducendae creaverunt L. 150Id,Je 1>reimännertoIIegien werben er, wägnt : 1. ?!lI~ 0 r ben tri d,J e Wlagiftrate : 1.:.:r ,?ri capitales, eine !Begörbe, bie bie @efängniffe oeaufftd,J~tgte unb bie .pinrid,Jtungen anorbnete CiL; biefeloen getjien oei L triumviri carceris lautumiarum. 2. IIIviri nocturni lßoIi3eimeifter unb ireuerwegrfommanbanten L. I!. ?!lI!3 aujierorbentIidje Wlagiftrate (wobei bet 'dat. be{l ger. ben ,8ltJelf bet lillag( anaeigt): 1. rIIviri coloniae deducendae L S, agro dando, dividendo, assignando L, ia aud,J triumviri agrarii L, unb gan3 aIIein: cum triumvir coloniam deduxisset Ci. 2. IIIviri epu- Iones weld,Je bie mit ben ludi magni unb anberen l5:pieI~n uerflunbenen öffentIid,Jen WlagIaeiten oef orgten Ci L. 3. IIIviri mensarii av. triumviralis, e be~ 1>reimännerfoIIegium~: flagella (ber IIIviri capitales) H, supplicium ba~ @rbroffeIn T. triumviratus, ÜS, m. bie iillürbe einei3 mitgIiebe~ im 1>reimännerfoIIegium: (gestis) triumviratibus altero nocturno, altero coloniae deducendae L. . TriViCum, i, n. 15t. im ®eoiete ber .pirpiner H. e; t 0 \l) affe r, ~ateinifdFIDeutj'dje~ €öd)ulluörterbudj, 8. 2r uf!. tri-vius 3 (§ 66) i>reiwegig; subst. isol. 1. Trivia, ae, j. (91:. T(lwöiu.) cauf 1>reiwegen verel)rt',. Wlon~, göttin: lacus Triviae l5ee i>er 1>iana (Lago dl N eml, vgI. s. v. Nemorensis) V. 2. trivium, ii, n. 1>rei, weg, l5d,Jeibeweg: Hecate triviis ululata per urbes V; syneed. I5trajie, lßlat: adripe.re maledictum ex trivio cltfmaI: ingenii 0, Maecenatis erunt vera tropaea fides Pr. Trophönius, ii, m. (Tljocpwvw.) !Bruber ~ei3 ?!lga~be~, mit bem er ben belpgifd,Jen Stempel flaute C~; nad,J femem Stobe aI~ DrafeIl)ero~ (Iuppiter Trophonius L) 3U Beoabea in !Böotien verel)rt Ci. Trös Tröis, m. (Tljw,), meift pl. Tröes, um ~roer, Stroi~net 0 V; bid,Jt. im sg. @ponlJmgero~ von Stroia, @nfel bes 1>arbanu~ uni> 150gn be~ @rlJd,Jt~oniu~ 0 V. Adi. 1. Trölus 3 (Tljwi:o.) troifd,J, troianifd,J: AeneasV; s~tbst. Tröia ae, j. (Tljota) bie I5t. Sttoja, u. 3W. 1. ba~ gomerifd,Je Stroia in ~Ieinafien_ 91ad,J biefem oe, nannt. 2. bai3 itaIifd,Je oei Baurentum, @rünbung be~ ~tnea~ V. 3. bai3 epirotifd,Je, ®rünbung be~ .pelenui3 0 V. 4 .. meton. i>as StrojafpieI, eine ?!lrt ~aruff eIreiten ber römifd,Jen ~itterfnaoen: Troiae ludicrum T. 1>aau: Tröas, adis, j., ace. ada (Tljrp~" § 91t troifd,J,. tro, ianifd,J: humus, matres 0; subst. ~sol. Troas, ~dis, j. 1. Sttoerin, Stroianerin 0 V; meton. Troades ble SttO' ianerinnen, Stragöbie be~.o. [icero C~. 2. b~i3 t;oifd,Je Banb, bie Banbfd,J. Stroa~ tm norbweftItd,Jften ~Iemaften N. 11. Tröicus 3 (Tljwi:,,6,) 3u Stroja gegörig, troifd,J: bellum N Vesta ba~ (au~ Stroia mitgeorad,Jte) geiIige iYeuer im d!eftatempeI O. 111. Tröia~us 3 troj~nifd,J, von Stroia: moenia 0, tempora 0 H, lUd~x lßart~ H, bellum H, equus ba~ göI3e~e lßferb C~; fprtdj~. intus est equus Troianus ble veroorgene @efagr C~; @inw. Tröiani, örum, m. Trosmis, ace. in, j. Drtfd,Jaft ht Wlöfien O. trucidatio, önis, f. ba~ ~ofd,J~adjten, .pinfd,JIad,Jten: non iam pugna sed trucldatlo velut pecorum L ftijclj tu, altinb. tvam) b u, ba3u in ufueUer lIDortgruvve (§ 56, 1) pl. vos, vestrum, \l5erfonalvronomen 3roeiter \l5erfon. !Beim verb. altl nom. meift im @egf. tu nidurn servas, ego laudo ruris rivos H; oft e1filltifef): quid tu, viI' optime? (sc. dicis) Ci, Über ben Unterfrf)ieb non vestri unb vestrurn ngL nostri, nostrurn s. v. ego. merftiitft 1. tüte (s. v. te). 2. tibimet, vosmet (s. v. met) Ci L. NB. \lhclj. gen. tis = tui, ace. unO abl. ted Pl tuba, ae, f (tubus '~öq~e') ::J:uba, gerabe ::J:romve±e: non tuba directi, nonaeris cornua flexi 0; ag S'triegtltrom:pete beim ~uf3noIf: lituo (ffieiterl)om) tubae permixtus sonitns H; bal)er: ante tnbam nor bem ~amllfe V; tubae sonus C, cantus L 5rromveten, flang, tubä canere ::J:romvete blafen T. Tubantes, um, m. germanifef)e~ molt fübLnon ber 2ip:peT. tuber, eris, n. (au tumeo) ~eule, ,pqcter; metaph. qui, ne tuberibus (!Beulen) propriis offendat amicum, po- stulat, ignoscet verrucis (!Blii~ef)en) Ulius H. tubi-cen, cinis, m. (cano, § 66) ::J:rompeter. tu.bi-lustrium, ii, n. (lustro, § 66) batl ::J:romveten> reinigung~feft (23. 9.Riiq unb 23. 9.Rai) 0. tueor, tueri, triitus ober tütus sum t 1. Ilnfc~ell, anld.unten; i 2. metaph. auf etro. fe~en, l1d)t gelicll, licll1l1l)rcu, I fdJü~en; '13. ace. a. in gutem ,8uftanll crl)aftell; b, berteibigen, idJli~eu, benen; c. cr~aUen, 1ic~all~tClt; d. lienliudJten; I e. er~aHen, untcrf)aftcn, uäl)rcn. 1. ardescit tuendo Phoenissa V; mit iiu~erem ,obj. tuendo oculos, voltum V; mit innerem ,obi. (adv.): transversa tuentibus hircis fef)ief (fef)eeI) b!icfenb V, acerba tuens leo V. 2. valetudinem N, cuius sa- Intem (senectutem) tueri debeo Ci, beneficiurn im ,per3en beroal)ren Ci. 3. a. praedia Ci. b. 0m ~riege: tam late tueri C, tueri oppidum, castra, oram maritimam C, fines suos C Ci, mediam aciem ba~ 9.Ritteltreffen bel)au:pten L; metaph. Numidas ma- gis pedes quam arma tuta sunt fef)üste il)re 6cljneUig> reit meI)r S; rem p., laudem Africani, plebis liber- tatem et commoda, urbem et res urbanas, clien- telam Ci, domum nunc male tuetur Ci, causam tueri et defendere Ci. ~onftr, turrim ad (gegen) omnes casus C, domum a furibus nor Ph, quibus copiis finis suos ab excursionibus tueretur Ci, nostra tueri adversus vim L. c. paternam gloriam N, dome- . sticae landis amplitudinem Ci, suam dignitatem, suum ius Ci, per se ipsurn senatus tuetur maiestatem suam Ci. d. mores et instituta vitae melius Ci, sacra Ci, munus erfüUen, genugtun Ci. e. antea maiores copias alere poterat, mmc exignas vix tueri potest Ci, (ex agro) se ac suos L, magmun comitatum vi belloque T. ~gL s. v .. tütus. tugurium, ii, n. (tego?) ,pütte, 6rf)ull:pen: pauperis tuguri culmen V, canis ,punbel)ütte Ph. Tuisto, onis, m. erbentfllwffener @ott ber @ermanen T. Tulingi, orum, m. germanifef)er 6tamm lneftI. nom Q30benfee C. Tullianum, i, n. unterirbifef)etl @etuölbe im römifef)en 6iaaggefiingnitl (befef)rieben bei S Cat. 58), in bem bie merurteilten getötet roltrben. Tullius 3 (bon Tullns) 1. Servius Tullius, ber feef)fte römi(ef)e ~önig. 2. @entiIname; ng1. s. v. Cicero; ba3u Tullia lex (de ambitu) 1mb Bubst. Tullia ae, f, demin. Tulliola (Iicero~ ::J:oef)ter. ' Tullus, i, m. römifdjer mor> unb 8uname; bef. T. Ho- stilius, ber britte ~önig in ffiom. tum (adv. isol. ace. m. aum IJ.)ronominnIftnmm *to, lJOL f. tam unb s. v. iste) 1. adv. 1. bama!~; 2. bann, ar~bantl; 3. metaph. bann, ferner, l)etnadJ, f}femuf. I II. eoniunet. (roieberl)oIt) I 1. ball! ... liafb; 2. ace. fowo61 ... ar~ gan5 liefllnber~. tumefacio 755 tumulus 1. 1. 12111 ei n, einen 8eitllunft in ber mergangen, ~ ei t beaeief)nenb: tum pater omnipotens perfregit Olympum 0, si tum se cum Oatilina coniunxerat Ci. 0n ~orreIation: tum .. , CUln ngI. s. v. cum. 0m @egf. tum si valuisset, hodie hanc gloriam tene- remus? Ci, quod tum adsequi non potuerunt, id 11 un c adsecuti stmt Ci. 2. Weit anberen 8eiten: tum, cum tu es iratus, permittis iracundiae domi- natum animi tui? bann, roann Ci, quod si quando accidit, tum fit, ut Ci, tum demum illa omnia victa videbuntur, cum venerint Ci, tum iste ali- quando 'age die' inquit Ci; eUi:ptifrf): tum Scipio (sc. dixit) Ci, tum iste: 'quam mihi religionem narras' Ci, quid tum Oassius? Ci. 3. 8ur !Be3eief), nung ber ffiefEJenfolge: Lento, Nucula, tum Antonius Ci. !Bef_ oft in mbbn.; 3roeigIteberig: primum ... tum; breiglieberig: prim um ... deinde ... tum, ro03U nierte @Iieber mit post (postremo) abfef)Hef3enb ober mel)rere @lieber roieber mit tum ... tum ... tum fottfül)renb EJin5utreten. l21uef) anbere matiattonen finben fief). 11. 1. I!Hle @1ieber g(eief)roertig gebaef)t (tum ... tum): dissero in lltramque partem tum Graece tum La- tine Ci, iste tum petere ab illis, tum minari; tum spem, turn metum ostendm'e (2 + 2 @Iieber) Ci, stellae tum occultantur, tum rursus aperiuntur; tum adeunt, tum recedunt; tum antecedunt, tum sub- seqmmtur; tum celerius moventur, tum tardius, tum omnino ne moventur quidem (2 + 2 + 2 + 3 @1ie- ber) Ci. 2. 1la~ erfte @Iieb a[~ minbennertige Ij3rii> miffe gebaef)t: tum ... tum autem Ci, tum ... tum vero Ci. 9Jleift aber cum ... tum: cum multae res explicatae non sunt, tum perdifficilis quaestio est de natura deorum 'roenn fef)on ... fo befonber~' (angemein - flle5ieH) Ci. tume-facio 3. feci, pass. tume-no, fieri, factus (§ 64, mnm.) fef)roeHen maef)en: humum 0, tumefactus pontus angefef)rooUen 0. mon tumeo, ere (~gL tuber, tümentum, tötus, gr. T{;J,."I '@5c1jwielp', 'lIDulft') 1. gcfdJll10Ifcu fein: corpus tumet venena 0, pedes tumentes V, tument tibi inguina H, bile tumet iecur H; mit ace. gr. anguis colla tumens Hrost non @ift V. 0m!B i[ be: in tenero palmite gemma tumet 0, vere tument terrae fef)roiUt V, tument sacci hordeo ftrosen Ph, Oicero obtrectatoribus turnens videbatur fef)roülftig T. metaph. 2. anfgclifafen fein: tumens inani graculus superbia Ph, Nero longa serie Oaesarum tumens T, laudis amore tumes H; mit innerem ,obi. (adv.): vana turnens V. 3· auf~ gCll1aIU, erregt fein: tumet unda a vento 0, sapientis animus numquam tumet Ci, tumet animus irä L, l'abie fera corda tument V, tumentem lacrimis fati· gant ben @:rregten T. 4. in ®iil)rung, lu Untnl)c feiu: Galliae ,~ument T; bief)t. bella tument brol)en aU55ubreef)en 0: :Ila5u incoh. tumesco 3. tumui 1. anfdjll1cIfen, an fd)ll1ellcn lie~ ginllcn! inflata colla tumescunt 0, tumescentia vul- nera T. 2. metaph. aufll1nllen, llufbtl1nfen: freta tumescm'e ventis iussit 0, ora mihi cum mente tumescunt 0; oee. anilbredjcn! operta tumescere bella V. tumidus 3 (tumeo, § 74) 1. gcfdJw!lllcn, fdJll1eIfenb: Python giftge[ef)rooHen 0, membrum tumidum vitiose se habet Ci. 0m !Bilbe: nva 0, terra fef)weUenb = feuef)t, moraftig T, Nilus ange!ef)rooHen H, vela aqui- lone nom lIDinbe gebliil)t H, sermones fef)roülftig HL, fiunt pro grandibus tumidi Q. metaph. 2. anf~ wallenb, erregt: aequor ° V, mare beroegt 0, auster ber fief)ftürmifef) erl)eOt V; non ber .\leibenfef)aft: corda V, iratus tumido delitigat ore H. 3. nnfgelifafcn: tumi- dus ac vanus T; stlbst. in eo nihil tumidum, nihil adrogans fnit 1'; mit abl. successu 0; Enallage: tumidi spiritus @:I)rgeiJ T. tu.mor, öris, m. (tumeo) 1. ~e[dJll1nIft, @:;cljwcUltng: repentinus oculonun tumor Ci, manus in tumore est ift ge(ef)rooUen Ci; bi ef) t. (meton.) : tumor locl per- mansit @:rbanfef)roeUung, @:rl)öl)ung O. metaph. 2. 2'f11f~ wallnng, ba~ 2hlforaUfett: cum tumor animi resedis- set Ci, erat in tumore animus Ci, tumor omnis et irae concessere deum V. 3. &nfgcbfafcnöeit: intem- pestivos conpesce tumores 0. tumulo 1. (tumulus) mit einem @rabl)ügel bebecten, be, graben: in Tomitana iaceam tumulatus harena 0, (Oaietam) tumulavit alumnus O. tumulosus 3 (tumulus) l)ügelig: locus S. tumultuarius 3 (tumultus) 1. rafef) 3ufammengetafft: in Hispania tumultuarios milites legere L; bal)er: velut tumnltuario exercitu iis ad undecimum lapi· dem occursum est L. &uf3erl)alb betl römifef)en @e. bietef.l: manns Cu, tumultuariae Belgarum cohortes T. 2. metaph. in .Daft getan, in @:i1e gemaef)t: opus 91ot> fef)an5en L, castra 910tlager L, proelium, pugna un> georbnet L, dux in aHer @:i1e geroiil)It L. m tumultuatio, onis, f. Unrul)e, .\liirm L. on tumultuor 1. (tumultus) lief) unrul)ig erl)eben, rumoren, lärmen: tumultuantium fremitus Cu; nom ffiebner: mihi. ne dicere quidem videtur, sed tumultuari Q. !Bitlro. pass. (unverf.): in castris tumultuari nuntiatur etl gebe Unrul)e C, cum tumnltuatum in castris sciret baf3 etl 3U UnruI)en gefommen fei L; aber: cum Gallis tumultuatum magis quam belligeratum est gab ef.l mel)r Unrul)en altl ~riege L. 0m !Birbe: tumultuantem de gradu deici bie ~af1ung nerlieren Ci. tumultuosus 3, adv. Ei 1. Ulttul)tg: mare (ngl. mare tUlllet) H; im !Bilbe: contio roogenb, geriiujef» noU Ci; subst. tumultuosissimum pugnae roo bet ~amvf am l)öef)ften roogt L; oee. liirmcnb: clamor Cu, tumultuose res excepta est clamoribus L. 2. Un~ tnl)t berutfl1cljclID: nuntius Cu, in otio tumultuosi sunt L. ~on tumultus, üs, aItr. tumulti S, m. (tumeo) 1. 2htf~ mÖr. :Ilief)t. nom l21ufrul)r ber @:lemente: (Semeie) tumultüs non tulit aetherios :Ilonner 0, tremendo Iuppiter ipse ruens tumultu H, quanta trepidet tumultu Orion @eroitter, \Sturm H. 2. oce. ~tteg~~ gCflll)r, (l;t~cbultg, 2Iufftunb, (l;m.).Jötltng: in belle ac tumultu Ci; bellum unb tumultus ief)eiben fief) fo, baf3 bie(e~ nur ben vlöslief) autl6reef)enben (ng!. tnment bella, tumescunt bella ° V) ~rieg ober 2Iufftanb be> 3eief)net: tumultus Gallicus Ci, Gerlllanicus T, nemini expedit in Sicilia tumultum commoveri Ci, tumultum esse decrevit senatus He~ bdanntmnef)en, ein l21ufftanb jei au~gebroef)en (unb ber .\lanbfturm (ei auf3ubieten) L; bal)er: tumultus Cinnanus bie @:m:pörung betl (Iinna N, servili tumultuim 6f1anenaufftanb C, conflare gla- diatorum ac fugitivorum tumultum @:rl)ebung Ci, co- hortes tumulti causa conscripserat S. 3. metaph. &nfru~t, ltnrul)e, iliirm, msirtll1att, ;!:umuU: initium repentini tumultus factum est ab Ambiorige C, tu- multus e castris in urbem penetrat L, tumultus con- ticescit L, per tumultum ac trepidationem omnüt agi L, verborum liirmenbetl @efef)rei 1'; bief)t.lllentis H, stomacho tumultum ferre ben 9J1agen aufrül)ren H, mihi bilem vestri movere tumultus liirmenbef.l ::J:reiben H. tumulus, i, m. (tumeo) 'I21nfrf)roeUung'; 1. @:rl)ebung, ,pügeI: planities erat magna et in ea tumulus ter- renus C, tumuli silvestres Ci. mon ,paufen: tumulus cadaverum C, tumulum super ad(lit harenae O. 2. oce. @rablJügel: cum Alexander in Sigeo ad Achillis tumulum adstitisset Ci, in tumuli marmore @tabbenfmal 0, tumulo dare corpora, tumulo compo- 48* tune 756 turbo nere, condere 0, ei mmulum stl'Uel'e l' begraben, inanis ~enotap'f) V. tune (burcf) beifti[cf)eiS ce ~erftätfte~ turn, § 55 am ~nbe, og(. nune) adv. 1. bamaI~, bamaI!3 eben. mon vetgan, genen .panblungen: erat tune excnsatio, nunc nulla est Ci, vos tunc paruistis, cum paruit nemo Ci; aUein: ubi tunc eras? Ci. 2. bann, bann eben. WUt anbeten Seiten: tunc putant obeundam esse pro- vinciam, cum in areis frumenta sunt Ci. l5eHen in ~uf3ä'f)Iungen: cum ... tunc = CUl1l ... tum Ci. tundo 3. tutudi, tusus unb tunsus (§ 36, eit. tud, ogI. aUinb. tundate, tudati 'ftölit, fticf)f, gr. Tvoev" Tvvoci(!EW" goI. stautan, (1)b. stozan 'ftolim') ftolien, fcl)Iagen: tunsae pectora palmis V, baculo oculos misero tnndere coe- pit Ci, tympana \l3aufen fcl){agen 0, pede terram H, tunsae fruges gebtofcl)en V; bid)t. g'ens tnnditur Euro wirb vom jillinbe gepeitfd)t V, saxa Neptunus tundit salo H; metaph. assiduis vocibns tunditur man lie, f!ürmt il)n V. Tunes = Tynes. Tungri, örum, m.germanifd)e~ mon in ber @egenb von ~üttid), ber 91ame er'f)aIten aI~ I5tabtname stongern T. tuniea, ae, f (~\11. Hart *ctunica, femitifdj kithuna kithonet, ogI. xmhv) .l3innengewanb, UntertIeib. ~n ber älteften Seit trug man 3U ffiom nm bie stoga: Romani tunica din carnerunt, sola toga contenti Gellius. l1er femitifd)e Urfprung be(l @ewanbe(l ift be3eugt burd): tnnicae Lydorum opus (vgI. s. v. tunicatus) Lueilius. ~n ber flaff. Seit ift bie tunica aI(l UnterfIeib aUgemein geliräucl)Iid). l5ie 'f)at bie \yorm eine(l ärmeHofen, um ben Beili gegürteten .pembee, barüber warf ber ffiömer bie stoga, bie ffiömerin bie I5tola; bie manicata tunica, 'sRrmel'f)emb', gart ftefe ale weid)Iid) unb aU(lIänbifd): barbatos videtis manicatis ac talaribus tunicis Ci C1t. 15 pd d) w. tunica propior pallio est 'bM .pemb ift mir näl)et aI~ ber ffioeE' Pl. 1J1etaph . .paut, .püffe: gemmae (~nofpen) tenues rumpunt tunicas V. l1av. tunieätus 3 mit ber tunica heUeibet, in ber stunifa. Ennius nennt bie ~art'f)ager tunicata iuventus unb beöC1tgt bamit ben femitifd)en Urfprung be(l @ewanbee. !Bef. (Da bie armen ~eute nur stunifm o1)ne stoga trugen): tunicatus populus (popellus) bie Beute tn ber !Blufe, ba~ atme mon T H. turba, ae, f (nJ(!ß"I) 1. UlltU~e, iliirm, ®etümmeI, )SetlJ.Jirruug: regia resonabat confusä turba 0, turbas efficere merwirrung anrid)ten Ci, turba belli Ci, turba atque seditiones Unru'f)en Si liilbI. rotarum @e, tümmeI 0; ignis turM voracior ipsa burd) feine Uu, ru'f)e geftä~iger O. 2. meton. ®ebräuge, ®elJ.JÜ~r, ®clJ.Jimmd: omnis turba ruit 9J1en(d)enmaffe 0, fugien- tium C, turbam submovet Hctar L, hominem turbä extrahere H. 3. oee. a. 15d)lJ.Jnxm, IDlnffe, )Soff, ed)nJ.': atria turba tenet 0, linigera \l3tiefterfcljar 0, matl'Uln, procorum, sororum 0, Latonae i'f)re ~inbet 0, ducum t'f)r @efoIge V, mea meine Beute L; ir 0 n if d): terrarum nos duo turba Bumus wir öwei flnb ba(l @efamttloIf 0. ,oft mit bem ~1elienbegriff be~ meräd)t, Iid)en (= vulgus): si in turbam exisset N, velut unus turbae militaris L, turba navalis mixta gemifd)te WCannfd)aft L. b. ~aufc, IDIcuge: turba cannm cir- cumsona 0, piscium, volucrum, arborum 0, deorum Ci, mihi et turbae meae 0ungen Pli.. turbämentum, i, n. (turbo) ~ufwiegefung(lmitteI T. turbatio, önis, f (turbo) merwh:tung: rerum L. turbator, ol'is, m. (turbo) merwirrer, ~l!fwiegler, Un, ru'f)eftifter; mit gen. obi. belli ~nftiftet L, vulgi L, Arminius turbator Germaniae T. turbatus 3, adv. e (adi. isol. pt. pi. pass. von turbo) lJermirrt: ordines L, mare L, turbata procellis freta V aufgeregt, aqua getrübt H; ba'f)er: aguntur omnia tur- bate in merwirrung C, hostes iuopinato malo tur- bati C, populi voluntates tmbatae wirr Ci, oculis ac mente turbatus L; bid)t. turbatae Palladis arma ber eqürnten V. turbidus 3, adv. e (turba, § 74) 1. lJ.Jitt, berlJ.Jorrcll: a somno coma turbida 3er3auft 0. ace. a. trüb: aqua Ci, Acheron caeno turbidus V, pulvis trülie I5taubwoHe V; bicljt. Hermus auro turbidus golb, fanbfü'f)renb v. b. ftittlltt[d): tempestas C, fret.a ventis turbida 0, imber V; Enallage: (lux inquieti tur- bidus Hadriae ber unrul)ige !Be'f)errfd)er bee aufgewü'f)Iten 9JIeeree H. metaph. 2. berlJ.Jirrt, wirr; ex oculis se turbidus abstulit Arruns V; mit loeat. animi im ~opfe verwirrt T. 3. aufgeregt, ~cftig: omni tUl'bido motu vacare Ci, mens turbiclum laetatur (innere!?' ,olii. adv.) fro'f)Iocrt ungeftüm H, animo spem turbidus hausit inanem V, sic turbic1us infit V. 4. ftürmtfd), belJ.Jegt, lt1ltu~ig (lBilD lJom [!leere): tam turbic10 tem- pore N Ci, in turbidis rebus Ci, casüs T, actiones turbidissimae T; subst. in turbic10 in ftürmifd)en Seiten L, quieta turbidis antehabeo T, cui compo- sitis rebus nulla spes, omne in turbido consi- lium T. 5. nltfrii~rctifdj: ingenium T, reduxit in hiberna tnrbidos T, civitas adhuc turbida T. turbineus 3 witlielnb, freifenb: vertex 0. mon turbo, inis, m. 1. mirbcf, ~rci(J: bucina (ba(l 9JIufd)elqorn), in latum quae turbine crescit ab imo 0, nubes turbine fumans piceo ffiaud)wirlieI V, turbine venti confligunt V, venti terras turbine perflant V, quo turbine torqueat hastam wie er im ~reife wit< hefnb bre'f)en foIf V, turbine saxi mit wirOefnbem I5tein< wUtf V, celeri ad terram turbine fertur ftür3t fid) bre'f)enb V. meton. 2. ~retfeI: torto volitans sub verbere turbo ~reifeI aI(l ~inberfpieI3eug V, citum retro solve turbinem aI(l Sanberinftrument H. 3. mitbe(. lJ.Jiltb: turbinis atri more furens V; a ttri b. turbines venti Pl; meton. rei p. turbines I5törefriebe Ci. 4. metaph. I5tutm, mirtlJ.Jarr (lBilb lJOllt WCeere): mise- ramm turbo rerum I5tUtm be!S UngIücr~ O. .sn turbo 1. (turba) 1. intro Ulttu~e ftiftell, )SerlJ.Jimmg nlttid)ten: equites prime impetu turbavere L; unperf. totis turbatur castris e(l l)m[c'f)t merwirrung V, si in Hispania turbatum esset UnrniJen auegelirod)en wären S; magno turbante tumultu V; bi cl) 1. septemgemini tur- bant ostia Nili finb in Unru'f)e V. !B iI b 1. Dom poli, ti\d)en Unrul)eftiften: lYIacer haud clubie turbans 1', civitas turbat 1'. 9J1it innerem ,olij. Aristoteles multa turbat wirft viefee bUtd)einanber Ci; pass. quae turbata erant bie angerid)tete merwirrung Cu. trans. 2. ht 11llrlt~e (~ufru'f)r, metwirrung) bringen. WCit äu~ erem ,oOi. frondes, folia V; mit aec. gr. turbata capillos bae .paar 3erwü'f)lt 0. oee. a. nUf. wü~Iell: mare turbatum 0, aera et aequor turbat (ventus) 0, mare trabibus V. b. trüben: lacus pedi- busque manuque 0, fontem 0, flumen imbre tm'ba- tum 0, aper turbavit vadum Ph, aqua limo tur- bata H. c. )JcrlJ.Jinen, nuileillnuberfd)eud)en: cycnos, apros latratu V. 9JIiHtärifd): aciem, ordines L, glo- bum, viros, cuneos T in Unorbnung bringen; pass. in Unorbnung fommen. 3. metaph. ftören: festa, con- vivia 0, auspicia, contiones, comitia, spem, ordinem consilii L, omnia metu, foedera per artes V, ne qua facies omina turbet V. oce. a. beftürai Iltnd)cu: ani- mos Cu V, te quoque turbatum memorant fugisse, Boote 0, ora turbata bem man bie !Beftüroung an· fie'f)t V, aliud (ein anbeter morfaH) turbat pectora V; pass. oft mit abl. omine turbata est 0, turbatus novi imagine facti 0; mit ace. gr. anxia pectora tur- batus beftüqt im angftvoHen .per3en 0, turbatus pec- tora bello, mentem dolore V. b. fd)eu mndjen: equi turbulentus 757 tutor (quadrupedes 0) tUl'bantur werben fd)en Cu V, mgL s. v. turbätus. turbulentus 3, adv. Ei (turba) UUtu'f)ig: tempestas ftürmi[d) Ci, aqua trüb Ph; im !BiIbe: triblmi plebis turbulentissimi 'f)öd)ft wü'f)Ierifd) C, tribunatus nür, mifcl) Ci, consilia, cives, contio, animi aufgeregt Ci, errores aufregenb Ci, non turbulente o'f)ne ~uftegung 3U ileigen Ci. Turdetani, örum, m. mo{f(lftamm im fübL I5panien um l5eviHa L; im jillortfpieI mit tm'dus 'Berd)enfelber' Pl Ca}J~. 163. l1a(l Banb Turdetania, ae,.f. L. Turduh, örum, m. moIfeftamm öftr. von ben ::rutbe, tani L; adi. Turdulus 3 L. turdus, i, m. (nuß *tursdus, § 113, btfcf). '~roffe(', § 14) Sframmeh3l1ogeI: nil melius turdo H. tureus 3 (tus) von jillei'f)raud), jillei'f)rauclj.; grana 0, dona V, solis est turea virga (l5trauclj) Sabaeis V. turgeo, Eire (vert11. mit tumeo?) gefd)woUen fein, ftrosen: tnrgentia ora 110m I5d)Iage ge[d)woHen 0, herba tur- gens 0, frumenta lactentia turgent V; metaph. 1)1'0- fessus grandia turget rebet fd)wülfüg H. l1a3u incoh. turgeseo, ere anjd)we{fen; meta}Jh. aufwaUen, er, grimmen: animus sapientis numquam turgescit Ci, cor turgescit iris bi c'f) t. Ci. turgidulus 3 e±tua(l gefd)woUen: flendo turgiduli ocelliCa. Demin. Don turgidus 3 (turgeo, § 74) ge[d)wo[[en: membrum tu- midum ac turgidum 'f)od) aufgelaufen Ci, frons tur- g'ida cornibus H, fluvii nive turgidi H, turgida vento vela geblä'f)t H, turg'idus Alpinus fd)wülftig H. tfiribulum, i, n. (tüs) jillei'f)raud)gefä~, ffiäucljerpfanne. tfiri-eremus 3 (türa cremäns, § 66) jillei'f)rauclj verliren, nenb: fod 0, ara V. tfiri-fer, fera, ferum (türa ferens, § 66) jilleU)raud) tragenb: lndus 0. tfiri-Iegus 3 (tura legens, § 66) jillei'f)raud) fammelnb: Arabes ° Fast. 4, 569. turma, ae,.f. (lJetll1. mit turba) 1. ffieiteraliteiIung, I5cljmabron (ber ile'f)nte ::reU ber ala, 30 9J1ann fiad): nihil sibi ex ista laucle cohors (\yu~voH), nihil turma (ffieitet) decerpit Ci, equitum turmae C H. 2. metaph. I5d)warm, .paufe: feminea ber %l:ma30nen 0, inmanis Titanum H. l1av. turmäles, ium, m. (adi ... ubst, iso1., sc. equites) bie ffieHer ber l5d)wabron L. turmatim (turma, § 79) adv. in I5d)wabronen: equites se turmatim explicare coeperunt C, vagantibus tur- matim barbaris in ein3elnen Ilerittenen .paufen C. 'I'urnus, i, m. ffiutulerfönig V. Turones, um ober Turoni, örum, m. feItifd)e(l mon im meHL @aUien, ber ~1ame er'f)aUen in bem ber 15t. Tours (§ 85, I2Ilif.3) C T. turpiculus 3 (demin. bon turpis) gäliIid), garftig Ci. turpi-ficätus 3 (tJon turpi-ficus aUß turpis Hilb faeio, § 66) l)äliHd) gemad)t: animus entfittrid)t Ci. turpi-lucri-eupidus 3 (§ 66) gietig nad) frf)änbIicf)em @ewinn Pl Trin. 100. Turpio s. v. Ambivius. turpis, e, adv. iter 1. llugeftaH, gutftig, ~ii~nd): muscus, asellus 0, aspectus Ci, turpia membra fimo V, pes H, tUl'pitel' atrum c1esinit in piscem umlier formosa H; meton. scabies, podagra ent, fteIfenb v. 2. metaph. fu)äubHdj, fd)hll~fHd), fd)mii~. Ud): homo turpissimus Ci, bellmu tam tUl'pe Ci, fuga, causa, CUl)iditas, exsilium Ci, turpiter fa- cere Ci; oce. ullfHtIid): amor, adulescentia Ci, ama- bat tnrpissime Ci; subst. isol. turpe, i8, n. bn~ fUtHd) l5d)feo)te, @eg!. honestum Ci. l1av. turpitfido, inis, f 1. ~ä~ftd)feH: turpitudo in c1e- formitate corporis habet aliquid offensionis Ci. 2. metaph. @)d)iiubHd)feit: hinc honestas pugllat, illinc turpitudo Ci, lex tnrpitudinem summam ha- beat Ci; oec, UllfWHd)fcit, ~emctllf)eit: pudor, con- tinentia, fuga turpitudinis Ci. turpo 1. (turpis) gä~Iid) mad)eu, entlieHen: cicatrix frontem turpaverat H, sanguine aram Ermius, ca- pillos V lie[ubeln. turri-ger, gera, g'erum (gero, § 66) turmtragenb: U1'- bes V; !Beiname bet I5tabtgöttin ~t)beIe, bie man mit einer 9JIauerfrime bar fteUte 0. turris, is, f" ace. im, jünger em (\lw. T'l)(l<1t" ''''J(!(!tq) 1. 15d){o», \]5alaft, f)o~cr ~nlt: pallida mors aequo puls at pede pauperum tabernas regumque turres \l3aläfte bet Sleid)en H, Hannibal ad suam turrim per- venit L. 2. oee. a. ;!urm: incipient turres vitare columbae turmartige stauhenfd)läge 0, celsae decidunt turres H. b. IDcnncdmm, illlgertlmu: turres castl'O- rum C, si turrim ex latere (= latericiam) sub muro fecissent C. c. ~eIagmlllgßt1trm, aU(l .\)013, teU(l ~u Banbe auf ffioHen fortliewegt, teire auf l5d)iffen geliaut C, aud) von ~lefanten getragen L. l1a11. turrItus 3 1. mit ;!iirmClt bC\l1c~rt: muri 0, pup- pes V. oce. 2. mit ciucr IDluucrfrollc gefd)miilft: Berecynthia mater V. 3. aUfgetürmt, 1urm~ndJ: scopuli V. turtur, uris, m. (ollomatopoetifcf)) sturteI,taulie. tfiS, fd)led)ter thus, tUl'is, n. (\lm. :r15o,) jilleH)ralt!f): tl'ia tura brei ~örner jillei'f)taud) 0, mascula tura stropfwei'f)raud), bie lieHe 150rte V. Tusculum, i, n. aIte(l Banbftäbtcljen nö. von ffiom, ber l5age nad) @rünbung bee steIegonue H, j. Frascati. adi. 1. Tusculus 3: tellns Ti. 2. Tuscula- nus 3 (§ 75): arx, populus L; quaestiones auf 0:icerO(l 2anbgut hei Tusculum ge'f)aIten Ci. @inw. Tuseu- lani, örum, m. Ci; Tuseulanum, i, n. Banbgut hei Tusculum. l1av. Tuseulanensis, e: dies Ci. Tuscus 3 (au(\ *Turscus, § 33, ogf. Etruscus) tU3fifd), etrurifd): du 9J1e3enÜU(l 0, mare ba(l ::r1)rrl)enifd)e, amnis, alveus, fiumen stiOer; vicus 'stui3fergaffe' auf bem \yorum, 3w!fd)en basilica lulia unb ~aftortempeI L, verrufen af(l lieberIid)e @egenb H; subst. Tusei, örum, m. @trui3rer, @trutier; meton. in TllSCOS abiit ine @trui3fifd)e L. tussieula, ae, j. (demin. l1011 tussis) {(einer .puften Pli. tussio, Ire 'f)uften: male einen höfen .pulten gaben H. mon tussis, is, j., ace. im (oien. au~ tud-tis 'eitolim' 3U tundo, § 36) .puffen. tiitamentum, i unb biC~t. tutamen, inis, n. (tutor) l5d)usmitteI, l5d)uS. 'tfi -te verftärtte(l tu, DgL s. v. tü, tfitela, ae, f. (tueor, tutus) 'iBewa'f)rung'; 1 ~rf)llr. tltug, Ulltcrl)aft: non sumptuosa Pli. 2. 2luffül)t, Dbf)ltt, ed)u~: Apollinis in tutela Athenae erant Ci, laus et indnstria latent in tutela bellicae virtutis Ci. dU, quorum tutelae ea loca el'ant unter beten ,ob'f)ut ... ftanben L; oee. )Snrmuubfd)aft: tutelam gerere, deponere L, in suam tutelam venire münbig werben Ci, meion. 3. ed)ü~ct, ~cfd)ü~er: templi tutela fuel'e IllllT' fe'f)er 0, 0 tutela praesens Italiae ~uguftue H, renlm tutela mearum 931äcena(l H. 4. l5d)il~ftug: pueri Deliae tutela deae H; oce. l!5crmögcn lJe1l fOllillbeN: c1e tutela legitima nihil usu capi potest Ci, tuticus s. v. medix. tuto s. v. tütus. tutor, öris, m. (nomen ag. bon tueor) ?8efd)üser: Silvanus tutor finium H. mnnb: tutorem liberis non instituit quasi tutor et procurator rei p. Ci. 1. !Bewa'f)rer, 2. oee. mOt, Ci; hHbI. tfitor 1. (f,·eq1t. \Jon tueor) verwCl'f)ren, fd)üsen, fid)em: tutus '758 uber ut aliquo pl'aesidio caput et cervices tutetur Ci urbem egregiis muds L, sehomini tutandum com: luittere Ph, tutare domum V, ab (uor) ira Roma- norum vestra tutari L, se munimento (vallo) ad- versus hostes L, locorum ingenio sese contra co- pias 1'; oee. oef)aupten: ob regnum tutandum arma capere S, aspice, Plautus quo pacto partes tutetur amantis ephebi mie er fief) oef)auptet in ber ffioHe, mie er He buref)füf)rt H tütus 3 (adi. isol. pt. pf. pass. bon tueor) 1. lJcrWn~rt g~l~ü~t, gefidjert: quis locus tam nrmum habuit prae~ Sldmm, ut tutus esset? Ci, tutissimo muro saeptus Ci, mens male tuta fef)Ieef)t uertuaf)d, ITmüttet H ~J1it ::L b (uor): provinciam tutam servare a periculis beIli Ci; fpäter: testudo tuta a d (gegen) omnes ictus L. 2. fü~etl gcfn~r1oil: in vadis consistel'e tutius C, tutius esse arbitrabantur f)ierten e~ für minber gefäf)dief) C, medio tutissimus ibis 0 iter Ci H mercatoribus mare tutum non fuisse ci. Subs/ tüt:um , i, n. 15i~et~eit, fül}cttr Drt: in tutum per- vemre nando N, m tuto esse in l5ief)erf)eit fein; pl. tuta petens naef) fief)erem ürte O. Abl. adv. isol. tuto tn 15idjed)cit, fidjer, ltngcfäl,Jrbet: tuto dimicare C tuto ab (uor) incursu C, tuto esse isdem parietibus' in foro Ci, tuto magistratum gerere senatum ha: bere Ci. 3. (Enallage) llel}utfnm, l.l;rfidjtig: ni vi- cinas tutus ararit aquas 0, consilia L serpit humi tutus nimium H. ' tuus 3 (bon tu, in Unlietoutf)eit au~ *tovos für *tevos, § 48, cntftanben, bgI. UD" uo. für *u.Fo.) bein. ~J1eift fuo, jeftiu: imago avi tui Ci; feIten ooiettiu: OHmes ami- citias in tua observantia vincam in snufmerffamfeit gegen bief) Plancius oei Ci Fam. 10, 24, 1; subst. isol. hi te orant tui Ci, educ tuos Ci bie beinigen beine ,\leute, quid erat in terris, ubi ill tuo (auf beine~ almnb unb !Boben) pedem poneres? Ci; meton. te Syracusani tui dil~gun.t (beine bir Heoen) Ci, pngnasti loco non tuo an km: mef)t 3uftef)enbem, ungünftigem L. fnerftädt: tuopte ingenio, sponte non tuapte Pl. Tyba, ae, j. 15t. an ber @renITe I5t)rien~ bie~feit~ be~ ~upf)ratf3 Ci Fam. 15, 1, 2. Tycha, ae, f. (bor. TvXa) I5tabtquartier in 151)rafu~ (uaef) einem srt)ef)etempel) Ci L. Tychius, ii, m. (Tvxw.) ein au~ ,pomer oefannter ,\leberaroeiter O. Tydeus, m. (TVOEV.) l5of)n be~ Öneu~ fnater bef3 SD!omebe~; pcdr·onym. 'I'ydldes, ae, n;. (Tvd'Etorw) SDlOmebe~. tympanum, i, n. (\5llJ. TV/L7WVov) ,panDpaure, sram, ourtn: detracta pelle (asini) sibi fecerunt tympana Ph. W1an oemtj)te folef)e sramourine uielfaef) oeim orgiaftifef)en SDienfte ber pf)rt)gifef)en S1't)oele unb bef3 !Bacef)u~: tym- pana: vos voeant Berecynthia Matris ldaeae V, Thyias eonClta tympano H; metaph. tympana plaustris agri- colae posuere ffiabfef)eioe, S1'(ojJrab (au~ einem 0tüd' .f.lol' o~ne ®1Jeid)en) V. ö 'I'yndareus, ei, m. (TvvOa(lEo.) l50Qn bef3 Öoaluf3 S1'önig in I5parta, @emaf)I ber ,\leba, fnater be~ S1'afto~ nnb Q:loHu~, ber ,p~Iena unb S1'It)tämneftra 0 Ci Vi pa-I tronym. Tyndandes, ae, m. unb 'I'yndaris, idis, ~n antUet ,seit biente V al(l S1'onfonant unb fnofal bie grapf)ifef)e l5ef)eibung in U unb V ift nief)t antU. ' snlf3 snofüqung = urbs (ab u. c. = ab urbe condita) ober viI'. über, eris, n. (aftinb. üdhar, nf. o]5sa(l, al;b. utar, § 6) j. . 91aef)fomme be(l srt)ubareui3: Tynclaridae fratres bie SDtO~furen Ci; im !BHbe: fortis sima Tyndariclarum 'bie leibf)aftige snt)tämneftra' H. Tyndaris, idis, j. ober Tyndareum, ii, n. (Tvv- oa(l(<;, Tvvoa(lwv) 15t. an ber fi~mfef)en 91orbfüfte; adi. TyndarItanus 3: Mercudus eine I5tatue be() 9J1er, rur Ci; pl. subst. ~inro. uon srt)nbari~ Ci. Tynes, etis, m., ace. eta (Tvv1)') j. Tilnis L. Ty.phoeus, m. ('!:VcpWEV. 'lnaud)er, meff. s. v. Orpheus) ~tefef l5of)n be~ ~artam~ unb ber ~rbe. ~r miH ~up, ptter uom .~f)rone ftojien, mirb aoer getötet unb Hegt unter .bem sntna.. !Bei 0 (buref) fnermifef)ung mit ben ,pefa, tonef)men) centlmanus genannt. Adi. Typholus 3: tela V; gr. f. Typhois, idis: Aetna O. Typhon,. önis, m. (Tvcpwv) = Typhöeus: fugiens Ty- phona DlOne 0, Typhonis specus (in ,sm~ien) Cu. tyranni-cida, ae, m. (caedo, §§ 66 unb 43) srlJrannen< mörber T. tyrannicus 3 (\5llJ. Tvqavvbxo.) h)rannifcf), bejpotifcf): interdicta Ci. tyrannis, idis, f. (\5llJ. TV(lavv(c;) 1. snHeinf)errfef)aft: Dionysius cum virtute tyrannidem sibi peperisset, magna retinuit felicitate N, odio tyrannidis exsul sponte erat O. 2. @emaltf)errfef)aft: sublato tyranno tyrannida manere video Ci; meton. XXV talenta tyrannidem tuam exhaurient? bein @eoiet L. tyrannus, i, m. m'llJ. TV(lavvo<;) 1. ,perrfef)er, ~Heilt, f)e!;rf~er. Urfpr. W1onaref) of)ne gef)äffigen 91eoenoegriff: lYIIltlades perpetuam obtinuerat dominationem tyran- nusque fuerat appellatus, sed iustus N; . bief)t. metaph. amnes tecta tyranni intravere sui bef3 9leptun 0, te Nomadum tyranni odere bie l5ef)eH~ V dextram tetigisse tyranni be~ iJürften (~Xnea(l) V: 2. oee. @ellJaItI)errfef)er, srlJrann, Ufurpator. !Bef. burcf) bie srt)rannei be~ jüngeren SDioltt)fiu~ geluann bM lffiort feinen f)euügen !Begriff: tulit (Sicilia) multos et cru- dens tyrannos Ci, crudelissimus onmium tyrannorum Phalaris Ci. Tyras, ae, m. (Tv(!cx;;) iJr. im fübL ffiujilanb 0, j. SDniefter O. tyrotarfchum, i, n. (TO TV(l0Ta(lb,X0') S1'äfe, unb ,pering~ragout Ci Fam. 9, 16, 7. Tyrrhenus 3 (Tv(l(l1)vo.) tt)rrqenifef), etru~fifef), tU(lfifcf): mare an. ber lffieftfüfte ~taIien~: corpora @tru~rer, !Jon; iBa,:ef)u!3 l~ SDelpf)ine uerma!lbeIt 0; subst. isol. Tyr- rhenus, 1, pl. Tyrrhem, örum, m. srt)rrf)enet, bai?) I5tammuoII ~trurien!3: Tyrrhenus infiabat ebur ber e~rurifef)e iJlöteufpieIer V; Tyrrhenia, ae, j. ~ttu' nen O. Tyrtaeus, i, m. (Tv(lwio<;) gt. @egifer 3ur ,seit be(l ITmeiten meffenifef)en S1'rieg.e~ H. Tyrus unb Tyros, i, f. (Tv(l0" 1Jf)öniaifd) Zor) @lee, Habt in Q:lf)öni3ien, WCutterftabt S"fartf)agO(l, oerül)mt buref) Q:lurpurfäroereien; adi. Tyrius 3 (Tv(noc;) 1. tt)rifef), uon srt)ru~: paelex ~uropa, sroef)ter be~ S"fönigi3 sngenor uon srt)rO(l 0; subst. Tyrii, örum, m. ~inm. uon srt)ru~ L. 2. meton. fartf)agifef), uon S1'artf)ago: tori meofcf)aft ber SDibo mit ~nea(l 0 urbs S1'ar1f)ago V; subst. Tyrii, örum, m. S1'artf)age~ V. 3. purpum, purpurfaroig: flores, colores, chlamys O. 1. ~uter, ,sijJe (liei ~ieren), fäugenbe !Bruft (UOH \5rauen); meift pl. dedit ubera nutrix reief)te bie !Bruft 0, Ro- mulus uberibus lupinis inhians Ci, ubera praebere 0, admovere V; ubera ducere faugen, trinren O. 2~ 'Yne- ton. iJruef)toadeit, iJülle, naef) bem f)omerifef)en ov{)a[! uber 759 uHus U[!OV[!17S bi cl) 1. divitis uber agri V, fel'tilis ubere campus V, terra potens ubere g'laebae V; tonft. vitibus aptius uber iJruef)tfelb V. ~g adi. über, e1'is (adv. überius, überrime) 1. fruef)tbar, ergiebig, feief). ,sunäcf)ft uom @efilbe: uberrimulll gignen- dis uvis solum Cu, agri laeti atque uberes Ci L, agro culto nihil potest esse uberius Ci; bicf)t. arbor uberrima pomis 0, uberior aetas üppiger 0; buref) Enallage uon ber iJruef)t: uberius provenit seges 0, fructus Ci, fruges H. 2. metaph. reicf)lief), reief) , reicf)f)aItig. fnon iJIüffigem: (amnis) uberior so- lito 0, aquae 0, uberius fiere reief)Iief)ere srränen uer, giejien Ci; mit abl. Sulmo gelidis uberrimus un- dis 0; mit .gen. lactis uberes rivi H. fnon \lIo' fhartem: uberrima praemia victoriae Cu, haec ple- niora atque ubel'io1'a sCl'ibebant uoHftänbiger unb aUf3füf)rIicf)er C, quid uberius (nullus locus uberior) quam contra A.ntonium dieere? reief)Iief)erer I5toff Ci, quis uberior in dicendo Platone? gat gröjiere ffiebe, hUfe Ci, haec uberius disputantur Ci, O. Gracchus plenior et uberior est (orator) T. SDau. ühertäs, tätis, j. 1. %,üUc be!3 ~uter~: animalia mammarum ubertate saturantur Ci. metaph. 2. ~rgie6igfcit, %,turI)t6adett. W1it gen. subi. Asia ubertate agrorum omnibus terris antecellit Ci, flu- minmn T; oifbL virtutis bie iJrüef)te ber srugenb Ci. 3· g.liUe, ffietdjtullt, WetdJIidjfcit, ~cidjljaftigfeit. WCit gen. obi. frugum Ci; oUbt dicendi Ci, verborum Q. oce. IRebefilffc: quae in O1'asso potuit maior esse ubertas? Ci, Livii lactea llbertas Q. ub! (Ilofatibform ~um lnefatib unb 3nterrogatilJ qui, quis, llJie ibi 3U is, bgL § 16) adv. I. inten'ogativ (b it. unb in b i r.) \110? quicl tu, Rosci, ubi tunc eras? Ci; efliptifef): si te impediebat ista occupatio, ubi quae- stores? ubi legati? ubi frumentum? ubi muli? (sc. sunt) Ci; mit gen. part. ubinam gentium su- mus? mo benn (mit enfIiti(ef)em nam) Ci; inbb:. quaerebatur, ubi esset Oleomenes Ci; mit gen. du- cem percontatur, ubi terrarum esset mo in ber lffielt er benn eigentIief) fei L. 1I. 1. relativ wo: Henna, ubi ea gesta sunt, est loco perexcelso Ci; in S1'or, relation mit ibi: i b i futnros Helvetios, U bi eos Oaesar constituisset C. snI~ ~rfall für ba(l relat. mit praep. A.lcmene, questüs ubi ponat, lolen habet oei ber 0, 0 societatem inclignam, llbi alter oei ber, in ber Ci, neque nobis quisquam fuit, ubi ius obti- neremus oei bem Ci, ad eum locum, ubi pastae sunt Ci. oce. ubiubi Wo nur tlltllter: facile, ubiubi essent, se conversuros aeiem L. metaph. 2. Waltit, \11etm: perturbationes ipsae se impellunt, ubi semel a ratione diseessum est Ci. 3. (eraäf)ienb) fllllalb aH!. '3ei einmaliger ,panblung mit ind. pf. quod ubi isti nuntiatum est, erexit se Ci; uetftärft buref) primum: hostes, ubi pl'imum nostros equites conspexerunt, ... nostros pertul'baverunt C. (§;rfellt buref) pr. hist. ubi hoc videt, init consilium Ci. iBei mieberf)olter ,panblung mit ind. ppj. ubi iura discripserat, Veneri tempus deberi arbitrabatur Ci. ubi-cum-que (oener ai\5 ubicunque; ugL s. v. quicumque) adv. 1. mo unb mann: sis lieet felix, ubiculllque mavis E. 2. mo immer, mo nur immer: ubicumque posuit vestig-ium Ci; indef. malmu est ubicullque (sc. esse potest) üoeraH E; mit gen. part. ubicum- gue teq:arum et g-entium violatum ius est an melef)er I5teHe bt!1: oemof)nten ~rbe nur immer Ci; bi ef) t. ubi- cumque locorulll vivitis H. Ubii, örum, m. germanifef)e~ fnoU, 3U ~äfar~ ,seit am recf)ten ffif)einufer anfäffig, uom ,\laf)ntaI nörbL oii3 gegen ~öIl1. sngrippa fieberte He auf bem Unfen ffi~einufer an. Ubionun civitas, oppidum (= colonia Agrippina) S1'öln T, ara Ubiorum ein (5U ~f)ren be(l Il{grippa) im Uoiergeoiete eroauter mUar, um ben ein tr1ecren ent, ftanb T; adi. Ubia umlier 1'. ubi-nam s. v. ubi I. ubl:-que (eigtl. 'unD roo', lJBL § 69) adv. lUO nur immer, aneut~aloen, üoeraH: navium quod ubique fuerat, coegerant C, omnes, qui ubique sunt Ci, Verres quod ubique erit pulcherrimum auferet aHei3 allent, galben Ci, quidquid ubique ofncit H, crudelis ubique luctus, ubique pavor V. ubiubi s. v. ubi II. 1. ubi-VlS (Juxtap., boUer ®ai2, § 67) 'lUO bu millft', an iebem oeIieoigen üde, aHentf)aloen, iloeraH: non u b i- vis coramve quibuslibet H. udus 3 (i\)nfopiert au{l uvidus, § 42) feuef)t, naji: palu- des 0, vina trüffig 0, oculi ttänenfeuef)t, naji 0, pala- tum V, lora eingemeief)t H, apimn faftig, feuef)tfüf)l H, pomaria rivis oefeuef)tet uon H. Enallage: udae voeis iter (= udum iter vocis) V. Ufens, entis, m. iJr. im @eoiete ber \itquer im fübL 2atium Vi adi. Ufentlnus 3: tribus L. ulcero 1. (ulcus) fef)mären maef)en: mantica cui lum- bos ouere ulceret bem fie l5ef)mären btücH E; 0 iI b L ancilla tuum iecur ulcel'at 'uermunbet bein ,percr' H. ulcerosus 3 (ulcus) uon @efef)müre: faeies 1'; oilbI. iecur 'ein uie1faef) 3errif1ene~ ,pet3' H. ulclscor 3. ultus sum 1. rädjcu: sic denuitur i1'a- cuudia: ulciscendi libido Ci. 2. an iemb. fiel} riidjcu, if)n firnfen: eonsuevisse deos, quos pro scelere eorum uleisci velint, his secundiores res concedere C, eos non tam ulcisci studeo quam sanare Ci, 1'ei p. ini- micos Ci. 3. etm. rädjcn, fitnfen, nl}nbcll, tügen: iniurias lllalebat oblivisci qualll ulcisci N, ultus est huius victoriae cruclelitatem Sulla Ci, mortem Ci, ultUlll ire iniurias räef)en gef)en= räef)en monen S. 4. für iemb. \)lnd)c nef)lttClt, if)n rädicn: (Orestes) pa- tris uleiscendi causa supplicium de matre sumpsit Ci, ut ipsi se dii immortales ulciscerentur Ci, tempus ulciscendi sui fief) au räef)en Ci, umbras sociorum V. 5. pass. georauef)t: ulta ossa patris 0, quidquid ul- cisci nequitur S, quae defencli et ulcisci fas sit L, irae g-raviter ultae L. ulcus, ceris, n. (au~ *elcos, § 51, ~nm., nf. EAXO') @e~ fcf)mür, l5ef)roär: ferro rescindere SUmmllll1 ulceris os V; oilbL quidquid horum attigeris, ulcus est ein munber iJlecr Ci. ullgo, inis, j: (ftatt *udrgo tJon udus, § 90, Wnm.) trenef)< tiglett, 91äffe: locus uligine profnnda 1', ulig'ines pa- ludum WCoräfte 1'. . Ulixes, is, m. (§ 90 am ~nbe) übt)ffeui3 uon ~tf)ara, 150f)n bei3 ,\laertef3. SDief)t. gen. UliXel (au *Ulixeus, lJgL § 60, Wlif. 2): curslls duplicis per mare lilixei Ei oufammenge~ogen: U1ixm 0, lilix! V. uHus 3 (demin. aU unus burd) *unulus, *un'lus, §§ 42 unD 33, gen. ulL[us, dat. u11r) irgenb ein. 1. adi. si tempus est ullum iure hominis necandi, eerte illud est iustum Ci, dum praesidia ulla fuerunt, in Sullae praesidiis ille fuit Ci, si ullo modo potero Ci, sine ullo remedio Ci, sine ulla vituperatione gan3 !JOt, murf~fret Ci. W1eift in negatiuen ober negatiu gebaef)ten l5äjJen: nec ulla aetas de tuis laudibus contieescet Ci, an est commodum ullum tam expetenc1um? Ci, ne- que ullam picturam flüsse, q uin conquisierit fein iBilb, ba~ er nief)t Ci. 2. (feiten) subst., Uaff. nur !Jon Q:ler\onen: negat se posse iter uIli per provin- ciam dare Cj pl. quae tanta societas ullis inter se? Ci; nec pro bante uno (jemanb) nec vocante L. I5tatt be(l n. Haff. uIla res, ~. !B. non opinor rem ullam potuisse mutari C, neque res ulla praeter- ulmus 760 missa est Ci. ~rft bei L: ne mo ullius nisi fugae memor (= uHius rei). NB. IDidjt. non habet in nobis ulliüs ira locum 0; dat. f. ullae puellae Ti 4,6,9. ulmus, i, j. (af)b. elm-boum, ugf. § 51, ~nm.) Ulme, j)füfter: amictae vitibus ulmi 0. ulna, ae, j. (gr. rlJJ..{V1J, af)b. elina '~rrenbogen') 1. Illrm: ulnis amplecti aliquem 0. 2. meton. ~Ue (cdtllDra(i): mensura roboris ulnas quinque ter inplebat 0. Ulpius 3 ®entiIname. ~ef. 1. M. Ulpius Traianus, burdj 2Xbo:ption tn bie gens Ulpia ge(angt, unter illef:pa, Han im ;subentrieg f)ervorragenb, 76 n. 0:f)r. 6tattf)aIter von (51)rien. 2. fein gIeidjnamiger 60f)n, geb. 52 n. 0:i)r., cos. 91, 6tattI)aIter in ®ermanten Ilti3 98, in weldjem ;saf)re er feinem Illbo:ptitJtJater .lJCettJa in ber ~egierung folgte; er regierte bi!3 117. uls (ogl. ollus = ille, olim u. a.) ienfeit'3: uls et cis Tiberim Varro; ba3u bHbet fidj (bgC § 16, Ilfnm.) eine ~om:patativform *ulter 3, bie nur in ben HoUetten abl. ulträ unb ultrö erf)alten tft. I A. ultra I I. abv. 1. barüber i)ütaue/ wctter ~tltaull; metaph. 2. C3eitlitf) IiiltgcJ:, \tJeitcr~ül; 3. (in lieaug auf 3af)f unb anas) wettcr~ill? writcr, femer; 4. (mit ®djumnb ber .sl:omparntiblJeb.) jellld!. H. :prä:pof. beim ace. 1. über ... ~tllaufJ, jen/eit; 2. (aeitlidj) illiet, länger !lffJ; 3. (Don 8aljl unb anaji) mc~r alfJ. 1. 1. facultas ultra procedendi C, ultra neque curae neque gaudio locum esse S; bidjt. quid ultra provehor? V. 2. negavit ultra plebem decipi posse L, eum haud ultra tulere L, hand ultra late- bras quaerit V, neque facturam ultra fernerl)in T; I bie fom:paratitJi[dje ~1atur i)cigt fidj in ber illob. mit q uam: non ultra quam XXX in dies Ctt, nec ultra moratur, quam ut T. 3. serviundulll (est) aut im- peritandnm; nam quid ultra? S, quae moenia ultra habetis? weIdje 3ufIudjt f onft liOdj af!3 biefe 9J1auern? V. 9J1it qualll: nihil ultra motum, quam ut turmae ostenderentur L. 4. nee eitra mo ta nec ultra (manus) weber ljierljil1 nodj bort6in 0, cis Padum ultra- que L. 11. 1. illermöge feiner fomTlarativi[c!)en ~latur be~eidjliet . ultra bie illorwärt50ewegung über einen oeftimmten @renö' ' :punrt: pars citra, pars ultra Taurnm est L, ultra tenninum yag'or H. Dft in negativen 6äsen, wenn bie @ren3e nic!)t üoerfc!)titten wirb (liHbL): nec ultra minas processulll est L, CUlll libertas non ultra 1'0- cem excessisset L. 5Die fom:parcttitJifdje ~atur uon ultra läjit ben abl. mensnrae f)in3ufügen: milibus passuum duobus ultra eum um 3weitaufenb 6djritte C, paulo ultra emu 10CUlll castra transtulit C. 6eIteuer mit ace. bes 9]laj3e~: nacti portulll ultra Lissum milia passuum tria C. Dft nac!)geiteUt oeim relat. modus, quem ultra progredi non oportet Ci, fines, quos ultra citraque nequit consistere rectum weber i)üoen nodj brüben H; feIten er bei subst. quae Euphl'atem ultra communierat T. 2. ultra biennium T. 3. si ultra placitum landarit V, vires ultra sortem- que senectae (ferebat labores) über feine ~räfte V, ultra fas trepidare H. B. uItro (ng!. eo, quo) adv. 1. ~hliilief, nnd) jen~ fett~p und) ber anberen @?eite l)iu: nltro istUlll a me weg mit if)m Pl; meift in illbb. mit eitro: postea ho- mines cursare nItro et eHro (uItro citro) non desti- tel'unt f)inüber nnb ~erüI)er, hin unb ~er Ci, multis yerbis ultro citroque habitis lffiedjfefreben Oi, bene- ftcia nitro et citrodata Ci. metaph. 2. iilierllie0~ Ilutltbreht, itod) baöu: his lacrimis vitam damns er miserescimus nitro füljfen liOdj obenbrein 9JlitIeib V, morosum nltro offendet garrultlS mef)r nodj (af{; er ei) ift) H, vectigalia et nItro tributa 3öHe unb fon. füge Beiftnngen aui3 ber 6tClClt~faff e (.sl:t\rialformel bei L)_ 3· l.J1l1t felbft, frciwiIHg, au~ futur @?tiitfeu: ne verbo quidem violatus ultro me maledictis lacessisti Ci, ultro se mihi offerentIs, ultro pollicentIs rogavi Ci, si quid petet, uItro (entgegenfommenb) defer H, ultro reginm insigne sumpsit (wiber [rwarten) T. 5Dai3 ~rlöfdjen ber ~om:paratitJoeb. be!3 lffiortei3 fü6tt 3ur ~iIbung be!3 5Do:p:penom:paratitJ~ (§ 16, ~nm.): ulterior, U8, adv. (ace. n.) ulterius 1. me~r 1I1ld) jCllfdte gefegeu, jeufeittg: Gallia, Hispania ulterio!'; ulterior pars urbi8 L, in ulteriore ripa Cu V; subst. isol. pons ulterio1'a adnectit coloniae bie jenfeitige Banbfdjaft T; oce. entfernter, I1Jcikr: inde abit ulte- rius 0, ulterius (weiter l)inaui3) nihil est nisi n:i- gus 0, equitatus weiter f)inaui3 aufgeftellt C. metaph. 2. (3eitlidj) wcHer, liiuger: non tulit ulterius 0, ulte- rius ne tende odiis V; bidjt. pudor est ulteriol'a loqui wai3 weiterf)in fommt 0; oee. ulteriora mirari (illergangene~), praesentia sequi T. 3. (grabuefL) !lar~ libtr ~iuau0, iirger, mc~r: rogabat ulterius iusto 0, quid ulterius timendum foret? L. 5Di):eft au uls tritt ber (tlJie op-timus, in-timu8 ge6ifbete) sup. ultimus 3 eber jenfeitigfte'; 11. ber cllifmlteftt, äu&erftc, !e~te;-----I' I metaph. 2. (aeitlicf) 1m iHteftt, iiu~etftei 1 1 oce. ller Ie$tc; 3. (grabueU) !ler grilijte, iirgffc, ~iid)ftc; I oec. ber uiebctfte, Ic~tep uutc:rfte. 1. luna omnium stellarum ultima est ber äutJerfte gegen bie ~rbe ön Ci. a. attributiv: ultimae ter- rae N Ci, homines in extremis atque ultimis gen- tibus positi Ci, Ol'ae Ci, (yerba) praeponens ultima primis H; subst. isol. recessum primis ultimi non dabant bie f)interften ben vorberften C, stagni ultima bie ®ren3en 0, ultima sigllant bai3 3ieI V. b. :par, tititJ gebadjt: ultima via ber leste ~eiI 0, tellus ber ffianb 0, in primis :linibus tibi se praesto fuisse dicit usque ad ultimos prosecutum vom @intritt ini3 @e'biet oii3 3nm ~uMritt Ci. 2. ultima origo stir- pis R. N, pueritiae memoria ultima Ci, sanguinis ultimus auctor ftef)enben ~nben bei3 6tabes waren mit ~öpfen tJeraiert unb ~ie~en CaTi3 9JlitteI:punft ber ~oUe) umbilici. 5Daf)er carmen ad umbilicum adducel'e bie 6djrift fiube H. b. effigies, immo umbrae hominum, fame enecti L, dea tenuem sine viribus umbram in fa- ciem Aeneae ornat Iuftigei3 ~rugIlHb V, vanae ex 110- stibns umbrae 6cljrecloiIber V, verae umbrae wal)rf)eit, tünbenbe ~raumoiIber V; ace. ipslus umbra Creusae visa mihi V, cum mors seduxerit artus, omnibus umbra Iocis adero fagt 5Dibo oei V, petam yoltü:;; umbra curvis unguibus aIi3 ®ef:penft H, umbrae si- leutes 6cbatten ber Sl:oten V, umbrarum rex \l3luto 0; pl. vom @eifte eine i3 illerftoroeneu: matris agitabitUlL' umbris 0, salvete, umbrae paternae V; [onft in neuer 9J1etolll)mie = Unterwelt: sie sie iuvat ire (fugere) sub umbras (fterben) V, fra tri comes ire per Ulll- bras V. 5DatL umbraculllm, i, n. 1. @?JJll!!cnfdjitm: [l,urea pelle- bant tepidos umbl'acula soles O. 2. il!utoc: lentae texunt umbracula vites V. 3. (fdjattiger) ~eijrfaa[: processerat e Theophrasti l1111braculo Ci. umbräticus 3 (umbra) im 15djatten: littente im 6tubieqimmer 'betrieoen PU. umbratilis, e (umbra) ben <5djatten geniejienb: yit&. gemütUdj, rui)ig Ci, exercitatio, oratio fdjuTmii§ig Ci.. Umhri 1\. a. s. Y. Umber. umbri-fer, fel'a, ferulll (fero, § 66) fd)attenfTlenbenb: llemus V. umbro 1. (umbra) 'befc6atten: Ulllbrata tempora quercu V. umbrosus 3 (umbl'll.) fdjattenreidj, fc!)attig, 11. 3W. 1. l.Je< frf)attet: vallis V, cavernae finfter V, ripa H. 2. be, fcf)attenb: inter densas, umbrosa cacumina, fagos V, umecto, umeo, umerus, umesco, umidus, umor unter hum ... um-quam unb uu-quam (~um .3'nbefinit~ronomeJl qnis, ugL § 16) adv. irgenb einmal, jema[i3. 6einer [ntftequng nacf) (lute quisqualll) in negatitJen 6äsen: llemo Uill- quam te placavit inimicus Ci, nec llmquam succumlJet illimicis Ci, n u11 um umquam milli tantum dolorem inuretis Ci, neque qnael'i umquam iussisset Ci. ;sn negatitJ gebacl)ten ~rctgefäBen: quod facinus a ma- nibus umquam tuis afuit? Ci. ;sn ~ebingul1gf;5[äilen: si quando umqualll meminerint L. l5eHener in affir, maHtJen 6äten: si praestet omnibus, qui umqnam orationes attig'erunt Ci, tyrannus qui lllnquam ruH saeYissimns L. una s. v. unus. unal1imitas, tatis, f. G:inmütigfeit, [intracf)t: fra- tel'lla L. j!501I uu-animus 3 (*ilnl-auimus, § G6, mit @'(ifiOll nad) § 53) einmütig, einträdjtig: fratres V. uncia, ae, j. (ucn uuus) ein 31vöIfteI H. SDau_ unciärius 3 ein SwöffteI oetragenb: faeuns l2 \.ßwiient monatIic!) = 1 \l3ro3ent iäl)rHdj L T. uuctio, önis, f. (uugo) bo.'3 6(üben: philosophum unctor 762 ungula unctionis causa reliquerunt mn fief) (3um 3u I alben Ci. ü1ingfampf) un-decim (nuclj § 44 i9nfopieJt uu~ ünu' decem = ünus unctor, öris, m. (ungo) 6alber, 0:infalber Pl. maD. unctorium, ii, n. 6alberaum im'Babe Pli. unctus 3 (adi. i80l. pt. pf. pa88. oon ungo) 1. gefaUlt: illo die unctus est contionatus Ci; bi eI) t. palaestra in ber man tief) laIOt 0, arma uncta crnore bIut, benej)t H; occ. fett gClUlld)t, fett: unctis manibus fett, fef)mierig H, holuscula lardo uncta gefef)maIBen H; bi eI)~. carina geteert V. 2. metaph. fett, reld); u!1ctlOr qnaedam consuetudo loquendi Ci, accedes SlCCUS ad unctum H. 3. occ. leuer: ubi quid me- lius contingit et unctius H; stlbst. unctum qui recte ponere possit einen Becferbiff en H. uncus, i, m. (griecf). Ily"o,) .paren, ®iberIJafen: asseres ferreo unco praefixi wie unIere l}euert)afen L; oce. ber .palen, mit bem man gerief)tete [lerbreef)er buref) bie :5tra~en fdjleifte: uncus impactus est fugitivo Ci. 'Bei H (necessitati) nec severns uncus abest ift ber 'Begriff bIo~ (51)mooI be~ l}eftbinben~, ba~ 'Beiwort aber naef) bem .penferIJcden gebaef)t. marnaef) bidjt. adi. uncus 3 IJafig: dens 0 V, aratrum 0 V; oee. IJafig, einwärt!3 gebogen: lillCis manibus V, aera m:ngeI 0 pedes hallig Vj Enallage: unco ancora morsu beB IRnferIJafen~ V. unda, ae, j: (ogL aftinb. undati '6emf2t', udan- 'llloge, llla[fer', gt. iiöwQ, böo!. OVÖWQ) 1. mllffcr, (\)ctutifjcr: caelo terras et terris abscidit nndas 0 undis contrarius ignis 0, fontis in unda ° ferve~tes un- dae fiebenbe~ lillaff er 0; unda rrrina~ria V Sicula Mama H 1l1eet, terris vel undis agitari froer Banb unb 1l1eer V. 2. oce. )fiDge, meUe! Peneus spu- mosis volvitur undis 0, unda dehiscens terram inter fluctus aperit V, unda supervenit l1ndam H; bief)t. uudam furnus agit whoeIt auf V, reddit volnus uu- ~~ eine lilleUe fdjäumenben 'B{utei3 V. 3. metaph. I::?trAlllumg, Dall mDgcn: illae undae comitiorum Ci, unda salutantum :5trom V, mersor civilibus undis ®ogen be~ lSürgedriege!3 H, adversis rerum lillCUS 6ef)wanfungen be~ @efeI)icfe!3 H. unde (*cunde, Dom ~ronominalftamm quo gebilbet, § 16; ogL s. v. inde) von wo, woIJer; 1. interrogativ. mir. nbi aut unde id audivit? Ci, Hnde domo? 1l.loIJer 1JU .paufe? V H; oft aum I[(w3bmcr ber lSefrembung: unde haec tarn [dira cupido? H, unde et quo, Oatius? woIJer unb woIJin? H; inbir. qualis et unde genus (ace. gr.), quaeris Pr; metaph. lvoraui3, WODon: unde h08 növi? 0, unde efferreutur, uon reliquerunt (fein @eIb) womit N, uude 8it iufamis, discite 1l.le!3l)alo O. 2. 1'elat. in fines suos, uude (= ex quibus) erant profecti, revertuntur C, ut unde abissent eodem s~a~im redireut Ci; metdph. is, uude t~ audisse dlC1S Cu, eum necavit, uude ipse natus est von bem Ci, quid responderet, ille, unde (= a quo) pete- batur, non habebat Ci, iufert deos Latio genus uncle Latinum (= a quo, sc. Aenea) V. '3. Der, boppert (DgL quisquis): mercedem aut nummos unde- nnde extricat 1l.loIJer nur immer H. un-de, .• (= ünus ober nad) s-2(o\t1urf ünu', § 31, üna, ünum dej ®t)nrope naclj § 44) at L ~m IStaat!3Iebew militiae munere btenftfret fem L. 3· occi Bett ilJhtf!c' ~a1Jtlt: si forte vacas, sequ~re e~ pro~~ aud{ H' occ.mit dat. für etw. Bett f)aue,np It) , moni Cu chentl1m wiDmen' reO"em non vacasse seI' , t ··• T' b bidjt audj acc. mit in: in nullum mea nego HS, • 0 nerf vacat CG mens grande vacavit opus. . .-;1, ~n,,: . . b trt Beit IDht#c, ftc~t frei, 11t \Jctgnn~t. SI yacet tu S~ 9JCujieft~nben Q; mit inj. hactenus mdulslsse vac~ , si vacet audire V; mit dat. pers. tandem cmare corpus amicis vacavit He fanben 3eit Cu, nec prae- bere vacet tibi cantibus anres O. _ " vacue-facio 3. feci, pass. vaCue-flO, fien, factus (1 t nacf) mnafogie Don calefacio u. ogf., § 64, mbm., ux ap., ) leer madjen entleereu; pass. fee! wer en: S;y:~u~acuefecit eltt~öHette N, possessiones. vacu~- f I bt'gt 'herrenloß N nuper morte luons nOVIS actae er e ,y , @'tO\lJal\er, ~ateinijdj~:Iieutj(IJe§ ®djul\lJörterbudj, 3, 'llufl· nu tus (für eine neue .peimt) domum vacuefecisti C~, acl;entu tun subsellia vacuefacta sunt wurben le~r ?~. "'ul't-as tätis j. (vacuus) baß l}reifein, lSefrettfem; va" " 1 ' O' b für ab au""o-mit gen. aegritudinis, do ons l; a: b ribus Ci. ,;.' ·f..'h "'1' "tt' . post V - . j. 91ame einer faull1t U)en U urgo .m. acuna, ae, ' d' V - -11s eber fanum putre V aClm~e H; a L acuna , Vacuna geluei~t: fOCl O. vacuus 3 (vaco) 1 castra unbdej)t C, loca Ph, aed~s. vacuas facere " ' n L res p. entbIöj3t von lEertelbtgern L S, per ~~~es Ditis vaCl1as et inania regna V, thea.trum ff' mare unbe[djüj)t T; ~ubs.t. isol. vacu~m, 1, n. te ilecrc, bal'l ilecrc: pl1blicam per vacuum.lrruper~lI1t L, in vacuum poterunt se extendere ralUl ~.WCtt a.b~ vacuum ebur ense o~ne ISdjmeri 0,. gla lUS vaglI~a ;, . ""''''''el'be Iebig entblöjit C~, vacua moema vacuus uer QU), , . defensoribus L dentibus ora T. WCtt praep. 0PP1- dum vacuum a' clefensoribus entb(.öj3± C, ,lYIessana ,,"ab his rebus vaCl1a et nuda est C2. WCtt gen. aber frugl1m vaCUllS S. !illofür? datH· dO~?S v~cl~asJa~:o matrimonio facere L. 2.. ersl la o~)n , illlitme 0 ubi mulie!' vacua fmt T; baf)er. cantamus vacui (u~DerIiebt), sive quid urimur H. 3 .. posses- . , ni C praedia vacua filio tradere C~, eql1ns ~~~re~~!f3 L, 'Syria morte AtilWva~ua T; subst, ut scribare secunc1us heres, et si qUlS casus p.uerum eg'erit ürco, in vacuum (erlebigte lS~elle) vemas CH.. . b omni sumptu molestIa, munere ~, 4· v~CUl t a esse debemus Ci his perturbationibus vaclU me u 'f t O' 0 . • '~lS C; hora nl111a vacua a ur 0 ~, 01 vacuus anllllL " . ..'h 't . t 'buto T a tributis T; btu,t. ml gen, va- vaCl1l r~ . 's ~brae norwurf5frei 0, operum H, Cl1ae CrImlm ro '" 0 tem domus vacuissima in noHer ~,u ait et I5timmung L, timor atque ira variat sententias teilt L, calores frigoresque abweef)feln laffen L, discurrunt variantque vices bie m:lad)en wed)feln (ablöfen) V. lnOll! )Berid)ten: ea variant auctores ftellen tlerfef)ieben bat L, variata memoria tlerfd)ieben überliefert L; pass. cum sententiis variaretur L; in mtote~: nec variatum est e~ gab feine meinung~tlerfd)iebenf)eit, man oefd)Io~ ein~e1lig L. II. intro manntgflllttg, lIng!cidj, bct~ fdjieben fein, fidj bcränbern, fd]Wllnfen: mei variant timores 0, dissidet et variat sententia äu~ert fid). tlerfd)ieben 0, manus Oenidae variat ~at wed)feInben ~rfolg 0, varians multitudo, partim assentiens, par· tim indignans beten meinung geteilt war L, vidit volgi variare labantia corda faf) fd)wanfen V, fama varia t e~ wirb tlerf d)ieben berid)tet L; unp e rf. ibi si variaret wenn bort (unter ben ffiittern unb ber erften straffe) feine ~inigfeit wäte L. Varisti 773 vaticinor Varisti, örum, m. germanifd)e~ ?noU in ber ,oberpfaI1J T. varius 3, adv. e 1. fd]ecftg, gefdjeift, gefleift: seI" pens ° V, uya variis racemis 0, lynces V, columnae au;3 gefIecrtem marmor (matlOna3etto) H; bid)t. caelum mit I5ternen befät O. 2. bnntfarbig, bnnt: varius coloribus Apis 0, variae coloribus herbae 0, co- lores ° V. 3. metaph. mannigfaltig, berfd]iebcllartlg, aUerlei, abwed]felnD: sententiae, sermones C, formae, ferae 0, yarios in cursüs animus abitO, opes V. ~it sg. sermo über tlerfd)iebene5 0 V, facies totius negoti varia wed)feItloI[ S, mos, defectus solis, sen- sus V, adsensus geteilte 3uftimmung V; oft quali, tatilJ im @egf. 3U bem bie ffiid)tung bqeid)nenben diversus: varia et diversa studia allerlei au~einanber, liegenbe I5tubien Ci; varium est, quales dii sint e5 gibt tlerfd)iebene, allerlei 9JCeinungen Ci, de morte eius varie scriptum est Ht tlerfd)iehen überliefert N, numerus varie diffusus auf mannigfaclie m:leife Ci. ,oft: varius fortunae eventus fcliwanrenb C, victoria wed)feInb S, bellulll mit weef)felnbem @Ii\cf gefüf)rt S = varie bel· latmn est L. 4. oce. (uon l.ßerionen) il1anfeImütig, llnbeftiinbtg, IaunenIJufi: Pansanias in Olnni genere yitae varius N, animus S, varium et mutabile semper felllina ein wanfeImütige~ m:lefen V. Varius 3 @entilname. ~ef. 1. ber 1ragöbienbid)ter L. Varius Rufus, mit V unb H befreunbet; fein ,paupt, wed ein (11)lJefte~'. 2. Q. Varius Hybrida, tr. pI. 91; naef) iflm lex Varia de maiestate: 2IufwiegeIung ber ~unbe~genoffen fei al~ ,pod)tlerrat 5U aflnben Ci. varix, icis, f., feItener m. ~rampfaber: varices seca- bantur C. Mario Ci. Varro, önis, m. co gnomen her gens Terentia, Licinia (1.1g1. S. vv. Terentius unb Mürena) U. a.; pl. Val" rones 9JCänner wie R mciniu~ ?narro murena T; adi. Varronianus 3 (§ 75): milites be~ C. Terentius Varro (bei ~annä) L. varus 3 aU5einanbergef)enb: tenui a pectore varas manus ~ieIt fie aU5einanbergebogen 0, cornua bomn vara 0; baf)er: hunc varum clistortis cruribus (ap· pellat) nennt if)n '@tätjef)ler', 'O·)Bein' H; metaph. est genus altermll et huic varum entgegengefeilt H. 211~ nomen pr. (§ 82) Varus, i, m. cognomen. lBe[. 1. Q. Attius Varus, ryelb~m im !Bürgerfrieg C. 2. P. Alfenus Varns, aI~ ffieef)ggelef)rter bebeutenb, 3eitgenoffe be~ H. 3. P. Quintilius Varus, I5tatt, l)alter tlon @ermanien, fiel 9 n. ~lJr. im 1eutoburger m:lalbe T. 91ad) if)m acli. (§ 75) Variänus 3: exer· citus, clades T. Varus, i, m. ®ren3flu~ 3wifef)en 0taIien unb ®allien C, j. Val'. vas, vadis, m. (lJg!. got. wadi, al)b. wetti 'l.ßfanb') )Bürge (\1Jelcljer burcf) -Iraution lief) für bail @rfcf)einen beil I2tngeHagten lJeroürgt). 3unäd)ft in ~apitaIfaef)en: qui aut citati non aclfnerunt aut vades deseruerunt L, yades dare HeUen L; tlon au~errömifd)en ?ner~äItniffen: cum alte- rum vadem mortis accepisset Ci. 0n 3itlUfad)en fonft praes (s. v.); bod): ille clatis yadibus qui rure extractus in urbem est H; metaph. vestram virtutelll va dem praedemque habeo He Ieiftet mir jeg, Iicl)e )Bürgf d)aft Cu. vas, väsis (am. väsum, i, w03U) pl. vasa, örum, n. 1. @efä~, @eritt, @efd)irr: neg-o in Sicilia tota ullum argenteum vas, ullum Corinthium aut Deliacum fuisse (au~ l5il6er-~f3-irben: fictilia N) Ci, vina- riulll m:leingla~, mofal Ci. 2. oce. pl. @epäcf, )Ba, gage: vasa conclamare ba~ l5ignal 3um 21ufpacren (21ufbrud) geben C, ille iam castra moyerat et vasa collegerat Ci, legati vasa comitesque @epäcf L. Vascones, um, m. bie )Ba~fen in ben mlJrenäen, 91alJana unb @a~cogne 1'. vascularius, ii, m. (vasculum, demin. Mu väs) @efä~, arbeiter, )Bed)erercreuger: caelatores et vascularii Ci. vastätio, önis, f. (vasto) ?nerwüftung: finium L. va stator, oris, m. (vasto) ?nerwüfter: Arcadiae 0; aber: ferarum ?nerfoIger, 0äger V. vasti-ficus 3 (vastus H. facio, § 66) 1.1erwüftenb: belua (b i d) t.) Ci. vastitas, tätis, j. (vastus) :1.. m:lüftf)eit, :Dbe, 2eere, ?neröbung: quae solitudo esset in agris, quae vasti· tas Ci, fori Ci. 2. OCC. ?nerwüftung, ?ner~eetung: caedem a vobis liberisque vestris, vastitatem, in· cendia, rapinas depuli Ci, vastitate Italiam libe· ravi Ci, vastitatem facere, recldere anrid)ten L. vasto 1. 1. Icer, übe mlld]cu, tmöllen: Verres Sicu- lorum civitates vastasse dicitur Ci, forum menfd)en, leer maef)en Ci, terra vastatur stirpium asperitate wirb wüft, unfrud)tbar burd) Ci, vastant cultoribus agros entblö~en tlon V. 2. oce. berluliften, lJCt~ecrelt: equitatus vastandi causä se in ag-ros efflldit C, cum bello vastabitur ItaUa Ci, orbem terme caede at· que incendiis va stare cupiens Ci, omnia ferro igrn- que L. 3eugmatifd): ipsi cultores aryaque vastaban- tu!' bie )Bauern wurben gebranbfd)ailt unb bie ryelber tJerwüftet Tj aber: Oorbulo lYIardos vastavit (meto, nlJuüe) tler~eerte bai3 2anb ber marber T. 3. metaph. öerriitten: conscientia mentem vastabat S. ?non vastus 3, adv. e (tJgf. al)b. wuosti 'öbe, unlieoanf) 1. öDC, ltJüft, bct!affen, leer: solitudines Ci, lex erat lata vasto foro menfd)en{eer Ci, ager vastus ac deo sertus L, dies per silentium vastus totenftill T; mit abl. instr. urbs vasta incendio ruinisque L; mit Iogifd)em l5ubj. urbs a defensoribus vasta tler, laffen, entb{ö~t L, mons vastus ab humano cultu leer tlon S. 2. oCC. iJCrwüftet, lJC!:~cert: haec ego vasta dabo .werbe tlerwüften V. meton. 3. ltItetmej1ftdj, wett. ?non ,ortlid)feiten: mare (oceanus) C, fructus, campi, aether V; Enallage: iter über ba5 weite meer 0; tlon abstr. potentia 0, animus unerfätHid) S. 4. riefig, gewaltig, grllj1: manus (Herculis) 0, Typhoeus 0, cervus vasti corporis Ph, belua 0 Ci; antrum V, spelunca vasto hiatu V; crater, hastile, columnae 0, arma, molares Vj tlon abstr. ira 0, clamor, murmur ul1gefleuer 0 V, vires ffiiejenfraft V, acl terram pondere yasto decidit ffiiefenwud)t V. 5. rnij, .\Jfnm~, ItIlfetll: sunt quidam motu corporis vasti atque agrestes Ci, omnia vasta ac temeraria esse L. vätes, is, m. unb j., gen. pl. vatum (iri[cf) faith ':0ief)ter', got. w5ds 'wütenb', '6efeffen', aqb. wuot 'fillut') 1. m:lei~, fager, mrop~et, l5elier, l5e~erin: Cicero, quae nunc usu veniunt, cecinit ut vates N, 0 sanctissima vates praescia venturi V. 2. metaph. (ber gottbegeifterte) l5änger, :I'lid)ter: lYIaeonius ,pomer 0, Lesbia l5appoo 0, aureum saeculum poetis et vatibus abl1ndabat an :I'lid)tern unb l5ängern T. Väticanus collis V, mons H, unb Väticanus, i, m. subst. isol. T ,püger am red)ten 1iberufer nörbt tlom ~aniculu~ unb tlon biefem burd) eine ~infenfung (vallis Vaticana T) getrennt. väticinatio, önis, j. (vaticinor) m:lei~fagung: sortes et vaticinationes C. vatieinator, öris, m. (vaticinor) m:lei~fager O. vaticinor 1. (vätes) 1. wet~fllgen, lJrD~ije3etelTf ber~ fünDen: vaticinantis in modum canel'e L; mit ,obj. casus futuros 0; mit acc. c. inj. saevam laesi fore numinis iram vaticinatus erat 0. 2. metaph. a. warnen: vaticinor moneoque: locum date sacra ferenti 0. b. bllrtragen: (Epicharmum) carminibus vaticinatum ferunt ea contrahere amicitias Ci_ c. fdjwärmen, träumen: eos vaticinari atque insanire dicebat Ci. :I'larau~ rücrgr€.Hbet (§ 76) vaticinus 774 Veii väticinus 3 propl)etifdj, wei(l[agenb: vaticinos con- cepit mente furores 0, Jibri vaticini L. vatillum, i, n. S{oI)Ienoecren: prunae H. Vatlnius, ii, m. P. Vatinius,\ßatteigänger ~äfar(l, af(l beffen 2egai in @aUien unb im lBürgetfriege tätig. 3m \ßroi\eff e gegen \ß. 6eftiu(l trat er af(l 3eugeauf, we~l)alo il)n Ci mit fpridjwörtIidj geworbener CS;roitterung angriff; bal)er: odium Vat'fnianum wie man ben [latiniu!3 'l)att Ca 14, 3. ve s. v. vae. · .. -ve (enffiti[dje ~nrtife(, § 47; og(. nItinb. va 'ober', va-vä 'enllueber-ober', gr. ijE = *~-tE, § 20) ober, ober audj, ober wo'l)I (nidjt au~fdjliej3enb, [onbern bie [ßctljl frei< fteUenb): telum tormentumve C, ad prosperam ad- versamve fortunam C~ uuus pluresve Ci, quicumgue nati sunt eruntve Ci; boppeItgefe!)t (b idjt.): quod fuimusve sumusve 0, plusve minusve 0. 3m \Jort, fü'l)rung negatiuer ,peifdjefä!)e: neve s. v. vecordia, vecors s. vv. vaecordia, vaecors. vectigälis, e (*vectis \Jon veho ''lebfuljr' + ago) 1. ~o' gaoen oe3al)Ienb, i\in(loar, fteuerpffidjtig: populum vecti- galem habere C, (sibi) facere C Ci, agri ex parte decuma vectigales 3e'l)ntpffidjtig C. 2. eqni vecti- gales bie ber 6taat 3U ben öffentHdjen 6pielen oei, HeUte Ci. SDau. subst. isol. (§ 87) vectlgal, alis, n. c\Jul)rgelb'; 1. !fiege~cfb: vectigal viae silice stratae 9]1autgeoü'l)r L. 2. syneed. Gienet, 2lbgnbc. ~orauf fidj ber lBegriff erftrecrt, 5eigt: in vecti- galibus metns adfert calamitatem; nam cum hostium copiae adsunt, pecua relinqnnntur, ag'ri cultura deseritur, mercatorum navigatio conquiescit Ci. 60mit umfaffen vectigalia ba(l ~eibegeIb, ben @runb, ile'l)nt, bie 3ölle; portoria reliquaque vectigalia. C, tributa aut vectigalia aut onera oefonbere S{rteg(l, [teuern, gemeine 6teuern unbfon[tige 2aften T, vecti- galia imponere aufLegen, pendere, pensitare 3a'l)Ien, exigere eintreioen (burdj bie publicani, an bie fte \Jer)Jadjtet IUllren); ace. @5tllnHldnfünftc! ex novis vectigalibus pecunia supererat N, aguntur certissima populi R. vectigalia bie fidjerften CS;innal)mequellen Ci. 3. me- taph. ~infünftep ~infllmmcn, !Reuten: Alcibiades ex Grynio castro quinquagena (fäl)rIidj fünhig) talenta vectigalis capiebat N, ut vectigalia urbana rusticis anteponantur Ci. vectio, önis, f. (veho) ba~ lBewegen: quadrupedluu vectiones Da'l)ren unb !Reiten Ci. vectis is, m. (veho ')Selueger') 1 . .pebcbllum: saxa vectib~s promovent C, vecte in pectus adacto stravit eum 0 cum vectibus subiectis sig'num commovere conare~tur Ci. 2. lBred}j'tllnge: vectes foribus llli- naces H. 3. ace. ~ütJ:icge1: centmn aerei claudunt vectes V. vecto 1. (jrequ. \Jon 17eho) fü'l)ren: fructus ex agris einfül)ren L, plaustris ornos V, corpora viva nefas Stygiä vectare carina Vj pass, gefül)rt, getragen werben = fal)ren, reiten; mit abl. vectabor umeris eques werbe midj tragen laffen H, equis vectari reiten Cu 0, carpentis per urbem fa~ren L; ace. · praeter oram Ligurum fegeln, fal)ren L. vector öris m. (veho) 1.. :rräger: Sileni vector asellu; 0. ' 2. (pass.) \Jal)rgaft, \ßaffagier: summi gnbernatores a vectoribus admoneri solent Ci; bi dj t. 6eefal)rer: cedet et ipse mari vector V. SDav. adi. vectörius 3 5um :rran(lport bienenb: navigium :rran(l, 1Jottfdjiff C. . vectu.ra, ae, f (veho) bie \Jul)r, ber :rran(lpott: vec- turae causa navigia praebere i\um :rran~port Ci; iis vecturae imperabantur \Jul)rIeiftungen, \Jal)rbienfte C, · vecturas frumenti civitatibus discripsit @etreibe, 5uful)ren C. Ve-diovis s. v. Ve-iovis; Vedius 3 9lame einer gens. lBer. Vedius Pollio unter ~uguftui3, burdj 2U6Ui3 unb graufame lBe'l)anbIung feiner 6f{auen oerüdjtig± T. vegetus 3 (ardj. vegere 'munter fein', OerlU. mit vig'eo) 1. rüftig: fessi cum recentibus ac vegetis pugna- bant L, vegetus ad munia surgit H. 2. munter, Ieol)aft: mens Ci, ingenium L. vegrandis s. v. vaegrandis. vehemens, bidjt. vemens, entis, aclv. enter (au v8ho j 'eingcrfaljrenb') 1. ~eftigp lcib enfd} nftfid}, ~i~ig: persona vehemens et acris Ci, IJoterone esse in eos vehemens? gegen [ie Ci, vehementer invehi in ali- quem Ci, canis Ph, lupus H; Enallage: operä vehemente aufbringlidj H. 2. cutfd}icben, encrgifd}, ftreng: habemus senatus consultum in te vehemens et grave Ci, litterae isti mittuntur vehementes Ci, iudicium Ci, quis tam vehementer de salute sua contendit? Ci. 3. metaph. ftlld, gctllnftig, grllff, bebeutenb: Iuppiter ventis vehementioribus homini- bus nocuit Ci, accepit volnus vehemens Ci, magnum ac vehemens (ftürmi(dj) bellum Ci, telum ictu vehe-' mentius wirffamer L, somnus tief L. 4. adv. fe~r, gilt feijx, uncl]brücrIicl], ijeftig: vehementins adflictari Ci, te vehementer admiror Ci, studia haec vehementius tum colebantur mit gröterem 91adjbrucr Ci, rem vehe- menter desiderare Ci, laetari, timere Ci, vehemen- tissime tundere Ci, errare 'l)immelweit Ci. lBei adi. fteigernb: vehementer arduus, moderatns, utilis Ci. vehiculum, i, n. 1. \Ju'l)rwed, ~agen: vehicnlo portari 3U ~agen fortgefdjafft werben N L, qui vehi- culis tensarum ludos initis Ci, frumento onustum L, vehiculo iuncto vehi @e(eil oei L mit oe[panntem ~agen fal)ren. 2. ace. \Jal)ri\eug, 6djiff: tibi fnrto- rnm vehiculum comparaverunt Ci. [lon veho 3. vexi, vectus (altinb. vahati 'füljrt, fälJrt, 3iel)t'~ gr. 0XEOfkat 'fagre, reite', )Jam\Jlj~li[dj .FEXh:w 'foU bringen'. got. wagjan, agb. weggen 'bewegen') 1. in lBcilJcgun3 fc~en: currnm albentes vehebant equi 30gen Cu, eos ad summa vexisse 3um @!pfel ber CS;'I)ren fül)ren T; med. fici) bctllegen: temere in pericula vectus fidj ftür. 3enb C1J, apes trans aethera vectae bie fidj bewegen, fliegen V. 2. ace. fü~ren, trngen, bringen: sarcinas, pecuniam Cu, praedam mit fidj fül)ren Cu, talenta fortfdjaffen Cu, vecta spolia Tj mit dat. militi fru- mentum 3ufül)ren L; ll.umina vehunt aurum fül)ren mit fidj Cu 0, mnnis· vehit vim aquae L, quos vehit unda V, reticulum panis umero tragen H; metaph, quod fugiens hora vexit oringt H. lnon !Reittieren: ille taurus,. qui vexit Europam trug Ci, vehit eguus dominum H; von @efpannen: Oamillum albi vexe- rant equi ~atten ge30gen L, te tuae vexere tig-res H; meton. vom ~agen: singnli currus senos viros vehe- bant trugen, e(l ful)ren auf il)nen Cu. 3. pass. gefü~rt ilJ erb tlt, fid} fn~xcu laffen, fll~ren: nube vehi uom @e. wöIf fidj tragen laffen 0. [lom ~agen: oft currn vehi, bann: CUlll uxore vehebatur in raeda Ci, vehebatur in essedo tr. pI. Ci, vehiculo iuucto vehi uei L; bidjt. in niveis equis auf bem (mit 6djimmeln oe, fpannten) 5rtiumpl)wagen O. ace. a. reiten: equo unb in equo vehi; ugI. equo citato ad hostem vehi 1013, fprengen auf N, pis ce vehi quaedam (Nereides) vi- dentur 0. b. fegern: nave, rate, puppe vehi; in quadriremi Oleomenes vectus est Ci, per aequora vectus V. Veii, beffer Vei, örum, m. 61. in CS;trurien nw. u0:t !Rom. CS;inft oebeutenb unb !Riualin uon !Rom, erlag fte gegen ~ammu!3 396; adi. Veiens, entis, abl. i von [leii, ueientifdj; subst. Veiens, entis, abl. ~? m. [l~. ienter; f 0 II e H. bie [letenter L. 6efunbare(l adL Veiovis 775 velox Veientanus 3 (§ 75); oe]. Veientanum, i, n. (sc. vinum) 2anbwein uon [leji H. Ve-iovis, äHer Ve-diovis, is, m. ein !Radjegott, ben man bem \ßluto ober ~pollo gIeidjf±ellte Ci; bagegen oei ° Fast. 3, 447 = fIeiner 3uppiter; ugI. vaegrandis. val (= *vele, isol. imp. pr. bon velle, alio eigtl.'woUe', 'wäljle') I I. eoniunet.-- I 1. mel)rfadj gere!)t: cnttllcber ... ober (gleid)ftel~ lIen b, wäljrenb au t ... au t aUßidjlietit), CG fci ... CG fd, tcHG ... teHGp fOUJll~I ... nIG Ilnd), uad} lBcHclJm bieG ... llber bn~; , 2. ein3eIn: (gleidjftellenb) llber, uber Ilud}. , TI. adv. I 1. (geroorljelienb) llucI), fllgllf, fdlJft; 2. (oei 8Up. \Jerftiirfenb) leicl)t, ilJoI)f, tIlIlI)rfdJctnftrl). I. 1. oraculi sortem vel elusit vel implevit Cu, ul'bis situs vel terra vel mari pl'aeclarus ad aspec- tum Ci, vel dignitas hominis vel honor~s ~mpli­ tudo Ci; breiglieberig: summa vel humallltatis vel clementiae vel misericordiae tuae Ci (megt al\) brei. glieberige 'leuf3iif)lungen aer!llUen in 3weigfieberige @ru~)Jen bon @egenfä1;ien). SDief)t. pariter pietate vel arllllS egr~­ gins V. 2. eiusmodi coniuuctionem tectorum 0PPl- dum vel urbem appellaverunt Ci, tantus te stupor oppressit vel, ut verius dicam, tantus furor .Ci; bM 3weite @Iieb burdj etiam (vero etiam, omlllno) oerftärft: laudanda est vel etiam amanda vicinitas Ci; ober (ogat: studium tuum vel etiam, si vis, existi- matio Ci. ~irb ba(l 3weite @Iieb mit potius angefügt, f 0 ent'l)äU e(l eine S{omftur be~ 3uerft gewä'l)Iten ~u~: btuue'3: post obitum vel potius excessum Romuh (ba man \Jon bem entrüaten \Romulu~ eigtl. ',pingang', obitus, nid)t georaudjen fann) Ci. 11. 1. a quo ClUU vel interfici potuisset Ci, qu~ veI ipse sese in cruciatmu daricuperet Ci, cum tm fontes vel inimicis tuis pateant Ci, navem vel usque ad Oceanum mittere Ci, vel in foro alea ludere Ci. 2. huius domns est vel optima Messanae wo'l)l ba(l fdjönfte Ci, tria praedia vel nobilissima Ci, adnlesce~s vel potentissimus nostrae civitatis Ci, cum multIS ex rebus hoc intellegi potest, tum ex hac re vel maxime wol)I am meiften Ci. NB. aut ... vel ift Didjterifd) unb nadjflaififdj. Velabrum, i, n. W1adtpla!) in !Rom in ber ~iebetung 5wifdjen :rio er unb \ßalatin (Velabrum malUS unb minus, bal)et pl. Velabra 0), wo man @emüfe, ,01, ~äfe u. bg1. feiU)ieIt. Velaeda, ae, j. ~a'l)rfagerin bei ben lBrufterern nUt 3eit [le~pafian(l T. . velämen, inis, n. (velo) ,pülle (nur bid)t.): ca~ldo vela- mina tincta cruore @ewanb 0, tergo velamma lapsa reliquit6djleier 0, (ferarum) detracta velamina ~iIb, fd)Ut, ~ell T. velämentum, i, n. (velo) pülle; ace. ~olloinben, weldje bie ßdjuilffe'l)enben um ,oI3weige wanben: ramos oleae ac velamenta alia supplicum porrigentes L, velamenta et infulas praeferre T. veles, itis, meift pl. velites, um, m: ue!t1egI~dje(l ~ufl' uoH, \ßlänfIer, bie uor ber 6djIadjtretl)e m Ietcl)ter. lBe, waffnung fdjwärmten unb ben \Jeinb necrten L; btlbL scurra veles necrifef)et I5pajimadjer Ci. Velia, ae, j. 1. ('EUa für FEUe<) ~üftenftabt in 2ufa, nien Ci H; adi. VeHnus 3: portus V. 2 .. 3n !Rom bie ,pöl)e äwifdjen bem \Jorum unb ber 91ieberung bes Ooliseo (:rUu(loogen, templum urbis) Ci L. veli-fer, fera, ferum (velum-fero, § 66) fegeItragenb ° Pr'. velificätio, önis,j. ba(l 6egeln Ci I/am. 1, 9, 21. lBon veli-ficor 1. (*velificus tlon vela facio, § 66) fegelu: ratis ad infernos velificata laCHS Pt'. Vellnus 3 1. ugI. s. v. Velia 1. 2. 6umpf!ee im jaoinifdjen @eoiete, ben. ber S{onjul 9]1'. ~uriu(l.SDent~tu(l 3m; [lerl)ii±ung uon Uoerfdjwemmungen aoletten ltet: lacus Velinus T; audj aUein: Vellnus, i, m.; Velina, ae, f (sc. tribus) H; bidjt. fontes Velini 3uj1üffe be~ lneIinUi3 V, rura Velini [lelinU(ltaI V. Veliocasses, ium, m. feItifdje(l [loH in ber910rmanbie um bie 6t. Rotomagus (i. !Rouen) C. velitäris, e (veles, § 75, 'leb[. 2) be!3 \ßlänfIer(l, ber \ßlänf, Ier: hastae L, arma S. Veli:trae arum,j. 6t..im fübt 2atium im el)emaIigen [lol(lrergehiete, 260 uon !Rom folonifiert L, j. Velletl'i; adi. Vellternus 3 L; CS;inw. Vellterni, örum, m. L. veli-volus 3 (voläre, § 66) 1. fegeIoeffügeIt: rates 0. 2. uon 6egeln üoerfLogen: mare ° V. Vellaunodunum, i, n. 6t. oei 6en(l (ugI. s. v. Se- nones) C, j. Ohateau Landon. Vellavii, örum, m. feItifdje(l [loH tuben ~euennen C. Velleius: O. Velleius, tr. pI. 91, CS;pifureer, mit bem !Rebner ~raffu'3 oefreunbet Ci. vellico 1. (erweitert au~ ve1l0) tUpfen; metap,h. burdj. 'l)edjeIn, fdjmä'l)en: vellicat absentem Demetrms H. vello 3. velli volsus, tünger vulsus (§51, 'lenm.) 1. 3lt.\lfclt, tlt~fch: vellunt tibi bar~am pueri 3aufen ~idj am iBart H vellere coepi oegann tl)n 3U 3upfen (um tl)n aufmer!:[am' 1JU madjen) H; im lBHbe: cum canerelll reO'es Oynthius aurem vellit et admonuit V. 2. ace. nlJ~, ~nGtlt.\lfen: unguibus et dentibus herbas 0, cau- dae pilos ut equinae panlatim vello H. ß. metaph. nllßuiffcn: C1UU pars vellel'ent vallum ble 6djan3' 1Jfäl)Ie L, postes a cardine vellit V, signa auf! ber ~rbe reiten (um auhubredjen) L V, hastam de cae- spite V. vellus velleris n. (au ve11o) 1. !finUe, Gd}llfltJllITe: velIer~ lanae H; allein: vellera digitis trahere ~orre fpinnen 0, potantia vellel'a fncum H. 2. pl. metaph. a. Geibcnfäben: vellera foliis depectant Seres V. b. GcI)äfdjenilJllUcn: lanae per caelum.vellel:a ferri V. 3. meton. W'.oITe, lBlicG: aurea OVIS lalllgero vel- 1e1'e ° aries vellera siccat V; ace. (abge,logene~) Gd}llfftUp lBlte~: Phrixea vellera ~M golbene [lIie~ 0, (bidentium) stratis iacebat vellenbus V. 4,. btdjt. ~eU, .pnlti: leonis vellera 2öwenl)aut 0, ferma vel~ lera ~iIbfdjur 0, cervina ,pitfdjfell 0. velo 1. (velum) 1. DcrijiiUen, tin~üUel!, bebccrc~: ve- latus pennis 0, Delius nebula velatus 0, se d~s c~­ pite velato devovere Ci, velatae antemnae ble mtt 6egeln uerfel)enen !Raen V, pecudum velantur cor~ora saetis V. 2. ace. a. beneiben: velatns veste, amlctu, tunica 0, nec te purpureo velent vaccinia fuco ®e, wänber mit vaccinium (s. v.) gefärbt 0. b. umgeben, ntntllinbcn, fcl)miilfcu: velatus tempora (ac.c. !Ir.) myrto 0, vittis 0, caput velatum filo mti eme:: lBinbe L, velata frondibus hasta 0, oratores velatl ramis oleae V delubra fronde V. 3. metaph. Der" bergen, \JerfcljI~ictnl ~emäntdn: odimn blanditiis T~ neve externa armis falsis velaret T. 4. accenSl velati Ieidjtgdleibete Ci s. v. accensus. velocitäs, tatis, f 1. !Raf.d} f) citp ®~fdjilJiltbigftit, lBc~cnbigfctt! velocitas corpons celentas appella- tur Ci. 2. metaph. Gd}ncUigfdt: illain rebus mo- liendis velocitas Cu, mali T. 3. (\Jon Der \Rebe) 2cbenbigfdt, @5djtllnng:immortalis illa Sallustii velo- citas Q. lnon vel-ox öcis adv. iter (\Jgl. veles) 1. oeqenb, ue, lvegIidj: fdju'ell: pedites velocissimi C, ,:elocissime refuO'ere C rem velociter auferre 0, call1S, cervus, navi~, iacuium V; prä bit veloxdesilit 0, ,:elox veni H. 2. metaph. rafdj, fdjneU, be'l).enb: mge- nium 0, nihil est annis (animo Ci) veloClus 0, nsu velum 776 vendo peritus velociol' hariolo finbet fd:)neller bie !illa~r~eit Ph, venalicius 3 3um lEedauf gel)örig. 1. subst. isol. n. toxicum [d:)ne([ midenb H, veloci oculo mitfdine([em portoria venalicium SÖlle anf vedäuffid:)e !illaren L. !BUet H, homo velox ingenio T. 2. subst. isol. m. !SflatJen~änbler: multi venalicii velum, i, n. (ftatt *vex-lum, § 30, 2Ilif. 2, luie ba~ demin. Afrieanos et Laelios divitiis superarunt Ci. lEon vexillum lieroeift; 3U veho, vexi) 1. I5cgeI: antemnis venälis, e (venus) 1. berfäujIidj, fäufHdj: horti Ci, snbneetere velum 0, pleno subit ostia velo mit vollen res venales !illaren T. 2. subst. isol. I5UaDe: pro- !Segeln V. ~l)rafen: vela faeere: Oleomenes vela fieri ferebant venans Asiatieos Ci. 3. metaph. fäufiid), imperavit lie~ !Segel [pannen (bafür and:) vela pan- feH, befted)Hd): omnia iura regni venalia habere feH, dere) Ci, vela dare ventis (notis) bem !illinb bie !Segel ~aHen Ci, multitudo venalis pretio L, urbem vena- bieten, mit bem !illinbe abfal)ren, abfegeln, unb aUein: lern, si emptorem invenerit S. vela dare in altum, ad patriam, per aequor; aber venaticus 3 (venatus, üs) 3ur 0'agb gel)örig: eanis Ci, vela dare rati bafl !Sd:)iff fa~ren laffen 0; vela dedu- catulus H 0'agb~unb; bilb!. parasiti venatiei canes eere, legere, eontrahere ein3iel)en, reffen, velo et sumus mager mie 0'agb~nnbe Pl. remige portüs intrat mit iRubern unb !Segeln, mit venatio, onis, j. (venor) 1. bM 3agcn, 3agb: Suebi aUer Wlad:)t 0; [prid:)m. res omni eontentione, velis, multum sunt in venationibus C. 2. metaph. Xier~ ut ita dieam, remisque fugienda Ci; synecd. I5djiff: ije~e im Sirfufl: ludorum venationumque apparatus Ci. non habent mea vela reeursus O. !Bilb 1. voti eon- 3. meton. 3agbbcutcp ®Ubbret: eapta, tarn mnlta et trahe vela tui 0, pandere vela orationis Ci. 2. occ. varia L. ;!udj, !Jede, lEllrijaug: tabernaeula earbaseis intenta venator, oris, m. (venor) 1. jagenD: canis 0'agb, velis mit feinem !BaummoII3eug Ci; ~t)perboli[el): velis ~unb V. subst. 2. 3iiget, ®lltbmalm: pernoetant amieti, non togisCi. venatores in nive Ci, leporem venator adurget H. vel-utI, vel-ut (luxtap., § 67) t. wie 311m )8eif~id, 3. metaph. ~lad)f1Jilrer: naturae Ci. $Dav. beiflJicI~wtife: bestiae aquatiles, veluti eroeodili Ci, venatorius 3 maibmänni[d:): galea 0'ägerl)ut N. Unb numquam tarn male est Sieulis, quin aliquid faeete dieant,velut in hae re aiebant ... Ci. 2. (@feicf» venätrlx, leis, f. 0'ägerin: venatrix metu venantum niffe 1Inb lSergfeicl:)fäi§e einTeitenb) wte, gletdjllJic. 0'n stor, territa bie 0'ägerin staUifto 0, Ida bie Wlutter befl relation: vel u t navis suleat aquas, sie fera dimotis 91i[ufl V. undis ... O. Dl)ne storrelat: veluti formieae farris venatus, ÜS, m. (venor) bafl 0'agen, 0'agb: venatu acervum eum populant, it nigrum campis agmen V. auf ber 0'agb 0, labor in venatu Ci, venatu (dat.) Wlit (l)t)pot~etifd:)en) lEergleid:)fäjJen: eins erudelitatem, invig'ilant pueri V. vel u t si coram adesset, horrebant gIeid:) mie menn, vendibilis, e (vendo) J.. uerfänflid:), abfejJbar, leid:)t gleid:) alfl ob C, ita ad arma est conclamatum, velnt an3nbringen: fundus H. 2. metaph. mafl ~nfIang si nrbem aggressurus foret Seipio L. $Did:)ter finbet, beHeUt: orator, oratio Ci, Val'ro populo non unb L laffen biflmeifen si au!3: in sinus caros, veluti erat saUs vendibilis Ci. cognoseeret, ibat gleid:) aI!3 ob 0, velut nihil ad reli- venditatio, onis, j. (vendito) ba~ ~npreifen, @rojitun: gionem pertinuisset L. 3. (oei \Jcdüraten @!eicl:)niffen sine venditatione quae filmt, mihi laudabiliora vi- unb WIetapf)em) gfeidjwie, wie. 0'n stomlation: vel u t dentur Ci, virtus a multis venditatio dicitur allf~ in cantu, sie ex eorporis figura modos eiere Ci; bringliel)efl !illefen Ci. ol)ne storrelat: ad illam praedam damnatio Roseii venditator, o1'is, m. (vendito) ~ufbränger: famae nec velut cumulus aeeedit Ci. $Die 9J1etapl)er burd:) pt. ineuriosus nee venditator ruar nid:)t aufbringIid:) mit T. angebeutet: velut in medio positis p1'aedis hostium venditio, onis, j. (vendo) 1. lEerlauf: maneipio- cuncta ag'ebantur Cu, velut hereditate relietum rum Ci, (rem) venditioni (aum lEerlauf) exponere T. odium N. 2. oce. lEerfteigerung: bonorum Ci. vemens, vementer s. v. vehemens. vendito 1. (frequ. au vendo) 1. feilbieten, ilcrraufcn vena, ae, .f ~ber, u. 3m. 1. eigtI. lEcuc, !Jicfbfnt~ wllllen: Tuseulanum venditat, ut, si possit, emat do- aber: venae et arteriae mieare non desinunt Ci, mum Ci, qui ea tamquam gladiatorum libellos palam profuit fedre pedis salientem sanguine venam 3ur venditent Ci. 2. DCrfaufen: nisi forte existimatis ~ber laffen V, braeehiorum venas Torquatus inter- Graeeos homines haee venditare eoepisse, quae turn seidit aI!3 felbftgemäl)Ite :'robeflart T. 2. uneigtL non modo non venditabant, sed ... Ci. metaph. ~rterte, !Jiinllbflltabcr: venae trepidae fd:)Iagenb 0, 3. Imaubringcn flldjcu, aUffirängen: quibus se vendi- venae saliunt O. $Die ~ften benten fiel) bie ~bern aI(l tabat Ci, operam suam ei L. 4. lJerfdjadjern: paeem !Speile, :'rranf, @ift mitfül)renb: inflatus venas Iaeeho V, pretio L. vinum manat in venas gel)t in!3 @eblüt H. metaph. venditor, o1'is, m. lEerfäufer: nemo UHus 1'ei fuit 3· fonft. a. !illaffttaber: venae aquarum Cu, fontis O. emptor, eui defuerit hie venditor Ci; mit gen. b. VRctallabcr: aeris, argenti, auri venas invenimus Ci" obi. aedium Ci; metaph. euius tribüs venditor fuit semen veteris venae störuer ber aHen (@oIb,)aber 0; I ~atte fie uerfd:)ad:)ert Ci. lEor! m~ton. venae peiori.s aevmn au!3 fd:)Ied:)terem Wlet~ll ven-do 3. didi, ditus, urfpr. Iuxtap. (§ 67) venum- (~lfen) O. c. ~cftetlt(jab.cr: quae mod~. vena fmt, do 1. dedi, datus (ogf. s. v. venus) 1. lJerlallfcn. @e~ sub eodem nomme manslt O. d. @jefaff, @5aftabcr trennt: bona civium venum aut dono data S' in im !Bau.me: si vim ferri adhibeas, pavent .-vena~ Iuxtap. Dionysius Platonem venumdari iussit N: aUi (bal.saIlli) T. 4. aDft~. a. ~Dcr, ~~rage: mg'em omnes venumdati sunt S; ber~ufllaut affimiliett bemgna vena H, studmm sme d~vlte vena 1!. (nacl)ffaff.): eapere aut venundare T. !Bei Ci meift in b. pl: 311ne~e~, ID1arfr ,pet3: venae el~msqu~ gener!s, ber fd:)tlJad:)en ~orm vendere. stonftr. omnia signa HS aetatls, ?rdml~ bafl. mnerfte !illeJen Ct, pel'leulum m- sex milibus D Verri vendita esse Ci, rem pecunia ?lusnm .. m .V~~IS reI p. Ct, s~mma ~ammae abstrusa grandi, parvo .pretio Ci; aber: aedIs pluris Ci, m vems Sl11ClS V, vulnus aht vems V. dicit, quanti vendiderit um meld:)en ~reifl Ci; oce. venabuluID, i, n. (venor) 0'agbfpie~, !Saufeber: tantam lJerfteigcru: bona eivium R. Ci, praeeonibus Latine bestiam (aprum) venabulo pereutere Ci. vendendi ius est bürfen in Iateinifd:)er !Sprad:)e Ihitieren L. V.enafrum, i, n. I5täbtd:)en in stampanien mit reiel)em metaph. 2. an D.CU ID1ann brtugeu: versus iniuste to- DIban; adi. Venafranus 3 (§ 75) H. turn ducit yenditque poema H. 3. ber~anbefnp Der~ Venedi 777 venia fdjaef)ern, .prcißßcben: deos patrios Ci, vendidit hic aura patriam V. NB. 9Cut in ben ß'ormen bet\ pf. unb im pt. pr. pass. vendendus paffi\) geliraucf)t; in aUen anberen ß'ormen mirb i)a~ pa88. burcl:) yen-Ire crfei§t. Venedi, orum, m. bie !illenben, ffQlvifd:)er ßtamm am red:)ten Ufer ber mittIeren !illeid:)fel T. venefica s. v. venefieus. veneficium, ii, n. 1. mebCßtrallf: subito totam causam oblitus est; idque venefieiis Titiniae faetum esse dicebat Ci. 2. ßauberet: quos venefieiis abs- tulit illa (Medea) suis O. 3. @jtftlttifdjmi: qui de veneficiis aeeusabant Ci, venefieii damnari T. lnon vene-ficus 3 (ftatt *venes-ficus, a venere facienda, § 41, c~ielic macf)enb', c~ielieMränfe IJrauenb") 1. aauberifd:), aau, berub: verba venefiea dieit O. 2. giftmi[d:)enb: per- cussor venefieus ein @iftmörber Cu; meift subst. isol. veneficus, i, m., venefica, ae, f. 1. Sauberer, Sauberin: barbara narratur venisse venefica teeum O. 2. @iftmi[d:)er, ~in: mihi res erat eUln venefieo Ci. Venelli, örum, m. feItifd:)e!3 lEoH in ber lJ10rmanbie C. venenatus 3 (veneno) 1. giftig, vergiftet: dentes @iftaä~ne 0, sagitta H; im !BUbe: ioeus aU{l .FtalX(>, §§ 20, 29, attifd) gen.1j(>-or;) tyrugling, Ben3: cum rosam viderat, turn incipere ver arbitrabatur Ci, prima vere im mnfang be!3 tytügling!3 L H = ineunte verB Ci i '0 i ef) t. vere novo Vi donec ver adulesceret bi!3 l10ller tyruqIing wurbe Ti f:ptief)w. vere ftores numerare uon Unmöglief)em ° i metaph. ver breve aetatis ° i person. Ver cinctum ftorente corona ber Ben~gott ° i meton. ver sacrum videri pecus, quocl natum esset iuter cal. Mart. et pridie cal. Maias L eber 1IDeigefrügling' (Uhland), 'oie in Seiten arger ~ot tJon ben :JtaIifern ber @ottgeit gewetgten Ben3geburten an Wlenfef)en unb ~ieg, erftere urf:pr. geo:pfert, f:pätet al!3 stoloniften in 'oie tyerne gefef)idt: ver sacrum facere ehen Ben3 o:pfern' L. Veragri, örum, m. fertifef)e!3 ~oH in ben 1IDaIIifer ml:pen CL. verax, äcis (~urd) verare ''oie lffiaqrqeit reben' bon verus) wagnebenb: si eris verax Pl, Parcae, Liber H. verbena, ae, f (aU{l *verbes-na au verbera 'muten', §§ 29 unb 30) Sweig; meift pl. verbenae, ärum, grünenbe Sweige, @e3weig (tJon 2oroeer, Dloaum, [)Ct)rte, 3t)1Jreffe u. a.): verbenä tempora vincti Vi pl. mihi praesto fuerunt sacerdotes cum infulis ac verbe- nis Ci. itlolef)e Sweige bienten bei reHgiöfen ~anb. lungen Ci V Bi auef) gatten 'oie fetiales (alll @efnnbte unter re!igiöfem ~d)u~e) ba!3 f.,au:pt mit ljeiIigem @e~weig umwunben L. verbera, um, n. (bom sg. *verbus, -eris nur gen. unb abl. erl)alten; littauifd) vil'bas 'mei{l, @erte') 1. .pte~e, ~riiger, ~eitfd)en~ie~e: legatum populi R. verberibus excruciatum necavit Cii sg. stimulo et verbere saevit 0. 2. GdjIäge, Gtli~e: dare verbera ponto tJom itlef)wimmenben <'oie 1IDogen fef)lagen' Oi sg. re- morum in verbere perstant lRuberfef)lag 0, verbere l'ipae 1IDogenfef)lag H. 3. metaph. ,8üdjtigung: con- tumeliarum verbera subireCi, patruae verbera lin- guae ~or1Uürfe H. 4. meton. ~eitfd)e, &ei~d: cae- dit verbere 0, adulescentem nudari iubet verbera- que afferri L illi instant verbere torto V, sub ver- bere (itlteden, ~gr. vitis) centurionis T, puerili vel'bere moneri mit ber lBirfenrute Ti metaph. Gd)feuber~ riemen: stuppea torquere verbera fundae V. ~alJ. verbereus 3 itlef)läge uerbienenb Pl. Unb verbero 1. 1. ~ettfdjen, gei~efu, fdjfageu: facinus est vincire civem R. scelus verberare Ci, multos cives (vidit) vexatos,' verber~tos, necatos Ci, virgis verberari Ci. metaph. 2. get~eln, fd)meta~aft tUffen: orator istos verberavit Ci, eius aures sermonibus T. 3. fd)fagen, ~eitfdjen: eum ense 0, os manibus T, Oharybdis sidera verberat undä V, aquila aethera alis V, vineae grandine verberatae 3erbrofef)en H. ~gl. verbero, önis, m. ber itlef)läge tJerbient, itlef)IingeI Pl. verbosus 3, adv. e wortreief), weitläufig, weitfef)weifig: , 1'(>1] 'reben' in t!ijP.lX, t!1/'fw(>, Er(>1)XIX ufltJ., § 20) 1 1. ®ort, 2ln~lltucf; pl. ®orte, mebe; 2. oee. a. feere ®orte, feete mebe; b. lname, Gdjtin; e. (in bet @rammnnf) ,8eittIJort; 3. syneed. 2tu~erung, itl~ruilj, mebe; oee. ~orutc1; 4. meton. ba!3 G~red)en, G~radje; 5. jßgrafen. 1. quibus duobus verbis significatis deum Ci, uten- dum est docendi causä verbo minus usitato Ci i his verbis epistulam misit mit folgenbem 1IDottIaut N, verba minus violenta loqui 0, novissima 'oie leBten 0, habent sua verba dolores finben igren mU!3brud Vi oft mit beftimmenben adi. al!3 ein lBegriff: verba pre- cantia lBitten, minacia ~rogungen, solantia :ttöftungen, exsecrantia tyIüef)e, excusantia @ntfef)ulbigungen/ blanda itlef)meief)eleien, falsa, ficta Bügen Oi bef. ille (dies) nefastus erit, per quam tl'ia verba (do, dico, addico) silentur 0, te tribus verbis volo nur auf brei 1IDorte Pl, uno verbo mit einem 1IDorte, fur3 Ci, verba de sen- tentia destitisti ogne uiele 1IDorte Ci. 2. a. inania V, verbis non replenda est curia mit @erebe V, virtutem verba putas H. jßgtafe: alicui verba dare iqm 1IDode (ftatt bet itlaef)en) gelien = ign täufef)en, ginter!3 2ief)t fügren, betrügen: Fabio verba dedit Ni curis verba dare fief) 'oie itlotgen tJettreiben 0. b. causam verb 0 apud regem, re ipsa apud Polyperchontem iussus est dicere N. c. sententiae verbis finiantur Ci. 3. quod verbum in pectus Iugurthae altius descen- dit 8. jßgrafe: verba facere eine mebe galten, tJor· tragen, f:preef)en: verba fecerunt eius amici tJert~ibigten ign N, apud regem N, de. eo (de ea r~) C~, c~ Aulo in conloquio verba faClt untmebete ftef) 8i mtt ace. e. inf ad ea rex satis placide verba facit sese pacem cupere 8 i aeugmatifef): verba atque orationem habere C' fo auef): multis verbis ultro citroque habitis n~ef)bem tJiele meben geweef)felt waren Ci. 8g. nullo verbo facto, verbum nemo facit Ci, de eo numquam verbum feci gabe nie ein 1IDort uerIoten Ci. occ. verba puerpera dixit @ntliinbung!3fotmeI 0, sol- lemnia 0, venefica 3aubetfotmeIn ° = miscuerunt hel'- bas et non innoxia verba V, verba quaedam compo- nere tyotmeIn Ci i iurare in eius verba ~uf feine @ibfotmeI/ igm ben @:ib fef)wören. 4. rictu m verba parato ~um meben beteit 0, abstuli~ ~sum v~rbo~um rauMe 'oie itl:praef)e 0, in verbo vestlgm torslt mttten Ver cellae 780 Verona im jReben V. 5. a. verbi causä (gratiä) beifpiels, ~alber, um ein i,8eifpiel anaufü~ren: miserum 'esse verbi causa Orassum Ci, propter aliam rem, verbi gratia propter voluptatem Ci. b. verbum verbo reddere H, verbum pro verbo reddere Ci ~eilit croörtIidj', <®ort für ®ort' iiberfe~en; ba~er ad verbum aufs ®ort, roörtIidj, budjftäbIidj: quae modo expressa ad verbum dixi Ci. c. meis (tuis, eius) verbis in meinem 9lamen, in meinem Illuftrag: Themistocles servum ad regem misit, ut ei nuntiaret suis verbis Graecos ess~ in fuga N, cum Tegis verbis, quae attulerant, dedlssent N, amborum verbis in oeiber 9lamen 0, senatüs verbis im 9lamen bes ®enats L. Vercellae, ärum,j. ®t. in DbetitaIien T, i. Vercelli. Vercingetorlx; Igis, m. Biirft ber ~Xtuerner, leitete 52 ben le~ten Illufftanb ber ®aUier gegen Q:äfar C. vere s. v. verus. verecundia, ae, f. ,(verecuudus) 1. ®djeu, ®djüdj- teru~cit, .8urütf~artuug: omissä verecundiä L; mit gen. obi. negandLCi, minor sermonis L. occ. 2. &dj= tuug, !8ere~ruug: rex verecundia victus L; mit gen. obi. ille nec parentis nec vitrici nec deorum vere- cundiam habet L, fuit sponsa tua apud me (summä) verecundiä genoli Illdjtung, !Rücffidjt L, legum L; bafür: adversus regem L. 3. ®djeu, ®djam, ®djamgefü~l: verecundia est quidam vituperationis non ihiustae timor Ci; mit gen. obi. turpitudinis Ci, imperatoris violandi L; bafür info privatis verecundiae non fuit (fdjeuten fidj nidjt) dictatorem poscere reum L; bei roedjfelnbem ®ubj. acc. C. inj. verecundia cepit (ergriff) Romanos Saguntum sub hostium potestate esse bar, über, bali L, vereClmdiae erat equitem pugnare man fdjämte fidj, bali L. ' verecundor, äri aag~aft, fdjiidjtern, blöbe fein: vere- cundari neminem apud mensam decet Pli mit info in publicum prodire fidj fdjeuen Ci. ' mon verecundus 3, adv. e 1. befdjeiben, fdjüdjtern, rM, fidjtsuoU: homo nou nimis verecundus Ci, causam verecunde et dubitanter recipere Ci, populus H; bidjt. Bacchus mäliiger ®eingenuli H. Sl'onftr. ora- tor verecundus in transferendis verbis Ci. 2.OCC. fdjam~aft, fittfam: illa verecundo vix toliens lumina vultu verfdjämt 0, vita vel"ecunda est, musa iocosa mihi aüdjtig 0; Enallage: rubor (color H) ®djam. röte O. mon ve!eor 2. veritus sum (gt. ln;~ li(lov'Z"a' 'fie Iienuffid)tigen', oV(lo. 'flliäd)tet', got. war '6ef)ut(nm', agb. war, giwar 'IJOt· fid)tig') verurteift; im ®ortfpieI: in la- bores Hercluis hlillC befommen N. versus, aUI. (§ 50) vorsus 3 (verto) 1. gerounbt, augeroanbt, ~ingeroanbt. IllIs pt. pf. pass. fe~r I)äufig; ugI. S. V. verto. \ßräbif. bei männIidjem ®ubj. Mae- andrus nunc ad fontes, nunc ad mare versus exel'cet aquas ie~t ben Duellen, ie~t bem Wleere 3ugeroanbt 0, Philippus totus in Persea versus cum eo agitabat gana bem \ßerfeu~ 3ugeroanbt L. 2. adv. isol. (feIten versum, vorsum) nadj ... gin, 3U. a. nadj bem ace. von Drtsnamen: cursum Massiliam versus per- ficit C, Helorum versus navigabant Ci; feItener bei IllppeUatiuen: versus aedem Quirini L. b. nadj bem versus 782 acc. von I}IppeUatiuen unb 2anbnamen mit praep. Labienum ad Oceanum versus. proficisci iubet C, modo ad urbem, modo in Galliam vorsus castra movere S, animadvertere ad se vorsum exercitum pergere S. c. nael) anbeten adv. dimittit q U 0 q u 0 versus legationes , Ne;, § 20, @5elJne, meton. Si'raft, ngl. lrpt), pl. vlres, ium straft, u. 3W. I. sg. 1. ~rcrft, @5tädc, ®cma1t; 2. oee. a. ®ülffuj), !ffih:ffamfeit, mcrcljt; b. ®cmaft, ®cmaUtättgfeU, ®cmafttllt; e. !ffiaffcugc\lJalt, m:ngtiff, 15tUtnt; d. ::tcrtfxaft, mut, ®lIcrgie; 3. metaph . .s'nijart, @lel:)aft, )Bebeutung; 4~ meton: IDrclIgc, 9Jlcrffc; 5. euphem. ,8cnguug~fraft. I II.·pl. . . I 1. ~ör~cdrllft, 15tärfCj 2. metaph. a. matf)t, ~riifte; b. bM )Sermögcn, ~önnelt; 3. meton. 15ireitfräftc, ::tru~~eltmcrffClt. I. 1. magna vis virorum C, iuveJ;lalis 0. lEon \leli, (ofem: vis morbi N = mali 0, fluminis, tempestatis C, venti et aestüs 0, vis ignea caeli be!3 ?lttl1er!3 0, aurea golblef)affenbe ~raft 0, utraque vis (frigoris et calo- ris) V. Umfcljreibenb: odora canum vis bie f:pürtriiftigen 3. llnurbnen, beftimmen. districtus 3, adv. e (distringo) ftreng; ugI. destrietus. dormItorius 3 (dormio) aum Sd;lafen beftimmt: eubi- eulum ober membrum Sd;lafgemad;, Sd;laf3immet. düriusculus 3 (demi7l. bon dürus) aiemlid; l)att ober taug: versus. duumvirätus, üs, m. (duumvir) 2tmt be!3 SDuumuit, SDuumuirat. Ecclesia, ae, f (ß'ltl. f"").1Jl1ta) moIfi3uerfammIung. ecdicus, i, m. (\)'ltl. l!"ö."o.) Staati3an~alt. egestio, önis, f (egero) ba!3 ~ortfd;affen. eiectum j i, n. (eicio) morf:prung. emäcitäs, tätis, f. (emax) S{auffud;t. emancipätio, önis, f. (emancipo 1.) ~reiIaffung au!3 ber uäterIid;en ®eltJaIt, SeIoftänbigfeit~erfIärung. 804 e-noto 1. auf3eicfmen. eranus, i, m. (\"1;\11. EfiaVo;) l5ammlung für bie srt:rmen, srt:rmenfö!lerte .. e-vigilo 2. erruadjen, aufruadjen. excursus 2. srt:b[djrueifung. exsecutio 2. SDurdjfügrung, !Bel)anblung. exsultanter (exsulto) adv. aW3ge1af[en, ma~lo~. Frlgidarius 3 (frIgidus) abfüglenb: cella 3um ~a1t< baben. fulguro 1. (fulgur) bli!len; metaph. fulgurat ofatio. Gemmeus 2. gIän3enb, fdjimmernb: Euripus. gerusia, ae, f. (lSru. YE(!OV!1ta) merllffegung~gautl für alte !Bürger, !Bürger[llitaL gestä tio, önis,.f (gesto) Ort, wo man fidj in ber l5änfte tragen Iä~t, ~romenabe, srt:Uee. gestätor, öris, m. (gesto) %räger. glebula, ae, f (demin. an gleba) ~Iümlldjen. gradatus 3 (gradus) abgeftuft, ftufenförmig gegarten: buxus. gustätorium, i, n. (güsto) morgeridjt, er[ter @ang. Haesitabundus 3 (haesito) ftoctenb. haesitator, öris, m. (haesito) ber Unentfdjloffene, ,ßweiffer. hama, ae, f @:imer, iJeuereimer. hamätus 2. mit ~öber verfegen, föbernb: mlmera. heliocaminus, i, m. (lSru. I)lwxa,uwo,) fonnfeitigetl ,ßimmer. hendecasyllabus, i, m. (\"I;\lJ. EVOExarJvUaßo,) e1f[if< biger meri3. Heracleotae, arum, m. CHfic